Leeftijd. & verslaving THEMA. F O C U S O P V E R S L AV I N G szo R G VA n. Van de wieg tot het graf: de invloed van genotmiddelen op het brein

& verslaving

Leeftijd

THEMA

Van de wieg tot het graf: de invloed van genotmiddelen op het brein Dance-cultuur, drugscultuur? EHBO op dance-evenementen Ouderen kwetsbaar voor ­‘sluipmoordenaar’ alcohol

F O C U S O P V E R S L AV I N G sZO R G VA n

Jaargang 5, augustus 2011, nr 1

Vorm & inhoud

Inhoud

Voor u ligt een nieuwe Inzien!, in een moderner jasje. Zonder inhoud heeft zo’n nieuw jasje echter weinig toegevoegde waarde. We willen u ook meer diepgang bieden, door steeds een thema uitgebreid te behandelen. Voor deze Inzien! is dat thema ‘Leeftijd en verslaving’. De maatschappij heeft vaak een eenzijdig beeld van verslaving: wij willen dat beeld meer dimensies geven. Voor goede zorg is kennis van alle facetten van

2

4

Drugs, alcohol en het brein

verslaving essentieel. Het ‘jasje’, de manier waarop wij ons presenteren, is daarbij echter niet van minder belang. We moeten niet alleen expert zijn, we moeten onze doelgroepen ook bereiken. Leeftijd is daarin een belangrijke factor: een blowende jongere vraagt om een andere benadering dan een oudere probleemdrinker. Vorm én inhoud moeten op hun eigenschappen en behoeften zijn afgestemd. Dit is feitelijk de kern van ons streven naar

6

Klinische Zorg Jeugd/ Jongvolwassenen

differentiatie: voor elke doelgroep de meest geschikte aanpak in de meest geschikte omgeving. In deze Inzien! vindt u voorbeelden van deze differentiatie. We hopen dat vorm én inhoud u aanspreken!

Krijn in ’t Veld, Roel Hermanides Raad van Bestuur Novadic-Kentron

10

Dance-cultuur, drugscultuur

Jong en oud In onze publicaties proberen we het zwart-witte beeld van verslaving steeds te nuanceren. Problemen door genotmiddelen komen namelijk overal voor: onder jong en oud, man en vrouw, in de stad en op het platteland, en op alle treden van de ‘sociale ladder’. In deze Inzien! laten we u zien welke rol genotmiddelen spelen op verschillende leeftijden. Allereerst geven we u een totaaloverzicht van de invloed van alcohol en drugs op het brein door het hele leven heen. Genotmiddelen hebben al effect op ongeboren kinderen: het meest extreme voorbeeld zijn baby’s van ernstig verslaafde moeders. Dat zulke baby’s vaak grote ontwikkelingsproblemen hebben, zal niemand verbazen. Maar zelfs matig alcoholgebruik heeft al een schadelijk effect op de ontwikkeling van de hersenen van het ongeboren kind.

THEMA

nummer

Basisschool Ook bij jonge kinderen kunnen genotmiddelen een verstorende invloed uitoefenen: KVO-kinderen – kinderen van verslaafde

14

ouders – ondervinden daar de rest van hun leven de gevolgen van. Op de basisschool komt het kind vaker in aanraking met de wereld van alcohol en drugs. Een op de drie kinderen in groep 8 heeft al eens alcohol gedronken en de percentages nemen daarna snel toe: 60% van de 15-jarigen drinkt elke maand! Jongeren In het uitgaansleven komen veel jongeren in aanraking met andere drugs, zoals cocaïne en xtc. De meeste jongeren komen deze experimenteerfase redelijk ongeschonden door, maar een aantal raakt de controle kwijt. Hierover leest u alles in het artikel over de afdeling Jeugd/Jongvolwassenen. Daarna kunt u een kijkje nemen in de dance-scene, waar de wat oudere jongeren los gaan onder invloed van verschillende ‘partydrugs’. Dertigers Een vaak onderbelichte groep binnen de verslavingszorg zijn de dertigers. Komen jongeren in de problemen bij het verleggen van hun grenzen, jonge moeders raken de

controle kwijt omdat ze hun grenzen niet goed kunnen bewaken. Over deze moeders leest u in ons artikel over dertigers. Ouderen Voor ouderen, voorheen ook een onderbelichte groep, is er gelukkig steeds meer aandacht. Veel ‘babyboomers’ hebben zich ontwikkeld tot stevige weekenddrinkers. Als zij met pensioen gaan, is de verleiding groot om dat ‘eeuwig weekend’ in te richten rondom drankgebruik. In het artikel over ouderen aandacht voor deze problematiek. We sluiten ons themanummer af met een artikel over chronisch verslaafde ouderen, die door de opgestapelde effecten van hun jarenlange gebruik lichamelijk veel sneller verouderen dan normaal en intensieve zorg nodig hebben. Hen van hun verslaving af helpen lukt vaak niet meer. Maar wel zetten we ons in om hun oude dag zo comfortabel mogelijk te maken. Heeft u zelf thema’s die u graag uitgediept zou willen zien? Laat het ons weten via [email protected]!

Le eftijd

Jonge moeders bij Novadic-Kentron

& v e r s l av i n g

16

De geest uit de fles: alcoholmisbruik bij ouderen

19

Dertig jaar lang op jacht naar dope 3

Voor de geb o o rte Al voor de geboorte hebben alcohol en drugs invloed op de ontwikkeling van het kind en in het bijzonder op de hersenen. Cocaïne kan tot hersenbeschadiging en hersenbloedingen leiden; heroïne tot groeiachterstand, vertraagde motorische ontwikkeling en leer- en gedragsstoornissen. Ook lijkt er een verband te zijn tussen xtc-gebruik en leer- en geheugenproblemen bij het kind. Maar ook de meer gangbare drugs hebben effect op het ongeboren kind. Cannabisgebruik tijdens de zwangerschap kan leiden tot problemen met concentratie en impulsiviteit. Alcohol, het meest gebruikte genotmiddel, is eveneens erg schadelijk. De kans op leer- en concentratie­ problemen neemt al toe als de moeder minder dan één glas alcohol per dag drinkt. Naarmate de moeder meer drinkt, is het risico op schade groter. Bij twee tot zes glazen heeft het kind op latere leeftijd bovendien zelf meer kans op alcoholproblemen. Bij zes glazen of meer per dag kan de baby het Foetaal Alcohol Syndroom ontwikkelen, waarbij ernstige neurologische problemen kunnen optreden.

T i ener s

Ba s i ss ch o o l leeft ijd Zolang kinderen nog niet drinken, heeft de opvoeding veel invloed op hoe zij later met alcohol omgaan. Regels stellen helpt! Hoe meer ouders verbieden, hoe minder kinderen drinken. Voor een klein deel van de kinderen is de invloed van alcohol- en drugs­gebruik veel groter en directer, namelijk als de ouders verslaafd zijn. Kinderen van ouders met psychische problemen of een verslaving – KOPP/KVO-kinderen – kunnen in hun ontwikkeling geschaad worden. Zo beïnvloedt veel stress de ontwikkeling van de ­kinderhersenen, met name de groei van de hippocampus, een gebied dat onder meer belangrijk is voor het geheugen. KOPP/ KVO-kinderen hebben zelf anderhalf keer meer kans op het ontwikkelen van een psychische stoornis. Ook is er een verhoogd risico op verslaving.

Tijdens de tienertijd vinden grote ­veranderingen plaats in de hersenen. Twee belangrijke gebieden zijn nog volop in ontwikkeling: de prefrontale cortex, verantwoordelijk voor onder meer impulscontrole en planning, en de hippocampus, belangrijk voor leervermogen en geheugen. Tieners zijn daardoor impulsiever en minder geneigd ver vooruit te denken, maar tegelijk zijn de zich ontwikkelende hersengebieden zeer gevoelig voor de invloed van drugs en alcohol. Leer-, gedrags- en geheugenproblemen kunnen het gevolg zijn. Drugs als xtc en cannabis vergroten ook de kans op andere psychische problemen, zoals angsten en psychoses. Alcoholgebruik op jonge leeftijd verhoogt bovendien aanzienlijk de kans op verslaving, waarbij geldt dat hoe jonger het kind alcohol gaat drinken, hoe groter de kans op verslaving is. Van de jongeren die voor hun dertiende beginnen met drinken, is 40% op een bepaald moment in hun leven alcoholverslaafd. Pas bij 24 jaar is de breinontwikkeling voltooid en zijn ook de voorste hersengebieden ‘af’.

D r u g s , a lco h o l e n h e t b r e i n

Van prenataal tot 4

Volwa ssenen De hersenen zijn volledig ontwikkeld en minder gevoelig dan bij kinderen en jongeren, maar ook minder plooibaar. Langdurig gebruik van drugs verandert de werking van de hersenen. Drugsgebruik zorgt voor enorme pieken in de neurotransmitter dopamine en daarmee voor overstimulatie van het beloningscentrum in de hersenen. Het brein past zich aan deze situatie aan door zelf minder dopamine af te geven en het aantal receptoren voor dopamine te verminderen. Als gevolg is de verslaafde bijna niet meer in staat tot het ervaren van plezier, en alleen drugs kunnen de hoeveelheid dopamine weer snel (tijdelijk) naar een normaal niveau brengen. Om de euforische roes weer te voelen, moeten verslaafden bovendien steeds méér drugs gebruiken. Alcohol is niet minder schadelijk en vernietigt bovendien hersencellen. Bij zware drinkers

O ude r en kan het volume van de hersenen na jaren afnemen met 10 tot 15%. Hersengebieden die zorgen voor zelfcontrole (frontale cortex), geheugen (hippocampus) en motoriek (cerebellum) kunnen door langdurig of veelvuldig drinken schade oplopen. Experimenteel gebruik in de jeugd of vroege volwassenheid kan geleidelijk overgaan in afhankelijkheid en verslaving en door de toegenomen verantwoordelijkheden (werk, wonen, gezin) kan deze afhankelijkheid leiden tot veel problemen in het dagelijks leven. Het overgrote deel van de cliënten in behandeling valt dan ook in de categorie volwassenen (tussen 24 en 50 jaar). In 2010 waren bij Novadic-Kentron 6.689 volwassenen in behandeling. Dit is bijna 65% van het totaal aantal cliënten, terwijl het aandeel van deze leeftijdscategorie op de totale Nederlandse bevolking ongeveer 35% is.

De laatste tien jaar is het aantal ouderen met alcoholproblemen bijna verdubbeld. In het oudere lichaam verandert de vochthuishouding. Doordat ouderen letterlijk minder vocht in hun lichaam hebben om de alcohol te verdunnen, kunnen ze er slechter tegen en raken ze sneller onder invloed. Doordat bovendien de nieren en lever minder goed werken en de weerstand lager is, leidt alcohol sneller tot schade aan het lichaam en de hersenen. Drugsgebruik komt onder ouderen minder vaak voor, maar de effecten zijn eveneens verwoestend. Jarenlang drugsgebruik zorgt voor grote schade aan hersenen, weefsels en organen (lever, longen, bloedvaten), en de veroudering van het lichaam vindt in een veel hoger tempo plaats. Een chronische drugsverslaafde van vijftig kan dan ook net zo veel zorg nodig hebben als iemand van twintig tot dertig jaar ouder.

hoogbejaard 5

‘ A l s d e m ot i vat i e g o e d i s e n w e h e bb e n d e o u d e r s m e e , d a n z i e t d e t o e ko m s t va n d e z e j o n g e r e n e r h e e l g o e d u i t ’

De positieve aanpak van Klinische Zorg Jeugd/Jongvolwassenen

6

Jimmy vindt de regels te soepel, maar het team super

“Ik zie de toekomst sowieso zitten”

Jongeren die ontsporen door genotmiddelen of gamen, kunnen sinds jaar en dag terecht bij de ambulante Behandeling Jeugd van Novadic-Kentron. Maar zoals de complexiteit van de problemen van onze doelgroepen over de hele linie toeneemt, gebeurt dat net zo goed bij de jeugd. De behoefte aan opnameplekken voor jongeren is dan ook sterk toegenomen. Sinds ruim een half jaar kunnen jongeren terecht bij Klinische Zorg Jeugd/Jongvolwassenen in Vught. En omdat jongeren heel anders in elkaar zitten dan volwassenen en ouderen, gaat het er op die afdeling heel anders aan toe.

Jimmy (20) zit sinds vierenhalve maand op de afdeling: “Ik blowde, maar ik dronk vooral veel. Toen ik op een gegeven moment een heel weekend kwijt was, was dat voor mij de druppel. Ik was al van school getrapt, had een tijdje gewerkt, maar alles was eigenlijk kapot en financieel ging het ook slecht. Via de huisarts ben ik toen binnen een maand hier terecht gekomen.”

Jan Indencleef, teamleider Jeugd/Jongvolwassenen, heeft eerder op de afdeling Ouderen gewerkt en weet dus precies wat de verschillen zijn: “Jongeren gedragen zich totaal Jan Indencleef anders dan ouderen. Ze zijn impulsiever, brutaler, onzekerder. Ze schieten alle kanten op. Dat kan lastig zijn bij de behandeling, omdat ze nog niet weten wat ze willen en niet naar de lange termijn kijken. Aan de andere kant zijn gewoontes nog niet vastgeroest. Jongeren hebben minder ‘bagage’ dan ouderen. Ook heeft de verslaving fysiek nog weinig sporen achtergelaten. Bij ouderen is een verslaving vaak veel hardnekkiger.”

Gezellig samen detoxen Nicolle van Mil, orthopedagoog en behandelcoördinator in het kader van de ‘proeftuin’ op de afdeling, bevestigt de grote verschillen: “Het puberbrein werkt totaal anders. Al onze behandelaars moeten hier goed van op de hoogte zijn. ‘Het puberbrein binnenstebuiten’ van Huub Nelis en Yvonne van Sark is zo ongeveer ons lijfboek.”

“Ik vond het stoppen met blowen heel moeilijk. Met alcohol was ik al een paar weken voor de opname gestopt. Maar door het stoppen met blowen kreeg ik veel hoofdpijn en ik slaap ook slecht. Daar krijg ik nu ontspanningstherapie voor. Lichamelijk ben ik er hier erg op vooruit gegaan: ik ben afgevallen, ik ben gaan sporten… En wat ik hier vooral heb geleerd, is m’n rust te pakken en hulp te vragen. Ik praat sneller over de problemen die ik tegenkom. Ook over mijn gevoelens, dat lukt nu wel, maar dat blijft wel vreemd. Zeker als er nieuwe mensen komen, dan sla ik toch eerst helemaal dicht. Dat vind ik wel minder leuk, er zijn nu zoveel

“Alle jongens slaan op hol als er een nieuw meisje op de afdeling komt.” Jan: “Laatst kwam hier een nieuw meisje op de afdeling, en alle jongens sloegen meteen op hol. Ook komt het regelmatig voor dat ze

nieuwe mensen op de afdeling, die moeten helemaal opnieuw beginnen. Er is veel rumoer op de afdeling, veel meer gekloot. Ik vind ook niet dat ze alle regels zo soepel moeten maken. Dat je de eerste tijd binnen moet blijven, dat is bijvoorbeeld afgeschaft. Maar je moet toch eerst wennen hier?” “Het beste van deze afdeling vind ik het team. De begeleiders en behandelaars gaan op een fijne manier met je om, ze hebben veel voor je over. Je merkt dat ze er echt voor je zijn, dat ze je willen helpen. En dat is toch het belangrijkste, anders ga je verder waar je gebleven was.” “Ik ben nu klaar met de behandeling. Ik zou graag willen doorstromen naar begeleid wonen in Roosendaal, maar daar is nog geen plek. Ik heb hier ook iemand leren kennen met wie ik het heel goed kan vinden, die gaat ook naar Roosendaal. Dus dat wonen, dat is nog niet helemaal geregeld. Maar ik ga wel een opleiding volgen: ik ga de beveiliging in. Dus ik zie de toekomst sowieso zitten!”

relaties met elkaar beginnen. Gaan ze gezellig samen detoxen. Je komt soms nauwelijks aan behandeling toe. Maar bij vervelend gedrag sturen we de jongere niet meteen weg. We gaan dan in overleg, kijken wat we eraan kunnen doen. Daardoor hebben we veel minder drop-outs en hoeven we geen jongeren meer weg te sturen. Vroeger moest ik elke dag stapels schriftelijke waarschuwingen > 7

ondertekenen, dat is denk ik met 90% verminderd.”

Ro o: Fot

Nicolle: “Hoe je deze doelgroep benadert, is Nicolle van Mil heel belangrijk. Deze hele uh oll ah afdeling is een ‘proeftuin’, waar Qu rishi we nieuwe ontwikkelingen in de praktijk brengen. Bejegening is een belangrijk onderdeel. We benaderen jongeren individueel, toegankelijk en informeel. We proberen CRA, de Community Reinforcement Approach, zo veel mogelijk te integreren. In deze visie staat een positieve benadering centraal. Je kijkt naar wat goed gaat, probeert alternatieven te vinden voor de oude leefstijl. We herhalen positieve opmerkingen ook steeds, want het dringt soms maar langzaam door. Deze jongeren zijn er helemaal niet aan gewend dat er iets positiefs tegen hen gezegd wordt.” Goedpraten Jan: “De jongeren hier komen bijna nooit uit gelukkige gezinnen. Vaak hebben de ouders zelf ook problemen. Ze weten zich geen raad met de opvoeding.” Nicolle: “Systeemtherapie – waar het hele gezin bij betrokken wordt – is daarom essentieel. Daar proberen we in het voortraject al mee te starten. Het is heel belangrijk dat we de ouders ‘mee hebben’.”

“Ouders zijn vaak erg bezorgd, maar niet consequent.”

Nicolle: “En als die motivatie er is, en de ouders werken goed mee, dan kan de toekomst van deze jongeren er heel goed uitzien.”

Jan: “Ouders zijn vaak erg bezorgd, maar ook weer niet consequent. Ze dringen erop aan dat het kind hulp krijgt, maar praten het gedrag dan vaak weer goed. In een gesprek gebeurt het soms dat de jongere zegt dat hij twaalf joints per dag rookt, en ma vervolgens zegt: “nou… twaalf… het zijn er maar acht hoor.”

“Jongeren weten heel goed hoe ze hun ouders moeten manipuleren.”

Manipuleren Nicolle: “Jongeren weten heel goed hoe ze hun ouders moeten manipuleren. Als de ouders vinden dat het thuis niet meer kan zo, ervaren ze na de opname eerst een grote rust. Maar na een paar dagen missen ze hun kind weer, en ‘vergeten’ ze hoe erg het was. Jongeren proberen hierop in te spelen om weer thuis te mogen komen. Tijdens de systeemtherapie, vóór de opname, kunnen we ouders daarop al voorbereiden. We kunnen dan al zeggen: ‘Hij gaat je waarschijnlijk over een week bellen…’ ” Jan: “Dat is nog een verschil met oudere cliënten. Jongeren zijn meestal extern gemotiveerd: ze komen omdat bijvoorbeeld hun ouders vinden dat ze hulp nodig hebben. Maar gaandeweg de behandeling merk je dat hun eigen motivatie steeds meer toeneemt. ”

Overal dealers Jan: “Je moet hen dan wel iets te bieden hebben. Je kunt niet tegen zestienjarigen zeggen dat ze niet meer op stap mogen gaan, maar je kunt wel met hen praten over wat en wie ze er tegenkomen. Jongeren die bijvoorbeeld in Eindhoven op Stratumseind gaan stappen, zeggen dat ze daar overal dealers zien. Maar mijn kinderen gaan daar ook stappen, en die zien heel andere dingen.” Nicolle: “We zijn al meteen op dag één bezig met het natraject. Waar ga je wonen? Wat ga je doen met werk of opleiding? In de proeftuin hebben we daarom heel korte lijnen met andere afdelingen.” Jan: “De afdeling Arbeid, Wonen en Financiën wordt er bijvoorbeeld al vroeg bij betrokken, zodat afspraken gemaakt kunnen worden over het leven na de opname. We werken

G a m e v e r s l av i n g

“Een cliënt had al anderhalf jaar z’n tanden niet gepoetst” Terwijl op de afdeling Ouderen vooral alcoholproblemen voorkomen, zijn de problemen van jongeren heel divers: cannabis, speed, coke, alcohol, GHB, gamen… Vaak zie je ook combinaties van middelen, zo is een gameverslaving niet altijd het hoofdprobleem. Toch is gamen wel degelijk een echte verslaving. Nicolle: “Gamen is heel

8

toegankelijk. Het sluipt er makkelijk in, maar eenmaal verslingerd aan gamen, is het net zo’n heftige verslaving. Gamers hebben problemen op allerlei levensgebieden. Hun dag- en nachtritme is verstoord, ze gaan niet meer naar school, ze eten slecht en altijd alleen, ze leven in een sociaal isolement – op hun virtuele contacten na. Een cliënt van ons

gamede achttien uur per dag. Hij douchte één keer per week en had al anderhalf jaar z’n tanden niet gepoetst. Bij zo’n jongere moet je echt weer bij de basisvaardigheden beginnen. In ons nieuwe behandelprotocol staat centraal dat behandelaars de gamewereld kennen. Dat wordt door de jongeren erg gewaardeerd, en de behandelaar kan zo makkelijker door

niet alleen tijdens de behandeling, maar ook in het voor- en natraject veel samen met andere instanties en afdelingen. Als in 2012 de jeugdkliniek in Sint-Oedenrode af is, willen we de nieuwe werkwijze helemaal op orde hebben. Dan hoeven we alleen nog fysiek te verhuizen.” Minder eng Nicolle: “Er wordt vaak gesproken over ‘de nieuwe jeugdkliniek’ die eraan komt, maar we hébben al een jeugdkliniek. Jongeren vanaf twaalf jaar voor wie ambulante behandeling niet voldoende helpt, kunnen al bij ons worden opgenomen. We zijn altijd bereid om daarover vragen te beantwoorden. Van ouders, jongeren en verwijzers, maar ook intern van onze behandelaars.” Jan: “Jongeren en hun ouders kunnen ook altijd eerst komen kennismaken. Jongeren zien dan waar ze terecht komen, hoe hun slaapkamer eruit ziet, ze hebben al wat mensen gesproken. Het wordt daardoor net iets minder eng.” Nicolle: “Het is een heel levendige groep, maar dat maakt het ook gezellig. Er is altijd wel wat te beleven, er wordt veel gelachen, er staat ook altijd muziek op. Maar dat hoort ook bij jongeren, dat hoort bij de dynamiek van deze afdeling.”

smoesjes heen prikken. Ook is de CRA-aanpak volledig geïntegreerd: het is heel belangrijk dat je de jongere alternatieven biedt voor zijn online netwerk. Ook moet de jongere afscheid kunnen nemen van de virtuele wereld die met veel tijd en moeite is opgebouwd. Dat kun je niet zomaar met één druk op de knop wegvagen.”

9

D a n c e - c u lt u u r , d r u g s c u lt u u r

Miljoenen bezoekers, mega-omzet, massaal drugsprobleem? Toen de muziekstroming dance eind jaren tachtig vanuit Chicago Europa overspoelde, kon niemand vermoeden dat deze stroming zich zo diep in de samenleving zou wortelen. Terwijl de elektronische dansmuziek in de Verenigde Staten altijd in de underground bleef, werd dance met name in Engeland, Duitsland, Nederland en België ongekend populair. Uit Nederlands marktonderzoek (KPMG, 2002) bleek dat meer dan 2,3 miljoen jongeren en jongvolwassenen in Nederland geïnteresseerd zijn in dance. Dance-aanhangers reizen heel Nederland door om evenementen te bezoeken. Jaarlijks passeren 800.000 tot 900.000 bezoekers de toegangspoorten van de grotere evenementen, waarvan er zeventien meer dan 15.000 bezoekers per keer ontvangen. KPMG heeft daarnaast 81 danceclubs geteld, waar elk weekend enkele tienduizenden bezoekers zich uitleven. Volgens datzelfde onderzoek ging er in dat jaar ruim 500 miljoen euro om in de danceindustrie (dj’s, cd’s, catering, security, pr, toiletcabines, op- en afbouwbedrijven, merchandise, tattoostands, verkeersregelaars…). Deze industrie is sindsdien alleen maar gegroeid. Jeugdcultuur De dance-scene wordt sterk geassocieerd met drugs, getuige begrippen als “dancedrugs”, “partydrugs” en “clubdrugs”. Studies bevestigen de samenhang tussen drugs­gebruik enerzijds en dance en daaraan ­gerelateerde muziekstijlen zoals techno, trance en 10

progressive anderzijds. Vooral xtc is sinds de jaren tachtig verder gepopulariseerd, waardoor de jeugdcultuur – en met name de dance-scene – zich steeds meer is gaan ontplooien als drugscultuur. Gemiddeld 18% van de danceevenementbezoekers gebruikt xtc. De doelgroep van deze nog steeds groeiende scene was aanvankelijk niet of nauwelijks in beeld bij de preventieafdelingen van de verslavingszorginstellingen. Begin jaren negentig begon Novadic-Kentron zich met voorlichtingsprogramma’s op deze markt te richten, met als doel gezondheidsproblemen als gevolg van drank en drugs bij bezoekers te voorkomen of te minimaliseren. Voorlichting door peers Vanaf 2005 participeert Novadic-Kentron in Unity, een project van meerdere verslavingszorginstellingen. Unity werkt met de peereducatiemethode, dus voorlichting door ‘gelijken’, in dit geval jongeren uit dezelfde scene. Peereducatieprojecten hebben de afgelopen jaren aan populariteit gewonnen als methode om jongeren te bereiken. Op dit moment is de peereducatiemethode best practice in de uitgaanssetting. Aanbevelingen gezondheidsbeleid Naast preventieactiviteiten doet NovadicKentron aanbevelingen voor gezondheidsbeleid op grootschalige dance-evenementen en in het reguliere uitgaanscircuit in NoordBrabant. Deze aanbevelingen hebben betrekking op onder meer: • klimatologische aspecten, zoals lucht­-

vochtigheid en temperatuur; zerotolerancebeleid en toegangsbeleid; fouilleerbeleid; voorzieningen voor een chill-outruimte; een EHBO-post met specifieke kennis van problemen door genotmiddelen; • vrije waterverstrekking; • logistieke afstemming. • • • •

Deskundigheidsbevordering Novadic-Kentron speelt een grote rol op het gebied van deskundigheidsbevordering. De afdeling Preventie, Voorlichting en Advies geeft trainingen aan barpersoneel, portiers en securitymedewerkers, die de cursus Eerste Hulp bij Drank- en Drugsincidenten tijdens het uitgaan (EHBD-u) en de ‘Barcode’-training kunnen volgen. Ook worden verpleegkundigen op de EHBO-posten voorzien van actuele informatie over de drugsmarkt, afkomstig van het Drugs Informatie & Monitoring Systeem (DIMS). Goede samenwerking op dance-evenementen In Eindhoven is inmiddels een nauwe samenwerking ontstaan met lokale overheden en hulpdiensten, politie, organisatoren, securitybedrijven, Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en Rampen (GHOR) en de EHBO-post van Event Medical Service (EMS). EMS is een vaste partner van Novadic-Kentron op alle Brabantse dance-evenementen en is inmiddels uitgegroeid tot de grootste op het gebied van medische hulpverlening op (dance-)evenementen in Nederland. EMS registreert alle geleverde zorg in het eigen systeem.

Slechts 0,14% van de bezoekers meldt zich met alcohol- of drugsproblemen bij de EHBO.

Gezondheidsproblemen door genotmiddelen beperkt De grote vraag is: als drugs zo’n grote rol spelen in de dance-scene, voor hoeveel problemen zorgen ze dan? Hoeveel jongeren komen met gezondheidsklachten terecht op de EHBO-posten van de dance-evenementen? Vaak wordt gedacht dat dit cijfer heel hoog is. Als we naar de cijfers van EMS kijken, zien we echter dat dit erg meevalt. Het aantal bezoekers dat de EHBO-post op danceevenementen bezocht, is tussen 1997 en 2005 sterk teruggelopen en vanaf 2005 stabiel gebleven. In 2010 heeft EMS op 128 dance-evenementen de medische hulpverlening verzorgd. Op deze evenementen kwamen in totaal ruim 909.200 bezoekers af. 0,5% van al deze bezoekers bezocht de EHBO-post; van deze hulpvragen was 27% alcohol- en/of drugsgerelateerd (1.245 personen). Op een totaal van 909.200 personen had dus slechts 0,14% door

Hulpvragen gerelateerd aan genotmiddelen onder 909.200 bezoekers aan dance-evenementen (2010) Middel Aantal hulpvragen* % totaal incidenten* % totaal bezoekers Alcohol 761 61,1 0,084 Xtc 524 42,1 0,058 GHB 158 12,7 0,017 Cannabis 68 5,5 0,007 Speed 55 4,4 0,006 Cocaïne 49 3,9 0,005 Energiemiddelen 31 2,5 0,003 Ketamine 22 1,8 0,002 Paddo’s 6 0,5 0,001 Overig 7 0,6 0,001 * Opgeteld hoger dan 1.245 respectievelijk 100%, omdat bij een aantal personen sprake was van een combinatie van middelen.

(overmatig) alcohol- of drugsgebruik EHBO nodig. Hoewel drugs in de dance-scene dus wel degelijk een grote rol spelen, leiden die dus slechts beperkt tot gezondheidsincidenten, mede dankzij de uitgebreide preventieprogramma’s en de

uitstekende samenwerking met lokale overheden, zorginstellingen en bedrijven in de dance-scene. Aandacht voor deze scene blijft echter wel noodzakelijk: van de ernstigste incidenten zijn de meeste namelijk wél xtc-gerelateerd. 11

Foto: Cleo Goossens

Chit

Chat

Chatse rv ice voor vr a g en over alcoh ol en d r ugs

Eerste wo onvo o rz ien in g vo o r daklozen n o g dit jaar o pen De voorbereidingen voor het realiseren van woonvoorzieningen voor dakloze verslaafden in een aantal Brabantse steden gaan gestaag door. Eindhoven is het verst, waarschijnlijk wordt nog dit jaar de eerste voorziening aan de Boschdijk in Eindhoven geopend. In maart is een beheer­convenant getekend door omwonenden, gemeente en instellingen. In augustus worden de laatste studenten die nu in het pand wonen, elders gehuisvest. In september start de verbouwing. Dan zal ook een nulmeting gehouden worden over woongenot en veiligheid in de omgeving van de Boschdijk. Novadic-Kentron heeft een kwartiermaker aangesteld die de ingebruikname (gepland voor eind 2011) gaat voorbereiden. Ook in andere steden, zoals Den Bosch en Roosendaal, zijn inmiddels locaties aangewezen en beheergroepen gestart. In Den Bosch hebben we ook al een kwartiermaker. Omdat de woonvoorzieningen daar, aan de Van Broeckhovenlaan (Oost) en Zuiderparkweg (Zuid), nog gebouwd moeten worden, is de verwachting dat die op zijn vroegst eind 2012 of begin 2013 in gebruik genomen kunnen worden.

In november 2010 is een pilot gestart om een chatservice op te zetten voor vragen over alcohol en drugs. De chat wordt beheerd door het Trimbos-instituut en de g ­ ezamenlijke verslavings­zorginstellingen, waaronder Novadic-Kentron. Dit is uniek, en op zich al een succes, omdat alle reguliere instellingen deelnamen. Medewerkers van de verslavings­ zorginstellingen beheren bij toerbeurt de chatbox. In mei is de pilot geëvalueerd. Wegens succes is de chatservice inmiddels opgenomen in het reguliere proces van de instellingen, in ieder geval tot eind van dit jaar. De chat wordt beheerd door (meestal) één medewerker per middag en wordt bezocht door ongeveer honderdvijftig bezoekers per maand. De chatservice is bereikbaar via onze websites www.novadic-kentron.nl en www.digidrugs.nl. De chatbox is op werkdagen open van 13.00 uur tot 17.00 uur, voor alle vragen over alcohol en drugs.

Succesvo l le we rk bezo eken aan de BES - e i landen en S u r iname In juni hebben delegaties van Novadic-Kentron werkbezoeken gebracht aan de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) en Suriname. De BES-delegatie gaat op verzoek van VWS een adviesrapport opstellen over hoe de verslavingszorg op de eilanden georganiseerd kan worden. De delegatie heeft tijdens dit bezoek gesproken met verschillende stakeholders over de bestaande organisatie, en de verwachtingen in beeld gebracht. Met de eilandraden en stakeholders is afgesproken het advies eerst aan hen voor te leggen en het na vaststelling aan te bieden aan VWS. De Surinaamse delegatie is op verzoek van de Surinaamse overheid gaan praten over de bijdrage die Novadic-Kentron kan leveren aan de Surinaamse verslavingszorg. Er is gesproken met de Surinaamse ministers van Justitie en Volksgezondheid en met een aantal organisaties voor verslavingszorg en psychiatrie. Afgesproken is door train-de-trainersprogramma’s expertise over te dragen. Na het opstellen van een projectplan zal naar verwachting in het najaar gestart worden met de eerste trainingen. 12

Minister Celsius Waterberg (volksgezondheid, Suriname) en Krijn in ’t Veld

Foto: Erik Jansen

Novadic-K entr on neemt vo o rto u w in coffees h op debat Het sluiten van coffeeshops in de grensstreek (Bergen op Zoom en Roosendaal) was een eerste teken aan de wand. Nu heeft het kabinet een aantal drastische maatregelen op stapel staan voor de coffeeshops: de invoering van de wietpas en de verhoging van de afstand tot scholen. Het lijkt erop dat dit kabinet definitief af wil van het gedoogbeleid. Het grootste risico van de maatregelen is dat de gebruiker in toenemende mate afhankelijk wordt van de illegale straat- en internethandel. Daar is de volksgezondheid niet bij gebaat. Samen met een aantal andere verslavingszorginstellingen hebben we daarom de notitie ‘Het paard achter de wagen’ aangeboden aan Tweede Kamerleden en de media. In deze notitie maken we onze zorgen kenbaar. We hopen met het openbaar maken van onze visie het tij nog te kunnen keren. De volledige notitie is te vinden onder de knop Nieuws op www.novadic-kentron.nl.

Landel ijk o nde rzoek GH B-aan pak Steeds meer jongeren komen in de problemen door GHB. Het aantal GHB-verslaafden dat zich aanmeldt bij de verslavingszorg, blijft stijgen. Omdat abrupt stoppen met GHB tot levensbedreigende ontwenningsverschijnselen kan leiden, is Novadic-Kentron gestart met een nieuwe behandeling. Cliënten kicken af van GHB met in de apotheek bereide medische GHB. Dit gebeurt in het kader van een landelijk onderzoek, waarvan onderzoeker Cor Verbrugge projectleider is. Omdat GHB is opgenomen in de Opiumwet, wordt slechts onder strikte voorwaarden toegestaan dat GHB op medische gronden wordt toegepast. Wij zijn hierover in gesprek met de Inspecteur van Volksgezondheid. Cor Verbrugge is optimistisch: “Het Ministerie van VWS is opdrachtgever van het project, de maatschappelijke relevantie van deze succesvolle methode wordt door de Inspectie erkend. Ontheffing zal geen probleem zijn.”

N ovadi c- Kent ron sta rt Zo r g Inn ovatie Centr u m Novadic-Kentron krijgt een Zorg Innovatie Centrum (ZIC). Een ZIC is een krachtige leeromgeving binnen een klinische afdeling, waar studenten na een intensieve inwerkperiode de volledige zorg voor de cliënten hebben. Op de afdeling is plaats voor 24 studenten, die begeleid worden door acht speciaal opgeleide medewerkers. Deze medewerkers blijven eindverantwoordelijk. Een ZIC biedt nieuwe kansen voor innovatie, wat volledig past in het beleid om onze rol als expertisecentrum te vergroten. Een ZIC maakt ons daarnaast aantrekkelijker als werkgever. De afdeling Klinische Zorg Ouderen/Volwassenen in Vught vormt vanaf 1 september het ZIC. 13

‘ V r o u w e l i j k e d e r t i g e r s h e bb e n va a k h e t g e v o e l op allerlei terreinen tekort te schi e t e n ’

Jonge moeders bij Novadic-Kentron 14

De geportretteerde op deze foto’s is een model en heeft geen relatie met het artikel

Bij verslaving denken de meeste mensen niet aan jonge moeders. Toch is dit een kwetsbare groep: ze balanceren tussen werk en privé, ze willen een goede echtgenote zijn en een uitstekende moeder, maar ook een hardwerkende (en toch gezellige) collega en een trouwe vriendin, zus en dochter. Zoveel levensgebieden vragen energie, dat de druk soms te hoog wordt. Inzien! praat hierover met Maaike van Irsel. Maaike werkt al zes jaar bij Novadic-Kentron, als GZ-psycholoog en zorgverantwoordelijk behandelaar. Ze komt niet alleen in haar werk deze moeders tegen, als (bijna-)dertiger en moeder van een zoontje van zestien maanden, herkent ze deze problemen zelf ook. Maaike, welke mensen behandel je zoal? “Ik behandel zowel mannen als vrouwen in verschillende leeftijdscategorieën. Ik kies mijn cliënten niet zelf uit, deze worden toegewezen op basis van een wachtlijst. Hier zitten ook moeders in de dertig tussen.” Welke problemen ervaren moeders in de dertig? “Je ziet vooral dat zij veel balletjes in de lucht willen houden, heel erg naar de balans zoeken tussen werk en privé en ook naar de balans binnen de relatie. Ze hebben vaak het gevoel dat ze tekortschieten in hun werk, in hun rol als moeder, dat ze te weinig sporten,

Welke verslavingsproblemen kom je tegen bij deze vrouwen? “Bij deze groep zie je voornamelijk ­alcoholverslaving. Vrouwen gaan vaak minder werken, hun wereldje wordt een stuk kleiner en ze zijn meer aan huis gebonden, ook ’s avonds. Na een drukke dag in het huishouden vinden ze dat ze wel een glaasje alcohol hebben verdiend. Dat voelt als een moment van ontspanning, zo claimen ze tijd voor zichzelf. Daarbij is alcohol voor veel mensen een maatschappelijk geaccepteerd middel en het wordt niet zo gauw als probleem gezien of herkend. Het drankgebruik vindt plaats achter een gesloten deur, als het kind op bed ligt.” Hoe reageert de omgeving hierop? “Alcoholgebruik is vaak een strijdpunt binnen een relatie, dat in ruzies en discussies naar voren komt, lang voordat het naar buiten wordt gebracht. De omgeving beseft dit vaak veel later. Het moet echt de spuigaten uitlopen voordat het als probleem herkend en erkend wordt. Soms komt dit moment nooit.” Waarom grijpt een moeder naar de alcohol? “Vaak is het alcoholgebruik een manier om te ontspannen en werkt het als een soort beloning. Lekker vanavond een wijntje pakken tijdens het tv kijken. En als je gaat slapen, lig je ook niet zoveel te malen over wat je nog moet doen; dat komt morgen wel weer. Helaas loopt het soms uit de hand, en is alcohol geen oplossing meer, maar een nieuw probleem erbij.”

En tijdens de ­therapie? “Via cognitieve gedragsMaaike van Irsel therapie kijken we naar gedachten die het moeilijk maken, zoals alles goed willen doen, geen conflicten willen aangaan en iedereen op de eerste plaats willen zetten, behalve jezelf. Ik breng met de cliënt in kaart welke activiteiten inspanning kosten en welke juist ontspanning opleveren. Ook vraag ik de cliënt hoe zij het leven wil zien: wat is belangrijk en wat is minder belangrijk? Op basis van deze informatie proberen we een reëel beeld te creëren, waar de moeder mee kan leven. Online behandeling vindt ook plaats, maar het face-to-facecontact blijft zeer belangrijk. Als ze eenmaal in het dagelijkse ritme zitten, vinden sommige moeders het lastig om even achter de computer te kruipen.”

“Aan het eind van de behandeling zie je dat moeders aardiger zijn geworden voor zichzelf.” Wat is de belangrijkste verandering tussen het begin en einde van de behandeling? “Je kunt zien dat moeders aardiger zijn geworden voor zichzelf, beter voor zichzelf zorgen, kunnen loslaten, meer genieten en minder moeten van zichzelf. Moeten wordt mogen.”

“Loslaten, prioriteiten stellen en iets goed genoeg vinden: dat zijn de toverwoorden.”

niet gezond genoeg leven en het contact met vrienden en familie verwaarlozen. En dan hebben ze ook nog de zorg voor hun kind. Loslaten, prioriteiten stellen en iets goed genoeg vinden, zijn de toverwoorden om jezelf minder te belasten en een goede balans te vinden. Ik ervaar dit niet alleen bij cliënten, maar ook bij vrienden en bekenden én bij mezelf.”

Welke oplossing of behandeling bied je aan? “Ik zoek met cliënten naar de balans, naar rustmomenten. We bekijken hoe de taken beter verdeeld kunnen worden om irritaties te verminderen. Sporten kan bijvoorbeeld een goed begin zijn, waarbij de vader zorgt voor de kinderen als de moeder gaat sporten. Het is belangrijk dat de moeder ook activiteiten voor zichzelf heeft.”

Wat zou je willen zeggen tegen moeders die tegen deze problemen op lopen? “Het is belangrijk om samen met je partner de balans te zoeken, wat kan hij en wat kan jij doen. Een goede afstemming voorkomt irritatie. Het kan helpen als je meer in het hier en nu gaat leven en minder in de toekomst. Carpe Diem! En kom je er alleen niet uit? Zoek dan hulp!”

15

‘ E r z i j n a lt i j d e x c u s e s o m t e d r i n k e n ’

De geest uit de fles: alcohol

16

De geportretteerde (op deze foto’s en op de voorpagina) is een model en heeft geen relatie met het artikel

Alcohol is niet weg te denken uit onze samenleving. Ruim 80% van de Nederlanders drinkt, de meesten op een manier die geen problemen geeft. Er zijn echter ook naar schatting een miljoen probleemdrinkers in ons land. In 2009 zochten 34.646 van hen hulp bij een verslavingszorginstelling. Het duurt meestal jaren voordat het drinken een serieus probleem wordt. Wat dat betreft is alcohol een sluipmoordenaar. Dat maakt zeker ouderen een kwetsbare groep. Zij drinken vaak al meer dan dertig jaar en krijgen, als ze met pensioen gaan, te maken met ingrijpende veranderingen in hun leven. Dat zijn vaak omslagpunten, waarbij sociaal drinken gemakkelijk kan veranderen in probleemdrinken. We moeten dus alert zijn op signalen dat het drinken uit de hand begint te lopen. Dat geldt uiteraard voor de drinker zelf. Maar ook voor anderen, zoals de partner, kinderen, familie, vrienden, werkgevers en huisartsen. Want hoe eerder hulp gezocht wordt, hoe groter de kans dat de ‘geest in de fles’ blijft. Anne-Mieke van den Berg, researcher en regisseur bij Movedmedia in Tilburg, deed uitgebreid

onderzoek naar dit thema. Zij stond – samen met Hans Flaman en producent Peter van den Dungen – aan de wieg van Het eeuwige weekend, een zesdelige serie waarin ouderen vertellen over hun gevecht met alcohol (zie ‘Het eeuwige weekend’ hieronder). Verlieservaringen Anne-Mieke: “Het idee voor de serie ontstond toen wij met research begonnen voor een televisieserie over zelfhulp. We hebben toen contact gezocht met verslavingszorginstellingen en met de Unie KBO. Via hen kwam ik in contact met een aantal interview­kandidaten. In de intakegesprekken viel me op dat vooral verlieservaringen zoals overlijden en scheiding, stoppen met werken en gezondheidsproblemen aanleiding vormen om na jarenlang stevig sociaal gebruik meer te gaan drinken.” Sluipend proces In de serie komen vooral gewone mensen aan het woord. Zij voldoen zeker niet aan het doorsnee beeld dat mensen van alcoholisten hebben. De makers van de serie hebben er nadrukkelijk niet voor gekozen om als waarschuwing een schrikbeeld te

presenteren: “We hebben geprobeerd de Anne-Mieke herkenbaarheid zo groot van den Berg mogelijk te maken. Juist omdat verslaving zo’n sluipend proces is, is het van groot belang mensen te triggeren om hulp te zoeken vóór het echt uit de hand loopt. En om mensen uit de naaste omgeving van drinkers te pushen om het drinken bespreekbaar te maken.”

“Iedere drinker kent wel een alcoholist die er erger aan toe is.” “Met name huisartsen spelen daarin een belangrijke rol. Zij worden vaak geconfronteerd met de gevolgen van alcoholmisbruik. Gezondheidsklachten, medicijngebruik en valincidenten hebben vaak met alcohol te maken. Daar mag je als medicus toch gerust op een neutrale toon op dóórvragen. Het kan net dat zetje zijn dat nodig is om het drinken aan te pakken. En helpt het de eerste keer niet, dan mogelijk wel bij een volgend bezoek op het spreekuur.” >

misbruik bij ouderen Het eeuwige weekend In de serie Het eeuwige weekend vertellen zes ouderen over hun verslaving en hoe ze die de baas zijn geworden. De afleveringen gaan over thema’s als pensioen, de omgeving, zorg, verlies, gezondheid en zingeving. De zesdelige tv-serie is uitgezonden door Omroep Brabant. De serie trok veel kijkers, gemiddeld

150.000 per aflevering. Omroep MAX zendt de serie uit vanaf 14 oktober tot en met 18 november, iedere vrijdag op Nederland 2 om 18.05 uur. Voor de serie werkte Movedmedia, een audiovisueel productiehuis dat zich richt op maatschappelijke thema’s op het gebied van zorg en onderwijs, samen met Novadic-

Kentron, Iriszorg, Tactus, GGZ Noord- en Midden-Limburg, ggz-zorginstelling Vincent van Gogh, Stichting Take Care TV, Unie KBO, Omroep Brabant en Omroep MAX. Het eeuwige weekend is mede mogelijk gemaakt door Innovatiefonds ­Zorgverzekeraars. 17

Ontkennen en bagatelliseren Tijdens de gesprekken met interviewkandidaten viel het Anne-Mieke vooral op dat bijna iedereen een lange periode van ontkennen en bagatelliseren doormaakt: “Iedere drinker kent wel een alcoholist die er erger aan toe is. En altijd is er iets te vieren, zijn er excuses om te drinken. Daarmee kun je lastige vragen ontwijken. En de vragen komen vanzelf, want één aspect staat als een paal boven water: probleemdrinker ben je niet alleen, daar hebben mensen uit de naaste omgeving direct last van! De mensen die ik gesproken heb, waren heel inventief in het ontwijken van lastige vragen. Een andere gemeenschappelijke deler was het gevecht dat nodig is om te stoppen. Een gevecht dat begint bij de erkenning dat je een probleem hebt. Het helpt enorm om dat tegen anderen uit te spreken.” Delicaat Alcoholmisbruik is een delicaat thema: mensen hangen de vuile was niet graag buiten. Toch vond Anne-Mieke het niet moeilijk om voor de camera zulke intense gesprekken te voeren: “Ik vond de openheid heel bijzonder. Ik denk toch dat de mensen die wij gesproken hebben, er uiteindelijk trots op zijn dat het hen gelukt is het probleem aan te pakken. Ze beseffen dat ze anderen helpen met hun verhaal. Zo’n productie maak je samen: wij komen wat halen, de mensen die we geïnterviewd hebben, willen wat brengen.

“Ik drink vanaf mijn zestiende elke Het was niet onze dag. Alcohol is voor mij een soort intentie een oplossing medicijn, een vluchtmiddel voor te bieden: mensen die Irmgard Schroeijers problemen. En niemand maakte zich echt willen stoppen, daar druk om, ik kom uit een omgeving zoeken zelf hulp en waar stevig ingenomen wordt. Op een ondersteuning. Het is vreselijk gegeven moment kwam ik door l­everklachten moeilijk om een alcoholprobleem in in de medische molen terecht. Er werd een je eentje aan te pakken.” vergrote lever vastgesteld en toen ik de leverarts vertelde dat ik al meer dan veertig Drankjes turven jaar gemiddeld vier glazen per dag dronk, Irmgard Schroeijers, consulente bij RoderConsult, bevestigt hoe moeilijk dit is. Zij begeleidt waarschuwde hij me dat ik daarmee moest stoppen, omdat ik anders dood zou gaan. Op probleemdrinkers in verschillende huisartsen­ advies van de huisarts ben ik naar Novadicpraktijken: “Ik laat mensen eerst inzien wat Kentron gegaan. Zij hebben mij doorverwezen hun reden is om te drinken. Vaak weten ze dit naar mevrouw Schroeijers.” zelf niet meer, het is een gewoonte geworden. Cliënten turven twee weken elk drankje. Ze Roseetje op het strand schrikken vaak van het aantal streepjes, en Maria is nog niet helemaal gestopt met dat helpt om te besluiten het drinken aan drinken: “In feite heb ik alcohol nog steeds te pakken. Ik adviseer vervolgens om een nodig. Toch is het automatisme er nu wat aantal maanden helemaal te stoppen met vanaf. En erg belangrijk, mijn drinkgedrag is drinken. In die maanden praat ik met hen bespreekbaar binnen mijn familie- en kennisover de toekomst. Met oudere cliënten zoek senkring. Ik moet er nog niet aan denken om ik vaak naar een zinvolle dagbesteding, zoals helemaal niets meer te drinken. Nooit meer het oppakken van oude hobby’s. Bij ouderen een roseetje op het Scheveningse strand… spelen vaak ook psychische problemen. Ik ben er nog niet aan toe om helemaal te Mijn achtergrond als Sociaal Psychiatrisch stoppen. Alhoewel, begin dit jaar las ik in De Verpleegkundige komt dan goed van pas.” Telegraaf het verhaal van Margriet Marbus. Zij nam het rigoureuze besluit om één jaar lang Vluchtmiddel geen druppel te drinken. Nu is ze helemaal Een van de cliënten van Irmgard is Maria gestopt. Een dergelijk pad zie ik voor mezelf (58). Maria wil haar verhaal vertellen omdat op termijn ook wel zitten.” lotgenoten daar baat bij kunnen hebben:

“De leverarts waarschuwde me dat ik dood zou gaan als ik zoveel bleef drinken.”

RoderConsult: je nieuwe gewoonte De consulenten van RoderConsult ­Behandeling ondersteunen met name huisartsen bij verslavingsproblemen die ze in hun praktijk tegenkomen, maar ook andere eerstelijns­ voorzieningen, zoals GGZ, de eerstelijns psycholoog en het Algemeen Maatschappelijk

18

Werk. De consulenten werken dicht bij de cliënt: in de huisartsenpraktijk zelf, of in een buurt/wijkcentrum. RoderConsult biedt ook de mogelijkheid tot online behandeling (zie www.gelukiseenwerkwoord.nl). Binnen twee weken is er een intake en kan de ­behandeling

starten. Die behandeling bestaat uit maximaal tien gesprekken, die als doel hebben gedrag en leefstijl te veranderen. Ook bieden de consulenten nazorg. Voor meer informatie: www.roderconsult.nl.

W i t, b r u i n e n g r i j s

Dertig jaar lang op jacht naar dope Velen zullen er van opkijken, maar ook met een ernstige verslaving kun je oud worden. Maar niet zonder problemen: jarenlang drugsgebruik laat ernstige sporen na. En dat heeft consequenties voor de zorgbehoefte van deze groep. De oudste drugsverslaafden in het methadonproject van NovadicKentron zijn inmiddels tussen de zestig en vijfenzestig Joost van Bavel jaar. Een heel leven zijn ze al in de weer met wit (cocaïne), bruin (heroïne), geld ritselen en chinezen. Het besef dat sommige drugsgebruikers niet meer zullen afkicken, is er al een tijdje. Al een aantal jaar bieden verslavingszorg en maatschappelijke opvang dan ook basale zorg: bed, bad en brood voor oude drugsverslaafden. Inzien! sprak met Joost van Bavel, die voor Novadic-Kentron al meer dan dertien jaar met chronische verslaafden werkt.

Longaandoeningen Joost: “De meeste min of meer bejaarde gebruikers zijn begonnen toen ze een jaar of 17 waren, met hasj of speed. De dealers van toen creëerden hun eigen markt, en zorgden ervoor dat hun klanten al snel aan de heroïne zaten. Sommigen zitten daar al een heel leven aan vast. Dat is natuurlijk niet gezond, ik zie met name veel longaandoeningen. De afgelopen vijf jaar heb ik zes sterfgevallen meegemaakt door de gevolgen van drugsgebruik.” Vergrijzing “Daar komen de normale ouderdoms­klachten natuurlijk nog bij. De zorgbehoefte van deze groep zal de komende jaren door de vergrijzing alleen maar groeien. De plannen voor speciale woonvoorzieningen waar gebruik onder voorwaarden gedoogd wordt, zijn wat mij betreft een must. Daarbij vraag ik me af of dat over tien jaar nog toereikend is. Onze cliënten zullen dan aangewezen zijn op zorgcentra. Het is de hoogste tijd om daar nu al over na te denken.”

“Ik denk nog vaak aan stoppen, maar ik geloof niet dat het er nog in zit”

John wil alleen maar meer rust John, bijna zestig, is een van de cliënten van de gebruiksruimte aan de Slingerweg in Breda. John: “Ik ben ongeveer in 1980 gaan gebruiken. Ik kwam toen al snel bij het CAD terecht, bij Betsy aan de Baronielaan. Ze hebben mij er niet vanaf kunnen helpen. Sinds die tijd rook ik zowel wit als bruin en gebruik ik eigenlijk alles wat beschikbaar is. Maar gespoten heb ik nooit. Ik heb flink wat hulpverleners gehad en heb ook periodes niet gebruikt. Ook nu nog denk ik vaak aan stoppen, maar ik geloof niet dat het er nog in zit... Ik leef nu op straat en slaap hier bij ’t IJ. Het is goed dat er een woonvoorziening voor dakloze verslaafden komt. Dat zou mij meer rust geven. En daar ben je na ruim dertig jaar dope wel aan toe.”

19

Novadic-Kentron is de ­i nstelling voor verslavings­zorg in Noord-Brabant. Samen met de cliënt zoeken we het beste antwoord op zijn vraag. We bieden preventie en voorlichting, behandeling, begeleiding, nazorg en opvang. Onze aanpak is gericht op de behoeften en wensen van de cliënt, persoonlijk en op maat, maar altijd onderbouwd door de nieuwste inzichten en wetenschappelijk onderzoek. Met verschillende vestigingen, steunpunten en zorgboerderijen zijn we altijd bij u in de buurt. Onze hoofdlocatie bevindt zich in Vught. Verder hebben we grotere en kleinere vestigingen in onder andere Breda, Den Bosch, Eindhoven, Tilburg, Helmond, Oss, Roosendaal en Bergen op Zoom. Vanaf september 2008 is Novadic-Kentron HKZ-gecertificeerd. De hoofdlocatie: Novadic-Kentron Hogedwarsstraat 3 Postbus 243 5260 AE Vught Telefoon: (073) 684 95 00 www.novadic-kentron.nl

Anne-Mieke van den Berg, researcher en regisseur van Het eeuwige weekend “Vooral verlieservaringen zoals overlijden en scheiding, stoppen met werken en gezondheidsproblemen vormen de aanleiding om na jarenlang min of meer stevig sociaal gebruik meer te gaan drinken. Maar dan volgt nog een lange periode van ontkennen en bagatelliseren. Iedere drinker kent wel een alcoholist die er erger aan toe is. En altijd is er iets te vieren, zijn er excuses om

te drinken. Daarmee kun je lastige vragen ontwijken. De mensen die ik gesproken heb, waren daar heel inventief in. Een andere gemeenschappelijke deler was het gevecht dat nodig is om te stoppen. Een gevecht dat begint bij de erkenning dat je een

probleem hebt. Het helpt enorm om dat tegen anderen uit te spreken.”

Co lo f o n Uitgave: Inzien! is een uitgave van Novadic-Kentron, netwerk voor ­verslavingszorg. Inzien! wordt toegezonden aan relaties en medewerkers. Wilt u dit magazine ontvangen of heeft u opmerkingen of suggesties? Mail uw reactie naar [email protected].

Redactieraad: Femke de Blijzer, Charles Dorpmans, John Edwards, Leon de Leijer, Jules Pulles (Het Inventief), Martin Reddemann, Jos Sieben (RoderConsult), Ingeborg Willemen Eindredactie: Femke de Blijzer Hoofdredactie: Femke de Blijzer, Leon de Leijer Fotografie: Maria van der Heyden, Leon de Leijer Ontwerp: Heleen Verhoeven (Het Inventief)

Oplage: 3.600 exemplaren Drukwerk: Drukkerij Leonard, Oosterhout Copyright: Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van Novadic-Kentron ­worden overgenomen. Hoewel bij de samenstelling van dit magazine de uiterste zorgvuldigheid is betracht, kan voor eventuele onjuistheden niet worden ingestaan.