Lange Wemen het participatie- en ontwerpproces inrichting openbare ruimte
van (ontwerp)uitgangpunten naar schetsontwerp voorlopig ontwerp definitief ontwerp
Versie 26 maart 2013
INLEIDING In deze notitie wordt in hoofdlijnen verantwoord hoe het ontwerptraject van het inrichtingplan openbare ruimte in het project Lange Wemen is verlopen en op welke wijze de diverse belanghebbenden (direct en indirect) betrokken zijn geweest bij het ontwerpproces. Het definitief ontwerp van de inrichting openbare ruimte Lange Wemen is mede tot stand gekomen door een intensief participatieproces. De hoofdstappen van dit proces waren de volgende: 1. Zomer 2011: Maken principemodel / conclusiekaart als vertrekmodel met hoofd uitgangpunten voor het ontwerp. 2. September / oktober 2011: Het ophalen van verdere uitgangpunten voor het ontwerp bij diverse belanghebbenden en (belangen) groeperingen. 3. Eind 2011: Het maken van de eerste schetsen en een eerste toetsing aan de financiële kaders 4. 1e kwartaal 2012: Maken haalbaar schetsontwerp 5. 2e kwartaal 2012: Communiceren en gedachtewisseling met college, informele raad (IBR 3 april schetsontwerp; IBR 19 juni over groen/bomen) en eerdere gesprekspartners; 6. 3e kwartaal 2012: Verwerken reacties in Voorlopig Ontwerp (VO) 7. Oktober 2012: VO delen met college & raad (okt. 2012) 8. December 2012: VO delen met belangstellenden tijdens de algemene inloopbijeenkomst 9. Januari 2013: VO delen met eerdere gesprekspartners 10. Januari – maart 2013: Uitwerken naar Definitief Ontwerp (DO) en voorbereiding besluitvorming door college en raad.
BETROKKEN PARTIJEN Het participatieproces om te komen tot dit definitief ontwerp van de openbare ruimte is gevoerd met veel direct- en in indirect belanghebbenden en belangengroeperingen. Dit waren (in willekeurige volgorde): Stichting Centrum Management, Vereniging Horeca Belangen Hengelo (VHBH), Koninklijke Horeca Nederland, Vereniging van eigenaren commercieel onroerend goed binnenstad Hengelo (VCOH), bureau Hengelo, Reflectiegroep, Ziel van Hengelo, Stichting Natuur en Milieuraad, Stichting Binnenstadsbeken, Fietsersbond, Toegankelijkheidscommissie, Welbions, 2 Wezen, ‘t Pleintje, Blauwe Engel, Stravinsky, National, Merlijn, overige ondernemers / eigenaren Langestraat, Winkeliers Thiemsbrug, Winkeliers Wemenstraat, Projectontwikkelaar AM RED, de monumentencommissie, EGM (architect stadskantoor), HVE architecten (architect stadhuis) en Groeneweg Van Der Meijden architecten (architect commerciële blokken). Daarnaast is er uiteraard intensief informeel en formeel overleg gevoerd met het college van B&W en de gemeenteraad.
Pagina 2 van 11
STAP 1 – CONCLUSIEKAART (ZOMER 2011) De conclusiekaart is opgesteld om een basis te hebben voor de diverse participatiegesprekken. In de conclusiekaart zijn de voor dat moment belangrijkste programmatische uitgangpunten opgenomen.
Het doel van de gesprekken was, met de conclusiekaart als uitgangspunt, het ophalen van verdere ontwerpuitgangspunten voor het schetsontwerp openbare ruimte. In de gesprekken zijn de volgende belangrijkste ontwerpuitgangspunten door de partijen aangegeven: Functies 1. Het plein tussen horecaplint en stadhuis heeft een functie voor evenementen. Functie voor evenementen niet direct vanaf de plint, het vaste terras is niet beschikbaar voor evenementen. 2. Het plein is een verblijfsruimte, zorg dat mensen er willen verblijven, ook als er geen evenementen zijn. 3. Evenementen moeten qua soort en grootte passen bij de omvang van het plein. 4. Leg de noodzakelijke infrastructuur voor evenementen aan (stroom, water, afvoeren etc.), voorkom dat kabels/leidingen over het plein moeten lopen tijdens evenementen. 5. Het laagste bordes van het stadhuis is goede locatie voor het podium. Het bordes kan als vast podium dienen. Voorts is de gevel van het stadhuis geschikt om een podium tegenaan te bouwen bij grotere evenementen. 6. Tussen het nieuwe stadskantoor en het commerciële noordblok ontstaat een 2e pleintje, geen evenementen maar een entree en fietsparkeren functie is daar goed denkbaar; 2 pleinen met 2 karakters. 7. Langestraat moet betrokken worden bij de ontwikkeling, straat moet laten zien dat er wat gebeurd en dat daar het centrum al begint. 8. Terrassen / horeca doortrekken langs zuidgevel richting Langestraat stuit op geen bezwaar; wordt zelfs veelal gewenst geacht. 9. Zorg in zijn algemeenheid over goede uitwerking van wonen boven horeca. Denk na over doelgroepen qua huisvesting. 10. Het plein geschikt maken voor meerdere functies, “shared space” ontwerp zou dit kunnen faciliteren, ontwerp een plein dat flexibel in gebruik is. Gevels 11. Stadhuis is een wand / decor voor het podium. 12. Het stadhuis moet mooi verlicht worden.
Pagina 3 van 11
Terrassen 13. Aan noordzijde van plein een terras aan de gevel ideaal. 14. Aan zuidzijde zoveel mogelijk zon dus terras zo ver mogelijk van gevel af. 15. Het “buitengebeuren” is voor de horeca-exploitanten steeds belangrijker geworden mede als gevolg van het rookbeleid. 16. Schermen rond terrassen hebben vooral een windvangfunctie. Uniformiteit in deze windschermen is gewenst. Vloeren 17. Bestrating: sfeer, warmte, eenheid, geen asfalt, geen grijze vlakte maar sierbestrating met (gebakken) klinkers o.i.d.. 18. Bestrating van gevel tot gevel. 19. Huidige keitjes rond stadhuis zijn mooi, maar begaanbaarheid is nu niet optimaal. Hergebruik daar waar kan. 20. Geen niveau verschillen. 21. Evenementenvloer zo vlak mogelijk en relatief eenvoudig te reinigen. 22. Geen aparte stroken voor fietsers, voetgangers, bevoorrading etc. 23. Richtlijnen integrale toegankelijkheid naleven. 24. Samenhang tussen wanden van het plein en de pleinvloer creëren. 25. Maak de nieuwe winkelstraat aantrekkelijk en uitnodigend; verleid mensen om die looproute te nemen. 26. Creëer eenheid in de Langestraat. Maak keuze voor een beeld / sfeer van de Langestraat. Inrichtingselementen 27. Inrichtingselementen moeten (eenvoudig) verplaatsbaar zijn op het evenementenplein. 28. Water(element) werkt sfeerverhogend. 29. Creëer zitelementen, dit bevordert het verblijf. 30. Cederboom verstoort de zichtlijnen, zeker ook bij evenementen. Zicht vanaf bordes naar Enschedesestraat wordt verstoord. 31. Cederboom is mooie boom maar op volstrekt verkeerde plaats. (algemene mening met uitzondering van de Natuur en Milieuraad) 32. Groenelementen geven sfeer. Fietsen 33. Onderscheid tussen langdurige bezoekers aan stad en kort verblijf (boodschappen). 34. Boodschappers parkeren fiets voor de deur. 35. Bewaakt fietsparkeren op strategische ingangen van de binnenstad. 36. Op evenementenplein zeker geen fietsenklemmen. 37. Fietsparkeren regelt zichzelf veelal; niet per se overal “nietjes” plaatsen. Meer geloof in aanwijzen fietsparkeerstroken. Fietsparkeerplaatsen aanleggen op een vanzelfsprekende plaats; fietsers laten zich niet makkelijk verleiden tot het omfietsen. Voetgangers 38. Creëer looproutes door interessante (winkel) formules op de juiste plaatsen te zetten. 39. Geen aparte voetgangersstroken. Auto's 40. Voor compensatie van verwijderde parkeerplaatsen op maaiveld moeten parkeergarages langer openblijven; voor Lange Wemen is parkeergarage Thiemsbrug belangrijkste parkeerplaats; openbaar maken p-garage onder stadskantoor is alternatief; parkeren op markt is ook alternatief. 41. Verwijzing naar parkeerplaatsen nu niet optimaal. 42. Geen auto’s / bevoorrading buiten venstertijden. 43. Geen taxistandplaats op het plein; het plein wel/niet bereikbaar voor taxi’s buiten venstertijden is punt van discussie/aandacht. 44. Bereikbaarheid per auto buiten venstertijden moet verder uitgewerkt / afgesproken worden.
Pagina 4 van 11
STAP 2 – SCHETSONTWERP (MAART 2012) Op basis van de conclusiekaart en de vele verder meegegeven ontwerpuitgangspunten is het schetsontwerp gemaakt.
Dit schetsontwerp is in twee informele gedachtewisselingen met de gemeenteraad (IBR bijeenkomsten) besproken en daarna met de betrokken gesprekpartners gedeeld. In deze gesprekken is het schetsontwerp gepresenteerd en is aangegeven of en hoe de eerder gemaakte opmerkingen zijn verwerkt in het schetsontwerp. Vervolgens is aan de partijen gevraagd om reacties en suggesties voor de doorontwikkeling van het schetsontwerp naar een voorlopig ontwerp. De belangrijkste conclusie en meegegeven aandachtspunten voor uitwerking in het voorlopig ontwerp waren: 1. De getoonde (sfeer)beelden en schetsontwerp wordt in het algemeen erg enthousiast ontvangen. 2. De sfeer van de bestrating van de roodmelange gebakken klinkers (kleurnuance conform stationsplein) wordt unaniem gekozen boven een grijze (bestaande keitjes) variant. Ook wordt de begaanbaarheid van de bestaande keitjes niet positief beoordeeld. Daarnaast is het hergebruik van (een deel) van de bestaande grijze natuursteen keitjes wel een ontwerpopgave. 3. Sfeer is erg belangrijk, water en groen zijn sfeer verhogende elementen. Vanuit de zittende horecaondernemers wordt gepleit voor geen bomen bij de terrassen met name omdat bomen overlast geven bij de exploitatie van de terrassen. Vanuit de Koninklijke Horeca Nederland en de VCOH wordt echter aangegeven dat bomen bij terrassen wel goed mogelijk is en sfeerverhogend werkt, maar dat dan wel een goede boomsoort wordt gekozen die overlast beperkt. Vanuit de overige gesprekspartners wordt juist erg gepleit voor het aanbrengen van bomen in het plangebied en kan men zich goed vinden in de gekozen groenrichting uit het schetsontwerp. Bomen aan de zuidzijde (ook ter hoogte 2 Wezen) zijn goed want schaduw valt zo op de straat en niet op terrassen aan de noordzijde. 4. De bestaande cederboom is een bijzonder aandachtspunt. Vanuit de Natuur en Milieuraad en de Stichting Binnenstadsbeken wordt gepleit voor handhaven van de cederboom. Vanuit
Pagina 5 van 11
5.
6.
7. 8.
9.
de overige gesprekspartners wordt een voorkeur uitgesproken om de cederboom te verwijderen en te vervangen door een ander exemplaar omdat de cederboom de zichtlijnen verstoord. Zeker ook als het plein moet fungeren als evenementenplein met het bordes van het stadhuis als podium. De voormalige dagwinkel wordt niet door alle partijen begrepen en betiteld als een beetje een ‘raar’ gebouwtje ook in relatie tot de nieuwe entree van het stadskantoor en de openbare ruimte rond die entree. Aan de andere kant is er waardering voor het gebouwtje als object. In dit stadium van het proces is er nog geen eenduidig waardeoordeel over het per se handhaven of weghalen van het gebouwtje. De ruimte ‘een beetje aankleden’ is niet erg, maar het is ook goed denkbaar eerst het plein in basis aan te leggen en daarna met elkaar over de inrichting na te denken. Zo krijg je een beter gevoel over de ruimte en kun je in de praktijk zien wat er mist of niet mist. Het sfeerbeeld van de Langestraat is prima, sluit mooi aan op het horecaplein en betrekt de Langestraat goed bij het centrum. In zijn algemeenheid wordt afgevraagd waarom de Langestraat een “hoofd distributiestraat” voor de rest van de binnenstad is. De voorkeur wordt uitgesproken om de Langestraat autoluw te maken. De aantrekkelijkheid van de nieuwe winkelstraat Kloosterhof moet nog verder uitgewerkt worden.
Pagina 6 van 11
STAP 3 – HET VOORLOPIG ONTWERP (OKTOBER 2012) Op basis van de aangegeven punten vanuit het schetsontwerp en voortschrijdend inzicht is het voorlopig ontwerp gemaakt met twee varianten. Deze varianten betreffen de centrale boom op het horecaplein. De variant ‘ceder’ gaat uit van handhaven van de bestaande ceder. De variant ‘nieuwe boom’ gaat uit van verwijderen van de cederboom en het vervangen door een voldoende grote nieuwe boom met hogere kruin zodat de zichtlijnen op ooghoogte vrij zijn. In het voorlopig ontwerp zijn onder andere de volgende keuzes gemaakt: 1. Als basis keuze voor roodmelange gebakken klinkers. 2. Hergebruik van de grijze keitjes rond stadhuis en tussen het stadhuis en het nieuwe stadskantoor, naar de entree van het stadskantoor de keitjes (zonodig) uitvlakken. 3. Burg. Jansenplein is een horecaplein met: a. weinig obstakels en gebruik door iedereen (zgn. shared space) b. creëren van zitgelegenheden en (kleinschalige) speelaanleidingen c. water terug in het herdenkingsmonument d. geen fietsparkeren op het plein 4. Groenstructuur door een centrale boom op het plein en bomen langs de randen 5. Burg. Van der Dussenplein wordt: a. een groen pleintje rond de ‘dagwinkel’ b. de entree naar het stadskantoor c. gelegenheid voor parkeren van fietsen. 6. Kloosterhof is een winkelstraat, bestrating in een combinatie van het ‘Hengeloos groen’ (conform winkelstraten in het centrum) met de roodmelange gebakken klinkers conform het horecaplein, veel fietsparkeer gelegenheid. 7. De Langestraat krijgt een nieuwe identiteit. 8. Geen autoverkeer / toegang voor distributieverkeer buiten venstertijden Het voorlopig ontwerp is in oktober 2012 informeel met de raad besproken in een IBR.
Pagina 7 van 11
In december is een openbare inloopbijeenkomst is het stadhuis geweest. Hier zijn ongeveer 300 belangstellenden naartoe gekomen. Er zijn voor de openbare ruimte 7 schriftelijke reacties ingediend, waarvan 1 anoniem. In januari 2013 is het VO met de gesprekspartners besproken. De algemene bevindingen en suggesties zijn: 1. Partijen zijn allemaal positief over het VO. 2. Nagenoeg alle betrokken partijen blijven pleiten voor de variant met de nieuwe boom omdat nu al uit de 3D beelden blijkt dat de cederboom de zichtlijnen verstoort die essentieel zijn voor zicht op het podium bij het stadhuis. De natuur en milieuraad en stichting binnenstadsbeken blijven pleiten voor handhaven van de Ceder. De fietsersbond sluit zich hierbij in eerste instantie bij aan en pleit voor eerst laten staan van de cederboom en als, na realisatie, in de praktijk daadwerkelijk blijkt dat de boom hinderlijk “in de weg staat” dan kan alsnog tot kap overgegaan worden en moet een nieuwe boom geplaatst worden. 3. Bomen bij de terrassen is voor horecaondernemers minder gewenst i.v.m. overlast en beperkingen in ruimtegebruik. Maar de horecaondernemers begrijpen het dilemma bij het niet toepassen van groen dat er dan een kaal plein ontstaat. Er wordt gepleit voor een zorgvuldige keuze van het type boom. 4. Het autoluw maken van het plein wordt unaniem omarmd, maar nu al wordt aandacht gevraagd voor de handhaving van het autovrije gebied buiten de venstertijden. 5. De toegankelijkheidscommissie adviseert bij de entree van het stadskantoor een vlakke strook bestrating toe te passen zodat deze voor mensen in een rolstoel of met een rollator ook goed begaanbaar zijn. 6. De toegepaste goten zijn goed te gebruiken als geleiding voor slechtzienden. 7. De reflectiegroep pleit voor het verwijderen van de voormalige dagwinkel, want dit gebouwtje staat niet in verhouding tot de bebouwing er om heen en verstoort ernstig de zichtlijnen op de entree van het stadkantoor. De overige partijen hebben een soortelijke stelling als bij het motto van de cederboom ‘weghalen kan altijd nog’.
Pagina 8 van 11
3A
OVERWEGINGEN M.B.T. DE CEDER
Bestaande situatie, de foto’s
De belangrijkste constateringen: Variant: Ceder • Is een gezonde boom, levensverwachting is langer dan 15 jaar. • Verstoort de zichtlijnen op ooghoogte (geen transparantie aan de onderkant) • Voor (distributie)verkeer een krappe ruimte tussen de boom (westzijde) en het terras • In de huidige vorm moeilijke zitruimte onder boom te creëren • Opkronen van de boom kan, maar het resultaat is niet te garanderen Variant: Nieuwe boom • Meer ruimte tussen boom en terras • Transparantie op ooghoogte (zichtlijnen) • Mooie zitruimte onder boom te creëren • Is qua investeringen duurder dan de variant Ceder (aanschaf- transport en plaatsingskosten van een boom van voldoende omvang)
Pagina 9 van 11
De beelden op belangrijke zichtpunten:
3D animatie variant “ceder” (blik vanaf Enschedesestraat naar stadhuis)
3D animatie variant “nieuwe boom” (blik vanaf Enschedesestraat naar stadhuis)
3D animatie variant “ceder” (blik op herinneringmonument richting nieuwe horecawand, 2 Wezen, Pleintje en National)
3D animatie variant “nieuwe boom” (blik op herinneringmonument richting nieuwe horecawand, 2 Wezen, Pleintje en National)
Pagina 10 van 11
STAP 4 – DEFINITIEF ONTWERP (MAART 2013) De hoofdconclusies uit alle reacties op het voorlopig ontwerp met de twee boomvarianten is als volgt samen te vatten: In het algemeen is er veel waardering voor het voorlopig ontwerp van de openbare ruimte Lange Wemen. Er zijn niet veel inhoudelijke opmerkingen gemaakt op het inrichtingplan van de openbare ruimte. De gemaakte opmerkingen en suggesties geven verder geen aanleiding om het definitief ontwerp wezenlijk anders te maken dan het voorlopig ontwerp. Het definitief ontwerp van de openbare ruimte komt dan ook in grote lijnen overeen met het voorlopig ontwerp. In het definitief ontwerp is een keuze gemaakt voor de variant met een nieuwe centrale boom op het horecaplein. Deze keuze is voornamelijk gemaakt omdat De betrokken partijen nagenoeg unaniem kiezen voor de variant met de nieuwe boom (met uitzondering van de natuur en milieuraad en de stichting binnenstadsbeken en met (in eerste instantie) een ondersteuning door de fietsersbond) De variant nieuwe boom het beste aansluit bij het uitgangpunt van een goed en functioneel horecaplein dat ook geschikt is voor (kleinschalige) evenementen De zichtlijnen over het plein op ooghoogte bij de variant met een nieuwe boom optimaal zijn. Ten opzichte van het voorlopig ontwerp zijn er geen wezenlijke wijzigingen doorgevoerd. Wel is er een nadere uitwerking doorgevoerd rond het hergebruik van de grijze keitjes. Er is een kleine plint van grijze keitjes rond het stadhuis, de toren en de voormalige dagwinkel toegepast. Het definitief ontwerp van 26 maart 2013 (een apart (digitaal) document) dient als kader voor de realisatie. Na vaststelling door de gemeenteraad moet het definitief ontwerp uitgewerkt worden in het civiel technische ontwerp ter voorbereiding op de aanbesteding en uiteindelijke uitvoering. De DO kaart van 26 maart 2013:
Pagina 11 van 11
