Landelijk professioneel kader uitvoering Basispakket JGZ
Inleiding
ondersteunt JGZ-organisaties bij de implementatie
In 2015 wordt het nieuwe Basispakket JGZ van kracht.
van het Basispakket JGZ. Het past bij een JGZ die
Het beschrijft wat elk gezin en iedere jongere in
transformeert en met meer flexibiliteit nog betere
Nederland van de jeugdgezondheidszorg (JGZ)
zorg wil leveren, in samenhang met anderen.
aangeboden moet krijgen. De verantwoordelijkheid hiervoor berust bij de gemeenten. Het Basispakket
Context uitvoering Basispakket JGZ 2015
JGZ, dat naar verwachting eind 2014 formeel wordt
Jeugdgezondheidszorg (JGZ) is en blijft laagdrempelige,
vastgesteld via een een aanpassing van het Besluit
preventieve zorg waar alle ouders en jongeren terecht
Publieke Gezondheid, vervangt het Basistakenpakket
kunnen voor informatie en ondersteuning op het
uit 2003. Het houdt geen radicale koerswijziging in,
gebied van een gezonde en veilige ontwikkeling en
maar legt enkele andere accenten en sluit aan bij de
positieve opvoeding. JGZ heeft vrijwel alle kinderen
veranderingen in het sociale domein.
in beeld, vaccineert, monitort de gezondheid en de ontwikkeling van kinderen en ondersteunt en begeleidt
Voor de JGZ omschrijft het Basispakket de kerntaken:
de ouders bij het opgroeien en opvoeden van hun
preventieve zorg, zoals vroegtijdige opsporing en
kinderen. Zij is daar waar kinderen zijn en vervult zo
preventie van specifieke stoornissen, het volgen van
een verbindende rol tussen enerzijds (voor)scholen,
de ontwikkeling en de gezondheid van jeugdigen, het
wijkvoorzieningen en eerstelijns voorzieningen
signaleren van mogelijke risico’s, het ramen van de
en anderzijds de specialistische hulp.
behoeften aan zorg, het geven van voorlichting,
De JGZ is ook in ontwikkeling. JGZ professionals
advies, instructie en begeleiding en het zo nodig
anticiperen samen met ouders op de specifieke
doorverwijzen en geleiden naar curatieve gezond-
individuele behoeften van hun kind. Vanuit een
heidszorg of jeugdhulp. De hielprik en de vaccinaties
professionele kijk op de biologische, psychische en
vanuit het RVP maken op dit moment geen deel uit
sociale aspecten van de groei en ontwikkeling van het
van de Wet PG, maar vallen onder de AWBZ. Ze
kind kunnen eventuele problemen worden voorzien.
behoren wel tot de kernactiviteiten van de JGZ. De
Vaak kan dan samen met de ouders een oplossing
JGZ draagt samen met haar samenwerkingspartners bij
gevonden worden vanuit hun eigen kracht. Eventueel
aan de gewenste veranderingen in de zorg voor jeugd.
kan tijdelijk lichte hulp vanuit de JGZ worden geboden.
Deze zijn gericht op het bevorderen van de eigen kracht
Het streven is dat kind en gezin weer zo snel mogelijk
en het reduceren van de behoefte aan specialistische
op eigen kracht en/of met steun van hun eigen
zorg. Preventie is daarbij belangrijk, evenals ontzorgen,
netwerk kunnen.
normaliseren, demedicaliseren en het tijdig bieden van de juiste hulp op maat en integrale hulp.
Preventieve Zorg voor Jeugd Vanuit het perspectief van (veel) ouders en jongeren
De invulling van het JGZ aanbod vindt plaats in een
ligt het voor de hand dat JGZ meer doet dan het
overleg tussen professionals en ouders, waarin vorm,
uitvoeren van het Basispakket. Er is inhoudelijk
frequentie en ondersteuningsbehoefte besproken
immers een duidelijke relatie met andere wettelijke
worden. Samen bepalen zij een pakket op maat,
kaders, zoals de Jeudgwet, de Participatiewet, en
gebaseerd op de keuzevrijheid van ouders en de
Passend Onderwijs. JGZ kan zelf taken in deze kaders
verantwoordelijkheid van professionals. Bij lichte
uitvoeren of in ieder geval de verbinding leggen met
problemen kan de JGZ desgewenst kortdurende
partners die binnen deze wettelijke kaders werkzaam
ondersteuning bieden, gericht op het herstel van
zijn (zie: “Preventieve Zorg voor Jeugd”*). JGZ voorkomt
de normale situatie (normaliseren).
daarmee dat jongeren te vroeg, te laat en/of onterecht
Professioneel kader
worden doorverwezen naar zwaardere en duurdere vormen van zorg. Vanuit het perspectief van effectieve
Het nieuwe Basispakket JGZ en de transformatie van
vroege preventie ligt het ook voor de hand dat JGZ zich
de jeugdsector vroegen om een nieuwe richtlijn voor
ook richt op zwangerschap en preconceptie en op de
professionals, ter vervanging van de richtlijn Contact-
gehele adolescentiefase tot 23 jaar. Vroeg erbij zijn
momenten BTP uit 2003. Het NCJ heeft daartoe dit
geldt zeker voor groepen met een specifiek risico.
landelijke professionele kader ontwikkeld, in samen-
Zie figuur 1 “Basispakket als fundament in het sociale
werking met een begeleidingscommissie van
domein”.
JGZ-professionals (op persoonlijke titel). Het kader
Figuur 1. Basispakket als fundament in het sociale domein
Wet Publieke Gezondheid
Wat?
Hoe?
Instrumenten
Cie. de Winter: Rapport “Een stevig fundament” (2013)
Staatscourant met Besluit PG
Landelijk Professioneel Kader
Basispakket JGZ, richtlijnen en landelijke werkdocumenten
Kamerbrief standpunt advies basispakket JGZ 25 juni 2014 staatssecretaris
Leeftijdspecifieke preventie
Passend onderwijs
Waarom?
Jeugdwet
Basispakket JGZ
BasisDataSet Wet PG Art.5
Basis Data Set
BDS protocollen
Participatiewet
NCJ Toolbox Basispakket JGZ
Zorgverzekeringswet
Visiedocument Preventieve Zorg voor Jeugd
Toelichting tabellen Landelijk Professioneel Kader uitvoering Basispakket JGZ
dan zullen mogelijk minder contacten nodig zijn. Elke
JGZ omvat alle preventieve kerntaken in de zorg voor
op het RVP, richtlijnen en landelijke werkdocumenten
jeugd. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen
(zie: “Basispakket JGZ, richtlijnen en andere landelijke
individu-gerichte activiteiten (tabel 1 en 1a) en
werkdocumenten*”, “Leeftijdspecifieke preventie* en de
collectieve activiteiten (tabel 2). Het landelijk profes-
NCJ Toolbox Basispakket 2015”). Een belangrijk moment
sioneel kader is gebaseerd op het geheel aan richtlijnen
is telkens de overgang naar een volgende ontwikke-
en landelijke werkdocumenten die de JGZ-professional
lingsfase. Dan kijkt een JGZ-professional met ouders
gebruikt bij het handelen. In tabel 1 zijn de ontwikke-
van alle kinderen en/of iedere jongere terug op de
lingsfasen van een kind aangegeven. Vervolgens is
ontwikkeling die de jeugdige heeft doorlopen en wordt
aangegeven hoeveel contacten met de JGZ binnen deze
vooruit gekeken naar de volgende ontwikkelingsfase.
ontwikkelingsfase kent een eigen aanbod, gebaseerd
ontwikkelingsfasen aangeboden dienen te worden in het kader van het Basispakket JGZ. Sommige contacten
De JGZ beschikt door haar contacten met vrijwel alle
liggen qua tijdstip vast vanwege vaccinaties, terwijl voor
jeugdigen in Nederland over een goudmijn aan
andere contacten meer vrijheid is om deze op andere
informatie over hun gezondheid en welzijn. Het is heel
momenten aan te bieden. Alle contacten worden
belangrijk dat deze collectieve data vertaald worden
aangeboden. De keuze om ook daadwerkelijk contact
naar beleidsadviezen op lokaal en landelijk niveau. Zo
te hebben, is aan de ouders/jongere, in overleg met de
groeit de kennis over beschermende en risicofactoren
JGZ-professional. Als het goed gaat met een jeugdige,
per ontwikkelingsfase en mogelijkheden voor preventie.
*document(en) zie NCJ- website: https://www.ncj.nl/innovatie/toolbox-basispakket-jgz/downloads1
Tabel 1. Individuele preventieve activiteiten JGZ: aanbod ieder kind
Ontwikkelingsfasen
Contacten JGZ
Preconceptie
Gewenst; nog niet geformaliseerd
Prenataal
Idem
Geboorte
Overdracht van verloskundige en kraamzorg
4e tot 7e dag
1x
2e week -
6x 3 liggen vast qua tijdstip vanwege vaccinaties 3 worden in overleg met ouders bepaald
6 maanden
Onderbouwing activiteiten tijdens contacten
6 - 12 maanden
3x 1 ligt vast qua tijdstip vanwege vaccinaties 2 worden in overleg met ouders bepaald
Peuter (1 – 4 jaar)
5x* 2 liggen vast qua tijdstip vanwege vaccinaties 3 worden in overleg met ouders bepaald + deelname JGZ aan het ondersteuningsnetwerk voorschool
3 documenten:
*
De contacten uit de peuter- en schoolkindfase kunnen i.o.m. ouders over de gehele periode 1-12 jaar verdeeld worden
Schoolkind (4 - 12 jaar)
Adolescent (12 - 18 jaar)
3x 1 ligt vast qua tijdstip vanwege vaccinaties 2 worden in overleg met ouders bepaald + deelname JGZ aan het ondersteuningsnetwerk school
asispakket JGZ, richtlijnen B en landelijke werkdocumenten Leeftijdspecifieke preventie NCJ Toolbox Basispakket JGZ
4x meisjes 2x jongens meisjes: 2 liggen vast qua tijdstip vanwege HPVvaccinatie meisjes en jongens: 1 ligt vast qua tijdstip en 1 wordt in overleg met jongere bepaald + deelname JGZ aan het ondersteuningsnetwerk school
Speciaal onderwijs (0 - 18 jaar)
Jong volwassene (18 - 23 jaar)
contacten afhankelijk van de levensfase van het kind, pro-actief en in overleg met ouder of jongere + deelname JGZ aan het ondersteuningsnetwerk SO Gewenst; nog niet geformaliseerd
Opgenomen in Basispakket JGZ Niet opgenomen in Basispakket JGZ; aanbeveling voor optimale preventie Vanuit het perspectief van effectieve vroege preventie ligt het ook voor de hand dat JGZ zich op zwangerschap en preconceptie en op de gehele adolescentiefase tot 23 jaar richt. Vroeg erbij zijn geldt zeker voor groepen met een specifiek risico.
Tabel 1a. Individuele preventieve activiteiten JGZ: op indicatie
Contact op indicatie
Voor de uitvoering van het Basispakket JGZ kan het nodig zijn een extra moment af te spreken in overleg met ouders/jongere. Het contact kan qua vorm bestaan uit een huisbezoek, een extra bezoek aan het consultatiebureau, extra bezoek aan de schoolgezondheidszorg en qua inhoud bestaan uit extra observatie, extra onderzoek, extra voorlichting, extra ondersteuning gericht op normaliseren, dan wel de ouders/jongere motiveren om hulp te accepteren. Het extra contactmoment is gericht op een specifiek gezondheidsprobleem, opvoedingsvraag/ probleem, veiligheid van het kind, ontwikkelingsachterstand, draagkracht/draaglast disbalans, verminderde eigen kracht, ontbreken sociaal netwerk etc.
Tabel 2. Collectieve preventieve activiteiten JGZ
Samenwerken
Onderzoek, beleidsinformatie & advies
Samenwerking vindt plaats met relevante partners binnen het jeugddomein, bijvoorbeeld onderwijs, voorschoolse voorzieningen, jeugdhulp, curatieve gezondheidszorg, buurtteams en relevante netwerken. Voorbeelden van samenwerkingsactiviteiten zijn jeugdartsen in het kernteam Integrale Vroeghulp (IVH), jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen in zorgteams en zorgadviesteams van (voor)scholen die daarin de schakel vormen met de (medische) gespecialiseerde zorg, jeugdartsen die deelnemen in de multidisciplinaire teams van een polikliniek voor te vroeg geboren kinderen en jeugdartsen die zowel als huisarts en jeugdarts in een gezondheidscentrum werkzaam zijn. Beleidsadvisering is een taak die in het Basispakket die expliciet in het Basispakket is opgenomen. Op basis van informatie, verkregen uit individuele contacten, adviseren over een collectieve aanpak. De informatie wordt gebruikt voor beleidsontwikkeling op lokaal (gemeente en anderen zoals scholen) en landelijk niveau.
Uitgangspunten Alle contacten uit het Basispakket JGZ worden aan iedere jeugdige aangeboden. De uitvoering van het Basispakket JGZ is een pro-
en vaardigheden opgedaan in de voorafgaande periode. Het is verstandig voldoende tijd voor het evalueren te nemen. Onder contact worden allerlei mogelijke vormen
fessionele verantwoordelijkheid. Daarbij bepalen
van persoonlijk contact verstaan: face-to-face
ouders/jongeren en JGZ-professional samen, in
contact, telefonisch contact, e-consult, groeps-
onderling overleg, wat wel en niet wordt afgeno-
consult en/of observatie . Alle contacten worden
men en in welke vorm. Het coördineren van onder-
aangeboden aan alle ouders/jongeren. Met ouders/
steuning en hulp (en dus het samenwerken met
jongere worden op de evaluatiemomenten afspraken
partners) maakt hier onderdeel van uit.
gemaakt over passende invulling (qua inhoud, aantal en vorm) van de JGZ-ondersteuning. Som-
Bij het wisselen van de leeftijdsfasen vindt een
mige contacten liggen vast vanwege vaccinaties,
evaluatie plaats met ouders/jongere. Ouders en
andere contacten kunnen hoeven niet perse op
jongere kijken samen met de JGZ-professional naar
een vast moment aangeboden worden. Zie hier-
hoe het nu gaat, kijken terug op de voorafgaande
voor het overzicht “Leeftijdspecifieke preventie”.
periode en blikken vooruit. De JGZ-professional kan voor de jongere en ouder passende ondersteuning voor de komende periode afspreken en eventueel anticiperend voorlichting geven. Elke periode behelst andere ontwikkelingen van kind en jeugdige en andere vaardigheden van ouder(s). Er wordt steeds voortgebouwd op de ontwikkelingen
Bronnen Commissie De Winter “Een stevig fundament”, februari 2013 Een beknopte evaluatie van het basistakenpakket, februari 2013 Kamerbrief Standpunt advies Basispakket, staatssecretaris VWS, juni 2013 Richtlijn contactmomenten BTP, 2003 RVP, 2014 Rapportage richtlijnontwikkelaars, december 2013 Handreiking ‘De JGZ in beeld bij adolescenten, 2013 Activiteiten BTP JGZ 0-19 jaar per contactmoment, 2008 Scenario’s voor flexibilisering in de JGZ, 2012 Eindrapportage monitoring scenario’s flexibilisering, 2014 Concept- Besluit Publieke Gezondheid, 2014 Programma Vernieuwing uitvoeringspraktijk ZonMw 2009 - 2014
Definities Kinderen: 0-12 jarigen Jongeren: 12-19 jarigen Jeugdigen: 0-19 jarigen
Nederlands Centrum Jeugdgezondheid
Churchilllaan 11 3527 GV Utrecht www.ncj.nl
