land- en tuinbouwdienst vlaams-brabant

WEGwijs land- en tuinbouwdienst vlaams-brabant

WEGWIJS | land- en tuinbouwdienst vlaams-brabant Lange rijen fruitbomen, serres vol tafeldruiven, bitterzoet witloof, glooiende akkers … Vlaams-Brabant is dan wel de kleinste en meest verstedelijkte Vlaamse provincie, toch is de landbouw goed voor 41 % - of 87.000 ha – van de oppervlakte. Onze land- en tuinbouwers bewaren deze open ruimte en geven karakter en smaak aan de streek.

INHOUD



P3

Beleef het platteland

P6

Soortenbeheer

P8



P11



Onderzoek en voorlichting

Bodem en waterkwaliteit

P13

Op en rond het erf

Enkele cijfers? Ongeveer 55 % van het Vlaams-Brabantse landbouwareaal wordt ingenomen door akkerbouw, vooral granen, bieten en aardappelen. Daarmee zijn we de tweede grootste akkerbouwprovincie van Vlaanderen. Wat witloof betreft, zijn we het absolute nummer 1 van Vlaanderen: 56 % van de witloofkroppen komen van bij ons. Maar wist u dat ook 56 % van de uien, 34 % van de spruitjes en 23 % van de wortelen voor de versmarkt in Vlaanderen van Vlaams-Brabantse tuinders komen? En met meer dan een kwart van de Vlaamse appel- en perenbomen is het Hageland de tweede grootste fruitteeltregio van Vlaanderen. In 2011 telde onze provincie 3.045 land- en tuinbouwbedrijven. Dat aantal neemt elk jaar af, zoals overal in Vlaanderen. Bedrijven worden groter en innovatie wordt belangrijker. Niet toevallig is innovatie samen met duurzaamheid het sleutelwoord van het provinciaal landbouwbeleid van de nieuwe legislatuur. Vlaams-Brabant is immers de kennisregio bij uitstek. We staan wetenschappelijk heel sterk en die troef willen we ook inzetten voor onze land- en tuinbouw. De uitdagingen rond klimaat, energie, biodiversiteit en eindigheid van de grondstoffen zijn niet min. Kennis- en praktijkcentra als het Provinciaal Agrarisch Centrum, de Nationale Proeftuin voor Witloof en het Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit staan onze land- en tuinbouwers bij. De provincie blijft ook inzetten op multifunctioneel ondernemerschap. Het netwerk ‘Boeren met klasse’ is een schot in de roos: dit netwerk van 67 land- en tuinbouwers ontvangt jaarlijks 18.000 bezoekers. En de superverse en gezonde hoeveproducten worden sterk gewaardeerd door de consument. In 2013 starten we met een landbouwloket voor de gemeenten. Lokale besturen kunnen er terecht voor informatie over ruimtelijke ordening, open ruimte, erosie, bacterievuur en met andere vragen die hun landbouwers kunnen helpen. Door samen te werken kunnen we de sector beter ondersteunen.

Colofon

Deze brochure werd uitgegeven door de provincie Vlaams-Brabant in opdracht van de deputatie. Wettelijk depotnummer: D/2013/8495/04 Teksten: Bart Claes (Wartaal) / Foto’s: © Provincie Vlaams-Brabant, Toerisme Vlaams-Brabant, Bodembreed, Lander Loeckx, Steff Gilissen, Jurgen Smitt. V.u: Provincie Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 Leuven

2

Monique Swinnen gedeputeerde voor landbouw

Beleef het platteland Met de klas op een boeiend boerderijbezoek? Een heerlijke hoevepicknick met superverse streekproducten? Een rondleiding in het Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit Pamel? Vlaams-Brabant heeft heel toffe, lekkere en leerrijke formules om het platteland te beleven met uw gezin, klas, vrienden of vereniging.

De witloofbox Vlaams-Brabantse basisscholen en initiatieven van buitenschoolse kinderopvang kunnen elk jaar in oktober een gratis witloofbox vragen. Daarin vinden ze een teeltkit, een handleiding en lesmateriaal zodat de kinderen zelf witloof kunnen telen en nadien proeven. Een originele manier om kennis te maken met de bitterzoete smaak van het ‘witte goud’.

 ontactpersonen: Henk Daenen, Nathalie Haesevoets C tel. 016-26 72 49, [email protected] [email protected] w ww.vlaamsbrabant.be/witloofbox

Boeren met klasse

Picknick een hoeve

Het netwerk ‘Boeren met klasse’ telt 67 Vlaams-Brabantse land- en tuinbouwbedrijven die hun deuren graag openzetten voor groepen en klassen. De bezoekers maken kennis met het boerderijleven en leren alles over de oorsprong en productie van ons voedsel. Als land- of tuinbouwer ontvangt u hiervoor een tegemoetkoming.

In de gratis brochure ‘Picknick een hoeve’ vindt u de mooiste landelijke wandel- en fietsroutes in Vlaams-Brabant. Langs elke tocht ligt een hoeve waar u kunt genieten van een picknick met verse hoeve- en streekproducten op een idyllisch plekje. Op sommige boerderijen kunt u ook overnachten.

 Contactpersonen: Henk Daenen, Lia Wauters tel. 016-26 72 49, [email protected] [email protected] w ww.vlaamsbrabant.be/boerenmetklasse Op uitstap? Bestel of download de gratis brochure en overzichtskaart via www.vlaamsbrabant.be/publicaties Voor land- en tuinbouwers: Download het subsidiereglement voor groepsbezoeken aan land- en tuinbouwbedrijven via www.vlaamsbrabant.be/reglementen 4

Contactpersoon: Henk Daenen tel. 016-26 72 49, [email protected] w ww.vlaamsbrabant.be/picknickeenhoeve Bestel of download de gratis brochure via www.vlaamsbrabant.be/publicaties

Provinciaal Agrarisch Centrum (PAC) Een centrum voor praktijkonderzoek en voorlichting voor de teelt van witloof, koolzaad, miscanthus en druiven. Het PAC organiseert rondleidingen op aanvraag. U kunt er ook een zaal huren voor uw vergaderingen, evenementen of studiedagen. MEER INFO

Hoeve- en streekproducten Aardbeien, tafeldruiven, appelen, peren, witloof, oesterzwammen, waterkers, kaas, fruitsap, confituur… Onze land- en tuinbouwers verrassen met hun heerlijk verse en gezonde producten. Hoeveproducten koopt u rechtstreeks bij de boer. Bij streekproducten ligt de nadruk op het lokale karakter, de traditionele en ambachtelijke productie en de band met de streek.

Beheerder: Patrick Andries w ww.vlaamsbrabant.be/pac Reserveren zaal of rondleiding: Patrick Andries tel. 016-29 01 74, [email protected]

 ontactpersoon: Joke Gilles, tel. 016-26 72 27 C [email protected] w ww.straffestreek.be

Dag van de aardbei Een dag boordevol animatie en proeverijen om de heerlijke zoete aardbeien te promoten. De blikvanger van de dag is de nationale aardbeiententoonstelling van het Koninklijk Nationaal Verbond van Aardbeitelers.

Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit (PPK ‘Pamel’) Dit proefcentrum doet onderzoek naar de biologische teelt van aardbeien, frambozen en ander kleinfruit, en verzorgt ook de voorlichting hierover. Scholen of verenigingen zijn welkom voor een rondleiding of een wandelzoektocht, met een fruitig proevertje of plukmoment als afsluiter. U kunt hier ook een vergaderzaal of polyvalente ruimte huren voor workshops, studiedagen, vergaderingen of andere activiteiten. MEER INFO

Contactpersonen: Nathalie Haesevoets, Yves Hendrickx tel. 016-26 72 72, [email protected] [email protected] w ww.dagvandeaardbei.be

Beheerder: Yves Hendrickx w ww.vlaamsbrabant.be/ppk Reserveren zaal of rondleiding: Lia Wauters tel. 054-32 08 46, [email protected] 5

Soortenbeheer Ratten, houtduiven, bacterievuur, onkruid, invasieve planten… Sommige dier- en plantensoorten kunnen behoorlijk storend zijn. De provincie helpt bij preventie en een gerichte aanpak.

Wie vermoedt dat bacterievuur in zijn tuin of boomgaard opduikt, moet dit melden aan het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). De haarden van bacterievuur moeten op een gepaste manier worden verwijderd.

Meldpunt ratten Ratten kunt u maar beter mijden, ze kunnen immers schadelijk zijn voor de gezondheid, gebouwen en gewassen. Hoe kunt u ratten weren? Vraag het aan het meldpunt van de provincie Vlaams-Brabant. De provincie is zelf bevoegd voor de bestrijding van ratten langs waterlopen van tweede categorie (Molenbeek, Barebeek, Velp...). De gemeenten staan in voor rattenbestrijding langs waterlopen van derde categorie.

Contact: tel. 016-26 77 90 [email protected] www.vlaamsbrabant.be/meldpuntratten  Bestel of download de gratis brochure via www.vlaamsbrabant.be/publicaties

Bacterievuur Fruittelers zijn als de dood voor bacterievuur, een gevaarlijke ziekte die appel- en perenbomen aantast. Ook in uw tuin kan bacterievuur toeslaan op sierstruiken. Aangetaste bomen en struiken kunnen in korte tijd zware schade oplopen en zelfs afsterven.

Contactpersonen: Ine Vervaeke, Marijke d’Hertefelt tel. 016-26 77 56, [email protected] w ww.vlaamsbrabant.be/bacterievuur Bestel of download de gratis brochure via www.vlaamsbrabant.be/publicaties

Knolcyperus Dit hardnekkige onkruid verspreidt zich bliksemsnel. Het komt voor op percelen met wortel-, knol- en bolgewassen maar ook bij maïs en vollegrondgroenten. Als een landbouwperceel is aangetast, moet de landbouwer dit melden aan het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) en hij moet gedurende twee jaar inperkingsmaatregelen nemen.

Contactpersonen: Ine Vervaeke, Marijke d’Hertefelt tel. 016-26 77 56, [email protected] [email protected] w ww.vlaamsbrabant.be/knolcyperus Bestel of download de gratis folder via www.vlaamsbrabant.be/publicaties 7

Onderzoek en voorlichting Met onderzoek, praktijkproeven en advies helpt de provincie de land- en tuinbouwers om de teelttechnieken te verbeteren. Het Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit en het Provinciaal Agrarisch Centrum - met de Nationale Proeftuin voor Witloof - spelen daarbij een belangrijke rol.

Aardbeien en kleinfruit De provincie voert in het Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit (PPK ‘Pamel’) onderzoek naar de biologische teelt van aardbeien, frambozen en ander houtig kleinfruit. Welke bemesting is wenselijk? Hoe kunnen bijen, hommels en nuttige insecten het best worden ingezet? De experts van het PPK helpen zowel beroepstelers als particulieren graag op weg naar duurzame oplossingen voor de aardbeien en het kleinfruit.

Witloof De Nationale Proeftuin voor Witloof - ondergebracht in het Provinciaal Agrarisch Centrum in Herent - doet wetenschappelijk onderzoek naar deze Vlaams-Brabantse groente. Alles wordt onder de loep genomen om de duurzame productie van witloof te promoten: rassenvergelijking en diversificatie van het witloofaanbod, bemesting, gewasbescherming, teelttechniek, energie, water en onderzoek naar de biologische teelt.

 Contactpersonen: Paul Hendrickx, Luc Herreman tel. 054-32 08 46 proefcentrum.pamel@ vlaamsbrabant.be w ww.vlaamsbrabant.be/ppk

Witlooftelers kunnen er terecht voor advies en de resultaten van het onderzoek worden gedeeld met iedereen die bij de teelt betrokken is.

 Contactpersonen: Christel Van Ceulebroeck, Wim Hubrechts tel. 016-29 01 74, [email protected] w ww.proeftuinherent.be

9

Energiegewassen Brandstof voor voertuigen, warmte voor serres, elektriciteit voor de koelinstallatie ... De provincie helpt land- en tuinbouwers om hun energieproductie voor een deel zelf in handen te nemen. Hoe kan dit? Door miscanthus - of olifantengras - te telen bijvoorbeeld. De verbranding van miscanthusstro in een biomassaverwarmingsketel levert heel wat energie op. Eén hectare olifantengras vervangt 8.000 liter stookolie. In het Provinciaal Agrarisch Centrum en het Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit liggen praktijkproeven aan om informatie over het gewas te verzamelen.

Druiven Tafeldruiven en wijndruiven zijn typische Vlaams-Brabantse producten. De provinciale landbouwdienst is via de Nationale Proeftuin voor Witloof betrokken bij het technisch comité Druiven. Deze werd opgericht om de druiventelers en wijnbouwers te ondersteunen via een waarnemers- en waarschuwingsnetwerk, onderzoek en voorlichting.

Contactpersonen: Christel Van Ceulebroeck, Matthias Spitz tel. 016-29 01 74, [email protected] www.vlaamsbrabant.be/pac

Een andere piste is de teelt van koolzaad. Dat is niet alleen een interessant gewas in de teeltrotatie, de oliehoudende zaden leveren ook energie. De provinciale landbouwdienst geeft advies en ondersteuning rond de teelt van koolzaad en de toepassing als biobrandstof. Het Provinciaal Agrarisch Centrum doet proeven met een kleine koolzaadpers. Twee voertuigen rijden er zelfs op koolzaadolie.

Contactpersonen: Mieke Vandermersch, Paul Hendrickx tel. 016-26 72 70, [email protected] [email protected] www.vlaamsbrabant.be/groenegrondstoffen

10

Bodem- en waterkwaliteit Hoe kunnen landbouwers en gemeenten erosie vermijden? Hoe bemesten land- en tuinbouwers zo optimaal mogelijk? Hoe houden ze hun bodem gezond? De provincie voert onderzoek en adviseert.

Erosie

Duurzaam bodemgebruik

Uit provinciale demonstratieprojecten blijkt dat niet-kerende bodembewerking - dus zonder te ploegen - zeer doeltreffend is om bodemerosie te voorkomen. De brochure ‘Aan de slag met niet-kerende bodembewerking’ helpt landbouwers op weg.

Het Interregproject BodemBreed - Interreg is een Europees subsidieprogramma - deed drie jaar lang onderzoek naar duurzaam bodemgebruik. Duurzaam bodemgebruik zorgt voor een gezond bodemleven, heeft een positieve invloed op de bodemstructuur en het maakt bodems minder vatbaar voor extreme weersomstandigheden.

De meeste Vlaams-Brabantse gemeenten hebben een erosiebestrijdingsplan. Voor de uitwerking daarvan kunnen ze rekenen op hulp van de provinciale erosiecoördinator. Die sensibiliseert en informeert ook alle betrokkenen over de erosieproblematiek en ondersteunt de gemeenten bij de opmaak van een erosiebestrijdingsplan. Voor kleine erosiebestrijdingsmaatregelen geeft de provincie Vlaams-Brabant subsidies aan de gemeenten.

P rovinciale erosiecoördinatoren: Katleen Gillijns, Stefanie Bourgeois en Dieter Croonenborghs - tel. 016-26 75 65 - [email protected] www.vlaamsbrabant.be/erosie Bestel of download de brochure ‘Aan de slag met niet-kerende bodembewerking’ via www.vlaamsbrabant.be/publicaties Download het subsidiereglement voor gemeenten voor kleinschalige erosiebestrijdingsmaatregelen via www.vlaamsbrabant.be/subsidie-erosiebestrijding

Compost Op een proefveld in Boutersem voert de provincie al sinds 1997 onderzoek naar de werking van gft-compost als bodemverbeteraar. En in het Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit maken onderzoekers zelf compost dat ter plaatse gebruikt wordt bij de teelt van aardbeien en kleinfruit.

 Contactpersonen: Mieke Vandermersch, Paul Jacobs tel. 016-26 72 70, [email protected] [email protected]

12

Enkele handige weetjes en tips over hoe u het bodemleven kunt helpen, werden gebundeld in de brochure ‘Bodemorganismen@work, over het leven in landbouwbodems’. Bestel of download de gratis brochure via www.vlaamsbrabant.be/publicaties. Contactpersonen: Mieke Vandermersch, Marijke d’Hertefelt tel. 016-26 72 70, [email protected] [email protected] www.bodembreed.eu

Duurzame bemesting Land- en tuinbouwers die advies willen over bemesting of hulp kunnen gebruiken bij het opstellen van hun bemestingsplan, kunnen terecht bij het Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding duurzame Bemesting (CVBB vzw). Deze vzw werd opgericht door de erkende praktijkcentra en beroepsorganisaties en is gevestigd in het Provinciaal Agrarisch Centrum in Herent.

 ontactpersonen: Katleen Geerinckx, Rutger Tallieu, Wim C Franchois - tel. 016-29 01 74, [email protected] www.proeftuinherent.be De provincie ondersteunt een oordeelkundige bemesting. Als land- of tuinbouwer ontvangt u een tegemoetkoming voor de analyse van mest- en bodemstalen. Download het subsidiereglement voor de analyse van mest- en bodemstalen via www.vlaamsbrabant.be/reglementen

Op en rond het erf Vergunningen, pacht, landschapsintegratie … Bij het uitbaten van een agrarisch bedrijf komen naast het verzorgen van dieren en gewassen nog heel wat andere zaken kijken. De dienst land- en tuinbouw van de provincie Vlaams-Brabant helpt daar graag bij.

Pacht In Vaams-Brabant wordt ongeveer 70% van de landbouwgrond gepacht. De pachtwetgeving is echter erg ingewikkeld. De provinciale dienst land- en tuinbouw ondersteunt lokale besturen in deze materie.

Contactpersoon: Jona Lambrechts, tel. 016-26 72 75 [email protected] www.vlaamsbrabant.be/pacht

Landschap Met hagen, houtkanten, bomenrijen en andere landschappelijke ingrepen kan een agrarisch bedrijf geïntegreerd worden in de omgeving. Landschapsintegratie heet dat. De landschapsarchitect van de provincie Vlaams-Brabant helpt daarbij graag met advies en maakt - indien nodig een landschapsplan op. Ook als het bedrijf in het kader van een milieu- of bouwvergunning een groenscherm aanlegt, werkt de architect in overleg een beplantingsvoorstel uit.

Contactpersoon: Erwin Dunon, tel. 016-26 72 71 [email protected] www.vlaamsbrabant.be/landbouw Bestel of download de gratis brochure via www.vlaamsbrabant.be/publicaties.

Over bloemetjes en bijtjes De bij is een belangrijke natuurlijke helper bij de bestuiving van veel land- en tuinbouwgewassen en wilde flora. In de fruitsector is het diertje onmisbaar. Door ziektes, parasieten, pesticidengebruik en gebrek aan voedsel en nestgelegenheid gaat de bijenpopulatie echter achteruit. Daarom voert de provincie een jaarlijkse campagne naar particulieren om bloemenakkers en –weiden aan te leggen. Gemeenten kunnen helpen door meer bijenvriendelijke bomen, planten en bloemen te voorzien langs wegen, rond openbare gebouwen en op andere plekken.

Contactpersoon: Erwin Dunon, tel. 016-26 72 71 [email protected] www.vlaamsbrabant.be/landbouw Bestel of download de gratis brochure via www.vlaamsbrabant.be/publicaties.

14

Ruimtelijke ordening Grond is de basis voor de land- en tuinbouw. Zonder grond geen gewassen, ook geen voedergewassen voor veebedrijven. En voor de uitbating van een landbouwbedrijf en het bouwen van een stal of loods hebt u een milieu- en bouwvergunning nodig. Zowel voor het behoud van voldoende agrarische ruimte als het verkrijgen van de nodige vergunningen is land- en tuinbouw sterk afhankelijk van ruimtelijke ordening. De deputatie beslist over beroepen van bouwvergunningen en milieuvergunningen klasse 2, en over milieuvergunningsaanvragen klasse 1. Advies hierover krijgt u bij de bevoegde provinciale diensten.

 Milieuvergunningen: [email protected] tel. 016-26 72 35  Bouwberoepen: [email protected] tel. 016-26 75 46

De dienst land- en tuinbouw van de provincie geeft advies bij de opmaak van gemeentelijke, provinciale en gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. Ook bij ruilverkavelin-

gen, landrichting en andere grondgebonden processen is de dienst betrokken.

Contactpersoon: Jona Lambrechts, tel. 016-26 72 75 [email protected] www.vlaamsbrabant.be/landbouw

Provinciale landbouwkamer De provinciale landbouwkamer is het belangrijkste adviesorgaan vanuit de sector. De landbouwkamer en provincie werken samen om actuele problemen in de land- en tuinbouw tijdig op te sporen en aan te pakken.

Contactpersonen: Ine Vervaeke, Frans Nackaerts tel. 016-26 72 29, [email protected]

15

sji wGE W Provincie Vlaams-Brabant dienst land- en tuinbouw, Ine Vervaeke Provincieplein 1, 3010 Leuven 016-26 72 72 [email protected] www.vlaamsbrabant.be/landbouw Beleidsverantwoordelijke Monique Swinnen, gedeputeerde voor land- en tuinbouw 016-26 70 57 [email protected]

Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit Molenstraat 26, 1760 Roosdaal 054-32 08 46 [email protected] Provinciaal Agrarisch Centrum Blauwe Stap 25, 3010 Herent 016-29 01 74 [email protected]