Kwaliteitscontrole mest- en co-producten in Vlaanderen

Kwaliteitscontrole mest- en co-producten in Vlaanderen Wim Vanden Auweele – Vlaco vzw Interreg Biorefine Workshop – 15 januari 2015

Inhoud • • • •

Inleiding: Vlaco Wetgevend kader Inhoud kwaliteitscontrole Onderzoek en karakterisatie van de eindproducten

1. Vlaco vzw  Opgericht in 1992, vzw, onafhankelijke organisatie Beleidsuitvoering, afzet van compost gekoppeld aan kwaliteitsopvolging

 Ledenorganisatie o >90 leden met activiteiten gerelateerd aan beheer van organisch-biologische stromen • Preventie / inzameling / biologische verwerking • Vertegenwoordigers van de Vlaamse Overheid (OVAM), gemeentes en IGSV, professionele verwerking

 Sinds 1998: kringloopbeheer, zowel thuis als professioneel  Sinds 2004 – uitvoering VLAREA: kwaliteitsopvolging en -controle van biologische verwerking van organisch-biologische afvalstoffen => keuringsattest als voorwaarde voor toepassing als grondstof (meststof of bodemverbeterend middel) = einde afvalfase Diversificatie eindproducten van biologische verwerking: gebruik

 Sinds 2012: duurzaam beheer materiaalkringlopen en afval Vlaco = erkende kwaliteitscontrole-organisatie

Materialenkringloop

Selectieve inzameling en verwerking 1 200 000

1 000 000

800 000

ton

600 000

400 000

200 000

0

gft-compostering

groencompostering

co-verwerking oba

co-verwerking secundaire grondstoffen

co-verwerking energiegewassen

co-verwerking mest

Omvang Vlaco-kwaliteitscontrole Activiteiten 2013 Aantal bedrijven: 85 Aantal bedrijfsaudits: 86 Aantal staalnames: 420 Aantal keuringsattesten: 206

2. Wetgevend kader • Van productie tot afzet     

VLAREM: Milieuvergunning voor de verwerking VLAREMA: statuut grondstof (OVAM-VLACO) Europese Verordening dierlijke bijproducten (1069/2009) KB Meststoffen (FOD Leefmilieu) Mestdecreet (VLM)

• Op elkaar afgestemde reeks van erkenningen – attesten voor Vlaamse eindproducten • Analyses en normering worden optimaal op elkaar afgestemd (o.a. geïntegreerd kwaliteitshandboek)

2. Wetgevend kader  VLAREMA: duurzaam beheer materiaalkringlopen en afval  Bevoegde overheid = OVAM  Voorwaarden aanwending als grondstof • bouwstof • bodem • meststof/bodemverbeterend middel  Scope: Biologische verwerking (compostering, vergisting)  Samenstellingsvoorwaarden  zware metalen  organische verontreiniging  Gebruiksvoorwaarden (/ha/jaar)  Verplichting: grondstofverklaring of keuringsattest  Keuringsattest: systeem van onafhankelijke certificering

2. Wetgevend kader  Dierlijke Bijproducten (EG 1069/2009 – EU 142/2011)  Erkenning van bedrijven via controle door de bevoegde overheden op:  Plaats van uitvoering  Inputstromen o Toegelaten DBP

 Procesvoering o Hygiënisatievoorwaarden: temperatuur/tijd + registratie o Deeltjesgrootte o Indeling productielocatie

 Controle op de eindproducten  Salmonella  E. coli of Enterobacteriaceae  (minstens) 4 analyses per jaar

2. Wetgevend kader  KB Meststoffen (28.01.2013)  Verhandelen als meststof, bodemverbeterend middel, teeltsubstraat of zuiveringsslib  Ontheffing (compost, digestaat, …)  Toelating (zuiveringsslib)

 Bevoegde overheid: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu  Controle door FAVV

Toekomst: EU Fertiliser Regulation

2. Wetgevend kader: End of Waste  Voorbereidend: rapport JRC: End of Waste criteria voor compost en digestaat  Niet louter eindcontrole op de samenstelling  Geïntegreerde benadering: kwaliteit van input, verwerkingsproces, output en toepassing  Onafhankelijke kwaliteitscontrole via audit, staalname en analyse  Per productie-eenheid, per eindproduct  EoW criteria => meststof / bodemverbeterend middel  Principes: over nemen in Fertiliser Regulation  Nu al ingebouwd in ECN-QAS en Vlaco-QAS

3. Inhoud Vlaco-kwaliteitscontrole • Inputstromen en acceptatieprotocol  Risico-analyse inputstromen (indeling, herkomst, analyses)  Limitatieve inputlijst: FOD Leefmilieu, End of Waste, ECN-QAS  Geen intentionele verdunning  Registratie en traceerbaarheid • Procesvoering  Optimalisatie proces, monitoring kritische procesfactoren  Hygiënisatie en homogenisatie • Kwaliteitsopvolging eindproducten  Landbouwkundige en milieukundige parameters  Onafhankelijke monstername  Geaccrediteerde en erkende laboratoria (VITO-OVAM-VLM) • Beredeneerd gebruik van eindproducten  Gebruikstoepassing, samenstelling, dosering

K W A L I T E I T S H A N D B O E K

3. Inhoud Vlaco-kwaliteitscontrole • Autocontrole door de producenten  Kwaliteitshandboek => procedures  Interne audits en eigen staalnames

• Externe onafhankelijke controle door Vlaco     

Vlaco = erkend als certificeringsinstelling, erkend staalnemer Minstens 1 audit per jaar Checklist met controlepunten Non-conformiteitenverslag => nood aan actieplan Staalname en analyse: frequentie in functie van capaciteit

• Globale beoordeling  keuringsattest • Algemeen Reglement van de Certificering • ECN-Quality Assurance Scheme

3. Vlaco-keuringsattest

3. Erkenning dierlijke bijproducten

3. FOD-ontheffing

3. Uitgevoerde analyses • Monstername en analyses onder erkenning (ringtesten/audits), methodes gestandaardiseerd via CMA-BAM met ref. naar EN, ISO, HORIZONTAL • analysepakketten:  Pakket meststof/bodemverbeterend middel Droge stof, organische stof, EC, pH(H2O), chloriden, totale N, NH4-N, NO3-N, totaal P2O5, K2O, MgO, CaO, SO3, onzuiverheden > 2mm, steentjes > 5mm, kiemkrachtige zaden, rijpheidsgraad, respiratie

 Pakket milieukundige parameters (VLAREMA) Zware metalen (Cd, Cu, Cr, Ni, Pb, Zn, Hg, As), organische verontreiniging (PAK, PCB, …)

 Microbiologische parameters E. coli, Salmonella

3. Uitgevoerde analyses

4. Onderzoek en karakterisatie van de eindproducten • Productdifferentiatie en ondersteuning afzet  Project DuPoCo: duurzame potgrond op basis van groencompost en andere gerecycleerde materialen  Opzakken Vlaco-compost + Vlaco-potgrond  Gedroogd digestaat voor gebruik in de particuliere sector en groenvoorziening: behalen van een FOD-ontheffing

 Projectvoorstel: Digestaat op maat

4. Onderzoek en karakterisatie van de eindproducten • Productkarakterisatie  Compost en digestaat  Meststof of Bodemverbeterend middel

 Nutriënten en organische stof  Incubatieproeven: N- en C-mineralisatie

 Potproeven voor beschikbare P en K  Rapport productkarakterisatie : website Vlaco

4. Onderzoek en karakterisatie van de eindproducten • Veld- en demoproeven compost en digestaat

4. Onderzoek en karakterisatie van de eindproducten • Proef nacompostering van digestaat  Dikke fractie, gedroogd digestaat

Vragen? [email protected] +32 15 451 370 www.vlaco.be