Kwaliteit van leven Naar de wens van de cliënt?! Onderzoek naar de behoeften en wensen van verpleeg- en verzorgingshuisbewoners in de regio Twente

Kwaliteit van leven… Naar de wens van de cliënt?! Onderzoek naar de behoeften en wensen van verpleeg- en verzorgingshuisbewoners in de regio Twente

1

Leven in de schaduw Vanonder mijn parasol Zie ik toe hoe anderen Genieten van de zon: Beachballen, golven trotseren Ik wilde dat ik dat kon. Vanaf mijn stoel Zie ik toe hoe anderen Dansend uit hun dak gaan, Opgaan in het feest Tot in de kleine uurtjes. Mijn tijd is geweest. Maar als ik zie hoe zij genieten, Dan geniet ik stiekem mee. Als ik de zeewind voel En de golven hoor, Dan geniet ik van de zee. Ik ben niet zoals men mij ziet. Ik zit in de schaduw En kan niet met alles mee Maar toch, ik geniet! Janneke

2

Inhoud Inleiding

7

1 1.1 1.2 1.3 1.3.1 1.3.1.1 1.3.2 1.4 1.5

Aanleiding en doelstelling project Aanleiding Doelgroep Theoretisch kader Zorgplan: kwaliteit van leven centraal Inhoudelijke eisen Werkwijze De wensen- en behoefteninventarisatie De werkwijze

8

2 2.1 2.2

Achtergrondinformatie Ontwikkeling medisch model naar gevolgenmodel Ziekte en identiteit

12

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.4.1 3.4.1.1 3.4.2 3.4.3 3.4.5 3.4.5.1 3.4.6 3.9

De onderzoeksopzet De werving van respondenten De werkwijze De respondenten De vraagstelling Lichamelijke verzorging Lichamelijk genieten Leefomstandigheden Participatie Sociaal netwerk Dingen (mee)maken Levenskunst/mentaal welbevinden Spiritualiteit

14

4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.1.1 4.2.2 4.2.2.1 4.2.3 4.2.3.1 4.2.3.2 4.2.4 4.2.5

Zeven jong somatische bewoners van een verpleeghuis Samenstelling groep Vraagstelling Lichamelijke verzorging Lichamelijk genieten Leefomstandigheden Mobiliteit Participatie Sociaal netwerk Dingen (mee)maken Levenskunst/mentaal welbevinden Spiritualiteit

17

3

5 5.1 5.2 5.2.1 5.2.1.1 5.2.2 5.2.2.1 5.2.3 5.2.3.1 5.2.3.2 5.2.4 5.2.5

Tien bewoners van een verzorgingshuis Samenstelling groep Vraagstelling Lichamelijke verzorging Lichamelijk genieten Leefomstandigheden Mobiliteit Participatie Sociaal netwerk Dingen (mee)maken Levenskunst/mentaal welbevinden Spiritualiteit

20

6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.1.1 6.2.2 6.2.2.1 6.2.3 6.2.3.1 6.2.3.2 6.2.4 6.2.5

Tien bewoners van een verpleeghuis Samenstelling groep Vraagstelling Lichamelijke verzorging Lichamelijk genieten Leefomstandigheden Mobiliteit Participatie Sociaal netwerk Dingen (mee)maken Levenskunst/mentaal welbevinden Spiritualiteit

22

7. 7.1 7.2 7.2.1 7.2.1.1 7.2.2 7.2.2.1 7.2.3 7.2.3.1 7.2.3.2 7.2.4 7.2.5

16 Psychogeriatrische bewoners van een verpleeghuis Samenstelling groep Vraagstelling Lichamelijke verzorging Lichamelijk genieten Leefomstandigheden Mobiliteit Participatie Sociaal netwerk Dingen (mee)maken Levenskunst/mentaal welbevinden Spiritualiteit

25

4

8.

Zeven jongeren met een somatische aandoening wonende in een verpleeghuis Samenstelling groep Vraagstelling Lichamelijke verzorging Lichamelijk genieten Leefomstandigheden Mobiliteit Participatie Sociaal netwerk Dingen (mee)maken Levenskunst/mentaal welbevinden Spiritualiteit

29

32

9.1 9.2 9.2.1 9.2.1.1 9.2.2 9.2.2.1 9.2.3 9.2.3.1 9.2.3.2 9.2.4 9.2.5

Zes jongeren en een oudere met een somatische aandoening wonende in een verpleeghuis Samenstelling groep Vraagstelling Lichamelijke verzorging Lichamelijk genieten Leefomstandigheden Mobiliteit Participatie Sociaal netwerk Dingen (mee)maken Levenskunst/mentaal welbevinden Spiritualiteit

10

Samenvatting

35

11 11.1 11.2 11.3

Conclusies en aanbevelingen Inleiding Conclusies Aanbevelingen

36

8.1 8.2 8.2.1 8.2.1.1 8.2.2 8.2.2.1 8.2.3 8.2.3.1 8.2.3.2 8.2.4 8.2.5 9

Bijlagen: - Specifieke individuele wensen en behoeften van bewoners - Literatuurlijst - brief aan instellingen

39 41 44

5

6

Inleiding In de afgelopen jaren kwam de zorg vaak negatief in het nieuws: ‘pyjamadagen’, te weinig geld, te ver doorgevoerde bezuinigingen, etc. Er werd wel gesproken over ‘Verantwoorde Zorg’ in navolging van de ‘Kwaliteitswet Zorginstellingen’, maar de inhoud werd verschillend geïnterpreteerd. Daarom gaf het kabinet de landelijke organisaties die actief zijn in de verplegings-, en verzorgingshuizen, en thuiszorg de opdracht om gezamenlijk vast te leggen wat Verantwoorde Zorg is. Vanuit zorgvragersperspectief heeft de Landelijke Organisatie Cliëntenraden hieraan deelgenomen. En zo ontstonden in 2005 de ‘normen Verantwoorde Zorg’: afspraken tussen de brancheorganisaties (inclusief de particuliere thuiszorg), de beroepsgroepen (verplegenden, verzorgenden en verpleeghuisartsen) en de LOC in samenspraak met de verzekeraars, de Inspectie voor de Gezondheidszorg en het ministerie van VWS (volksgezondheid). Keuzevrijheid, eigen regie en veiligheid staan centraal in de norm voor Verantwoorde Zorg. Zorg dus die de individuele kwaliteit van de cliënt ondersteunt. Het gevolg is dat het organiseren van ruimte voor de individuele vraaggerichtheid veel veranderingen met zich meebrengt op verschillende niveaus in de organisatie. Zorginhoudelijk vindt er een overgang plaats van het verlenen van zorg naar het bijdragen aan de kwaliteit van het leven van cliënten met meer aandacht voor zaken waar een bewoner/cliënt waarde aan beleeft. Zorgverlening lijkt soms wel een doel op zich te zijn, terwijl het de vraag zou moeten zijn of zorg voldoende bijdraagt aan het geluk van de cliënt. Er zou meer aandacht moeten zijn voor zaken waar een cliënt plezier aan beleeft. Dit vormt de kern van dit onderzoek.

Hengelo, september 2008 Projectgroep: Dhr. H. Holtrust Mw. N. Rodenburg Mw. T. van Tintelen

7

1. Aanleiding en doelstelling onderzoek 1.1 Aanleiding De aanleiding tot dit onderzoek is de behoefte van het Zorgkantoor om in het kader van Verantwoorde Zorg beter op de hoogte te zijn van de meningen/wensen van cliënten/bewoners. De afdeling Zorginkoop van Menzis heeft dan ook opdracht gegeven tot het uitvoeren van dit onderzoek. Het onderzoek is een vervolg op het rapport ‘Persoonlijke aandacht…. Daar gaat het om!’ dat in april 2005 is uitgekomen. Hierin is een inventarisatie weergegeven betreffende de knelpunten ten aanzien van wonen, welzijn en zorg in de verzorgings- en verpleeghuizen in Overijssel. Vanuit dat onderzoek wordt in dit onderzoeksrapport nader ingegaan op het item dagbesteding dat destijds is onderzocht.

1.2 Doelgroep De doelgroep vormen verzorgings- en verpleeghuisbewoners, indien gewenst met hun wettelijke vertegenwoordiger, in een 24-uurs setting met een psychogeriatrische en/of somatische beperking. In het kader van dit onderzoek is gekozen om de doelgroep te differentiëren in een aantal subgroepen. a. Jong dementerenden Onder jong dementerenden worden mensen verstaan bij wie voor hun 65e levensjaar een dementiesyndroom is geconstateerd. Wat doet dementie met de conditie van jong dementerenden en hun levensverwachting? Het is een grillig beeld. Verstoorde motoriek, mimiek en verminderde functies zowel geestelijk als lichamelijk worden ook bij jong dementerenden gezien. Het dementieproces kan bij jong dementerenden versneld bergafwaarts gaan. Echter gezien hun leeftijd hebben ze vaak andere behoeften en wensen dan de traditionele doelgroep verpleeghuisbewoners. Zeker vanuit de welzijnshoek is aandacht hiervoor op zijn plaats. b. Jong somatische bewoners Deze mensen hebben een relatief gezien langere levensduur en gezien hun leeftijd andere behoeften dan oudere somatische bewoners. Daarnaast is deze subgroep heel vaak realistisch en goed in staat hun verwachtingen (wensen) onder woorden te brengen. De doelstelling van het project is om de wensen en behoeften van bewoners van verzorgings- en verpleeghuizen met betrekking tot hen aangeboden zorg te inventariseren via de Werken aan Wensen methode, zodat de afdeling Zorginkoop van Menzis op de hoogte is van de actuele wensen op het gebied van verpleging en verzorging per instelling. Op grond van deze resultaten wordt gekeken onder andere gekeken of het mogelijk is om een PGB-welzijnsbudget te genereren voor verpleeg- en verzorgingshuisbewoners.

8

1.3 Theoretisch kader Dit onderzoek staat in het kader van het begrip ‘Verantwoorde Zorg’. Binnen de Verantwoorde Zorg is het model Zorgleefplan een belangrijk hulpmiddel voor zorgverleners bij het aantoonbaar realiseren van Verantwoorde Zorg. Het model is door ActiZ ontwikkeld, in samenwerking met de Landelijke Organisatie Cliëntenraden (LOC) en de beroepsgroepen V & VN (voorheen AVVV), NVVA en Sting. De theorie omtrent het zorgplan vormt de achterliggende visie waarop dit onderzoek stoelt. Daarom volgt enige uitleg omtrent dit fenomeen. 1.3.1 Zorgplan: kwaliteit van leven centraal Zoals gezegd vindt er in de zorg een ware cultuuromslag plaats die als ‘vraaggerichtheid’ kan worden gedefinieerd. ‘Cliënten moeten ondersteund worden om zoveel mogelijk het leven te kunnen leiden zoals ze dat willen en gewend zijn, en de dingen te kunnen doen die ze gelet op hun mogelijkheden en beperkingen zelf belangrijk en zinvol vinden’ (bron: Op weg naar normen voor Verantwoorde Zorg; juni 2005). En dit vormt het centrale uitgangspunt van het model Zorgleefplan. Het ondersteunen, het versterken en het stimuleren van de individuele mogelijkheden om de kwaliteit van het eigen leven in stand te houden en te verbeteren. Kortom, het zorgleefplan speelt een cruciale rol bij het borgen van Verantwoorde Zorg. Het is een werkdocument voor zorgprofessionals en cliënten in de dagelijkse zorgverlening dat primaire processen ondersteunt en het realiseren van Verantwoorde Zorg borgt; het is ook het document waarmee in de relatie cliënt – zorgverlener verantwoording afgelegd kan worden over de geleverde zorg. 1.3.1.1 Inhoudelijke eisen Ten aanzien van de inhoud geldt: 1. Elke cliënt heeft een eigen zorgleefplan, waarin invulling gegeven wordt aan de vier domeinen van kwaliteit van leven, aansluitend bij diens persoonlijke mogelijkheden en beperkingen, behoeften en voorkeuren. Het zorgleefplan geeft een beeld van de gezondheidssituatie van de cliënt ten gevolge van diens aandoeningen, de prognoses daarvan en de daarmee samenhangende gezondheidsrisicio’s en eventuele professionele maatregelen, nodig voor de ondersteuning van de kwaliteit van leven van de cliënt. 2. De cliënt mag rekenen op een individuele en passende invulling en adequate uitvoering van de items gericht op ondersteuning van de kwaliteit van leven. Daarbij heeft ‘passende’ te maken met cliëntgerichtheid. Het wil zeggen in overeenstemming met mogelijkheden, beperkingen, noden en wensen (moment waarop, manier waarop) van de cliënt. ‘Adequaat’ heeft te maken met professionaliteit. Het houdt in: geschikt voor het beoogde doel, professioneel doeltreffend. Afspraken over de ondersteuning op alle domeinen worden in het zorgleefplan van de cliënt opgenomen. Bij de ondersteuning van de kwaliteit van leven van de cliënt gelden de volgende normen per domein:

9

A. Lichamelijk welbevinden/gezondheid: de cliënt mag rekenen op adequate gezondheidsbescherming en – bevordering, een schoon en verzorgd lichaam en smakelijke maaltijden, hapjes en drankjes. B. Woon-/leefomstandigheden: de cliënt mag rekenen op woonruimte waarin deze zich thuis kan voelen en waar deze veilig is. C. Participatie: de cliënt mag rekenen op aantrekkelijke mogelijkheden voor dagbesteding waarmee hij/zij invulling kan geven aan persoonlijke interesses, hobby’s en een sociaal leven, en contact kan houden met de samenleving. D. Mentaal welbevinden: de cliënt mag rekenen op respect voor en ondersteuning van de eigen identiteit en levensinvulling.

10

1.3.2 Werkwijze De norm voor Verantwoorde Zorg laat heel concreet zien dat het gaat om aandacht en zorgzaamheid voor cliënten/bewoners op alle levensdomeinen. ‘Hoe kan de cliënt/bewoner zijn leven voortzetten, welke voorkeuren en behoeften heeft hij? Welke mogelijkheden heeft de cliënt, en waarbij is ondersteuning nodig’? Daarnaast gaat het om het kunnen signaleren van gezondheidsrisico’s van cliënten/bewoners en daarnaar te handelen. Kennis hebben van bijbehorende richtlijnen, en die op zo’n manier toepassen dat het bijdraagt aan de kwaliteit van leven van de cliënt.

1.4 De wensen- en behoefteninventarisatie De wensen- en behoefteninventarisatie wordt mede met behulp van de vragen die beschreven staan in de domeinen van kwaliteit van leven in het leefzorgplan tot stand gebracht. De nadruk ligt op het derde domein ‘participatie’: Dit domein wordt onderverdeeld in sociaal netwerk (het hebben van een sociaal netwerk, contact met kinderen, familie, vrienden, clubs, etc.), sociale rollen (spelen van een rol van betekenis in contact met anderen), intimiteit (ervaren van affectie en intimiteit, geborgenheid, menselijke warmte, bij een ander terecht kunnen), dingen (mee)maken (prettige en zinvolle tijdsbesteding, een animerend klimaat, dingen maken en meemaken, uitjes), humor (kunnen lachen met anderen, relativeren). De wensen- en behoefte-inventarisatie is gerealiseerd door middel van het onderzoeksinstrument ‘Werken aan Wensen’. Dit instrument is ontwikkeld door Zorgbelang Groningen. Ervaringen van allerlei gebruikers van voorzieningen (patiënten, cliënten) worden omgezet in concrete wensen en pluspunten. Op basis daarvan ontstaat een helder beeld van de ervaren kwaliteit van de (zorg) voorziening en kunnen afspraken over verbeteringen worden gemaakt.

1.5 De werkwijze Er is als volgt te werk gegaan. Een drietal vrijwilligers met een HBO-achtergrond op het gebied van zorg/welzijn hebben met de projectleider groepsgesprekken met mensen uit de eerder genoemde doelgroepen en zo nodig met hun wettelijke vertegenwoordigers gevoerd. De groepsgrootte varieerde, afhankelijk van de doelgroep, van 6 tot 14 personen. De psycho-geriatrische bewoners werden afzonderlijk geïnterviewd. Gezien de doelgroep is dit op grond van de cognitieve vermogens van de respondenten noodzakelijk om zo optimaal mogelijke informatie te verkrijgen. De deelnemers werden gericht geworven in samenwerking met de aanbieders van de zorgvoorzieningen. Met de zorgaanbieders is afgesproken dat voor het naar buiten brengen van de uitkomsten de projectleider deze gegevens zal laten zien aan de organisaties. De eindresultaten worden op een zodanige wijze aan de opdrachtgever gepresenteerd dat er een duidelijk beeld ontstaat van de wensen en de behoeften van de bewoners, c.q. wettelijk vertegenwoordigers. In verband met de waarborging van de privacy zijn plaatsnamen en andere mogelijk herkenbare situaties zo aangepast dat ze niet herleidbaar zijn naar individuen of de deelnemende instelling.

11

2 Achtergrondinformatie 2.1 Ontwikkeling medisch model naar gevolgenmodel In de jaren zestig stond de verzorgingshuis- en verpleeghuiszorg onder invloed van het ‘medisch model’. De zorg was gericht op het herstel of behoud van de gezondheid. Deze visie heeft ver tot in de jaren negentig van de vorige eeuw doorgewerkt. Langzamerhand is het medische model ontwikkeld tot een ‘gevolgenmodel’. Bewoners zijn in principe verantwoordelijk voor zichzelf. De nadruk in dit model ligt op autonomie, keuzevrijheid en privacy. Aandacht voor en acceptatie van afhankelijkheid en kwetsbaarheid. Niet vragen naar wat een bewoner niet meer kan, maar naar zijn beleving en naar wat hij of zij nog wel zou willen. Het uiteindelijke doel van zorgverlening is bijdragen aan het welbevinden van mensen. Toch lijkt zorg nog steeds een doel op zichzelf te zijn. Vraag zou vaker mogen zijn: wat maakt deze cliënt blij en gelukkig. Belevingsgerichte methodiek stimuleert medewerkers en een ieder die om de cliënt heen staat om zich af te vragen hoe bewoners en cliënten hun situatie ervaren en wat ze nodig hebben om zich emotioneel staande te houden. Wanneer mensen leuke dingen doen, denken ze minder na over hun gebreken en doen ze meestal minder vaak een beroep op de zorg.

2.2 Ziekte en identiteit Mensen die getroffen worden door een ziekte of mensen die oud geworden zijn, ervaren zichzelf nog altijd als iemand met een eigen identiteit en met individuele voorkeuren. Een chronische ziekte en invaliditeit betekent voor degene die erdoor wordt getroffen een aanslag op het beeld dat hij van zichzelf heeft opgebouwd. Hij moet in de loop van het ziekteproces steeds meer inleveren van alles wat voor hem het leven de moeite waard maakte, wat het leven zin gaf. Dat bleek uit de gesprekken die we hadden met de bewoners en hun wettelijk vertegenwoordigers. Hoe minder ze nog kunnen, hoe meer ze achteruitgaan, hoe moeilijker het is om zichzelf te blijven beleven als een waardevol mens. En nu is het dus de vraag, wat verzorgenden en de mensen om de bewoners heen kunnen doen om deze negatieve spiraal te doorbreken. Hoe kunnen de verzorgenden en anderen de chronisch zieke of bewoner het gevoel geven dat hij als mens meetelt, dat hij interessant is, iets voor anderen betekent. Dit geldt in ruime mate ook voor de mensen die kampen met dementie. Heel lang heeft het idee overheerst dat demente mensen beroofd zijn van hun menszijn. De laatste jaren wordt duidelijk dat mensen met dementie gewoon mens blijven, maar dat ze zich door een toenemende psychische beperking wel anders kunnen gedragen. Al naar gelang de dementie toeneemt, worden mensen passiever. Ze trekken zich steeds verder in hun innerlijke wereld terug. Echter, deze mensen zijn heel goed in staat om aan te geven wat ze prettig vinden en wat niet. Ook mensen in deze fase van dementie hebben behoefte aan contact, nabijheid, gezelligheid. Uit onderzoek blijkt dat ook diepdementerende bewoners gevoelig zijn voor hun omgeving. Daarom worden hun kamers sfeervol ingericht, er wordt muziek gedraaid waarvan ze hielden, ze krijgen smakelijke dingen te eten of drankjes

12

waar ze altijd van hielden, gaan in een warm bubbelbad met gedempt licht, lekkere luchtjes en stimulerende of rustgevende aroma’s. Kortom, het is belangrijk dat deze mensen het gevoel hebben dat ze de moeite waard zijn. In het volgende hoofdstuk wordt dieper in gegaan op de onderzoeksopzet en de resultaten van het onderzoek. Hoe staat het nu met de wensen en behoeften van verzorgings- en verpleeghuisbewoners in een aantal zorginstellingen in Twente?

13

3. De onderzoeksopzet 3.1 De werving van respondenten In de eerste plaats heeft de projectleider contact opgenomen met de directies van een aantal zorginstellingen in de regio Twente. Na fiattering is contact opgenomen met de zorgmanagers van de instellingen. Deze mensen hebben, via een brief die opgesteld is door de projectleider, de respondenten voor het onderzoek geworven. In de brief stond informatie over het onderzoek en als extra informatie werd een folder over het werk van Zorgbelang Overijssel toegevoegd.

3.2 De werkwijze Nadat bekend was hoeveel mensen er aan de gesprekken zouden deelnemen werd een bijeenkomst belegd. De projectleider opende het gesprek en werd door een vrijwilliger ondersteund om zo doende zo veel mogelijk wensen en behoeften naar voren te krijgen. Bij de doelgroep psycho-geriatrische bewoners werden de gesprekken zowel door de projectleider als door de vrijwilligers gevoerd. De gesprekken verliepen in een goede harmonische sfeer. Na afloop van ieder gesprek werd, als dank en waardering voor een ieders inbreng, een attentie uitgedeeld.

3.3

Respondenten

De respondenten in dit onderzoek zijn bewoners van verzorgings- en verpleeghuizen. In deze bewonerspopulatie bevinden zich verschillende groepen. In eerste instantie somatische en psychogeriatrische bewoners die weer onderverdeeld kunnen worden in jonge somatische bewoners en jonge psychogeriatrische bewoners. De wensen en behoeften van deze mensen kunnen verschillen met de algemene groep mensen die wonen in een verpleeghuis en die meestal een aanzienlijk hogere leeftijd hebben.

3.4

De vraagstelling

Op grond van de domeinen uit het Kwaliteitskader ‘Verantwoorde Zorg’ zijn een aantal vragen gedestilleerd die als leidraad fungeerden bij het voeren van de gesprekken. In het onderstaande worden deze vermeld.

3.4.1 Lichamelijke verzorging Het lichaam is het eerste dat je ziet van iemand. Veel mensen willen daarom graag verzorgde haren en nagels, en een verzorgd gebit en gezicht hebben. En vaak vinden mensen het ook belangrijk om schoon te zijn, en naar het toilet te kunnen gaan wanneer zij dat willen. Hoe zou u er uit willen zien? Bijvoorbeeld extra aandacht voor uw haar, schoonheidsbehandeling, een mondhygiëniste, oogcorrecties (cosmetische correcties), etc.

14

3.4.1.1 Lichamelijk genieten Met het lichaam valt er ook te genieten! Veel mensen houden van lekker eten, lekker drinken, een sigaret of een glaasje op zijn tijd. En ook kunnen mensen genieten van lekker bewegen of lichamelijk contact, vastgehouden worden. Zou u het fijn vinden om eens een speciale maaltijd te nuttigen, heel feestelijk klaargemaakt? Of eens dure wijn te drinken? Zou u weleens een heerlijke rit door de natuur willen maken? Of op een aangepaste manier willen sporten buiten de instelling?

3.4.2 Leefomstandigheden 3.4.2.1 Mobiliteit Veel mensen vinden het belangrijk mobiel te zijn, te kunnen gaan en staan waar ze willen. Buitenshuis, maar ook binnenshuis. Kunt u zomaar naar plaatsen toe waar u naar toe zou willen? Is er vervoer voor u? Zou u weleens een verre uitstap willen maken om een familielid of vriendin op te zoeken? Of een voorstelling bezoeken? Of het graf van een overleden geliefde?

3.4.3 Participatie 3.4.3.1 Sociaal netwerk Contacten met andere mensen, ergens bijhoren, deel uitmaken van de maatschappij is weer een ander onderdeel van kwaliteit van leven. Veel mensen vinden het belangrijk om contact te hebben met hun kinderen, met familie, vrienden, kennissen, of lid te zijn van een club, etc. Zijn er mogelijkheden dat u hen kunt bezoeken op het moment dat u dat wilt? Zou u lid willen worden van een vereniging, club buiten uw huis? Zou u mee willen blijven zingen in het koor? Kortom, krijgt u hulp (of: kunt u hulp gebruiken) bij het onderhouden en leggen van sociale contacten? Clubs, organisaties in huis of in de buurt, bellen, e-mailen (mogelijkheden, hulp), bezoekersfaciliteiten (ruimte, bezoekuren, openingstijden restaurant). 3.4.3.2 Dingen (mee)maken Veel mensen vinden het prettig om op een leuke en zinvolle manier hun tijd te besteden, om dingen mee te maken, uit te gaan, of om dingen te maken, uit hun handen te laten komen. Wat wordt er voor u gedaan of wat zou er gedaan kunnen worden om dingen te doen te hebben? Aan welke activiteiten zou u willen deelnemen (b.v. hobby, kunst, cultuur, uitjes)? Heeft u voldoende hulpmiddelen tot uw beschikking (bv. telefoon, brief, e-mail)? Heeft u voldoende informatie over de activiteiten in de buurt? Zijn de berichten leesbaar, of is een groter lettertype nodig? Zijn er voldoende mogelijkheden om u zelf te vermaken (ruimte, materialen)?

3.4.5 Levenskunst/mentaal welbevinden Kwaliteit van leven heeft ook te maken met de kunst om, ondanks allerlei omstandigheden, iets te maken van je eigen leven. Mensen zijn daarin heel verschillend.

15

Als je ouder wordt, wordt je verleden steeds groter, maar je houdt ook altijd een toekomstperspectief. Denk aan de uitspraak: ‘Een mens is nooit te oud om te leren’. Soms betekent dat, dat je leert van het leven maar het kan ook betekenen dat je letterlijk dingen leert, bijvoorbeeld door het volgen van een cursus. Wat zou u graag willen leren? Daarnaast wordt men uitgenodigd om eens even weg te dromen van al het bestaande. Kwaliteit van leven heeft ook te maken met de waarde die je toekent aan jezelf en je eigen leven. Dat heeft onder andere te maken met hoe je jezelf ziet en hoe je terugkijkt op je leven, ook hoe anderen dat doen. In sociale contacten heeft ieder zo zijn eigen rol. Veel mensen hebben meerdere rollen. Denkt u bijvoorbeeld aan de oma-rol of de opa-rol, de vriend of vriendin met het luisterend oor, de gastvrouw/gastheer, degene die altijd helpt. Hoe zou u zinvol willen zijn naar anderen, bijvoorbeeld: ik zou nog graag wat voor een ander willen doen, betekenen, etc. Kortom een positieve benadering van de restcapaciteit of misschien wel iemand in staat stellen iets te doen wat hij of zij zijn of haar hele leven niet heeft kunnen doen, omdat niemand er naar vroeg.

3.4.6 Spiritualiteit Elk mens heeft een koffertje met ‘geestelijke bagage’ (denk aan het geloof, levensbeschouwelijke opvattingen, normen en waarden). Sommigen dragen dat bewust met zich mee en maken dat van tijd tot tijd open (bijv. naar de kerkdienst gaan in het verpleeg- of verzorgingshuis, deelname aan een gespreksgroep), anderen zijn haast vergeten dat ze zoiets op zolder hebben staan. Of het zit op slot en ze zijn de sleutel kwijt. Geestelijke verzorging is zoiets als: samen dat koffertje openen en zoeken of er iets van betekenis in zit om de situatie waarin ze zich bevinden te verhelderen, vol te houden, wellicht te veranderen. Kunt u uw geloof c.q. levensovertuiging uitoefenen zoals u dat wilt? Heeft u bepaalde wensen/behoeften op dit gebied? Het meemaken van een kerkdienst in uw eigen gemeente/parochie? Het vieren van het Heilig Avondmaal of de eucharistie in uw eigen kamer? Een bezoek aan een bedevaartsplaats of kathedraal?

16

4

Zeven jong somatische bewoners van een verpleeghuis

4.1 Samenstelling groep De groep die heeft meegewerkt aan dit onderzoek bestond uit acht deelnemers die variëren in de leeftijd van 28 – 60 jaar. De mensen verblijven in een verpleeghuissetting. Een deelneemster gaat regelmatig naar huis en slaapt in de weekenden thuis. De andere deelnemers gaan minder regelmatig, sporadisch of niet naar huis.

4.2 De vraagstelling Op grond van de domeinen uit het Kwaliteitskader ‘Verantwoorde Zorg’ zijn een aantal vragen gedestilleerd die als leidraad fungeerden bij het voeren van de gesprekken. In het onderstaande worden deze vermeld.

4.2.1 Lichamelijke verzorging De bewoners geven aan dat ze lichamelijke verzorging belangrijk vinden. Ze vinden het prettig om er goed uit te zien. In het verpleeghuis wordt eenmaal in de week een douche/badbeurt aangeboden. De wens van iedere gespreksdeelnemer is om meerdere malen in de week te mogen douchen, met name wanneer het warm weer is. Het liefst iedere dag! De bewoners vinden dat de toiletten niet schoon zijn. Het liefst zien ze dat de toiletten er schoon en fris uit zien, zodat het prettig is om naar het toilet te gaan. Daarnaast wenst men meer aandacht van de verzorging voor mensen die incontinent zijn, het zitten in een ‘natte luier’ is niet prettig! 4.2.1.1 Lichamelijk genieten De bewoners houden van lekker eten en drinken en genieten daarvan. Echter, het eten dient te worden besteld via een menukaart die drie weken voor de bezorging van de maaltijd ingevuld dient te worden. Hierdoor ontstaat de situatie dat een bewoner bruine bonen met spek besteld die opgegeten worden op een stralende warme dag. De wens wordt uitgesproken om deze bestelwijze te wijzigen, zodat een bewoner op een mooie zonnige dag in plaats van bruine bonen met spek een lekkere fruitsalade kan nuttigen. Daarnaast wordt de wens geuit om meer variatie in het eten te krijgen. Meerdere keuzemogelijkheden wat de maaltijden betreft. Ook wil men graag meer fruit eten. Een aantal bewoners spreekt als wens uit om eens lekker een hardgekookt eitje te eten of een gebakken eitje te nuttigen. Een deelneemster gaf aan dat ze graag wil zwemmen, maar omdat er onvoldoende animo was bij de bewoners om te zwemmen, is het niet meer mogelijk om naar het zwembad te gaan. Het is financieel niet haalbaar!

4.2.2 Leefomstandigheden 4.2.2.1 Mobiliteit

17

De bewoners vinden het belangrijk om mobiel te zijn zowel buitenshuis als binnenshuis. Een bewoonster geeft aan dat ze heel graag naar buiten wil om te genieten van de natuur. Helaas heeft ze niemand die met haar naar buiten wil. Een andere bewoner geeft aan graag naar een concert te willen gaan. Ook wil het merendeel van de aanwezigen met vakantie. Uitstapjes vinden de aanwezigen ook fijn. De wens wordt dan ook uitgesproken om de frequentie van het aantal uitstapjes te vergroten, bijvoorbeeld het gezamenlijk winkelen in een grote stad.

4.2.3 Participatie 4.2.3.1 Sociaal netwerk Er zijn mogelijkheden om familie, vrienden, kennissen te bezoeken. Wat betreft de mobiliteit wenste een deelnemer om meer informatie te krijgen betreffende de aanschaf van een scootmobiel. Hoe verloopt deze procedure bij de gemeente? Hij wenst hulp te krijgen bij de aanvraag. 4.2.3.2 Dingen (mee)maken De activiteitenbegeleiding in het huis geeft creatieve vorming. Schilderen wordt enorm op prijs gesteld. De wens bestaat om deze activiteit te verbreden met meerdere manieren van creatieve vormgeving. Er is een ‘bioscoop’ in het gebouw. De wens bestaat om meer films te laten vertonen. In verband met de concretisering van het proces kleinschalig wonen is dit moeilijk te realiseren. Wellicht kan deze wens meegenomen worden in dit proces. Daarnaast wensen de bewoners om meer mensen van buiten uit te nodigen, b.v. een koor, muziekvereniging. De ‘gezellige avonden’ in het Grand Café worden enorm gewaardeerd.

4.2.4 Levenskunst/mentaal welbevinden Een deelneemster wil met haar lichamelijke beperkingen haar leven inzetten voor de mensen die minder mobiel zijn als zij, middels de cliëntenraad probeert ze dit te realiseren. De groep geeft aan dat het leven met beperkingen moeilijk kan zijn. Desondanks ervaart men zichzelf als een waardevol individu en men is gesteld op privacy. De wens wordt uitgesproken dat de verzorging en de overige medewerkers eerst dienen te kloppen op de deur alvorens binnen te komen. Ook wenst de groep een betere communicatie in het huis. Ruimte om te vertellen hetgeen je graag kwijt wil. Een luisterend oor bij de verzorging! Betere afstemming en communicatie op het gebied van medicijnverstekking. Graag willen de bewoners hun eigen zorgdossier inzien. Ook wenst men op de hoogte gehouden te worden van de veranderingen binnen de AWBZ en de consequenties hiervan voor de zorg in het verpleeghuis.

18

4.2.5 Spiritualiteit De bewoners geven aan dat een ieder zijn of haar geloof vrijuit kan beoefenen. Er bestaat de mogelijkheid in het huis om te spreken met geestelijken van verschillende gezindten. Hierover is men erg tevreden. Een deelneemster geeft aan dat ze geregeld bezoek krijgt van de geestelijk verzorger, maar graag langer met hem zou willen praten.

19

5

Tien bewoners van een verzorgingshuis

5.1

Samenstelling groep

De groep mensen varieerde in de leeftijd van midden vijftig tot midden negentig jaar. 5.2 De vraagstelling Op grond van de domeinen uit het Kwaliteitskader ‘Verantwoorde Zorg’ zijn een aantal vragen gedestilleerd die als leidraad fungeerden bij het voeren van de gesprekken. In het onderstaande worden deze vermeld. 5.2.1 Lichamelijke verzorging De bewoners zijn zeer tevreden over de zorg die geboden wordt. In het bijzonder is men tevreden over de kapsalon die in het huis is gevestigd. Alle wensen op het gebied van haardracht kunnen worden gerealiseerd. De kapper is een aardige persoon en dat spreekt de aanwezigen enorm aan. Klantvriendelijkheid is zeer belangrijk! 5.2.1.1 Lichamelijk genieten De aanwezigen houden van lekker eten en drinken. Er staan voldoende keuzemogelijkheden op de menukaart. Echter, men wenst dat het tijdstip tussen de keuze en de aflevering van de maaltijd wordt bekort. Er wordt opgemerkt dat het prettig zou zijn dat het vlees wat zachter zou zijn dit in verband met kauwen. Ook zou het fijn zijn, met uitzondering van de verjaardagsmaaltijd, om eens een speciale maaltijd te kunnen bestellen. Een bewoner zou weleens een heerlijke Indonesische rijsttafel willen nuttigen. De man heeft tijdens zijn arbeidzaam leven genoten van deze maaltijden. Op de menukaart kun je niet kiezen uit Indische gerechten, zoals bami en nasi. Dat wordt als een gemis beschouwd. Ook wordt de wens geuit om eens lekker pannenkoeken te eten. Het zou heel fijn zijn als de avonddienst die rondgaat met koffie en thee ook een glaasje wijn of een advocaatje met slagroom zou kunnen aanbieden. 5.2.2 Leefomstandigheden 5.2.2.1 Mobiliteit Op dit punt vindt er een scheiding in de groep plaats. De jongere bewoners vinden het belangrijk om mobiel te zijn, te kunnen gaan en staan waar ze willen. Buitenshuis, maar ook binnenshuis. Hun scootmobiel is zeer belangrijk. Men is tevreden over de rolstoeltoegankelijkheid in winkels in de plaats waar het verzorgingshuis is gevestigd. Een uitbreiding van het aantal paden door de woeste natuur zou wenselijk zijn. Een scootmobiel met dikke rupsbanden is een wens. Een bewoner sprak de wens uit om een reis naar Indonesië te maken. Hij wil graag de plaatsen bezoeken waar hij tijdens zijn arbeidzaam leven is geweest. De man heeft als stuurman de hele wereld rondgevaren. Een andere bewoner sprak de wens uit om een dagje naar Amsterdam te gaan om in de haven schepen te gaan bekijken. Vroeger heeft ze als kind gevaren op het schip van haar ouders.

20

5.2.3 Participatie 5.2.3.1 Sociaal netwerk Contacten met andere mensen is voor de aanwezigen een belangrijk onderdeel van de kwaliteit van leven. De meeste mensen hebben fijne contacten met hun kinderen. Toch kan een aantal mensen wegens hun beperkingen niet bij iedereen op bezoek gaan. De scootmobiel kan niet naar binnen. Wenselijk zou zijn dat er meer mogelijkheden hiervoor geboden worden. 5.2.3.2 Dingen (mee)maken De jongere bewoners vinden het prettig om op een leuke en zinvolle manier hun tijd te besteden, om dingen mee te maken en uit te gaan. De oudere bewoners die meer te kampen hebben met hun lichamelijke beperkingen geven nadrukkelijk aan hier veel minder of geen behoefte aan te hebben. Het aanbod van de activiteiten dat door het huis wordt georganiseerd is met name gestoeld op de doelgroep ouderen die niet meer dan het lagere schoolonderwijs hebben genoten. Mensen met een vervolgopleiding of mensen die veel hebben gereisd zouden graag een lezing over een onderwerp willen horen (meer culturele interesse). Ook een verbreding van het aanbod van excursies wordt als wens naar voren gebracht, meer cultureel georiënteerd. 5.2.4 Levenskunst/mentaal welbevinden Kwaliteit van leven heeft ook te maken met de kunst om, ondanks allerlei beperkingen, iets van het eigen leven te maken. De oudere bewoners hebben geen behoefte om uit te gaan of verbreding van het aanbod van activiteiten. Met name de oudere bewoners hebben steeds te kampen met hun lichamelijke beperkingen. Ze vinden het belangrijk om een prettige sfeer in huis te hebben. Het is voor hen moeilijk om te zien dat de mensen die men kent met meer beperkingen te kampen hebben en daardoor meer zorg nodig hebben, dat is confronterend! 5.2.5 Spiritualiteit De bewoners kunnen hun geloof uitoefenen op de wijze waarop ze dat zelf willen. De geestelijke uit de lokale gemeenschap komt regelmatig op bezoek. Indien er behoefte is om met hem te spreken dan kan er met hem contact opgenomen worden. Iedere zondag vindt er in het huis een kerkdienst plaats. Pastorale aandacht stelt men op prijs. Daarnaast heeft men geen behoefte aan andere activiteiten op het gebied van de geestelijke verzorging.

21

6. Tien bewoners van een verpleeghuis 6.1 Samenstelling groep Deze groep mensen varieerde in de leeftijd van midden zestig tot midden tachtig jaar.

6.2 De vraagstelling Op grond van de domeinen uit het Kwaliteitskader ‘Verantwoorde Zorg’ zijn een aantal vragen gedestilleerd die als leidraad fungeerden bij het voeren van de gesprekken. In het onderstaande worden deze vermeld. 6.2.1 Lichamelijke verzorging De bewoners vinden een verzorgd lichaam belangrijk. Een ieder is tevreden over de aanwezig van de kapsalon in het huis. In het huis bestaat ook voor dames de mogelijkheid om een schoonheidsspecialist te bezoeken. Een mannelijke bewoner geeft aan dat hij ook wel de schoonheidsspecialist zou willen bezoeken. Een speciaal mannenaanbod zou hij zeer op prijs stellen. De respondenten geven aan meer hulp te wensen bij het toiletbezoek. Ook zou men naar het toilet wensen te gaan wanneer men dat wil. De respondenten wensen meer nachthulp. De mensen die aandacht vragen, krijgen eerder hulp. Bescheiden mensen moeten langer wachten. Men wenst meer een lijn in de verzorging. Men wenst ’s avonds na de toiletgang niet direct naar bed te worden gebracht, maar naar de huiskamer, zodat men nog even op kan blijven om bijvoorbeeld televisie te kijken. Men wenst ’s nachts meerdere keren naar het toilet te kunnen gaan. De bewoners hebben de mogelijkheid om in het huis eenmaal in de week te worden gedoucht of in bad te gaan. Het merendeel van de aanwezigen wenst meerdere malen per week in bad of onder de douche te gaan. Een bewoonster geeft aan ‘vroeger gingen we ook maar een keer per week in de teil, nu hoeft dat ook niet meer’. Zij heeft er blijkbaar geen behoefte aan. Een ieder wenst echter wel een uitgebreidere dagelijkse wasbeurt met meer hulp. De bewoners voelen dat er te weinig tijd is, en ze niet goed gewassen worden. Tenslotte wenst men meer direct contact met de verpleeghuisarts. 6.2.1.1 Lichamelijk genieten Met het lichaam valt te genieten! Dit bleek ook bij deze groep bewoners. De keuzemenukaart dient drie weken van te voren ingeleverd te worden. Men wenst liever minder tijd tussen de keuze en de aflevering van de maaltijd. Het kookclubje dat is opgericht wordt als waardevol beschouwd. De bewoners kopen zelf hun eten in en overleggen met elkaar wat ze gaan eten. In het kookclubje wordt onder begeleiding van een activiteitenbegeleider door de bewoners eten zelf gekookt en het is heerlijk! Een bewoner gaf aan dat hij op zwoele zomeravonden een heerlijke rit of wandeling zou willen maken door de natuur over het terrein. Hiervoor is wel begeleiding nodig.

22

6.2.2 Leefomstandigheden 6.2.2.1 Mobiliteit De bewoners die familieleden of kennissen hebben zijn mobiel en kunnen gaan en staan waar ze willen, zowel buitenshuis als binnenshuis. Echter de mensen die afhankelijk zijn van de regiotaxi vinden de wachttijden te lang en wensen dat het vervoer beter geregeld wordt. 6.2.3 Participatie 6.2.3.1 Sociaal netwerk Contacten met andere mensen is voor de aanwezigen een belangrijk onderdeel van kwaliteit van leven. De meeste mensen hebben veel steun aan hun kinderen. Moeilijk is het wanneer de kinderen verder weg wonen. Het wordt als bijzonder pijnlijk ervaren wanneer een kind in het huwelijk treedt en men het gebeuren niet mee kan maken, omdat men de reis naar de trouwlocatie niet kan maken. Het is goed wanneer daar meer aandacht aan wordt geschonken in de zin van geestelijke ondersteuning. De contacten met de lokale gemeenschap zijn goed. De bewoners worden voldoende geïnformeerd over activiteiten die zich in hun woonplaats afspelen en ze worden ook uitgenodigd voor festiviteiten. De wens wordt uitgesproken om meer met de activiteiten mee te kunnen doen. 6.2.3.2 Dingen (mee)maken De bewoners geven aan dat ze het fijn vinden om deel te nemen aan de activiteiten die in huis worden georganiseerd. Het aanbod van de activiteiten zou uitgebreid kunnen worden, b.v. meer sjoelen, de organisatie van een quiz, biljarten, het spelen van mens-erger-je-niet of ganzenbord. Een aantal bewoners wenst deelname aan een gespreksgroepje. In de avonduren wordt er te weinig georganiseerd. Het zou fijn zijn wanneer er in de avonduren b.v. een bingo-avond zou worden georganiseerd. Ook wordt de wens uitgesproken om op een mooie zomeravond naar een terrasje te gaan om daar een lekker biertje te drinken of een ijsje te eten. Ook wordt aangegeven dat het doorgaan van een activiteit bepaald wordt door het aantal gegadigden. Wanneer dit aantal te klein is, gaat de activiteit niet door. Dit wordt betreurd door de aanwezigen. De bewoners wensen dat iedere aangeboden activiteit doorgaat ook wanneer er te weinig mensen zich hebben opgegeven. De activiteit zou in een andere vorm toch doorgang kunnen vinden. 6.2.4 Levenskunst/mentaal welbevinden Kwaliteit van leven heeft ook te maken met de kunst om, ondanks allerlei beperkingen, iets van het eigen leven te maken. Dit is voor alle aanwezigen moeilijk. Het accepteren van zowel de lichamelijke als geestelijke beperkingen is zeer confronterend en wordt geuit in het gedrag van een aantal bewoners. Men heeft in ruime mate aandacht nodig! 6.2.5 Spiritualiteit

In het huis wordt iedere week een kerkdienst georganiseerd. De bewoners kunnen zowel een katholieke als protestantse dienst bezoeken. Aan het huis is een aantal dagdelen een pastor verbonden. De bewoners ervaren de pastorale bezoeken als prettig. Ze wensen nog meer pastorale 23

aandacht, echter door het beperkte aantal uren van de pastor is dit niet mogelijk. Een gespreksgroep over het geloof en aan geloof gerelateerde onderwerpen zou welkom zijn. Een bewoner wenst meer gregoriaanse zang in de kerkdiensten. Daarnaast wenst men meer uitvoeringen van koren van buiten het verpleeghuis.

24

7. Zestien psychogeriatrische bewoners van een verpleeghuis met een subgroep van vier jong dementerenden 7.1. Samenstelling groep Deze groep mensen varieerde in de leeftijd van rond de vijftig tot midden tachtig jaar. In totaal zijn er zestien gesprekken gevoerd. De meeste met de bewoners afzonderlijk. Echter, in een aantal situaties was er een wettelijk vertegenwoordiger of een verzorgende bij. De sfeer en de ontvangst was bij al deze gesprekken meer dan prettig en iedereen was goed geïnformeerd over het gesprek. Daarnaast dient te worden vermeld dat het opvallend was dat alle gesprekspartners zonder uitzondering lovend waren over de bejegening en de ‘thuis’sfeer die er in het huis heerst. Tenslotte mag bij het lezen van de wensen en behoeften niet vergeten worden dat de ziekte dementie de oorzaak ervan is dat een deel van de gesprekspartners een slecht werkend kort geheugen heeft.

7.2 De vraagstelling Op grond van de domeinen uit het Kwaliteitskader ‘Verantwoorde Zorg’ zijn een aantal vragen gedestilleerd die als leidraad fungeerden bij het voeren van de gesprekken. In het onderstaande worden deze vermeld. 7.2.1 Lichamelijke verzorging De bewoners kunnen iedere dag in bad of onder de douche. Dat wordt als uiterst prettig ervaren. Uiteraard moet dit van te voren worden aangegeven in verband met het treffen van de nodige voorzieningen. In het huis is een moderne kapsalon aanwezig, waar de bewoners met plezier naar toe gaan! Ook is het mogelijk om de schoonheidsspecialist te bezoeken. Het is ook fijn dat er een pedicure aanwezig is. Er zou echter meer aandacht voor tandheelkunde mogen zijn. Een verzorgd gebit wordt als wenselijk beschouwd. Daarnaast wenst men meer mogelijkheden tot een second opinion bij diverse specialisten. Jong dementerenden De jong dementerenden wassen en douchen zichzelf en stellen dat zeer op prijs! De aanwezigheid van de kapsalon wordt zeer op prijs gesteld. Ook de pedicure die op bezoek gaat in de huizen wordt als fijn ervaren. 7.2.1.1 Lichamelijk genieten Het eten wordt als smakelijk ervaren. Het is gewoon goed! Er wordt per dag een vast menu opgesteld en dat bevalt goed. Een enkele bewoner geeft aan dat er weleens meer een speciale maaltijd genuttigd zou mogen worden. Een aantal bewoners geeft wel aan om bijvoorbeeld 1x per maand structureel uit eten te gaan in de stad. Wat betreft het aangepast sporten worden verschillende wensen naar voren gebracht zoals: een bezoek aan een ijshal om een schaatswedstrijd te bekijken, zwemmen, meer aangepast sporten per maand, dansen, een voetbalwedstrijd in het stadion meemaken.

25

Tenslotte werd onder dit punt genoemd dat de echtparen samen kunnen genieten van elkaar (helpen in bad doen, snoezelen, etc.) Ze vinden dit zeer belangrijk en de ruimte is hiervoor in dit huis aanwezig. Jong dementerenden Ook de jong dementerenden wensen structureel een keer per maand uit eten te gaan. Ze vinden het leuk en gezellig! Overigens is het eten lekker en goed in het huis. Wat betreft het aangepast sporten zijn er de volgende wensen geuit: paardrijden, op een aangepaste manier meedoen met de padvinderij en het bezoeken van de Jamboree wanneer deze plaatsvindt, meer fitness en welnessmogelijkheden. 7.2.2 Leefomstandigheden 7.2.2.1 Mobiliteit De bewoners kunnen wel naar buiten gaan en door de tuin wandelen, echter wanneer men een grote wandeling wil maken buiten het terrein dan moet er een begeleider mee en dat is niet altijd mogelijk. Hierdoor wordt men extra geattendeerd op de lichamelijke/geestelijke beperking die men heeft. Men wenst hierin meer vrijheid. Ook wordt meerdere keren de organisatie van een wandeltocht in de natuur gewenst, vooral bij mooi weer is het fijn om naar buiten te gaan. Een bewoonster gaf aan dat ze wenst dat haar kamer een meter groter zou zijn dan de huidige oppervlakte. Ze zou dan meer eigen spulletjes willen neerzetten. Ook wenst ze dat haar raam iets verder open zou kunnen, tot nu toe is dat 20 cm. Door een bewoner werd het teveel wisselen van het personeel op een dag als lastig ervaren. Het belemmerde hem om een eigen leefwereld op te bouwen. Hetgeen wel belangrijk is, is het kunnen voortzetten van de eigen gewoonten, b.v. een glas wijn voor het slapen, een sigaret of een sigaar kunnen roken. Dit is in het huis mogelijk en wordt door de bewoners als zeer positief ervaren. Wat de wensen betreft om ergens op bezoek te gaan kwamen de volgende zaken naar voren: een bezoek brengen aan familieleden die wonen in de kop van Overijssel, een dagje naar Amsterdam, een bijeenkomst van het Leger des Heils bezoeken, nostalgische plekjes in Buurse bezoeken, broers en zussen vaker bezoeken, een kerk bezoek, hetzij een dienst, het zij de nostalgische plekjes met een kerk of molen, b.v. in Twekkelo, tweelingzus bezoeken in Hilversum, naar een pianoconcert, uitgaan naar de bioscoop, museum, exposities met voorkeur voor schilderijen. Jong dementerenden De jong dementerenden vinden dat ze mobiel zijn en kunnen gaan en staan waar ze willen. Buitenshuis, maar ook binnenshuis. Ze ervaren het niet als belemmerend om zich eerst te moeten melden bij de verzorging. Het organiseren van een picknick in de buitenlucht werd als wens naar voren gebracht. Ook wenste een bewoner om met zijn dochter de urn van zijn overleden vrouw te bezoeken. Meer uitstapjes met de bus van het gebouw worden gewenst. Daarnaast werd een bezoek aan Kevelaar of een vakantie naar Lourdes gewenst. 7.2.3 Participatie

26

7.2.3.1 Sociaal netwerk De bewoners vinden het belangrijk om contact te hebben met hun kinderen, met familie, vrienden en kennissen. Een aantal bewoners mist de oude buurt waarin men heeft gewoond. De meeste bewoners willen dan ook graag naar huis, maar beseffen dat dit niet haalbaar is. Hoewel ze aangeven het prima naar hun zin te hebben in de nieuwe woonomgeving, wordt er zo nu en dan emotioneel gereageerd. Het bezoeken van een voetbalwedstrijd van FC Twente wordt erg gemist. Het ontmoeten van mensen van buiten de groep wordt als zeer plezierig ervaren. Ook met z’n allen naar de markt gaan, wordt als fijn ervaren. Meer deelname aan activiteiten buiten het huis wordt gewenst. Ook wenste een vrouwelijke bewoner meer mannen om zich heen. Ze geeft aan graag andere gesprekken te voeren, bijvoorbeeld over voetbal of het spelen van een kaartspel. Jong dementerenden Contacten met andere mensen vormt een belangrijk onderdeel van kwaliteit van leven. Een bewoner wilde graag weer contact met zijn broer en de rest van de familie. Echter door omstandigheden is dit contact verbroken. Hij wenst begeleiding om dit contact weer te herstellen. 7.2.3.2 Dingen (mee)maken (samen met jong dementerenden) Over het algemeen werden er weinig wensen naar voren gebracht met betrekking tot het op een leuke en zinvolle manier omgaan met de tijd. Tijdens het intakegesprek voorafgaande aan de opname werd hier zorgvuldig naar gekeken en rekening mee gehouden. Een bewoonster was vroeger onderwijzeres geweest en deelt nog steeds haar educatieve vaardigheden met de bewoners, b.v. door het organiseren van uitstapjes. Echter, de mogelijkheid om zelf te musiceren wordt gemist. Het zou fijn zijn wanneer er een muziekinstrument in het huis werd geplaatst, b.v. een piano. Wat wensen betreft: meer handwerken onder begeleiding, ook meer naaien en het uitwerken van creatieve patronen, meer aandacht voor klassieke muziek en de mogelijkheid tot het bezoeken van concerten, een avond waarop harmonica wordt gespeeld. Daarnaast wenste een bewoner meer een-op-een activiteiten, b.v. een computerles met voldoende aandacht en meer mogelijkheden tot handwerken. 7.2.4 Levenskunst/mentaal welbevinden Over dit onderdeel werd alleen in de positieve zin des woords gesproken. Kwaliteit van leven heeft ook te maken met de kunst om, ondanks allerlei omstandigheden, iets te maken van je eigen leven. Een van de partners gaf wel aan dat dit onderdeel weleens onder druk komt te staan vanwege het gebrek aan personeel, maar dat dan de familieleden het onderdeel voor hun rekening nemen. Ook gaf een bewoner aan dat ze meer persoonlijke aandacht wenst. Echter, er is voldoende ruimte om de rollen op zich te nemen die men kan of nog wil doen. Sterker nog de bewoners worden daartoe nadrukkelijk voor uitgenodigd. Jong dementerenden Een jong dementerende bewoner gaf aan dat ze zich niet meer gedeprimeerd of verontwaardigd voelde over het getroffen zijn door de ziekte van Alzheimer. Ze aanvaardde haar situatie, alsof de pijn verdwenen is, alsof de strijd gestreden is

27

en de tijd gekomen is voor een nieuwe periode in haar leven. Door de goede zorg en de aandacht van de verzorging en haar familieleden om haar heen ervaart ze deze nieuwe periode in haar leven als verrijkend. 7.2.5 Spiritualiteit De bewoners geven aan dat er voor een ieder voldoende aandacht en ruimte is om aan zijn of haar geloof/levensbeschouwing uiting te geven. Ook de aanwezige familieleden gaven aan dat ze met vragen op het gebied van levensbeschouwing terecht kunnen bij de organisatie en er voldoende aandacht bestaat. Desondanks gaf een aantal bewoners aan meer behoefte te hebben aan pastorale aandacht, b.v. door een gesprek met een predikant. Een bewoonster gaf aan dat ze het onverwachte bezoek van de dominee mist. Dat was vroeger anders! Tenslotte wenste een bewoonster dat er zangavonden worden georganiseerd waarin geestelijke liederen worden gezongen.

28

8. Zeven jongeren met een somatische aandoening wonende in een verpleeghuis 8.1

Samenstelling groep

De leeftijd van de jongeren varieerde van rond de dertig tot vijftig jaar.

8.2 De vraagstelling Op grond van de domeinen uit het Kwaliteitskader ‘Verantwoorde Zorg’ zijn een aantal vragen gedestilleerd die als leidraad fungeerden bij het voeren van de gesprekken. In het onderstaande worden deze vermeld. 8.2.1 Lichamelijke verzorging Wat betreft de lichamelijke verzorging waren de jongeren in het verpleeghuis goed te spreken. De kapper wordt regelmatig bezocht. Er was geen behoefte om een bezoek te brengen aan een schoonheidsspecialiste. De tandarts komt geregeld in huis. Op tijd wordt men naar het toilet gebracht en geholpen. Alleen zou de brancard waarop men gedoucht wordt zachter mogen zijn. Deze is behoorlijk hard en is pijnlijk voor de rug. Voor een aantal bewoners is een vlinderbad wenselijk. 8.2.1.1 Lichamelijk genieten De jong somatische bewoners houden van genieten! Lekker eten en drinken vinden ze heerlijk. De bewoners zouden vaker een bezoek aan de pizzeria willen organiseren. Ook meer uit eten gaan, staat op het wensenlijstje. Ook genieten de jongeren van sporten. Echter, door hun ernstige beperkingen is het nodig dat de sporten op hun niveau beoefend kunnen worden als voorbeelden worden genoemd rolstoelvoetbal, rolstoelhockey, bewegen op muziek, boogschieten, rolstoeldansen, jeu de boules, zwemmen. Een bijkomend probleem is het vervoer naar de locatie waar deze sporten plaatsvinden. Een bewoonster vertelde dat ze het heerlijk vindt om deel te nemen aan bewegen op muziek. Helaas heeft ze deze activiteit moeten annuleren wegens de hoge kosten (lidmaatschap en reiskosten)! Het was gewoon te duur om deze sport voort te zetten. 8.2.2 Leefomstandigheden 8.2.2.1 Mobiliteit Het vervoer is een probleem! De voorwaarde is dat men een bepaalde tijd van te voren klaar moet staan. Toch moet men vaak lang wachten voordat de bus arriveert. Daarentegen dient de bewoner wel €15,-- extra te betalen wanneer men zelf niet op tijd klaar is. Het beste is om zelf een bus te kopen, zoals een van de deelnemers naar voren bracht. ‘Dan ben je onafhankelijk’. 8.2.3 Participatie 8.2.3.1 Sociaal netwerk Contacten met andere mensen en deelnemen aan de maatschappij is zeer belangrijk voor de jongeren. Een ieder heeft een goed contact met familieleden, vrienden en kennissen. Ze komen geregeld op bezoek en de bewoners bezoeken hen ook geregeld. Ook zouden de jongeren lid willen worden van verenigingen,

29

clubs buiten het verpleeghuis, bijvoorbeeld op het gebied van jeu de boules, vissen, boogschieten, een schietvereniging. Echter, door het gebrekkige vervoer is het niet mogelijk om deel te nemen. Om het contact met ‘de buitenwereld’ te onderhouden wordt ook hulp geboden vanuit het huis. Er zijn mogelijkheden om gebruik te maken van de telefoon, internet en er is een prachtig Grand Café in het huis gevestigd. De jongeren zijn zelf heel actief aan het surfen op internet om activiteiten te vinden die interessant zijn om naar toe te gaan. Desondanks stelde een bewoner aan de orde dat hij meer informatie wenst over de activiteiten die in de buurt/regio plaatsvinden. 8.2.3.2 Dingen (mee)maken Met name de jongeren vinden het zinvol om hun tijd op een leuke en zinvolle manier te besteden. Het liefst met mede jongeren. Het aantal jongeren is gering in de verpleeghuiswereld. Daardoor wordt de aanschaf van artikelen erg duur. Er is dus weinig geld om zaken die specifiek voor jongeren zijn aan te schaffen. Dat wordt door de groep betreurd. Er zijn daarom onvoldoende mogelijkheden voor de bewoners om zich optimaal te vermaken. Een aantal jongeren heeft door zijn of haar beperking een verpleegkundige nodig die helpt met de lichamelijke verzorging. Wanneer men naar het dagactiviteitencentrum gaat, is het niet altijd mogelijk, wegens de hoge kosten, om een verpleegkundige in te zetten. Er bestaat de wens om een internetcafé te starten in het huis. Een andere bewoner wil graag een bioscoop in het huis. Daarnaast wordt de wens voor een videotheek en een bewonerscafé genoemd. Ook werden de wensen voor de volgende activiteiten naar voren gebracht: de oprichting van een kookclub om samen heerlijke gerechten te maken en de mogelijkheid om zelf films te maken. Er worden diverse activiteiten genoemd waar de bewoners aan mee wensen te doen: een bezoek aan het Openluchtmuseum, een dagtochtje naar Scheveningen, Giethoorn, een bezoek aan het dolfinarium in Harderwijk, een patatje eten, een formule 1 wedstrijd bezoeken, naar het circuit in Zandvoort, een motorrace bezoeken, een reis naar Dubai om een autorace mee te maken, een bezoek aan de bedrijfsauto RAI, een oldtimershow bezoeken, de Autotron in Rosmalen bezoeken, (openlucht) concerten bezoeken, theater, een voetbalwedstrijd bezoeken, een bezoek aan een oorlogsmuseum of Utrecht bezoeken. In Enschede blijkt de bioscoop voor rolstoelrijders moeilijk toegankelijk te zijn. Daarnaast worden niet meer dan zes rolstoelrijders binnen gelaten en vervolgens moeten de mensen verdeeld worden over verschillende zalen, zodat men niet bij elkaar kan zitten. Op vakantie gaan wordt door de meeste aanwezigen als een heerlijke manier van ontspanning beschouwd. Echter, doordat een aantal bewoners voor hun ademhaling afhankelijk is van een machine moet er altijd een verpleegkundige mee om hen te helpen en dat kost geld. Vanuit het huis probeert men echter toch een leuke vakantie te organiseren voor de bewoners, maar financieel gezien is dit moeilijk. De eigen bijdrage is behoorlijk hoog. 8.2.4 Levenskunst/mentaal welbevinden Een aantal jongeren kampt met zeer ernstige lichamelijke beperkingen. Enkele van hen zijn afhankelijk van een machine voor hun ademhaling. Toch proberen ze allen iets van hun eigen leven te maken. De meesten beschikken over een gezonde dosis humor. ‘Wie een goed humeur bewaart, wordt veel last en zorg

30

bespaard’. Daarnaast zijn de bewoners geïnteresseerd in het wel en wee in het wereldgebeuren. Ook zijn ze sociaal en cultureel geïnteresseerd, zodoende hebben ze voldoende gespreksstof om te communiceren. Hetgeen hen een goed gevoel geeft en hen positiever in het leven helpt te staan. 8.2.5 Spiritualiteit Er is geestelijke verzorging aanwezig in het huis. De bezoeken van de pastores worden gewaardeerd. Naast geloofszaken spreken ze ook over algemene onderwerpen en dat wordt met name gewaardeerd. De aanwezigen geven aan dat er voldoende mogelijkheden bestaan om hun geloof c.q. levensbeschouwing uit te oefenen. Iedere zondag wordt er een kerkdienst in het huis gehouden. De wens bij een aantal bewoners bestaat om een bezoek aan Lourdes of Kevelaar te brengen. Ook zou de organisatie van een gespreksgroep over levensbeschouwelijke onderwerpen interessant zijn.

31

9. Zes Jongeren en een oudere met een somatische aandoening wonende in een verpleeghuis 9.1 Samenstelling groep De respondenten varieerden in de leeftijd van midden dertig tot rond de tachtig jaar.

9.2 De vraagstelling Op grond van de domeinen uit het Kwaliteitskader ‘Verantwoorde Zorg’ zijn een aantal vragen gedestilleerd die als leidraad fungeerden bij het voeren van de gesprekken. In het onderstaande worden deze vermeld.

9.2.1 Lichamelijke verzorging De bewoners zijn tevreden over de geboden zorg. Degenen die niet zelfstandig naar het toilet kunnen gaan, worden op tijd geholpen. Een keer per week vindt de douchebeurt plaats. Het zou fijn zijn als men meer onder de douche kon gaan. Ook wenst men een bubbelbad waarin men heerlijk kan poedelen. Voor de pedicure is een indicatie nodig. De pedicure komt op vaste tijden in het huis. De activiteitenbegeleiding verzorgt ‘schoonheidsbehandelingen’. Degenen die belangstelling hebben worden ingesmeerd met crèmes. De bewoners zouden meerdere malen een dergelijke behandeling wensen. Ook bestaat de wens om een ‘beautysalon’ te openen. De tandarts komt regelmatig in het huis om spreekuur te houden. Een bewoner bezoekt haar tandarts in Delden. Het is niet mogelijk om een ziekenverzorgende/verpleegkundige mee te laten gaan, daarom wordt een vrijwilliger ingeschakeld om de bewoner te vergezellen en dat is niet altijd mogelijk. De wens bestaat om een ziekenverzorgende mee te laten reizen.

9.2.1.1 Lichamelijk genieten De bewoners houden van lekker eten! Ze vinden het fijn om uit eten te gaan, bijvoorbeeld een keer in het half jaar. In het huis wordt weleens een uitgebreide speciale maaltijd klaargemaakt. De wens bestaat om dit meerdere keren per jaar te laten plaatsvinden. Het is een gezellige gebeurtenis en geeft de bewoners een fijn gevoel! De meeste bewoners komen geregeld buiten. Echter, door de nieuwbouw is het balkon verwijderd, zodat niet iedereen meer naar buiten kan. Dat is erg jammer! Daarnaast is er geen personeel beschikbaar om met de mensen naar buiten te gaan. Ook is er een gebrek aan vrijwilligers, zodat de mensen binnen moeten blijven. Sporten vinden de meeste bewoners prettig. Ze wensen meer mogelijkheden tot aangepast sporten. Er wordt fitness en ‘meer bewegen’ gegeven in het huis, maar de bewoners zouden het liefst meerdere keren naar de fitness of naar het ‘meer bewegen’ willen gaan. Ook meer zwemmen. De bewoners gaan met een bus naar het zwembad en genieten dan van het aangepast zwemmen, echter daar zijn beperkte mogelijkheden voor beschikbaar. De wens is uitbreiding van het aantal keren zwemmen, bijvoorbeeld iedere week. Curling wordt ook genoemd als een sport die een bewoner graag zou willen beoefenen.

32

9.2.2 Leefomstandigheden 9.2.2.1 Mobiliteit De bewoners die afhankelijk zijn van het openbaar taxivervoer hebben het idee dat ze niet overal kunnen gaan en staan waar ze willen. Het vervoerssysteem levert de nodige problemen op, soms moeten mensen te lang wachten of soms is de bus te vroeg, etc. Plaatsen die genoemd worden waar men weleens graag naar toe zou willen gaan: dierentuin Artis in Amsterdam, het recreatiegebied de Waarbeek in Hengelo, het dolfinarium in Harderwijk, Amsterdam, Emmen, een concert bezoeken, een concert van de Rolling Stones bezoeken, een jonge bewoner wil graag op vakantie met zijn zoontje, dagjes uit, bezoek aan de avondvierdaagse in Nijmegen, kerstmarkten bezoeken, lampionoptocht bezoeken. 9.2.3 Participatie 9.2.3.1 Sociaal netwerk Ook voor deze groep bewoners geldt dat contacten met andere mensen, ergens bijhoren, deel uitmaken van de maatschappij een belangrijk onderdeel van kwaliteit van leven is. Wegens allerlei omstandigheden is het niet mogelijk om geregeld contact te hebben met kinderen, familie of kennissen. Een aantal bewoners zou lid willen worden van een organisatie/club buiten het huis, b.v. van een kaartclub, een damclub of een dartclub. Wegens het ontbreken van verpleegkundige hulp is dit niet mogelijk. Wat betreft het krijgen van hulp bij het onderhouden en leggen van sociale contacten wordt de wens uitgesproken dat er een internetaansluiting wordt gemaakt op de kamers. En dat er meer begeleiding wordt gegeven in het omgaan met de computer, met name de omgang met het internet. 9.2.3.2 Dingen (mee)maken De bewoners houden ervan om dingen mee te maken, uit te gaan en om dingen te maken, uit hun handen te laten komen. De activiteiten die als wens naar voren gebracht werden zijn de volgende: een huifkartocht, uit eten gaan, pannenkoeken eten en meer naar buiten gaan. Een slechtziende bewoner wenst meer voorleesmomenten in de week en een andere bewoner die graag deelneemt aan de schilderclub wenst dit vaker in de week te doen. Hiervoor is de aanschaf van meerdere en kwalitatief goede materialen nodig. De bewoners geven aan dat ze voldoende mogelijkheden hebben om optimaal contact met ‘de buitenwereld’ te onderhouden. Hoewel dit voor een aantal moeilijk is wegens een problematische familie/vriendenrelatie. 9.2.4 Levenskunst/mentaal welbevinden Kwaliteit van leven heeft te maken met de kunst om, ondanks ernstige beperkingen, iets te maken van je eigen leven. Een bewoner gaf aan dat hij meer individuele aandacht wenst. Een luisterend oor! Iemand die wil luisteren naar zijn verhaal, een ‘maatje’ voor hem wil zijn! Ook de bewoners die te maken hebben met beperkt familiebezoek zouden graag een ‘maatje’ wil hebben. De bewoners hebben allemaal een ruime kamer gekregen waardoor er meer eigen spulletjes meegenomen kunnen worden. Echter, de kamer moet schoongemaakt worden door de familie/vrienden en dat is voor de meesten een probleem. Of de familie/vrienden ontbreken of hebben geen behoefte om de kamer schoon te maken. ‘We komen op bezoek, en willen niet schoonmaken’.

33

9.2.5 Spiritualiteit In het huis is een geestelijk verzorger werkzaam. Ook wordt er iedere week een kerkdienst gehouden. De geestelijk verzorger organiseert iedere maand een gesprekskring, echter dit zou vaker mogen plaatsvinden. De bewoners wensen meer individuele aandacht van de geestelijk verzorger. Echter, de geestelijke verzorging is gebonden aan een aantal beschikbare uren. Uitbreiding van de formatie is gewenst! Er ontbreekt een stiltecentrum in het huis en dat wordt gemist.

34

10. Samenvatting

In deze paragraaf wordt een samenvatting gegeven betreffende het onderzoek. Het merendeel van de respondenten wenst meerdere malen in de week een badof douchebeurt te krijgen. Deze wens is sterker naar mate het warmer weer is. Er is wel een onderscheid aan te brengen tussen oudere en jongere respondenten. Een gering aantal oudere respondenten gaf aan ‘vroeger gingen we ook maar een keer in de week in de teil’. De meeste bewoners houden van lekker eten en drinken. Zelf meehelpen met de maaltijd voorbereiden of zelf koken wordt als wenselijk beschouwd. Keuze uit een menukaart wordt niet als hinderlijk ervaren. Echter, om drie weken van te voren te bepalen wat iemand wil eten wordt als onplezierig ervaren. De kans bestaat dat er op een zonnige, warme dag ‘winterkost’ wordt genuttigd. Groepsactiviteiten zijn afhankelijk van het aantal deelnemers. Is dit aantal te gering dan gaat de activiteit niet door. Het is financieel niet haalbaar! Het vervoer naar de activiteiten vormt een terugkerend probleem. Respondenten die zelf mobiel zijn, kunnen gaan en staan waar ze wensen, zowel binnen- als buitenshuis. Echter de mensen die afhankelijk zijn van de regiotaxi vinden de wachttijden te lang en wensen dat het vervoer beter geregeld wordt. De respondenten hebben voldoende mogelijkheden om hun familie, vrienden en kennissen te bezoeken. Contacten met andere mensen zijn voor hen een belangrijk onderdeel van hun leven, met name de jongeren geven dit aan. Naast contacten is voor hen deelname aan het maatschappelijk leven zeer belangrijk. Wanneer er relationele problemen zijn, wordt er door de instellingen bemiddeld, bijvoorbeeld door de inzet van het maatschappelijk werk. Om de participatie binnen de samenleving mogelijk te maken geeft een enkeling aan meer behoefte te hebben aan ondersteuning bij het verkrijgen van hulpmiddelen op het gebied van vervoer bij de gemeente. De activiteitenbegeleiding vormt een belangrijk onderdeel in het welzijn van de bewoners. Creatieve vorming wordt gewaardeerd, b.v. schilderen. Echter in het aanbod dient wel rekening gehouden te worden met de diversiteit van de bewoners, b.v. leeftijd, opleiding, etc. In de avonduren wordt er binnen de zorginstellingen te weinig georganiseerd. Veel activiteiten zijn naast professionele ondersteuning afhankelijk van de inzet van vrijwilligers. Ondanks hun beperkingen proberen de respondenten actief mee te leven met het wereldgebeuren. Ze volgen nauwlettend de nieuwsberichten via de televisie of via de kranten. Ook proberen ze medebewoners te helpen hetgeen hen een goed gevoel geeft. Geestelijke verzorging blijkt een gewaardeerde discipline te zijn. Het individuele contact van de geestelijk verzorger met de bewoners wordt door een aantal respondenten zeer op prijs gesteld. Vragen op het gebied van zingeving en levensbeschouwing blijken groot te zijn. Het contact met de plaatselijke pastor/predikant wordt ook gewaardeerd. Het is prettig om contact te blijven houden met de plaatselijke geloofsgemeenschap.

35

11. Conclusies en aanbevelingen 11.1 Inleiding In dit onderzoek zijn een aantal verzorgings- en verpleeghuisbewoners, die overigens weer onderverdeeld zijn in subgroepen geïnterviewd. Een gemeenschappelijk kenmerk dat de respondenten hebben, is het feit dat ze er niet voor gekozen hebben om hun huis, straat en buurt en soms zelfs dorp of stad te verlaten. Maar ze moesten wel. De vertrouwde plek was niet meer veilig en de nodige complexe zorg kon daar niet meer worden gegeven. Daarom wonen ze nu in een verpleeg- of verzorgingshuis. Een huis, waar zorg wordt aangeboden aan mensen van wie het lichaam en/of geest onherstelbaar geschonden is. De zorgorganisaties die wij hebben bezocht zijn goed georganiseerd en proberen met behulp van geschoolde professionals en vrijwilligers van allerlei disciplines zorg te verlenen.

11.2 Conclusies 1. Uit ons onderzoek bleek dat ‘de verpleeg- of verzorgingshuisbewoner’ niet bestaat. Een bewoner is een mens die uniek is in zijn soort. Er bestaan verschillen tussen bewoners, die verband houden met sekse, etniciteit, leeftijd, sociaal-economische positie, religie, seksuele voorkeur, etc. Goede zorg op maat is zorg waarbij rekening wordt gehouden met alle factoren die van invloed zijn op gezondheid, ziekte en zorgbehoefte. Vanuit de zorgorganisaties zou getraind moeten worden op het dieper ingaan op de wensen en behoeften van de bewoners. Wij pleiten dan ook sterk voor aandacht op individueel niveau, bijvoorbeeld door het zorgvuldig invullen en bekijken van het zorgplan. Let er nauwkeurig op dat de wensen en behoeften van de bewoners bij binnenkomst goed op papier worden gezet en houd voortdurend veranderingen in het wens/behoeftegedrag in de gaten. Hiervoor is getraind luisteren een voorwaarde. Je zou het kunnen omschrijven als een ‘luisterend maatje’. Jezelf verdiepen in de persoonlijkheid en de levensgeschiedenis van de bewoner om op deze manier te worden gestimuleerd om echt te focussen op de wensen en behoeften van de bewoner om zo optimaal vorm te geven aan de belevingsgerichte zorgcultuur, welbevinden op micro-niveau! 2. Het bleek in veel gevallen dat met kleine attenties en uitgaven die te overzien zijn veel blijdschap en geluk in het leven van de respondenten kan worden gebracht. Dit wordt mede onderbouwd door het project ‘Perspectief met PGB voor Welzijn’ van de gemeente Almelo. Almeloërs met een chronische ziekte en/of beperking die in een sociaal isolement verkeren, kunnen een PGB toegekend krijgen. Dat budget is max. € 450,--. De kracht van het project ‘Perspectief met PGB voor Welzijn Almelo’ zit hem in zijn eenvoud en in de positieve en mensgerichte benadering van de deelnemers, ‘om uit een negatieve spiraal te raken, is niet meer gezondheidszorg nodig, maar meer welzijnszorg’ zegt dr. A. van der Plaats van de Hogeschool Arnhem, die het project begeleidt met wetenschappelijk onderzoek.

36

3. Er blijkt bij een groot aantal respondenten behoefte aan contact te bestaan met kennissen en familieleden. Echter, in de huidige samenleving valt het niet altijd mee om regelmatig contact te hebben. Door de toegenomen mobiliteit wonen kinderen ver weg. Daarnaast is er sprake van eenzaamheidsgevoelens bij niet-Twentse respondenten, ‘ontworteling van de roots’. Ook heeft een aantal respondenten moeite om een sociaal netwerk van familie, vrienden en kennissen te onderhouden met name de doelgroep somatische bewoners met gedragsproblematiek. Eenzaamheidsgevoelens kunnen hierdoor ontstaan. Specifieke aandacht voor deze doelgroep is noodzakelijk. Het is belangrijk dat het personeel daar oog voor heeft. Een praktisch probleem in het onderhouden van het sociale netwerk is het gebrek aan mobiliteit voor mensen met een beperking, met name de jong somatische bewoners ervaren hiervan hinder. Verbetering van de vervoersvoorzieningen voor mensen met een beperking is een vereiste. Daarnaast is er voor een aantal respondenten verpleegkundige ondersteuning nodig bij het maken van uitstapjes, wegens de krappe budgettering is dit vaak niet mogelijk. Ook daardoor is het moeilijk om te participeren in de samenleving. 5. Opgenomen worden in een zorginstelling als de plaats waar mensen hun resterende levenstijd gaan doorbrengen, dwingt tot een heroriëntatie op alle gebieden van het leven, zowel van de bewoner zelf als van diens sociale omgeving. Uit het onderzoek blijkt dat een aantal respondenten daar veel moeite mee heeft. Ze worstelen met zingevingsvraagstukken. Er is aandacht en zorg nodig om hier oplossingen voor te vinden. Hiervoor is meer ondersteuning nodig van o.a. psycholoog, maatschappelijk werker, geestelijk verzorger. 6. Er blijkt een grote behoefte te zijn aan aandacht voor spiritualiteit. Wat wordt als belangrijk ervaren wanneer de gewone gang van het leven doorbroken wordt en het toekomstperspectief vervaagt of zelfs helemaal begint weg te vallen. Ervaringen rond ziekte, invaliditeit, afhankelijkheid en eindigheid, bepalen daar in sterke mate het leven. De beleving van godsdienst, van levensbeschouwing en van waarden en normen kunnen daardoor een andere betekenis krijgen. Samen met de kerken en levensbeschouwelijke genootschappen dienen geestelijk verzorgers zich verantwoordelijk te voelen voor de geestelijke verzorging. Bewoners stellen het contact met hun geloofsgemeenschap op prijs. Geestelijk verzorgers kunnen op grond van hun expertise binnen de verpleeg- en verzorgingshuiszorg een essentiële bijdrage aan verlenen. Ze zijn gespecialiseerd in het omgaan met mensen met complexe ziektebeelden o.a. ten gevolge van CVA of de ziekte van Alzheimer, zijn breed inzetbaar, dat wil zeggen zij zijn in staat zin- en levensvragen te verstaan, te begeleiden of te behandelen van iedere client, ongeacht zijn kerkelijkheid of levensbeschouwing en tenslotte kennen ze de gezondheidszorg van binnen uit en werken in interdisciplinair verband. 7. Een groot deel van het welzijn van verpleeg- en verzorgingshuisbewoners wordt gedragen door vrijwilligers. Dat is een fragiele basis. Een reden tot zorg voor de toekomst. Het vrijwilligerswerk is namelijk in hoog tempo aan het vergrijzen, zo blijkt uit een studie van Wim Knulst en Koen van Eijck van de universiteit van Tilburg voor het ministerie van VWS (2002). Terwijl het aantal vrijwilligers ongeveer constant bleef, zijn er steeds minder jongeren actief in het vrijwilligerswerk en steeds meer ouderen.

37

11.3 Aanbevelingen In deze paragraaf worden een aantal aanbevelingen gedaan. In deze lijst staan een aantal zaken die feitelijk in het basispakket thuishoren. Vanuit het onderzoeksperspectief en als belangbehartigers Zorgbelang Overijssel wordt dit nog eens extra benadrukt. 1. Bewoners de mogelijkheden geven om meerdere malen in de week een bad- of een douchebeurt te nemen. 2. Bewoners laten meehelpen de maaltijd voor te bereiden of zelf te laten koken. 3. De mogelijkheid om elke dag te kiezen uit een gevarieerd menu. 4. Geplande activiteiten ongeacht het aantal deelnemers doorgang laten vinden, hetzij in een andere vorm. 5. Vervoer op maat voor mensen met een beperking. 6. Aanwezigheid van maatschappelijk werk binnen een instelling. 7. In het aanbod van activiteiten rekening houden met de diversiteit van de bewoners, b.v. verschillen in sekse, etniciteit, leeftijd, sociaal-economische positie, religie, seksuele voorkeur, etc. 8. Meer aanbod van activiteiten in de avonduren. 9. De aanwezigheid van geestelijke verzorging binnen een instelling. 10. Aanstelling van een aandachtsfunctionaris die de wensen en behoeften van bewoners kan inventariseren en ze vervolgens naar vermogen kan concretiseren. 11.De aanwezigheid van een ‘verwachtingsblad’ in het zorgleefplan bij opname met als doel om zo dicht mogelijk bij de wensen van individuele mensen te blijven.

38

Bijlage

Specifieke individuele wensen en behoeften van bewoners -

Bij het ontbijt een hard gekookt eitje of een gebakken eitje.

-

Bezoek aan het zwembad.

-

Concerten bezoeken.

-

Meer bezoek van de geestelijk verzorger.

-

Een heerlijke Indonesische rijsttafel nuttigen.

-

Keuze uit Indische gerechten, zoals bami en nasi.

-

Pannenkoeken eten.

-

’s Avonds een glaasje wijn of een advocaatje.

-

Een reis naar Indonesië.

-

Een dagje naar de haven in Amsterdam.

-

Een schoonheidsbehandeling voor mannen.

-

Op een zwoele zomeravond een rit met de scootmobiel maken door de natuur of naar een terrasje gaan om een ijsje te eten of een lekker biertje te drinken.

-

Meer gregoriaanse zang in de kerkdiensten.

-

Meer uitvoeringen van koren in het verpleeghuis.

-

Een bezoek aan een ijshal om een schaatswedstrijd te bezoeken.

-

Meer mogelijkheden tot aangepast sporten per maand.

-

Dansen.

-

Een voetbalwedstrijd in het stadion meemaken.

-

Paardrijden.

-

Op een aangepaste manier meedoen met de padvinderij.

-

Het bezoeken van de Jamboree wanneer deze activiteit plaatsvindt.

-

Meer fitness en welnessmogelijkheden.

-

Groter oppervlak van de slaap/woonkamer.

39

-

Minder wisseling van het personeel per dag.

-

Een bezoek brengen aan familieleden die wonen in de kop van Overijssel.

-

Een bijeenkomst van het Leger des Heils bezoeken.

-

Nostalgische plekjes in Buurse bezoeken.

-

Broers en zussen vaker bezoeken.

-

Een kerk bezoeken om een dienst mee te maken.

-

Nostalgische plekjes met een kerk of een molen bezoeken, b.v. in Twekkelo.

-

Tweelingzus in Hilversum opzoeken.

-

Naar een pianoconcert.

-

Bioscoop bezoeken.

-

Musea bezoeken.

-

Exposities met voorkeur voor schilderijen bezoeken.

-

Picknicken.

-

De urn van een overleden echtgenote bezoeken.

-

Meer uitstapjes met de bus van het gebouw.

-

Bezoek aan Kevelaar of een vakantie naar Lourdes.

-

Meer mannen in de huiskamer om gesprekken mee te voeren, bijvoorbeeld over voetbal of het spelen van een kaartspel.

-

Een muziekinstrument in het huis, b.v. een piano.

-

Meer handwerken onder begeleiding, meer naaien en het uitwerken van creatieve patronen.

-

Meer aandacht besteden aan klassieke muziek.

-

Harmonica-orkest uitnodigen.

-

Computerles met voldoende aandacht.

-

Meer zangavonden met geestelijke liederen.

-

Rolstoelvoetbal, rolstoelhockey en rolstoeldansen.

40

-

Bewegen op muziek voor mensen met een beperking.

-

Boogschieten.

-

Jeu de boules.

-

Lidmaatschap van de volgende verenigingen: Jeu de boules, vissen, boogschieten, een schietvereniging.

-

Internetcafe, een bioscoop, een videotheek en een bewonerscafe installeren in het verpleeghuis.

-

Oprichting van een kookclub.

-

Mogelijkheden creëren om samen films te maken.

-

Een bezoek aan het Openluchtmuseum.

-

Een dagtochtje naar Scheveningen en Giethoorn.

-

Een bezoek aan het dolfinarium in Harderwijk.

-

Een patatje eten in de stad.

-

Een formule 1 wedstrijd bezoeken.

-

Een dagtochtje naar het circuit in Zandvoort.

-

Een motorrace bezoeken.

-

Een reis naar Dubai om een autorace mee te maken.

-

Een bezoek aan de bedrijfsauto RAI.

-

Een oldtimershow bezoeken.

-

De Autotron in Rosmalen bezoeken.

-

Theaterbezoek.

-

Bezoek aan een oorlogsmuseum.

-

Een dagtochtje naar Utrecht.

-

Bij tandartsbezoek de mogelijkheid om een ziekenverzorgster mee te nemen.

-

Curling beoefenen.

-

Een bezoek aan de dierentuin Artis in Amsterdam.

-

Een bezoek aan het recreatiegebied de Waarbeek in Hengelo.

41

-

Een dagtochtje naar Amsterdam en Emmen.

-

Een concert van de Rolling Stones bezoeken.

-

Op vakantie met zoontje.

-

Bezoek aan de avondvierdaagse in Nijmegen.

-

Kerstmarkten bezoeken.

-

Een lampionoptocht bezoeken.

-

Een huifkartocht.

-

Meer voorleesmomenten in de week.

-

Meerdere keren naar de schilderclub en aanschaf van meerdere en kwalitatief goede materialen.

42

Literatuurlijst Landelijke Organisatie van Cliëntenraden (LOC), Patiënten Consumenten Platform Zwolle, Patiënten Consumenten Platform Twente, Persoonlijke aandacht….Daar gaat het om! Overijsselse cliëntenraden over de kwaliteit van verpleeg- en verzorgingshuizen, Utrecht, Zwolle en Hengelo 2005. ActiZ, Verantwoorde Zorg: visie en verwezenlijking: Werken met het model Zorgleefplan, Utrecht 2006 Charmas, K., (1983). Loses of Self: a fundamental form of suffering in the chronically ill. Sociology of Health and Illness. van der Kooij, C., Een Glimlach in het Voorbijgaan. De ervarings- en belevingswereld van verzorgenden in zingevend perspectief, Apeldoorn: Zorgtalentproducties 2004 Toetsingskader voor Verantwoorde Zorg: een operationalisatie van het visiedocument ‘Op weg naar normen voor Verantwoorde Zorg’ in een indicatorenset en een sturingsmodel voor de V & V-sector. Droës, R.M., In beweging. Over pscychosociale hulpverlening aan demente ouderen. ‘Proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam. Sipma, D.H., ‘ Sociaalgeriatrische zorg en de geestelijk gestoorde bejaarde’, In: Tijdschrift voor Gerontologie, 1970 Van der Wulp, J.C., ‘Verstoring en verwerking in verpleeghuizen. Belevingswereld en conflicten van hen die hun verdere leven in verpleeghuizen doorbrengen, proefschrift Rijksuniversiteit Utrecht, Nijkerk. Holtkamp, C.M., ‘Depression and Social Engagement among Nursing Home Residents; an International Comparison’, In: Effects of the Resident Assessment Instrument on Quality of Care and Quality of Life in Nursing Homes, Vrije Universiteit, faculteit geneeskunde, 2003

43

Brief verzonden aan de zorginstellingen Datum: Betreft: uitnodiging voor een bijeenkomst

Geachte mevrouw, meneer, Er is heel wat aan de hand in zorgland. U hoort daar van alles over. Zou u daarom eens willen meedenken en praten over uw verblijf in het verpleeghuis/verzorgingshuis…………………? Dat kan! Samen met de leiding van dit huis doen wij, Zorgbelang Overijssel, een beroep op u. We willen dit doen middels het project ‘Werken aan Wensen’. Dit project heeft als doel de kwaliteit van de verpleeghuiszorg te verbeteren vanuit uw ogen . We willen uw ervaringen omzetten in concrete wensen en pluspunten. We willen het met u hebben over het algemeen welzijn en de wensen ten aanzien van het welbevinden (b.v. verzorging, bejegening, privacy, dagbesteding, geestelijke verzorging) als wensen t.a.v. de leefomgeving in uw verpleeghuis. Onder dat laatste zouden we ook willen inventariseren wat uw wensen zijn betreffende het leefgebied buiten het verpleeghuis, bijvoorbeeld het bezoeken van een verjaardagsuitje, een bezoek aan een museum, een schoonheidsbehandeling of het lid blijven van een buurtvereniging. Op deze wijze ontstaat een helder beeld van de ervaren kwaliteit van de zorgvoorziening en kunnen, indien nodig, afspraken over verbeteringen gemaakt worden. Wij nodigen u en/of wettelijk vertegenwoordiger uit voor een gesprek op……………………..om met u te praten over uw wensen en behoeften. Uw medewerking wordt zeer op prijs gesteld en na afloop van het gesprek krijgt u een attentie voor uw bijdrage. U kunt zich aanmelden voor deze bijeenkomst bij………… Wilt u dit uiterlijk doen voor…………………... Met vriendelijke groet,

Rienke Vedders – Dekker, Projectleider ‘Werken aan Wensen’

44

Colofon Dit is een uitgave van Zorgbelang Overijssel In opdracht van Zorgkantoor Twente Samenstelling Mw. Drs. R. Vedders-Dekker, projectleider Adressen Post- en bezoekadres hoofdkantoor Kievitstraat 9 7557 AP Hengelo Tel: 074-250 01 55 Fax: 074-242 75 67 Bezoekadres locatie Raalte Molenweg 18/18b 8102 EX Raalte Tel: 0572 – 34 60 80 Fax: 0572 – 34 60 89 E-mail: [email protected] Website: www.zorgbelang-overijssel.nl

© Hengelo, september 2008 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, film, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze ook en evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de stichting Zorgbelang Overijssel, afdeling communicatie.

45