Kunstroute rondom Drachten
Kunstenaar: Titel: Locatie: Drachtstercompagnie Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Henk Rusman ‘De gelaagdheid van turf’ Hoek Smidswei / Tsjerkebuorren, Roestvrij staal en Belgisch hardsteen Vrijstaande sculptuur 1989
Over het kunstwerk: Het kunstwerk verbeeldt op abstracte wijze een stuk historie van Drachtstercompagnie. In deze vroeger arme omgeving werd er als broodwinning veel aan turfwinning gedaan. Ook als goedkope brandstof werd turf veel gebruikt. De drie gestapelde hardstenen rechthoeken verbeelden de lagen turf, die als het ware uit de grond steken. De roestvrijstalen buizen constructie houdt de lagen gescheiden en omkadert de hardstenen vorm. Kunstenaar: Titel: Locatie: Drachtstercompagnie Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Jan Frearks van der Bij ‘De Barmhartige Samaritaan’ P.C.B.S. De Wyngerd, Tsjerkebuorren 26, Stukjes keramische tegels Mozaiek 1964
Over het kunstwerk: Zoals in bijna alle mozaïeken van Jan Frearks van der Bij is ook hier een Bijbelse vertelling het uitgangspunt geweest. Hier is dat het Evangelie van Lucas 10: 25 – 37 : Er kwam een wetgeleerde naar Jezus toe die hem op de proef wilde stellen. Hij vroeg: "Meester, wat moet ik doen om deel te krijgen aan het eeuwige leven?" Jezus zei tegen hem: "Wat staat er in de wet? Wat leest u daar?" Hij antwoordde: "Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en heel uw ziel, met inzet van al uw krachten
en met heel uw verstand, en heb uw naaste lief als uzelf." Toen zei Jezus: "Dat is goed geantwoord; doe dat en u zult leven." Maar de man wilde zichzelf rechtvaardigen en zei: "En wie is dan mijn naaste?" Daarop zei Jezus: "Er was eens een man die van Jeruzalem naar Jericho ging en door rovers werd overvallen. Ze beroofden hem en sloegen hem en lieten hem halfdood liggen. Nu kwam daar een priester langs, op weg naar Jericho. Hij zag hem liggen, maar ging met een boog om hem heen. Hetzelfde deed een Leviet die daarlangs kwam; ook hij ging met een boog voorbij. Een Samaritaan die op reis was, kwam daar ook langs. Hij ging naar hem toe, verzorgde zijn wonden met olie en wijn en verbond ze. Toen zette hij hem op zijn eigen ezel en bracht hem naar een herberg waar hij voor hem zorgde. De volgende dag nam hij twee zilverstukken, hij gaf die aan de herbergier en zei: Zorg voor hem, en mocht u meer kosten maken, dan zal ik u betalen als ik terugkom!" En Jezus besloot: "Wat denkt u? Wie van deze drie is de naaste geweest van de man die in handen viel van de rovers?" "Degene die zich het lot van de man aantrok", antwoordde de wetgeleerde. En Jezus zei: "Ga dan en doe als hij."
Het mozaïek is een realistische weergave van dit verhaal. Van de weg af is het mozaïek slecht zichtbaar; vanaf het schoolplein is het wel goed te bekijken. Kunstenaar: Titel: Locatie: Drachtstercompagnie Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Melle Visser N.H. Kerk Bij ingang begraafplaats, Tsjerkebuorren, Gegalvaniseerd en gecoat staalplaat Vrijstaande sculptuur 2005
Over het kunstwerk: Ter afronding van de dorpsvernieuwing werd dit beeld gemaakt in opdracht van het Plaatselijk Belang. Het is een herinnering aan de kerk die hier zo’n dertig jaar geleden stond, maar die door blikseminslag afgebrand is. De kunstenaar verwerkte daarnaast andere historische motieven in het beeld. Aan de achterkant zijn te herkennen de rechthoekige turfvormen en het water van de Compagnonsvaart waar de turf over werd vervoerd. De turfwinning speelde in het verleden een grote rol in deze contreien. Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Joop van Bergen ‘Standvast’ Grasveld Buorren / Klompmakkerspaad, Houtigehage Eikenhout Vrijstaande sculptuur 2004
Over het kunstwerk: Ter afsluiting van de dorpsvernieuwing kreeg de kunstenaar de opdracht voor dit beeld. Hij koos als onderwerp een stoere werker; er wordt e met dit beeld verwezen naar de klompmakersschool die in de 19 eeuw op deze plek heeft gestaan. Van Bergen: “Het is gewoon een harde werker, maar wie er een turfsteker in wil zien, gaat zijn gang maar”. Het kan ook een houtbewerker zijn die blokken klooft om klompen van te maken. Het beeld is 2.15 meter hoog. Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Sieger Visser Monument ‘De Compagnons’ Heidbuorren, Rottevalle Beton en staal Monument 2006
Over het kunstwerk: Het monument is bedoeld om de herinnering levend te houden aan het werk van de Compagnie der Rottevalster Vaarten. In 1653 verenigden eigenaren van veenpercelen zich onder die naam. Voor de afvoer van turf lieten zij vaarten graven. Nadat de exploitatie van turf niet langer rendabel was werd het onderhoud van de vaarten en bruggen in 1813 overgenomen door de Compagnie. Anno 2006 dient de Compagnie een heel ander doel, namelijk het bevorderen van het sociale, maatschappelijke en culturele leven in Rottevalle. Met de overdracht van de laatste watergang in 2004 aan het Wetterskip Fryslân is een einde gekomen aan een tijdperk. Reden genoeg om de Compagnons te eren met een gedenkteken. De diverse gleufjes in
de stalen platen verwijzen naar de vaarten. Op de voorgrond liggen gestapelde turven die zijn gemaakt door Minke Hoekstra uit Boelenslaan. Kunstenaar: Titel: Locatie: Drachtstercompagnie Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Henk Lampe z.t. P.C.B.S. De Wyngerd, Tsjerkebuorren 26, Roestvrij staal Vrijstaande sculptuur 2007
Over het kunstwerk: De kunstenaar kreeg in 2007 de opdracht van bestuur van de PCBO scholen in Smallingerland om een poortachtig object te ontwerpen wat de herkenbare verbinding kon worden van de 13 scholen. Om de eenheid te benadrukken heeft hij er voor gekozen om 13 keer hetzelfde object te plaatsen. Hij heeft een object willen ontwerpen dat het ruimtelijk logo kan worden voor het PCBO. Uitgangspunten van de vorm van het kunstwerk zijn groei, onderaan beginnen en hogerop willen. Heel concreet kun je als leerling uit groep 1 heel makkelijk onder de kleine poort door. Als het goed is moet je tegen de tijd dat je na groep 8 de school verlaat misschien zelfs wel oppassen dat je je hoofd niet stoot. Kunstenaar: Titel: Locatie: Rottevalle Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Joop van Bergen ‘William A.J. Fuller Memorial P.C.B.S. Jenaplanschool De Finne, Nije Buorren 3, Iepenhout, roestvrij staal en aluminium Gedenkteken 1993
Over het kunstwerk: Het beeld is een gedenkteken dat is vervaardigd voor de tot op heden vermiste piloot van een Engelse bommenwerper, die in de Tweede Wereldoorlog in Rottevalle is neergestort. In 1992 is opnieuw gezocht naar deze vermiste piloot. Het vliegtuig is toen opgegraven, maar de stoffelijke resten van William Fuller zijn niet gevonden. Het aluminium deel verbeeldt een stuk van de propeller van het vliegtuig, waar de hand zich aan vast grijpt in doodsangst. De hand is verbonden met een geabstraheerd gezicht; het gezicht van de onbekende piloot en het gezicht van de menselijkheid. De gepolijste roestvrijstalen delen tegen de muur doen aan wolken denken en weerspiegelen de hemel. Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Gerrit Terpstra ‘Feanskipfear’ Brouwersgreft, Rottevalle Koper, staal en glas Vrijstaande sculptuur 2001
Over het kunstwerk: Het kunstwerk bestaat uit vijf objecten die de geschiedenis van de turfvaart levend moeten houden. Ze vormen samen een symbolische verbeelding van het ‘turfverhaal’, waarbij elk deel staat voor het geheel. Zo zijn achtereenvolgens het steken van het veen, het drogen, stapelen en het afvoeren van de brandstof te zien. Het meest noordelijke object is een glasplaat met daar onder een gat in de aarde (het steken), daarna de stapeling , de opslag, het vervoer per kar en tenslotte het vervoer per schip (ook wel turfbok geheten). Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Hannie Mein z.t. Jeugdsoos De Frissel, Kommisjewei, Opeinde Keramiek Tegeltableau 1986
Over het kunstwerk: Het gebouw was oorspronkelijk van het Groene Kruis. De vijf tegeltableaus verbeelden de soorten zorg die het Groene Kruis bood. Linksboven de kraamzorg, rechtsboven de algemene medische zorg, linksonder de ouderenzorg en rechtsonder de gezinszorg. In het midden is een groen kruis aangebracht. Het in 1905 opgerichte Groene Kruis Opeinde beschikte pas in 1986 over een eigen gebouw. Tegenwoordig is er een jeugdsoos gevestigd. Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Jan Frearks van der Bij ‘Jesaja 40:31’ P.C.B.S. ‘It Maitiidslibben’, Healwei 3, Opeinde Mozaïeksteentjes Mozaïek Niet bekend
Over het kunstwerk: Dit mozaïek heeft een Bijbels thema, zoals bijna alle wandkunst van Jan Frearks van der Bij. Het Bijbelboek Jesaja was hier het onderwerp. In Jesaja 40, vers 31 staat: “maar wie de Here verwachten, putten nieuwe kracht; zij varen op met vleugelen als arenden; zij lopen, maar worden niet moede; zij wandelen, maar worden niet mat”. Aan de bovenkant is in eenvoudige lijnen een arend met gestrekte vleugels te zien. Daaronder een vrolijk kinderpaar; het ene kind is donkergekleurd en het andere heeft een lichte huidskleur. Het geheel straalt een optimistische sfeer uit en kan waarschijnlijk het best geplaatst worden in de wederopbouwperiode (1945 – 1968). Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Anne Woudwijk Verzetsmonument Reinder de Vriessingel, Opeinde Zwerfkei Monument 1995
Over het monument: Vijftig jaar naar het einde van de Tweede Wereldoorlog besloot de ‘Betinkingskommisje De Pein 1940-1945’ om een monument op te richten ter nagedachtenis aan de acht dorpsgenoten die waren omgekomen tijdens de oorlog. Anne Woudwijk kreeg die opdracht. Hij koos als materiaal een hartvormige zwerfkei die was opgegraven in het parkje bij het Von Knobelsdorfplein in Drachten. De door hem gespleten kei symboliseert het gebroken hart van de samenleving van Opeinde in en ook na de bezettingstijd. De namen van acht oorlogsslachtoffers staan gebeiteld in de steen. Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Ids Willemsma ‘Brege/Brug’ Kommisjewei, Opeinde Gecoat staal Kunst in relatie tot architectuur 1990
Over het kunstwerk: De oude brug over het Opeinder Kanaal vormde vroeger het middelpunt van het dorp. De brug die daarna kwam leek niet echt op de brug die het dorp altijd had gekenmerkt. Met de bovenbouw van de brug die Ids Willemsma vervolgens ontwierp heeft hij geprobeerd weer iets van die vroegere kern te herstellen. De brug doet enigszins denken aan een ouderwetse ophaalbrug, alleen is de bovenbouw precies 90 graden gedraaid. De boog van de leggers spannen zich over het wegdek parallel aan de vaart. De opbouw van de brug is 6 meter hoog en 25 meter lang. Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Els Gottschal ‘Verkeersdrempels’ Reinderswei, De Tike Klinkers Vormgeving 1995
Over het kunstwerk: De vijftien verkeersdrempels waren nodig om het sluipverkeer tussen Drachten en Burgum letterlijk en figuurlijk af te remmen. De gemeente Smallingerland verstrekte de opdracht.
De mozaïeken van straatklinkers verschillen onderling zowel in kleur en vorm. De kunstenares liet zich inspireren door elementen uit de omgeving, zoals de vormen van ramen en ornamenten uit de gevel van een oude boerderij in het dorp. Stratenmakersbedrijf Kootstra uit Drachten voerde het ontwerp uit en werd daarbij geassisteerd door de kunstenares. Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Dinie Boogaart z.t. Hearrewei, Nijega Verf Vormgeving straatmeubel 2002
Over het kunstwerk: Dinie Boogaart heeft als lokale kunstenares deze bank aangeboden aan het dorp Nijega. Dit afsluiting van de dorpsvernieuwing. De afbeelding die er momenteel opstaat – een koe in de wei- wordt mogelijk over enige tijd weer vervangen door iets anders. Deze kleurige entree van het dorp blijft zodoende in ontwikkeling. Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Sofie Hupkens ‘ ’t Turfskip’ Bij de N.H.Kerk, Swartewei / Kilometerwei, Nijega Brons Vrijstaande sculptuur 1993
Over het kunstwerk: Het historische gegeven van de turfvaart vormde het uitgangspunt voor dit 2 meter lange en 1,30 meter hoge kunstwerk. Op het turfschip is geladen met één enorme turf. De turf is door de kunstenaar enigszins opgeruwd en het schip is glad afgewerkt, met op de sokkel de suggestie van golven. Het brons is zwart gemaakt. Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Els Martin ‘Bocht in de rivier’ Buorren, Oudega Graniet Vrijstaande sculptuur 1989
Over het kunstwerk: Als eerste dorp in de gemeente Smallingerland kreeg Oudega in het kader van dorpsvernieuwing een kunstwerk. De U-vormige sculptuur ligt in het gras en verwijst naar de waterrijke omgeving, naar de meanderende beweging van riviertjes in de omgeving. Deze basale vorm past goed in het oeuvre van de kunstenares dat zich kenmerkt door een hang naar reductie en puurheid Kunstenaar: Titel: Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Henk Lampe z.t. Polderhoofdkanaal, De Veenhoop Gecoat staal Vrijstaande sculptuur 1993
Over het kunstwerk: Het Polderhoofdkanaal kwam in het verleden via een sluis uit in het Grietmansrak. Het sluizencomplex is uit gebruik genomen en het kanaal werd dus doodlopend. Om de herinnering aan de vroegere situatie levend te houden werd dit kunstwerk geplaatst. De kunstenaar heeft het gegeven van de oude sluis als uitgangspunt genomen; in het sculptuur zijn twee sluisdeuren te herkennen die open of dicht kunnen. Recentelijk zijn er plannen om het kanaal weer te heropenen en in dat geval moet het kunstwerk verplaatst worden. Volgens de kunstenaar zou dat aan de andere kant van de sluis kunnen. Het kan dan het opnieuw openstellen van het kanaal symboliseren. Het kunstwerk is gemaakt in opdracht van de gemeente Smallingerland. Kunstenaar: Titel:
Suze Boschma-Berkhout ‘Vader en kind’
Locatie: Materiaal: Soort kunstwerk: Jaartal:
Voor dagopvang Boarnstins, Boschawei, Boornbergum Brons Vrijstaande sculptuur 1973
Over het kunstwerk: Dit beeld stond oorspronkelijk in de tuin van het voormalige klooster (nu museum) naast het gemeentehuis in Drachten. Bij de herinrichting van het huidige Museumplein, ergens in de jaren negentig, paste dit beeld niet meer zo goed en belandde het in het depot. Een aantal jaren geleden werd het geplaatst voor de dagopvang in Boornbergum. De verbeelding van de zorg en aandacht van de vader voor het kind past goed bij de zorg en aandacht die in de dagopvang wordt nagestreefd.
