KUNST VEROVERT DE STAD

Paleis voor schone kunsten Brussel

NL

MAGAZINE JAN. — FEB. ’16

KUNST VEROVERT DE STAD Tweemaandelijks N°2016 /01 — Afgifte kantoor Brussel X — P202261

© Hasan © Hasan DenizDeniz en Sabit en Sabit Kalfagil Kalfagil

23 oktober 2015 tot 24 januari 2016 23 oktober 2015 tot 24 januari 2016

ISTANBUL ANTWERPEN. Expo in het MAS ontworpen door Murat Tabanlioglu Expo in het MAS ontworpen door Murat Tabanlioglu www.mas.be | www.europalia.eu www.mas.be | www.europalia.eu

IN EEN WERELD IN VERANDERING,

IS HET TIJD VOOR DUURZAAM BELEGGEN.

COMBINEER POTENTIEEL RENDEMENT MET DUURZAME PERSPECTIEVEN Wist u dat de prestaties van onze maatschappelijk verantwoorde beleggingsproducten vaak niets moeten onderdoen voor die van traditionele beleggingen? Uw vermogen heeft een rijke geschiedenis, samen geven we richting aan de toekomst.

De bank voor een wereld in verandering V.U.: A. Moenaert, BNP Paribas Fortis NV, Warandeberg 3, 1000 Brussel, RPR Brussel, BTW BE 0403.199.702, FSMA nr 25.879A.

INHOUD

WELKOM

Dit is een publicatie van het marketing- en communicatiedepartement van BOZAR

Advertentieregie: Charlie Mike — Managing Director: Serge De Schryver Waterloosesteenweg 870 1180 Brussel — 02 241 55 55 [email protected] www.charliemike.be Afsluiting kopij: 04.12.2015 — Druk: Roularta Printing Verantwoordelijke uitgever: Paul Dujardin Ravensteinstraat 23 1000 Brussel. Retouradres: Ravensteinstraat 23 1000 Brussel. Voor de plastische kunstenaars die lid zijn van de vereniging Cisac, en voor de fotografen die door SABAM worden vertegenwoordigd: © SABAM, Brussel 2005. Voor de fotografen en artiesten die door SOFAM worden vertegenwoordigd: © SOFAM, Brussel, 2005 Cover: Theo van Doesburg en Cornelis van Eesteren werken aan een maquette van het Maison Particulière, atelier Rue du Moulin Vert, Parijs (1923) – Collectie Het Nieuwe Instituut/Collectie Van Eesteren-Fluck & Van Lohuizen Foundation, Amsterdam/ EEST/3.339-1 Verspreiding publicatie in samenwerking met Knack

04

Een stukje van Brussel

“Wij zijn de toekomst”

05

26

KUNST VEROVERT DE STAD

JAPANSE PERCUSSIE

Kunstenaars verlaten het atelier 06 NEW NARRATIVES FOR EUROPE

Wat brengt de toekomst voor de Europese Unie? 13 KUNST VEROVERT DE STAD

Director of Marketing, Communication & Sales: Filip Stuer Editorial Coordination: Frederic Eelbode Advisor Artistic Policy: Kurt De Boodt Contributors: Olivier Boruchowitch, Kurt De Boodt, Frederic Eelbode, Alexander Jocqué, Marianne Van Boxelaere, Xavier Verbeke & Luc Vermeulen Corporate Development: Katrien Desrumaux, Barbara Lefebure, Peter Schoonjans & Olivia van der Ghinst

BOZAR IN DE KLAS

CONCERTS POPULAIRES (III)

Muziek en daadkracht 14 INTERVIEW MET AHMED EL ATTAR

Oedipus zonder complexen 16 FESTIVAL

Een taxi voor Tunis 20

Drums en draken 28 KARL OVE KNAUSGÅRD

Epische selfie uit het noorden 30 SNAPSHOT

Léonora Miano 33 JAZZ

Oude meesters, jonge goden 34 WAT VOND JE ERVAN?

Brusselse dagen 37 HIGHLIGHTS

De ondermens

Ontdek onze activiteiten

23

39

COLUMN DOOR MARC DIDDEN

25 films in 5 dagen

Partners en praktische informatie

24

42

BOZAR CINEMA DAYS

WELKOM

EEN STUKJE VAN BRUSSEL

Op 13 maart 1920 gaf Theo van Doesburg op de Coudenberg in Brussel een lezing in het ‘Centre d’art’ van de architect Victor Bourgeois en diens broer, de dichter Pierre Bourgeois. Haast op dezelfde plek zou enkele jaren later het Paleis voor Schone Kunsten verrijzen. Van Doesburg, de onvermoeibare promotor van de kunstenaarsgroep De Stijl, was op tournee om her en der in West-Europa zieltjes te winnen. Het was een beetje zoals met concerten van de Velvet Underground in de jaren 1960: weinig mensen hebben de groep van Lou Reed en John Cale zien optreden, maar wie er was, richtte achteraf zelf een rockgroep op. Er waren naar verluidt maar een 15-tal aanwezigen in het Centre d’art. En niet van de minsten! René Magritte, Georges Vantongerloo, Victor Servranckx, Karel Maes, Pierre-Louis Flouquet: 05

JAN. — FEB. ’16

allemaal raakten ze in de ban van de internationale abstracte kunst en de samenwerking tussen de kunsten waarvoor Van Doesburg ijverde. Voor Van Doesburg was De Stijl veel meer dan een vormelijke aangelegenheid. Hij geloofde dat de nieuwe kunst, over de grenzen heen van disciplines en van landen die nog maar pas een oorlog hadden uitgevochten, kon bijdragen aan een betere samenleving. Na de Eerste Wereldoorlog was het meer dan ooit kunst die de wereld kon redden. Uit precies diezelfde begeestering, die tijdgeest van heropbouw en het geloof in internationale samenwerking is het Paleis voor Schone Kunsten ontstaan. Op diezelfde erfenis bouwt BOZAR vandaag voort. We doen dit niet enkel door de positieve geest van De Stijl weer uit de fles te halen in Theo van Doesburg. Een nieuwe kijk op leven, kunst en technologie maar ook door samen met kunstenaars, wetenschappers, beleidsmakers én jongeren naar de toekomst te kijken. Hoe kunnen we de Europese culturele ruimte vormgeven? Onder de noemer New Narratives for Europe gaat BOZAR vanuit het culturele domein op zoek naar oplossingen. Tussen onze tentoonstellingen over Theo van Doesburg en Daniel Buren in openen we een ruimte voor debat. In de belendende kamers doen jonge kunstenaars allerhande voorstellen. Ze zoeken mee naar nieuwe verhalen, begeesterende beelden en initiatieven die de verbeelding aanscherpen. Een project dat me na aan het hart ligt, is Next Generation, Please! BOZAR AGORA brengt politici, kunstenaars en middelbare klassen samen. Herman Van Rompuy, onze

eerste Europese ‘president’, neemt het peterschap op. Next Generation, Please! ging in november van start tijdens de Brusselse dagen, dit jaar onder de vlag: ‘Europa’s laatste kans’. Brusselse jongeren uit uiteenlopende wijken bogen zich onder de begeleiding van een politicus en een kunstenaar over thema’s als migratie, vrijheid van meningsuiting en de Europese identiteit. Het zit de jongeren uit Molenbeek duidelijk hoog: het beeld dat de media na de terreuraanslagen in Parijs van hun geliefde gemeente ophangen. Van een Europese of een Belgische identiteit liggen ze niet meteen wakker. Maar in hun gemeente, daar voelen ze zich thuis, daar kunnen ze zichzelf ontwikkelen, daar mogen ze allemaal een stukje van Brussel zijn. En zo kom je via het samenleven in onze hoofdstad bij uitdagingen die het lokale niveau ver overschreiden. Het is aangrijpend om de Panoramauitzending over Molenbeek uit 1987 opnieuw te bekijken. Politici hadden te weinig oor naar de noden van de jongeren. “Wat gebeurt er als deze derde generatie de tijdsbom op scherp zet?” luidt de slotvraag van de reportage. “Daar durf ik niet over nadenken”, antwoordt een maatschappelijk assistent. Laten we er vandaag wel over nadenken en correct handelen. Er ligt heel wat werk op de plank op politiek, economisch én cultureel vlak. Onder de jongeren van ‘Next Generation, Please!’ hoorde ik bovenal een oproep naar meer dialoog, respect en fatsoen. Als dat geen stimulerend verhaal is voor Europa! Paul Dujardin, CEO & Artistic Director

KUNST VEROVERT DE STAD

KUNST VEROVERT DE STAD 01

KUNSTENAARS VERLATEN HET ATELIER 06

01 02



Soms tekenen zich in kunst en maatschappij, al dan niet gelijktijdig, breuklijnen af. Er is een duidelijk verschil tussen voor en na. Het oude heeft afgedaan. Het nieuwe krijgt met het nodige revolutionaire rumoer vorm. Met een reeks tentoonstellingen verkent BOZAR dit jaar de betekenis en de erfenis van de artistieke avant-garde die tot stand kwam in revolutionaire tijden: net voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog en tussen pakweg 1945 en 1969. Theo van Doesburg en Daniel Buren geven dit voorjaar de toon aan. Met hun kleurvlakken heffen ze de grens op tussen kunst en leven, het museum en de openbare ruimte. 02

03

07

JAN. — FEB. ’16

03

Victor Servranckx, Opus 11 (Ciné), gouache op papier, 1920 © Privécollectie, Gent Theo van Doesburg en Cornelis van Eesteren, Kleurontwerp universiteitshal in perspectief, richting trappenhuis, pencil, gouache en collage op papier, 1923 © Collection Het Nieuwe Instituut/Collection Van Eesteren-Fluck & Van Lohuizen Foundation, Amsterdam Photo-souvenir: Daniel Buren, Affichage sauvage, in situ, 1968, Parijs, detail © DB-ADAGP Parijs

Wat doet een kunstenaar die met het oude wil afrekenen maar nog nauwelijks vernieuwend werk op zijn naam heeft staan? Hij schrijft een manifest. (Ja, hij: het zijn haast altijd mannen die zich met een manifest op de kaart trachten te zetten.) Dat is precies wat Theo van Doesburg (1883-1931) en Daniel Buren (1938) hebben gedaan. Van Doesburg in 1918 met het Eerste Manifest van De Stijl. Buren in 1967 met het plamflet ‘Puisque peindre c’est…’ Een manifest schrijf je zelden alleen; je zoekt gelijkgezinden op. Met die medestanders kun je een stevige vuist maken en het na verloop

KUNST VEROVERT DE STAD

05

04

08

van tijd grondig oneens worden, om vervolgens een eigen weg in te slaan of weer een nieuwe groep op te richten. Baanbrekende kunstenaars blijven in de kern individualisten. Het is bij een markante persoonlijkheid als Van Doesburg een paradox: zijn kunst wil de individuele expressie uitbannen, maar aan het einde van de rit blijkt de vent in de vorm te zijn gekropen. Theo van Doesburg — de propagandist, de militante netwerker en eigenzinnige kruising tussen een

04 Theo van Doesburg, The construction of space-time III, 1924, Privécollectie © Christie’s Images, Bridgeman Images 05 Glas-in-lood door Theo van Doesburg © Loan Cultural Heritage Agency of the Netherlands (RCE), on loan to Museum De Lakenhal, Leiden

schildersezel. In The Will to Style: The New Form Expression of Life, Art and Technology — het essay uit 1922 dat zijn naam geeft aan de tentoonstelling — zag Van Doesburg in “ijzeren bruggen, locomotieven, auto’s, telescopen, cottages, vliegtuighangars, kabelbanen, wolkenkrabbers en speelgoed” de wil tot een nieuwe stijl tot leven komen.

Beeldenstorm

bedachtzame constructivist en hemelbestormende dadaïst — komt vanachter de abstracte kleurvlakken piepen. Een tentoonstelling Theo van Doesburg gaat haast automatisch ook over de bewogen avonturen van Theo op het kruispunt van kunst en leven.

Wereldkamp tegen het individualisme

Theo van Doesburg is zowat het prototype van ‘de’ avant-gardist. Tijdens zijn heftige kunstenaarsbestaan richtte hij twee tijdschriften en zeven kunstenaarsgroepen op. Hij gaf lezingen, organiseerde internationale congressen en schuimde West-Europa af om kunstenaars voor zijn ideeën warm te maken. Volgens Gladys Fabre, de curator van de BOZARtentoonstelling, was Van Doesburg telkens weer de juiste man op de juiste plaats: tijdens de oorlog in het neutrale Nederland, in 1919 en 1921-1922 in Weimar waar Bauhaus uit de startblokken kwam, in 1920 in het Bruisende Berlijn en vanaf 1923 in Parijs, pas vanaf dan de nieuwe hoofdstad van de internationale avant-gardebewegingen. De Stijl — de kunstenaarsgroep en het gelijknamige tijdschrift — blijft het sterkst aan de naam Van Doesburg kleven. Als een missionaris verkondigde hij de vernieuwende ideeën van de groep beeldende kunstenaars, architecten en designers. Tot zijn dood bleef hij de enige vaste redacteur van het tijdschrift. Maar wat staat er ook alweer in dat eerste manifest dat mede werd ondertekend door Piet Mondriaan en Georges Vantongerloo? Dat de oorlog samen met de wereld ook het oude tijdsbewustzijn in de as heeft gelegd, een tijd die nog gericht was op het individuele. Dat er nu nood is aan een nieuwe kunst die een ander tijdsbewustzijn de wereld instuurt, een makkelijk over de 09

JAN. — FEB. ’16

landsgrenzen heen te exporteren stijl die niet langer het individuele opzoekt maar het gemeenschappelijke of universele. Na de chaos en de verdeeldheid is er nood aan een stilistische orde, een betere mens, een nieuwe samenleving. Letterlijk: een “wereldkamp tegen de overheersching van het individualisme, de willekeur”, “de vorming van een internationale eenheid in Leven, Kunst en Kultuur”. Die nieuwe stijl wordt ook wel Neoplasticisme of de Nieuwe Beelding genoemd, werkt met basiselementen als kleur, vlakken en lijnen en bant de figuratie geleidelijk aan uit. De Stijl is het bekendst geworden dankzij het Mondriaansysteem: vlakken in primaire kleuren en een raster van horizontale en verticale zwarte lijnen. Piet Mondriaans wereldwijde roem stelt Van Doesburg & co vandaag een beetje in de schaduw. Jammer, de Nieuwe Beelding reikt heel wat verder dan een Mondriaan in een museum. De Stijl tekent zich niet enkel af op het platte vlak van een schilderij, maar ook op gevels en in glasramen, serviezen, meubels, kamers, en — als het even kan — volledige gebouwen, straten en wijken. Kortom, de kunstbeweging wilde de ruimte van het volledige leven bespelen. In die ruimtelijke toepassing ging Van Doesburg heel wat verder dan Mondriaan, die tot aan zijn dood in 1944 een klassiek schilder bleef achter zijn

Als het goed is, zie je precies dat gebeuren in de tentoonstelling: hoe kunst in het leven ingrijpt. Theo van Doesburg. Een nieuwe kijk op leven, kunst en technologie laat zien hoe Van Doesburg de theoretische uitgangspunten van De Stijl in de praktijk brengt. In elk hoofdstuk kom je ook werk van strijdgenoten tegen als Gerrit Rietveld, Bart van der Leck, Victor Servranckx, Karel Maes, Sophie Taeuber-Arp, Hans Arp, Kurt Schwitters en El Lissitzky. Van Doesburg past mooi in de interdisciplinaire aanpak van een huis als BOZAR. Hij opende nieuwe creatieve mogelijkheden door de schotten tussen kunstdisciplines weg te halen. Met glasramen bracht Van Doesburg al vanaf 1917 kleur aan gebouwen aan. Aanvankelijk inspireerde hij zich in deze ‘composities’ nog op de preludes en fuga’s van Bach, maar al vlug genoten avant-gardecomponisten als Schönberg, Satie en Milhaud zijn voorkeur. Als schilder kwam Van Doesburg, net als Mondriaan, via vereenvoudigde afbeeldingen (danseressen, kaart­spelers, een koe, …) nog tijdens de oorlog tot de zuivere beelding. Architectuur en design daarentegen zijn op zich al concreet: ze stellen niets anders dan zichzelf voor. In de toegepaste kunsten brengt Van Doesburg vanaf 1919 een ander soort beeldenstorm teweeg. In het pas opgerichte Bauhaus in Weimar ijvert hij ervoor om het handgemaakte en de individuele expressie van ambachtslui achterwege te laten. Het machinale en rationele moeten de bovenhand krijgen. Via de experimenten met abstracte film door o.a. Hans Richter komt ook beweging — en dus tijd — in De Stijl. Van Doesburg is dolenthousiast. In het essay ‘Licht- en Tijdbeelding (Film)’ uit 1923 noemt hij tijd misschien wel “de grootste ontdekking van onze tijd”. Tijd mocht beslist niet over het hoofd worden gezien als een basiselement

Always close

Would you like to receive music news? Watch the most prestigious operas again? Win tickets to fantastic concerts?

Join us on proximusklassiek.be or proximusclassique.be 10

close partner of

06

Photo-souvenir: Daniel Buren, Sha-Kkei ou Emprunter le paysage, in situ, Ushimado (Japan), 1985, detail © DB-ADAGP Paris

BOZAR tentoonstellen

06

van de Nieuwe Beelding. Volgens Gladys Fabre stoten we hier op het tweede grote verschil met Mondriaan — naast de interdisciplinaire aanpak: Van Doesburg was niet zozeer gericht op het niet-zichtbare en haast mystieke van de theosofie, maar veel meer op de uiterst concrete ontdekkingen van de exacte wetenschappen. Ruimte + Tijd. Albert Einstein en zijn relativiteitstheorie zijn nooit ver weg. Het breekpunt kwam er in 1924 toen Van Doesburg de diagonale lijn in zijn werk introduceerde. Het schilderij laat zich visueel niet beperken door het kader maar lijkt zich buiten het doek oneindig verder te zetten. Een diagonaal oogt dynamischer dan een raster van horizontale en verticale lijnen. Vanaf toen had Van Doesburg een nieuwe naam in petto voor zijn kunst: Elementarisme. Hij paste zijn nieuwe inzichten ook ruimtelijk toe, o.a. in zijn ontwerpen voor de ciné-dancing in het neoclassicistische gebouw L’Aubette in Straatsburg. Film, dans en diagonaal: kan het beweeglijker?

Geen schilder

Avant-garde houdt altijd een tegenbeweging in. Avant-gardekunstenaars zijn misschien nog het best in duidelijk zeggen waar ze zoal tegen zijn. Ze verleggen de regels van de kunst en reageren in woord en beeld ook op de ruimere maatschappij. De Stijl ontketende een strijd tegen het tijdperk van het individualisme. Daniel Buren begon in 1967 samen met zijn kompanen Olivier Mosset, Michel Parmentier en Niele Toroni een gevecht tegen de schilderkunst en kunstinstellingen die kunstwerken maatschappelijk legitimeren. In hun pamflet ‘Puisque peindre c’est’ somt het viertal eerst op

EXPO 19.02 — 22.05.2016 Daniel Buren Een Fresco 26.02 — 29.05.2016 Theo van Doesburg Een nieuwe kijk op leven, kunst en technologie 11

JAN. — FEB. ’16

wat schilderkunst volgens hen is — een spel, kleur, compositie, gebaar, verbeeldingskracht, esthetisering, … — om in hoofdletters te besluiten: NOUS NE SOMMES PAS PEINTRES. Ze deden mee aan het Salon de la Jeune Peinture van 1967 om hun werken nog op de dag van de opening terug te trekken. Daniel Buren was op zoek naar een nulpunt van het schilderen, “la peinture à son degré zéro”. Dat vond hij door goed om zich heen te kijken. Het werd een patroon van witte en gekleurde strepen zoals je het ook aantreft op luifels van winkels en bistro’s in Parijs. Lappen stof op de markt van Saint Pierre gaven hem de juiste maat: 8,7 cm. Buren zocht een teken, een outil visuel, dat ook buiten het museum zijn mannetje kon staan. Hij maakte de droom van Van Doesburg waar: onpersoonlijke kunst die met behulp van technologie niets anders voorstelt dan zichzelf. Was het met dit nulpunt meteen over en uit? Welnee, Buren is zijn visueel gereedschap blijven gebruiken. Hij vond niet zozeer een eindpunt als wel een nieuwe opening: de wisselwerking tussen zijn verticale kleurstroken, de specifieke plek waar ze worden aangebracht en de toeschouwer. Het was de tijd van de studentenopstand in Parijs. Buren verliet het atelier — dat hij niet eens bezat omdat hij er het geld niet voor had — en trok de stad in. Hij ging wild plakken in de Parijse straten en de metro (de affichages sauvages). In 1969 brak hij als een ongevraagde gast binnen in de toonaangevende tentoonstelling van Harald Szeemann in de Kunsthalle Bern, When Attitudes become Form. Na een nachtje wildplakken in Bern belandde Buren in de gevangenis. Tot zover de vrijheid van de kunstenaar.

Daniel Buren werkt tot vandaag in situ. Het merendeel van zijn werken bleef niet bewaard. De curator Joël Benzakin, in 2011 ook al verantwoordelijk voor Jeff Wall: The Crooked Path, schat het aandeel Burens die niet langer bestaan omwille van hun vluchtig karakter op 80 procent. Dat maakt een overzichtstentoonstelling problematisch. Precies dit ogenschijnlijke probleem past perfect in het plaatje van Buren. Zo kan hij al doende de werking van musea en tentoonstellingsplekken blootleggen. Een eerste verwoede poging tot retrospectieve deed Buren in 2002 in het Centre Pompidou met Le Musée qui n’existait pas. Beaubourg was in 1977 een van de eerste musea voor hedendaagse kunst. Zulk een eigenaardig museum moet zich met elke tentoonstelling opnieuw uitvinden om werkelijk hedendaags te blijven. De tentoonstelling bij BOZAR is een hernieuwde poging tot retrospectieve, niet in een museum maar in een kunstenhuis zonder vaste collectie. Om zijn verdwenen werk alsnog te tonen, zoekt Buren zijn toevlucht tot film. Zo kan hij een vrij volledig overzicht geven van zijn interventies. Buren voegt aan de retrospectieve een nieuw aspect toe dat hij wil onderzoeken: de groepstentoonstelling. Hij kiest een 70-tal kunstwerken uit die zijn pad hebben gekruist, van Picasso, Léger en Brancusi tot tijd­ genoten als Carl Andre en Sol LeWitt. Van chronologie, een thematische invalshoek of een andere samenhang tussen de werken wil Buren niet weten. De gemene deler is Daniel Buren. Hij zal de werken ophangen in het hele hem toegemeten circuit, even (on)persoonlijk als zijn patroon van verticale stroken. “In een museum tentoonstellen, is ook het museum tentoonstellen”, zei Buren ooit. Bij BOZAR tentoonstellen, is ook BOZAR tentoonstellen. Ook buiten het hem toegewezen parcours zal hij in situ toeslaan. Wat het precies wordt? Dat zal pas op de dag van de opening blijken. Kom het vooral op z’n Burens bekijken: ter plekke.

I AM READY TO IMPRESS

NEW NARRATIVES FOR EUROPE

WAT BRENGT DE TOEKOMST VOOR DE EUROPESE UNIE? KUNST VEROVERT DE STAD

Tijdens New Narratives for Europe nodigt BOZAR burgers, wetenschappers, politici en denkers uit om samen met kunstenaars de toekomst van Europa vorm te geven. Niet alleen in woorden, ook in dromen, verhalen, symbolen en beelden. Een van onze genodigden is futurologe Maya Van Leemput. Zij deelt haar toekomstvisie met ons.

EXPO 26.02 — 29.05.2016 New Narratives for Europe 13

JAN. — FEB. ’16

Maya Van Leemput © Bram Goots

Umberto Eco omschreef de rol die Brussel als hoofdstad van Europa kan spelen ooit als volgt: “De hoofdstad van de Europese Unie zou een cultureel knooppunt moeten worden, een brandpunt van diversiteit. Brussel zou de stad moeten worden waar Europeanen leren wat het is om een Europese burger te zijn.” Maya Van Leemput is dezelfde mening toegedaan. “Mijn identiteit is Europees, in grote mate bepaald door de verlichting en enkele generaties van vrouwenemancipatie. Maar ook door mijn grootouders die na de Tweede Wereldoorlog droomden van een verenigd Europa zonder oorlog. Het is frappant om vast te stellen wat er anno 2015 van deze droom

geworden is. Europa is symbool gaan staan voor een onversneden vooruitgangsdenken dat zich focust op economische competitiviteit en groei. De Unie vertegenwoordigt torenhoge werkloosheidscijfers voor jongeren, financiële crisis na crisis, techno­ cratie en nationalistische stromingen. Sinds de recentste gebeurtenissen in Parijs wordt er zelfs opnieuw gewag gemaakt van een continent in oorlog. Daarbij vergeten we bijna dat Europa ook staat voor visie, kunstenaarschap, open innovatie, een taaie verdediging van mensenrechten en een rijk cultureel landschap. Dit alles is gestoeld op idealen, waaronder die van de rede en de schoonheid en van de gelijkheid van alle mensen. Het zijn dit soort waarden die we mee willen kunnen nemen naar de toekomst. De vragende houding en de open geest die we graag met Europa associëren, staan ontzettend onder druk. De sociale, economische, politieke en culturele factoren die Europa helpen beschrijven, zijn niet objectief. De metaforen die we bezigen (een fort, een marktplaats, een kruispunt, een thuis) verdienen uitbreiding. Toekomstmogelijkheden bestaan niet alleen uit feiten en cijfers. Ze omvatten ook beelden en atmosferen, waarden en ervaringen. Daarom is het essentieel dat ook kunstenaars zich er op toeleggen. Zij zijn sterk in het vormgeven van wat (nog) niet is. Ze bieden unieke perspectieven en gaan met openheid te werk om in vraag te stellen wat onmerkbaar aanwezig is en wat ooit zou kunnen zijn.”

CONCERTS POPULAIRES (III) 01

02

KUNST VEROVERT DE STAD

Door de jaren heen heeft het Paleis voor Schone Kunsten tal van musici ontvangen die op of naast het podium blijk hebben gegeven van maatschappelijk engagement. Wij selecteerden tien opvallende data uit onze geschiedenis.

MUZIEK EN DAADKRACHT 01

14

Désiré Defauw en Yehudi Menuhin (rechts) voor het Paleis voor Schone Kunsten in 1946 © BOZAR ARCHIVES 02 Daniel Barenboim & het West-Eastern Divan Orchestra in 2006 © G.R. 03 Gustavo Dudamel & het Simón Bolívar Orchestra in 2015 © Rodrigo Zavala/DG

Een traditie van 150 jaar BOZAR viert dit seizoen 150 jaar Concerts populaires, klassieke muziek voor iedereen in de hoofdstad. Dat is een mooie aanleiding om stil te staan en terug te blikken op een rijk verleden. Met een ‘feuilleton’ in het magazine bekijken we het 150e concertseizoen elk nummer vanuit een andere invalshoek. In dit nummer focussen we op geëngageerde musici. In maart-april is het de beurt aan ‘jong talent’ en in mei-juni aan de ‘participatie van het publiek’. Dit alles gedocumenteerd met foto’s uit onze rijke archiefdoos. 03

19 november 1934: Arturo Toscanini

Vier jaar na zijn eerste bezoek aan het Paleis voor Schone Kunsten met het New York Philharmonic in 1930, keert Arturo Toscanini terug als dirigent van het Orchestre des Concerts Straram. Niet veel later weigert de Italiaanse maestro een uitnodiging van Adolf Hitler om te spelen op de Bayreuther Festspiele. Dat levert hem niet alleen een verbod op om nog concerten op Duitse bodem te spelen, zijn muziek mag ook niet meer op de Duitse radio worden uitgezonden.  

1 juli 1948: Yehudi Menuhin

Violist Yehudi Menuhin speelt samen met het Nationaal Orkest van België onder leiding van Désiré Defauw. Dit concert wordt georganiseerd ten voordele van de leerlingen van het Koninklijk Conservatorium van Brussel en de Jeunesses Musicales. Zijn hele carrière zet de muzikant zich in om jongeren warm te maken om muziek te leren en voor de dialoog tussen culturen. Beide doelstellingen worden voortgezet door de stichting die hij in 1991 opricht.  

24 januari 1954: Billie Holiday

De naam van Billie Holiday is voor eeuwig verbonden met haar beroemde lied Strange Fruit. Met deze aangrijpende song hekelt de zangeres de vreselijke mishandelingen van AfroAmerikanen in de eerste helft van de twintigste eeuw. In 1954 wordt ze door de Hot Club de Belgique uitgenodigd voor een optreden tijdens een ‘Jazz Parade USA’-avond in het Paleis voor Schone Kunsten.  

9 juli 1991: Gilberto Gil

In 1969 wordt de Braziliaanse auteur-componist Gilberto Gil gevangen genomen wegens zijn verzet tegen het militaire regime in zijn land. Na zijn vrijlating bouwt hij een internationale muziekcarrière uit vóór hij eind jaren 80 in de politiek stapt. Tijdens zijn concert in het Paleis vraagt Gil aandacht voor het milieu in Brazilië. Later wordt hij nog minister van Cultuur.  

15

JAN. — FEB. ’16

9 november 1994: Ivo Pogorelich

Terwijl in voormalig Joegoslavië volop de oorlog woedt, geeft de Kroatische pianist Ivo Pogorelich in 1994 een aangrijpend concert. Hij vertolkt het Concerto pour piano n°2 van Chopin samen met het Nationaal Orkest van België dat voor de gelegenheid onder leiding staat van de Sloveense dirigent Uroš Lajovic. De opbrengst van het concert gaat integraal naar het fonds voor de wederopbouw van de stad Dubrovnik.  

14 september 2001: Jordi Savall en het ensemble Hespèrion XXI

In het ensemble van Jordi Savall spelen onder meer joden, moslims en christenen. Tijdens een concert in het Paleis voor Schone Kunsten brengen ze een aangrijpend eerbetoon aan de slachtoffers van de aanslagen op het World Trade Center en roepen ze op tot verdraagzaamheid.  

28 augustus 2006: Daniel Barenboim en het West-Eastern Divan Orchestra

Het West-Eastern Divan Orchestra wordt in 1999 opgericht op initiatief van de Argentijns-Israëlische muzikant Daniel Barenboim en de AmerikaansPalestijnse schrijver Edward Saïd. In het orkest spelen jonge Israëlische, Palestijnse en Arabische muzikanten. Op 28 augustus 2006 brengt het orkest zijn vredesboodschap tijdens een concert bij BOZAR. In 2007 volgt een tweede concert.  

11 & 12 januari 2015: Gustavo Dudamel en het Simón Bolívar Orchestra

Het Simón Bolívar Orchestra maakt deel uit van El Sistema, een Venezolaans programma dat

kansarme jongeren een muzikale opleiding biedt. Dat het project zijn vruchten afwerpt, kan het publiek van BOZAR zelf vaststellen tijdens twee opwindende concerten onder leiding van de enthousiaste dirigent Gustavo Dudamel, zelf een leerling van El Sistema.  

14 november 2015: het Orchestre de Paris, Sol Gabetta en Paavo Järvi

De dag na de wereldschokkende aanslagen in Parijs op 13 november 2015 beslissen celliste Sol Gabetta en het Orchestre de Paris onder leiding van Paavo Järvi hun concert in BOZAR te laten doorgaan. Op het podium en in het publiek is de emotie duidelijk voelbaar. De Valse triste van Sibelius wordt uitgevoerd en er wordt een minuut stilte gehouden.

28 januari 2016: Stéphane Denève & het Brussels Philharmonic

Enkele dagen na de aanslagen in Parijs brengt de nieuwe muziekdirecteur van het Brussels Philharmonic, Stéphane Denève, zijn gevoelens onder woorden in Amsterdam. “Ik denk dat het vieren van het leven, de schoonheid en de kunsten ons beste wapen is tegen terrorisme,” aldus Denève vóór het concert. “Laat ons in alle vrijheid samenkomen, een terrasje doen, een theater- of operavoorstelling bijwonen…” Die duidelijke boodschap staat ook op zijn Facebook-pagina te lezen. Op 28 januari vult de Franse dirigent samen met het bekende Brusselse muziekgezelschap de concertzaal van BOZAR met hoop.

MUSIC 28.01.2016 Stéphane Denève & Brussels Philharmonic

01 02

The Last Supper © Mostafa Abdel Aty Ahmed El Attar © Mostafa Abdel Ati

In ‘The Last Supper’ legt theatermaker Ahmed El Attar de Egyptische samenleving op de ontleedtafel. Door de geschiedenis van een archetypische Egyptische familie, waarin de vaderfiguur een dominante rol speelt, hekelt de regisseur in deze voorstelling de heersende klasse van zijn land.

KUNST VEROVERT DE STAD 01

16

INTERVIEW MET AHMED EL ATTAR

OEDIPUS ZONDER COMPLEXEN

02

Hoe ben je op het idee gekomen om de Egyptische samenleving te visualiseren via een familie van notabelen? In mijn werk van de jongste twintig jaar is de familie of het gezin altijd een van de vaste thema’s geweest. In mijn dramaturgie keren bepaalde leidmotieven altijd terug: de relatie tot de macht, gesymboliseerd door de verhouding tot de vader, de vaderfiguur als zinnebeeld van maatschappij en familie, de verhouding tussen sociale klassen zoals die ook uit de relatie tussen meester en dienstknecht blijkt. Elk gezin is een maatschappij in miniatuur. Als je inzicht hebt in hoe de verhoudingen binnen een familie werken, herken je ook het raderwerk en de

17

JAN. — FEB. ’16

mechanismen binnen de Egyptische samenleving. Dat denkschema maakt het mogelijk om te begrijpen waarom de Egyptische samenleving ondanks de revolutie nog altijd zo behoudsgezind is. Laten we even doordenken op die allegorie: het verzet van de straat tegen het gezag van het regime is in de eerste plaats een revolte tegen de macht van de vader? Inderdaad. Het laat ons toe om de voorlopige mislukking van de revolutie te begrijpen: de samenleving is er niet in geslaagd om het proces dat toen ingezet is, tot een goed einde te brengen. Het is toch verrassend dat een volk dat zich heel dapper afgezet heeft tegen het systeem, enkele jaren later nog altijd onderdrukt wordt. Die paradox kan je pas begrijpen als je doordringt tot de kern van de familiestructuur en als je analyseert wat de plaats van de vader daarin is. Achter die vader verschuilt zich het gewicht van de traditie en de onzichtbare inkapseling van sociaal conservatisme in de toplagen van de Egyptische maatschappij? Eenvoudig gezegd: de Egyptische, en bij de uitbreiding de hele Arabische gemeenschap, zal nooit veranderen als er niet eerst een ‘vadermoord’ gepleegd is. Aangezien hun relatie met de vader en de moeder zeer traditioneel blijft, slagen de Egyptenaren er niet in om zich van hun archetypische ouders te ontdoen. In deze voorstelling wijs ik vooral die heersende klasse met de vinger, want volgens mij verandert die niet. Verstard blijft ze aan de macht, wat er ook gebeurt.

23--31 JANUARY 2016

BRUSSELS

O N E O F T H E M O S T I N S P I R I N G FA I R S I N T H E W O R L D

18

Ze schikt zich naar elke wissel van de macht? Ze is onaantastbaar, door om het even wie, door om het even welke gebeurtenis. Ik vind dat een ingrijpende gedachte. De revolutie was een belangrijk moment, maar ik wilde het er als kunstenaar niet over hebben. Ik dacht dat ik zo’n cruciale fase in de geschiedenis toen nog niet kon interpreteren of op scène kon brengen. Kunstenaars hebben afstand nodig, tijd voor reflectie. De politiek zit aan de oppervlakte. Om te slagen mag de revolutie zich niet tevredenstellen met enkele cosmetische ingrepen, zoals vervanging van de ene machthebber door de andere. Ze moet ook de aanzet zijn voor een structurele en diepgaande omwenteling. In die zin is een revolutie slechts het beginpunt van een beweging. Maar daar geeft men zich geen rekenschap van op het moment dat ze uitbreekt. Dat wordt pas later duidelijk. Kunstenaars hebben, denk ik, de gave om verder te kijken, verder dan de perceptie die in de samenleving leeft bij het uitbreken van de revolutie. Ze hebben het vermogen om de richting van een bepaalde evolutie te zien, ook als die nog niet maatschappelijk verankerd is of als dusdanig gepercipieerd wordt door de samenleving-in-beweging. In Egypte is men ervan uitgegaan dat verandering betekende dat men de politieke machthebber vervangt, hetzij Moebarak, hetzij Morsi. In feite is het de rol van de vaderfiguur die in vraag moet worden gesteld. Het is mijn rol als kunstenaar om daar op te wijzen. Behalve de archetypische vaderfiguur wijs je ook op de tegenstrijdige verantwoordelijkheid van de vrouw: de Egyptische moeders behouden en bestendigen het systeem dat hen onderdrukt. De vrouw in elk geval, maar in de voorstelling zijn ook de kunstenaars, het dienstpersoneel, de ondergeschikten mee verantwoordelijk. Of we nu willen of niet, we maken allemaal deel uit van het systeem. Niettemin is het belangrijk om de betrokkenheid van iedereen juist af te wegen. In Egypte is de discriminatie niet etnisch, religieus of seksueel van aard, ook al wordt de vrouw er duidelijk onderdrukt. Het onderscheid in sociale klasse is de bron van de echte discriminatie. In mijn ogen is de sociale klasse die alle middelen heeft omdat ze rijk en dominant is, de meest rampzalige. Traditionele patronen zitten zo vervlochten in onze gewoontes dat onze samen­ leving er eigenlijk onbewust door gestuurd wordt. In die zin houdt de Arabische vrouw de duivelse machine draaiende die haar onderdrukt. Er woedt een strijd tussen de vrouw en haar man die haar ertoe dwingt om haar zonen te ontmannen, als die dat systeem van onderdrukking willen doorbreken. Dat past helemaal in de perversie van het systeem. Aangezien de samenleving patriarchaal is, behoudt de vrouw de controle over de toekomst en het lot van de familie, als ze erin slaagt om haar kinderen onder 19

JAN. — FEB. ’16

haar hoede te houden. In haar overlevingsdrang creëert ze zo helaas weer hetzelfde monster, want elke man wil zich zowel van zijn vader als van zijn moeder bevrijden. Oedipus had een dubbel probleem: hij heeft niet alleen zijn vader vermoord maar hij heeft ook het bed gedeeld met zijn moeder. Wanneer een Arabische vrouw dus haar zoon in haar macht heeft, creëert ze een persoon die helemaal aan haar genade overgeleverd is. Om aan die totale onderwerping te ontsnappen zal hij een ongeziene brutaliteit ontwikkelen jegens elke andere vrouw. De Egyptische samenleving is dus verstard in haar structuren zoals een gezin een vastgeroest systeem is waarbinnen de leden elkaar versmachten? De Egyptenaar wil zich wel ontdoen van dat patriarchale keurslijf, maar hij heeft de essentie van het probleem niet goed begrepen. Nochtans zie ik hoopgevende signalen. Jongeren nemen meer en meer afstand van die vaderfiguur. De verkiezingen van 21 oktober hebben dat ook aangetoond: slechts 26 procent van de bevolking is gaan stemmen. In 2011 was dat nog 62 procent. Alleen de ouderen zijn naar het stemlokaal getrokken. Jongeren hebben dat geweigerd. Dat is een echte breuklijn tussen de generaties, een conflict van verschillende ideologieën dat alleen mogelijk is door het proces dat de revolutie in gang gezet heeft.

Moeten kunstenaars de rol vervullen van facilitator? Zijn zij ‘de verloskundigen’ van een nieuw sociaal bewustzijn? Zeker en vast, maar kunstenaars verschillen niet van andere bevolkingsgroepen. Sommigen kiezen voor het status-quo, voor het behoud van het systeem van onderwerping. Anderen gaan voor verandering. Kunst krijgt pas vorm doorheen de pijn, de beperking, om het even of die economisch, politiek, sociaal of persoonlijk is. Die matrix maakt relevante kunstwerken mogelijk. Zie je in de Arabische wereld andere landen die er wel al in geslaagd zijn om zich van die archetypes te ontdoen? Neen, zo’n samenleving moet nog vorm krijgen. De weg is lang. Dat veranderingsproces moet over een langere tijd bekeken worden. Het is een langzaam en pijnlijk proces, het is onvermijdelijk dat men hervalt in zijn oude fouten. Egypte is op dit ogenblik veel minder interessant dan Tunesië, maar dat wil niets zeggen, want Egypte heeft misschien wel een stap teruggezet maar er is een onmiskenbare grondstroom aanwezig. De grote omwentelingen laten er zich niet zo snel zien, maar ze zijn daarentegen wel een stuk ingrijpender.

03

03 The Last Supper © Mostafa Abdel Aty

THEATRE 20 — 21.01.2016 The Last Supper

FESTIVAL

Ondanks de hoge verwachtingen heeft de Arabische lente tot dusver weinig hoopgevende resultaten opgeleverd. Behalve in Tunesië, waar de Jasmijnrevolutie nog in opbloei is, ook al blijven er haarden van verzet bestaan. Hoe bouw je een nieuw maatschappelijk bewustzijn op de ruïnes van een oude dictatuur? Die vraag houdt veel Tunesische kunstenaars bezig. In hun werk maken zij een state of the art van de democratie in hun land. MOUSSEM en BOZAR nodigen je uit op een ontdekkingstocht door de stadscultuur van Tunis.

KUNST VEROVERT DE STAD 01

01

20

02

EEN TAXI VOOR TUNIS Sacré Printemps! © CHATHA/Blandine Soulage Ce que le dictateur n’a pas dit © Mashid Mohadjerin

FESTIVAL 15 — 16.01.2016 Moussem Cities @ Tunis Het volledige programma vind je op www.bozar.be

02

De toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede aan vier Tunesische middenveldorganisaties (de Liga voor de mensenrechten, de Orde van advocaten, het algemene vakverbond UGTT en de werkgeversorganisatie Utica) was geen toeval. De onderscheiding is een bekroning van hun inzet tussen juli 2013 en januari 2014 om Tunesië op de weg naar democratie te zetten. In dit deel van de wereld is dat zo kostbaar dat het niet genoeg kan onderstreept worden. Na een onderwerping van twintig jaar aan het regime van Zine El Abidine Ben Ali hebben de Tunesiërs begin 2011 een cruciale rol gespeeld in de val van de dictator. Sindsdien is er een wankel proces van democratisering ingezet. Het kwartet met de vier organisaties heeft zich ingezet om de ideologische breuklijnen binnen de Tunesische samenleving te overbruggen en om een dialoog op nationaal niveau op te starten. Zo is het land ontsnapt aan de chaos. De jonge democratie wordt nog altijd bedreigd vanuit islamistische hoek en door nostalgici die van een sterk regime dromen. Maar er is in het openbare leven nu wel plaats voor het vrije woord en voor artistiek werk. Daarin vind je de bekommernis terug van kunstenaars en intellectuelen om de erfenis van hun recente geschiedenis te bewaren en het pad te effenen voor hun toekomst. Ze weten goed dat het niet volstaat om een dictator af te zetten om een democratische, vreedzame, rechtvaardige en welvarende samenleving op te bouwen. Het is vooral belangrijk om deze herwonnen vrijheid, met al haar verplichtingen en beperkingen, in goede banen te leiden. Slechts dan kan er een nieuw sociaal weefsel tot leven worden gebracht, zonder te hervallen in de fouten van het verleden.

21

JAN. — FEB. ’16

In het hedendaags werk van de Tunesische kunstenaars die op 15 en 16 januari op uitnodiging van MOUSSEM en BOZAR naar Brussel komen, zie je die postrevolutionaire periode in perspectief. Zo is er de voorstelling Ce que le dictateur n’a pas dit van de bekende theatermaakster Meriam Bousselmi: een monoloog die de mystificatie en de manipulatie van de massa in een dictatoriaal regime aanklaagt. De bekentenissen van de gevallen tiran, die niet als mens spreekt maar als incarnatie van de dictatuur, zetten de toeschouwer ertoe aan om na te denken over de welwillendheid van het volk jegens een despotisch regime: “Men moet mij niets verwijten, ik belichaam gewoon wat het volk verlangt, het is het volk dat beslist. Niemand heeft zich verzet tegen mijn manier van handelen.” Deze voorstelling is een radicale waarschuwing voor onze neiging om de sterren aan het firmament te bewonderen, ook als die idolen ons onderdrukken.

En wat morgen?

Een andere opmerkelijke productie is de dansvoorstelling van Aïcha M’Barek en Hafiz Dhaou Sacré Printemps !, een muzikaal eerbetoon aan de vrijheid. Na jaren van intellectueel isolement, van onderdrukte spontaniteit en van lichamelijke verstarring wordt het lichaam in eer hersteld via de beweging en via de verplaatsing van het lichaam doorheen de ruimte. De dansers doorklieven de ruimte

als een enorme uitbarsting van frisse lucht. Ledematen lijken zich te bevrijden, zoeken terug aanknoping met hun lichamelijkheid, leren opnieuw dat ze het recht hebben om te twijfelen of om zich te vergissen. Dan nemen ze een nieuwe start en proberen ze hun eigen lotsbestemming te omarmen. Net als een samenleving die terug tot leven komt, die zich terug in beweging zet, met horten en stoten. Een samenleving die de hoop koestert dat het mechanisme dat haar dreigt in te perken daar nooit volledig in zal slagen. Om het genot om deze herwonnen energieboost te benadrukken, hoe chaotisch ook — niet meer dan normaal in een wereld die ontwaakt uit een lange en versmoorde slaap — bewegen de dansers vrij tussen bordkartonnen figuren. Daarop afbeeldingen van vrouwen en mannen die de jongste jaren gesneuveld zijn voor de vrijheid. Oorspronkelijk had tekenaar Bilal Bereni die onsterfelijk gemaakt op de muren van Tunis. Als een hommage aan de slachtoffers, waarin ook de zware verantwoordelijkheid vertaald zit die zij opleggen aan hun medeburgers: de hervorming van de Tunesische samenleving voortzetten en een serene toekomst voorbereiden. Tijdens deze tweedaagse staan nog talloze andere activiteiten gepland. In Join the Revolution van Chokri Ben Chikha en zijn gezelschap Action Zoo Humain krijg je de kans om een stuk Tunesisch historisch erfgoed van de ondergang te redden. Maar wat kies je dan? Om de knoop door te hakken wordt de hulp ingeroepen van Tunesische kunstenaars en wetenschappers. Voorts zijn er ook literaire ontmoetingen, gespreksavonden over het Tunesië van vandaag, lezingen en concerten. Moussem Cities @ Tunis biedt je een inkijk in de ongelooflijke artistieke dynamiek in de Tunesische hoofdstad, die nu volop de dialoog aangaat met een nieuwe maatschappelijke realiteit.

“the art of printing” “ t h e a r t o f finishing ”

www. m ilo - pro f i. be

milo profi fotolabo - duffelsesteenweg 154 2550 kontich - +32 (0)3/450.80.40 - [email protected]

COLUMN DOOR MARC DIDDEN

DE ONDERMENS KUNST VEROVERT DE STAD

Ik was zeventien in 1966. Ik dacht dat ik al volwassen was, maar ik was natuurlijk nog een kind. Van de rekening en ook van mijn tijd. Ik droomde van een meeslepend leven in de kunsten, later. Tegelijk was ik er heel erg van overtuigd dat ik geen enkel talent had. Voor niets. Het bewijs: ik kon niet tekenen en ook niet zingen. Ik kende geen notenleer en kon evenmin een muziek­ instrument bespelen. Zelfs niet de mondharp die mij ooit door een studievriend geschonken werd toen hij op een sleutelmoment in zijn artistieke leven overstapte naar de mondharmonica. Het was zijn ambitie om de Belgische Bob Dylan te worden. Een streven waarin hij nooit geslaagd is. Eerst is hij in de verzekeringen gegaan en daarna heeft hij zelfmoord gepleegd. Barbituraten! Want ook hij was een kortstondig kind van zijn tijd. 1966. Ik zou liegen als ik zei dat het toen wachten was op mei ’68, maar je kon wel met stelligheid zeggen, Bob Dylan achterna, dat: “There was music in the cafes at night and revolution in the air.” Ik wilde Verlaine zijn, toen, en ook een beetje Rimbaud. Wat betekent dat ik bereid was om op mezelf te schieten. Dat deed ik geregeld. Toch zeker in mijn voet. Ik schreef gedichten die ik dan via het vergeten medium van de stencil tot een bundel verwerkte, die de volledig van weltschmerz doordrongen titel De Ondermens meekreeg. Er zijn weinig exemplaren van verkocht, wat onder meer Marc Didden © REPORTERS/Johannes Vande Voorde

23

JAN. — FEB. ’16

BOZAR geeft kunstenaars een stem In deze column lees je wat een kunstenaar bezighoudt. In dit nummer geven we het woord aan de Brusselse cineast Marc Didden (Hamont, 1949). Didden was in de jaren zeventig journalist bij het weekblad Humo. Nadien werd hij filmmaker, scenarist en docent scenario aan de Hogeschool Sint-Lukas in Brussel. Hij publiceert geregeld columns. In 2013 verscheen een boek over zijn geliefde Brussel, Een gehucht in een moeras. Brusselse verhalen.

lag aan het feit dat er nooit meer dan één exemplaar van bestaan heeft en dat ik hem onderweg ook nog eens kwijtgeraakt ben. Als u hem ergens vindt: het was een rood boekje. Helemaal in de geest van de tijd. Mao Ze Dong had er twee jaar eerder ook zo eentje geschreven. Ik was er erg door beïnvloed, wat vreemd is, want ik had dat boekje ooit wel gekocht maar vanzelfsprekend nooit gelezen. Ik koketteerde er wel eens mee door zeer ostentatief te doen of ik erin zat te brevieren op tram 63 of door het bestudeerd achteloos naast me neer te leggen in de refter van het atheneum. Het hielp me in elk geval bij mijn besluitvorming om later de wereld te gaan veranderen, en eigenlijk liefst ook nog alle andere planeten. En dat ik dat wilde doen door een held of tenminste een geëngageerd kunstenaar te worden. Wist ik veel. Het leek me beter dan in verzekeringen te gaan doen en dan zelfmoord te plegen. Om wat goede voorbeelden op te doen, liet ik me op 28 september 1966 door die vriend meesleuren naar het Paleis voor Schone Kunsten, waar een poëzieavond zou plaatsvinden. Ik ging ervan uit dat daar eerder iets marginaals zou gebeuren in een van de verborgen kelders van het Paleis. Bij aankomst bleek het om een wat chique aangelegenheid te gaan waar vele dure dames en heren aanwezig waren. Op het ruime podium van de grote zaal ‘Henry Leboeuf’ zat de hele fine fleur van de Nederlandse letteren te zitten. Een ogenschijnlijk modern dichter uit Amsterdam begon op een bepaald moment ongeneeslijk luid te roepen en te tieren. Hij werkte danig op mijn zenuwen. Revolution in the air? Natuurlijk. Maar ik dacht toch meteen: de revolutie zal stil zijn of niet zijn. En ik verliet onmiddellijk het pand. En ik zocht thuis mijn oude mondharp weer op en speelde daarop met veel moeite een droevig liefdeslied.

BOZAR CINEMA DAYS 01

CINEMA 06.01.2016 — 10.01.2016 BOZAR Cinema Days VISUAL VOICES 24.01.2016 The World is a Stage (7+) 31.01.2016 La ville s’éveille à la vie (8+) FAMILY-FRIENDLY FILM 21.02.2016 Peau d’âne (6+)

25 FILMS IN 5 DAGEN Tijdens de Cinema Days opent BOZAR het nieuwe filmjaar met schitterende auteursfilms, avant-gardefilms, no-budgetfilms, nieuwe arthousefilms, oude animatiefilms, klassieke biopics en experimentele documentaires. Bij BOZAR krijg je alle soorten films te zien. Blockbusters of lowbudgetfilms, zolang ze maar goed verteld zijn en over een bijzondere beeldtaal beschikken. 02

24

01 — 02 Carol © G.R.

Dit jaar openen de BOZAR Cinema Days met Carol, een Hollywoodfilm over een winkelbediende (Rooney Mara) die in New York anno 1950 verliefd wordt op een getrouwde vrouw (Cate Blanchett). Voor deze rol kreeg Mara de prijs voor beste actrice op het Filmfestival van Cannes en de publieksprijs van Canvas op het Film Fest Gent. Daarnaast tonen we het minder bekende Un jeune poète over een jonge dichter die hopeloos zoekt naar inspiratie in een stadje in Zuid-Frankrijk. Araf van de Turkse filmregisseur Yeşim Ustaoğlu is een film over een miskende liefde, een verlangen naar elders en over jong en ongewenst zwanger zijn in Turkije. Balik van de Turks-Cypriotische regisseur Derviş Zaim brengt een dorpje in beeld waar Kaya en zijn vrouw zich ontfermen over een vis om het spraakvermogen van hun dochter terug te krijgen. Carol, Un jeune poète, Araf en Balik mogen dan wel totaal verschillend zijn, ze hebben ook heel wat gemeen: een opmerkelijke verhaallijn, perfect gecomponeerde shots, interessante personages en prachtige lange takes met een elegant glijdende camera. “Auteursfilms worden nogal snel gelabeld als voor de happy few”, zegt Tom Paulus, professor beeldcultuur en filmstudies aan de Universiteit van Antwerpen. “Het gevolg is dat er niemand naar kijkt en dat vele goede films worden veroordeeld tot het arthouse-getto. Ik herinner me dat mijn ouders vroeger naar Il vangelo secondo Matteo (1964) van Paolo Pasolini keken. Deze film verscheen toen op televisie op een zaterdagmiddag. Pas nadat Roland Barthes en Michel Foucault eind jaren ’60 hun filosofische discours op cinema gingen toepassen, is het imago van de hermetische en obscure auteursfilm ontstaan. Daar is ook de cinefilie zoek geraakt.”

Over alles en voor iedereen

Onder cinefilie verstaan we de liefde voor de filmkunst. Vóór 1968 verwees het begrip naar een culturele en intellectuele beweging in Frankrijk met een eigen cultuur en codes. De aanhangers van deze beweging, de cinefielen, verenigden zich in filmclubs en richtten filmtijdschriften op. “Die eerste cinefielen keken naar alle genres, van historische films tot commerciële films, avant-gardedocumentaires en genrefilms. Voor hen was er geen onderscheid, ze consumeerden alles”, zegt Tom Paulus. Alles. Dat is precies wat BOZAR in 2016 op de affiche wil zetten. Dus ook het neorealistische drama van Salomé Alexi, een Georgische filmregisseur die stamt uit een familie van invloedrijke, vrouwelijke filmmakers. Kreditis limiti (Line of Credits, 2014) laat je kennismaken met Nino, een vrouw die haar mondaine leven

25

JAN. — FEB. ’16

in de Sovjet-Unie inruilt voor een bescheiden bestaan in Georgië. De film pingpongt tussen geestige onbezonnenheid en droevige noodlottigheid. De film doet dan wel denken aan een echte ‘indiefilm’, het is een indrukwekkende prent die toegankelijk is voor iedereen.

Cinema leeft!

Alles, dat zijn niet alleen films in alle kleuren en formaten, maar ook allerlei nevenactiviteiten voor en na de filmvertoning. Tijdens de BOZAR Cinema Days praat de Franse regisseur en actrice Claire Simon over haar elegante cinematografische stijl die balanceert tussen documentaire en fictie. Bij BOZAR zie je haar jongste documentaire Le bois dont les rêves sont faits (2015). Dit aangrijpende verhaal over de bewoners van het Bois de Vincennes werd geselecteerd voor het Filmfestival in Locarno in Zwitserland. Kom tijdens de BOZAR Cinema Days praten over cinema, Hollywoodfilms vergelijken met indiefilms, mensen ontmoeten en samen nieuwe films ontdekken.“Pas als we weer praten, lezen en schrijven over cinema, dan kan de echte cinefilie weer bloeien”, zegt Tom Paulus. “We moeten meer kennis kunnen opdoen om de films van vandaag weer in een context te plaatsen. Als je niet weet wie Michelangelo Antonioni was, dan is het moeilijk om die hedendaagse minimal filmmakers naar waarde te schatten. Meer draagvlak is nodig, meer cinema.” Bij BOZAR geven we alvast een aanzet. In de loop van 2016 mag je je verwachten aan zo’n 80 evenementen, 150 filmvoorstellingen en 50 ontmoetingen met regisseurs. Voor gezinnen met kinderen organiseren we family-friendly films. Er staat een sprookjesachtige muziekfilm uit de jaren ’60 op het programma, naast de avontuurlijke kortfilms van Visual Voices. Met deze muzieken filmspektakels biedt BOZAR een alternatief voor de stortvloed aan beelden die kinderen elke dag over zich heen krijgen.

BOZAR IN DE KLAS

01

Als je het Paleis voor Schone Kunsten bezoekt, dan zie je vaak een klas rondlopen. Elk jaar komen er zo’n 25.000 leerlingen en leerkrachten over de vloer. BOZAR gaat zelf ook naar de klas, met Next Generation, Please bijvoorbeeld. Tijdens dit project bedenken leerlingen tussen 15 en 25 jaar samen met een kunstenaar nieuwe ideeën voor Europa. Ze spreken met politici, tekenen hun toekomst uit en trekken de straat op.

“WIJ ZIJN DE TOEKOMST”

01 02

26

02

Institut Saint-Marie tijdens de tentoonstelling ‘Les Mondes Inversés’, BPS22, Charleroi, 2015 © G.R. Checkpoint Charlie © Emilio López-Menchero

03

Beata Speragowska © BOZAR

Tijdens Next Generation, Please graaft de Belgisch-Spaanse kunstenaar Emilio LópezMenchero met een klas jongeren naar de dieperliggende betekenis van grenzen. In 2010 verkende de kunstenaar al de invloed van grenslijnen op voorbijgangers met Checkpoint Charlie, zijn installatie op de brug tussen Molenbeek en het centrum van Brussel. “Mijn leerlingen steken veel van hem op”, zegt Sébastien Marandon, leerkracht aan het Institut Saint-Marie in Sint-Gillis in Brussel. “Emilio López-Menchero verwijst in zijn werk vaak naar de kunstgeschiedenis. Hij laat de jongeren ondervinden dat een historisch referentiekader waardevol kan zijn.” Een andere klas werkt met acteur en regisseur Ruud Gielens. Samen maken ze videoclips over actuele thema’s als de Europese identiteit, burger-zijn en burgerzin, democratie en participatie of vrijheid van meningsuiting. Fotograaf Vincen Beeckman steekt een magazine in elkaar met de minderjarigen van het opvangcentrum Klein Kasteeltje over hun land van herkomst en aankomst. In totaal doen er tweehonderd jongeren uit twaalf scholen en verenigingen mee aan Next Generation, Please. Hun visies worden verzameld tijdens gesprekken met politici en kunstenaars, en omgezet naar kortfilms, sculpturen, teksten, foto’s en kunstwerken in een openluchtluchtinstallatie en een tentoonstelling.

Tweerichtingsverkeer

Met het project Next Generation, Please inspireert BOZAR de jongeren om zich als bewuste, mondige en creatieve burgers te ontwikkelen in een Europa waarin hun ideeën tellen. De kunstenaar en de politicus zijn er niet om hen de les te spellen, wel om hun ideeën te kaderen en samen een tentoonstelling te organiseren. Ze moedigen de leerlingen aan om na te denken, vragen te stellen en een zinvolle discussie op te bouwen. Door hen in aanraking te brengen met nieuwe invalshoeken trekken de jongeren hun wereldbeeld open. “Er wordt veel over jongeren gesproken maar te weinig naar hen geluisterd”, zegt Herman Van Rompuy, de voormalige voorzitter van de Europese Raad en peter van het project. “Toch ligt de toekomst van Europa ook in hun handen. Tijdens een project als Next Generation, Please krijgen jongeren een stem om zich uit te spreken over het Europa van vandaag. We reiken hun denk- en doemateriaal aan om hun aspiraties voor de toekomst vorm te geven.”

Ruimte voor verandering en experiment

Next Generation, Please bevat alle ingrediënten voor een succesverhaal, maar het is niet tot in de puntjes vastgelegd. “Dat is net de kracht van het project”, zegt coördinator Ditte Van Brempt. “Bij participatieve initiatieven moet je het risico durven te nemen aan iets te beginnen waarvan je niet weet waar het naartoe gaat. Op die manier laten we ruimte voor improvisatie en verandering.” “Onze klassieke scholenactiviteiten volgen misschien niet dezelfde logica, toch zijn ze nooit twee keer hetzelfde”, zegt Tine Van Goethem, coördinator van BOZAR STUDIOS. “Het format van de interactieve concerten voor het vijfde en zesde leerjaar verandert niet, het thema wel. Dit jaar staan ze bijvoorbeeld in het teken van Balkanmuziek en beweging. Door ons programma grondig te evalueren en bij te sturen waar nodig, kunnen we ons scholenaanbod scherper afstellen op leerlingen en leerkrachten.” “Uniek aan Next Generation, Please is dat we een heel schooljaar lang klassen betrekken bij een project”, zegt Van Goethem. “Voor Cantania, een nevenproject van het zanginitiatief Singing Brussels, laten we kinderen van de lagere school en hun leerkrachten een jaar werken aan een muziekstuk dat speciaal voor hen wordt gecomponeerd. Aan het einde van het schooljaar trekken de leerlingen naar het Paleis voor Schone Kunsten voor het slotspektakel met zelfgemaakte kostuums, attributen en een choreografie met honderden deelnemers van Brusselse scholen.

03

27

JAN. — FEB. ’16

We investeren veel in deze langetermijnprojecten en we leren er het meeste van.”

Toetsen-testen versus toetsen-raken

“Het Paleis voor Schone Kunsten is zowel een symbolische als een politiek geladen plek”, zegt Sébastien Marandon. “De betekenis van ‘politiek’ is hier bedoeld zoals de Franse filosoof Jacques Rancière het verwoordde: ‘Politiek is zich toeleggen op menselijke aangelegenheden die uitgaan van de waanzinnige veronderstelling dat iedereen even slim is, en dat we iets moeten doen dat nog nooit is gedaan.’ Ik merk dat BOZAR inzet op gelijkheid van geest en niet op ongelijkheid van vastgeroeste hiërarchieën, en dat is fijn. Ook mijn leerlingen krijgen er een stem en voelen zich er sterk gewaardeerd.” “Daar waar de school focust op toetsen-testen, legt BOZAR het accent op toetsen-raken”, zegt Sébastien Marandon. “De leerlingen verkennen de tentoonstellingen aan de hand van de interactieve rondleidingen en komen op een fysieke manier in contact met kunst.” Bij BOZAR ontdekken ook de lagereschoolkinderen de tentoonstelling met meer dan één zintuig. Tijdens de ontdekkingstochten door de tentoonstelling prikkelt een gids hun verbeelding met een caddie vol creatief materiaal. Ze kijken, voelen, luisteren, knutselen en maken zich al vertrouwd met een nieuwe wereld. Die van Anatolië bijvoorbeeld, het Turks schiereiland dat Azië en Europa met elkaar verbindt, of het kleurige universum van de Nederlandse kunstenaar Theo van Doesburg.

JAPANSE PERCUSSIE

Kodō © Takashi Okamoto

DRUMS EN DRAKEN

Japan en België vieren 150 jaar diplomatieke betrekkingen in 2016. In 1866 ondertekenden de beide landen voor het eerst een verdrag om de vriendschap, handel en scheepvaart te bevorderen. Dit jaar zetten we de uitstekende banden en de culturele uitwisseling in de kijker. Het optreden van Kodō in het Paleis voor Schone Kunsten is het eerste van een reeks evenementen. Noteer alvast de najaarstentoonstelling met Japanse kunstenaars uit de jaren vijftig tot zeventig, onder andere uit de Gutai-groep.

28

MUSIC 30.01.2016 Kodō One Earth Tour 2016 Mystery

01 — 03 © Takashi Okamoto

01 02

03

01 Kodō

Het Japanse percussiegezelschap Kodō — ‘kinderen van de trom’ en ook ‘hartslagen’ — is op wereldtoer. De muzikanten toveren koortsachtige, opzwepende ritmes uit hun taiko. Voeg daarbij een indrukwekkende choreografie en je krijgt een totaalspektakel waarin je helemaal wordt meegezogen. De voorstelling heet Mystery. “Cultuurliefhebbers ervaren het mysterie dat je overvalt als je in een tempel komt of het woud inloopt. Plaatsen waar je niet meer elke dag komt. Aan het einde van de show wil ik de bezoekers een gevoel van zuiverheid meegeven”, zegt Tamasaburo Bando, artistiek leider en een van de meest gevierde kaboeki-acteurs.

29

JAN. — FEB. ’16

02 Taiko Taiko betekent letterlijk ‘grote drum’, al zijn er taiko’s in alle vormen en maten. Ze hebben al 2000 jaar een plaats in de Japanse traditionele muziek en het theater. Vroeger hadden ze ook een religieuze en militaire functie. De taiko bespelen in groep heet kumi-daiko en vergt een bijzonder uithoudingsvermogen. De drummers moeten voortdurend op hun houding en attitude letten. Na de Tweede Wereldoorlog kende de taiko een heropleving, ook in het buitenland. Kodō is een van de belangrijkste ensembles. Je vindt ondertussen ook taiko’s in videogames en spelletjes op smartphones.

03 Kaboeki

Kaboeki is een traditionele vorm van theater voor het gewone volk die ontstond aan het begin van de zeventiende eeuw. De stukken gaan over historische gebeurtenissen en gewetensconflicten in de liefde. De acteurs gebruiken een gestileerde taal die zelfs Japanners maar moeilijk verstaan. Ze spreken met een monotone stem en worden begeleid door instrumenten. De eerste jaren mochten ook vrouwen in de stukken optreden. Dat werd verboden, tot vandaag. Kaboeki is sinds 2005 door de Unesco erkend als immaterieel werelderfgoed.

KARL OVE KNAUSGÅRD

EPISCHE SELFIE Het Noorse literair fenomeen Karl Ove Knausgård verovert de wereld met zijn reeks Min kamp (Mijn strijd). Zes vuistdikke boeken over zijn eigen leven, in al zijn alledaagsheid. De ‘Proust uit Scandinavië’ komt naar BOZAR en voedt daarmee de hype, die ook in de Benelux is losgebarsten.

UIT HET NOORDEN

01

30

01

Karl Ove Knausgård © Reporters/DPA

Tot 2009 was Karl Ove Knausgård een veelbelovende auteur die enkele belangrijke literaire prijzen won, maar zijn bekendheid bleef beperkt tot een kleine kring literatuurliefhebbers. Optredens en interviews verliet hij naar eigen zeggen met een rotgevoel. “Hoe kan je daar zitten en applaus ontvangen als je weet dat wat je deed niet goed genoeg is”, vroeg hij zich in een interview af. Als remedie schoof Knausgård alle literaire trucs terzijde. Alleen dagboeken en essays vond hij nog waardevol. “Het soort literatuur waarin je een stem hoort, de stem van een persoonlijkheid, een leven, een gezicht, een blik die je kan ontmoeten.” Dat resulteerde in een van de belangrijkste literaire projecten van de 21e eeuw. De autobiografische romancyclus Min kamp (Mijn strijd), 3600 pagina’s die hij schreef in een recordtempo van drie jaar.

Geen banale soap

De Britse schrijfster Zadie Smith noemt Knausgårds zesdelige reeks even verslavend als coke. “Je leeft zijn leven met hem. Je identificeert je niet met hem, je ‘wordt’ hem.” Is Knausgårds leven dan zo bijzonder? Nee, niets spectaculairs. De reeks gaat over het leven. Die schrijnende eerlijkheid contrasteert fel met de valse schijnwereld van de reclame of van Facebook. Meer dan Proust toont Knausgård het leven zoals het is. Met je kinderen naar saaie verjaardagsfeestjes gaan, vol zelfbeklag in een hoekje zitten huilen om een verloren liefde, dat soort dingen. Tegelijk ontwijkt hij het soapgevaar door aandacht te hebben voor de sociale en historische context. Zijdelings gaat Min kamp over het Noorse oorlogsverleden, over de omwentelingen van de jaren zestig en de hedendaagse ratrace.

31

JAN. — FEB. ’16

Natuurlijk was er ophef over de controversiële titel van de reeks. “Min kamp verwijst gewoon naar ‘mijn strijd’. Mijn boek en dat van Hitler zijn allebei een zoektocht naar identiteit. Alleen laat Hitler het persoonlijke weg en bij mij gaat het net daarom”, verklaart Knausgård.

Rauw portret

Vader is het eerste deel van de reeks. Het is een pijnlijk portret van een zoon die zijn tirannieke en alcoholverslaafde vader dood wenst, maar na zijn dood niet goed weet wat te voelen. Daarom begint hij de herinneringen aan zijn jeugd op te schrijven. Erg pijnlijk lijken die eerste herinneringen niet. Al snel wordt duidelijk dat de vader op een heel subtiele manier zijn gezin in een verstikkende psychologische houdgreep hield. De vader bracht zijn laatste levensjaren door in zijn ouderlijk huis. Daar dronk hij zich dood, totaal gedesillusioneerd en vastgereden in een negatieve spiraal. Na zijn dood vinden Karl en zijn broer een junkiehol dat stinkt naar kots en pis, en een oude, dementerende alcoholverslaafde vrouw, hun grootmoeder. Hij en zijn broer “zouden elke klotecentimeter in elke klotekamer schoonmaken, alles weggooien wat hij kapot had gemaakt.” Bladzijden lang beschrijft Knausgård hoe ze samen het huis schoonmaken en hoe dat bij hem tot een catharsis leidt. “Wie was papa voor mij geweest? Iemand van wie ik wilde dat hij dood was. Dus waarom al die tranen?”

Literaire autist

De reeks leidde tot heftige discussies over de vraag hoe ver een schrijver kan gaan in het blootleggen van zijn privéleven en dat van intimi. “Ik heb vier jaar geprobeerd om mijn werk te fictionaliseren: het leven omzetten in literatuur. Dat werkte niet. Ik wilde schrijven over mijn vader en zijn dood, dat eerste boek is heel intuïtief geschreven. Dat kon alleen door heel eerlijk te zijn en daarvoor moest ik wegkomen van stijl, meer naar het

rauwe toe. Toen ik die taal gevonden had, heb ik de eerste twee boeken min of meer in een ruk geschreven en er nauwelijks in geschrapt.” De zes delen van Min kamp zijn voyeuristisch, genadeloos, ontroerend en soms grappig. Bovendien zijn ze mooi geschreven. Door het filmische taalgebruik gaan zelfs de meest beschrijvende passages niet vervelen. In een eenzame sneeuwwandeling van 50 pagina’s zie je probleemloos het witte landschap voor je. Het succes heeft ook een keerzijde. Een kant van Knausgårds familie wil niets meer met hem te maken hebben. Zijn oom veranderde van naam. En zijn vrouw was not amused toen hij in het vierde deel over hun huwelijk en hun jonge kinderen schreef. “Een soort autist was ik. Over de betekenis voor andere mensen heb ik nooit nagedacht. Ik kwam uit de literaire scene en haalde geen hoge oplages. Daarom had ik nooit gedacht dat zo veel mensen Min kamp zouden lezen. Het is helemaal geen spectaculair verhaal. Misschien spreekt het daarom zo veel mensen aan. Iedereen is zestien geweest en iedereen kent wel een alcoholist.”

KNAUSGÅRD IN CIJFERS — Min Kamp telt 6 volumes, goed voor 3600 bladzijden. — In Noorwegen gingen 458.000 exemplaren over de toonbank, gigantisch in een land van 5 miljoen inwoners. — Zijn werk werd uitgegeven in 16 landen, waaronder de VS, Japan en alle grote Europese landen. Wereldwijd werden al 1 miljoen exemplaren verkocht. — Karl Ove Knausgård is 1.96 meter lang. LITERATURE 14.01.2016 Karl Ove Knausgård, literaire ontmoeting Moderator: Ruth Joos

9

24.3

2016

Erbarme dich

Book your tickets now klarafestival.be

ARTISTIC  PARTNERS 

MAIN PARTNERS 

OFFICIAL FESTIVAL CAR

SNAPSHOT THEATRE 30.01.2016 Grada Kilomba ‘Decolonizing Knowledge’ 18:00 Neem deel aan de lezing-performance van kunstenaar Grada Kilomba over ras, gender en ‘gedekoloniseerde’ denkpatronen. Eva Doumbia ‘Afropéennes’ 20:00

Léonora Miano © Hasuna Iman H.

LÉONORA MIANO De Frans-Ivoriaanse regisseur Eva Doumbia heeft teksten van Léonora Miano bewerkt tot het toneelstuk Afropéennes. Miano won in 2005 met haar eerste boek L’intérieur de la nuit zes prijzen. Daarmee verwierf ze meteen een plaats op de literaire kaart van de Franstalige wereld. Ze is een typische Afropean die put uit een rijke Europese én Afrikaanse culturele bagage. Met het multidisciplinaire festival Afropean+ zet BOZAR de meerwaarde van Afrikaanse kunstenaars in het Europese culturele landschap in de kijker. In afwachting van een nieuwe grootse editie in 2017 kan je geregeld kleinere events bijwonen in het Paleis voor Schone Kunsten.

33

JAN. — FEB. ’16

Waar ben je geboren en waar woon je? Ik ben in 1973 geboren in Douala in Kameroen. In 1991 ben ik naar Frankrijk verhuisd, eerst in Valenciennes in Noord-Frankrijk, daarna in Nanterre waar ik Amerikaanse literatuur heb gestudeerd. Ik woon in Touraine, een zeer mooie streek in Midden-Frankrijk. Wat vind je van Brussel? Ik ken de stad niet goed. Maar Brussel lijkt me hartelijk, minder kunstmatig en jachtig dan Parijs. Dat zou kunnen veranderen, ik heb gehoord dat er veel Parijzenaren afzakken naar Brussel. Je schrijft ook theaterteksten. Zou je ook scenario’s voor televisieseries of films willen schrijven? Laten we zeggen dat ik schrijf voor de podiumkunsten. Ik heb geen flauw idee hoe een gangbare, klassieke theatertekst op papier te zetten. Ik zou graag schrijven voor de televisie of de cinema, maar ik ben in de eerste plaats een romanschrijver. Wat is ‘afropeaniteit’? Het begrip ‘afropeaniteit’ slaat op een specifieke etnische groep in Europa. Het is geen concept en ook geen theorie. Het is een gevoel, een bewustzijn dat wordt beleefd door een grote groep Europeanen. Je zou het de manier kunnen noemen waarop deze mensen hun etnische roots beleven. Wat is je favoriete muziek? Op dit moment herontdek ik het album Art & Survival (1993) van de Amerikaanse jazzzangeres Dianne Reeves.

JAZZ MUSIC 10.02.2016 John Escreet trio & Evan Parker 02.03.2016 Nels Cline & Julian Lage 15.05.2016 Jason Moran & Charles Lloyd

Nels Cline en Julian Lage. Het John Escreet trio en Evan Parker. Jason Moran en Charles Lloyd. Als je deze combo’s bij ons op het podium ziet, dan heb je snel door wat ze gemeenschappelijk hebben: een samenwerking van artiesten over de generaties heen. Typisch jazz.

01

34

OUDE MEESTERS, JONGE GODEN

De drie jazzconcerten die je dit seizoen nog bij BOZAR kan zien, zijn een toonbeeld van een lange traditie van mentorschap en scholing on the job. Tegelijk zijn ze een voorbeeld van de kentering van de jongste decennia. Jazz wordt steeds vaker omgeven door een aura van sérieux. Prestigieuze conservatoria en universiteiten hebben het genre ontdekt en bieden hoogkwalitatieve jazzopleidingen aan. In de begindagen van de jazz was dat ondenkbaar. Lange tijd waren de cv’s van jazzmuzikanten vooral gevuld met praktijkervaring. Jonge muzikanten speelden op straat of draaiden mee in clubs. In de periode van de swing, van het einde van de jaren twintig tot het begin van de jaren veertig, leerde je het metier in de praktijk. De mogelijkheden om jezelf te ontplooien als solist waren beperkt. Bigbands domineerden de jazz en band leaders als Duke Ellington, Fletcher Henderson en Count Basie trokken alle aandacht naar zich toe. Dat veranderde kort na de Tweede Wereldoorlog. Een jonge generatie jazzartiesten verzette zich tegen de populaire en gevestigde, maar hiërarchische swing jazz. Ze wilden niet-commerciële muziek maken. Muzikanten als Thelonious Monk en Charlie Parker maakten complexere muziek met lange frasen en grillige ritmes, waarbij de metrische en harmonische houvast vaak verloren ging. Daarmee was de bebop of modern jazz geboren.

Mentor-leerling

In de bebop kreeg elk groepslid een prominentere rol. Er gold maar één criterium: creativiteit. In deze nieuwe, avontuurlijke wereld kon en mocht alles. Samenwerkingen werden intenser en de muzikanten kregen een evenwaardige rol. Vaak figureerden ervaren musici erg nadrukkelijk als mentor van opkomend talent. Ze namen de jongelingen onder hun vleugels en brachten hun de tips and tricks van de business bij. Tussen mentor en leerling ontstond vaak een levenslange vriendschap. Deze evolutie werd zeer expliciet in de jaren zestig, de hoogdagen van de avant-garde in de jazz, die zich uit de bebop ontwikkelde. Miles Davis’ tweede kwintet (1964-1968) is een uitstekend voorbeeld. Bassist Ron Carter was eind de twintig en amper bekend in de jazzwereld, aangezien hij tot dan vooral opgeleid was als klassieke muzikant. Drummer Tony Williams was nog maar zeventien toen hij toetrad tot de band van Davis in 1963. Hij was zo jong dat Davis zelfs in moeilijkheden kwam toen zijn band op de affiche stond in clubs waar minderjarigen niet toegelaten waren. Davis verwoordde zijn filosofie zelf

02

als volgt: “I don’t care if a dude is purple with green breath as long as he can swing.” Art Blakey ging nog een stapje verder. Zijn band, de Jazz Messengers, evolueerde tot een broeikas voor talent. Vele ‘alumni’ van de groep groeiden later uit tot grote sterren, zoals Wayne Shorter, Keith Jarrett en Freddie Hubbard. Op hun beurt ontfermden zij zich later over jong talent, zoals de vooraanstaande trompettist Terence Blanchard dat nu doet.

Een dubbel scholingsmodel

Paradoxaal genoeg leidde het oorspronkelijke verzet van de bebop-generatie tegen de swing en bigbands ertoe dat jazz geïnstitutionaliseerd raakte, hoe divers het genre zich ook ontwikkelde. Omdat de moderne jazz gesofisticeerder en minder populistisch was — dat label kregen pop en rock opgeplakt — werd het genre gezien als kunstzinniger en intellectueler. Jonge artiesten leerden het vak weer meer op school. Ondanks die evolutie maken veel prominente jazzmuzikanten er nog steeds een punt van om jong talent op te nemen in hun band.

01

35

JAN. — FEB. ’16

02

Nels Cline & Julian Lage © D.R. Charles Lloyd & Jason Moran © All rights reserved

Omgekeerd zoekt de nieuwe lichting bewust legendarische voorbeelden om samen te spelen. Het verschil met vroeger is dat zij vaak al een degelijke, formele opleiding aan gerenommeerde jazzscholen volgde. Het resultaat is een rijke generatie jazzmuzikanten, die voor haar opleiding een grondige theoretische muziekkennis combineert met de ervaring die ze opdoet in de praktijk. Jason Moran studeerde aan de Manhattan School of Music. Daar gaf hij op zijn beurt les aan John Escreet. Charles Lloyd studeerde uitsluitend klassieke muziek, maar kreeg de jazz in de vingers door ’s avonds — en vooral ’s nachts — te spelen in de clubs van Los Angeles, met grootheden als Ornette Coleman en Charlie Haden. Tekenend is het eredoctoraat dat Lloyd in juli 2015 kreeg van het prestigieuze Berklee College of Music. Ook het pad van de 28-jarige Julian Lage is typisch voor de recente evolutie. Hij speelde al op dertienjarige leeftijd op de Grammy Awards. Twee jaar later studeerde Lage jazz aan Stanford University. Binnenkort staat hij op het podium met Nels Cline, die zijn vader kon zijn; Lage is 31 jaar jonger.

CADEAUBON € 10-25-50

EEN ONVERGETELIJK CADEAU PALAIS DES BEAUX-ARTS BRUXELLES CENTRE FOR FINE ARTS BRUSSELS

PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL

BOZAR GIFT

WAT VOND JE ERVAN?

BRUSSELSE DAGEN Tijdens de Brusselse Dagen spraken we enkele bezoekers. Twee dagen lang volgden ze debatten over migratie, buitenlandse politiek, handel, economie en cultuur in Europa.

01

Jonathan en Alexandre komen voor de feiten.

Ze willen weten wat politici denken over Europa en niet zomaar wat de media erover berichten. “Het debat met de voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, was boeiend omdat we vragen mochten stellen. Het steekt fel af tegenover het migratiedebat waar alle sprekers op elkaar leken: mannelijk, blank, West-Europees en van middelbare leeftijd. We studeren politieke wetenschappen en rechten. Het is nu het moment om kennis op te doen en onze mening te vormen. Goed geïnformeerd zijn is nodig om later weloverwogen beslissingen te kunnen nemen. En zelfs nu al, in het stemhokje.”

Jonathan & Alexandre Foto Yannick Sas © BOZAR 02 Liliane & Jörg Foto Yannick Sas © BOZAR 03 Kalina Foto Yannick Sas © BOZAR

Kalina skipte haar Nederlandse les voor de Brusselse Dagen.

02

Liliane en Jörg komen helemaal vanuit hartje Frankrijk naar Brussel.

“Dat hebben we vorig jaar ook gedaan voor de Brusselse Dagen. De Belgen hebben het geluk dat dergelijke evenementen dicht bij huis plaatsvinden. De thema’s spelen in op de actualiteit. Vele sprekers zijn exministers. Een groot voordeel, want de huidige ministers spreken niet vrijuit, terwijl ex-ministers geen blad voor de mond nemen. We komen niet alleen voor de Brusselse Dagen naar het Paleis voor Schone Kunsten. We bezoeken ook de tentoonstellingen en gaan naar de grote klassieke concerten.”

“Ik volg de politiek op de voet via de geschreven pers en de televisieprogramma’s. Tijdens de Brusselse Dagen zie ik de politici in levende lijve aan het werk, dat is fijn. Guy Verhofstadt is een erg getalenteerde spreker: enthousiast, constructief, briljant. Juncker is ook intelligent, maar een beetje timide. Hoewel ik in Brussel woon, ben ik geboren in Polen. Daar zie je de andere kant van Europa. Een kant die tijd nodig heeft om te wennen aan het idee van de multiculturele samenleving. We mogen niet vergeten dat de Oost-Europeanen de voorbij 50 jaar anders hebben beleefd dan wij  in West-Europa.”

01

37

JAN. — FEB. ’16

03

26 — 30.12.2015 BE FILM FESTIVAL FILM FESTIVAL BE FILM FESTIVAL

loyd (1921, 31’), One week - Buster Keaton (1920, 24’) DIVINE COMEDIES lelive brother The Fleischer Brothers 6’51) music · Met–live piano muziek · with(1920, live piano

06.12.2015 – 11:00 FAMILY-FRIENDLY FILM ÉDIES BURLESQUES ELIJKEBURLESQUES KOMEDIES(5+) DIES DIVINE COMEDIES LIJKE KOMEDIES(5+)

o en live · Met live piano muziek · with live piano music

CONCErtS ENCONCErtS FamillE FamiliEEN FamillE CONCErtEN (6+) FamiliECONCErtEN (6+)

26 — 30.12.2015 FILM FESTIVAL

FAMILY-FRIENDLY FILM

effleurera même pas l’esprit.

à notre Balkan Bazaar, il va vous faire years ago.the era of silent film or oneQuant icon from the first what danser, criercartoons: de joie, taper des pieds et des you will see may be old but it remains as funny a hundred mains sur lesas airs d’une troupe de musiciens des Balkans. Rester assis ? Une telle idée ne vous years ago. Chanter avec vosde enfants filmicoon deeven stilleFRgrappig film of  als een van stokoud, uit de het filmstijdperk zijn nogvan altijd honderd jaar tout en étant accompagné(e) par un orchestre symphonique, geleden. tekenfilms: wat je op het c’est allereerste scherm ziet is dan possible lors de wel notre concert Alors on EN An American slapstick-comedy black and white, a film stokoud, de films zijn nog altijd eveninchante ! grappig alsprogramme : honderd jaar Au des chansons d’hier icon from the era of silent film or oneetthe first cartoons: what d’aujourd’hui, d’ici et d’ailleurs, et surtout geleden.

Ouverture ∙ Opening: Keeper – Guillaume Senez 101’, OV, st . ond EN)· In aanwezigheid van de filmploeg · de l'équipe de film ationofbetween nce the film Nuri crewBilge Ceylan & Kerem ayan (IKVS – estival OV, stIstanbul) . ond EN)

BE FILM CLIMATES NURI BILGEFESTIVAL CEYLAN URI BILGE CEYLAN

MuSIC BiG BaNG FEStival (5+) BiG BaNG FEStival (5+)

CONCErtS EN FamillE FamiliECONCErtEN (6+)

FR Un comique du « slapstick » américain en noir et blanc, une icône du cinéma muet ou encore l’un des tout premiers FRdessins Un comique » américain en noir et blanc, animés :du ces« slapstick films ont passé l’épreuve du temps et font une icône duautant cinéma encore des tout aujourd’hui riremuet leur ou public qu’ill’un y a cent ans. premiers dessins : ces films ont passé l’épreuve du temps NL Eenanimés Amerikaanse slapstick-komiek in zwart-wit, een et font aujourd’hui autant rire leurvan public qu’ilfilm y a of  cent ans. filmicoon uit het tijdperk de stille een van de

06.12.2015 SPECIAL SCREENING 26 — 30.12.2015 06.12.2015 FILM FESTIVAL SPECIAL SCREENING

04.06 — 05.06.2016

families & kids ’15 — ’16

Keeper © DR/GR

NL Spits je oren voor ongewone ritmes en klanken en trakteer je gezin op een dag vol swingende fanfares, muzikale installaties en verrassende miniconcertjes. Of het nu hedendaagse klassieke muziek is, jazz of wereldmuziek, tijdens BIG BANG krijgen je kinderen de kans om elke muziekstijl beter te leren kennen. Zelfs de meest experimentele genres.

rican slapstick-comedy in black and white, a film e era of silent film or one the first cartoons: what may be old but it remains as funny as a hundred

ique du « slapstick » américain en noir et blanc, u cinéma muet ou encore l’un des tout premiers és : ces films ont passé l’épreuve du temps et font autant rire leur public qu’il y a cent ans. erikaanse slapstick-komiek in zwart-wit, een it het tijdperk van de stille film of  een van de tekenfilms: wat je op het scherm ziet is dan wel films zijn nog altijd even grappig als honderd jaar

Dim · ZON 08.11.2015 — 13:00

FEStival (5+)

E YOU SER ES?

PROGRAMME

SPECIAL SCREENING 06.12.2015 Nuri Bilge Ceylan E

19:30 Conversation between Nuri Bilge Ceylan & Ke 20:30 Climates Coprod. Europealia Turkey, CINEMATEK, Festival du Méditerranéen de Bruxelles

17.12.2015 ∙ 14:30 - 17:30 On & For Production: How we Made it Happen

TheaTre TheaTreProGraMMe ProGraMMe’1 WORLD

Screening / Workshop with the artists and produce Solo for Rich Man - Beatrice Gibson Yar bana bir eğlence. Notes on parrhesia Eleni Kamma Lili - An Van. Dienderen Coprod. Auguste Orts, LUX, Centro de Arte Dos de Free entrance Reservation required: bozar.be

- 11:00 -∙ BOZAR op verkenning stiften 24.01.2015 - 22.11.2015 11:00 - La Monnaie De Munt zit boordevol potloden, verkleedkleren,tentoonstelling stofjes, parels. l’amour ∙ Leve de liefde (5+) The World is aVive Stage (7+) meest spraak €6-4 €6-4 gids 04.11,bevlogen 23.12 & 30.12.2 24.01.2015 - 11:00 - La Monnaie ∙ De Munt zit boordevol p 31.01.2016 - 11:00 – BOZAR 15.11.2015 – 10:30, 13 verkleedkleren Theà World Stage (7+)tot La ville s’éveille la vie ∙ is Deastad komt Europalia Turkey: Ana leven (8+) € 6 - 4 04.11, € 14 – 12 – 6

FR Venez au Family Day, et p journée culturellement riche FR BOZAR propose quelques perles rares du petits comme aux plus gran cinéma. Dans la série « Comédies burlesques », Family Day est placé sous le des films muets en noir et blanc retrouvent néerlandais Theo Van Doesb tout leur éclat grâce à la présence de musique ateliers créatifs disséminés à live. Découvrez aussi le récit d’une princesse des Beaux-Arts invitent vos contrainte à fuir son royaume, dissimulée sous manipuler des formes coloré une peau d’âne. des années 1920. NL BOZAR trakteert op een reeks films die eXPo NL Kom naar de Family Day je niet elke dag te zien krijgt. In de reeks goed gevulde dag vol cultuu ‘goddelijke komedies’ geeft pianomuziek kleur ouders en kinderen. De Fami aan de stille zwart-witfilms. Ontdek ook een jaar staat in het teken van de muziekfilm over een prinses die zich moet kunstenaar Theo Van Doesb verkleden als een ezel. creatieve workshops die zijn Paleis voor Schone Kunsten 06.12.2015 - 11:00 kleurige knipselkunst en exp vormen en kleuren uit de jar Comédies Burlesques ∙ Goddelijke komedies (5+) FR BOZAR, La Monnaie et la CINEMATEK Accompagné au piano ∙ Met live pianobegeleiding s’associent dans le cadre d’une série de courts€ 12 – 10 – 6 métrages expérimentaux accompagnés en live. €8–6 Des musiciens, chanteurs ou conteurs font de la FR Réaliser un parcours familial c’est partir à la 21.02.2016 - 11:00 projection du film une expérience totale. découverte d’une exposition en mettant tous Peau d’âne - Jacques Demy (6+) ses sens en éveil. Votre guide fait halte devant NL BOZAR, de Munt en CINEMATEK slaan de (FR, 1970, 100’, OV-FR) les œuvres majeures et raconte mille et une handen in elkaar om een reeks experimentele Film musical ∙ Muziekfilm histoires captivantes. Il emmène avec lui un kortfilms te tonen met live begeleiding. €8–6 caddie rempli de crayons de couleur, marqueurs, Muzikanten, zangers of vertellers maken van pastels, autocollants, déguisements, tissus, de filmvertoning een totaalervaring en een perles... pakkende belevenis. families & kids ’15 — ’16 families & kids ’15 — ’16 NL Tijdens de familieparcours ga je mee 11:00 op verkenningstocht en beleef je de families22.11.2015 & kids ’15- — ’16 - BOZAR families & kids ’15 — ’16 tentoonstellingen met al je zintuigen. Bij de Vive l’amourCinema ∙ Leve de liefde (5+) meest spraakmakende werken vertelt de €6-4 bevlogen gids spannende verhalen. Zijn caddie 24.01.2015 - 11:00 - LaCinema Monnaie ∙ De Munt zit boordevol potloden, stiften, wasco’s, stickers, verkleedkleren, stofjes, parels... The World is a Stage (7+) €6-4 04.11, 23.12 & 30.12.2015 - 14:30 31.01.2016 - 11:00 – BOZAR 15.11.2015 – 10:30, 13:00 & 15:00 Dim · ZON 04.02.2016 — 19:00 FR BOZAR perles La villepropose s’éveillequelques à la vie ∙ De stadrares komtdu tot Europalia Turkey: Anatolia cinéma. Dans la série « Comédies burlesques », leven (8+) FR DepuisDim 2006,· Jean-François Zygel nous parle, ZON 04.02.2016 — 19:00 € 14 – 12 – 6 des films muets en noir et blanc retrouvent € 6 4 dans son émission télévisée à succès La boîte FR BOZAR quelques perles rares du tout leur éclat grâce àpropose la présence de musique à musique, des grandes œuvres de la musique cinéma. Dans la série « Comédies burlesques », 10.02.2015 & 01.06.2016 – 14:30 live. Découvrez aussi le récit d’une princesse 2006, Jean-François 13.03.2016 - 11:00 - La ∙ De Munt classiqueFRetDepuis nous sensibilise aux couleurs Zygel nous parle, films en Monnaie noir et blanc retrouvent 21.07.2016 – 10:30 & 14:30 contraintedes à fuir sonmuets royaume, dissimulée sous dans En sonfévrier, émission à succès orchestrales. voustélévisée pourrez le voir en La boîteune peau éclat grâce à(6+) la présence de musique Muchtout Adoleur About Nothing d’âne. à musique, desavec grandes œuvres de la musique Victor Horta et le Palais des Beaux-Arts chair et en os à BOZAR la Vingt-cinquième € 6 -live. 4 Découvrez aussi le récit d’une princesse Victor Horta en het Paleis voor Schone Kunsten classique et nousAmadeus sensibilise aux couleurs Symphonie de Wolfgang Mozart. contrainte à fuir royaume, dissimulée sous € 10 – 8 – 6 NL BOZAR trakteert op eenson reeks films die eXPo orchestrales. En février, vous pourrez le voir en - 11:00 – BOZAR d’âne. je niet24.04.2016 elkeune dagpeau te zien krijgt. In de reeks chair et enpopulaire os à BOZAR avec la Vingt-cinquième NL In zijn razend televisieprogramma geeft pianomuziek kleur Danse,komedies’ danse, danse ∙ Dans, dans, dans (6+) 30.03 & 06.04.2016 - 14:30 Symphonie de Wolfgang Amadeus Mozart. ‘goddelijke voor groot en klein belicht de Franse muzikant BOZAR trakteert op een aan de Ontdek ookreeks een films die € stille 6 -NL 4 zwart-witfilms. Van Doesburg. A New Expression of Life, Art and Jean-François Zygel sinds 2006 de klanktinten niet een elkeprinses dag te die zienzich krijgt. In de reeks muziekfilmjeover moet NL In zijnvan razend populairecompositie. televisieprogramma en orkestkleuren een klassieke 19.06.2016 11:00 - La Monnaie De Munt ‘goddelijke komedies’ geeft ∙pianomuziek kleur Technology verkleden als een –ezel. voor eninklein belicht Franse In februari ziegroot je hem levende lijvedeaan het muzikant € 12 – 10 – 6 aan deand stilleI (7+) zwart-witfilms. Ontdek ook een werk bij Jean-François BOZAR met deZygel 25e Symfonie vande klanktinten Me, myself sinds 2006 Chaque mercredi des vacances d’été - 14:30 -muziekfilm 4 - over 11:00een prinses die zich moet Wolfgang Mozart. enAmadeus orkestkleuren van een klassieke compositie. € 6 06.12.2015 verkleden als een ezel. Elke woensdag van de zomervakantie - 14:30 In februari zie je hem in levende lijve aan het Comédies Burlesques ∙ Goddelijke komedies (5+) FR BOZAR, La Monnaie et la CINEMATEK Zygel presenteert concertmet in het En colla- van werk bij dit BOZAR deFrans. 25e Symfonie Summer of Photography Accompagné au piano ∙ Met live pianobegeleiding s’associent dans le cadre d’une série de courtsboration Wolfgang avec l’Orchestre NationalMozart. de Belgique · In 06.12.2015 - 11:00 Amadeus métrages expérimentaux accompagnés en live. € 10 – 8 – 6 €8–6 samenwerking met het Nationaal Orkest van België Des musiciens, ouMonnaie conteurset font de la Reservations ∙ Reserveren aanbevolen Comédies Burlesques ∙ Goddelijke komedies (5+) souhaitées € 42 - 6 Zygel presenteert dit concert in het Frans. En collaFR chanteurs BOZAR, La la CINEMATEK Réaliser un parcours famili 21.02.2016 - 11:00 projection dus’associent film une expérience totale. Accompagné au piano ∙ Met live pianobegeleiding dans le cadre d’une série de FR courtsboration avec l’Orchestre National de Belgique · In découverte exposition e Peau d’âne€- 8Jacques Demy (6+) métrages expérimentaux accompagnésses en sens live. en d’une –6 samenwerking met het Nationaal Orkest van België éveil. Votre guide NL BOZAR, de Munt en CINEMATEK slaan (FR, 1970, 100’, OV-FR) Des musiciens, chanteurs ou de conteurs font de la majeures et racont € 42 - 6 les œuvres handen in elkaar om eendu reeks FR Réaliser un Film musical21.02.2016 ∙ Muziekfilm- 11:00 projection film experimentele une expérience totale.histoires captivantes. Il emmè kortfilms te tonen met live begeleiding. découverte d’u €8–6 Peau d’âne - Jacques Demy (6+) caddie rempli de Muzikanten, NL zangers of vertellers van sescrayons sens endeévc BOZAR, de Muntmaken en CINEMATEK slaan de autocollants, (FR, 1970, 100’, OV-FR) pastels, déguise de filmvertoning een in totaalervaring en reeks een experimentele les œuvres maj handen elkaar om een perles... Film musical ∙ Muziekfilm pakkende belevenis. histoires captiv kortfilms te tonen met live begeleiding. €8–6 caddie rempli Muzikanten, zangers of vertellers makenNLvan Tijdens de familieparcours pastels, de filmvertoning een totaalervaring en een 22.11.2015 - 11:00 - BOZAR op verkenningstocht enautoco belee perles... belevenis. tentoonstellingen met al je zin Vivepakkende l’amour ∙ Leve de liefde (5+) meest spraakmakende werken €6-4 Tijdens de bevlogen gids NL spannende verf

PAlAis dEs bEAux-ARTs PAlAis dEs bEAux-ARTs bRuxEllEs bRuxEllEs PAlEis vooR scHonE KunsTEn PAlEis vooR scHonE KunsTEn bRussEl bRussEl

FILM E.r. · V.u.FESTIVAL Paul Dujardin, rue Ravensteinstraat 23, 1000 Brussels

E.r. · V.u.cover Paul Dujardin, rue Ravensteinstraat 23,- 1000 Copyright photos: Deutschland 83 © DR/GR Poster:Brussels Climates © DR/GR

Copyright cover∙ photos: Deutschland 83 © DR/GR - Poster: Climates © D 02.12.2015 20:00 G Visions du Réel @ Brussels

G C

AN

CL MATES

GHL GHTS

En présence de · In aanwezigheid van · In the prese Luciano Barisone (Director Visions du Réel) Programme: Icaros - Pedro Gonzales-Rubio, Pedro M., 1981 - Andreas Fontana, Le boudin – Salomé Lamas Coprod. P’tit cine

families & kids ’15 — ’16

02.12 - 06.12.15 ARE YOU SERIES?

O

TV Series Festival Free entrance Reservation required: bozar.be

C NEMA

O MM

H AR

OG

cEnTRE foR finE ARTs bRussEls

MUSIC JAZZ ELECTRO CONTEMPORARY NU

Zygel presenteert dit concert in het Frans. En collaboration avec l’Orchestre National de Belgique · In samenwerking met het Nationaal Orkest van België € 42 - 6

FR Depuis 2006, Jean-François Zygel nous parle, dans son émission télévisée à succès La boîte à musique, des grandes œuvres de la musique classique et nous sensibilise aux couleurs orchestrales. En février, vous pourrez le voir en chair et en os à BOZAR avec la Vingt-cinquième Symphonie de Wolfgang Amadeus Mozart.

Dim · ZON 04.02.2016 — 19:00

m

viSual vOiCES 

families & kids ’15 — ’16

O

B G BaNG FESt val 5+ M

ONtDEKK tOCht ON viSual vOiCES  ParCOt viSual vOiCES  DÉCOuvEr P DÉC

CONCErt JEaN-FraNçOiS CONCErt Family-FriENDly ZyGEl (8+) FilmS JEaN-FraNçOiS Family-FriENDly ZyGEl (8+) FilmS

CONCErtS CONCErtS EN Fam E EN Fam llE FamCinema E Fam l E CONCErt CONCErtEN 6+ CONCErtEN 6+ BE F LM FEST VAL JEaN-FraNçOiS Family-FriENDly ZyGEl (8+) FilmS

06.12.2015 ∙ 11:00 FF Comédiesburlesques burlesques ·· Goddelijke Goddelijke komedies Comédies komedies· ·Devine Devine comedies(5+) (5+) comedies Coprod.CINEMATEK CINEMATEK Coprod.

PalaIS deS beaUx-artS PalaIS deS beaUx-artS brUxelleS brUxelleS PaleIS voor SChone KUnSten PaleIS voor SChone KUnSten brUSSel brUSSel

Th In Se

CINEMA & THE ARTS

Coprod.ASBL ASBL Un Un soir… soir… Un grain, CINEMATEK Coprod. CINEMATEK Tickets:bozar.be bozar.be Tickets:

NOV.———DEC. DEC.’15 NOV. DEC. ’15 NOV. FAMILY-FRIENDLY FILM FILM FAMILY-FRIENDLY PROGRAMME PROGRAMME PROGRAMME 06.12.2015 ∙ 11:00

AN

SiNGiNG BruSSElS CElEBratiON WEEKEND

NL In zijn razend populaire televisieprogramma voor groot en klein belicht de Franse muzikant Jean-François Zygel sinds 2006 de klanktinten en orkestkleuren van een klassieke compositie. In februari zie je hem in levende lijve aan het werk bij BOZAR met de 25e Symfonie van Wolfgang Amadeus Mozart.

FR Tendez l’oreille : des rythmes et sonorités atypiques s’offrent à vous et à votre famille, lors de cette journée haute en couleur, où fanfares, installations musicales et mini-concerts surprenants s’entrecroisent. De la musique classique contemporaine au jazz, en passant par la musique du monde, le BIG BANG Festival donne l’opportunité à vos enfants de découvrir une variété de styles musicaux, même les plus expérimentaux.

COMÉD ES BURLESQUES MÉD ES BURLESQUES 5+ DDEL KE KOMED ES 5+ GODDEL KE KOMED ES MuSIC BE F LM FEST BiG VAL BaNG

families & kids ’15 — ’16 FR Donnez le meilleur de vous-même lors de sessions de chant et écoutez trente chœurs proposant un programme d’œuvres varié, allant de la Renaissance à la musique du monde, durant les concerts festifs du Singing Brussels

MuSIC

€ 7 - 0 Prix variant selon le concert. Consultez le programme sur ∙ Prijzen verschillen van concert tot concert. Consulteer het programma op www.bozar.be En collaboration avec ∙ In samenwerking met Zonzo compagnie.

TV TVSeries SeriesFestival Festival Free Freeentrance entrance Reservation Reservation required: required: bozar.be bozar.be

MUSIC

02.12 02.12--06.12.15 06.12.15 ARE AREYOU YOUSERIES? SERIES?

G C

Dim · ZON 08.11.2015 — 13:00

NLallereerste Een Amerikaanse in zwart-wit, eenwel tekenfilms:slapstick-komiek wat je op het scherm ziet is dan

CLIMATES

Celebration Weekend. L’occasion également 05.03.2016 - 10:00 de découvrir en primeur la nouvelle pièce du Alors on chante ! compositeur et violoniste belge Baudouin de Jaer, · ZON Atelier et concert en familleDim en français et 08.11.2015 — 13:00 écrite spécialement pour les Bruxellois. Enfin, néerlandais cinq cent élèves issus des écoles bruxelloises Tendez l’oreille : des rythmes et sonorités néerlandophones et francophones s’en vont En collaboration avec l’OFRrchestre Philharmonique atypiques s’offrent à vous et à votre famille, Royal de Liège clôturer le projet musical Cantania en apothéose. lors de cette journée haute couleur, où Workshop en familieconcert in het Nederlands endesen FR Tendez l’oreille : rythmes et sonorités fanfares, installations musicales et mini-concerts NL Zing uit volle borst mee tijdens de klinkende het Frans atypiquess’entrecroisent. s’offrent à vousDeetlaàmusique votre famille,zangsessies surprenants en feestelijke concerten van het In samenwerking met het Orchestre Philharmonique lors decontemporaine cette journée haute classique au jazz,enencouleur, passantoù Singing Brussels Celebration Weekend. Dertig Royal de Liège installations et mini-concerts parfanfares, la musique du monde,musicales le BIG BANG Festival koren brengen een programma van renaissance€ 12 -10 surprenants s’entrecroisent. musique tot donne l’opportunité à vos enfantsDedeladécouvrir wereldmuziek. Je krijgt voor het eerst de nieuwe aumême jazz, en variété decontemporaine styles musicaux, lespassant plus compositie te horen die de Belgische componist 16.04.2016 - 15:00 uneclassique par la musique du monde, le BIG BANG Festival expérimentaux. en violist Baudouin de Jaer speciaal voor de Balkan Bazaar donne l’opportunité à vos enfants de découvrir inwoners van Brussel schreef. Daarnaast brengen Atelier et concert en famille en français et variété styles musicaux, même les plus NL une Spits je orende voor ongewone ritmes en klanken vijfhonderd leerlingen van Nederlandstalige en néerlandais. Dans le cadre de BalkanjeTrafik! expérimentaux. en trakteer gezin op een dag vol swingende Franstalige basisscholen uit Brussel het spetterend Workshop en familieconcert in het Nederlands en fanfares, muzikale installaties en verrassende slotspektakel van het muziekproject Cantania. miniconcertjes. Of het nuongewone hedendaagse klassieke het Frans. Onderdeel van Balkan Trafik! NL Spits je oren voor ritmes en klanken muziek is, jazz of tijdens en trakteer je wereldmuziek, gezin op een dag vol BIG swingende Dans le cadre de Singing Brussels, une initiative visant BANG krijgenmuzikale je kinderen de kansen omverrassende elke fanfares, installaties à faire chanter durablement tous les Bruxellois. · Maakt muziekstijl beter te leren Zelfs de meest miniconcertjes. Of hetkennen. nu hedendaagse klassieke deel uit van Singing Brussels, een initiatief dat alle experimentele genres. muziek is, jazz of wereldmuziek, tijdens BIG Brusselaars aan het zingen wil krijgen en houden. € 12 - 10

que vous n’oublierez pas de sitôt. see may slapstick-comedy be old but it remains asmélodies funny a hundred ENyou Anwill American indes black andaswhite, a film

31.01.2016 - 11:00 – BOZAR

€6-4

SiNGiNG BruSSElS CElEBratiON SiNGiNG BruSSElS WEEKEND CElEBratiON WEEKEND

BANG krijgen je kinderen de kans om elke

NL Zing samen met je kinderen en een symfonisch orkest van strijkers, houtblazers, koperblazers en slagwerkers tijdens het concert Alors on chante ! Liedjes van vroeger en nu, van overal en nergens, en vooral: liedjes die lichtjes verslavend zijn en in je oor kruipen. Tijdens Balkan Bazaar ga je dansen, joelen, stampen en klappen op de exotische wijsjes van een bonte bende Balkan-muzikanten. Wedden dat je niet blijft zitten?

cEnTRE cEnTREfoR foRfinE finEARTs ARTs bRussEls bRussEls

En présence de · In aanwezigheid In the presence of Luciano Barisone (Director Visionsvan du ·Réel) Luciano Barisone (Director du Réel) Programme: Icaros - PedroVisions Gonzales-Rubio, Programme: Icaros - Pedro Gonzales-Rubio, Pedro M., Pedro M.,1981 1981 -- Andreas Andreas Fontana, Fontana, Le Leboudin boudin–– Salomé Salomé Lamas Lamas Coprod. Coprod.P’tit P’tit cine cine

CL MATES

€6-4

04.06 — 05.06.2016

€ 7 - 0 Prix variant le concert. muziekstijl beterselon te leren kennen. Zelfs de van meest Consultez le programme sur ∙ Prijzen verschillen experimentele concert tot concert.genres. Consulteer het programma op www.bozar.be € 7 - 0 Prix variant le concert.met Zonzo En collaboration avec ∙ Inselon samenwerking Consultez le programme sur ∙ Prijzen verschillen van compagnie. concert tot concert. Consulteer het programma op www.bozar.be En collaboration avec ∙ In samenwerking met Zonzo compagnie.

Keeper © DR/GR Keeper © DR/GR

s between - Festival Nuri Bilge Ceylan nlm Nuri Bilgede Ceylan & Kerem ayan (IKVS – permet (re)-découvrir, en compagnie val Istanbul) alités du 7e art, la diversité des fi lms belges sortis mptueuses et photographiques, lenteur et poésie uri Bilgeécoulée Ceylan l’année et de nombreuses avant-premières. ilge la figuredevenu de proue cinéma turc itionCeylan d’un festival undu incontournable. Le réalisateur a reçu kan la Palme d’Or pouretWinter tueuses et photographiques, lenteur poésieSleep het BE Film Festival je samen met limates, dépeint vie d’Isa Bahar, deux êtres Ceylan lail figure delafilmwereld proue duet cinéma turc ande figuren uit de de diversiteit van de rsuite d’unabonheur qui ne d’Or leurfiappartient éalisateur reçuWe la Palme pourdie Winter Sleep lm ontdekken. vertonen lms hetplus. afgelopen e,ates, fotografische beelden enDit trage, poëtische stijl maken il dépeint la vie d’Isa etfestival Bahar, deux en en avant-premières. is eenêtres must voor Ceylan de meest qui vooraanstaande Turkse plus. filmmaker ite leureditie appartient end’un is ditbonheur jaar aan zijnne elfde toe. nt. Voor Winter Sleepen (2014) kreeg hij eenstijl Gouden tografische trage, poëtische maken ilm Festivalbeelden is a chance to (re)-discover, in the tes, schetst hij portret van Isa en Bahar, twee verloren meest vooraanstaande Turkse filmmakerof f lan bigde names from the fi lm world, the diversity naar het geluk dat door hun vingers is geglipt. Voor Sleep kreeg hij een Gouden fi lmsWinter of 2014 and (2014) numerous previews. Thisstyle is the ficent, photographic images and slow, poetic of ahijtoday’s festival you afftwee ord to miss. , ition schetst portret vansimply IsaTurkish encan’t Bahar, verloren e Ceylan leading film-maker. He won a r het geluk dat door vingers is geglipt.he depicts award for Winter Sleephun (2014). In Climates, nt, photographic and poeticthat stylehas , two lost souls in images search of theslow, happiness eylan today’s leading Turkish film-maker. He won a rd for Winter Sleep (2014). In Climates, he depicts o lost souls in search of the happiness that has 06.12.2015 – 11:00

€8 €8

€6 €6

NU

15.11.2 10.02.2015 & 01.06. 13.03.2016 -La 11:00 La Monnaie De∙ Munt ville-s’éveille à la ∙vie De stad komt tot21.07.2016 – 10:30 Europ& levenNothing (8+) (6+) Much Ado About – Victor Horta et €le14 Pala €6-4 Victor Horta en het P

FR Donnez le meilleur de vous-même lors de sessions de chant et écoutez trente chœurs 04.06 — 05.06.2016 proposant un programme d’œuvres varié, allant de la Renaissance à la musique du monde, FR concerts Donnezfestifs le meilleur de vous-même durant les du Singing Brussels lors de sessions de chant et écoutez trente chœurs Celebration Weekend. L’occasion également proposant un programme de découvrir en primeur la nouvelle d’œuvres pièce du varié, allant de laet Renaissance à la musique compositeur violoniste belge Baudouindu demonde, Jaer, durant les concerts du Singing écrite spécialement pour les festifs Bruxellois. Enfin, Brussels également cinq centCelebration élèves issusWeekend. des écolesL’occasion bruxelloises de découvrir en primeur las’en nouvelle néerlandophones et francophones vont pièce du et violoniste belge Baudouin de Jaer, clôturer compositeur le projet musical Cantania en apothéose. écrite spécialement pour les Bruxellois. Enfin, NL Zing cinq uit volle mee tijdens klinkende centborst élèves issus desde écoles bruxelloises zangsessies en feestelijke concerten van het s’en vont néerlandophones et francophones Singing Brussels Celebration Weekend. Dertig clôturer le projet musical Cantania en apothéose.

05.03.2016 - 10:00 Alors on chante ! Atelier et concert en famille en français et néerlandais 05.03.2016 10:00 En collaboration avec l’Orchestre Philharmonique on chante ! Royal Alors de Liège Atelier concert en famille français et Workshop enet familieconcert in het en Nederlands en néerlandais het Frans En collaboration avec l’Orchestre Philharmonique In samenwerking met het Orchestre Philharmonique de Liège Royal Royal de Liège

FR Chanter avec vos enfants tout en étant accompagné(e) par un orchestre symphonique, c’est possible lors de notre concert Alors on chante ! Au programme : des chansons d’hier FR Chanter avec enfants tout en étant et d’aujourd’hui, d’ici vos et d’ailleurs, et surtout desaccompagné(e) mélodies que vous passymphonique, de sitôt. par n’oublierez un orchestre Quant notre Balkan vous faire c’està possible lors Bazaar, de notreil va concert Alors on danser, crierAu de programme : joie, taper desdes pieds et des d’hier chante ! chansons mains sur les airs d’une de musiciens des et d’aujourd’hui, d’icitroupe et d’ailleurs, et surtout

26.12 - 19:30 Ouverture ∙ Opening: Keeper – Guillaume Senez En présence de l'équipe de film · In aanwezigheid van de filmploeg · In the presence of the film crew 26.12 - 19:30 Ouverture ∙ Opening: Keeper – Guillaume Senez Le BE Film Festival de permet (re)-découvrir,van ende compagnie EnFRprésence de l'équipe film · de In aanwezigheid filmploeg · personnalités du 7e la diversité des fi lms belges sortis Inde the presence of the filmart, crew au cours de l’année écoulée et de nombreuses avant-premières.

Film Festival (Studio)

02.12.2015 ∙ 20:00 G 02.12.2015 ∙ 20:00 G Visions du Réel @ Brussels Visions du Réel @aanwezigheid Brussels En présence de · In van · In the presence of

exPo

MU C

08.12.2015 ∙ 20 00 F Sivas – Kaan Müjdeci

En présence de · In aanwezigheid van · In the prese Kaan Müjdeci Coprod. Festival du cinéma Méditerranéen de Brux

26 - 30.12.2015 BE Film Festival

— DEC. ’15 The THE The NOV. PROGRAMME A CELEBRA InTernaTIonal INTERNATIONAL InTernaTIonal WORLD OF C N SELECTION SelecTIon MUSIC SelecTIon GRATIS POSTER GRATUIT

Centre for fIne artS brUSSelS

E.r. · V.u. Paul Dujardin, rue Ravensteinstraat 23, 1000 Brussels - Copyright cover photos: Wu Man © Sebastian Schutyser - Aga Khan Music Initiative, Mohammed Assaf © DR/GR

06.12.2015 ∙ 11:00 F

CIneMa

WORLD MUSIC JAZZ JAZZ ELECTRO ELECTRO CONTEMPORARY CONTEMPORARY

Coprod. ASBL Un soir… Un grain, CINEMATEK Tickets: bozar.be

FAMILY-FRIENDLY FILM

Comédies burlesques · Goddelijke komedies · Devin comedies (5+) Coprod. CINEMATEK

PalaIS deS beaUx-artS brUxelleS PaleIS voor SChone KUnSten brUSSel

PAlAis dEs bRuxEllEs PAlEis voo bRussEl

Po C n Ma

m

ONtDEKKiNGStOChtEN ParCOurS DÉCOuvErtES (6+)

families & kids ’15 — ’16

S NG NG BruSSElS CElEBrat ON WEEKEND

O

m

B G BaNG FESt va 5+

O

S NG NG BruSSE S CE EBrat ON WEEKEND m

CONCErt EaN FraNçO S ZyGEl 8+

M

Dim · ZON 13. 10:00 > 1

Family D

v Sual vO CES

O

COMÉD ES BURLESQUES m m CONCErt GODDEL KE KOMED ES 5+ Fam ly Fr ENDly EaN FraNçO S Fam y Fr END y F lmSZyGE 8+ F mS

ARE YOU SER ES? 02.12 — 06.12.15 TV SERI

4 HIGHLIGHTS

NU

G C

AN

CL MATES

38

G Cinema & The Arts (Studio) Film Festival (Studio) G Cinema & The Arts (Studio)

26- -30.12.2015 30.12.2015 26 BEFilm FilmFestival Festival BE

Whether it’s classical, jazz, rock, pop or world music, listening to music requires just one criterion: quality. Fortunately this is something the virtuoso pipa player Wu Man and the Uighur singer Sanubar Tursun have in abundance. The musicians go in search of age-old links between Chinese and CentralAsian music. Huun Huur Tu comes from the same region and is known worldwide for his throat singing. Follow the Silk Road to the west and you will come across Mahdieh Mohammadkhani. With the Dastan Ensemble the singer performs Persian classical music, refined art from centuries gone by. Percussionist Arto PalaIS beaUx-artS Tuncboyacıyan catapults you back to the present day.deS The brUxelleS Grammy Award winner interweaves his jazz compositions with KUnSten PaleIS voor SChone brUSSel traditional Anatolian and Armenian music.

EN

Tarif standard Standaardtarief Tarif standard Standard rate B Standaardtarief F Standard rate € 10 € 10

The The InTernaTIonal InTernaTIonal SelecTIon SelecTIon (HLB, Screening Hall M) E Special (HLB, Hall M) F Film Festival (Hall M Family Friendly F Film Festival (HallFilms M (Hall M) Family Friendly Films (Hall M)

08.12.2015 08.12.2015 ∙∙ 20 00 20 00 F BOZAR à la carte · Keuzeabonnement Sivas Sivas––Kaan Kaan Müjdeci Müjdeci Choisissez 4 concerts ou plus et profitez d’une réduction En de ·· In aanwezigheid van ·· In Inthe thepresence presenceofof Enprésence présence dede In10% aanwezigheid van Kaan Müjdeci Kaan Müjdeci Kies 4 concerten of meer en geniet van 10% korting Coprod.Festival Festival du du cinéma Méditerranéen Coprod. Méditerranéende deBruxelles Bruxelles Pick 4 concerts or more and get 10% discount.

MUS C

PAlAIs dEs bEAux-Arts bruxEllEs PAlEIs voor sChoNE KuNstEN brussEl

CENtrE for fINE Arts brussEls

TheaTre ProGraMMe ’15 — ’16

FILM FESTIVAL FILM FESTIVAL

FamiliES & KiDS ’15 — ’16

FamiliES & FamiliES KiDS FAMILIES && KIDS KiDS 15 — 16 16 NOV — DEC 5 PROGRAMME

CONCERT15 — 16 AA CELEBRAT ON CALENdAR OF C NEMA 15 - 16

DECEMBER ’155 DECEMBER PROGRAMME PROGRAMME

unsTEn

Palais des beaux-arts bruxelles Paleis Voor scHone Kunsten brussel

C n Ma

po

CONCERT CALENdAR ndar ernaTIonal 6 15 - 16 ecTIon

CINEMA

THEATRE

O

URBAN VIBES IN BRUSSELS

Po

OF VIBES IN BRUSSELS palais dEs bEaux-arts bruxEllEs palEis voor schonE KunstEn brussEl

CONCERT CALENdAR ’15 - ’16

BOZAR-friends voor families Met onze BOZAR-friends-formule ontvang je scherpe kortingen en exclusieve voordelen tegen een zachte prijs. Vanaf dit jaar kan je ook van je ganse gezin een BOZAR-friend maken. Neem drie kinderen jonger dan zestien jaar gratis mee naar concerten, films, theater- en dansvoorstellingen. Ook voor de zomerstages heb je recht op een korting per kind. Kom er alles over te weten op www.bozar.be/friends en sluit je aan.

MUS C

expo EXPO calendar CALENDAR ’15 — ’16 150—YEARS ’15 ’16 URBAN

Expo

150 YEARS OF

aFr CamuSEum @BOZar

Formule familiale BOZAR-friends Notre formule BOZAR-friends vous permet d’obtenir des réductions importantes et des avantages exclusifs à prix réduit. Dès cette saison, il est possible de devenir BOZAR-friends en famille. Vous pouvez ainsi emmener trois enfants de moins de 16 ans gratuitement aux concerts, séances de cinéma et représentations de théâtre ou de danse. Vous profitez également d’une réduction sur le prix des stages d’été. Découvrez cette formule en détail et rejoigneznous sur www.bozar.be/friends.

Klassiek, jazz, rock, pop of wereldmuziek, voor het van muziek geldt maar één criterium: kwaliteit. 27.09, 15.10,beluisteren 15.11 & 13.12.2015 - 11:00 - 18:00 vind je in overvloed de virtuoze pipa-speelster Wu Man 17.01, 21.02,Die 20.03 & 17.04.2016 - 11:00 -bij 18:00 en de Oeigoerse zangeres Sanubar Tursun. De muzikanten Africa Sundays (6+) O gaan op zoek naar de eeuwenoude banden Chinese en Activité surprise à ∙ Verrassingsactiviteit om 15:00 OGtussen MM muziek. Uit dezelfde regio komt Huun Huur Accès libre Centraal-Aziatische ∙ Vrije toegang Tu, wereldwijd bekend voor zijn keelzang. Blijf je de zijderoute Studio Congo Birthday (6 > 12)volgen, dan kom je Mahdieh Mohammadkhani naar het westen (sur réservation ∙ opDe reservering: reservations@ tegen. zangeres brengt met het Dastan Ensemble Perzische africamuseum.be / +32muziek, 2 769 52 00) klassieke verfijnde kunst uit vervlogen eeuwen. € 90 (max. 15 enfants ∙ kinderen) Percussionist Arto Tuncboyacıyan katapulteert je terug naar het heden. De Grammy-winnaar weeft traditionele Anatolische en Armeense muziek door zijn jazzcomposities. NL

MU C

aFr CamuSEum @BOZar

K DS 5 6

VIBES IN BRUSSELS

verjaardagsfeestje van je kind.

O

Reservation required: bozar.be

Centrefor forfIne fIneartS artS Centre brUSSelS brUSSelS

a

WORLD WORLD WORLD MUSIC MUSIC MUSIC JAZZ JAZZ JAZZ ELECTRO ELECTRO CONTEMPORARY CONTEMPORARY CONTEMPORARY

MUSIC

ation: vijf minuten wandelen en je

MUSIC MUSIC

known worldwide for his throat singing. Follow the Silk Road to qualité, dit artistes de talent comme Wu Man, virtuose du pipa, ou west willacross come across Mahdieh Mohammadkhani. the westthe and youand willyou come Mahdieh Mohammadkhani. Sanubarvoor Tursun, chanteuse ouïghoure. Ces musiciennes partent NL Het Koninklijk Museum Middenthe Dastan Ensemble the singer performs classical With theWith Dastan Ensemble the singer performs PersianPersian classical à la recherche liens séculaires qui unissent les musiques Afrika is tot 2017 gesloten voor een des grondige music, refined from centuries gone by. Percussionist Arto renovatie. In het Paleis voor Schone Kunsten music, refined art fromart centuries gone by. Percussionist Arto chinoise et centre-asiatique. Le groupe Huun Huur Tu, dont la PalaIS deS beaUx-artS Tuncboyacıyan catapults you back to thePalaIS present day. The deS beaUx-artS pakt het uit met hetbeauté pop-upatelier Studio brUxelleS du chant de gorge a fait la réputation internationale, Tuncboyacıyan catapults you back to the present day. The brUxelleS Grammy Award winner interweaves his jazz compositions with ZinKUnSten PaleIS voorCongo. E.r. · V.u. Paul Dujardin, rue Ravensteinstraat 23, 1000 Brussels - Copyright cover photos: in avontuur? Kom naar de Africa est lui aussi issu de cette région Khan du1000 monde. En- Copyright suivant laAssaf route Grammytraditional Award winner interweaves his jazzmusic. compositions with SChone PaleIS voor SChone KUnSten E.r. · V.u. Paul Dujardin, rue Ravensteinstraat Brussels cover photos: brUSSel Wu Man ©en Sebastian Schutyser - Aga 23, Music Initiative, Mohammed © DR/GR Anatolian and Armenian Sundays en ontdek de rijke fauna flora van brUSSel Wu Man © Sebastian Schutyservous - Aga Khan Music Initiative, Mohammed Assaf © DR/GR de la soie vers l’ouest, croiserez le chemin de Mahdieh traditional Anatolian and Armenian music. Afrika terwijl je vrij binnen en buiten loopt in Mohammadkhani. Accompagnée par l’ensemble Dastan, cette het speelatelier. Je proeft er van lokale tradities chanteuse interprète en duikt in het bruisende stadsleven van la musique classique perse, véritable bijou des siècles passés. Kinshasa. In de namiddag pakken we uit Quant met au percussionniste Arto Tuncboyacıyan, ce détenteur Grammy vous ramène au temps présent grâce een verrassingsconcert, -vertellingd’un of –spektakel. Je kan Studio Congoà ook voor hetanatoliens et arméniens. son reserveren jazz aux accents

E Special Screening

17.12.2015 14:30 - 17:30How we Made it Happen On & For∙ Production: Screening Workshop with producers On & For /Production: Howthe weartists Madeand it Happen Solo for Rich Man - Beatrice Gibson Screening / Workshop with the artists and producers Yar bana bir eğlence. Notes on parrhesia Solo for Rich Man - Beatrice Gibson Eleni Kamma Yar bana bir eğlence. Notes on parrhesia Eleni Kamma Lili - An Van. Dienderen Lili - An Auguste Van. Dienderen Coprod. Orts, LUX, Centro de Arte Dos de Mayo Coprod. Auguste Orts, LUX, Centro de Arte Dos de Mayo Free entrance Free entrance Reservation required: bozar.be

Rue Ravensteinstraat 23 1000 Bruxelles · Brussel · Brussels +32 (0)2 507 82 00 — www.bozar.be

CIneMa CIneMa

aar BOZAR Station of Park – 63 – 65 – 66 – 71 – 95

BOZAR NIGHT, Debruit © Steyt Pena

ne Kunsten. Meer weten? Contacteer bozar.be of op +32 (0)70 344 577.

150 YEARS OF 15 — 16 URBAN

Centre for fIne artS brUSSelS

Palais des beaux-arts Palais des bruxelles beaux-arts bruxelles Paleis Voor scHone Kunsten Paleis Voor scHone Kunsten brussel brussel

Nuri Bilge Ceylan E 06.12.2015 19:30 Conversation Nuri Bilge Ceylan & Kerem Ayan Nuri Bilge Ceylan between E 20:30 Climates 19:30 Conversation between Nuri Bilge Ceylan & Kerem Ayan Coprod. Europealia Turkey, CINEMATEK, Festival du cinéma 20:30 Climates Méditerranéen de Bruxelles Coprod. Europealia Turkey, CINEMATEK, Festival du cinéma Méditerranéen de Bruxelles

FamiliES FamiliES&&KiDS KiDS CONCERT ’15 — ’16 ’15 — ’16 CALENDAR

Celui-ci se tient durant la période de rénovation du Musée royal d’Afrique centrale, dont la fin EN Whether it’s classical, jazz,pop rock, or music, world music, est prévue pour 2017. Vous y ferez connaissance EN Whether it’s classical, jazz, rock, orpop world GRATIS GRATIS music requires one criterion: Fortunately listeninglistening to musictorequires just onejust criterion: quality.quality. Fortunately avec les traditions locales et plongerez dans la POSTER POSTER this is something the virtuoso pipa player Wuand Manthe and the vie urbaine bouillonnante de Kinshasa. L’aprèsthis is something the virtuoso pipa player Wu Man GRATUIT GRATUIT Uighur singer Sanubar Tursun have in abundance. The musicians midi, place à une surprise : un concert, un Uighur singer Sanubar Tursun have in abundance. The musicians spectacle ou une histoire. Réserver également go in of search of age-old links between Chinese and Centralgo in search age-old links between Chinese and CentralFR Classique, jazz, rock, pop, musique du monde : au-delà de ces pour la fête d’anniversaire AsianHuun music.Huur HuunTuHuur Tu comes from the region same region and isStudio Congodistinctions, Asian music. comes from the same and isnotre un seul critère compte, celui de la qualité. Et qui dit de votre known worldwide for his throat singing. Follow the Silk Road to enfant.

Rue Ravensteinstraat 23, 1000 Brussels INFO & TICKETS www.bozar.be, + 3223, 2 507 82Brussels 00 Rue Ravensteinstraat 1000 www.bozar.be, + 32 2 507 82 00

CINEMA & THE ARTS CINEMA &∙THE ARTS 17.12.2015 14:30 - 17:30

exPo exPo

Expo

bEaux-arts

e in aanmerking voor een fikse korting

MUSIC MUSIC

CONCERT CONCERT CALENdAR CALENdAR - ’16 ’15’15 - ’16

or schonE KunstEn met tEnje groep of vereniging aan het

aFriCamuSEum @BOZar

INFO & TICKETS

PROGRAMME PROGRAMME

SPECIAL SCREENING SPECIAL SCREENING 06.12.2015

INFO & TICKETS

Tu, wereldwijd bekendbekend voor zijn keelzang. Blijf je Blijf de zijderoute Tu, wereldwijd voor zijn keelzang. je de zijderoute Studio Congo Birthday (6 het > 12)westen naar hetnaar westen volgen, dan kom je kom Mahdieh Mohammadkhani Studio Congo Birthday (6 > 12)volgen, dan je Mahdieh Mohammadkhani (sur réservation ∙ opDe reservering: reservations@ (sur réservation ∙ opDe reservering: reservations@ tegen. zangeres brengt met hetmet Dastan Ensemble Perzische tegen. zangeres brengt het Dastan Ensemble Perzische africamuseum.be / +32 2 769 52muziek, africamuseum.be / +32 200) 769 52 00) klassieke muziek, verfijnde kunst uit vervlogen eeuwen. klassieke verfijnde kunst uit vervlogen eeuwen. FR Envie de voyager ? Lors des Africa Sundays, € 90 (max. € 15 90enfants (max. 15∙ kinderen) enfants ∙ kinderen) découvrez Percussionist Arto Tuncboyacıyan katapulteert je terug Percussionist Arto Tuncboyacıyan katapulteert je naar terughet naar het la faune et la flore de l’Afrique en heden. De Grammy-winnaar weeft traditionele Anatolische heden. De Grammy-winnaar weeft traditionele Anatolische en vousendéplaçant à votre gré à l’intérieur et à l’extérieur de l’atelier pop-up Studio Congo. Armeense door zijn jazzcomposities. Armeense muziek muziek door zijn jazzcomposities.

Expo

ntoonstellingen van BOZAR gratis n tot 6 jaar, behalve op de Family eide kinderen tot 12 jaar kunnen de OZAR vanaf rang 2 bijwonen voor

BOZAR NIGHT, Debruit © Steyt Pena

rkt BOZAR activiteiten op maat uit. t? Bestel dan de onderwijsbrochure ar.be.

Centre for fIne artS brUSSelS

577 (Zomerstages)

e van de workshops en rondleidingen llingen en schrijf je in op onze [email protected].

URBAN VIBES IN BRUSSELS

27.09, 15.10, 15.1115.10, & 13.12.2015 - 11:00 - 18:00 27.09, 15.11 & 13.12.2015 - 11:00 - 18:00 families & kids ’15 — ’16 Die vind je in overvloed de virtuoze pipa-speelster Wu Man 17.01, 21.02, 20.03 &Die 17.04.2016 11:00 -bij 18:00 vind je-in overvloed de virtuoze pipa-speelster Wu Man 17.01, 21.02, 20.03 & 17.04.2016 - 11:00 -bij 18:00 en de Oeigoerse zangeres Sanubar Tursun.Tursun. De muzikanten en de Oeigoerse zangeres Sanubar De muzikanten Africa Sundays Africa Sundays (6+) gaan(6+) op zoek naar denaar eeuwenoude bandenbanden tussentussen Chinese en en gaan op zoek eeuwenoude Chinese Activité surprise àsurprise ∙ Verrassingsactiviteit omde 15:00 Activité à ∙ Verrassingsactiviteit om 15:00 regio komt Huun Huur Centraal-Aziatische muziek. Uit dezelfde Centraal-Aziatische muziek. Uit dezelfde regio komt Huun Huur Accès libreAccès ∙ Vrijelibre toegang ∙ Vrije toegang centre for fine arts brussels

23

expo xpo calendar alendar 5 —’15’16— ’16

Rue Ravensteinstraat 23 1000Rue Bruxelles · Brussel · 23 Brussels Ravensteinstraat +32 (0)2 507 82 00 ·—Brussel www.bozar.be 1000 Bruxelles · Brussels +32 (0)2 507 82 00 — www.bozar.be BOZAR à la carte · Keuzeabonnement Choisissez plus et profitez d’une réduction de 10% BOZAR4 àconcerts la carte ·ou Keuzeabonnement Kies 4Choisissez concerten4 of meer en 10% d’une kortingréduction de 10% concerts ougeniet plus etvan profitez Pick 4Kies concerts or more and get discount. 4 concerten of meer en 10% geniet van 10% korting Pick 4 concerts or more and get 10% discount.

YEARS

Klassiek, jazz, rock, pop of wereldmuziek, voor het NL Klassiek, jazz, rock, pop of wereldmuziek, voor het beluisteren van muziek geldt maar criterium: kwaliteit. beluisteren van muziek geldtéén maar één criterium: kwaliteit. NL

cEntrE for finE arts brussEls

FamiliES & KiDS ‘15-’16

Centre for fIne artS brUSSelS

ININ BRUSSELS BRUSSELS

Formule familiale BOZAR-friends Formule familiale BOZAR-friends Notre formule BOZAR-friends vous permet intro Notre formule BOZAR-friends vous permet d’obtenir des réductions importantes et des d’obtenir des réductions importantes et des avantages exclusifs à prix réduit. Dèsréduit. cette Dès cette avantages exclusifs à prix saison, il estsaison, possible depossible devenirde BOZAR-friends il est devenir BOZAR-friends en famille. Vous pouvez ainsi emmener en famille. Vous pouvez ainsi trois emmener trois enfants de moins ans gratuitement aux enfantsde de16moins de 16 ans gratuitement aux concerts, séances deséances cinéma de et représentations concerts, cinéma et représentations de théâtre ou danse. profitez également de de théâtre ouVous de danse. Vous profitez également d’une réduction sur le prix des stages d’été. d’une réduction sur le prix des stages d’été. FR Stimulez la créativité de vos enfants grâce NL Wakker de creativiteit van je kinderen aan Découvrez cette enformule détail et Découvrez enrejoignezdétail et rejoignezà notre programme mêlant arts plastiques, metformule een cette programma vol beeldende kunsten, nous sur www.bozar.be/friends. nous sur www.bozar.be/friends. musique, cinéma et photographie au cœur du muziek, cinema en fotografie in het Paleis voor Palais des Beaux-Arts. BOZAR ouvre grand les Schone Kunsten. BOZAR zet de oren van je BOZAR-friends voor BOZAR-friends voor families oreilles de vos petits loups en leur proposant kinderen open voorfamilies nieuwe impulsen met zijn Met onze BOZAR-friends-formule ontvang je Metdes onze BOZAR-friends-formule ontvang je des concerts interactifs en famille ainsi que interactieve familieconcerten en muziekfestivals. scherpeen kortingen en exclusieve voordelen scherpe exclusieve voordelen festivals musicaux. Les oreilles... mais aussi les kortingen En hun ogen, want in de reeks family-friendly tegen een zachte prijs. Vanaf je ook tegen een zachte prijs. Vanaf dit jaar kandit je jaar ookkanvan yeux ! En effet, grâce à la série family-friendly films en de experimentele kortfilms Visual van je ganse gezin een BOZAR-friend maken. van je ganse gezin een BOZAR-friend maken. cinema. films et aux courts-métrages expérimentaux Voices ontdekken ze alternatieve Neem driejonger kinderen jonger dan zestien jaar Neem drie kinderen dan zestien jaar de Visual Voices, l’univers du cinéma alternatif Tijdens ontdekkingstochten door deen gratis meede naar concerten, films,entheatergratis mee naar concerten, films,gaan theaters’offre à eux. Vos enfants sont également invités tentoonstellingen je kinderen zelf aan de dansvoorstellingen. Ook voor de zomerstages dansvoorstellingen. Ook voor de zomerstages à prendre part à l’action, notamment lors des slag, net als de creatieve zomerstages. heb je recht optijdens een korting per kind. Kom er heb je recht op een korting per kind. Kom er parcours découvertes à travers nos expositions overoptewww.bozar.be/friends weten op www.bozar.be/friends en alles over tealles weten en et durant nos stages d’été. sluit je aan. sluit je aan.

ATIquES

INFO & TICKETS INFO & TICKETS

FR Envie de voyager ? Lors des Africa Sundays, découvrezFRla Envie faunede etvoyager ? la flore deLors l’Afrique en Sundays, des Africa vous déplaçant à votre gré àet l’intérieur etl’Afrique à découvrez la faune la flore de en l’extérieurvous de l’atelier pop-up Studio déplaçant à votre gré àCongo. l’intérieur et à Celui-ci sel’extérieur tient durant la période de rénovation de l’atelier pop-up Studio Congo. du MuséeCelui-ci royal d’Afrique centrale, dont la de fin rénovation se tient durant la période est prévuedupour 2017. Vous y ferezcentrale, connaissance Musée royal d’Afrique dont la fin avec les traditions et plongerez dansconnaissance la est prévuelocales pour 2017. Vous y ferez vie urbaine bouillonnante Kinshasa. L’après- dans la avec les traditionsdelocales et plongerez midi, place une surprise : un concert, un vieà urbaine bouillonnante de Kinshasa. L’aprèsspectaclemidi, ou une histoire. place à une Réserver surprise : également un concert, un FR Classique, jazz, rock, pop, musique du monde : au-delà de ces notre Studio Congoou pour fête d’anniversaire spectacle unelahistoire. Réserver également FR Classique, jazz, rock, pop,celui musique monde au-delà distinctions, seuld’anniversaire critère compte, de ladu qualité. Et:qui dit de ces notre Studio Congo pourun la fête de votre enfant. distinctions, untalent seul critère compte, celuivirtuose de la qualité. Et qui qualité, dit artistes de comme Wu Man, du pipa, ou dit de votre enfant. qualité, dit artistes deouïghoure. talent comme Wu Man, virtuose du pipa, ou Sanubarvoor Tursun, chanteuse Ces musiciennes partent NL Het Koninklijk Museum MiddenSanubar Tursun, chanteuse qui ouïghoure. NL 2017 Het Koninklijk Museum voor Middenà la recherche liens séculaires unissentCes lesmusiciennes musiques partent Afrika is tot gesloten voor een des grondige àetla centre-asiatique. recherche liens qui unissent musiques totchinoise 2017 gesloten voor een des grondige renovatie.Afrika In hetisPaleis voor Schone Kunsten Leséculaires groupe Huun Huur Tu,les dont la renovatie. Inpop-upatelier het Paleis voor Schone Kunsten chinoise et Le groupeinternationale, Huun Huur Tu, dont la pakt het uit met hetbeauté Studio du chant decentre-asiatique. gorge a fait la réputation pakt het uit metKom hetbeauté pop-upatelier Studio chant de gorgedua fait la réputation internationale, Congo. Zin in avontuur? naar dedu Africa lui aussi issu de cette région monde. En suivant la route Congo. Zinest in avontuur? Kom naar de de Africa Sundays en ontdek de rijke fauna enaussi flora van estvers lui issu cette région monde. suivant la route de la soie l’ouest, vous le du chemin de En Mahdieh Sundays ontdek de rijke fauna en flora croiserez van Afrika terwijl je vrijen binnen ende buiten loopt inl’ouest, la soie vers vouspar croiserez le chemin de Mahdieh Mohammadkhani. Accompagnée l’ensemble Dastan, cette Afrika terwijl je vrij en buiten loopt in het speelatelier. Je proeft erbinnen van lokale tradities Mohammadkhani. Accompagnée par l’ensemble Dastan, Je proeft er van van lokale tradities chanteuse interprète la musique classique perse, véritable bijoucette en duikt inhet hetspeelatelier. bruisende stadsleven chanteuse interprète lapercussionniste musique classique véritable bijou indes het bruisende stadsleven siècles passés. Quant Artoperse, Tuncboyacıyan, Kinshasa. en In duikt de namiddag pakken we uit passés. met vanau des siècles Quant au percussionniste Arto Tuncboyacıyan, Kinshasa. In namiddagd’un pakken we uit met cededétenteur Grammy vous ramène au temps présent grâce grâce een verrassingsconcert, -vertelling of –spektakel. ce détenteur Grammy vous ramène au temps présent een verrassingsconcert, -vertellingd’un of –spektakel. Je kan Studio Congoà ook reserveren voor hetanatoliens et arméniens. jazz auxreserveren accents Je kan Studioson Congo voor hetanatoliens et arméniens. à ook son jazz aux accents verjaardagsfeestje van je kind. verjaardagsfeestje van je kind.

150 150150 YEARS En op onze website www.bozar.be of YEARS in onze nieuwsbrieven. URBAN OFOF Als je deze URBANOF nog niet ontvangt, schrijf je dan snel VIBES in via www.bozar.be/newsletter. VIBES

e 00

BOZAR NIGHT, Debruit © Steyt Pena

nts grâce NL Wakker de creativiteit van je kinderen aan tiques, een programma vol beeldende kunsten, vité de vos enfantsmet grâce NL Wakker de creativiteit van je kinderen aan u cœurarts du plastiques, muziek, cinema eneen fotografie in hetvol Paleis voor kunsten, mêlant met programma beeldende ephotographie grand les au cœur Schone BOZAR zet de van jein het Paleis voor du Kunsten. muziek, cinema enoren fotografie roposant kinderen voor nieuwe impulsen zijnoren van je s. BOZAR ouvre grand les openSchone Kunsten. BOZARmet zet de nsi queendes interactieve familieconcerten en muziekfestivals. loups leur proposant kinderen open voor nieuwe impulsen met zijn s aussi les ainsi En in de reeks family-friendly tifs en famille quehun desogen, want interactieve familieconcerten en muziekfestivals. ly-friendly filmslesen de experimentele van Visual es oreilles... mais aussi En hun ogen,kortfilms want in de reeks family-friendly Voices ontdekken cinema. ementaux à la série family-friendly filmsze enalternatieve de experimentele kortfilms van Visual a alternatif Tijdens de ontdekkingstochten de métrages expérimentaux Voices ontdekken door ze alternatieve cinema. ment du invités tentoonstellingen gaan kinderen zelf aan de nivers cinéma alternatif Tijdens dejeontdekkingstochten door de tants lorssont des également slag, net als tijdens de creatievegaan zomerstages. invités tentoonstellingen je kinderen zelf aan de ion, notamment lors des slag, net als tijdens de creatieve zomerstages. expositions s à travers nos expositions d’été.

families & kids ’15 — ’16

centre for fine arts brussels

centre for fine arts

families & kids ’15 — ’16

brussels cEntrE for finE arts brussEls

intro

cEntrE for finE arts brussEls

In de flyers, kalenders, brochures magazines van BOZAR aan aFriCamuSEum aFriCamuSEum @BOZar de ticketbalie van het Paleis voor @BOZar Schone Kunsten.

intro

en iliES & KiDS ‘15-’16 FamiliES & KiDS ‘15-’16

(1921, 31’), One week - Buster Keaton (1920, 24’) rother – The Fleischer Brothers (1920, 6’51)

JE VINDT AL ONZE ACTIVITEITEN

DECEMBER 5 PROGRAMME

NOV — DEC ProGraMMe 5 TheaTre THEATRE PROGRAMME 55TheaTre —— 66 ProGraMMe 5 PROGRAMME

JAZZ

19.02 — 22.05.2016

DANIEL BUREN

Hier vind je een selectie van de hoogtepunten uit onze programmatie van de volgende twee maanden.

De Franse kunstenaar (°1938) is bekend van zijn vast patroon van witte en gekleurde verticale strepen. Door het tijdelijk karakter van Burens werk is een klassieke retrospectieve onmogelijk. Met deze tentoonstelling gaat hij de uitdaging voluit aan. Zijn werk treedt in dialoog met de kunst van 70 kunstenaars uit de 20e eeuw. Lees meer op p. 06

EXPO

26.02 — 29.05.2016

14.01 — 24.03.2016

THEO VAN DOESBURG

HENRY VAN DE VELDE AWARDS & LABELS Het beste design van eigen bodem op één plaats verzameld.

JOHN ESCREET TRIO & EVAN PARKER De jonge jazzpianist en -componist John Escreet heeft al zes uitstekend onthaalde platen uitgebracht. Zijn recentste, Sound, Space and Structures, stelt hij voor op dit concert. Hij kan rekenen op de medewerking van Tyshawn Sorey, John Hebert en de legendarische Evan Parker. Lees meer op p. 34

Een nieuwe kijk op leven, kunst en technologie Deze Nederlandse kunstenaar richtte met Piet Mondriaan de kunststroming De Stijl op. Van Doesburg trok door Europa om hun abstracte beeldtaal te promoten en kwam in contact met het dadaïsme en Bauhaus. Zijn revolutionaire beeldtaal dook op in schilderijen, gebouwen, kledij, meubels en interieur. Lees meer op p. 06

26.02 — 29.05.2016

REMBRANDT IN ZWART-WIT 01

10.02.2016

Een fresco

HIGHLIGHTS

Naast wereldberoemde schilderijen maakte Rembrandt ook meesterlijke etsen. Je ziet portretten van bedelaars, naakten en volkse figuren, landschappen, taferelen uit het dagelijks leven en scènes uit het Oude en Nieuwe Testament.

03

KLASSIEKE MUZIEK 03.01.2016

NATIONAAL ORKEST VAN BELGIË Nieuwjaarsconcert De Italiaanse dirigent Francesco Ciampa leidt het NOB en de Russische sopraan Irina Lungu. Op het programma staan klassiekers van componisten uit de gouden eeuw van de Franse opera als Gounod, Massenet en Charpentier, en Italiaanse toondichters als Donizetti, Rossini en Bellini.

01

Serax, Perfect Imperfection, design by Roos Van de Velde © G.R. 02 Self-portrait leaning on a stone sill, Rembrandt (1639) © Stichting Rembrandt op Reis 03 John Escreet © Shervin Lainez 04 Lungu Irina © Silvano Bacciardi 02

39

JAN. — FEB. ’16

04

22.01.2016

06.02.2016

08.02.2016

HERBERT BLOMSTEDT

STRAUSS & BEETHOVEN DOOR BYCHKOV & THIBAUDET

IL POMO D’ORO STELT RINALDO VOOR

aan het hoofd van het Koninklijk Concertgebouworkest Herbert Blomstedt is een van de grootste dirigenten en leidt dit wereldberoemde orkest. Je hebt zelden de kans om een betere uitvoering van de bekende Symfonie uit de nieuwe wereld van de Tsjechische componist Antonín Dvořák live te horen.

De charismatische Franse pianist JeanYves Thibaudet is de solist in het Vijfde pianoconcerto van Beethoven. Het symfonische gedicht Ein Heldenleben van Richard Strauss vervolledigt dit romantische programma onder leiding van dirigent Semyon Bychkov.

Dit piepjonge ensemble scheert nu al hoge toppen, onder andere in de Wigmore Hall, het Theater an der Wien en het Théâtre des Champs-Élysées. Het ensemble specialiseert zich in opera’s van de barok tot de belcanto. Händels Rinaldo is een kolfje naar zijn hand.

THEATER & DANS, WERELDMUZIEK & AGORA 05

15.01 — 16.01.2016 27.01.2016

DANIIL TRIFONOV bij BOZAR Deze jonge Russische pianist is een sensatie in de internationale muziekscene. Zijn Argentijnse collega Martha Argerich is fan. Ze zei over hem dat hij “alles heeft en meer. Wat hij met zijn handen doet is technisch gezien ongelofelijk… ik heb nooit iets gelijkaardigs gehoord.”

MOUSSEM CITIES @ TUNIS

07

04.02.2016

JEAN-FRANÇOIS ZYGEL & NOB Voyage au cœur de l’orchestre De Franse componist en pianist Jean-François Zygel is een televisiebekendheid in Frankrijk. Hij heeft als missie klassieke muziek toegankelijk te maken voor een breed publiek. In Brussel speelt hij samen met het Nationaal Orkest van België de Symfonie nr. 25 van Mozart. Zijn uitleg geeft hij uitsluitend in het Frans.

De Arabische Lente laaide eind 2010 op in de Tunesische hoofdstad Tunis, een cultuuroase. Op 14 januari 2011 viel de regering en later braken opstanden uit in de hele Arabische wereld. Vijf jaar nadien kan je bij BOZAR belangrijke politieke, sociale en vooral culturele spelers uit het Midden-Oosten ontmoeten. In dit festival wisselen theater, dans, muziek en debatten elkaar af. Lees meer op p. 20

20.01 — 21.01.2016

AHMED EL ATTAR Serveert The Last Supper Ahmed El Attar schreef en regisseerde dit stuk over een welgestelde Egyptische familie. Het is een haarscherpe sociale observatie en een zwarte komedie die de Egyptische elite meedogenloos in haar hemd zet. Lees meer op p. 16

06

08

05 06 07

40

08

Herbert Blomstedt © Martin U.K. Lengemann Daniil Trifonov © Dario Acosta Jean-Yves Thibaudet © Decca/Kasskara Jean-François Zygel © Thibault-Stipal

FILM

26.01 — 27.01.2016

EEN LITOUWSE MEEUW De Litouwse topregisseur Oskaras Korsunovas brengt een zinderende bewerking van Anton Tsjechovs theaterklassieker De meeuw. Het stuk gaat over theater, kunst en kunstenaars, en is een herkenbaar drama dat graaft naar de bodem van de menselijke ziel.

MET HET HELE GEZIN

06.01 — 10.01.2016

BOZAR CINEMA DAYS Fictie, documentaire, animatie, hybride visuele kunst, experimentele film of ciné-concerts, in dit filmfestival kan je van alle vormen van cinema genieten. Je maakt kennis met het rijke filmaanbod uit de hele wereld en kan achteraf mee discussiëren. Kijken, praten en ontmoeten zijn de codewoorden van dit festival zonder competitie, maar vol gezelligheid. Lees meer op p. 24

31.01.2016

VISUAL VOICES De stad komt tot leven (8+) In dit ciné-concert ontdek je het New York van de jaren vijftig aan boord van een hobbelige trein. Vormen en lijnen in goudgele kleuren glijden voorbij op de klanken van swingende bigbandmuziek. Beeld na beeld komt de metropolis tot leven terwijl muzikanten de stadsgeluiden verwerken in muziek.

09

30.01.2016

KODO ONE EARTH TOUR 2016 Mystery Uit traditionele Japanse drums in uiteenlopende afmetingen komen koortsachtige en opzwepende ritmes voort. Voeg daarbij een indrukwekkende choreografie en je krijgt een totaalspektakel waarin je helemaal wordt meegezogen. Lees meer op p. 28

03.02.2016

ROCÍO MÁRQUEZ neemt de flamenco onder handen De traditionele flamenco krijgt met Rocío Márquez een nieuw elan. Ze stelt bij BOZAR haar nieuwe cd El Niño (Het kind) voor. Hij is gewijd aan Pepe ‘El Niño’ de Marchena, een bekende flamencozanger die al als adolescent debuteerde — vandaar zijn bijnaam — en in 1976 overleed.

11

LITERATUUR 14.01.2016

KARL OVE KNAUSGÅRD, ZONDER OMWEGEN In deze literaire ontmoeting praat Ruth Joos (Radio 1) met Karl Ove Knausgård. De Noorse schrijver werd wereldberoemd met zijn reeks Min kamp (Mijn strijd). In zes lijvige autobiografische romans beschrijft hij elk facet van zijn leven. Knausgård schrijft onverholen over zichzelf en zijn familie, waardoor zijn werk heftige reacties oproept. Lees meer op p. 30

12

10.02.2016

ONTDEKKINGSTOCHT DOOR HET PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN Het Paleis voor Schone Kunsten is een topontwerp van de Belgische architect Victor Horta (1861-1947). Hij ontwierp deze cultuurtempel op maat van de burger: toegankelijk, veelzijdig en open voor iedereen. Ga mee op ontdekking, ook achter de schermen.

10 10

11 12

41

JAN. — FEB. ’16

12

The Seagull © Dmitrijus Matvejevas Rocio Marquez © Curro Cassillas Carol © G.R. Visual Voices © Mattias De Leeuw

Overheidssteun

Institutionele partners

Structurele partners

Mediapartners

Federale Regering Diensten van de Eerste Minister, Cel algemene beleidscoördinatie · Diensten van de viceeersteminister en minister van Werk, Economie en Consumenten, belast met Buitenlandse Handel · Diensten van de vice-eersteminister en minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken, belast met Grote Steden en de Regie der gebouwen Diensten van de vice-eersteminister en minister van Ontwikkelingssamenwerking, Digitale Agenda, Telecommunicatie en Post · Diensten van de vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken en Europese Zaken, belast met Beliris en de Federale Culturele Instellingen · Diensten van de Minister van Begroting, belast met de Nationale Loterij · Diensten van de minister van Financiën Communauté Française Cabinet du Ministre-Président · Cabinet de la Vice-Présidente et Ministre de l’Education, de la Petite enfance, des Crèches et de la Culture · Cabinet du Ministre de l’Aide à la jeunesse, des Maisons de justice et de la Promotion de Bruxelles Vlaamse Gemeenschap Kabinet van de minister-president en minister van Buitenlands Beleid en Onroerend Erfgoed · Kabinet van de minister van Cultuur, Media, Jeugd en Brussel

Commission Communautaire Française Vlaamse Gemeenschapscommissie Ville de Bruxelles. Stad Brussel Internationale partners European Concert Hall Organisation: Concertgebouw Amsterdam · Gesellschaft der Musikfreunde in Wien · Wiener Konzerthausgesellschaft · Cité de la Musique Paris · Barbican Centre London · Town Hall & Symphony Hall Birmingham · Kölner Philharmonie · The Athens Concert Hall Organization · Konserthuset Stockholm · Festspielhaus Baden-Baden · Théâtre des Champs-élysées Paris · Salle de concerts Grande-Duchesse Joséphine-Charlotte de Luxembourg · The Sage Gateshead · Palace of Art Budapest · L’Auditori Barcelona · Elbphilharmonie Hamburg · Casa da Música Porto · Calouste Gulbenkian Foundation Lisboa · Palau de la Música Catalana Barcelona · Konzerthaus Dortmund

42

PARTNERS & INFO

Tentoonstellingen: Din > Zon 10:00 > 18:00 / Don 10:00 > 21:00 / De kassa is open tot een half uur voor sluiting Callcenter: +32 (0)2 507 82 00 (Din > Vrij 13:00 > 17:00) Groepen: Maa > Vrij 09:00 > 17:00 / +32 (0)70 344 577 / [email protected] Andere verkoopunten: FNAC Winkels — www.fnac.be / Toeristische Dienst van het Europees Parlement +32 (0)2 284 20 80 / Dienst culturele voorstellingen van de NATO +32 (0)2 707 49 83 Bereikbaarheid: Metro: 1 en 5 Centraal Station & Park / Bus: 27, 29, 38, 63, 65, 66, 71, 71N, 95 /  Tram: 92, 94 / Trein: Centraal Station

Bevoorrechte partners BOZAR

BOZAR EXPO PHOTO

BOZAR MUSIC

Stichtingen

Deutschsprachige Gemeinschaft Belgiens Kabinett des Ministerpräsidenten Brussels Hoofdstedelijk Gewest Kabinet van de minister-president Kabinet van de minister van Financiën, Begroting, Externe Betrekkingen en Ontwikkelingssamenwerking

Tickets: Ravensteinstraat 18, 1000 Brussel / Din > Vrij 13:00 > 17:00 / Het bespreekbureau is bovendien 1 uur vóór elke voorstelling open

BOZAR corporate patrons ABN AMRO · Bank of New York Mellon · Edmond de Rothschild (Europe) · Bird & Bird · BKCP · EDF Luminus · KBC Bank · Lhoist · Linklaters · Lombard Odier · NH Hoteles · Puilaetco Dewaay Private Bankers · Société Fédérale de Participations et d’Investissement – Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij

Parkings: P1 - PARKING Grote Markt Keizerinlaan, Agoraplein, 1000 Brussel / P2 - PARKING Albertina, 16 Justitieplein, Stuiversstraat, 1000 Brussel / P3 - PARKING Poelaert-Zavel, Poelaertplein, 1000 Brussel Personen met een handicap: Zaal M, de Studio en de Grote Zaal ‘Henry Le Bœuf’ bereikbaar via de Terarkenstraat 2. Tentoonstellingen, voor afspraken: +32 (0)479 98 66 12 [email protected]. Parkeerplaatsen op het einde van de Terarkenstraat en in de Hofbergstraat, ter hoogte van huisnummer 2 Management: Chief Executive Officer – Artistic Director: Paul Dujardin / Head of Exhibitions: Sophie Lauwers / Director of Finances: Jérémie Leroy / Director of Operations: Albert Wastiaux  / Head of Cinema: Juliette Duret / Head of Music: Ulrich Hauschild / Director of Human Resources: Marleen Spileers / Director of Marketing, Communication & Sales: Filip Stuer / Director of Technics, IT, Investments, Safety & Security: Stéphane Vanreppelen / Director of General Administration: Didier Verboomen

Promotiepartners

Officiële leveranciers

Toen dit magazine naar de drukker vertrok, waren de ingangen Park en Terarken om veiligheidsredenen nog gesloten voor het publiek. Om je veiligheid te verhogen, zijn er ook strikte toegangscontroles. Die vergen tijd, daarom vragen we je op tijd te komen zodat onze evenementen stipt kunnen starten. Rugzakken en tassen zijn niet toegelaten in onze zalen.

BMW. IN PERFECT HARMONY WITH BOZAR.

BMW

www.bmw.be

Sheer Driving Pleasure

Slim d’Hermès watch in steel, Manufacture H1950 ultra-thin movement.

SLIM D’HERMÈS, PURITY IN MOTION.

Bruxelles 02 511 20 62 Hermes.com