KRANT mei-juni 2008
Een blik terug en vooruit Als voedselteamlid of producent is het niet altijd vanzelfsprekend om op de hoogte te blijven van wat de vzw Voedselteams nu eigenlijk allemaal doet. Jaarlijks moeten wij dat aan de subsidiërende overheid rapporteren via een voortgangsrapport en uiteraard wordt dit ook voorgelegd aan de Algemene Vergadering. Om al onze leden te informeren gaan we vanaf nu een jaarlijkse krant uitgeven waarin je het verslag en ook een toelichting bij de cijfers terugvindt. Je houdt het eerste exemplaar op dit moment in je hand. Voedselteams is sinds 2005 gesubsidieerd als socio-culturele beweging. In het kader van deze subsidie hebben we een beleidsplan ingediend voor de periode 2005-2010. Als socio-culturele beweging moet men op 3 terreinen actief zijn: activering, sensibilisatie en educatie. Ons beleidsplan is dan ook op deze drie pijlers gebaseerd en die zijn ook terug te vinden in de korte versie van onderstaand voortgangsrapport. De volledige versie is te bekomen via het secretariaat van Voedselteams vzw.
Activering Er werd in 2007 hard gewerkt aan de webwinkel en ook flink geïnvesteerd (bijna € 12.000) Het langverwachte financiële luik waarmee de financieel verantwoordelijken op een gemakkelijker manier hun taak konden verrichten, werd gelanceerd. De verantwoordelijken van de teams en de producenten kregen de nodige ondersteuning bij hun overstap naar de webwinkel en er werden regelmatig nog verbeteringen aangebracht in de webwinkel. Eind 2007 werkten ongeveer 80% van alle voedselteams met de webwinkel. Voor 2008 investeren we € 10.000 in de webwinkel. Er wordt volop gewerkt aan een uitbreiding van het financieel luik en er wordt een administratief luik ontwikkeld waarmee de vzw alle gegevens uit de webwinkel kan beheren. Het is de bedoeling om tegen eind 2008 alle voedselteams te laten bestellen via de webwinkel. We blijven ook verder investeren in het optimaliseren van de gebruiksvriendelijkheid. De ondersteuning van de vrijwilligers is een belangrijke taak voor de vzw. Dit gebeurt vooral telefonisch en per mail maar wordt ook geïntegreerd in bijvoorbeeld de regiovergaderingen. Voor 2008 blijven we hier uiteraard de nodige aandacht aan besteden en zal er specifiek werk gemaakt worden van ondersteuning van de groepsverantwoordelijken. Wij willen hen materiaal en methodieken aanreiken voor een degelijk onthaal voor nieuwe leden zodat ook nieuwe leden goed op de hoogte zijn van de visie van Voedselteams. Om de voedselkilometers te beperken, en ook om de produ-
centen te ontlasten, werd er in Oost-Vlaanderen een transportronde uitgewerkt. Op die manier slaagden we erin de voedselkilometers terug te dringen van 100.000 km per jaar naar 35.000 km per jaar. In fase drie van deze aanpak (2008 of 2009) zal het transport dalen tot 19.000 km. Ook in Antwerpen worden gesprekken gevoerd om het transport efficiënter te laten gebeuren. Dit om een ruimer aanbod te kunnen aanbieden en om nieuwe producenten te kunnen betrekken. Heel wat Voedselteams houden een jaarlijkse evaluatievergadering. Vorig jaar werden 39 jaarvergaderingen bijgewoond door onze regioverantwoordelijken. Deze jaarvergaderingen zijn belangrijk voor de werking van de teams maar ook voor het contact met de producenten. Maar om het voor de producenten minder tijdsintensief te maken, blijven we zoeken naar andere mogelijkheden om meerdere teams en meerdere producenten bij elkaar te brengen. In Oost-Vlaanderen had er vorig jaar terug een bedrijfsbezoekdag plaats (zie foto blz. 5). Ruim 140 voedselteamers zakten af naar de drie betrokken bedrijven, om af te sluiten met een heerlijke BBQ. Ook werden er bij de start van nieuwe teams voor het eerst brunches georganiseerd voor de nieuwe teamleden en producenten maar ook voor de buurtbewoners. Wij blijven zoeken naar andere activiteiten die producenten en voedselteamleden met elkaar in contact brengt. T.o.v. van 2006 steeg het aantal voedselteamleden met ongeveer 15 %. We ontvingen ong. 500 informatievragen. De meeste van deze mensen konden doorgestuurd naar de bestaande teams. We realiseerden nieuw promotiemateriaal waaronder 3 nieuwe, in het oog springende stands waarmee we Voedselteams voorstellen tijdens beurzen en andere publieksevenementen. Heel wat teams hebben zelf ook acties ondernomen of deelgenomen aan lokale evenementen om nieuwe leden aan te trekken. Teams kunnen hiervoor allerlei materiaal bekomen bij de vzw, zoals een (mini-) stand, folders, affiches, persartikels,… We organiseerden ook 17 informatieavonden die uiteindelijk leidden tot de opstart van 6 nieuwe voedselteams.
Sensibilisatie Voedselteams vzw nam deel aan diverse debatten en studiedagen waar we het korte keten principe en de lokale duurzame productie en consumptie verdedigden. We organiseerden diverse filmavonden waaronder bijvoorbeeld in Leuven de film over Farmer John die gaat over Consumer shared Agriculture. We kregen die avond 260 deelnemers over de vloer. (vervolg op blz. 2)
1
(vervolg van blz. 1) Voedselteams volgt ook de campagne op in het kader van De Tijd loopt 2015. We zijn lid van het Netwerk Bewust Verbruiken, waar we samen met tal van andere organisaties campagnes of acties opzetten of opvolgen met als doel consumenten aan te zetten tot een duurzamer consumptiegedrag. In Leuven werkten we ook mee aan diverse projecten van de Katholieke Hogeschool en stonden we mee aan de wieg van duurzame Studentengroentetas. Voor 2008 willen we graag een eigen campagne of actie uitwerken. Wie creatieve ideeën heeft mag die gerust in onze oren fluisteren. We proberen ook om andere doelgroepen te bereiken. Naast de studenten hebben we ook pogingen ondernomen om rond gezonde voeding te werken met kansarmen maar de organisaties die deze mensen vertegenwoordigen zagen hier niet direct mogelijkheden. Verder zijn er voorstellen om afhaalpunten te organiseren voor het personeel van de universiteiten maar ook voor andere bedrijven. Er wordt nog volop gewerkt aan een totaal vernieuwde website die we nog voor de zomer wensen te lanceren. Via deze website willen we veel meer de teams zelf in de kijker stellen en we hopen dan ook op regelmatige bijdrages van jullie. Op die manier willen we tonen dat Voedselteams een beweging is van bewuste consumenten verspreid over heel Vlaanderen. Er komen ook wekelijks artikels op de site die te maken hebben met landbouw, voeding, projecten of acties, enz. We gaan onderzoeken of we een communicatiewerkgroep kunnen opstarten die dan ook zou reageren op artikels uit de pers of opiniestukken kan schrijven.
Educatie We hebben een fiche uitgewerkt waarmee we al de producenten waar we mee samen werken gaan screenen op hun productiemethodes maar ook en vooral op de filosofie van het bedrijf. Bedoeling is dat we dan de ingevulde fiches ter beschikking stellen aan de voedselteamleden zodat men degelijk geïnformeerd is over de producenten waar we mee samenwerken. Onze voedselteamskrant zal maar éénmaal per jaar meer verschijnen in een papieren versie naar aanleiding van het jaarverslag en de cijfers. Via de website gaan we regelmatiger kunnen communiceren over onze werking op het terrein en ook, hopelijk, meer leden bereiken. Als beweging wordt men ook verondersteld zich te richten op het grote publiek. Dit doen we onder andere via de brunches, de filmavonden en debatten, diverse vormingsavonden in samenwerking met oa Velt en Vormingplus, acties gericht naar jongeren, enz. Het blijft echter een grote uitdaging om boeiende activiteiten te organiseren die de mensen naar buiten lokt. Wij streven er vooral naar om consumenten en producenten met elkaar in contact te brengen en ervoor te zorgen dat er een beter begrip komt van de situatie van de boeren, zowel hier bij ons als in het zuiden. Voedselteams vzw is niet enkel actief in België. Wij zijn actief in een internationaal netwerk Urgenci dat korte keteninitiatieven van over de hele wereld vertegenwoordigt en probeert internationale samenwerking ten voordele van kleinschalige,
Lidgeld 2008 De Raad van Bestuur heeft beslist om vanaf april 2008 het lidgeld te verhogen van € 7,50 per gezin per jaar naar € 10. Dit vraagt wel enige toelichting. Vanaf het ontstaan van Voedselteams in 1996 is het lidgeld nooit aangepast. Het was oorspronkelijk 300 fr. en is met de komst van de euro omgerekend naar € 7,50. Toen was Voedselteams wel nog geen onafhankelijke vzw en kon men nog rekenen op personeelsinzet van organisaties zoals Vredeseilanden en Vormingplus. Vanaf 2001 echter is Voedselteams een onafhankelijke vzw, met eigen personeel en met als consequentie dat er dus ook eigen middelen moesten gevonden worden. Gelukkig hebben we sinds 2005 een subsidie als socio-culturele beweging maar die volstaat lang niet om alle kosten te dragen. En, die kosten lopen jaar na jaar op, dat is onvermijdelijk. Maar ook de werking van Voedselteams is grondig gewijzigd vergeleken met de beginperiode. Teams die vroeger werden opgestart, kregen na de info-vergadering een voorbeeld van een bestelformulier (helemaal in het begin was dat zelfs een papieren versie) en moesten dan grotendeels hun werking zelf organiseren. Ondertussen is er een webwinkel waar toch al wel veel geld in werd geïnvesteerd, degelijke ondersteuning van de vrijwilligers en de teams, worden er activiteiten georganiseerd, is er promotiemateriaal ter beschikking, en heeft elke regio zijn eigen regioverantwoordelijke.
2
mei-juni 2008
Vandaar dat er dan ook werd beslist om het lidgeld een beetje op te trekken. Maar het lidgeld dient niet alleen ter compensatie van de diensten die we aanbieden. Als lid van Voedselteams geef je een duidelijk signaal dat je het belangrijk vindt dat er een vzw bestaat die opkomt voor de lokale en over het algemeen kleinschalige producenten. En hoe doe je dat het beste? Door er voor te zorgen dat die boeren hun duurzame producten kunnen verkopen aan een eerlijke prijs en hen op die manier een inkomen bezorgen. We lijden niet aan grootheidswaanzin en beseffen ook wel dat de omzet binnen Voedselteams in de meeste gevallen niet volstaat maar voor heel wat van onze producenten is het wel een heel belangrijk deel van hun omzet. Maar daarnaast moeten we als organisatie blijven zoeken naar andere manieren en modellen om nog meer consumenten aan te zetten tot een duurzame consumptie, om meer producenten aan te zetten tot een duurzame productie, om de overheid aan te zetten tot een beleid ter ondersteuning van de duurzame, familiale landbouw, om te blijven opkomen voor het recht op eerlijk en gezond voedsel dat niet ten koste gaat van de boeren, noch hier, noch in het Zuiden. En daarvoor rekenen we op jullie steun, niet alleen door het betalen van een lidgeld maar vooral door jullie deelname en door het mee uitdragen van het gedachtegoed van Voedselteams!
duurzame landbouw te realiseren. Consumenten en boerenbedrijven uit de ganse wereld komen er tweejaarlijks samen om uit te wisselen over de verschillende initiatieven. In Urgenci is een comité opgericht dat de organisatie stuurt. Voedselteams vzw is in dit comité vertegenwoordigd. Onze bijdrage ligt in het mede promoten van ons model en het plaatsen van dit model in een Noord Zuid dimensie. Op politiek vlak proberen we druk uit te oefenen, meestal samen met andere organisaties, om de lokale , en dan vooral de kleinschalige, boeren te ondersteunen. Zo gaan we dit jaar nog een voorstel voorleggen aan het Kabinet van Minister Peeters ter ondersteuning van korte keteninitiatieven. Verder willen we onderzoeken of er mogelijkheden zijn om jonge, startende boeren te helpen (zie ook verder in de krant). Naast alle werk op het terrein moet er uiteraard ook nog gewerkt worden aan het versterken van de organisatie zelf. De zoektocht naar de noodzakelijke extra middelen blijft duren. Het beleidsplan moet opgevolgd worden en jaarplannen en begrotingen en afrekeningen moet in orde zijn. Personeelszaken, boekhouding, vzw wetgeving, Raad van Bestuur, Algemene Vergadering, het hoort er allemaal bij en kan niet verwaarloosd worden. Integendeel, wij streven naar een versterking van de Raad van Bestuur zodat er meer leden betrokken worden bij de verdere uitbouw van de vzw. De eerste ruime Algemene Vergadering heeft al plaatsgehad en het was hartverwarmend om de reacties uit de teams en van de toch ruim 30 aanwezigen te mogen ontvangen. Dit ruime draagvlak is nodig om de beweging uit te bouwen en om samen met alle betrokkenen, leden en producenten, de pistes uit te stippelen voor de verdere toekomst. Samen moeten we er voor zorgen dat er in de zeer nabije toekomst nog wel voldoende producenten overblijven die op een duurzame manier willen produceren voor de lokale markt. En dat deze producenten daar een voldoende groot inkomen mee kunnen verwerven om het vol te houden.
De cijfers Hoeveel inkomsten heeft de vzw Voedselteams en wat doen we ermee? Afrekening 2007 KOSTEN begroot Diverse goederen en diensten 32.585,00 Personeelskosten 101.700,00 Afschrijvingen 2.145,97 Andere kosten 310,00 Over te dragen winst 0,00 Overboeking bestemde fondsen 626,55 TOTAAL KOSTEN 137.362,52
afrekening 22.710,72 102.518,45 3.224,08 851,34 5.360,03 5.360,03 138.701,50
Wat betreft 2007 is er minder uitgegeven aan diverse goederen en diensten dan begroot. Enerzijds omdat we zuiniger zijn geweest (telefoon, kilometers,...) anderzijds omdat een project deels werd overgedragen naar 2008. Hierdoor bleef er op het einde van 2007 10.720,06 euro over. De helft daarvan gaat naar het sociaal fonds dat de vzw in staat moet stellen om het personeel nog 6 maanden uit te betalen mochten we plots zonder subsidies vallen. De andere helft wordt overgedragen naar het beginvermogen. Lidgelden betreffen zowel de lidgelden van de voedselteamleden als de 3% bijdrages van de producenten.
Inkomsten 2007 INKOMSTEN Lidgelden Subsidies Overige (o.a. VIA) TOTAAL INKOMSTEN
Begroot 32.000,00 100.867,52 4.500,00 137.367,52
Afrekening 31.996,54 96.419,50 10.285,46 138.701,50
Het bedrag van de ontvangen subsidies ligt lager dan begroot maar dat heeft eveneens te maken met het feit dat een project, wat betreft te ontvangen subsidies, deels werd overgeschreven naar 2008. De subsidie als socio-culturele beweging bedraagt jaarlijks € 75.000 (die dan wel nog geïndexeerd wordt). De overige middelen komen vooral uit fondsen van de Vlaamse Overheid (Vlaams Intersectoraal akkoord). Voor het eerst kregen we Sociale Maribel tewerkstelling toegewezen. Hiermee kunnen we een aantal extra werkuren toekennen die betaald worden vanuit het fonds. De investering in de webwinkel wordt beschouwd als immateriële vaste activa. De eindbalans in 2007 staat op 11.850,43 waarvan 2370,09 wordt afgeschreven. Begroting 2008 KOSTEN 2007 Begroting 2007 Afrekening 2008 Begroting Diverse goederen en diensten 32.585,00 22.710,72 29.640,00 Personeelskosten 101.700,00 102.518,45 108.750,00 Afschrijvingen 2.145,97 3.224,08 5.700,00 Andere kosten 310,00 851,34 310,00 Over te dragen winst 0,00 5.360,03 152,90 Overboeking bestemde fondsen 626,55 5.360,03 — TOTAAL KOSTEN 137.362,52 138.701,50 144.552,90 We zien geen al te grote verschuivingen in de begroting. Er wordt iets meer begroot voor de diensten en goederen gezien er nog kosten verwacht worden in het kader van een project maar daar staan ook extra middelen tegenover. De personeelskost stijgt enerzijds omwille van anciënniteit en indexeringen, anderzijds omwille van extra uren tewerkstelling via de Sociale Maribel. De kosten van die extra tewerkstelling worden grotendeels terugbetaald vanuit het fonds. Er wordt voor 2008 een investering voorzien in de webwinkel van € 10.000 dus stijgen ook de afschrijvingen.
INKOMSTEN Lidgelden Subsidies Overige (o.a. VIA) TOTAAL INKOMSTEN
Inkomsten 2008 Begroot 2007 Afrekening 2007 Begroting 2008 32.000,00 31.996,54 35.500,00 100.867,52 96.419,50 104.452,90 4.500,00 10.285,46 4.600,00 137.367,52
138.701,50
144.552,90
Ook hier geen grote verschuivingen. Wel worden de inkomsten via de lidgelden (3% bijdragen van de producenten en lidgelden van de leden) hoger ingeschat. We verwachten namelijk dat de omzet via Voedselteams verder zal stijgen door een toename van het aantal leden en de raad van Bestuur heeft ook beslist het lidgeld op te trekken tot € 10 per gezin. (Lees hierover meer elders in de krant.) mei-juni 2008
3
Algemene Vergadering van Voedselteams vzw op zaterdag 15 maart 2008 De Algemene Vergadering had als doel om zo veel mogelijk leden van Voedselteams, maar ook producenten, te laten meedenken over hoe we verder het korte keten principe gestalte kunnen geven. Vijftien teams of individuen bezorgden op voorhand hun opinies daarover. De dertig aanwezigen op de AV gingen aan het werk op basis van drie vragen over dilemma’s: 1. Welke dilemma’s kom ik als voedselteamlid of producent tegen binnen het korte keten principe? 2. Welke argumenten zie ik bij deze dilemma’s? 3. Welke argumenten vind ik doorslaggevend voor Voedselteams? Vervolgens konden ze aanduiden welke voorstellen als het belangrijkst werden gezien. Op die manier werden er keuzes gemaakt, die de leidraad vormen voor enkele hervormingen binnen de organisatie, die een antwoord geven op weerkerende vragen over duurzame landbouw en de vertaling daarvan naar de keuze voor producenten en producten. Er was gekozen voor een duidelijke afbakening van het thema van de AV om zo over concrete keuzes te spreken. Andere thema’s kwamen zo minder aan bod, en krijgen een plaats op volgende AV’s.
De stellingname Voedselteams werkt met duurzame landbouwers en producenten, die de ecologische, sociale, en economische omstandigheden van hun productie zodanig willen inrichten dat het harmonische en duurzaam samenleven van mens en dier versterkt worden. Produkten die een bio-label hebben, bieden een toegevoegde waarde. Maar de toekenning van bio-labels houdt geen rekening met alle factoren en is louter een beoordeling op technische vereisten tijdens de productie. Voedselteams wil meer argumenten in aanmerking nemen bij de keuze om met een producent te gaan samenwerken: de duurzame, globale afweging heeft prioriteit op de eerder (bio-)technische. Bio kan dus zeker, maar is geen must. Bio die veel kilometers heeft afgelegd, geniet geen voorkeur op produkten die met een duurzame visie zijn geproduceerd en bovendien uit eigen streek komen. Duurzame landbouwproducten hebben geen aparte erkenning of label, voor Voedselteams is het belangrijk net wel de keuze hiervoor te maken. De toepassing van een duurzame werkwijze door de producenten, wordt door Voedselteams vzw nagegaan via een bedrijfsdoorlichting. De resultaten daarvan zullen ter beschikking zijn voor de teams. Voedselteams moet bij uitstek waken over de korte ketenprincipes, dit werd zeer hoog ingeschat. Via een korte keten krijgen de producenten een beter deel van de verkoopprijzen, en kan er een band ontstaan met de mensen die ons voedsel verzorgen. De groentepakketten moeten gegarandeerd samengesteld zijn door lokale producenten met biologische en seizoensgroenten.
4
mei-juni 2008
Wanneer er in de winter uitzonderlijk hiervan wordt afgeweken, dan moet dit goed gecommuniceerd worden, inbegrepen informatie over het land en bedrijf van herkomst. Producenten die met lijsten van bij te bestellen groenten werken, houden zich ook aan de informatievereiste en maken de oorsprong van de aangeboden producten bekend. Vleesvervangers zijn zeker welkom binnen de teams, we willen ingaan op vragen en voorstellen om deze op te nemen in het aanbod. We maken daarbij een onderscheid tussen seitan en soja. Seitan is gemaakt van tarwegluten en wordt waar mogelijk opgenomen in het bestelaanbod. Voor vleesvervangers van soja wordt nog even afgewacht en zijn verder gesprekken nodig. Ondermeer om het te hebben over de oorsprong van de soja, productieproces, ... Steeds meer teams breiden hun bestelaanbod uit met fairtrade producten uit een lokale wereldwinkel, een evolutie die toe te juichen is. We kiezen niet voor een samenwerking met de centrale diensten van Wereldwinkels voor de bevoorrading van de teams. Om het extra werk te beperken wordt doorgaans gewerkt met een selectie uit het aanbod van de Wereldwinkel met een twintigtal produkten. Lokaal fruit en exotisch (citrusvruchten en zachte soorten) fruit kunnen beiden aangeboden worden maar gescheiden van elkaar, dus niet in gemengde bakken. Het exotisch fruit komt bij voorkeur uit het Zuiden van Europa en via een rechtsreeks samenwerking met producenten uit het Zuiden. Dit moet verder onderzocht worden. Het engagement en de sociale dimensie zijn een fundament. Ook de regelmatige aankoop via Voedselteams is voor velen een duidelijk en afgebakend engagement. De teams en hun zelfstandige werking zijn mogelijk door de velen die een groter engagement op zich nemen, waarbij een goede spreiding van de taken de duurzaamste aanpak blijkt. Ook bovenlokaal dragen vrijwilligers mee de organisatie en werken ze aan de website, de boekhouding of nemen ze de beslissingen in het dagelijks bestuur en de raad van bestuur.
De ondersteuning van Voedselteams is erop gericht om de belangrijke taken van bestel- en financiële verantwoordelijken verder te verlichten. De bestelmethode was een stap in dit proces, snellere verwerking en maandelijks bestellen van een groentepakket worden onderzocht. “Weet wat je eet”, blijft ons op het lijf geschreven. De nood aan informatie en communicatie werd breed gedeeld en toegespitst op: de verbetering van de omstandigheden waarin de producenten moeten werken, de manier waarop de productie gebeurt en de motivaties voor keuzes hierbij, absolute
duidelijkheid over herkomst van grondstoffen en aangekochte groenten en veevoeders.
Besluit De AV gaf een aanzet tot een aanpassing van het aanbod van voedsel via Voedselteams. Sommige besluiten zullen sneller in de praktijk geraken dan andere, maar deze AV zal aanleiding geven tot enkele concrete veranderingen in het voedselaanbod het komende jaar. Dat het mag smaken.
Voedselteams kijkt verder Bio zit in de lift, het bio-assortiment verruimt, ... Dit soort berichten halen regelmatig de pers. Het maakt ons in eerste plaats gelukkig dit te horen, want hoe dan ook, het betekent dat de consument gezonde voeding belangrijker begint te vinden. Maar toch! Steeds meer bio-producten moeten ingevoerd worden. Het aantal bio-bedrijven in België blijft maar hangen. 0,6 % van onze Vlaamse landbouw is biologisch. De vooropgestelde doelstelling: 10 % in 2010 (10 op 10 campagne) is al enkele jaren afgevoerd. Daarnaast krijgt Voedselteams soms te maken met een te kort aan producenten. Sociale werkplaatsen nemen hoe langer hoe meer het leeuwendeel van de omzet voor hun rekening. Dat sociale aspect kan een meerwaarde zijn, maar het levert ook conflicten op met de professionele landbouwers. Oneerlijke concurrentie? We moeten er in ieder geval voldoende attent voor blijven en in dialoog gaan. Met dit alles in het achterhoofd zijn we dan ook ingegaan op de uitnodiging van het kabinet Peeters (landbouw) om mee te zoeken naar oorzaken waarom er zo weinig gangbare boeren omschakelen. Deze gegevens moeten dan leiden naar maatregelen die boeren stimuleren de stap naar bio te zetten. Een studiedag over (bio-)bedrijfsovername, georganiseerd door Landwijzer (opleidingscentrum voor biologische land-
bouw), leek ons ook de moeite in het kader van deze problematiek. Wat zijn onze bevindingen? Overheid, Bioforum en landbouworganisaties zien het allemaal nogal grootschalig. Biologische landbouw binnen het gangbaar economisch model. Ik noem het denken op ‘grootwarenhuisniveau’. Willen we invoer afremmen, dan moeten we grote, éénvormige partijen kunnen aanbieden. Uiteraard is dit standpunt waardevol en realistisch. Het zou bio veel duidelijker op de kaart zetten en zo problemen als voedselkilometers, vooroordelen, gebrek aan onderzoek en onderwijs mee kunnen verhelpen. Maar dit is niet genoeg. Het hart van bio, zit bij de idealisten, de voortrekkers en die zijn veelal te vinden in de kleinschalige bedrijfjes, die niet alleen kiezen voor biologische productiemethoden maar ook op zoek zijn naar een alternatieve economie. Zonder dit hart is bio ten dode opgeschreven en onze ‘geitenwollen-starters’ komen allen op een leeftijd dat ze aan stoppen beginnen denken. Vernieuwing binnen landbouw komt bijna altijd van buitenaf. Dit wil zeggen van ‘nieuwe boeren’, mensen die met veel idealisme in de landbouw stappen. Maar daar wringt dan een ander schoentje. Vandaag de dag een bedrijf overnemen is financieel quasi onmogelijk geworden, de bedragen liggen zo hoog. De (te) hoge grondprijzen zijn daar zeker mee oorzaak van. Dus laten we hier al maar eens een ballonnetje los. Open veld, Land in zicht, Gastvrije aarde, ... dit zijn enkele projecten waar de consument verder gaat dan producten afnemen. Dit kan gaan van meewerken tot mee financieren van gronden en bedrijfsgebouwen. Een grondbank voor de biolandbouw: consumenten participeren in aankoop van gronden, die dan kunnen verpacht worden aan startende bio-boeren. Zit daar misschien wat in? In elk geval genoeg om mee op stap te gaan in deze zoektocht.
Mark Pauwels (Regioverantwoordelijke Antwerpen en Limburg) mei-juni 2008
5
Dialoog tussen boeren en sociale werkplaatsen Sociale werkplaatsen, psychiatrische zorgbedrijven en onze kleinschalige boeren, kunnen zij samen aan de slag? Onder de toenemende druk van de overheid op gesubsidieerde instellingen enerzijds en de druk die op onze kleinschalige producenten weegt door de globalisatie anderzijds, kenmerken beiden zich door hard werken om te leven of te overleven. Bovendien worden vaak vragen gesteld vanuit de commerciële bedrijven naar de sociale werkplaatsen en instellingen over de subsidie die zij krijgen en het effect op de producten op de commerciële markten. Het woord concurrentievervalsing durft al eens vallen. Daarop repliceren de instellingen dan terug met te wijzen op het feit dat ook reguliere bedrijven subsidies trekken ... Voedselteams vzw werkt evenwel met beide type organisaties en dit om twee redenen. Ten eerste bieden beide soorten bedrijven een maatschappelijke meerwaarde. De enen meer op het vlak van de ondersteuning van mensen die geen kansen hebben op de arbeidsmarkt, de anderen wegens hun uitgesproken goede kwaliteit en prijs. Ten tweede omdat beiden ook bedreigd worden in hun bestaan. Heel veel dialoog tussen beide groepen is er echter niet. Voedselteams vzw staat met het ene been bij onze boeren en met
het andere bij sociale werkplaatsen en dit biedt de ideale uitgangspositie om de dialoog op gang te brengen. We gaan dit doen onder de vorm van een klein seminarie, waar ook voedselteamleden op uitgenodigd worden. Het doel is de eigenheid van iedere groep beter te leren kennen om te zien waar de gelijkenissen en verschillen liggen. Kunnen beiden een versterkende rol spelen tegenover elkaar of blijft men in een vacuüm waar er geen communicatie is? Eind juni komen we daarvoor samen en nodigen we eveneens de overheid uit om over dit probleem mee te denken. We hopen toch heel wat mensen bij elkaar te krijgen, ondanks dat iemand me onlangs zei dat er voor het klein seminarie niet veel kandidaten meer zijn, maar vermoedelijk ging het in dit geval over iets anders. Pat De Buck ( regioverantwoordelijke Oost- en West-Vlaanderen)
Dit seminarie kadert in een project Integratiemodel dat werd ingediend bij Duurzame Ontwikkeling en wordt gesubsidieerd door de Nationale Loterij.
Voedselteam Tervuren Een Voedselteam opstarten in Tervuren was eigenlijk helemaal niet zo moeilijk. Er is vroeger al een team geweest en veel van de participanten van destijds stonden te springen om opnieuw van start te gaan. Ikzelf had in Schaarbeek lange tijd een bio-groentenabonnement bij Den Diepen Boomgaard, en maakte in Tervuren al gauw kennis met Griet Dereymaeker die zelf ook al klaar stond om opnieuw met een team te beginnen. Dat alles maakte dat ons voedselteam erg snel op de sporen stond. Op onze eerste vergadering op 10 december 2007 konden we iets meer dan 30 man verwelkomen. Daar hadden we wat reclame voor gemaakt met kleine foldertjes (we profiteerden van de voorstelling van “Our Daily Bread” die 11.11.11-Actie organiseerde...), enkele affiches en een mailing naar “oude” klanten en enkele verenigingen. Een vertegenwoordiger van de vzw kwam ons heel wat uitleggen over het hoe en vooral het waarom van een voedselteam. De meeste van de aanwezigen zijn nu ook effectief aangesloten bij het team. De opdracht die iedereen toen meekreeg, was te zoeken naar een geschikte lever- en afhaalplaats. Dat leverde snel een hoop tips op, en ook het voorstel van de Montessorischool om hun tuinhuisje te gebruiken, de perfecte locatie! De school is bovendien zelf aangesloten en serveert bio! Onze tweede vergadering half maart noemden we al de Startvergadering. Daarop waren enkele leveranciers uitgenodigd die hun producten konden voorstellen: de Appelfabriek en Hagelands Hoevevlees. De slager van HHV vertelde met passie (en lang) over zijn producten, helaas vonden sommige
6
mei-juni 2008
genodigden hiermee dat al te veel aandacht uitging naar vleesconsumptie en haakten af. Het is een topic waarover nog discussie gevoerd moet worden, denk ik. De reden dat het vorige voedselteam in Tervuren stopte, was het gebrek aan vrijwilligers om zich met de financiën bezig te houden. Gelukkig is de financiële rompslomp sterk vereenvoudigd door het online-bestelsysteem van de vzw. Veel van de gegevens worden automatisch verwerkt. Toch vraagt dit aspect nog de meeste inspanning. Het is geen populair onderdeel van het vrijwilligerswerk, en een beurtrol lijkt aangewezen, als we tenminste voldoende kandidaten kunnen vinden. Het belangrijkste nadeel van dat online-bestelsysteem is wel dat je toegang tot internet moet hebben, als je dat niet hebt hang je van anderen af om je bestelling in te brengen, de betalingen in het oog te houden en op de hoogte te blijven van de laatste nieuwtjes. Internet-afhankelijkheid, da's misschien ook een discussie waard, niet? We zijn nu anderhalve maand aan de gang, het was wat zoeken naar de juiste manier van werken om de leveringen te laten gebeuren, de afhaalplaats open te houden met beurtrol, en nog andere praktische zaken, maar dankzij de zorgzame en praktisch ingestelde vrijwilligers verloopt alles op rolletjes. We hebben momenteel 24 klanten, en krijgen geregeld vragen van mensen die willen aansluiten. De mond-tot-mondreclame doet z'n werk. Marc Van Hummelen – Griet Dereymaeker
Worstelen met logistiek Het korter maken van de voedselketen, deze doelstelling lag aan de basis van Voedselteams. In de beginperiode reed elk boer rond om de verschillende depots te beleveren. Of werden er beurtrollen opgesteld onder de leden, om de producten op de bedrijven af te halen. Als je met dit systeem de kilometers gaat optellen, valt dat toch tegen. De goedendag die de boeren elkaar uitwisselden in de file, de ene op weg naar, de andere terugkomend van een depot, werkte inspirerend. Op verschillende momenten en plaatsen werd er nagedacht om dit efficiënter te maken. Er kwamen diverse samenwerkingsverbanden en de komst van de webwinkel heeft dit proces mee versneld. Momenteel zijn er in de meeste provincies systemen van gezamenlijk transport opgestart. Het figuurlijke “leien dakje” is het echter nog niet altijd. De positieve punten zijn duidelijk: minder kilometers, minder werk voor de meeste producenten en een ruimer aanbod voor de klant. Maar waar zitten de hindernissen? Korte keten, daar gaan we voor, maar sommige mensen ervaren de ‘transporteur’ als een nieuwe schakel, die de keten weer langer maakt. Het is inderdaad wel veel complexer dan we aanvankelijk dachten. Wordt het transport door een onafhankelijk iemand uitgevoerd, dan dient die als transporteur 21% BTW aan te rekenen terwijl de boer onder de 6%-regeling valt. Worden de goederen eigendom van de transporteur en verkoopt hij die verder, dan is het een handelaar. Eigenlijk moet het bij wijze van spreken: ‘In boeren handen’ blijven. De producenten moeten vennoten, leden, partners, ...
zijn. Maar het systeem moet ook efficiënt werken en minstens kostendekkend zijn. Hier heb je de figuurlijke “slappe koord”. Dat de band tussen de boer en de klant groter wordt als die zelf niet meer levert, vind ik persoonlijk onjuist. Wie komt de producent tegen als hij levert? Het leveren gebeurt normaal op een ander moment dan het afhalen. Nee, die band moet via andere kanalen opgebouwd worden. De klassieke nieuwsbrief blijft hier prima voor, maar er moet zeker verder gezocht worden naar manieren om de betrokkenheid te versterken. En zullen we het nog wat moeilijker maken? Limburg heeft momenteel het best draaiend logistiek systeem. Dat vertaalt zich in de groei, in geen enkele andere provincie stijgt het ledenaantal zo sterk. Voedselteams moet zich hier niet meer bezighouden met het distributieaspect, alles is netjes georganiseerd door Hartenboer. De nieuwe uitdaging is nu echter om het sensibiliserende werk, de achterliggende filosofie en doelstellingen van Voedselteams vzw actueel te houden. Makkelijk is dat echter niet en de lessen die we hier kunnen uit trekken is dat er bij nog op te starten of nieuwe systemen meer oog zijn voor de symbiose en overleg. Dit brengt mij tot het werkwoord: “Samenwerken” Een mooi begrip, maar ook erg onderschat. In landbouw was samenwerken vroeger noodzakelijk en normaal. Maar in onze moderne tijd zijn landbouwbedrijven meer en meer eilandjes geworden. De slinger van individualisme is, volgens mij, echter op zijn maximum uitgeweken. We zullen opnieuw moeten leren samenwerken, en dat het niet simpel is kan ik alleen maar staven met het feit dat ik vlot tien voorbeelden kan geven waar het samenwerken mis liep. Om aan drie positieve voorbeelden te komen moet ik echter diep nadenken. Alle (nieuw) begin is moeilijk.
Nieuwe medewerker: Wim Merckx Hallo, Sinds het einde van 2007 werk ik bij Voedselteams voor de provincie Vlaams-Brabant, hoog tijd om me even in bredere kring voor te stellen. Mijn motieven om deze job aan te vatten zijn divers, enkele overwegingen maakten echter het verschil. Er is vooral de aantrekking van het project: door rechtstreeks in te grijpen in het landbouwproces via een samenwerking tussen producenten en de gezinnen, verlaten we de pure retoriek en nemen we het heft in eigen handen. Nu de noodzaak van een ander landbouwmodel steeds breder gedragen wordt, is dat de volgende logische stap. Een stap die alle Voedselteamleden en producenten al langer gezet hebben. De interesse voor een eerlijke relatie met onze voeding is vandaag zeer groot. De oven staat heet, tijd om broodjes te bakken. Voedselteams denkt daarom na over verschillende formules om deel te nemen aan de korte keten landbouw. Ondanks de interesse ervaren mensen vaak nog één of andere drempel. Daarom is het goed om varianten op de korte keten in de landbouw uit te werken.
Een voorbeeld daarvan is de Groentetas voor studenten van Leuven. Een model dat we nu zullen introduceren bij hun Antwerpse collega studenten. Ingrijpen, innoveren, samenwerken, … diverse motieven dus om dit werk graag te doen, Met de blik vooruit en de energietank gevuld, groet, Wim Merckx mei-juni 2008
7
Groentetas: korte keten-project voor studenten Eind april heeft de provincie Antwerpen dit project, dat VZW Voedselteams had ingediend, goedgekeurd.
Wat is onze bedoeling? Moet VZW Voedselteams zich enkel beperken tot het uitbouwen en beheren van het huidige model, of moeten we open staan voor nieuwe initiatieven en ontwikkelingen? Een vraag die ons al langer bezig hield. De Raad van bestuur gaf ons de opdracht om verder te kijken dan het model alleen. Vanuit die optiek zijn we dan ook met dit project begonnen. In Leuven is er onder impuls van onze ex-medewerkster Nikkie Melis, het huidige academiejaar reeds een proef gestart met groentetassen voor studenten. Voedselteams participeert in het project, maar heeft hier een bescheiden rol opgenomen. Duidelijk is wel dat er goede perspectieven zijn voor dit initiatief. Het zette ons aan het denken om een systeem uit te werken dat bruikbaar is voor verschillende Hogescholen en Universiteiten. Vandaar dit project.
Wat zijn de doelen? Voor de studenten: • De student eet gezond (biologisch) en gevarieerd. • Samen koken wordt gestimuleerd door het aanbieden van een ‘kotpakket’. • De student eet seizoens- en streekgebonden producten. • Door de rechtstreekse band komt de student in aanraking met de hedendaagse landbouw, met zijn kansen en problemen. • De student leert nieuwe groenten kennen en krijgt ook een aanbod van recepten hiervoor.
• Binnen het systeem kan geopteerd worden voor het opnemen van een beperkt engagement. Mee organiseren van bestellen, betalen of opnemen van depotbeurtrol, ... • De student betaalt een eerlijke prijs, dwz een prijs die het productieproces en de loonkost dekt. • Door zijn deelname steunt de student landbouwers in hun evolutie naar duurzame productie. Voor de landbouwers: • Deelname in het systeem verhoogt het aandeel van de rechtstreekse verkoop en is dus economisch interessant. • Het is een stimulans om verder de ingeslagen weg van duurzaam produceren te gaan. • Het nieuwe doelpubliek vormt een boeiende uitdaging. • Zij leggen een basis voor de toekomst bij de jonge consumenten. • Het project kan een positieve bijdrage hebben aan het imago van de landbouw. De uitdaging ligt vooral in het inspelen op de specifieke eigenheden van het hogeschoolleven. Werken met academiejaren, werken met een jaarlijks wisselende groep, kleine pakketten of kotpakketten, aangepast betalingssysteem, ... We zijn ook benieuwd naar de reacties van de scholen. Zal er veel overredingskracht nodig zijn om ze mee achter het project te krijgen? Een boeiende uitdaging waarvoor we gedurende 1 jaar, 1 persoon, 1 dag (6,5 u) per week gefinancierd krijgen. Bedankt provinciebestuur.
Gezocht: redactieploeg nieuwe website Voedselteams brengen boer en teamleden korter bij elkaar, en zal dat in de toekomst nog meer doen via een nieuwe website. Veel meer dan de vorige, zal deze site nieuws brengen over alles wat er in en rond de teams beweegt. Met ook nieuws over ontwikkelingen binnen de landbouw en vooral de korte keten aanpak, naast acties en achtergrond van de beweging voor een duurzame landbouw.
Colofon
Om dit waar te maken wil Voedselteams graag een redactieploeg samenstellen. Een ploeg van teamleden uit alle provincies, die af en toe graag een bericht, een artikel of interview plegen. De schrijvers en schrijfsters zullen ondersteund worden om tot kwalitatief sterke teksten te komen door samen te zoeken naar invalshoeken en aanpak. Ze zullen journalistieke do’s en dont’s aangereikt krijgen en daarnaast met een grote vrijheid
8
De Voedselteamskrant is een uitgave van Voedselteams vzw, Blijde Inkomststraat 50, 3000 Leuven; tel. en fax 016-31 65 99; e-mail: voedselteams@ vredeseilanden.be. De krant verschijnt 5 maal per jaar en wordt toegestuurd aan alle leden van Voedselteams. Voor niet-leden kost de krant € 5 per jaar.
mei-juni 2008
kunnen werken. De teksten zullen door een eindredactie bewerkt worden waardoor ze kwalitatief kunnen verbeteren en de auteurs de kans krijgen om bij te leren. Ook fotografen en andere creatievelingen zijn gezocht. De redactieploeg zal zoveel mogelijk van thuis uit werken, voor de communicatie zal beroep gedaan worden op mail en andere middelen. Kandidaten moeten geen ervaring hebben, maar liefst wel een vlotte pen of omgang met de fotocamera en zin en tijd om af en toe iets aan te leveren. Heb je interesse? Vraag dan naar ons profiel voor de Voedselteams-website, via een mailtje naar
[email protected] met vermelding ‘profiel website’. Schrijf ze!
VoedseltteamsKRANT Samenstelling: Hilde Delbecque Rit Van Hoof Eindredactie: Rit Van Hoof Lay-out: Alibee [Leuven]
www.voedselteams.be Verantwoordelijke uitgever: Hilde Delbecque Tiensesteenweg 123 3360 Korbeek-Lo
