Kosten- batenanalyse van de renovatie van een eengezinswoning naar een passiefhuis

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2011 – 2012

Kosten- batenanalyse van de renovatie van een eengezinswoning naar een passiefhuis Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Bedrijfseconomie

Joris Maes onder leiding van Prof. Tom Verbeke

Permissie Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag Geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding. Joris Maes

Woord vooraf Ik heb gekozen voor deze opleiding omdat een extra kennis economie me meer toekomstmogelijkheden bood. De keuze om deze specifieke optie aan te gaan werd me aangeraden door kennissen. Het werd me echter al snel duidelijk dat deze opleiding nog een extra inspanning zou vragen na het behalen van mijn diploma als Industrieel Ingenieur. De energie om door te zetten kwam vanwege mijn ouders die bereidt waren in deze opleiding te investeren. Zij hebben me altijd gesteund in de keuzes die ik maakte.

Als afsluiting van deze opleiding koos ik dit onderwerp omdat het vrij goed in lijn ligt met mijn vooropleiding, Industrieel Ingenieur. Hier werd passief bouwen tenslotte zwaar aangeraden en aangemoedigd. Zelf ben ik ook een sterke voorstander van duurzaam en energiezuinig bouwen vandaar deze keuze.

Ik wil in dit voorwoord enkele mensen bedanken die me geholpen hebben dit werk te realiseren.

In dit voorwoord wil ik graag Prof. Tom Verbeke bedanken, die me de mogelijkheid gaf dit onderwerp te kiezen en de nodige begeleiding aanbood.

Als laatste wil ik nog mijn ouders en vrienden bedanken door wie ik de moed nooit verloor.

I Masterproef MBE Joris Maes

Inhoudsopgave Woord vooraf ................................................................................................................................................. I Inhoudsopgave .............................................................................................................................................. II Tabellen ........................................................................................................................................................ VI Figuren ........................................................................................................................................................ VIII Grafieken ...................................................................................................................................................... IX 1.

Inleiding ................................................................................................................................................. 1

2.

Energieprestatieregelgeving.................................................................................................................. 3 2.1.

Europa ........................................................................................................................................... 4

2.2.

Vlaanderen .................................................................................................................................... 5

2.3.

Renovatie....................................................................................................................................... 5

2.3.1.

2.3.1.1.

K-peil .............................................................................................................................. 6

2.3.1.2.

U-waarde ....................................................................................................................... 6

2.3.1.3.

λ-waarde ........................................................................................................................ 6

2.3.1.4.

R-waarde ....................................................................................................................... 7

2.3.1.5.

Eisen voor de thermische isolatie.................................................................................. 8

2.3.2.

3.

Energie-prestatie ................................................................................................................... 9

2.3.2.1.

E-peil .............................................................................................................................. 9

2.3.2.2.

Eisen voor de energie-prestatie .................................................................................. 10

2.3.3.

2.4.

Thermische isolatie................................................................................................................ 6

Binnenklimaat...................................................................................................................... 10

2.3.3.1.

Ventilatie ..................................................................................................................... 10

2.3.3.2.

Oververhitting ............................................................................................................. 11

2.3.3.3.

Eisen voor het binnenklimaat ...................................................................................... 12

Passiefhuis ................................................................................................................................... 12

2.4.1.

Verwarmingsbehoefte ......................................................................................................... 13

2.4.2.

De luchtdichtheid ................................................................................................................ 13

2.4.3.

De oververhittingsgraad ...................................................................................................... 14

Renovatiemogelijkheden..................................................................................................................... 15

II Masterproef MBE Joris Maes

3.1.

Muurisolatie ................................................................................................................................ 15

3.1.1.

Het na-isoleren van een spouwmuur .................................................................................. 15

3.1.2.

Buitenisolatie van massieve of volle muren ........................................................................ 15

3.1.3.

Binnenisolatie van massieve of volle muren ....................................................................... 16

3.2.

Vloerisolatie................................................................................................................................. 16

3.3.

Beglazing...................................................................................................................................... 16

3.4.

Ventilatie ..................................................................................................................................... 17

3.4.1.

Natuurlijk ventilatie ............................................................................................................. 18

3.4.2.

Mechanische ventilatie ....................................................................................................... 18

3.4.3.

Warmteterugwinning .......................................................................................................... 19

3.4.4.

Ventilatiesystemen .............................................................................................................. 20

3.5.

3.4.4.1.

Ventilatiesysteem A ..................................................................................................... 20

3.4.4.2.

Ventilatiesysteem B ..................................................................................................... 21

3.4.4.3.

Ventilatiesysteem C ..................................................................................................... 21

3.4.4.4.

Ventilatiesysteem D..................................................................................................... 22

Verwarming ................................................................................................................................. 23

3.5.1.

Decentrale verwarming ....................................................................................................... 23

3.5.2.

Centrale verwarming ........................................................................................................... 24

3.6.

3.5.2.1.

Condensatieketel ......................................................................................................... 25

3.5.2.2.

Warmtepomp .............................................................................................................. 26

3.5.2.3.

Warmtekrachtkoppeling.............................................................................................. 26

Sanitair warm water .................................................................................................................... 27

3.6.1.

Centrale bereiding ............................................................................................................... 27

3.6.2.

Decentrale bereiding ........................................................................................................... 27

3.7.

Groene energie ............................................................................................................................ 28

3.7.1. Zonne-energie ........................................................................................................................... 28 3.7.1.1.

Zonneboiler ................................................................................................................. 28

3.7.1.2.

Fotovoltaïsche zonnepanelen...................................................................................... 29

3.7.2. 4.

Windenergie ........................................................................................................................ 30

Financiële subsidies ............................................................................................................................. 31 4.1.

De netbeheerder ......................................................................................................................... 31

4.2.

De fiscus....................................................................................................................................... 34 III

Masterproef MBE Joris Maes

4.2.1.

Belastingsvermindering ....................................................................................................... 34

4.2.2.

Ecocheques .......................................................................................................................... 35

4.2.3.

Groene leningen .................................................................................................................. 35

4.2.4.

6% BTW-tarief...................................................................................................................... 36

4.3.

5.

Vlaamse overheid ........................................................................................................................ 36

4.3.1.

Renovatiepremie ................................................................................................................. 36

4.3.2.

Groenestroomcertificaten ................................................................................................... 36

4.4.

Gemeente- en provinciebestuur ................................................................................................. 37

4.5.

Moment van aanvraag ................................................................................................................ 37

Situatie nu............................................................................................................................................ 38 5.1.

Plannen ........................................................................................................................................ 39

5.1.1.

5.1.1.1.

Gelijkvloer .................................................................................................................... 39

5.1.1.2.

Bovenverdieping .......................................................................................................... 40

5.1.2.

Sneden ................................................................................................................................. 41

5.1.2.1.

Snede AA...................................................................................................................... 41

5.1.2.2.

Snede BB ...................................................................................................................... 41

5.1.3.

5.2.

Verdiepingsplannen............................................................................................................. 39

Zijaanzichten........................................................................................................................ 42

5.1.3.1.

Noord ........................................................................................................................... 42

5.1.3.2.

Oost ............................................................................................................................. 42

5.1.3.3.

Zuid .............................................................................................................................. 43

5.1.3.4.

West............................................................................................................................. 43

Gebouwschil ................................................................................................................................ 44

5.2.1.

Isolatie ................................................................................................................................. 45

5.2.1.1.

De buitenmuur ............................................................................................................ 46

5.2.1.2.

Dak ............................................................................................................................... 48

5.2.1.3.

Vloer op volle grond .................................................................................................... 49

5.2.1.4.

Schrijnwerk .................................................................................................................. 49

5.2.2.

Verwarming ......................................................................................................................... 50

5.2.3.

Ventilatie ............................................................................................................................. 50

5.2.4.

Warm tapwater ................................................................................................................... 50

5.2.5.

Resultaten............................................................................................................................ 50 IV


6.

Passiefhuis ........................................................................................................................................... 52 6.1.

Buitenmuur.................................................................................................................................. 53

6.2.

Vloer ............................................................................................................................................ 54

6.3.

Dak ............................................................................................................................................... 55

6.4.

Beglazing...................................................................................................................................... 56

6.5.

Luchtdichtheid ............................................................................................................................. 57

6.6.

Verwarming ................................................................................................................................. 57

6.7.

Ventilatie ..................................................................................................................................... 57

6.8.

Oververhitting ............................................................................................................................. 59

6.9.

Bouwknopen................................................................................................................................ 59

6.10. 7.

Resultaten................................................................................................................................ 61

Investeringsanalyse ............................................................................................................................. 64 7.1.

Inleiding ....................................................................................................................................... 64

7.1.1.

Terugverdienperiode ........................................................................................................... 65

7.1.2.

Interne rendementsgraad (IRG) .......................................................................................... 66

7.1.3.

Netto-contantewaarde (NCW) ............................................................................................ 66

7.2.

Gegevens ..................................................................................................................................... 67

7.2.1.

De meetstaat ....................................................................................................................... 67

7.2.2.

Bijkomende gegevens.......................................................................................................... 69

7.3.

Investeringsanalyse ..................................................................................................................... 71

7.3.1.

Isolatie ................................................................................................................................. 72

7.3.2.

Installaties............................................................................................................................ 77

7.3.3.

Passiefhuis ........................................................................................................................... 80

7.3.3.1.

Zonder steunmaatregelen ........................................................................................... 81

7.3.3.2.

Met steunmaatregelen ................................................................................................ 84

7.3.4. 8.

Meer dan passiefhuis .......................................................................................................... 87

Besluit .................................................................................................................................................. 90 Lijst geraadpleegde werken ..................................................................................................................... i

V Masterproef MBE Joris Maes

Tabellen Tabel 1: λ- warden isolatiematerialen | URL: ........................................ 7 Tabel 2: Warmteovergangsweerstanden volgens NBN EN ISO 6946 | URL:8 Tabel 3: Maximaal toelaatbare U-waarden |https://www2.vlaanderen.be/>............................................. 9 Tabel 4: Ventilatie-eisen NBN D50-001 ....................................................................................................... 10 Tabel 5: Waarde groenestroomcertificaten |https://www.energiesparen.be.be/> ................................... 37 Tabel 6: Vloeroppervlaktes van de ruimtes van de woning ........................................................................ 44 Tabel 7: Belangrijkste EPB criteria voor de gewesten. ................................................................................ 45 Tabel 8: Maximale U-waarden van de gebouwschil bij nieuwbouw ........................................................... 45 Tabel 9: U-waarden beglazing | URL:.................................................... 47 Tabel 10: Resultaten verkregen uit de epb-software .................................................................................. 51 Tabel 11: Uitgewerkte ventilatiedebieten volgens NBN D50-001 ............................................................... 58 Tabel 12: De epb-resultaten voor het karakteristiek jaarlijks primair energieverbruik van de passiefwoning. ............................................................................................................................................. 62 Tabel 13: De epb-resultaten voor het karakteristiek jaarlijks primair energieverbruik van de passiefwoning. ............................................................................................................................................. 62 Tabel 14: Meetstaat van de totale investering van de renovatie naar een passiefhuis .............................. 67 Tabel 15: Energieprestatie voor en na investeren in isolatie....................................................................... 73 Tabel 16: Investering in isolatie ................................................................................................................... 73 Tabel 17 : NCW na 20 jaar, van de investering in isolatie, gefinancierd met eigen vermogen ................... 74 Tabel 18: NCW na 20 jaar, van de investering in isolatie, gefinancierd met eigen vermogen ................... 75 Tabel 19: NCW na 20 jaar, van de investering in isolatie, gefinancierd met vreemd vermogen ................ 76 Tabel 20: NCW na 20 jaar, van de investering in isolatie, gefinancierd met vreemd vermogen................ 76 Tabel 21: Energieprestatie voor en na investeren in installaties ................................................................. 77 Tabel 22: Investering in installaties ............................................................................................................. 78 Tabel 23: NCW na 20 jaar ,van de investering in installaties, gefinancierd met eigen vermogen ............. 78 Tabel 24: NCW na 20 jaar, van de investering in installaties, gefinancierd met eigen vermogen .............. 79 Tabel 25: NCW na 20 jaar, van de investering in installaties, gefinancierd met vreemd vermogen........... 79 Tabel 26: NCW na 20 jaar, van de investering in installatie,s gefinancierd met vreemd vermogen........... 80 Tabel 27: Energieprestatie voor en na investeren in passiefhuisrenovatie ................................................. 81 Tabel 28: Investering in de renovatie naar een passiefhuis zonder steunmaatregelen .............................. 81 Tabel 29: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met eigen vermogen zonder steunmaatregelen................................................................................................. 82 Tabel 30: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met eigen vermogen zonder steunmaatregelen................................................................................................. 82 Tabel 31:NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met vreemd vermogen zonder steunmaatregelen ............................................................................................. 83

VI Masterproef MBE Joris Maes

Tabel 32: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met vreemd vermogen zonder steunmaatregelen ............................................................................................. 83 Tabel 33: Investering in de renovatie naar een passiefhuis met steunmaatregelen................................... 84 Tabel 34: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met eigen vermogen met steunmaatregelen ..................................................................................................... 85 Tabel 35: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met eigen vermogen met steunmaatregelen ..................................................................................................... 85 Tabel 36: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met vreemd vermogen met steunmaatregelen .................................................................................................. 86 Tabel 37: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met vreemd vermogen met steunmaatregelen .................................................................................................. 86 Tabel 38: Het verschil tussen de NCW na 20 jaar van de investering naar het passiefhuis en de som van de NCW na 20 jaar van de investering in enkel isolatie en installaties ....................................................... 87 Tabel 39: Energieprestatie voor en na investeren in extra isolatie ............................................................. 88 Tabel 40: Investering in extra isolatie.......................................................................................................... 88 Tabel 41: Extra NCW van de investering in nog extra isolatie, gefinancierd met eigen vermogen ............ 89 Tabel 42: Extra NCW van de investering in nog extra isolatie, gefinancierd met vreemd vermogen ......... 89

VII Masterproef MBE Joris Maes

Figuren Figuur 1: Ventilatiesysteem A: |https://www.ventimax.be/>..................................................................... 20 Figuur 2: Ventilatiesysteem B: |https://www.ventimax.be/> ..................................................................... 21 Figuur 3: Ventilatiesysteem C: |https://www.ventimax.be/> ..................................................................... 22 Figuur 4: Ventilatiesysteem D: |https://www.ventimax.be/> .................................................................... 22 Figuur 5: Grondplan niveau +0 .................................................................................................................... 39 Figuur 6: Grondplan niveau +1 .................................................................................................................... 40 Figuur 7: Snede AA....................................................................................................................................... 41 Figuur 8: Snede BB ....................................................................................................................................... 41 Figuur 9: Zijaanzicht Noord ......................................................................................................................... 42 Figuur 10: Zijaanzicht Oost .......................................................................................................................... 42 Figuur 11: Zijaanzicht Zuid........................................................................................................................... 43 Figuur 12: Zijaanzicht West ......................................................................................................................... 43 Figuur 13: Detailtekening muuropbouw...................................................................................................... 46 Figuur 14: Detailtekening dakopbouw ........................................................................................................ 48 Figuur 15: Detailtekening vloeropbouw ...................................................................................................... 49 Figuur 16: Detailtekening muuropbouw...................................................................................................... 54 Figuur 17: Detailtekening vloeropbouw ...................................................................................................... 55 Figuur 18: Detailtekening dakopbouw ........................................................................................................ 56 Figuur 19: Uitgewerkt ventilatiesysteem op grondplan Niveau +0 ............................................................. 58 Figuur 20: Uitgewerkt ventilatiesysteem op grondplan Niveau +1 ............................................................. 59 Figuur 21: Detailtekening bouwknoop funderingsaanzet ........................................................................... 60 Figuur 22: Detailtekening bouwknoop dak-gevel verbinding ...................................................................... 61

VIII Masterproef MBE Joris Maes

Grafieken Grafiek 1: Elektriciteitsprijsstijging | URL: < http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl> .............. 70

IX Masterproef MBE Joris Maes

1. Inleiding Het energiezuinig wonen is tegenwoordig een alsmaar meer besproken onderwerp. De uitputting van fossiele brandstoffen en de overmaat aan CO2-uitstoot vormen een groeiend probleem op deze wereld, waarvoor een oplossing dient te komen. Door de stijgende energiekosten komt ook de gewone mens in contact met het probleem. Elke sector tracht zijn bijdrage te leveren. In de bouwsector, waar het probleem zich situeert bij de verwarming, gebeurt dit door het energiezuinig wonen te promoten. Het verwarmen van woningen levert een groot aandeel in de totale CO2 -uitstoot. Hierbij is het passiefhuisconcept een gekend thema dat aangemoedigd wordt. In nieuwbouwwoningen is het profijt van een passiefhuis vrij goed gekend, maar geldt dit ook voor renovatie?

In deze Masterproef werk ik een renovatie uit van een willekeurige woning waarbij ik gebruik maak van technieken die op verschillende woningen van toepassing kunnen zijn en wordt er een investeringsanalyse uitgewerkt waaruit kan geconcludeerd worden of het al dan niet winstgevend is te investeren in een renovatie naar een passiefhuis. Het criterium die hier een antwoord moet bieden is of de terugverdientijd kleiner of groter is dan 20 jaar. De investering naar passief wonen wordt ook opgesplitst in zijn verschillende onderdelen. Dit om te onderzoeken wat de bijdrage is van elk onderdeel en om na te gaan in wat er best geïnvesteerd wordt. Een bijkomende investeringsanalyse moet uiteindelijk bepalen of een passiefhuis de meest voordelige oplossing is.

Het doel van deze masterproef is om te komen tot een antwoord op de vraag of het voordelig is te investeren in de renovatie van een eengezinswoning naar een passiefhuis. Brengt de renovatie genoeg besparingen met zich mee om de initiële waarde terug te verdienen?

In het tweede hoofdstuk van dit werk schets ik een algemeen kader waarin de energieprestatieregelgeving tot stand kwam. Er worden enkele algemene begrippen uitgelegd die in vele werken worden gebruikt en die gekend dienen te zijn om de inhoud van dit werk te begrijpen. Het derde hoofdstuk handelt over renovatie en welke mogelijkheden er zijn bij renovatie. Verder komen ook nog noodzakelijkheden aanbod die in een huizenontwerp dienen te gebeuren om aan de eisen zowel van het passiefhuis als renovaties op zich te voldoen.

1 Masterproef MBE Joris Maes

Het vierde hoofdstuk geeft aan welke subsidies er van toepassing kunnen zijn op renovaties. Om het werk luchtig te houden werden de subsidies die niet van toepassing zijn op de specifieke woning niet besproken. Het vijfde hoofdstuk gaat over de opbouw van het oorspronkelijke ontwerp. Er wordt toegelicht waar zich de probleempunten bevinden en waarop kan of moet gerenoveerd worden. In hoofdstuk zes worden de renovaties naar het passiefhuis besproken. De bijgevoegde detailtekeningen geven de opbouw weer. Het zevende hoofdstuk heeft uiteindelijk de investeringsanalyse als inhoud en is onderverdeeld in verschillende specifieke analyses om uiteindelijk te besluiten waarin het best kan geïnvesteerd worden en of het renoveren naar een passiefhuis, het totaalplaatje, nu voordelig en winstgevend is of niet. Een laatste hoofdstuk geeft dan nog een kort besluit om deze Masterproef af te sluiten.


2. Energieprestatieregelgeving Sinds de eenentwintigste eeuw staat de bescherming van het milieu in de kijker. Uit onderzoek blijkt dat gebouwen en hun verbruik nog steeds voor één van de grootste uitstoten zorgen van broeikasgassen, wat een duidelijke invloed heeft op het milieu. In Vlaanderen zorgen de huishoudelijke en de tertiaire sector voor 35% van de totale broeikasgasuitstoot en gaat 80% van het totale energieverbruik naar verwarming in de woningen. Het verbeteren van de energieprestatie in de bouwsector zal resulteren in een energiebesparing die een vermindering van de CO2-emissie tot gevolg zal hebben. Na Kyoto en Kopenhagen tracht men de mensen te doen inzien dat het energieverbruik naar beneden moet. Vanuit Europa vertalen deze pogingen zich in de energieprestatieregelgeving in Vlaanderen. De energieprestatieregelgeving spoort aan om comfortabele en vooral energiezuinige gebouwen te realiseren in Vlaanderen zowel in nieuwbouw als renovatie. Dit is zowel voordelig voor het leefmilieu als de portemonnee van de Vlamingen. Bij gebouwen, waarvoor vanaf 1 januari 2006 een bouwaanvraag werd ingediend, dient men zich aan strikte eisen te houden op basis van energieprestatie en moet men een gezonde binnenomgeving kunnen garanderen. Energiezuinig wonen is tegenwoordig een veel besproken onderwerp binnen de bouwsector. Er zijn een noemenswaardige hoeveelheid voordelen verbonden aan het energiezuinig bouwen en renoveren. Door te investeren in voldoende ventilatie creëert men een gezonde woning met meer comfort. Door genoeg verse lucht binnen te brengen in ruil voor vervuilde lucht krijg je een aangename en gezonde binnenomgeving. De verbouwde en energiezuinigere woning zal meer waard zijn op de markt, waar hij te koop of te huur wordt aangeboden. Wanneer de vereiste eigenschappen voor een passiefhuis bereikt zijn, kan een energieprestatiecertificaat uitgereikt worden. Dat certificaat maakt het gebouw waardevoller en geeft de mogelijkheid om het gebouw te vergelijken met andere gebouwen op het vlak van energieprestatie. Het energiezuiniger bouwen van een gebouw heeft een positieve invloed op de uitstoot van broeikasgassen, wat het milieu ten goede komt, wat uiteindelijk de oorspronkelijke intentie was. Een lagere energiefactuur zal resulteren in een grote besparing van de jaarlijkse kosten aan energie. De investering, nodig om tot een energiezuinige woning te komen, kan op deze manier terugverdiend worden en zorgt ook voor verdere rentabiliteit naar de toekomst toe.


Naast de lagere energiefactuur op het einde van het jaar zijn er ook heel wat financiële voordelen aan verbonden, namelijk de subsidies die aangeboden worden vanuit verschillende instanties.

2.1. Europa Europa probeert met de EPBD-richtlijn (Energy Performance of Buildings Directive) van 2002, naar aanleiding van het Kyotoprotocol, de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Bij gebouwen ligt het aandeel in deze uitstoot hem in het energieverbruik bij de verwarming. De richtlijn werd dus opgesteld om de energieprestatie van gebouwen binnen de EU te verbeteren en zo de verwarmingsbehoefte te doen zakken. Hierbij werd er rekening gehouden met de klimatologische en plaatselijke omstandigheden, met de eisen voor het binnenklimaat en met de kosteneffectiviteit van de lidstaten. Er werden vijf verplichtingen voor lidstaten in vermeld, namelijk: -

Er moet een methode zijn om de energieprestatie van gebouwen te berekenen

-

Ze moeten minimumeisen opstellen voor de energieprestaties van nieuwe gebouwen. Als deze gebouwen daarenboven meer dan 1000 m² grondoppervlakte hebben, moet er onderzoek gedaan worden naar de mogelijkheid om alternatieve energiesystemen te gebruiken om te besparen.

-

Tevens moeten er minimumeisen opgesteld worden in verband met de energieprestaties van grote gebouwen (>1000 m²) die grondig gerenoveerd worden. Aan dergelijke renovatie is dan ook weer een minimum totale kost en minimum verbouwing van de buitenschil verbonden.

-

Ze moeten een energieprestatiecertificaat invoeren dat aanwezig zal moeten zijn bij het bouwen, verkopen of verhuren van een gebouw. Dit certificaat zal enkel door erkende vakmensen kunnen toegekend worden.

-

Centraleverwarmingsketels en airconditioninginstallaties dienen regelmatig gekeurd te worden door erkende deskundigen.

Tegen 4 januari 2006 moesten de lidstaten die verplichtingen in een eigen nationale en regionale regelgeving vastgelegd hebben.

In maart 2007 werd een energiebesparingsdoelstelling vooropgesteld van 20% in vergelijking met het vooropgestelde energieverbruik in 2020 (business-as-usual situatie). Hiervoor diende de richtlijn van 2002 echter herzien te worden wat resulteerde in een gereviseerde EPBD-richtlijn die goedgekeurd werd 4 Masterproef MBE Joris Maes

op 19 mei 2010. Deze bevat verplichtingen die een wijziging vormen op het vlak van de regelgeving van EPB, EPC en de keuringen van installaties. De gewijzigde richtlijn moet twee jaar later omgezet zijn in een nationale regelgeving (9 juli 2012). Hier wordt echter niet ingegaan op deze wijzigingen.

2.2. Vlaanderen In Vlaanderen wordt de energieprestatieregelgeving omvat door het energiedecreet van 8 mei 2009 en het energiebesluit van 19 november 2010 en is het een onderdeel van het energiebeleid. Het energiedecreet van 8 mei 2009 kwam ter vervanging van het decreet van 22 december 2006. De aanpassing kwam tot stand door wijzigingen in het EPB-decreet van 2006 in publicaties van het Belgisch Staatsblad van 22 augustus 2008 en 6 juli 2009 en houden vooral wijzigingen in van de eisen op het gebied van energieprestatie en binnenklimaat. Er gebeurt in het nieuwe decreet ook een invoering van een energieprestatiecertificaat en een wijziging van art. 22 van het REG-decreet. Het energiedecreet houdt de omzetting van de eerste 4 verplichtingen van de Europese richtlijn in en de uitvoerings- en handhavingsmaatregelen. Het besluit van de Vlaamse regering van 11 maart 2005 in zake energie geeft uitvoering aan: -

De methode hoe energieprestatie moet berekend worden

-

Eisen naar energieprestatie en comfort van het binnenklimaat in gebouwen

-

Vastleggen welke gebouwen of werkzaamheden een uitzondering of afwijking vormen op de regels rond één of meerdere eisen

-

Legt de datum vast van deze energieprestatieregelgeving

2.3. Renovatie In dit werk werd de renovatie genomen van een woning die in Koksijde is gelegen, die ook de vergunningverlenende overheid is. Er wordt verondersteld dat de bouwvergunningsaanvraag pas in 2012 wordt aangevraagd. Dit houdt enkele specifieke eisen in verband met de energieprestatieregelgeving in. In dit geval gaat het over een eenvoudige renovatie in de residentiële sector, die werken inhouden waarvoor een stedenbouwkundige vergunning dient aangevraagd te worden en die als doel heeft de energetische performantie van het gebouw te wijzigen. De energieprestatieregelgeving legt eisen op voor enkele karakteristieke waarden: 5 Masterproef MBE Joris Maes

-

Thermische isolatie-eisen zoals K-peil, U- en R-waarden

-

Energieprestatie-eisen die gekenmerkt worden door een E-peil

-

Eisen naar een aangenaam binnenklimaat zoals ventilatie en oververhitting

2.3.1. Thermische isolatie 2.3.1.1.

K-peil

Een K-peil wordt gegeven aan een gebouw op zijn geheel en is afhankelijk van de U- waarde van alle delen die de schil vormen van het gebouw. Dit omvat de buitenmuur, het dak, de ramen en de vloer op volle grond. Ook de compactheid van het gebouw beïnvloedt het K-peil.

2.3.1.2.

U-waarde

Een U-waarde of warmtedoorgangscoëfficiënt wordt gegeven aan een constructiedeel op zich en is afhankelijk van de materialen waaruit het constructiedeel bestaat en de dikte van elk materiaal. De Uwaarde wordt meestal uitgedrukt in

en zegt hoeveel energie er per seconde en per vierkante

meter door het constructiedeel treedt als het temperatuursverschil aan beide kanten van het constructiedeel 1Kelvin bedraagt.

2.3.1.3.

λ-waarde

De lambda-waarde van een materiaal geeft aan hoe makkelijk hij warmte doorgeeft als er een temperatuursverschil bestaat over het materiaal. De lambda-waarde wordt meestal uitgedrukt in W/mK en geeft dus aan hoeveel warmte een materiaal geleidt. Hoe hoger deze waarde hoe beter het materiaal warmte geleidt en dus hoe minder isolerend hij werkt. Een lagere lambda-waarde kan echter wel isolerender werken als de minder isolerende werking gecompenseerd wordt door de dikte van het materiaal. In tabel 1 worden de meest gebruikte isolatiematerialen met hun respectievelijke lambdawaardes weergegeven.


Tabel 1: λ- warden isolatiematerialen | URL: Materiaal λ-waarde glaswol

0,032

0,040

rotswol

0,035

0,042

cellenglas

0,042

0,050

EPS

0,033

0,042

XPS

0,029

0,038

PUR

0,023

0,032

PIR

0,023

0,032

PF

0,021

0,280

2.3.1.4.

R-waarde

De R-waarde van een materiaallaag geeft de warmteweerstand aan van een bepaald materiaal en staat in verband met de U-waarde van die materiaallaag. Hij wordt meestal uitgedrukt in

. Het is

duidelijk dat hoe groter deze waarde is, hoe beter de materiaallaag weerstand biedt tegen warmtedoorgang en hoe beter isolerend deze materiaallaag dan ook is.

De berekening van de warmteweerstand is vrij eenvoudig. Hij is omgekeerd evenredig met de lambdawaarde en recht evenredig met de dikte van de materiaallaag. Hieruit blijkt dat een materiaallaag met een dubbel zo hoge lambda-waarde in vergelijking met een ander materiaal toch dezelfde warmteweerstand kan bekomen door een dubbele dikte te meten.


Er bestaat een verband tussen de R-waarde van de verschillende materiaallagen en de U-waarde van de volledige dikte.

Met: Rse: De warmteweerstand van de buitenomgeving naar het buitenoppervlak (tabel 2) Rsi: De warmteweerstand van de binnenomgeving naar het binnenoppervlak (tabel 2) : De warmteweerstand van de gebouwschil

Tabel 2: Warmteovergangsweerstanden volgens NBN EN ISO 6946 | URL:

2.3.1.5.

Eisen voor de thermische isolatie

Voor de renovatie van deze woning worden er geen eisen opgelegd door de energieprestatieregelgeving met betrekking op het K-peil van de woning. Men dient zich wel te houden aan de maximale U- of minimale R-waarden wat betreft de delen waarop de renovatie betrekking heeft.


Tabel 3: Maximaal toelaatbare U-waarden |https://www2.vlaanderen.be/>

2.3.2. Energie-prestatie 2.3.2.1.

E-peil

Het E-peil is een waarde die gegeven wordt aan de energieprestatie van een gebouw op zijn geheel. Deze heeft een specifieke berekeningsmethode, die bepaald wordt door de regelgeving. Het E-peil hangt af van tal van factoren zoals gebouwontwerp, isolatie, ventilatie, installaties en hun rendement, klimatologische omstandigheden,… Door een minimale waarde te zetten op elke individueel beïnvloedende factor wordt de vrijheid van het ontwerp echter beperkt. Daarom werd het E-peil als nieuwe waarde geïntroduceerd zodat er vrijheid van ontwerp is en is er mogelijkheid tot compensatie.


2.3.2.2.

Eisen voor de energie-prestatie

Voor de renovatie, waarover in dit werk sprake is, zijn er geen eisen op het vlak van energieprestatie.

2.3.3. Binnenklimaat 2.3.3.1.

Ventilatie

Ventilatie levert een belangrijke bijdrage tot het bekomen van een aangename binnen- en leefomgeving, die het comfort substantieel doet toenemen. Ventilatie zorgt ervoor dat polluenten verwijderd worden uit het huis om zo een gezonde binnenomgeving te behouden. Deze polluenten zijn vooral mensgebonden (CO2), maar kunnen ook materiaalgebonden zijn of bio-reukgassen. Waterdamp wordt tijdig verwijderd omdat deze andere bronnen van pollutie activeert. Een te hoge relatieve vochtigheid wordt vermeden om condensatie te verhinderen. In een eerste fase moet de emissie van polluenten aangepakt worden. Dit vormt geen probleem bij materiaalgebonden polluenten. Bij CO2 echter is bestrijding van emissie onmogelijk en dient de overmaat verwijderd te worden door ventilatie. De minimale ventilatie-eisen voor een nieuwbouwwoning worden bepaald door de norm NBN D50-001 zoals weergegeven in tabel 4. Tabel 4: Ventilatie-eisen NBN D50-001 NBN D50-001

Toevoer

Doorstroom

Nominaal debiet

Lokaal

Minimale Vrije

Debiet

spleet

toevoer

DO

onder

Algemene

Minimaal

Mag

regel

debiet

beperkt (A,C)

(minimum)

deur

m³/h.m2

m³/h

tot m³/h maximaal

m³/h

cm²

Woonkamer

3,6

75

150 2 x nominaal

25

70

Slaapkamer

3,6

25

72 2 x nominaal

25

70

Studeerkamer

3,6

25

72 2 x nominaal

25

70

Speelkamer

3,6

25

72 2 x nominaal

25

70

Badkamer

25

70

Was- en droogplaats

25

70

Keuken

50

140

25

70

Open keuken Wc


NBN D50-001

Afvoer Nominaal debiet

RAO (A,B)

Lokaal

Algemene

Minimaal

Mag

min

diameter

regel

debiet

beperkt

sectie

(A,B)

m³/h.m²

m³/h

tot m³/h

cm²

min cm

Woonkamer Slaapkamer Studeerkamer Speelkamer Badkamer

3,6

50

75

140

13,4

Was- en droogplaats

3,6

50

75

140

13,4

Keuken

3,6

50

75

140

13,4

Open keuken

75

210

16,4

Wc

25

70

9,4

2.3.3.2.

Oververhitting

Oververhitting is een term die gebruikt wordt als een gebouw teveel zonnewinsten binnenlaat. Als de verwarming niet aanstaat mag de temperatuur een maximale waarde niet overschrijden. Dit fenomeen treedt vooral op tijdens de zomerdagen wanneer de zonnewinsten in een woning minder nodig zijn. De oververhitting wordt uitgedrukt in een karakteristieke waarde uitgedrukt in Kh. en wordt bepaald door het aantal uur dat de binnentemperatuur de waarde van 23°C overschrijdt, te vermenigvuldigen met het aantal graden dat het in die tijdsspanne die 23°C overschrijdt. De oververhitting is vooral afhankelijk van het type glas dat van toepassing is en de hoeveelheid beglazing die in de zuidrichting werd geplaatst. Deze oververhitting kan beperkt worden door: -

De oriëntatie van de vensters ( zo weinig mogelijk in de zuidrichting)

-

Zonnetoetredingsfactor, g, van de ramen

-

De hoeveelheid en type buitenzonwering

-

Beschaduwing van de ramen

-

De ‘zwaarte’ van de bouwwijze


2.3.3.3.

Eisen voor het binnenklimaat

Bij de renovatie in dit werk, zijn er geen minimale ventilatie-eisen geldig. Er moet bij vervanging van ramen echter wel een minimale toevoeropening worden voorzien. Er zijn geen eisen vermeld in de energieprestatieregelgeving wat betreft oververhitting. Het is echter wel belangrijk toch te zorgen dat de minimale waarde niet overschreden wordt om een aangename binnenomgeving te hebben.

2.4. Passiefhuis Het passiefhuisconcept heeft als doel gebouwen energiezuiniger te maken en zo de verloren energie te beperken en tot een optimalisatie te komen van de energie-efficiëntie. Hiermee wil het passiefhuisconcept de veranderende klimatologische omstandigheden beperken of onder controle houden. Men probeert zo de stijgende energieprijzen door de steeds schaarsere fossiele brandstoffen ook te verlagen. Dit doel resulteert zich in een aantal basisprincipes die vrij duidelijk en rechtuit zijn: -

-

Beperken van de energievraag: 

Transmissieverliezen door de gebouwschil beperken door middel van isolatie



Lekverliezen tot een minimum herleiden

Gebruik van duurzame en onuitputtelijke energiebronnen: 

Passieve winsten positief gebruiken en benutten



Gebruiken van hernieuwbare energie



Gebruiken van efficiënte huishoudapparaten



Gebruik energie-efficiënte systemen



Comfortventilatie met warmteterugwinning

Voor een passiefhuis resulteren deze eisen in 3 verschillende vereisten om het passiefhuiscertificaat toegekend te krijgen, hiermee wordt het totale energieverbruik tot 75% lager geschat dan voor EPB gecertificeerde nieuwbouwwoning, al wordt verwacht dat dit verschil zal zakken in de komende jaren doordat de EPB gecertificeerde woning met zijn steeds strenger wordende eisen steeds sterker aanleunt bij een passiefhuis.


De drie eisen om van een passiefhuis te kunnen spreken zijn: -

De verwarmingsbehoefte dient beperkt te worden tot 15kWh/(m2 geklimatiseerde vloeroppervlakte * jaar) en dient berekend te worden volgens de PHPP.

-

Luchtdichtheid dient aan een minimum te voldoen die zich vertaalt in n50 die kleiner dient te zijn dan 0.6/h

-

De oververhittingsgraad mag maximaal 10% boven 25°C bedragen en dient berekend te worden volgens de PHPP.

Deze specifieke eigenschappen dienen berekend te worden met de PHPP-software die ontwikkeld werd door het Duitse Passivhaus Instituut. Bij de aanvraag van het passiefhuiscertificaat dient deze PHPP-berekening voorgelegd te worden samen met alle bewijsmaterialen voor de ingegeven parameters om de uitkomst te kunnen verantwoorden.

2.4.1. Verwarmingsbehoefte De verwarmingsbehoefte van de verwarmingsketel mag slechts 15 kWh/m2 geklimatiseerde vloeroppervlakte per jaar bedragen wat wil zeggen dat de verliezen tot een minimum beperkt dienen te worden en de warmtewinsten optimaal dienen benut te worden. Het is de bedoeling de warmte te creëren en deze zo goed mogelijk binnen de gebouwschil te houden. De transmissieverliezen worden beperkt door het plaatsen van isolatie met een zo laag mogelijke lambda-waarde. Deze isolatie dient zo goed mogelijk aangesloten te zijn op elkaar zodat er geen opening ontstaat tussen de isolatie waardoor warmte kan ontsnappen. Ook in de hoeken kan dit fenomeen voorkomen wanneer er bijvoorbeeld geen verbinding aanwezig is tussen muur- en vloerisolatie. Men spreekt hier van een bouwknoop of koude brug.

2.4.2. De luchtdichtheid n50 0.6/h betekent dat er bij een drukverschil van 50 Pa slechts 0.6 keer het volume van de binnen omgeving langs de gebouwschil mag naar buiten treden en wordt uitgedrukt in m3/h/m3 of /h. Deze grootheid drukt het lekdebiet uit en betekent dus dat er bij een drukverschil van 50 Pa tussen binnen en buitenomgeving 0.6 m3/m3 per uur naar buiten ‘lekt’, wat warmteverlies betekent.


Dit kan gerealiseerd worden door een doorlopende luchtdichtheidsfolie te voorzien aan de binnenkant. Deze dient zorgvuldig uitgevoerd te worden. Ook ramen en deuren, en dan vooral het schrijnwerk, moeten luchtdichtheid garanderen. In de overgang tussen verschillende systemen kan de luchtdichtheid gecreëerd worden door een luchtdichtheidstape. De luchtdichtheid wordt gemeten met een pressuratietest over de delen die getest moeten worden. De eisen voor dit meetinstrument worden beschreven in de norm NBN EN 13829:2001. Er kan hiervoor bijvoorbeeld een ‘BlowerDoor’ worden gebruikt.

2.4.3. De oververhittingsgraad De oververhittingsgraad van maximaal 10% boven 25°C betekent dat bij zonnig weer, wanneer er geen verwarming wordt gebruikt, de temperatuur van 25°C maar voor 10% van de tijd mag overschreden worden. Deze oververhitting is afhankelijk van het aantal, het type en de oriëntatie van de ramen. Hoe groter de zonnetoetredingsfactor van de ramen, hoe makkelijker de zonnestralen en de zonnewarmte binnentreden in het gebouw en hoe sneller er sprake kan zijn van oververhitting. Bij koud weer zijn deze zonnewinsten echter positief en verlagen ze de verwarmingsbehoefte. Deze kans op oververhitting kan voorkomen worden door het plaatsen van buitenzonwering, die de zonnestralen en de zonnewarmte tegenhouden of minimaliseren nog voor ze de woning binnentreden.


3. Renovatiemogelijkheden Na jaren ervaring bieden er zich verschillende mogelijkheden aan om op een efficiënte manier te renoveren.

3.1. Muurisolatie Vooral in de gebouwschil is isolatie zeer belangrijk aangezien daar de warmte verloren gaat aan de buitenomgeving. Zonder isolatie zijn de buitenmuren op zich onvoldoende geïsoleerd om de warmtestroom te kunnen stoppen. Veel en kwalitatieve isolatie is dus zeer belangrijk. Bij renovatie zijn er verschillende mogelijkheden als het gaat om het na-isoleren van de bestaande muren.

3.1.1. Het na-isoleren van een spouwmuur Hierbij wordt de eventueel aanwezige luchtspouw met isolatie gevuld door middel van een inblaastechniek. Een luchtspouw kan herkend worden aan de stootvoegen, de verticale openingen onderaan tussen de gevelstenen net boven de waterkeringlaag, die dienen om de luchtspouw te ventileren. Er wordt aangeraden om de volledige spouw te vullen. Het isolatiemateriaal die hierbij gebruikt wordt verschilt van situatie en aannemer. Er kunnen schuimen (PUR, UF), vezels (rotswol, glaswol) en korrels (EPS, SLS) gebruikt worden. Een aannemer dient een verklaring uit te reiken dat hij volgens de eisen van de Technische Specificaties (STS) werkt.

3.1.2. Buitenisolatie van massieve of volle muren Bij na-isolatie langs de buitenkant van een massieve of volle muur wordt het isolatiemateriaal bevestigd aan de koude buitenkant van de gevelsteen. Hierbij dient na uitvoering wel een nieuwe gevel voorzien te worden. Er gaat hierbij geen binnenruimte verloren, wat een bijdrage levert aan het comfort. 15 Masterproef MBE Joris Maes

Raam- en deurprofielen dienen herplaatst te worden aangezien deze methode een verdikking van de buitenmuur betekend. Er dient ook opgemerkt te worden dat de muur de perceelsgrens niet mag overschrijden.

3.1.3. Binnenisolatie van massieve of volle muren Bij het na-isoleren door middel van het aanbrengen van binnenisolatie zijn er 2 mogelijkheden. -

Een voorzetwand, opgebouwd uit een houten roostering die opgevuld wordt met isolatie, waarop een dampscherm en gipsplaten wordt aangebracht.

-

Polyurethaan isolatieplaten waarop een dampscherm en gipsplaten worden aangebracht.

3.2. Vloerisolatie Het warmteverlies door een vloer is afhankelijk van welke ruimtes de vloer scheidt en wordt tevens bepaalt door de dikte van de vloer en dus ook de warmteweerstand. We onderscheiden drie mogelijkheden: -

Vloer op volle grond

-

Vloer boven een kelder

-

Vloer boven buitenomgeving of niet verwarmde ruimte.

Er kan geïsoleerd worden onder de draagvloer of tussen de draagvloer en de dekvloer. De meest gebruikte isolatietechnieken bij vloeren zijn drukvaste isolatieplaten of gespoten isolatiemateriaal. Ook een isolerende chape is een mogelijkheid.

3.3. Beglazing De vensters hebben een grote invloed op de hoeveelheid warmte of energie die verloren gaat in een woning. Ze hebben namelijk een hogere warmtedoorgangscoëfficiënt. De warmte die verloren kan gaan door een venster is afhankelijk van de U-waarde van elk onderdeel waaruit het venster bestaat. Hiermee wordt bedoeld de U-waarde van het glas, de U-waarde van het vensterprofiel en de isolerende eigenschappen van het natuurlijk ventilatierooster die eventueel 16 Masterproef MBE Joris Maes

geplaatst is. Op elk onderdeel kan er ingegrepen worden om de isolerende eigenschap van het volledige venster te verhogen. Er kan ook een globale U-waarde gegeven worden aan het venster die afhankelijk is van elke U-waarde afzonderlijk. Aan een raam wordt ook een zontoetredingsfactor, g, gegeven die bepaalt in welke mate het glas de zonnewarmte toelaat in de woning. Enerzijds is het belangrijk de warmtewinsten die via het venster de woning binnentreden optimaal te benutten in de winter. Deze warmtewinsten kunnen in de ‘zware’ materialen opgeslagen worden. Deze materialen zullen de warmte over een significante periode nog verder afgeven. Anderzijds is het tijdens zonnige dagen ook belangrijk om oververhitting te voorkomen. Dit kan voorkomen worden door buitenzonwering te plaatsen, waardoor het zonlicht minder kans krijgt binnen te treden in de woning. Bij de beglazing hangt de warmteweerstand af van het aantal glasbladen, de breedte van de spouw die deze scheidt en de afstandshouders die al dan niet isolerend kunnen werken. Bij hoogrendementsglas en drievoudig glas is er ook nog een edelgas (bv. Argon) tussen de spouw aanwezig die de isolerende eigenschap van het glas doet toenemen. Er kan ook een coating aanwezig zijn op de glasbladen (bv. Zilver) die de verloren stralingswarmte naar buiten toe vermijdt en minder daglicht doorlaat om de kans op oververhitting te beperken. Bij het schrijnwerk is vooral de dikte belangrijk, maar er worden ook meer en meer isolerende producten in het schrijnwerk gebruikt om het beter te isoleren (bv. Kurk).

3.4. Ventilatie Ventilatie is geen vereiste om te voldoen aan de criteria om een passiefhuis-certificaat te verkrijgen, maar levert wel een belangrijke bijdrage tot het bekomen van een aangename binnen- en leefomgeving, die het comfort substantieel doet toenemen. Om aan de renovatie-eisen te voldoen moeten wel minimale toevoeropeningen voorzien worden waar ramen vervangen worden. Er bestaan 2 vormen van ventilatie: -

Natuurlijke ventilatie: Hier is er sprake van een lage druk en is de ventilatie sterk klimaatafhankelijk. Een leidingsysteem is echter niet noodzakelijk.

-

Mechanische ventilatie: Hier is er een hoge druk aanwezig en is het debiet klimaatonafhankelijk. Een leidingsysteem dient wel aanwezig te zijn.


3.4.1. Natuurlijk ventilatie Natuurlijke ventilatie is een systeem die gebruik maakt van de natuurlijke krachten om het gebouw te voorzien van verse lucht. De luchtverversing gebeurt via ontworpen luchttoevoer- en afvoeropeningen, maar is sterk afhankelijk van de weersomstandigheden, wat resulteert in een niet controleerbaar debiet. De voordelen zijn echter lagere kosten en geen kosten aan onderhoud en elektriciteit. De snel veranderende windsnelheid en –richting en de buitentemperatuur zorgen ervoor dat de in- en afvoeropeningen snel en makkelijk moeten aangepast kunnen worden om een aangename luchtdistributie te ontwikkelen. Indien dit niet het geval is, zullen er sterke veranderingen in de binnentemperatuur ontstaan. Natuurlijke ventilatie vraagt een precieze oriëntatie om zoveel mogelijk voordeel uit de wind te halen. Ook voldoende ruimte rond het gebouw is een vereiste. De drijvende krachten bij natuurlijke ventilatie worden ontwikkeld door thermische trek en winddruk. Het wordt al snel duidelijk dat het debiet aan natuurlijke ventilatie sterk afhankelijk is van het klimaat en de weersomstandigheden in het gebied waar de natuurlijke ventilatie wordt gemeten. Ook de hoeveelheid bebouwing in de regio bepaalt de windsnelheid sterk.

3.4.2. Mechanische ventilatie Mechanische ventilatie wordt verkregen door de plaatsing van een inblaasventilator of een afzuigventilator en is dus weersonafhankelijk. De ventilator kan een constant debiet leveren. Door de eisen op het vlak van ventilatie is deze ventilatietechniek (ventilatiesysteem B,C en D) ten sterkste aan te raden tegenover natuurlijke ventilatie (ventilatiesysteem A). Hiervoor dienen wel een ventilator, kanalen en toe- en afvoeropeningen voorzien te worden. Deze ventilator zal ook elektriciteit vragen wat ook in beschouwing dient genomen te worden. Bij mechanische ventilatie zijn er extra parameters waarover een keuze dient gemaakt te worden, naast de diameter van de toe- en afvoeropeningen namelijk het debiet, de te overwinnen drukval, de regelbaarheid, het elektriciteitsverbruik en het geluid. Om volledig van het ventilatorverbruik te profiteren en dus geen onnuttig debiet te genereren moet de systeemdruk beperkt worden en dient een compact kanalennet ontworpen worden. De keuze rond de


verschillende componenten en verbindingsstukken is belangrijk en er dient een goede uitvoering en oplevering te gebeuren. Om het werkingspunt van de installatie te bepalen dienen zowel de curve van de ventilatiekarakteristiek, die enkel afhankelijk is van de ventilator, als de curve van de leidingskarakteristiek, die afhankelijk is van de kanalen en verbindingsstukken, opgesteld te worden. Het drukverlies van de installatie wordt berekend door middel van:

Om het installatiegeluid tot een minimum te beperken kunnen er verschillende maatregelen getroffen worden: -

Minimum aan stromingsweerstand en turbulentie in de kanalen

-

Genoeg aandacht besteden aan de ventilatorkeuze

-

Eventueel een geluidsdemper voorzien

-

Afsplitsingen minimaal 5*D uit elkaar voorzien

-

Luchtsnelheid in de kanalen beperken tot 7,5 m/s

3.4.3. Warmteterugwinning Er zijn 2 vormen van warmteterugwinning mogelijk. Enerzijds is er regeneratie mogelijk. Hierbij wordt er aan warmteopslag gedaan in het materiaal, wat men een warmtewiel noemt. Anderzijds kan er ook aan recuperatie gedaan worden waarbij de werking berust op het mechanisme van geleiding. Hierbij dient er voor gezorgd te worden dat het condensatiewater afgevoerd wordt.


3.4.4. Ventilatiesystemen Er bestaan 4 soorten ventilatiesystemen. Er wordt een onderscheid gemaakt afhankelijk van welke ventilatietechniek gebruikt wordt.

3.4.4.1.

Ventilatiesysteem A

Zowel de lucht aan- en afvoer gebeurt via natuurlijke ventilatie.

De verse buitenlucht komt de woning binnen via zelfregelende ventilatieroosters op een hoogte van 1.8m, zoals bijvoorbeeld boven ramen en deuren. De lucht verplaatst zich van ruimte tot ruimte door vaste doorstroomopeningen onderaan de deuren en de vervuilde binnenlucht wordt uit de woning verwijderd door een verticaal kanaal in de buurt van de nok van het gebouw. De afvoermond in een natte ruimte zoals wc en badkamer moet regelbaar zijn. Ventilatiesysteem A is het goedkoopste systeem en vraagt geen elektriciteit. Het is eenvoudig, makkelijk te onderhouden en gebruiksvriendelijk. Een groot nadeel is echter dat het systeem sterk weersafhankelijk is en de schouw is soms niet praktisch. De installatie van dit systeem is relatief eenvoudig. Enkel toevoerroosters en een afvoerkanaal dienen voorzien te worden.

Figuur 1: Ventilatiesysteem A: |https://www.ventimax.be/>


3.4.4.2.

Ventilatiesysteem B

Luchttoevoer gebeurt mechanisch, lucht afvoer natuurlijk. De verse buitenlucht wordt via een ventilator in de droge ruimtes van het gebouw geblazen. De lucht verplaatst zich door het gebouw via vaste doorstroomopeningen onder de deuren en verlaat het gebouw via een verticaal kanaal in de buurt van de nok van het gebouw. Dit systeem wordt meestal geplaatst in combinatie met een installatie voor luchtverwarming. Het systeem is echter wel gevoeliger voor condensatie als er geen evenwicht bestaat tussen de aan- en afvoer van de lucht.

Figuur 2: Ventilatiesysteem B: |https://www.ventimax.be/>

3.4.4.3.

Ventilatiesysteem C

Luchttoevoer gebeurd natuurlijk, lucht afvoer mechanisch. De verse buitenlucht komt de woning binnen via zelfregelende ventilatieroosters op een hoogte van 1.8m, zoals bijvoorbeeld boven ramen en deuren. De lucht verplaatst zich van ruimte tot ruimte door vaste doorstroomopeningen onderaan de deuren en de vervuilde binnenlucht wordt in de natte ruimte via een ventilator mechanisch uitgezogen. Ventilatiesysteem C is eenvoudig en vraagt weinig voor de constructie op zich. Het gaat om kleinere kanalen die niet bepaald verticaal dienen te lopen. Een groot nadeel aan dit type ventilatiesystemen is dat er constant afvoer van warme binnenlucht plaatsvindt, wat dus een enorm groot verlies aan energie betekent. Op winterdagen wordt dit verlies


enkel groter en wordt een groot deel van de investering in isolatie tenietgedaan. Ook vinden klein ongedierte en geluid zich een weg door de toevoeropeningen in de woning. Om de nadelen van dit ventilatiesysteem teniet te doen kunnen er zelfregelende toevoerroosters voorzien worden, die ervoor zorgen dat de luchttoevoer insectenvrij en gecontroleerd is.

Figuur 3: Ventilatiesysteem C: |https://www.ventimax.be/> 3.4.4.4.

Ventilatiesysteem D

Zowel luchttoe- als afvoer gebeurd mechanich. De verse buitenlucht wordt via een ventilator in de droge ruimtes van het gebouw geblazen. De lucht verplaatst zich door het gebouw via vaste doorstroomopeningen onder de deuren en verlaat het gebouw opnieuw via een ventilator die de vervuilde lucht opzuigt. De verse buitenlucht kan gezuiverd worden en er kan gebruik worden gemaakt van warmteterugwinning. Ventilatiesysteem D vraagt wel meer studie van de vereiste debieten, snelheden en diameters van de kanalen en het vraagt meer onderhoud.

Figuur 4: Ventilatiesysteem D: |https://www.ventimax.be/>


3.5. Verwarming De verwarming vormt de grootste energiepost binnen een residentiële woning en het is dus belangrijk om deze te beperken. Dit kan zoals eerder vermeld gebeuren door de isolatie te doen toenemen en met andere woorden het huis beter in te pakken, maar ook het verwarmingssysteem kan energiezuiniger gemaakt worden. Vooraf is het belangrijk op te merken dat het veel zuiniger is te verwarmen met stookolie of aardgas dan met elektriciteit, aangezien het transport van elektriciteit veel verliezen genereert en er ongeveer 2.5 keer meer energie (vooral steenkool en aardgas) voor nodig is om elektriciteit te produceren. Het is belangrijk een goed gedimensioneerd verwarmingstoestel te voorzien die over de nodige zuinigheid beschikt, maar ook de temperatuurregeling is belangrijk, meer specifiek de warmteafgifte elementen.

Verwarmingssystemen kunnen onderverdeeld worden in 2 types:

-

Decentrale verwarming

-

Centrale verwarming

3.5.1. Decentrale verwarming Bij decentrale verwarming of plaatselijke verwarming is hetzelfde toestel verantwoordelijk voor zowel de warmteproductie als de -afgifte. Hierdoor zijn er geen verdeelverliezen aanwezig en zijn de verliezen beperkt tot de verliezen door emissie. Deze emissierendementen zijn echter voor verschillende systemen te klein. Gas-, kolen- en stookoliekachels halen hun nodige zuurstof trouwens uit de binnenomgeving, wat een CO-vergiftiging kan veroorzaken. Zoals eerder vermeld is elektrische verwarming sterk af te raden. Als we de vergelijking maken met een open haard dient opgemerkt te worden dat de convectief verkregen warmte bij kachels veel beter benut wordt, waardoor we een groter rendement bekomen en een energiebesparing verkrijgen.


Een goede kachel dient over het algemeen aan 5 belangrijke criteria te voldoen:

-

Hoog rendement

-

Lage manteltemperatuur

-

Goede regelbaarheid

-

Eenvoudige bediening

-

Geringe hinder

Een dubbele wand en een isolatiescherm rond de brandhaard zorgen voor een hoog rendement en lage manteltemperatuur. Een moduleerbaar lucht- of oliedebiet maakt een goede regelbaarheid mogelijk en eenvoudige bediening wordt bekomen door voldoende opslag mogelijk te maken.

Bij hout, kolen en oliekachels is geringe hinder een criteria waar moeilijk aan voldaan wordt. Stof of reuk zorgen voor hinder en verlagen het comfort. Bij Gastoestellen daarentegen wordt probleemloos aan de 5 criteria voldaan. Ook hier is er een dubbele wand aanwezig. Een modulatie van lucht en gas zorgen voor een goede regelbaarheid en de aansluiting op het gasreservoir , de ontsteking en de kamerthermostaat staat dan weer garand voor een eenvoudige bediening. Stof en reuk vormen hierbij geen enkel probleem.

3.5.2. Centrale verwarming Als er sprake is van centrale verwarming wordt er één verwarmingstoestel voorzien die de hele woning of een groot deel van de woning voorziet van warmte. De warmte wordt verspreid over heel de woning door een warmte dragend fluïdum en wordt aan een warmte afgiftesysteem afgegeven. Enkele voordelen in vergelijking met decentrale verwarming kunnen hier aangehaald worden: -

Mogelijkheid om het volledige gebouw te verwarmen

-

Een beter thermisch comfort

-

Het bedieningsgemak

Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat de beginkosten van een centraal verwarmingssysteem vrij hoog zijn. Hierbij is er geen sprake van een snelle plaatsing. Ook de regelmogelijkheden zijn niet ideaal.


3.5.2.1.

Condensatieketel

Het rendement van een condensatieketel kan tot 10% hoger liggen dan het rendement van een nietcondenserende ketel. Dit verhoogd rendement wordt verkregen door verschillende oorzaken:

-

Afkoeling van de rookgassen, die verschillende gevolgen heeft: 

Minder voelbare warmteverliezen



Condensatie van de in de rookgassen ontstane waterdamp. Zo wordt condensatiewarmte verkregen.

-

Door de lagere watertemperatuur is er minder warmteverlies

-

Optimalere verbranding met minimaal luchtoverschot

Om optimaal van deze voordelen te genieten is een aangepast verdeelsysteem belangrijk zodat de ketel zo lang mogelijk op een lage temperatuur kan werken. Het werkingsprincipe van een condensatieketel is in feite hetzelfde als gelijk welke andere ketel en de vrijgemaakte warmte hangt af van de brandstof, maar hij kan de rookgassen wel tot een lagere temperatuur afkoelen door te werken met een warmtewisselaar waarbij de rookgassen en het retourwater elkaar kruisen. Op die manier wordt een deel van de voelbare warmte teruggewonnen die anders langs de schouw zou verdwijnen. Vanaf het dauwpunt zal de waterdamp die bij de verbranding ontstaat echter vloeibaar worden of condenseren. Hierdoor wordt ook latente condensatiewarmte teruggewonnen door de ketel. De optimaal werkende brander van een condensatieketel zorgt voor een minimale hoeveelheid luchtovermaat waardoor er meer waterdamp gecondenseerd kan worden en er dus meer latente condensatiewarmte verkregen kan worden. Door de lagere ketelwatertemperatuur hebben we ook minder convectie- en stralingsverliezen naar de omgeving, wat een belangrijke winst is als de ketel buiten het beschermd volume staat geplaatst. Deze verschillende factoren resulteren in een rendement die hoger is dan 100% en wel tot 110% kan oplopen. Dit is mogelijk doordat het rendement wordt berekend op de warmte die tijdens de verbranding wordt vrijgemaakt. De condensatieketel profiteert dan nog eens van de warmte van de rookgassen en de verlaagde convectie- en stralingsverliezen van de ketel zelf.


3.5.2.2.

Warmtepomp

Een warmtepomp is een duurzaam energiesysteem dat thermische energie onttrekt aan een medium en deze op een hogere temperatuur afgeeft. Hij brengt dus warmte van een lage naar een hoger temperatuursniveau. Dit pompen vraagt energie omdat de warmtestroom normaal gezien de andere richting ingaat (van een hoog naar een lager temperatuursniveau).

De cyclus gaat als volgt: Er wordt een vloeistof gekozen die als warmtedragend medium wordt gebruikt, waarvan het kookpunt bij lage druk onder de temperatuur van de warmtebron ligt. Zo wil de vloeistof bij de warmtebron verdampen en dus zal hij energie of warmte onttrekken van de warmtebron. Bij het warmteafgiftesysteem wordt er een drukverhoging voorzien waardoor het kookpunt stijgt en de vloeistof condenseert en dus zijn warmte afgeeft aan het warmteafgiftesysteem. Om terug te keren naar het begin van de cyclus zorgt een expansieventiel voor de drukverlaging.

De warmtepomp bestaat dus uit 4 onderdelen: een compressor, een condensor, een verdamper en een ontspanner. Enkel de compressor verbruikt hier energie en bepaalt dus het rendement en de winstfactor of COP-factor (Coefficient of Performance=winstfactor). De nodige energie voor de compressor en dus de winstfactor, wordt bepaald door het temperatuursverschil tussen warmtebron en vereiste warmteafgifte. Hoe kleiner dit temperatuursverschil hoe groter de winstfactor.

De verschillende bronnen die kunnen dienen als warmtebronnen zijn: -

Grond

-

Water: Grond- of oppervlaktewater

-

Lucht: Buiten- of ventilatielucht

3.5.2.3.

Warmtekrachtkoppeling

Warmtekrachtkoppeling is een proces waarbij exergieverliezen (energie die makkelijk kan omgezet worden in andere vormen van energie: bv elektriciteit) gereduceerd worden bij de productie van warmte. Hierbij wordt warmte (anergie) en elektriciteit (exergie) in eenzelfde installatie opgewekt.


Warmte wordt moeilijk getransporteerd met veel verliezen tot gevolg dus de installatie bevindt zich dicht bij de warmteverbruiker. De hoogwaardige warmte die vrijkomt bij de verbranding van brandstof die tot 1200°C kan oplopen, wordt eerst gebruikt voor het produceren van mechanische energie, daarna wordt die door een alternator omgezet in elektriciteit. Na deze processen blijft enkel nog laagwaardige restwarmte over die wordt gebruikt voor de specifieke warmtevraag. Deze verwarmingsmethode werd hier kort toegelicht, maar is echter minder geschikt voor woningen en eerder bruikbaar voor veel energievragende gebouwen (bedrijf, ziekenhuis,…)

3.6. Sanitair warm water Voor het opwarmen van tapwater is er energie nodig dus ook dit kan op een zuinige manier gebeuren om de energievraag te doen zakken. Hoofdzakelijk bestaan er 2 manieren om warm tapwater te voorzien.

3.6.1. Centrale bereiding Bij centrale bereiding wordt een boiler aangesloten op de hoofdleiding en de boiler wordt op temperatuur gehouden door de centrale verwarming (combiketel) of door een eigen warmte-opwekker.

De boiler is in feite niets meer dan een thermisch geïsoleerd vat waarin warm water wordt bewaard. Eender welk debiet kan hieruit opgevraagd worden, maar de hoeveelheid water is wel beperkt tot de grootte van het vat. Als de boiler aangesloten staat op de verwarmingsinstallatie die voorziet in de centrale verwarming, dan stroomt het ketelwater door de boilermantel om zo het volume water in het vat op temperatuur te houden. Dit opwarmen gebeurt meestal ’s nachts om de kosten te drukken.

3.6.2. Decentrale bereiding Bij decentrale bereiding wordt de aanvoerkraan voor de kraan in twee gesplitst en één kant loopt langs een geiser die het water op temperatuur brengt (warm water), de ander loopt rechtstreeks naar de


kraan (koud water). Bij dit systeem is ontkalken moeilijker aangezien het duur kan worden om bij elke geiser een ontkalker te voorzien. Bij het gebruik van een geiser stroomt het tapwater door een warmtewisselaar die het water opwarmt. Geisers laten toe om elk volume water op te warmen, maar kunnen maar een bepaald debiet voorzien, afhankelijk van de gewenste temperatuur. Bij combi-ketels wordt zowel voorzien in centrale ruimteverwarming als voor opwarming van het tapwater. Bij de bereiding van het warme tapwater fungeren ze als geiser.

Pompen zijn nodig als er onvoldoende druk aanwezig is om de hoogste tappunten te bereiken. Voor watervoorziening gaat de voorkeur uit naar pompen met een variabel toerental, waarbij het toerental variabel is naargelang het te leveren debiet.

3.7. Groene energie

3.7.1. Zonne-energie De zon levert ons energie die onuitputtelijk is en hier wordt nog steeds onvoldoende van geprofiteerd. Hij levert ongeveer de helft van de energie die nodig is om ons te voorzien van warm tapwater. Men zou denken dat er in België onvoldoende zonnige dagen zijn om optimaal van de zon te kunnen profiteren, maar niets is minder waar. 60% van de totale zonnestraling bereikt ons al dan niet onder de vorm van diffuus licht. Maar ook dit licht kan omgezet worden in nuttige en bruikbare energie door de zonneenergiesystemen die tegenwoordig ontwikkeld zijn.

3.7.1.1.

Zonneboiler

Een zonneboiler is een systeem die de zonne-energie opslaat in een voorraadvat (of boiler) met water en op deze manier wordt de woning voorzien van warm tapwater. Als de zon onvoldoende energie levert, dan zorgt de naverwarming voor de nodige energie. Een zonneboiler bestaat uit verschillende onderdelen om de energie om te kunnen zetten naar bruikbare energie en te voldoen aan de verwachtingen die geëist worden door de inwoners:


1. De zonnecollector vangt de zonnestralen op en zet die om in warmte. Deze warmte wordt afgegeven aan het warmtetransporterend medium die voor de zonnecollector wordt gebruikt. Deze vloeistof brengt de warmte naar de boiler waar de warmte wordt opgeslagen. Nadat de warmte afgegeven werd kan het medium terug naar de zonnecollector om de kring te vervolledigen. 2. Het voorraadvat stockeert de afgegeven warmte, verkregen van het medium, en dit totdat het warm tapwater gebruikt wordt. De temperatuur in de boiler varieert tussen de 15 en de 40°C, afhankelijk van de hoeveelheid warmte die verkregen wordt. 3. Een circulatiepomp zorgt voor het rondpompen van het medium tussen de collector en het voorraadvat. 4. Een regelsysteem zorgt ervoor dat het vat op temperatuur blijft, ook al schijnt er op dat moment geen zon. Het medium heeft zo geen negatief effect op de opgeslagen warmte in het voorraadvat. 5. Bij dit systeem moet de zonneboiler in koudere streken steeds aangesloten zijn op een systeem die naverwarming kan leveren. De zon levert in deze streken tenslotte niet altijd de nodige energie om het water op de ideale temperatuur te houden. Deze naverwarming levert de extra energie om het tapwater op temperatuur te houden.

3.7.1.2.

Fotovoltaïsche zonnepanelen

Bij fotovoltaïsche zonnepanelen wordt het licht omgezet in stroom. Via omvormers wordt de stroom omgezet in elektriciteit die aan het stroomnet kan afgegeven worden. Een zonnecel, waarvoor meestal silicium wordt gebruikt, bestaat uit 2 lagen. De bovenkant is negatief geladen en de onderkant is positief geladen. Onder invloed van het invallende licht, afkomstig van de zon, gaat er tussen de 2 lagen een elektrische stroom lopen. Deze stroom is gelijkstroom die door een omvormer of inverter kan omgezet worden in wisselstroom zodat de elektriciteit op het elektriciteitsnet kan geplaatst worden of opgeslagen worden in accu’s. Zo kan er op donkere dagen toch nog geprofiteerd worden van de elektriciteit die eerder werd geproduceerd.


3.7.2. Windenergie Windenergie is een vorm van energie die net als zonne-energie onuitputtelijk is. Hierbij komt nog eens dat het bijna altijd aanwezig is, zelfs als er sprake is van bewolking of andere weersomstandigheden. Windenergie voor particulieren wordt in België niet veel toegepast en staat nog in zijn kinderschoenen, maar in Duitsland bijvoorbeeld wordt deze vorm van energie steeds meer toegepast en gebruikt. Het gaat hier dan om een kleine windturbine die op een paal wordt geplaatst, los van het gebouw. De opbrengst is echter nog vrij beperkt. Met een opbrengst van 500 tot 1000 kWh op jaarbasis en een kostprijs van ongeveer 2.500 euro kunnen er andere alternatieven bedacht worden. Voor deze vorm van energie zijn er nauwelijks tot geen subsidies of andere steunmaatregelen ter beschikking.


4. Financiële subsidies Het investeren in de renovatie van een woning en de kosten hiervan worden deels terugverdiend door de lagere energiekosten, wat het uiteindelijke doel is van de renovatie, maar er worden ook financiële steunmaatregelen aangeboden door verschillende instanties die het energiezuinig wonen proberen te stimuleren. Men probeert zo het energiezuinig bouwen en renoveren zoveel mogelijk aan te moedigen. In dit hoofdstuk zijn de verschillende steunmaatregelen uitgeschreven die betrekking hebben op de renovatie van een eengezinswoning zoals de eengezinswoning die hiervoor gekozen werd. In dit werk wordt aldus een verbouwing gesimuleerd waarbij we van de veronderstelling uitgaan dat de woning effectief verbouwd wordt naar een passiefhuis. Alle kosten voor de renovatie worden hier verondersteld in 2012 te gebeuren, zo ook de betaling van de facturen. De belastingsaangifte gebeurt dan weer in 2013.

In Vlaanderen kunnen er via 5 kanalen premies en subsidies voor energiezuinige investeringen verkregen worden via: -

De netbeheerder

-

De Federale overheid

-

De Vlaamse overheid

-

Het gemeentebestuur

-

Het provinciebestuur

4.1. De netbeheerder De Vlaamse netbeheerders zijn verplicht om energiebesparingen aan te moedigen. Ze doen dit door middel van een financiële ondersteuning van energiebesparende investeringen. De netbeheerders geven steeds dezelfde premies en de voorwaarden zijn ook overal identiek. Vanaf 2012 werden de premies, die van de netbeheerder kon verkregen worden, hervormd.


De aanvraag voor een premie van de netbeheerder kan in 3 stappen gebeuren:

-

Eerst en vooral dient de aanvrager uit te zoeken wie zijn netbeheerder is, per gemeente werd een vaste netbeheerder aangeduid.

-

Dan kan hij nagaan waarvoor de netbeheerder premies geeft. Er zijn zowel premies voor bestaande gebouwen, die aangesloten zijn op het distributienet sinds 2006, als premies voor nieuwbouwwoningen.

-

Vervolgens neemt de aanvrager contact op met de netbeheerder voor verdere informatie en voorwaarden. Deze verschaft hem dan een aanvraagformulier, dat tevens terug te vinden is op de site van de betreffende netbeheerder.

Men moet er rekening mee houden dat een premie ten laatste 12 maanden na de factuurdatum wordt aangevraagd.

Het gebouw, waarover deze Masterproef gaat, is gelegen te Koksijde, waar de netbeheerder Eandis (Gaselwest) is. Voor de renovatie van deze woning komen er verschillende premies van deze elektriciteitsnetbeheerder in aanmerking:

Voor dakisolatie is er een basispremie van 6 euro per m² geïsoleerd dak. De warmteweerstandswaarde, R, moet wel een minimale waarde hebben van 3,5 m²K/W. De maximale waarde die de premie kan aannemen wordt gerelateerd aan een oppervlakte van 120 m². Hierbij wordt er ook nog een extra premie aangeboden voor hogere weerstandswaarden. Vanaf 4,5 m²K/W wordt er een extra 2 euro toegekend per m² geïsoleerd dak. Voor het dak van het te renoveren gebouw wordt een weerstandswaarde gepland van >6,8 m²K/W, wat ruim voldoende is voor de extra premie. Hierbij komen we op een totale premie voor dakisolatie van 8 euro per m² geïsoleerd dak.

Voor vloerisolatie wordt door de elektriciteitsnetbeheerder een premie aangeboden van 6 euro per m² geïsoleerde vloer. De minimale warmteweerstand is hierbij 1,2 m²K/W. De geplande warmteweerstand van de geïsoleerde vloer wordt geschat op 5,3 m²K/W waarbij we ruim voldoen aan de vereisten voor deze premie. De maximaal te verkrijgen premie bedraagt 800 euro. Er dient bij deze premie wel opgemerkt te worden dat deze enkel van toepassing kan zijn als de werken zijn uitgevoerd door een geregistreerde aannemer. 32 Masterproef MBE Joris Maes

Voor de muurisolatie zijn er ook verschillende premies van de netbeheerder van toepassing op de verbouwing van deze eengezinswoning:

-

We hebben de premie voor 2012 die als maatregel heeft, het na-isoleren van een spouwmuur in een bestaande woning. Hierbij dient de uitvoering door een registreerde aannemer te gebeuren om aanspraak te kunnen maken op de premie. De premie houdt 6 euro in per m² geïsoleerde muuroppervlakte. De premie heeft een maximumgrens van 800 euro.

-

Daarnaast wordt er kans gemaakt op nog een premie in verband met de muurisolatie namelijk de premie voor buitenmuurisolatie aan de buitenkant van een bestaande muur. Ook hier is de uitvoering door een geregistreerde aannemer vereist. De premie bedraagt hier 15 euro per m² geïsoleerde muuroppervlakte. Het maximumbedrag voor deze premie bedraagt 2000 euro.

Voor de subsidies in verband met verwarming wordt ook hier een premie uitgekeerd door de netbeheerder. Voor de plaatsing van een warmtepomp wordt er door de netbeheerder een premie aangeboden. De premie houdt voor een elektrische warmtepomp het volgende in: 270 euro*((0,87*COP)-2,5)* elektrisch compressorvermogen, dit met een maximum van 1700 euro. Als het gaat om een volledige vervanging van de oude bestaande elektrische weerstandsverwarming wordt het bedrag en zijn maximum verdubbeld. Het moet hierbij wel gaan om een huis dat al sinds 1 januari 2006 op het elektriciteitsdistributienet is aangesloten.

In verband met de bereiding van warm tapwater wordt door de netbeheerder een premie aangeboden voor de plaatsing van een zonneboiler in bestaande woningen. De premie houdt 550 euro/m² geplaatste thermische collectoren in met een maximum van 41250 euro per geplaatste installatie. Ook om op deze premie kans te maken moet het gebouw al voor 1 januari 2006 aangesloten zijn op het distributienet.

Tot slot is er nog de subsidie voor het vervangen van de beglazing die aangeboden wordt door de netbeheerder bij vervanging van enkel of dubbel glas door glas met een maximale U-waarde van 0,8 W/m²K. Dit hoogrendementsglas dient geplaatst te worden door een geregistreerde aannemer en de aanvraag naar de netbeheerder moet samen met een attest van een aannemer ingediend worden waarin vermeld wordt dat het wel degelijk gaat om hoogrendementsglas met een U-waarde van 0,8 33 Masterproef MBE Joris Maes

W/m²K. Deze U-waarde wordt berekend via NBN B62-002. Voor onze beglazing wordt een U-waarde voorop gesteld van 0,7 W/m²K, dus hierbij veronderstellen we recht te hebben op deze premie.

Voor beschermde afnemers zijn er nog extra bijkomende tegemoetkomingen. In deze Masterproef wordt verondersteld dat het niet gaat om beschermde afnemers.

4.2. De fiscus

4.2.1. Belastingsvermindering Sinds 2003 konden belastingplichtigen voor verschillende energiebesparende uitgaven een belastingsvermindering aanvragen. Vanaf 2012 kunnen enkel nog de uitgaven voor dakisolatie in aanmerking komen voor deze vermindering. De betalingsdatum van de factuur bepaalt het inkomstenjaar voor de fiscale aangifte en het bedrag waarop de vermindering van toepassing is. Om de continuïteit te behouden kunnen energiebesparende investeringen die van toepassing waren in 2011, waarvan de overeenkomst werd ondertekend ten laatste op 27/11/2011 met betaling in 2012, ook nog genieten van de fiscale voordelen van 2011. Voor een overeenkomst, die pas na 27/11/2011 werd ondertekend wat voor dit werk van toepassing is, geldt dat de belastingsvermindering 30% van de uitgaven bedraagt met een maximum van 2930 euro. Deze belastingsvermindering is enkel voor het plaatsen van de dakisolatie in een woning die minstens 5 jaar oud is en de aannemer moet bevestigen dat het gebruikte isolatiemateriaal een thermische warmteweerstand heeft van minimum 2,5 m²K/W. Voor deze maatregel blijft ook het terugbetaalbaar belastingskrediet geldig. Dit laatste is echter tijdelijk en is niet meer geldig na 2012. Er moet een factuur en een betalingsbewijs kunnen voorgelegd worden om de procedure voor het verkrijgen van de belastingsvermindering voor dakisolatie te volgen. Op de factuur of de bijlage moet de geregistreerde aannemer verschillende verplichte vermeldingen maken: -

Het adres waar de werken worden uitgevoerd

-

De verschillende kosten voor dakisolatie en andere werken


-

Een verklaring met verwijzing naar het betreffende KB, nl: “Verklaring met toepassing van artikel 6311 van het KB/WIB 92 betreffende de uitgevoerde werken die zijn bedoeld in artikel 14524 §1 eerste lid, 1° tot 6° van het Wetboek van de inkomstenbelasting 1992 Ik, ondergetekende ............, bevestig dat het gebruikte isolatiemateriaal een thermische weerstand R heeft groter dan of gelijk aan 2,5 vierkante meter Kelvin per Watt”

-

Ouderdom van de woning op het tijdstip van de werken

Als er in het inkomstenjaar 2012 energiebesparende investeringen worden gedaan, met een factuur- en betalingsdatum in 2012, dit door een geregistreerde aannemer, kunnen deze investeringen in het aanslagjaar 2012 in de belastingsaangifte ingebracht worden.

4.2.2. Ecocheques Heel wat werknemers in Vlaanderen ontvangen Ecocheques. Deze kunnen benut worden voor energiebesparende investeringen, namelijk: -

Aankoop of plaatsing van producten die genieten van fiscale vermindering met betrekking tot energieprestatie

-

Aankoop van producten en/of diensten die in aanmerking komen voor de regionale subsidies

-

Aankoop van producten voor het isoleren van een woning

-

Aankoop van spaarlampen, TL-lampen of LED-verlichting

-

Aankoop van elektrische apparaten die werken op zonne-energie

In dit werk wordt geen rekening gehouden met mogelijk verkregen ecocheques.

4.2.3. Groene leningen De federale overheid verleende een aantal voordelen voor leningen die afgesloten werden ter financiering van energiebesparende werken die tussen 1 januari 2009 en 31 december 2011 werden afgesloten. Deze groene leningen zijn nu echter niet meer van toepassing.


4.2.4. 6% BTW-tarief Er wordt een lager BTW-tarief aangeboden als het gaat om renovatiewerken van een woning die ouder is dan 5 jaar. Het BTW-tarief bedraagt dan slecht 6% in plaats van 21%. Hierbij dienen de werken wel te gebeuren door een geregistreerde aannemer.

4.3. Vlaamse overheid

4.3.1. Renovatiepremie De Vlaamse overheid biedt de mogelijkheid tot het verkrijgen van de renovatiepremie. Deze premie is van toepassing voor het plaatsen van hoogrendementsbeglazing, het plaatsen van een condensatieketel of het plaatsen van een zonneboiler. Er zijn nog enkele bijkomende voorwaarden van toepassing namelijk: -

Er is voor minstens 10.000 euro (excl. BTW) werken uit te voeren aan dak, schrijnwerk, ruwbouw, elektriciteit of verwarming.

-

Het gebouw is minstens 25 jaar oud.

-

Er is een maximaal inkomen, voor deze woning en deze inwoners, namelijk 2 ouders en 2 kinderen, van 62.340 euro.

Deze woning is echter nog geen 25 jaar oud dus er wordt geen rekening gehouden met deze renovatiepremie.

4.3.2. Groenestroomcertificaten In 2006 startte de Vlaamse overheid een systeem van productiesteun voor elektriciteit uit netgekoppelde PV-panelen. Voor iedere 1000kWh aan elektriciteit die opgewekt wordt, krijgt de eigenaar een groenestroomcertificaat dat bij de netbeheerder kan worden ingeruild voor een vaste waarde die bepaald wordt door de datum van de ingebruikname. De waarde van de groenestroomcertificaten worden weergegeven in tabel 5.


Tabel 5: Waarde groenestroomcertificaten |https://www.energiesparen.be.be/>

4.4. Gemeente- en provinciebestuur Het gemeentebestuur biedt een premie aan voor de plaatsing van een warmtepomp. Voor geothermische systemen houdt dit een maximaal bedrag in van 500 euro per adres. De plaatsing moet wel in 2012 gebeuren.

4.5. Moment van aanvraag

Enkel de Federale belastingsvermindering voor de plaatsing van dakisolatie moet gebeuren tijdens de belastingsaangifte. De andere premies kunnen aangevraagd worden vanaf dat de factuur ontvangen wordt en tot 12 maanden nadien.


5. Situatie nu Ik heb het onderwerp van deze Masterproef toegepast op een woning waarin relatief makkelijk toegang kon verkregen worden. Ze is gelegen te Koksijde en is opgebouwd uit geprefabriceerde houtskeletbouw en werd geplaatst op 26/10/1987. Deze woning is niet echt aan een uitvoerige restauratie toe en is al in enige mate geïsoleerd, maar toch leek het mij echter nuttig en zinvol deze woning te toetsen aan een renovatie en hierover een kosten- batenanalyse uit te voeren. Het lijkt me ondertussen duidelijk dat de renovatie van een niet-geïsoleerd huis rendabel kan op lange termijn, maar geldt dit ook voor een matig geïsoleerd huis? Deze woning heeft een opbouw die niet als standaard kan opgegeven worden. Het is dus moeilijk deze Masterproef toe te passen op andere gebouwen tenzij deze dezelfde opbouw hebben. Toch heb ik hier voor technieken gekozen die op de meeste woningen kunnen gebruikt worden. Er zullen echter bijkomende berekeningen dienen te gebeuren als deze Masterproef toegepast wordt op een andere woning. Ik kon tot deze woning makkelijk toegang krijgen. Toch kan ik niet met zekerheid zeggen of de opbouw van het bestaande gebouw de opbouw heeft zoals ik die hier beschrijf in dit werk. Ik heb enkele stukken van het oude lastenboek kunnen inkijken en ben na enige controle ter plaatse zeker van de opbouw van de gebouwschil. Van de uitvoering van de bouwknopen is er echter meer onduidelijkheid. In deze woning woont een gezin met twee ouders en twee kinderen. Dit is voor mij een gekend gegeven en ik zal mij hierop baseren in dit werk. Voor het inkomen van dit gezin ga ik van de veronderstelling uit dat beide ouders voltijds werken en een gemiddeld maandloon verdienen. In België bedraagt het gemiddelde bruto maandloon 3027 euro (bekendmaking Federale Overheidsdienst, 2009). Al lijkt het me hier zinvoller de mediaan te nemen die 2.640 euro bedraagt. Het totale bruto gezinsinkomen bedraagt zo 2 * 2.650 = 5.280 euro. Om te kunnen starten met de verbouwingen om van een bestaande eengezinswoning een passiefhuis te maken moeten we eerst en vooral weten hoe het oorspronkelijke huis is opgebouwd en wat de energieprestatie is van deze woning. Pas dan kan er gekeken worden wat de mogelijkheden zijn en waar er nog veranderingen dienen aangebracht te worden. Hieronder zijn de meest relevante plannen uitgetekend door middel van AutoCAD 2010. De afmetingen zijn in cm uitgedrukt.


5.1. Plannen 5.1.1. Verdiepingsplannen 5.1.1.1.

Gelijkvloer

Figuur 5: Grondplan niveau +0


5.1.1.2.

Bovenverdieping

Figuur 6: Grondplan niveau +1


5.1.2. Sneden 5.1.2.1.

Snede AA

Figuur 7: Snede AA

5.1.2.2.

Snede BB

Figuur 8: Snede BB


5.1.3. Zijaanzichten 5.1.3.1.

Noord

Figuur 9: Zijaanzicht Noord 5.1.3.2.

Oost

Figuur 10: Zijaanzicht Oost 42 Masterproef MBE Joris Maes

5.1.3.3.

Zuid

Figuur 11: Zijaanzicht Zuid 5.1.3.4.

West

Figuur 12: Zijaanzicht West


De verdeling van de kamers gebeurt zoals op de plannen weergegeven en uitgetekend. In tabel 6 volgt nog een opsomming van de verschillende ruimtes met hun respectievelijke oppervlaktes.

Tabel 6: Vloeroppervlaktes van de ruimtes van de woning Plaats

Vloeroppervlakte

Eenheid

Living

42,30 m²

Keuken

11,16 m²

Hall

6,85 m²

WC

1,17 m²

Badkamer

6,00 m²

Nachthall

7,38 m²

Slaapkamer 1

18,10 m²

Slaapkamer 2

11,04 m²

Slaapkamer 3

10,24 m²

Berging + Garage

24,23 m²

5.2. Gebouwschil In dit hoofdstuk worden de opbouw van de verschillende delen van de gebouwschil uitgetekend en verduidelijkt. Deze verschillende doorsneden werden ingegeven in EPB 1.6.2 om zo hun respectievelijke U-waarden te vinden, met het plan ook de K-waarde van de woning te vinden en uiteindelijk met alle installaties ook het E-peil te kunnen berekenen. Als referentie gebruik ik de maximale K- waarde, E-waarde en de maximale U-waarden van de verschillende type gebouwschillen voor een nieuwbouw weergegeven in tabel 7. Dit gebouw zal in zijn oorspronkelijke toestand vermoedelijk deze maximum waarden overschrijden.


Tabel 7: Belangrijkste EPB criteria voor de gewesten.

Tabel 8: Maximale U-waarden van de gebouwschil bij nieuwbouw

5.2.1. Isolatie Het is belangrijke de precieze dimensionering van de volledige gebouwschil te weten om de exacte warmteverliezen te kunnen bepalen. We kunnen de gebouwschil onderverdelen in 3 belangrijke categorieën namelijk:

-

Buitenmuur

-

Dak

-



5.2.1.1.

De buitenmuur

De buitenmuur zijn muurelementen met een dikte van 14cm en maximale verdiepingshoogte van 2,55m. Het gaat hier om geprefabriceerde muurelementen die in de fabriek in elkaar gelijmd en geperst werden. Deze muren zijn aan de funderingsplaat vastgehecht door middel van gegalvaniseerde plaatjes die aan de muur bevestigd zijn. Deze werden dan in de funderingsplaat vastgeschoten. Op de muur ligt een profiellat waarop de roostering wordt bevestigd. Het gaat hier dus om de platformbouwmethode. Hierbij hebben de muurelementen de hoogte van één verdiep en niet de totale gebouwhoogte. In de buitenmuren is isolatie aangebracht. Deze isolatie werd uitgevoerd in halfharde minerale wol van 10 cm dik die aangebracht is tussen de stijlen. Hierbij is ook een dampscherm voorzien in polyethyleenfolie zodat er geen condensatie in de muur kan optreden. Na de afwerking van het gebouw werd door de inwoners nog een gevelmuur geplaatst. Hierdoor werd een extra luchtspouw gecreëerd om een optimale luchtcirculatie achter de muur te verkrijgen. Voor deze muuropbouw in de oorspronkelijke woning vinden we een U-waarde van 0,39 W/m²K.

Figuur 13: Detailtekening muuropbouw

De beglazing in dit gebouw vormt een groot verlies aan warmte. Alle beglazing in deze woning is dubbelglas behalve in de wc waar het nog om enkelglas gaat. Dit type beglazing voldoet niet meer aan de eisen rond energieprestatie en moeten hoognodig vervangen worden. De U-waarde van het glas en het 46 Masterproef MBE Joris Maes

schrijnwerk zijn onbekend, als alternatief heb ik hier de standaard gegevens genomen voor dergelijke ramen zoals weergegeven in tabel 9.

Tabel 9: U-waarden beglazing | URL: Ug g Enkel 5,8 0,87 Dubbel 2,9 0,77 Hoogrendementsglas 1,0 - 1,1 0,5 Drievoudig 0,6 - 0,7 0,58


5.2.1.2.

Dak

Het dak is opgebouwd met spanten waartussen isolatie werd geplaatst. Hier werd er rotswol gebruikt als isolatiemateriaal, dit met een dikte van 12 cm. De zwarte betonpannen, die als dakbedekking werden gebruikt, werden geplaatst op pannenlatten. Het onderdak werd uitgevoerd in menuiseriteplaten van 3,2 mm en ze hebben een doorsnede van 22 x 32 mm. De geprefabriceerde spanten zijn verbonden met metalen verbindingsplaten en waar het nodig is, wordt het dak ondersteund door metalen profielen of houten balken. Voor deze dakopbouw vinden we een U-waarde van 0,45 W/m²K.

Figuur 14: Detailtekening dakopbouw


5.2.1.3.


Als waterkerende laag werd visqueenfolie gebruikt. Hierop werd isolatie voorzien van 6cm dik. Hierbij werden vermoedelijk vermiculietplaten gebruikt al kon dat niet met zekerheid gezegd of aangetoond worden. Hierop werd licht gewapend beton gegoten met een dikte van 12cm, waarop de bevloering werd aangebracht. Voor deze vloeropbouw op volle grond, zoals in figuur 15 weergegeven, wordt een Uwaarde berekend van 0,45 W/m²K.

Figuur 15: Detailtekening vloeropbouw 5.2.1.4.

Schrijnwerk

Vooral de beglazing, het schrijnwerk en de garagepoort vormen hier de grootste verliesfactoren met respectievelijke U-waarden van 3,29 W/m²K, 2,36 W/m²K en 9,00 W/m²K. Aangezien de garagepoort de grootste verliespost is werd er reeds extra isolatie voorzien in de binnenmuren die de garage en bergruimte scheiden van de rest van de woning. Deze U-waarden voldoen lang niet aan de eisen voor een nieuwbouwwoning, maar toch vallen deze waarden relatief mee als gevolg van de hoeveelheid aangebrachte isolatie. Men kon hogere U-waarden verwachten van een gebouw van 24 jaar oud.


5.2.2. Verwarming De verwarming van de woning in zijn oorspronkelijke toestand gebeurt plaatselijk en elektrisch. Het gaat hier om elektrische accumulatieverwarming zonder buitenvoeler. Dit verwarmingssysteem verbruikt enkel energie ’s nachts wanneer de warmte opgeslaan wordt in het toestel. Er zijn 9 verwarmingstoestellen voorzien, verspreid over het volledige gebouw. Samen leveren ze een vermogen van 16,5 kW aan het gebouw. Dit vormt een factor waar zeker op bespaard kan worden. Plaatselijke elektrische toestellen zijn sterk af te raden tegenover andere mogelijkheden zoals een condensatieketel.

5.2.3. Ventilatie Oorspronkelijk is er geen bewuste ventilatie aanwezig in het gebouw. De enige vorm van ventilatie die gecreëerd kan worden is het openen van ramen en deuren zodat de ventilatie op natuurlijke wijze tot stand komt. Dit brengt natuurlijk veel verliezen teweeg. Natuurlijke ventilatie kan ook ontstaan in de kleine scheuren in de gebouwschil die constante verliezen teweegbrengen. Bij het schrijnwerk zijn er duidelijke openingen zichtbaar door een onnauwkeurige uitvoering.

5.2.4. Warm tapwater Warm tapwater wordt opgewarmd door elektrische weerstandsverwarming in een boiler van 200 liter. Deze boiler bevindt zich in de garage, maar staat wel binnen het verwarmd volume.

5.2.5. Resultaten De verschillende hierboven vermelde gegevens werden in de epb-software ingegeven om een schatting terug te vinden van de energieverliezen. Het E-peil in deze oorspronkelijke toestand bedraag E268 en de K-waarde K73. Vooral de installaties lijken in dit gebouw de grootste verliesfactor te zijn met een totaal jaarlijks primair energieverbruik van 268.172 MJ of 74.492 kWh.


Tabel 10: Resultaten verkregen uit de epb-software


6. Passiefhuis In dit hoofdstuk wordt de renovatie toegelicht van de oorspronkelijke woning naar een passiefhuis en leg ik kort de keuzes uit die gemaakt zijn om tot een passiefhuis te komen en voldoende comfort te behouden. Om de criteria rond ruimteverwarming te halen, mag de netto energiebehoefte voor verwarming de waarde van 15 kWh per m² geklimatiseerde vloeroppervlakte niet overschrijden. De verschillende energiebesparende maatregelen in de renovatie zijn specifiek gekozen om deze waarde te behalen. Ook de andere vereisten rond luchtdichtheid en oververhitting worden getoetst aan het eindresultaat. Hiervoor werd opnieuw de epb-software gebruikt die snel en duidelijk kan weergeven wat de verandering is op het energieverbruik in het algemeen evenals specifiek voor ruimteverwarming. Voor de renovatie van dit gebouw heb ik bewust gekozen om zo weinig mogelijk van de bestaande structuur af te breken en dit om 2 redenen: Eerst en vooral hebben ook afbraakwerken een kostprijs en kan deze doorwegen op de uiteindelijke prijs. Prijsoffertes lopen ook sterk uiteen voor afbraakwerken. Ten tweede is er geen probleem om bij te bouwen langs de buitenkant. Het betreft hier een open bebouwing, welke niet tegen de perceelgrens staat waardoor bijbouwen en zo de buitenmuur uitbreiden mogelijk is. Er kunnen ook enkele beperkingen vastgesteld worden bij renovatiewerken van een woning. Hiermee worden enkele karakteristieke parameters bedoeld die moeilijk aangepast kunnen worden net omdat het gaat om de renovatie van een bestaande woning. Dit wordt in zekere zin een hindernis om de bepaalde parameters, die een passiefhuis onderscheiden van een andere woning, te halen en zeker als de eisen van een passiefhuis zo strikt zijn. De compactheid kan moeilijk tot nauwelijks aangepast worden tenzij er grote verbouwingen worden uitgevoerd, wat te drastisch leek voor een renovatie. Een lichte verhoging van de compactheid is wel mogelijk door langs de buitenkant te isoleren zodat er een lichte volumeverhoging gebeurd ten koste van een kleinere verliesoppervlakte-toename. De compactheid beïnvloedt het K-peil, maar aangezien dit geen vereiste waarde moet aannemen vormt dit geen probleem. De hoeveelheid schrijnwerk en ramen is moeilijk aan te passen. Hiermee spreek ik specifiek over de criteria van oververhitting die een maximale waarde niet mag overschrijden. Het vraagt een extra studie om ramen waar mogelijk weg te halen. In deze Masterproef wordt getracht om enkel met zonwering de eisen rond oververhitting te beantwoorden. 52 Masterproef MBE Joris Maes

6.1. Buitenmuur De dragende buitenmuur laat ik staan in zijn oorspronkelijke toestand. Ik breek dus niets van de bestaande buitenmuur af en voer enkel werken uit aan de buitenkant van deze muren. Dit is zo gekozen om het huis bewoonbaar te houden tijdens de uitvoering van deze werken. In de oorspronkelijke muur is er een spouw voorzien van 5cm breed. Deze is echter niet geïsoleerd en wordt dus na-geïsoleerd met PUR opencelling. Hiervoor worden echter nog andere na-isolatie materialen aangeboden zoals glaswolvlokken. PUR opencelling lijkt hier een beter alternatief omdat de lambda-waarde van PUR opencelling lager ligt (0,035 W/mK) dan de lambda-waarde van de glaswolvlokken (0,045 W/mK) en toch is de prijs gelijk. Deze vorm van isoleren moet zeker door een vakman gebeuren omdat de uitvoering op een precieze manier dient te gebeuren. Ook kan de inblaastechniek enkel door een vakman uitgevoerd worden. De vorm van isoleren heeft vooral voordelen rond ruimtebesparing en de uitvoering duurt hoogstens een dag voor de oppervlakte die hier van toepassing is. Er dient wel opgemerkt te worden dat hierdoor het ventilerend vermogen van de spouw verloren gaat waardoor er wel sprake kan zijn van vochtdoorslag. Het na-isoleren van de bestaande spouwmuur is voor de renovatie naar een passiefhuis zeker geen voldoende ingreep om de buitenmuur voldoende te isoleren daarom wordt er nog een isolerende techniek toegepast namelijk het na-isoleren langs de buitenkant. Ik pas hier de powerwall-platen toe die aangeboden worden door Recticel. De platen bieden een lambda-waarde van 0,024 W/mK en met een tand-en-groefsysteem bieden ze een goede aansluiting op elkaar. Hiertegen wordt opnieuw een gevelstenen muur voorzien met een dikte van 10 cm met stenen van Terca, type OudVeurne. Ze worden geplaatst op een afstand van 30 mm van de powerwall-isolatieplaten die voorzien zijn. Zo ontstaat er opnieuw een geventileerde luchtspouw, na het plaatsen van de nodige stootvoegen en spouwhaken, om vochtdoorslag te voorkomen. Voor deze muuropbouw wordt door de epb-software een U-waarde berekend van 0,11 W/m²K.


Figuur 16: Detailtekening muuropbouw

6.2. Vloer De vloer is een standaardvloer, maar is onvoldoende geïsoleerd. Ik besluit hier om de vloer op volle grond volledig uit te breken en dit om twee redenen. Het type isolatiemateriaal is vrij onzeker. Er wordt er vanuit gegaan dat er hier vermiculiet werd voorzien als isolatiemateriaal, maar dit enkel door de beschrijving van de eigenaar van wat hij zich nog kon herinneren van de werken. Daarnaast is het nog gelijk welk isolatiemateriaal er werd voorzien. Het zal hoogst waarschijnlijk een hogere lambda-waarde hebben dan de isolatiematerialen en technieken die nu op de markt zijn. Als we de isolatie die er oorspronkelijk ligt, zouden laten liggen, dan zou de vloer dus een te grote dikte moeten aannemen om de aangeraden U-waarde te halen. Dit zou ten koste gaan van het comfort omdat de vloer een te grote hoogte zou aannemen tegenover het maaiveld. Daarom wordt hier besloten om de vloer volledig uit te breken en een nieuwe vloeropbouw met gekende materialen te voorzien. De vloeropbouw die voor het passiefhuis werd ontworpen verschilt enigszins van de oorspronkelijke vloeropbouw. Eerst en vooral wordt er een PE-folie gelegd als waterkerende laag zodat er geen water in de constructie komt.


Hierop wordt beton gegoten door N.V. Vinckier, namelijk beton met een sterkte van C25/30 en matig gewapend met wapeningsmetaal van Dramix duo. De matig gewapende betonlaag heeft in dit ontwerp een dikte van 10 cm. Hierop kunnen we de isolatie aanbrengen. Hiervoor wordt de isolatieplaat van Recticel gebruikt, namelijk de eurofloor-isolatieplaat. Deze heeft een lambda-waarde van 0,023 W/mK en een gegarandeerde drukvastheid, zoals beschreven in de technische fiche. Hierop wordt PVC-folie aangebracht als dampremmende folie zodat er geen onnodige warme luchtstroom ontstaat. Hierna wordt een laag isolerende chape voorzien, aangeboden door Royaux die ook een vorm van isolatiewaarde kan bieden aan de vloeropbouw (lambda-waarde =0,087 W/mK). Als vloerbekleding wordt uiteindelijk afgewerkt met keramische tegels. Voor deze vloeropbouw wordt door de epb-software een U-waarde berekend van 0,15 W/m²K.

Figuur 17: Detailtekening vloeropbouw

6.3. Dak Het dak wordt in zijn oorspronkelijke toestand behouden. De inwoners hebben geen klachten over het oorspronkelijke dak of over enige vochtproblemen, wat een teken moet zijn van een goeie uitvoering. Het dak volledig vervangen gebeurt dus niet, om kosten te besparen. Een alternatief lijkt dus het dak te behouden in zijn oorspronkelijke toestand en isolatie te plaatsen aan de binnenkant van de woning. 55 Masterproef MBE Joris Maes

Hiervoor koos ik voor de isolatieplaten voor hellende daken van Recticel, namelijk de Eurothane Gisolatieplaten, voorzien van een dampscherm. Deze isolatieplaten hebben een lambda-waarde van 0,023 W/mK en zijn voorzien van een ingebouwd dampscherm. Voor deze dakopbouw wordt door de epb-software een U-waarde berekend van 0,14 W/m²K.

Figuur 18: Detailtekening dakopbouw

6.4. Beglazing In de bestaande woning is er enkel dubbel- en enkelglas toegepast dus het is belangrijk alle ramen te vervangen door meer isolerende beglazing. Om tot een passiefhuis te komen is drievoudig glas sterk aan te raden. Hiervoor heb ik het glas van Saint-Gobain genomen, namelijk de CLIMATOP ULTRA N beglazing uit de catalogus, voorzien van een coating en twee spouwen gevuld met Argon. Deze beglazing heeft een g-waarde van 0,5 en een Ug van 0,7 W/m²K. Ook het schrijnwerk dient isolerend te gebeuren met thermische afstandshouders om geen warmtestroom in het schrijnwerk teweeg te brengen. BVBA Boomer garandeert dergelijke uitvoering en er wordt gerekend met een indicatieve U-waarde van 0,78 W/m²K voor het volledige venster. 56 Masterproef MBE Joris Maes

6.5. Luchtdichtheid Om de luchtdichtheid te garanderen wordt gebruik gemaakt van de dampdichte folie en tape van Isover. Uit hun aanbieding wordt zowel de Vario km Duplex als de Vario tape kb1 uitgevoerd om een optimale luchtdichtheid zeker te garanderen. Het isolatiemateriaal van recticel biedt al luchtdichtheid aan, maar om de luchtdichtheid echt te garanderen en deze mooi aansluitend uit te kunnen voeren, wordt deze luchtdichtheidsfolie toegepast aan de binnenkant van zowel muur als dak en wordt de verbinding met de PVC-folie in de vloeropbouw mooi uitgevoerd om zo de waarde van n50 < 0,6/h te halen.

6.6. Verwarming Hier blijft, in het nieuwe ontwerp, de energiedrager elektriciteit en wordt de volledige verwarmingsinstallatie vervangen door een warmtepomp. Hier wordt de grond/water-warmtepomp met zonnewarmtebenutting uitgevoerd uit de Viessmann-catalogus, namelijk de Vitocal 242-G. Er wordt een warmtepomp geplaatst met een vermogen van 10 kW met een COP-waarde (Coefficient of Performance) van 4,3 volgens EN 14511. Er is een aansluiting voorzien aan een zonne-installatie, namelijk een zonneboiler van 220 liter en een zonneregeling. Er wordt ook de mogelijkheid voorzien van naverhitting van de ventilatielucht. Voor de bereiding van warm tapwater wordt hieraan een zonnesysteem gekoppeld van Viessmann met 2 vlakke panelen Vitosol 200-F met een absorberoppervlakte van 4,6 m².

6.7. Ventilatie Er wordt een ventilatiesysteem D+® toegepast van Renson, dus met warmterugwinning met een rendement van 95,0% volgens NEN5128. Er is sprake van een manuele regeling en een volledige zomerbypass. Alle ventilatoren werken op gelijkstroom. Voor een goeie ventilator wordt gerekend op 0,45 W/(m³/h) (Tips bij de keuze van een balansventilatie-toestel | URL: )


Tabel 11: Uitgewerkte ventilatiedebieten volgens NBN D50-001 Minimaal Maximaal Minimaal

Soort ruimte

toevoer

toevoer

afvoer

Toevoer Afvoer

Ventilator-

Opp

debiet

debiet

debiet

debiet

debiet

Vermogen

(m²)

(m³/h)

(m³/h)

(m³/h)

(m³/h)

(m³/h)

(W)

Woonkamer Keuken

42,3

150

304,6

11,16

25

150

50

67,5 50

22,5

Slaapkamer

18,1

65,2

130,3

25

65,2

29,34

Slaapkamer

11,04

39,7

79,5

25

39,7

17,865

Slaapkamer

10,24

36,9

73,7

25

36,9

16,605

Hall Nachthall Wc Badkamer

6

25

25

25

11,25

25

50

50

22,5

TOTAAL

291,8

125

Figuur 19: Uitgewerkt ventilatiesysteem op grondplan Niveau +0


Figuur 20: Uitgewerkt ventilatiesysteem op grondplan Niveau +1

6.8. Oververhitting Door de serre die aanwezig is in het oorspronkelijke gebouw zal er sprake zijn oververhitting. Deze zal opgelost trachten te worden met voldoende zonwering. Dit biedt echter geen bevredigende oplossing dus wordt de serre verwijderd en vervangen door de standaard muur. Alle resterende beglazing wordt voorzien van voldoende zonwering van eurosol type screens. Er wordt gerekend op zeer goede buitenzonwering met een Fc van 0,25.

6.9. Bouwknopen Als we de gebouwschil zouden toepassen zoals beschreven in dit hoofdstuk dan zou er op verschillende plaatsen sprake kunnen zijn van een koudebrug of bouwknoop. In dit subhoofdstuk tracht ik de bouwknopen volledig op te lossen zodat er geen openingen bestaan tussen de isolatielagen. Er worden 2 bouwknopen opgelost die voor problemen kunnen zorgen.


Een eerste bouwknoop wordt opgemerkt aan de funderingsaanzet en is de verbinding met de buitenmuur. Deze bouwknoop wordt opgelost met Foamglas en dit dient toegepast te worden na het uitbreken van de vloer en voor het na-isoleren van de luchtspouw, zodat een mooie verbinding van de isolatiematerialen mogelijk is. Door de opbouw zoals weergegeven in figuur 21 wordt er een extra isolatielaag aangebracht aan de binnenkant van de buitenmuur. Hiervoor wordt de eurothane Gisolatieplaten van recticel gebruikt met een dikte van 30 mm. Hierdoor krijgt de buitenmuur een extra isolatielaag en wordt zijn U-waarde 0,09 W/m²K.

Figuur 21: Detailtekening bouwknoop funderingsaanzet


Een volgende bouwknoop die zich laat opmerken is de verbinding van de muur naar het dak en wordt opgelost met een hard isolatiemateriaal die in helling wordt gelegd om het aflopen van het water mogelijk te maken.

Figuur 22: Detailtekening bouwknoop dak-gevel verbinding

6.10. Resultaten Voor deze opbouw wordt door de epb-software een E-peil van E15 berekend en een K-waarde van K16. Het karakteristiek jaarlijks primair energieverbruik bedraagt hier 15244 MJ of 4234 kWh. In volgende tabellen worden de verschillende resultaten toegepast op de vereisten om in aanmerking te komen voor een passiefhuiscertificaat.


Tabel 12: De epb-resultaten voor het karakteristiek jaarlijks primair energieverbruik van de passiefwoning.

Tabel 13: De epb-resultaten voor het karakteristiek jaarlijks primair energieverbruik van de passiefwoning.

In tabel 13 is te zien dat de jaarlijkse netto- energiebehoefte voor verwarming per eenheid vloeroppervlakte kleiner is dan het opgelegde maximum voor een passiefhuis (15 kWh) namelijk 13,75 kWh. Ik heb gestreefd naar wat marge omdat de aanvraag van een passiefhuiscertificaat samen met berekeningen uit de PHPP-software moet gebeuren. Deze software komt echter betrekkelijk grotere waarden uit voor deze behoefte. Met een marge van 1,25 wordt verwacht dat ook de PHPP-software een positief resultaat zal vinden.


Het infiltratievoud bij 50 Pa werd hier ingegeven als 0,22/h wat de maximum waarde van 0,6 haalt, maar dit moet uiteraard gemeten worden. 0,22/h werd hier genomen als een verwachting afgeleid uit de resultaten van het eerste passiefhuis (Kranichstein, Darmstadt, Arch: Bott, Ritter, Westermeyer, 1991). De oververhittingsindicator geeft een waarde aan van 6894 Kh. Dit haalt de drempelwaarde vermeld in de epb-software van 8000Kh. Toch is het niet zeker of dit voldoende is voor een passiefhuis. Deze meting zal dienen uitgevoerd te worden met de PHPP-software om een duidelijk antwoord te vinden.


7. Investeringsanalyse 7.1. Inleiding Een investering is een project waarbij men ervoor kiest een reeks van uitgaven te doen waarvan men verwacht dat die op termijn aanleiding zullen geven tot een reeks van inkomsten of besparingen. Alle investeringen hebben de volgende belangrijke basiseigenschappen: -

Een horizon

-

Een uitgaven- en inkomsten (of besparingen) stroom

-

Een nood aan actualisatie van deze stromen

De horizon van een investering geeft aan hoe ver in de tijd de stroom van de kosten en besparingen zal reiken. Bij deze investeringsanalyse wordt een horizon van de investering genomen van 20 jaar, namelijk de maximale terugverdienperiode waaruit we kunnen besluiten of de investering al dan niet aan te raden is. Deze kasstromen gaan echter nog verder, maar de kasstromen na 20 jaar wordt niet meer beschouwd.

De inkomstenstroom kunnen we bij deze investeringsanalyse beschouwen als de besparingen die gebeuren of de hoeveelheid minder energiekosten op de factuur. Deze besparingen kunnen enkel het gevolg zijn van de investering. De grootte van de besparingen is vrij onzeker en moeilijk vast te leggen. Ze zijn tenslotte afhankelijk van de energiekost en deze is moeilijk te bepalen als we te ver vooruitkijken in de toekomst. We moeten ons dus voor de besparingen baseren op schattingen.

De uitgavenstroom is een reeks van uitgaven die gebeuren als gevolg van de investering zelf. Zowel de kosten van de investering zelf als de kosten die het gevolg zijn van de investering worden in rekening gebracht.

De noodzaak aan actualisatie of verdiscontering komt voort uit het feit dat geld interesten opbrengt. Dezelfde waarden in de tijd verspreid, hebben dus niet dezelfde waarde nu. Hoe verder het bedrag op de


tijdsas staat gepland, des te minder is het nu waard. Uitgaven gebeuren dus best zo laat mogelijk en inkomsten zo vroeg mogelijk.

Bij de investering die gepaard gaat met de renovatie van een eengezinswoning naar een passiefhuis gaat het om een grote hoeveelheid geld. Meestal is het vrij onduidelijk wat de financiële consequenties zullen zijn van deze investering. Het is belangrijk te weten of de investering uiteindelijk een positief rendement zal opleveren of dat het geld beter in andere investeringsmogelijkheden wordt gestoken. In de financiële wereld zijn er verschillende methoden om een financiële investering te beoordelen en het rendement te berekenen. Hieronder worden enkele van de meest gekende methodes toegelicht.

7.1.1. Terugverdienperiode De meest gekende methode om een financiële investering te beoordelen is de methode van de terugverdien- of paybackperiode. Dit is de periode die noodzakelijk is om de begininvestering terug te verdienen. De terugverdienperiode wordt berekend als de verhouding tussen de begininvestering en de jaarlijkse netto kasontvangsten.

In de investeringsanalyse van dit werk zal de begininvestering de kosten omvatten om de renovatie te kunnen uitvoeren verminderd met alle financiële steunmaatregelen van de overheid. De jaarlijkse netto kasontvangsten zal de besparing inhouden op de factuur van de verschillende energieleveranciers en de steunmaatregelen die ook hierbij zijn vastgelegd. Hierbij dient er ook op gelet te worden dat er ook negatieve kasontvangsten kunnen zijn door onderhoud, energie voor koeling,… Enkel de kasstromen ten gevolge van de investering zelf zijn echter belangrijk. Kasstromen, die onafhankelijk zijn van het al dan niet uitvoeren van de investering worden hier dus niet in rekening gebracht. Met deze methode kan men het risico inschatten van een investering. Hoe korter de terugverdienperiode hoe minder risico het inhoudt. Deze methode heeft echter ook wat nadelen. De methode houdt geen rekening met kasontvangsten na de terugverdienperiode en houdt ook geen rekening met de tijdswaarde van geld. Hier worden tenslotte geen verdisconteerde waarden gebruikt. 65 Masterproef MBE Joris Maes

7.1.2. Interne rendementsgraad (IRG) Om deze nood aan verdiscontering in te vullen, kan men de interne rendementsgraad gebruiken als methode om de investering te beoordelen. Omdat deze methode wel de tijdswaarde van geld in rekening brengt, kunnen we deze methode beschouwen als een meer objectieve evaluatiemethode. Bij deze methode wordt berekend welk rendement de investering op zijn minst moet genereren om uiteindelijk voordeel te halen uit de investering. Er wordt hier dus gezocht naar een vereist rendement waarbij de contante waarde van de huidige en toekomstige kasstroom gelijk is aan nul. De interne rendementsgraad wordt dan bekomen via de try-and-error methode.

A0: De begininvestering An: De kasstroom op een bepaald tijdstip r: De interne rendementsgraad

7.1.3. Netto-contantewaarde (NCW) Ook de netto-contantewaardemethode rekent met verdisconteerde waarden. Hij bepaalt de contante waarde van alle kasstromen van een investering en rekent een berekend vereist minimumrendement in.

A0: De begininvestering An: De kasstroom op een bepaald tijdstip k: vereiste minimumrendement NCW: Netto –contantewaarde


De netto-contantewaarde geeft aan hoeveel de investering nu waard is. Als NCW groter is dan 0 wordt aangeraden de investering uit te voeren. Dit wil tenslotte zeggen dat de toekomstige kasstromen meer waard zijn dan de initiële investeringsuitgave, rekening houdend met het aangenomen vereiste minimumrendement.

7.2. Gegevens

7.2.1. De meetstaat De kosten die gemaakt zullen worden voor de renovatie van een eengezinswoning naar een passiefhuis zijn in onderstaande tabel weergegeven. Deze kosten zijn bekomen door raadpleging van aannemers, kennissen, door de prijzen van de verschillende verdelers van de toegepaste materialen te vergelijken en een gemiddelde te nemen of door eigen ervaring. Er kan een verschil zijn naargelang de uitvoering en het raadplegen van andere verdelers. Toch zou de totale kostprijs niet sterk mogen afwijken van de reële waarde.

Tabel 14: Meetstaat van de totale investering van de renovatie naar een passiefhuis MEETSTAAT Totaal Beschrijving

prijs/eenheid stuk

(€)

Isolatie Buitenmuur Opvullende van de bestaande spouwmuur Plaatsen van de powerwall dikte 120 Plaatsen nieuwe gevelsteen

21

2266,74

39,43

107,94 4256,074

40,9

107,94 4414,746

Onderkappen + faomglas

22,18

Plaatsen van de eurothane G dikte 30

18,24

Harde kurk

107,94

85

1885,3

107,94 1968,826

3

382,3

1146,9

Dakrand

14

16,95

237,3

EPDM-folie

40

22,42

896,8

3600

1

3600

Uitvoering


Dak Eurothane g dikte 110

44,26

118

5222,68

480

1

480

25

115

2875

Container voorzien

400

1

400

Beton gieten

7,5

115

862,5

Wapening

4,6

106

487,6

31,06

115

3571,9

18,5

115

2127,5

Wapening chape

4,6

50

230

Tegels

20

115

2300

2400

1

2400

21500

1

21500

383

12,7

4864,1

3500

1

3500

Isover vario km duplex

192,1

6

1152,6

Isover vario tape kb1

26,57

10

265,7

7000

1

7000

Warmtepomp: Viessmann|Vitocal 242-g|10kW

8593

1

8593

Plaatsen leidingen + toebehoren

4000

1

4000

Uitvoering Vloer Uitbreken vloer

Eurofloor dikte 100 Isolerende chape + PVC-folie

Uitvoering Schrijnwerk Schrijnwerk Drievoudige beglazing Climatop ultra N Garagepoort Luchtdichtheid

Ventilatie ventilatiesysteem D+® Xtravent® Domo ventilatie-unit met 2 ventilatoren en warmtewisselaar Renson Xtravent domo Verwarming Ruimteverwarming Warmteopwekking: grons/water-warmtepomp


Captatienet plaatsen

2950

1

2950

2555

1

2555

227

1

227

6000

1

6000

Velux zonwering

750

3

2250

Schuifdeur zonwering

800

1

800

Slaapkamer 3 zonwering

650

1

650

Aanrecht zonwering

650

1

650

Warmtapwater Zonnesysteem met 2 vlakke panelen Vitosol 200-F Opdak montage Plaatsing Oververhitting Zonwering

TOTAAL (excl BTW)

108587,3

TOTAAL (incl BTW)

115102,5

7.2.2. Bijkomende gegevens Om een zinvolle investeringsanalyse te kunnen uitvoeren moeten zowel de besparingen op de energiefactuur als extra kosten die met de nieuwe installatie samengaan gekend zijn.

De energiebesparing, uitgedrukt in kWh, wordt bekomen door de gegevens, verkregen van de epbsoftware, van zowel de oorspronkelijke toestand als het passiefhuis, te vergelijken. Aangezien beide situaties enkel elektriciteit gebruiken als energiedrager dient enkel de kostprijs van deze gekend te zijn.

Het totale jaarlijks primair energieverbruik van de woning in zijn oorspronkelijke toestand bedraagt 74.492 kWh, waarvan 67.856 kWh voor ruimteverwarming en 6636 kWh voor de bereiding van warm tapwater. Het tarief voor het elektriciteitsverbruik in het oorspronkelijke gebouw is met het programma van VREG berekend. Zonder promoties en kortingen vind ik voor een gezin van 4 personen een laagste prijs voor elektriciteit van 0,24 euro/kWh. Aangezien dit gezin gebruik maakt van elektrische accumulatieverwarming dient hier ook de prijs per kWh geweten te zijn voor het uitsluitend nachttarief 69 Masterproef MBE Joris Maes

omdat deze verwarming enkel energie verbruikt ’s nachts. De elektrische weerstandsverwarming voor het verwarmen van het tapwater verbruikt dan weer elektriciteit aan het dagtarief. Voor het uitsluitend nachttarief wordt een waarde van 0,0965 euro/kWh teruggevonden () In het ontwerp van het passiefhuis kan er geen gebruik worden gemaakt van dit uitsluitend nachttarief en wordt de elektriciteit aangerekend aan een prijs van 0,24 euro/kWh.

Grafiek 1: Elektriciteitsprijsstijging | URL: < http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl>

Er wordt echter verwacht dat de prijs van elektriciteit zal stijgen onder de invloed van inflatie. Op bovenstaande grafiek kunnen we zien dat de laatste 12 jaar de prijs van het dagtarief elk jaar ongeveer 10% steeg in vergelijking met het jaar ervoor. Het vereist rendement, of de verdisconteringfactor van de investering, kunnen we hier zien als het rendement die bekomen zou worden als het bedrag op een alternatieve manier zou gebruikt worden. De veronderstelling wordt gemaakt dat de bewoners geen beleggers zijn en het geld zouden plaatsen op een spaarrekening op de bank. Er wordt hier beschouwd dat een investering aangegaan moet worden als de terugverdientijd kleiner is dan 20 jaar. Hier beschouwen we dus ook de rentevoet op een termijnrekening van 20 jaar, die bij BNP-Paribas Fortis 3,2% bedraagt.


Onderhoudskosten wordt in deze investeringsanalyse niet ingerekend, dit omdat er wordt aangenomen dat de bestaande toestand en al zijn installaties, die ondertussen bijna 25 jaar in gebruik zijn, meer onderhoud zullen eisen dan de nieuwe installaties.

7.3. Investeringsanalyse Er wordt hier geen individuele kosten-batenanalyse uitgevoerd van elke verschillende component en verandering aan de woning. Bij renovatie is het namelijk zo dat de impact van één verandering kleiner is dan de impact van het hele concept. Extra isolatie plaatsen heeft bijvoorbeeld minder zin als het huis niet eerst luchtdicht werd gemaakt. De niet gerenoveerde aspecten beschouw ik hier als te zwak zodat ze het rendement op de investering in wel te renoveren aspecten zouden kelderen. Om dezelfde reden wordt de isolatie van de verschillende schildelen niet afzonderlijk geanalyseerd. Door plaatsing van muurisolatie wordt de bouwknoop aan de funderingsaanzet tenslotte niet opgelost en kan de verbinding met de vloerisolatie niet nauwkeurig gebeuren. Ook de warmtepomp, ventilatie en zonneboiler en –collectoren zijn hier een totaalconcept die niet afzonderlijk beschouwd worden. Er wordt wel een investeringsanalyse gemaakt van de isolatie van de volledige gebouwschil en zijn luchtdichtheid, dus inclusief muur-, daken vloerisolatie, schrijnwerk, en dampremmende lagen. Hierin worden kosten van verwarming en ventilatie niet ingerekend. De volgende investeringsanalyse houdt enkel de investering in van de installaties, namelijk warmtepomp, zonneboiler en ventilatiesysteem. Dan volgt er een analyse van de investering voor de renovatie naar een passiefhuis. Alle kosten worden hierbij ingerekend, dus zowel van de isolatie als van de verschillende installaties. Zo wordt er getracht te besluiten dat NCW van de combinatie van beide categorieën groter is dan de som van beide categorieën. Een laatste investeringsanalyse gebeurt om de investering te beoordelen naar een meer dan passieve woning. Hoe veranderd de netto contante waarde van de totale investering als we nog meer isolatie plaatsen dan dat voor een passiefhuis vereist is? Ik reken bij deze investeringsanalyses geen verdisconteerde terugverdienperiode uit. Bij dit soort investeringsanalyses, waar het gaat om een grote som geld, is de nood aan een exacte terugverdienperiode tenslotte minder groot. De vraag houdt enkel in of de investering rendabel is en of het aan te raden is hem uit te voeren ja of nee. Het criterium, die hier een antwoord moet bieden, is of de verdisconteerde terugverdienperiode groter of kleiner is dan 20 jaar. In deze investeringsanalyse 71 Masterproef MBE Joris Maes

wordt onderzocht of de contante waarde van de investering na 20 jaar positief of negatief is. Elke methode van verdisconteren voor een investeringsanalyse (verdisconteerde terugverdienperiode, IRG, NCW) houdt tenslotte dezelfde waarde in namelijk een boolean. Bij deze investeringsanalyse bereken ik telkens de NCW van de investering na 20 jaar. Is deze positief dan is de verdisconteerde terugverdientijd minder dan 20 jaar en betekent dit dat de investering dient uitgevoerd te worden of dat het toch minstens aan te raden is.

7.3.1. Isolatie De investering voor het volledig isoleren van de gebouwschil en deze ook luchtdicht te maken, zonder financiële steunmaatregelen, bedraagt 77.262,27 excl. BTW of 81.898 euro incl. BTW. De BTW wordt berekend aan een tarief van 6%, een fiscaal voordelige maatregel voor welbepaalde renovatiewerken van privéwoningen die minstens 5 jaar oud zijn. Om de financiële steunmaatregelen toe te passen op de investering moet het bedrag onderverdeeld worden in zijn verschillende toepassingsgebieden. De investering om enkel het dak te isoleren bedraagt 5.702,68 euro excl. BTW of 6.044,84 euro incl. BTW. Van de fiscus wordt een belastingsvermindering van 30% van de uitgaven met een maximum van 2930 euro aangeboden. Hier resulteert dit in een belastingsvermindering van 1813,45 euro. Van de netbeheerders is er een premie van 8 euro per m² geïsoleerd dak beschikbaar. Dit komt, met een oppervlakte van 118 m², neer op 944 euro. De investering om de vloer volledig te isoleren bedraagt 15.254,5 euro excl. BTW of 16.169,77 euro incl. BTW. De netbeheerder biedt hier een premie aan die 6 euro per m² bedraagt , wat hier resulteert in een premie van 690 euro. Voor de muurisolatie wordt een bedrag geïnvesteerd van 20.672,96 euro excl. BTW of 21913,05 euro incl. BTW. Van de netbeheerder worden voor deze uitvoering 2 premies aangeboden. De premie voor het naisoleren van de bestaande spouwmuur bedraagt 6 euro per m² wat een premie van 647,64 euro met zich meebrengt in deze situatie. Er wordt ook een premie aangeboden door de netbeheerder voor het


plaatsen van buitenmuurisolatie aan de buitenkant van een bestaande muur van 15 euro per m². Ook in dit werk kan er van deze premie genoten worden, dit voor een bedrag van 1619,1 euro. De investering voor de beglazing en schrijnwerk is een totaal bedrag van 29.864,1 excl. BTW of 31.655,95 incl. BTW. De premie van de netbeheerder houdt 15 euro per m² in of 190,5 euro. Hierbij wordt ook zonwering geplaatst om de oververhitting te beperken, deze extra investering kost 4.611 euro en er worden geen premies gegeven voor dergelijke aanpassingen. Dan rest er enkel nog de investering om het gebouw luchtdicht te maken die een bedrag inhoudt van 1.503,4 euro. Ook hiervoor worden geen premies aangeboden. De belangrijke veranderingen in energieprestatie na deze investering wordt weergegeven in onderstaande tabel. Tabel 15: Energieprestatie voor en na investeren in isolatie Oorspronkelijk Met isolatie E-peil E268 E74 K-peil K73 K16 Jaarlijks primair energieverbruik 74492 kWh 20633 kWh De investering en de steunmaatregelen die hiermee gepaard gaan worden samengevat in tabel 16. Tabel 16: Investering in isolatie Kosten en steunmaatregelen Verklaring Dakisolatie aankoop en plaatsing belastingsvermindering premie netbeheerder Vloerisolatie aankoop en plaatsing premie netbeheerder Muurisolatie aankoop en plaatsing premies netbeheerder: na-isoleren spouwmuur buitenmuurisolatie Warmtepomp aankoop en plaatsing Zonnecollectoren aankoop en plaatsing premie netbeheerder premie gemeente Koksijde Premie netbeheerder Luchtdichtheid aankoop en plaatsing Beglazing aankoop en plaatsing premie netbeheerder

Bedrag(€) -6044,8 1813,45 944 -16170 690 -21913 647,64 1619,1 0 0 0 0 0 -1503,4 -31656 190,5 73


Oververhitting aankoop en plaatsing Ventilatie aankoop en plaatsing TOTAAL De terugverdienperiode bedraagt 23,8 jaar.

-4611 0 -75993

Wanneer we veronderstellen dat het bedrag volledig wordt gefinancierd met eigen vermogen, dan vinden we voor de NCW de waarden weergegeven in tabel 17 en tabel 18. Enkel positieve waarden hebben een terugverdientijd kleiner dan 20 jaar.

Vereist rendement

Tabel 17 : NCW na 20 jaar, van de investering in isolatie, gefinancierd met eigen vermogen

0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00%

5,00% 34720 22320 11686 2535 -5368 -12217 -18172 -23369 -27919 -31916 -35439

6,00% 48348 34091 21888 11408 2375 -5437 -12217 -18120 -23277 -27798 -31774

7,00% 63885 47487 33478 21467 11136 2218 -5505 -12217 -18068 -23187 -27679

Zowel stijgend dag- als nachttarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 81608 101830 124911 151259 181341 62741 80117 99918 122487 148217 46650 61630 78671 98064 120141 32880 45836 60549 77267 96268 21057 32298 45043 59499 75904 10870 20656 31730 44270 58477 2065 10610 20264 31176 43518 -5572 1915 10356 19881 30636 -12217 -5637 1768 30301 19508 -18018 -12217 -5701 1624 9865 -23098 -17968 -12217 -5764 1483

13,00% 215688 177554 145277 117870 94526 74579 57483 42785 30109 19142 9627

14,00% 254906 211008 173900 142434 115670 92835 73292 56516 42070 29594 18785


15,00% 299682 249154 206496 170370 139684 113539 91195 72041 55574 41373 29091

Tabel 18: NCW na 20 jaar, van de investering in isolatie, gefinancierd met eigen vermogen

Vereist rendement

Enkel stijgend dagtarief 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 0,00% -61663 -76019 -92387 -111057 1,00% -61397 -73798 -87910 -103979 2,00% -61288 -72036 -84245 -98122

Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 14,00% 15,00% -132360 -156674 -184431 -216121 -252304 -293618 -340788 -122284 -143143 -166919 -194024 -224930 -260172 -300357 -113902 -131854 -152284 -175541 -202020 -232173 -266512

3,00% -61300 -70647 -81244

-93267 -106915 -122415 -140027 -160043 -182800 -208677 -238107

4,00% -61403 -69560 -78789 5,00% -61575 -68717 -76782 6,00% -61799 -68073 -75143

-89240 -101082 -114508 -129737 -147019 -166636 -188911 -214209 -85896 -96205 -107871 -121082 -136048 -153011 -172243 -194053 -83118 -92120 -102290 -113785 -126787 -141499 -158153 -177012

7,00% -62060 -67590 -73808

-80808

-88695

-97588 -107622 -118952 -131750 -146215 -162570

8,00% -62347 -67237 -72724 9,00% -62652 -66990 -71848

-78889 -77293

-85820 -83404

-93621 -123680 -112309 -123476 -136078 -150303 -90268 -97985 -106666 -116440 -127450 -139859

10,00% -62968 -66828 -71142

-75968

-81373

-87431

-94229 -101863 -110442 -120091 -130947

De invloed van inflatie is duidelijk te merken aan de verkregen resultaten. De stijgende elektriciteitsprijs heeft een positieve invloed op de NCW van de investering na 20 jaar. Dit is echter niet het geval wanneer er enkel een prijsstijging wordt verwacht op het dagtarief. Dit is te verklaren omdat de kost van het verbruik op die manier meer toeneemt in het passiefhuis dan in de oorspronkelijke toestand. Het dagtarief geldt tenslotte in de oorspronkelijke toestand enkel voor de bereiding van warm tapwater.

Als de bewoners willen investeren met vreemd vermogen veranderen er enkele kasstromen. Er wordt verondersteld dat voor de financiering met vreemd vermogen een lening aangegaan wordt bij de BNP Paribas Fortis bank. Hier wordt een energiekrediet aangeboden, dit krijgt men voor energiebesparende verbouwingen. Dit bedraagt 75.993 euro met een interestvoet van 4,95%. In de volksmond wordt vaak gezegd dat slechts 1/3 van het inkomen naar ‘wonen’ mag gaan. Eerder werd aangenomen dat de loontrekkenden een brutoloon hebben van ongeveer 5.280 euro en er dus ongeveer 3.520 euro netto op de rekening komt. In dit geval wordt dit ongeveer 1.173 euro per maand. Dit is enkel een richtwaarde voor de maximale maandelijkse afbetaling. Er wordt hier dan wel verondersteld dat er geen sprake is van andere terug te betalen leningen. De formule die hier wordt genomen, is de lening van 75.993 euro af te betalen in 120 maanden met een rentevoet van 4,95 %, wat resulteert in een maandelijks af te betalen bedrag van 800,14 euro.


Vereist rendement

Tabel 19: NCW na 20 jaar, van de investering in isolatie, gefinancierd met vreemd vermogen

0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00%

5,00% 6,00% 7,00% 14697 28324 43862 7373 19144 32540 1431 11634 23223 -3376 5497 15556 -7253 490 9251 -10365 -3586 4070 -12848 -6893 -181 -14814 -9565 -3662 -16354 -11712 -6503 -17543 -13425 -8814 -18444 -14779 -10684

Zowel stijgend dag- als nachttarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 61584 81806 104887 131235 161317 47794 65170 84970 107540 133270 36396 51375 68416 87810 109886 26969 39925 54638 71356 90357 19172 30413 43158 57614 74019 12722 22507 33582 46122 60329 7389 15934 25588 36500 48842 2983 10470 18911 28437 39191 -652 5928 13333 41867 31073 -3645 2156 8672 15997 24238 -6103 -973 4778 11231 18478

13,00% 195665 162607 135022 111959 92641 76431 62808 51340 41674 33515 26622

14,00% 234882 196061 163645 136523 113785 94687 78617 65071 53636 43967 35781

15,00% 279659 234207 196241 164459 137799 115390 96519 80597 67139 55747 46086

14,00% -313642 -275119 -242428 -214588 -190796 -170391 -152829 -137660 -124512 -113077 -103095

15,00% -360812 -315305 -276766 -244018 -216094 -192201 -171688 -154015 -138738 -125486 -113952

Vereist rendement

Tabel 20: NCW na 20 jaar, van de investering in isolatie, gefinancierd met vreemd vermogen

0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00%

5,00% -81686 -76345 -71543 -67211 -63288 -59723 -56475 -53505 -50782 -48279 -45973

6,00% 7,00% -96042 -112410 -88745 -102857 -82291 -94500 -76558 -87155 -71444 -80674 -66865 -74930 -62749 -69819 -59034 -65253 -55672 -61159 -52617 -57475 -49833 -54147

Enkel stijgend dagtarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% -131080 -152383 -176698 -204454 -236144 -118927 -137231 -158090 -181866 -208971 -108376 -124156 -142109 -162539 -185796 -99178 -112826 -128326 -145938 -165954 -91125 -102967 -116393 -131622 -148904 -84044 -94353 -106019 -119230 -134197 -77794 -86796 -96966 -108461 -121463 -72253 -80140 -89033 -99067 -110396 -67323 -74255 -82056 -112114 -100744 -62920 -69031 -75895 -83612 -92293 -58973 -64377 -70436 -77234 -84868

13,00% -272328 -239877 -212275 -188711 -168521 -151159 -136175 -123195 -111911 -102067 -93447

De NCW van de investering na 20 jaar zakt door over te gaan van een investering gefinancierd met eigen naar een investering gefinancierd met vreemd vermogen. Door de interestvoet van 4,95% is de som van de verdisconteerde terugbetalingen tenslotte groter dan de initiële investering of het initieel geleende bedrag.


7.3.2. Installaties De warmtepomp, warmteboiler en ventilatoren kosten respectievelijk 16.476, 9.309 en 7.420 euro. Voor de plaatsing van de zonnecollectoren en de warmtepomp zijn er verschillende premies beschikbaar. Voor de warmtepomp biedt de netbeheerder een premie aan van: 270 euro * ((0,87*COP)-2,5)* het nominaal elektrisch compressorvermogen. Deze premie heeft een maximum van 1.700 euro. In deze situatie met een COP-factor van 4.3 en een nominaal elektrisch compressorvermogen van 10 kW komt dat neer op 3.350 euro, wat het maximum overschrijdt. Als de plaatsing van de warmtepomp het gevolg is van een volledige vervanging van de bestaande elektrische weerstandsverwarming, dan wordt zowel het bedrag als zijn maximum verdubbeld. Bij deze investering is er sprake van een vervanging van de bestaande elektrische weerstandsverwarming, dus de premie houdt hier 3.400 euro in. Ook vanuit de gemeente Koksijde, waar het gebouw zich situeert, wordt een premie aangeboden. Het bedrag die in deze situatie van toepassing is bedraagt 500 euro. De netbeheerder biedt ook een premie aan voor de plaatsing van een zonnecollector die 550 euro per m² inhoudt. In dit geval met een oppervlakte van 4,6 m² dus 2530 euro. Voor de plaatsing van ventilatoren zijn er geen premies van toepassing bij deze renovatie. De energiebesparende veranderingen na deze investeringsbedragen worden weergegeven in tabel 21.

Tabel 21: Energieprestatie voor en na investeren in installaties Oorspronkelijk Met installaties E-peil E268 E68 K-peil K73 K73 Jaarlijks primair energieverbruik 74492 kWh 18788 kWh


De kosten en de verschillende steunmaatregelen worden weergegeven in tabel 22. Tabel 22: Investering in installaties Investeringsanalyse verklaring Dakisolatie aankoop en plaatsing belastingsvermindering premie netbeheerder Vloerisolatie aankoop en plaatsing premie netbeheerder Muurisolatie aankoop en plaatsing premie netbeheerder na-isoleren spouwmuur buitenmuurisolatie Warmtepomp aankoop en plaatsing Zonnecollectoren aankoop en plaatsing premie netbeheerder premie gemeente Koksijde Premie netbeheerder Luchtdichtheid aankoop en plaatsing Beglazing aankoop en plaatsing premie netbeheerder Oververhitting aankoop en plaatsing Ventilatie aankoop en plaatsing TOTAAL De terugverdienperiode bedraagt 7,4jaar.

Bedrag(€) 0 0 0 0 0 0 0 0 -16476 -9308 3400 500 2530 0 0 0 0 -7420 -26775

Wanneer we het bedrag financieren met eigen vermogen vinden we waarden voor de netto contante waarde na 20 jaar zoals weergegeven in tabel 23.

Vereist rendement

Tabel 23: NCW na 20 jaar ,van de investering in installaties, gefinancierd met eigen vermogen Zowel stijgend dag- als nachttarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 0,00% 99313 114832 132527 152711 175741 202027 232034 266293 305410 1,00% 85190 98596 113853 131225 151013 173563 199266 228569 261981 2,00% 73080 84699 97898 112899 129959 149366 171453 196595 225221 3,00% 62658 72763 84220 97217 111972 128728 147768 169407 194009 4,00% 53658 62476 72453 83752 96554 111068 127532 146215 167423 5,00% 45858 53579 62297 72151 83295 95907 110189 126369 144707 6,00% 39075 45858 53501 62123 71855 82849 95277 109332 125237 7,00% 33157 39135 45858 53426 61952 71566 82413 94661 108497 8,00% 27975 33262 39194 45858 53351 61785 94280 81988 94061 9,00% 23423 28113 33364 39252 45858 53279 61621 71006 81572 10,00% 19411 23585 28248 33466 39308 45858 53207 61460 70735

14,00% 350073 300079 257819 221984 191503 165498 143241 124135 107683 93474 81165

15,00% 401068 343523 294941 253799 218852 189076 163629 141816 123062 106890 92902 78


15,00% -239403 -205989 -178067 -154678 -135041 -118515 -104577 -92795 -82815 -74343 -67136

Als we deze investeringen willen betalen met vreemd vermogen en zodoende een lening aangaan met een rente van 4,95%, dan lijkt de beste optie de lening van 26.775 euro waar we maandelijks 1172,75 euro terugbetalen over 2 jaar. Bij deze financiering worden onderstaande waarden voor de NCW teruggevonden.

Tabel 25: NCW na 20 jaar, van de investering in installaties, gefinancierd met vreemd vermogen Zowel stijgend dag- als nachttarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 0,00% 97941 113461 131156 151339 174370 200655 230662 264921 304038 1,00% 84235 97641 112898 130270 150059 172609 198312 227615 261026 2,00% 72531 84150 97349 112350 129410 148817 170904 196046 224672 3,00% 62504 72609 84066 97063 111818 128575 147614 169253 193855 4,00% 53889 62707 72685 83983 96785 111300 127764 146446 167654 5,00% 46465 54186 62904 72758 83902 96514 110796 126976 145314 6,00% 40049 46831 54475 63096 72828 83822 96250 110305 126210 7,00% 34487 40465 47188 54756 63282 72896 83744 95991 109828 8,00% 29654 34940 40872 47537 55030 63463 95959 83666 95739 9,00% 25442 30132 35383 41270 47877 55297 63639 73024 83590 10,00% 21762 25935 30599 35816 41659 48208 55557 63810 73085 Vereist rendement

Vereist rendement

Tabel 24: NCW na 20 jaar, van de investering in installaties, gefinancierd met eigen vermogen Enkel stijgend dagtarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 14,00% 0,00% 2930 -9534 -23744 -39953 -58449 -79558 -103656 -131169 -162583 -198451 1,00% 1473 -9293 -21545 -35496 -51388 -69497 -90139 -113672 -140504 -171100 2,00% 106 -9226 -19825 -31873 -45573 -61159 -78896 -99087 -122076 -148254 3,00% -1176 -9292 -18492 -28930 -40779 -54236 -69526 -86904 -106662 -129128 4,00% -2377 -9459 -17471 -26545 -36826 -48482 -61704 -76708 -93739 -113078 5,00% -3500 -9701 -16702 -24615 -33565 -43694 -55163 -68157 -82884 -99580 6,00% -4551 -9998 -16136 -23060 -30875 -39705 -49685 -60973 -73745 -88204 7,00% -5534 -10334 -15733 -21811 -28658 -36379 -45090 -54926 -66038 -78596 8,00% -6453 -10698 -15462 -20814 -26832 -33604 -59701 -49829 -59524 -70465 9,00% -7313 -11079 -15296 -20024 -25329 -31289 -37988 -45525 -54010 -63569 10,00% -8118 -11469 -15215 -19404 -24096 -29356 -35258 -41886 -49334 -57711

14,00% 348702 299125 257270 221830 191735 166105 144214 125465 109362 95493 83515

15,00% 399696 342568 294392 253646 219083 189683 164602 143147 124741 108908 95252


Vereist rendement

Tabel 26: NCW na 20 jaar, van de investering in installatie,s gefinancierd met vreemd vermogen Enkel stijgend dagtarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 0,00% 1558 -10905 -25116 -41325 -59820 -80929 -105027 -132540 -163954 1,00% 518 -10248 -22500 -36451 -52343 -70452 -91094 -114626 -141458 2,00% -444 -9775 -20374 -32422 -46122 -61708 -79445 -99636 -122625 3,00% -1330 -9445 -18646 -29084 -40933 -54390 -69680 -87058 -106815 4,00% -2145 -9227 -17240 -26313 -36595 -48251 -61473 -76476 -93508 5,00% -2893 -9094 -16095 -24008 -32958 -43087 -54556 -67550 -82277 6,00% -3578 -9025 -15163 -22087 -29902 -38731 -48712 -59999 -72772 7,00% -4203 -9004 -14403 -20481 -27328 -35048 -43760 -53596 -64707 8,00% -4774 -9019 -13783 -19135 -25153 -31926 -58022 -48150 -57846 9,00% -5294 -9060 -13278 -18005 -23311 -29270 -35970 -43507 -51992 10,00% -5767 -9119 -12864 -17054 -21746 -27006 -32908 -39536 -46984

14,00% -199822 -172055 -148803 -129281 -112847 -98973 -87231 -77266 -68786 -61551 -55361

We merken duidelijk veel grotere waarden op dan wanneer we enkel zouden investeren in isolatie. Dit was al te vermoeden met de lage niet-verdisconteerde terugverdienperiode, als gevolg van de relatief lage investeringskost en grotere besparing. Ook het verschil tussen de financiering met eigen of vreemd vermogen is opmerkelijk laag. Dit is te verklaren door een korte terugbetaalperiode naar de bank, waardoor het totale verdisconteerde terug te betalen bedrag niet veel toeneemt in vergelijking met de initiële investering.

7.3.3. Passiefhuis Voor de investeringsanalyse van de bestaande eengezinswoning naar een passiefhuis, zoals in dit werk beschreven, voer ik hier een volledige analyse uit. Hier wordt zowel de invloed bekeken van de financiële steunmaatregelen, als de invloed op welk tarief de prijsstijging werkt, als de invloed of het bedrag gefinancierd wordt met eigen of vreemd vermogen. Als laatste wordt ook onderzocht wat de extra bijdrage is door over te gaan naar een passiefhuis. Dit in vergelijking met de som van de investering van enkel isolatie en enkel installaties.


15,00% -240775 -206943 -178616 -154832 -134809 -117908 -103604 -91465 -81136 -72324 -64786

De energiebesparende gevolgen van de renovatie naar het passiefhuis zijn in tabel 27 weergegeven.

Tabel 27: Energieprestatie voor en na investeren in passiefhuisrenovatie Oorspronkelijk Passiefhuis E-peil E268 E15 K-peil K73 K16 Jaarlijks primair energieverbruik 74492 kWh 4234 kWh

7.3.3.1.

Zonder steunmaatregelen

Voor de investeringsanalyse zonder steunmaatregelen worden alle premies niet meegeteld. De investering gaat dan over een bedrag van 115.103 euro.

Tabel 28: Investering in de renovatie naar een passiefhuis zonder steunmaatregelen Investeringsanalyse verklaring

bedrag

Dakisolatie

aankoop en plaatsing belastingsvermindering premie netbeheerder

-6044,8

Vloerisolatie

aankoop en plaatsing

-16170

premie netbeheerder Muurisolatie

aankoop en plaatsing premie netbeheerder na-isoleren spouwmuur buitenmuurisolatie

-21913

Warmtepomp


-16476

Zonnecollectoren

aankoop en plaatsing premie netbeheerder premie gemeente Koksijde Premie netbeheerder

-9308,9

Luchtdichtheid


-1503,4

Beglazing


-31656

premie netbeheerder Oververhitting


-4611

Ventilatie


-7420

TOTAAL De terugverdienperiode is 16,1 jaar.

-115103


Wanneer het totale bedrag gefinancierd wordt met eigen vermogen dan vinden we waarden voor de netto contante waarde na 20 jaar, weergegeven in tabel 29.

Vereist rendement

Tabel 29: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met eigen vermogen zonder steunmaatregelen

0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00%

5,00% 132258 104552 80793 60347 42691 27389 14083 2472 -7693 -16623 -24494

6,00% 162704 130851 103588 80172 59990 42536 27389 14200 2677 -7423 -16307

Zowel stijgend dag- als nachttarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 197419 237015 282197 333764 392632 459842 160782 194863 233685 277924 328349 385836 129482 158912 192380 230454 273784 323108 102648 128147 157092 189966 227317 269770 79565 101730 126846 155320 187619 224271 59640 78971 100834 125577 153595 185337 42384 59298 78391 99959 124339 151914 27389 42236 58962 77823 99104 123132 14315 27389 42090 58634 122385 98269 2879 14429 27389 41947 58313 76725 -7158 3077 14540 27389 41807 57998

13,00% 536583 451383 379267 318034 265877 221312 183116 150276 121954 97453 76193

14,00% 624204 526125 443217 372916 313119 262100 218437 180954 148679 120804 96655

15,00% 724246 611354 516045 435332 366772 308357 258435 215642 178850 147123 119681

Vereist rendement

Tabel 30: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met eigen vermogen zonder steunmaatregelen

0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00%

5,00% 35875 20835 7819 -3487 -13344 -21969 -29543 -36218 -42121 -47359 -52023

6,00% 38338 22963 9664 -1883 -11944 -20743 -28467 -35269 -41282 -46615 -51361

7,00% 41147 25385 11759 -64 -10360 -19359 -27253 -34202 -40341 -45781 -50621

Enkel stijgend dagtarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 44351 48007 52179 56943 62381 28142 31284 34863 38943 43595 14140 16848 19929 23435 27426 1999 4341 7001 10023 13458 -8567 -6535 -4231 -1617 1349 -17795 -16026 -14024 -11757 -9189 -25885 -24340 -22595 -20622 -18391 -33001 -31647 -30121 -28399 -26455 -39283 -38093 -36754 -31596 -33547 -44847 -43798 -42620 -41296 -39806 -49792 -48865 -47825 -46659 -45349

13,00% 68590 48898 31970 17364 4715 -6278 -15866 -24259 -31631 -38129 -43876

14,00% 75680 54946 37144 21804 8538 -2978 -13008 -21777 -29469 -36240 -42221

Als de jaarlijkse prijsstijging een waarde aanneemt zoals de gemiddelde waarde van de laatste 12 jaar (10%) dan wordt een interne rendementsgraad gevonden van 12-13%. Dit is het vereiste rendement om


15,00% 83775 61842 43037 26855 12879 765 -9772 -18970 -27027 -34110 -40357

een verdisconteerde terugverdienperiode van 20 jaar te bekomen. Als de inflatie enkel werkt op het dagtarief dan wordt voor diezelfde waarde 3-4% teruggevonden.

Als het bedrag gefinancierd wordt met vreemd vermogen dan vinden we voor een bedrag van 115.103 euro en een periode van 120 maanden een maandelijks te betalen bedrag van 1.211 euro. Tabel 31 en 32 geven de NCW respectievelijk met prijsstijging zowel op dagen nachttarief als enkel op dagtarief.

Tabel 31:NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met vreemd vermogen zonder steunmaatregelen

Vereist rendement

Vereist rendement

Zowel stijgend dag- als nachttarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 14,00% 15,00% 0,00% 102040 132487 167201 206798 251979 303547 362415 429625 506365 593987 694028 1,00% 82018 108317 138248 172328 211151 255389 305814 363301 428848 503591 588820 2,00% 65361 88156 114049 143480 176947 215021 258351 307675 363835 427785 500612 3,00% 51489 71313 93789 119288 148234 181108 218459 260911 309175 364057 426474 4,00% 39926 57225 76800 98965 124081 152555 184854 221506 263112 310354 364007 5,00% 30279 45426 62530 81861 103724 128467 156485 188227 224203 264991 311247 6,00% 22229 35535 50530 67443 86536 108105 132485 160060 191262 226583 266580 7,00% 15508 27236 40425 55271 71998 90859 112140 136168 163312 193990 228678 8,00% 9899 20269 31907 44981 59681 76226 139976 115861 139546 166271 196442 9,00% 5218 14418 24720 36270 49230 63788 80154 98566 119294 142645 168964 10,00% 1315 9503 18652 28887 40349 53199 67616 83807 102003 122465 145491 Tabel 32: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met vreemd vermogen zonder steunmaatregelen Enkel stijgend dagtarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 14,00% 15,00% 0,00% 5657 8121 10929 14133 17789 21962 26725 32163 38373 45462 53557 1,00% -1700 428 2850 5608 8749 12329 16409 21060 26364 32412 39308 2,00% -7613 -5769 -3674 -1292 1416 4496 8002 11993 16537 21712 27605 3,00% -12345 -10741 -8923 -6859 -4517 -1857 1165 4600 8505 12946 17996 4,00% -16109 -14709 -13125 -11332 -9300 -6996 -4382 -1417 1950 5773 10114 5,00% -19079 -17853 -16469 -14905 -13136 -11134 -8867 -6299 -3388 -87 3655 6,00% -21398 -20321 -19108 -17739 -16194 -14449 -12476 -10245 -7720 -4862 -1626 7,00% -23182 -22234 -21166 -19965 -18612 -17086 -15364 -13419 -11223 -8741 -5934 8,00% -24530 -23691 -22749 -21691 -20502 -19163 -14005 -15956 -14039 -11877 -9436 9,00% -25518 -24774 -23940 -23006 -21957 -20779 -19455 -17965 -16288 -14399 -12269 10,00% -26214 -25551 -24811 -23983 -23055 -22016 -20849 -19539 -18067 -16411 -14548


Om een verdisconteerde terugverdienperiode van 20 jaar te vinden of minder mag bij prijsstijging op zowel dag als nachttarief van 10% het vereiste rendement een waarde aannemen tot 22-23% (IRG). Deze hogere waarde, dan bij financiering van eigen vermogen, is te verklaren doordat de verdisconteerde terugbetaling van de lening kleiner wordt bij stijgend vereist rendement. Voor inflatie enkel op dagtarief wordt een vereist rendement bekomen van ten hoogste 2-3% bij een prijsstijging van 10%.

7.3.3.2.

Met steunmaatregelen

Voor de financiering met steunmaatregelen gelden dezelfde besparingen als in het vorige subhoofdstuk. Hier worden echter de verschillende steunmaatregelen meegerekend waardoor men tot een lager investeringsbedrag komt, namelijk 102.768 euro. Tabel 33: Investering in de renovatie naar een passiefhuis met steunmaatregelen Investeringsanalyse verklaring

bedrag

Dakisolatie


-6044,8 1813,45 944

Vloerisolatie


-16170

premie netbeheerder

690

Muurisolatie


-21913

Warmtepomp


-16476

Zonnecollectoren

aankoop en plaatsing premie netbeheerder premie gemeente Koksijde Premie netbeheerder

-9308,9 3400 500 2530

Luchtdichtheid


-1503,4

Beglazing


-31656

premie netbeheerder

190,5

Oververhitting


-4611

Ventilatie


-7420

TOTAAL De terugverdienperiode bedraagt 14,4 jaar.

-102768

647,64 1619,1


We kunnen het bedrag opnieuw financieren met zowel eigen als vreemd vermogen. Tabel 34: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met eigen vermogen met steunmaatregelen

15,00% 736580 623689 528379 447667 379106 320691 270769 227977 191185 159457 132016

Tabel 35: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met eigen vermogen met steunmaatregelen Enkel stijgend dagtarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 14,00% 0,00% 48209 50673 53482 56686 60341 64514 69277 74715 80925 88015 1,00% 33170 35298 37719 40477 43618 47198 51278 55929 61233 67281 2,00% 20154 21998 24093 26475 29183 32263 35769 39761 44305 49479 3,00% 8848 10452 12271 14334 16676 19336 22358 25793 29698 34139 4,00% -1009 391 1974 3768 5800 8104 10718 13683 17050 20872 5,00% -9634 -8409 -7025 -5461 -3692 -1690 577 3146 6057 9357 6,00% -17209 -16132 -14919 -13550 -12005 -10260 -8287 -6056 -3531 -673 7,00% -23884 -22935 -21868 -20666 -19313 -17787 -16065 -14121 -11924 -9442 8,00% -29787 -28947 -28006 -26948 -25758 -24420 -19261 -21213 -19296 -17134 9,00% -35025 -34280 -33447 -32512 -31464 -30286 -28961 -27472 -25794 -23905 10,00% -39689 -39026 -38286 -37458 -36530 -35491 -34324 -33014 -31542 -29886

15,00% 96109 74177 55372 39189 25214 13100 2563 -6635 -14693 -21775 -28023

13,00% 548917 463717 391602 330369 278212 233647 195451 162611 134289 109788 88528

Vereist rendement

Vereist rendement

14,00% 636539 538460 455552 385251 325454 274435 230772 193289 161014 133139 108990

0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00%

5,00% 6,00% 144592 175039 116887 143186 93128 115923 72682 92507 55025 72325 39724 54871 26418 39724 14807 26535 4642 15012 -4289 4911 -12160 -3972

Zowel stijgend dag- als nachttarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 209753 249350 294531 346099 404967 472177 173117 207197 246020 290259 340683 398170 141816 171247 204714 242788 286118 335443 114982 140481 169427 202301 239652 282104 91899 114065 139180 167655 199954 236606 71975 91306 113169 137912 165930 197671 54719 71632 90725 112294 136674 164249 39724 54570 71297 90158 111439 135467 26650 39724 54425 70969 134719 110604 15214 26763 39724 54282 70647 89059 5177 15412 26874 39724 54142 70332

Wanneer de investering gesubsidieerd wordt, wordt verwacht dat het vereiste rendement hogere waarden mag aannemen om een positieve NCW te genereren. Voor een inflatie van 10% wordt dat bij een inflatie zowel op dag- als nachttarief 13-14%, wanneer de inflatie enkel op het dagtarief werkt, is dit 4-5%. Met steunmaatregelen heeft de investering dus inderdaad een grotere interne rendementsgraad.


Als we het bedrag financieren met vreemd vermogen wordt er voor een bedrag van 102.768 euro en een periode van 20 jaar een maandelijkse betaling van 1.082 euro gevonden. Onderstaande NCW worden teruggevonden over een periode van 20 jaar.

Vereist rendement

Tabel 36: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met vreemd vermogen met steunmaatregelen

0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00%

5,00% 6,00% 117514 147961 96673 122973 79261 102055 64689 84513 52476 69776 42228 57375 33618 46924 26377 38104 20282 30652 15149 24349 10823 19011

Zowel stijgend dag- als nachttarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 182675 222272 267453 319021 377889 445099 152904 186984 225806 270045 320470 377957 127949 157379 190847 228921 272251 321575 106989 132488 161433 194307 231658 274111 89350 111516 136631 165106 197405 234057 74479 93810 115673 140416 168434 200176 61919 78832 97925 119494 143874 171449 51293 66140 82867 101727 123008 147036 42290 55364 70065 86609 150359 126244 34651 46200 59161 73719 90084 108496 28160 38395 49858 62707 77125 93315

13,00% 521839 443504 377734 322375 275663 236151 202651 174180 149929 129225 111511

14,00% 609461 518247 441685 377257 322905 276939 237972 204859 176654 152576 131973

15,00% 709502 603476 514512 439673 376557 323195 277969 239546 206825 178894 154999

Vereist rendement

Tabel 37: NCW na 20 jaar, van de investering in de renovatie naar een passiefhuis, gefinancierd met vreemd vermogen met steunmaatregelen

0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00%

5,00% 21131 12956 6286 854 -3558 -7130 -10009 -12314 -14147 -15588 -16706

6,00% 23595 15084 8131 2458 -2158 -5905 -8932 -11365 -13307 -14843 -16043

7,00% 26403 17506 10226 4277 -575 -4521 -7719 -10298 -12366 -14010 -15303

Enkel stijgend dagtarief Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 14,00% 15,00% 29607 33263 37436 42199 47637 53847 60936 69031 20264 23405 26984 31065 35716 41020 47067 53964 12607 15315 18396 21902 25893 30437 35612 41504 6340 8682 11342 14365 17800 21705 26146 31196 1219 3251 5555 8169 11134 14501 18323 22665 -2956 -1187 815 3082 5650 8561 11861 15604 -6350 -4805 -3060 -1087 1144 3669 6527 9763 -9097 -7743 -6217 -4495 -2551 -355 2128 4934 -11308 -10118 -8780 -3621 -5573 -3656 -1494 947 -13075 -12026 -10849 -9524 -8035 -6357 -4468 -2338 -14475 -13547 -12507 -11341 -10031 -8559 -6903 -5040

Het maximale vereiste rendement, om een verdisconteerde terugverdienperiode te vinden van minder dan 20 jaar, als er prijsstijgingen optreden op beide tarieven en geïnvesteerd wordt met vreemd 86 Masterproef MBE Joris Maes

vermogen, is 26-27%. Door de subsidies neemt deze een grotere waarde aan dan wanneer er van subsidies geen sprake is. Bij dezelfde aannames, maar prijsstijgingen enkel op dagtarief vinden we een maximaal vereist rendement van 5-6%.

We kunnen ook een besluit trekken uit het verschil tussen de NCW van het passiefhuis en de som van de NCW van isolatie en installaties. In tabel 38 wordt de bijdrage van de NCW weergegeven als geïnvesteerd wordt in de renovatie naar het passiefhuis tegenover de som van investeringen in enkel isolatie en installaties. Het totaal concept levert dus een extra bijdrage tot de NCW (1+1=3). Dit positieve verschil is hier enkel weergegeven voor de financiering met eigen vermogen en een prijsstijging op beide tarieven. Dit positieve verschil geldt echter altijd. Tabel 38: Het verschil tussen de NCW na 20 jaar van de investering naar het passiefhuis en de som van de NCW na 20 jaar van de investering in enkel isolatie en installaties

Vereist rendement

Zowel stijgend dag- als nachttarief

0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00%

5,00% 6,00% 7,00% 10559 11859 13341 9377 10499 11777 8362 9336 10441 7490 8336 9295 6736 7474 8310 6083 6729 7459 5515 6083 6723 5019 5520 6083 4585 5028 5525 4204 4597 5036 3868 4217 4608

Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 14,00% 15,00% 15031 16960 19161 21674 24543 27819 31560 35830 13232 14889 16778 18930 21384 24182 27373 31011 11697 13126 14751 16601 18706 21104 23834 26943 10384 11620 13023 14617 16430 18490 20833 23497 9256 10328 11544 12923 14487 16263 18280 20570 8285 9218 10274 11470 12825 14361 16102 18077 7445 8260 9181 10221 11398 12730 14238 15946 6716 7431 8236 9144 10170 11329 12638 14119 6083 6710 7417 10138 9108 10120 11260 12548 5529 6083 6704 7403 8189 9074 10070 11194 5045 5534 6083 6698 7389 8166 9040 10022

7.3.4. Meer dan passiefhuis In een laatste investeringsanalyse wordt gekeken of extra investeren in nog meer isolatie de waarde van de investering doet toenemen. Er is al een vermoeden dat het rendement zal zakken. De extra meerkost kan slechts resulteren in een kleine bijdrage van de energiebesparing. De eerste laag isolatie is tenslotte belangrijker dan de laatste laag. Toch wordt de investeringsanalyse hier nog uitgewerkt en wordt nagekeken of de extra investering waarde bijbrengt aan de investering na 20 jaar. 87 Masterproef MBE Joris Maes

Deze investering houdt enkel extra isolatie in van dak en vloer en niet in de muur omdat de U-waarde van de muur al relatief laag is. Er wordt een zo laag mogelijke hoeveelheid isolatie geplaatst in hetzelfde materiaal als in de uitgewerkte passiefwoonst. Hier dus eurofloor en eurothane g. Dit houdt 2 cm eurofloor in en 3 cm eurothane g. De totale extra kost bedraagt zo 3.961,2 euro. Hier werken uiteraard geen extra subsidies omdat die al eerder benut werden. Tabel 39: Energieprestatie voor en na investeren in extra isolatie Passief Meer dan passief E-peil E15 E15 K-peil K16 K15 Jaarlijks primair energieverbruik 4234 kWh 4019 kWh Tabel 40: Investering in extra isolatie Investeringsanalyse verklaring

bedrag

dakisolatie


-2865,3 0 0

Vloerisolatie


-1095,9

premie netbeheerder

0


0


0

muurisolatie

warmtepomp

0 0

zonnecollectoren aankoop en plaatsing premie netbeheerder premie gemeente Koksijde premienetbeheerder

0 0 0 0

Luchtdichtheid


0

beglazing


0

premie netbeheerder

0

oververhitting


0

Ventilatie


0

TOTAAL

-3961,2

In de onderstaande tabel worden de NCW weergegeven van de extra investering in extra isolatie, gefinancierd met eigen vermogen. Hier geeft een positieve waarde een extra bijdrage weer van de extra investering op de NCW na 20 jaar. 88 Masterproef MBE Joris Maes

verdisconteringfactor

Tabel 41: Extra NCW van de investering in nog extra isolatie, gefinancierd met eigen vermogen Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 14,00% 15,00% 0,00% -2170 -1949 -1698 -1411 -1084 -710 -284 203 759 1393 2118 1,00% -2370 -2180 -1963 -1716 -1435 -1115 -749 -333 142 683 1300 2,00% -2542 -2377 -2190 -1977 -1734 -1458 -1145 -787 -381 82 610 3,00% -2690 -2547 -2384 -2199 -1990 -1752 -1481 -1174 -824 -427 25 4,00% -2818 -2693 -2551 -2391 -2209 -2003 -1769 -1503 -1202 -860 -471 5,00% -2929 -2819 -2696 -2556 -2397 -2218 -2015 -1785 -1525 -1229 -894 6,00% -3026 -2929 -2821 -2698 -2560 -2404 -2227 -2027 -1801 -1546 -1256 7,00% -3110 -3025 -2929 -2822 -2701 -2564 -2410 -2236 -2039 -1817 -1566 8,00% -3183 -3108 -3024 -2929 -2823 -2703 -2241 -2416 -2244 -2051 -1832 9,00% -3248 -3181 -3107 -3023 -2929 -2824 -2705 -2572 -2422 -2253 -2062 10,00% -3305 -3246 -3179 -3105 -3022 -2929 -2825 -2708 -2576 -2428 -2261 Als we de investering financieren met eigen vermogen dan betekend de extra investering een totaal bedrag van 102.768 euro + 3.961 euro= 106.729 euro. Als we hiervoor een lening met dezelfde termijn aangaan dan betekend dit een maandelijkse betaling van 1.123,76 euro of maandelijks een extra bedrag van 41,71 euro. Onderstaande tabel geeft de extra NCW ten opzichte van een passiefhuis wanneer het totale bedrag gefinancierd wordt met vreemd vermogen.

verdisconteringfactor

Tabel 42: Extra NCW van de investering in nog extra isolatie, gefinancierd met vreemd vermogen Jaarlijkse prijsstijging elektriciteit 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 11,00% 12,00% 13,00% 14,00% 15,00% 0,00% -3214 -2993 -2742 -2455 -2128 -1754 -1328 -841 -285 349 1074 1,00% -3150 -2959 -2742 -2496 -2214 -1894 -1529 -1113 -638 -96 521 2,00% -3077 -2912 -2725 -2511 -2269 -1993 -1679 -1322 -915 -452 75 3,00% -2999 -2855 -2692 -2508 -2298 -2060 -1790 -1482 -1133 -735 -283 4,00% -2917 -2792 -2650 -2489 -2307 -2101 -1867 -1602 -1300 -958 -570 5,00% -2833 -2723 -2599 -2459 -2301 -2122 -1919 -1689 -1428 -1133 -798 6,00% -2748 -2652 -2543 -2421 -2282 -2126 -1950 -1750 -1524 -1268 -979 7,00% -2664 -2579 -2483 -2376 -2255 -2118 -1964 -1790 -1593 -1371 -1120 8,00% -2581 -2506 -2421 -2327 -2220 -2100 -1639 -1813 -1642 -1448 -1230 9,00% -2499 -2432 -2358 -2274 -2180 -2075 -1956 -1823 -1673 -1504 -1313 10,00% -2419 -2360 -2294 -2220 -2137 -2043 -1939 -1822 -1690 -1542 -1375


8. Besluit De vooropgestelde doelstelling van deze Masterproef is uitvoeren van een kosten-baten analyse van de renovatie van een eengezinswoning naar een passiefhuis. Hiermee wordt aangetoond of het al dan niet rendabel is te investeren in de renovatie van een oudere eengezinswoning naar een passiefhuis. Op deze investering, naar duurzaam en energiebesparend wonen, wordt een lager BTW-tarief van 6% aangerekend, die door de fiscus wordt aangeboden voor renovatiewerken.

De renovatie uitgewerkt in dit werk is echter toegepast op een specifiek gebouw naar keuze en kan enkel gebruikt worden voor dit type woning, toch is er gestreefd naar standaard technieken die op meerdere woningen kunnen uitgevoerd worden. Om deze analyse te kunnen uitvoeren werd de woning in zowel zijn oorspronkelijke als zijn gerenoveerde toestand ingegeven in de epb-software 1.6.2 om tot een vergelijking te kunnen komen van energieverbruik. De woning waarop de fictieve renovatie uitgevoerd werd, ligt te Koksijde en werd gebouwd op 26/10/’87. Er wordt aangenomen dat het om inkomstenjaar 2012 en dus aanslagjaar 2013 gaat. De renovaties worden verondersteld zo snel als mogelijk te worden uitgevoerd om de kosten, ingerekend in dit werk, toepasbaar te maken.

De totale kost van de investering naar een passiefhuis bedraagt hier 115.102,5 euro incl. BTW. Dit bedrag is gebaseerd op kostprijzen, bekomen door raadpleging van aannemers, kennissen, door de prijzen van de verschillende verdelers van de toegepaste materialen te vergelijken. Ze houden de kosten in voor de veranderingen aan de gebouwschil en integratie van andere installaties. De investering in de renovatie naar de passiefwoning resulteert in een besparing op het jaarlijks primair energieverbruik van 94%. Naast de initiële waarde van de renovatie op zich dient er ook rekening gehouden te worden met de financiële steunmaatregelen en de besparingen op de energiefactuur.

Het criterium dat hier beantwoord dient te worden, om te kunnen spreken van een rendabele investering, is of dat de Netto Contante Waarde na 20 jaar positief is. Zo niet, wordt de investering niet als rendabel beschouwd. Zowel het vereiste rendement als de energieprijs worden hier als veranderlijke afhankelijken beschouwd. Als gekozen wordt voor een afbetalingsplan wordt een formule gekozen , die van toepassing is op dit specifiek gezin. Het vereist rendement beschouw ik hier als het rendement die het te investeren bedrag zou halen, moest het op een alternatieve manier geïnvesteerd worden. Zowel 90 Masterproef MBE Joris Maes

de prijs van elektriciteit op het dagtarief als het uitsluitend nachttarief dient hier gekend te zijn en nemen respectievelijk 0,24 euro/kWh en 0,965 euro/kWh als waarde aan. Prijsstijgingen worden zowel op beide tarieven ingerekend als enkel op het dagtarief. Door enkel de inflatie op het dagtarief aan te rekenen wordt er veilig gerekend. De totale geactualiseerde waarde van de financiële steunmaatregelen bedraagt 12.335 euro en de jaarlijks terugverdiende energiebesparing bedraagt 7.124,6 euro. De geactualiseerde waarde van deze energiebesparing blijkt echter sterk afhankelijk van zowel inflatie als het vereiste rendement. Als de prijsstijgingen op elektriciteit de trend van de laatste 12 jaar van 10%/per jaar aanhoudt, dan wordt een geactualiseerde terugverdienperiode van 20 jaar gevonden voor een vereist rendement van 13-14%,dit als de prijsstijging werkt op zowel uitsluitend nacht- als dagtarief. Wanneer er enkel een prijsstijging voorkomt op het dagtarief, is het vereiste rendement nodig voor een terugverdienperiode van 20 jaar slechts 4-5%.

Wanneer we de investering in isolatie en installaties afzonderlijk beschouwen, wordt er opgemerkt dat de investering in installaties veel rendabeler is dan de investering in enkel isolatie door een mindere investeringskost en toch een grotere besparing. Wanneer we overgaan naar het passiefhuis dan blijkt dat de NCW van de investering van het passiefhuis groter is dan de som van de NCW van de renovatie van enkel de isolatie en enkel de installaties. De combinatie van installaties en isolaties brengt dus een extra besparing teweeg en levert een bijdrage aan de NCW van de investering.

Er wordt ook nagegaan of investeren in extra isolatie, naast het vereiste voor een passiefhuis, de investering rendabeler doet maken of dat de extra kost te grote waarden aanneemt in vergelijking met de besparing. Er komen tenslotte voor deze meerkost geen subsidies meer in aanmerking. Uit de resultaten blijkt dat er toch nog een kleine NCW toename is als de prijsstijging op het dagtarief grotere waarden aanneemt dan 12%. Wanneer de investering gefinancierd wordt met vreemd vermogen blijkt de extra investering maar een bijdrage te leveren aan de NCW vanaf een inflatie van 14%. In beide gevallen moet het vereiste rendement wel kleine waarden aannemen (0-1%).

Dit zijn echter de economische gevolgen die voor veel mensen de enige drijfveer is. Toch levert deze energiebesparing ook een positief bijdrage tot de CO2 uitstoot, die als de oorzaak van broeikasgassen kan beschouwd worden. Elke woning kan een kleine bijdrage leveren tot het behalen van doelstellingen opgesteld door Europa. Bij een renovatie levert de verandering naar een passiefhuis ook comfort naar de 91 Masterproef MBE Joris Maes

bewoners zoals de overgang van geen ventilatie naar ventilatie. Deze bijdragen worden niet in de investeringsanalyse ondergebracht, maar kunnen wel als een stimulans gezien worden om toch over te gaan naar een passiefhuis.

Uit al deze besproken factoren, zowel economische als niet economische, blijkt het renoveren naar een passiefhuis een waardevolle investering die op lange termijn waarde opbrengt. Het vraagt een relatief grote investering die misschien liever niet wordt gespendeerd, maar toch moeten mensen kijken naar de positieve gevolgen.

Ik hoop dat ik met deze Masterproef mensen kan aansporen deze beslissing te overwegen en eventueel te nemen, niet alleen voor hun portefeuille, maar ook voor het milieu.


Lijst geraadpleegde werken Artikels GUS. (2012, 03 07). "Ik verwarm mijn huis met een strijkijzer". de streekkrant . WA. (2012, 03 07). Nieuwe premie voor isolatie. De streekkrant .

Boeken Breesch, H. (2008). Gebouwentechniek Bouwfysica 1. KaHo Sint-Lieven: Departement Industrieel Ingenieur. Breesch, H. (2009). Gebouwentechniek Bouwfysica 2. KaHo Sint-Lieven: Departement Industrieel Ingenieur. Bruggeman W., Everaert P. (1993). Kostprijscalculatie en management accounting. Deburghgraeve, L. (2008). Het rendement van een investering in energiezuinig wonen. Universiteit Gent Faculteit Economie en Bedrijfskunde. Deloof, M., Manigart, S., Ooghe, H., & Van Hulle, C. (2008). Handboek Bedrijfsfinanciering. Intersentia. Klein, R. (2010). Installaties in gebouwen. KaHo Sint-Lieven: Departement Industrieel Ingenieur. (1987). Lastenboek. In Lastenboek woning (p. 3). Maes, E. (2010). De energieprestatiewetgeving: Algemene bespreking en invloed op vastgoedtransacties. Universiteit Gent Faculteit Rechtsgeleerdheid. Martens, I. (2010). Investeringsanalyse. KaHO Sint-Lieven: Departement Industrieel Ingenieur. Meeusen, J. (2006). Na-isolatie van spouwmuren. Universiteit Gent Faculteit Ingenieurswtenschappen. De Kinder, S. (2011). Meetstaat renovatie. Oostduinkerke. Van den Bossche, L. (2011). Een economische vergelijking tussen een nieuwbouw passiefhuis en een epbgestandaardiseerde nieuwbouwwoning. Universiteit Gent Faculteit Economie en Bedrijfskunde. i Masterproef MBE Joris Maes

Brochures Brochure Deceuninck. (2012). zendow monorail . Deceuninck. Brochure Desimpel. (2012). Ideeboek . Desimpel. Brochure FragerFralu, N.V. Harinck. (2012). Deurpanelen . Brochure Isover. (2012). Isover integra vario systeem . Isover Saint-Gobain. Brochure Wienerberger. (2012). Terca Kijkboek . Prijslijst Batibouw 2012. (2012, 03). Energiebesparende verwarmingsketels en zonne-energie . Viessmann. Vaillant Brochure. (2012). Van condensatieketel tot warmtepomp . Cosy by Vaillant.

Netwerkevenement RESOC Westhoek en partners. (2011,12 14). Nul energie gebouwen tegen elke prijs. DUCO Ventilation & Sun Control, Veurne, West-Vlaanderen.

Internetbronnen (2012). Opgeroepen op 02 2012, van Studiebureel Greesa: http://www.greesa.be/ Balthazar, T. (2012). Laag-energiewoningen in houtskeletbouw. Klimaat-verbond. Begrippen over thermische isolatie. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van VEA: http://www.energiesparen.be/zuinig_met_energie/isolatie/begrippen_thermisch_isoleren Belastbaar inkomen. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van belgium: http://www.belgium.be/nl/belastingen/inkomstenbelastingen/particulieren_en_zelfstandigen/belastbaa r_inkomen/ Bepaling warmteweerstand. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Rockwool: http://www.nl.rockwool.be/bouwfysica/warmte/bepaling+warmteweerstand ii Masterproef MBE Joris Maes

(2005). Besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van de eisen op het vlak van de energieprestaties en het binnenklimaat van gebouwen. Vlaamse Regering. Buitenmuren. (2007). VIBE. Buitenmuur isoleren. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van renovatie 2020: http://www.renovatie2020.be/buitenmuur-isoleren.php Certificatie. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van PHP: http://www.passiefhuisplatform.be/certificatie Dak langs binnen isoleren. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Renovatie 2020: http://www.renovatie2020.be/dak-binnen-home.php De eisen aan Passiefhuis. (2012). Opgeroepen op 02 2012, van Multi-Comfort House: http://www.multicomfort.nl/multi_comfort/de_eisen_aan_passiefhuis/ Decreet van 8 mei 2009, wijziging EPB-decreet. (2009, 07 06). Opgeroepen op 2012, van VEA: www.energiesparen.be EPB - ENERGIE PRESTATIEREGELGEVING EN BINNENKLIMAAT. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Isover: http://www.isover.be/isolatie/regelgeving-EPB.html EPB eisen voor de ventilatie van woningen. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van De Stadswinkel vzw: http://www.curbain.be/nl/energie/information/3.ExigencesPEBventilation_VEN.php EPB-decreet van 22 december 2006. (2007, 03 27). Opgeroepen op 2012, van VEA: www.energiesparen.be EPB-decreet van 8 mei 2009. (2009, 07 06). Opgeroepen op 2012, van VEA: www.energiesparen.be EPB-eisen vanaf 2012. (2011, 12). Opgeroepen op 03 2012, van VEA: www.energiesparen.be Eurofloor. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van Recticel Insulation: http://www.recticelinsulation.be/product/eurofloor Eurothane G. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van recticelinsulation: http://www.recticelinsulation.be/product/eurothane-g

iii Masterproef MBE Joris Maes

Foamglas Perinsul. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van Foamglas: http://www.foamglas.be/nl/toepassingen/koudebruggen/ Glas- raamprofielen. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Renovatie 2020: http://www.renovatie2020.be/glas-raamprofielen.php Groenestroomcertificaten voor fotovoltaïsche panelen. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van VEA: http://www.energiesparen.be/groenestroomcertificaten (2010). het Energiebesluit van 19 november 2010. Vlaamse Regering. Hilderson, W. (2008, 01 14). De Reflex voor energiebewust bouwen. Opgeroepen op 02 2012, van http://www.curbain.be/download/10_1_passif_nl.pdf Hilderson, W. (2008). Passiefhuizen. PHP vzw. Houtskeletbouw bij Arkana. (2012). Opgeroepen op 02 2012, van Arkana: http://www.arkana.be/nlBE/houtskeletbouw/ Huishoudelijke en professionele elektriciteitstarieven. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van stroomtarieven: http://www.stroomtarieven.be/huishoudelijk.htm Ickroth, J. (2012). Blowerdoortest. Opgeroepen op 04 2012, van Regiso: http://www.regiso.be/bestanden/Blowerdoortest.html Isolatie. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Deschacht Plastics: http://www.deschachtplastics.be/ProductGroups.aspx?d=isolatiematerialen&g1=DEJWQTBP Isolatie boven de draagvloer. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Recticel: http://www.recticelinsulation.be/nl-nl/application/isolatie-boven-de-draagvloer Isover. Het basisprincipe: een optimale isolatie rondom. Multi-Comfort House. Kennisdatabank. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van meer over epb: www.meeroverepb.be Ketel vervangen. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Renovatie 2020: http://www.renovatie2020.be/ketel-vervangen.php

iv Masterproef MBE Joris Maes

Leningen. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van BNP paribas Fortis: https://www.bnpparibasfortis.be/portal/Start.asp Luchtdichtheid. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van epbd: http://www.epbd.be/index.cfm?n01=air Maatregelenpakketten. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van VEA: http://www.energiesparen.be/epb/pakketten Materialen data bank. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van meer over epb: http://www.meeroverepb.be/pages/kdb.php?id=20 toelaatbare U-waarden of minimaal te realiseren R-waarden. (2011, 09). Opgeroepen op 03 2012, van VEA: http://www2.vlaanderen.be/economie/energiesparen/epb/doc/epbuwaarden2012.pdf Particuliere windenergie. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van Laatjebouwen: http://www.laatjebouwen.com/web2/pages/hedendaags-bouwen/energie-enenergiebesparing/windenergie-particulier.asp Passiefhuis: definitie en belangrijkste ontwerpparameters. (2011, 11 07). Opgeroepen op 02 2012, van meeroverepb: http://www.meeroverepb.be/pages/kdb.php?id=120 Passiefhuiscertificaat. (2012). Opgeroepen op 02 2012, van Passiefhuis-Platform vzw: http://www.passiefhuisplatform.be/passiefhuiscertificaat-1 Powerwall. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van recticelinsulation: http://www.recticelinsulation.be/product/powerwall Premie. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van Premiezoeker: http://www.premiezoeker.be/ Premies. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van Bouwen en wonen: http://www.bouwenenwonen.be/front.cgi?s_id=292 Producten. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van Waeyaert Vermeersch Isolatie: http://www.wvisolatie.be/producten Puysseleyr, P. D. (2006, 10). Isolerende mortels als de perfecte vloerisolatie. p. 3.

v Masterproef MBE Joris Maes

Renovatiepremie. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Vlaanderen: http://www.vlaanderen.be/servlet/Satellite?c=Solution_C&cid=1250784077622&context=11417216230 65-----1187251344078-1250784077622&p=1186804409595&pagename=Infolijn%2FView Revisie van de EPBD-richtlijn. (2010, 09). Opgeroepen op 02 2012, van energiesparen: www.energiesparen.be Richtlijn 2002/31/EG van het Europees Parlement en de Raad. (2002). Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen. Richtlijn 2010/31/EU van het Europees Parlement en de Raad. (2010). Publicatieblad van de Europese Unie, (p. 22). Sparen en beleggen. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van BNP paribas Fortis: https://www.bnpparibasfortis.be/portal/Start.asp Stedenbouwkundige Vergunningsplicht. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Ruimtelijke Ordening: www.ruimtelijkeordening.be Steunmaatregelen. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van Bouwen en Wonen: http://www.bouwenenwonen.be/ Studie naar de haalbaarheid van het verstrengen van de EPB-eisen voor kantoorgebouwen. (2010). Vlaanderen: Grontmij. Subsidiemodule. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van VEA: http://www.energiesparen.be/subsidies/subsidiemodule Super-isolerend schrijnwerk. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Boomer: http://www.boomerbvba.be/index.php/isolatie-wegwijzer/isolatie-in-de-praktijk/super-isolerendschrijnwerk/ Systeem D+. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van Renson: http://www.renson.be/Systeem-D+-SysteemD+_5.html Tarievenlijst vanaf 15/05/2012. (2012, 05 15). BNP paribas Fortis . Vario KB1. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Isover: http://www.isover.be/vario_KB1.html vi Masterproef MBE Joris Maes

Vario KM duplex. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van Isover: http://www.isover.be/vario_KM_duplex.html Ventilatiesystemen. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Ventimax: http://www.ventimax.be/Ventilatiesystemen/25902/ventimax Verandazonwering en screens. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van eurosol: http://www.eurosol.be/zonwering/veranda-screens Verbeteringspremie. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Vlaanderen: : Extra NCW na investeren in nog extra isolatie gefinancierd met eigen vermogen Vergelijking van isolatiematerialen. (2012). Opgeroepen op 03 2012, van VEA: http://www.energiesparen.be/zuinig_met_energie/vergelijking_isolatiematerialen Verlaging / afschaffing fiscale aftrek energiezuinige investeringen. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van Livios: http://www.livios.be/nl/_build/_mone/_taxe/1823.asp V-test. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van Vreg: http://www.vreg.be/doe-de-v-test-voor-gezinnen Wat is een Passiefhuis. (sd). Opgeroepen op 02 2012, van mijn passief huis: http://www.mijnpassiefhuis.nl/index.php?paginaid=9 WKK. (2012). Opgeroepen op 05 2012, van Cogen Vlaanderen: http://www.cogenvlaanderen.be/subpage-8/Wat_is_WKK_.php#&panel1-1 Woningventilatie. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van Air service: http://www.airservice.be/ventilatie/woning.html WTCB. (2007). Ventilatiegids. Willy Van Passel. Zoek uw subsidie. (2012). Opgeroepen op 04 2012, van VEA: http://www.energiesparen.be/subsidies/subsidiemodule Zonnepaneel. (2011, 07 12). Opgeroepen op 05 2012, van Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Zonnepaneel

vii Masterproef MBE Joris Maes

Offertes Offerte beton en wapening. (2012, 05 05). Vinckier nv . Olivier Eeckloo. Offerte Chape plus. (2012, 05 09). Isolatie Chape . Tom Deketelaere. Offerte D-glas. (2012, 05 11). Steffie Houtman. Offerte uitbreken vloer. (2012, 05 09). G&A De Meuter NV . Vanessa Borremans. Maximaal Offerte Afbraakwerken dc. (2012,05 09). Kurt De Cordt.

viii Masterproef MBE Joris Maes

Kosten- batenanalyse van de renovatie van een eengezinswoning naar een passiefhuis

Recommend Documents