24e Jaargang Nummer 1 Maart 2013
Breda’s Mannenkoor
KOORKLANKEN Verenigingsblad voor leden en vrienden
Verenigingsgebouw van BM sinds 1906. Foto: Carola Leijgraaf
Colofon
Inhoud
Breda’s Mannenkoor Beschermheer: Peter van der Velden, burgemeester Ereleden: Chris Rutten, Ed Nijpels, Tini Muskens Voorzitter: Paul Oord Secretaris: Wim van Asten Secretariaatsadres: Postbus 2073 4800 CB Breda IBAN NL03 ING 0001 0254 50 T 06-46022848 (secretaris) E
[email protected]
Lectori Salutem 3 Jubileumzegel 3 Stichting Vrienden van BM schenkt € 15.000 3 150 Jaar BM biedt elke sponsor een gouden stem 3 Project 150 jaar BM: de aftrap 4 Uit de kronieken van een koor 5 Aan u voorgesteld 7 Uit de agenda 8 Nieuwe archiefstukken 8
Vrienden van BM Voorzitter: Maarten Suijs Secretaris: Bas Kooijman Ledenadministratie: Neeltje Eversdijk Correspondentieadres: Haardries 41 4854 ME Bavel IBAN NL 68 INGB 00 05 96 52 66 T 0161 - 433295 (Neeltje E.) E
[email protected] Project 150 jaar BM Comité van aanbeveling: Onno Ruding Tim Meeus Jan Schipper Fondswerving en beheer Maarten Suijs | 06-53484664 Paul Dickhoff | 06-41044233 Het afgebeelde vaandel (80x106 cm) is ter gelegen-
Redactie
[email protected]
heid van 100 jaar Koninklijk vervaardigd door Riek Vermeulen-Joosten uit Sevenum. Dit unieke handgemaakte banier, waaraan ca. 600 uur is gewerkt, is
Meer weten? www.bredaasmannenkoor.nl
door zanger wijlen Jan Tebbe aan BM geschonken. Het predicaat koninklijk werd in 1905 verleend.
www.doriendesign.nl
2
Lectori Salutem Een vereniging die zijn geschiedenis veronachtzaamt, is zijn perspectief kwijt. Vanuit deze motivatie ben ik aan het 1e kwartaalnummer van de 24e jaargang van Koorklanken begonnen. Het perspectief is duidelijk, in 2015 zal het Koninklijk Breda’s Mannenkoor immers anderhalve eeuw bestaan. En wie op zoek gaat naar de wortels van BM zal er al snel achter komen dat die verstrengeld liggen in alle lagen van de Bredase gemeenschap. En dat is geweldig. Laat ons beducht zijn voor elitair denken. De uitgangspunten zoals geformuleerd bij mijn aantreden als redacteur in 2009 blijven dus dezelfde. Koorklanken is een PR bulletin waarin actuele en historische informatie hand in hand gaan. Tot aan 2016 zullen in elk blad twee hoofdthema’s om uw aandacht vragen: Project 150 jaar BM (waarbij ook steeds enkele hoofdrolspelers worden voorgesteld) en Uit de kronieken van een koor. Wat het eerste thema betreft, starten we met ‘De aftrap’. Om inspiratie op te doen voor het tweede onderwerp, heb ik uiterst behoedzaam (met witte handschoentjes) de bladzijdes omgeslagen van het bijna 100 jaar oude GEDENKBOEK TER HERINNERING AAN HET GOUDEN JUBILEUM DER KON. ZANGVEREENIGING BREDA’S MANNENKOOR (TH. H. van Keulen, 1915).
gebeurtenissen. Het door onze burgemeester en beschermheer in ontvangst nemen van een ondermeer aan het mannenkoor opgedragen boek is in elk geval als een uniek feit te bestempelen in de BM historie. Gerard van der Stelt is de man die wordt voorgesteld. “Wij krijgen alles georganiseerd”, aldus dit lid van de enthousiaste ‘projectgroep 150 jaar BM’. Enige zorg heeft hij wel om het geld dat gemoeid zal zijn met het waarmaken van alle ambities. Onder het motto ‘150 jaar BM biedt elke sponsor een gouden stem’ nodigt de projectgroep daarom graag iedereen uit mee te bouwen aan een solide financieel fundament. Dus grijp uw kans, want anderhalve eeuw Breda’s Mannenkoor zal hoe dan ook een mijlpaal zijn in de cultuurhistorische geschiedenis van Breda.
Ook de rubriek Allerlei blijft gehandhaafd. Zoals altijd wordt u daarin gewezen op opmerkelijke BM
Reageren >
[email protected]
Jubileumzegel Deze postzegel (code 1) is ter gelegenheid van 150 Jaar BM ontworpen door de jonge graficus Dorien Dunweg en te koop bij Wil Jansen.
[email protected]
Stichting Vrienden van BM schenkt € 15.000 Sinds 1999 is het gebruikelijk dat op ieder Gevelconcert namens alle Vrienden een cheque aan het BM bestuur wordt aangeboden. De eerste cheque had een waarde van € 2000, die van 2012 maar liefst € 15.000. De schenking is bestemd voor muzikale doeleinden. Voor het Galaconcert in 2015 wordt een incidentele actie ondernomen
onder bestaande Vrienden en nieuwe sponsoren en subsidiënten. Hiervoor is een aparte rekening in gebruik genomen. Het rekeningnummer van de Stichting dat hiervoor gebruikt wordt, is IBAN NL60 ABNA 0451 5688 18. Inmiddels zijn daarop de eerste bedragen binnengekomen. Fondsbeheerder is Maarten Suijs (06-53484664).
150 Jaar BM biedt elke sponsor een gouden stem Comité van aanbeveling: Onno Ruding, Tim Meeus, Jan Schipper
3
Project 150 jaar BM: de aftrap “Een project is geen feest”, luidden de laconieke openingswoorden uit de mond van Berend van Rijn van Alkemade bij de aftrap van het ‘Project 150 jaar BM’. Hij doelde daarbij niet zozeer op enige technische onvolkomenheden bij de start van de powerpointpresentatie, maar op het feit dat het project een in fasen opgedeeld proces is dat uiteindelijk moet uitmonden in een feest. De aftrap betrof fase 4, Start uitvoering - januari 2013, en werd bezegeld met een fluitsignaal van Hans Veels. Daarmee gaf hij in één ademstoot ook het startsein voor fase 5: Project uitvoeringsfase 2013-2015. Wat ging eraan vooraf? In 2010 kreeg Theo Melis het verzoek van het bestuur om met een groepje creatieve geesten te brainstormen en ideeën aan te dragen voor de invulling van het jubileumjaar (fase 1). ‘The sky is the limit’ bij brainstormen (fase 2) en in de stoutste fantasieën voeren er rondvaartboten vol feestende zangers door singels , leverde een keur aan koren en orkestjes aan de wal een muzikale bijdrage aan de feestvreugde en kwamen er tienduizenden Bredanaars af op het spektakel (zoals een eeuw geleden te doen gebruikelijk wanneer, na gewonnen zangconcoursen, de triomferende koristen in een stoet open landauers door de straten van de stad werden gereden).
Enfin. Een stuurgroep onder leiding van Rutger van Haaren (zie foto) is zo’n 2 jaar lang intensief bezig geweest om op basis van alle ideeën een realistisch plan te smeden. Deze ‘Project definitiefase’ (fase 3) eindigde in september 2012 met het aanbieden van het basisrapport ‘BM 150 Jaar’. Daarmee zat Rutger’s taak erop. Na het vaststellen van het plan door het bestuur werd een opdracht geformuleerd aan de ‘Projectgroep 150 jaar BM’ met als doelstelling “om het jubileumjaar 2015 memorabel en onvergetelijk te doen zijn”. De projectgroep bestaat uit Berend van Rijn van Alkemade, Hans Veels en Gerard van der Stelt. Gezamenlijk hebben zij de coördinatie van het project in handen. Nadrukkelijk is gekozen voor een aansturend driemanschap om de uitvoering van het project “minder kwetsbaar” te maken. De opdracht Lever de volgende 5 grote evenementen succesvol op: 1. Benefietconcert maart 2015 2. Herdenkingsconcert(en) St.Niklaas, Breda mei 2015 3. Concertreis mei/juni 2015 4. Galamatinee 18 oktober 2015 5. Gedenkings/overpeinzingsconcert november 2015 Voor de organisatie van de afzonderlijk evenementen zijn werkgroepen samengesteld onder leiding van een autonoom handelende werkgroepleider. De karren worden respectievelijk getrokken door: Dré van Boxsel (1), Frans Luijben(2), Maurice Geuskens (3), John van Dongen (4) en Maarten Suijs (5). WE MAKEN ER EEN FEEST VAN!
4
Uit de kronieken van een koor ‘Op naar een glorieus 2015’, luidt de leus waarmee het Koninklijk Breda’s Mannenkoor een onomkeerbare weg is ingeslagen. En wanneer in dat jaar BM 150 jaar zal bestaan, is niet alleen sprake van een belangwekkend cultuurhistorisch feit, maar tevens van een mirakel. Want: “Zoals bij alle (zang)verenigingen worden tijden van bloei afgewisseld met perioden, waarin de lust tot zingen verflauwt.”
In 1872 bestaat het koor uit minder dan tien zangers en volgen bestuursleden en dirigenten elkaar in snel tempo op. Pas bij “de reorganisatie van 1902” wordt een fundament gelegd waarop BM 76 jaar lang bijeen zal worden gehouden door de patriarchale hand van telgen uit de bekende bierbrouwerfamilie, Smits van Waesberghe. Toch zijn het niet alleen de nazaten van de afgebeelde Frans Smits geweest die het koor in de soms roerige tijden overeind hebben gehouden. Een belangrijke bijdrage werd aan het begin van de 20e eeuw bijvoorbeeld ook geleverd door Jan van Poppel , componist van ‘ons’ Toastlied (hoera, hoera, hoera). In deze en komende Koorklanken wil ik u graag de spiegel van de koorgeschiedenis voorhouden. Immers: Een vereniging die zijn geschiedenis veronachtzaamt, is zijn perspectief kwijt. Een belangrijke bron daarbij is het door Harry Gerritsen en Jan Willemsen geschreven boek: 125 jaar Koninklijke Zangvereniging Breda’s Mannenkoor. Kroniek van een koor 1865 - 1990. Citaten tussen dubbele aanhalingstekens komen uit dit boek. Mannenzangcultuur De oorsprong van de wereldse zangcultuur in westerse streken ligt in Zwitserland. Geïnspireerd door de vormingsidealen van Johann Heinrich Pestallozi, een pionier in de opvoedkunde, verspreidt componist en zangpedagoog Hans Georg Nägeli uit Zürich (17731836) de gedachte “dat samenzang in koorverband een geschikt middel is het volk te beschaven”.
Het is echter Carl Friedrich Zelter (1758 - 1832) geweest die in 1808 met zijn beroemd geworden koor van de Berliner Sing Akademie het oprichten van mannenkoren (Liedertafel) in beweging zette. Eerst in Duitsland en nadien in België en Nederland. De oorspronkelijke mannenkoren waren gezelschappen, waarin mannen, gezeten rond de tafel, onder het genot van een glas bier en onder leiding van de liedmeester, liederen zongen (bron Wikipedia). Dat de artistieke kwaliteit het aflegde tegen de gezelligheid van mannen onder elkaar, behoeft geen betoog. De eerste ‘liedmeester’ van BM was Gerard Rosu, een als een “welwillende autodidact” omschreven dirigent die het koor van 1865 tot 1869 leidde. Het eerste mannenkoor in Breda was overigens niet BM, maar ‘Euphonia’ dat in 1848 in het leven werd geroepen door de latere BM dirigent Heinrich Umland en in 1856 ter ziele ging. In ons huidige verenigingsgebouw, waarin ooit ‘Hotel Germania’ was gevestigd, kwam tussen 1863 en 1865 ook ‘Liedertafel Germania’ bijeen. Dit gezelschap was “opgerigt door H.H. onderofficieren der alhier garnizoen houdende troepen, benevens door eenige ingezeetenen dezer stad”.
Bestuur en Werkende leden der Kon. Zangvereeniging ‘Breda’s Mannenkoor’, 1915. Het afgebeelde vaandel is helaas op raadselachtige wijze verdwenen.
5
Uit de kronieken van een koor “Ce livre c’est toute ma jeunesse. Deze fraaie regel van Alfred de Musset moge ons gedenkboek beheerschen. Vijftig jaar zijn vervlogen sinds Mannenkoor werd opgericht en aan wien konden wij beter vragen, om het historisch overzicht van dien tijd die achter ligt, neer te schrijven dan aan ons eerelid, den Heer Van Keulen, die sedert 1874 onder de banier van Mannenkoor ingelijfd, onze Vereeniging van 1902 tot 1911 als Secretaris diende met eene opgewektheid en eene toewijding, waaraan wij heden nog zo gaarne hulde brengen.” Aldus een deel van het voorwoord in het afgebeelde gedenkboek. Ook Theo van Keulen was nauw betrokken bij ‘het nieuwe begin’ in 1902. Maar zal hij ooit bevroed hebben dat zijn geliefde mannenzangvereeniging de tand des tijds tot op heden zou doorstaan? De eerste 50 jaar in vogelvlucht (1) In koffiehuis ‘Het gouden Kruis’ (bij Bredanaars beter bekend als Beurs Modern) op de hoek van de Grote Markt en Veemarktstraat is het allemaal begonnen. Op 5 oktober 1865 kwamen zes heren bijeen, waaronder Frans Smits, die de eerste president van BM werd, en Gerard Rosu, onze eerste dirigent. Een doelstelling werd pas tientallen jaren later geformuleerd: “Het doel waarvoor BM in het jaar 1865 in het leven werd geroepen was wel om aangename verpoozing te vinden na gedanen arbeid, maar tevens om de kunst te dienen en de kunstlievende onder onze ingezetenen mede te laten genieten van de vruchten onzer oefeningen”. ‘Het vinden van verpozing’ werd mede in de hand gewerkt door de aansluiting bij het Nederlandsch Nationaal Zangersverbond op 3 november 1866. Dit bracht de deelname aan Zangersfeesten met zich mee, een soort popconcerten avant la lettre waar in 1869 bijvoorbeeld 14.000 (!) toehoorders op af kwamen. De pers was niet altijd lovend over de zangers: ( ) “de meesten hunner schenen toch van meening dat repeteeren overtollig was”. En: “Met leedwezen gevoelen wij ons al dadelijk temidden van den gewonen oude slender der zangersfeesten”. Als er één thema in het oog springt bij het doorbladeren van de BM kronieken, dan is dat van het voortdurend zoeken naar evenwicht tussen muzikale ambities en gezelligheid. Het onvoldoende toegeven aan
Alfred de Mussut, van ‘Dit boek is heel mijn jeugd’, was een Frans romantisch dichter en schrijver die leefde van 1810-1850.
de druk vanuit de leden om het ook “leuk te houden” was in 1872 reeds een van de oorzaken waarom veel werkende leden (zangers) het koor voor gezien hielden. Het eerste concert “De eerste maal gaf ‘Breda’s Mannenkoor’ eene buitengewone uitvoering op 25 Februari 1866. De opkomst der geintroduceerden op deze uitvoering was talrijk en getuigde van groote belangstelling in het gezelschap”, zoo melden de notulen.(uit: Gedenkboek 1865-1915.) De Duitse invloed op het ontstaan en de ontwikkeling van mannenkoren in Nederland blijkt uit het programma van destijds. Zeven van de tien werken zijn van Duitse origine. Als openingslied wordt zelfs Das Deutsche Vaterland van Reichardt gezongen. Maar ja, ‘De Bredase Marsch’ moest toen nog geschreven worden. In de Bredasche en Oosterhoutse Courant stond in dat jaar evenwel de volgende, nagenoeg profetische, recensie: ( ) “wij houden ons overtuigd dat Breda’s Mannenkoor zal toenemen in bloei en innerlijke kracht en voortdurend het zijne zal toebrengen tot ontwikkeling van zang- en toonkunst in deze stad”. Wordt vervolgd.
6
Aan u voorgesteld: Gerard van der Stelt Zijn achtergrond Geboren in 1953, getrouwd met Loes (een trouwe BM Vriendin), twee kinderen en ondermeer als projectmanager werkzaam geweest voor AKZO NOBEL, o.a. in Sassenheim en Groot Ammers. Gedurende de laatste zes jaar van zijn arbeidzaam leven droeg Gerard de eindverantwoording voor de organisatie van grootschalige beurzen, workshops en feesten voor relaties. Alle bekende popartiesten van Hollands snit (Guus Meeuwis, Nick en Simon, Anita Meyer en noem ze verder maar op) zijn door hem gecontracteerd geweest om de feesten met, om en nabij 1000 gasten, muzikaal op te luisteren. Welbeschouwd is het ‘Project 150 jaar BM’ hem op het professionele lijf geschreven.
Zijn uitdagingen “Er ligt een gewaagd plan” en “we krijgen alles georganiseerd, als…”. Het grootste risico dat het ‘Project 150 jaar BM’ loopt, ligt bij het werven van voldoende gelden. Als we er niet in slagen om de jubileumpot van € 45.000,00 aangevuld te krijgen tot € 85.000,00, dan zal er geschrapt moeten worden. De geplande concerten in het jubileumjaar moeten elk “een eigen klankkleur” krijgen. De uitvoeringen zijn bedoeld voor verschillende publieksgroepen en vragen om een verschillend repertoire. Het instuderen van een groot aantal nieuwe werken vraagt veel van de zangers (en de dirigent). In de krant hebben we kunnen lezen hoe de Maastreechter Staar in problemen is gekomen, omdat het ambitieniveau van het bestuur onvoldoende aansluiting vond bij dat van de leden. Om een vergelijkbare problematiek te voorkomen, streeft het projectteam naar “maximale transparantie” en het betrekken van zoveel mogelijk zangers bij het realiseren van de plannen. “We maken er een feest van!”, maar de slogan moet vanaf nu wel bij iedereen gaan leven. (Bij de foto: Gerard en zijn vrouw Loes in gesprek met Chris, lid van ‘De club van Rome’.)
Zijn koorwortels Gerard is sinds 1996 lid van het mannenkoor. Van meet af aan heeft hij, een beetje onopvallend, zijn plaats ingenomen op de tweede rij van de bassen. Aan de toog van Haven 7 zag je hem na de repetities zelden, want in verband met zijn werk moest hij op tijd weg, want “altijd vroeg uit de veren”. Toch heeft hij zich vanaf den beginne bij BM thuis gevoeld. Contacten groeiden, zeker nadat in 2002 tijdens onze Italiaanse concertreis ‘de club van Rome’ ontstond, uit tot vriendschappen. Zijn drijfveren Motieven om in het project te stappen zijn tweeërlei. Toen het werk van Rutger erop zat, keek hij met een schuin oog om zich heen met de gedachte “het zou toch zonde zijn als het plan in een impasse zou raken”, want “het koor hangt me positief aan het lijf, daar wil ik iets voor doen”. De ethos om zich dienstbaar te maken, is hem met de paplepel ingegoten. Hij hoefde er dus niet lang over na te denken om ‘ja’ tegen het bij hem aankloppende bestuur te zeggen. De tweede beweegreden is gelegen in “een zinvolle tijdsbesteding”. Gerard moest na een vrij abrupte een ‘take it, or leave it’ vertrekregeling zijn arbeidsloze dagen gevuld zien te krijgen. Hij is dus blij dat hij “in dezelfde sfeer” als in zijn voormalige werk zich nu voor het koor kan inzetten.
7
Allerlei Uit de agenda 2013 15 MAART, CONCERT FIERBREDA In 2009 hebben vier eerbiedwaardige Verenigingen de handen ineen geslagen om gezamenlijk een bijdrage te leveren aan het behoud van Brabants cultureel erfgoed in het algemeen en dat van Breda in het bijzonder. Daarbij wil het een fundament leggen voor de ontwikkeling van jong talent. Het betreft: Vereniging Vrienden van het Chassé Theater (anno 1880), Nieuwe Veste, centrum voor de kunsten (1875), Vereniging Jacob van Lennep (1870) en de Koninklijke Zangvereniging Breda’s Mannenkoor (1865). Op vrijdag 15 maart is er een tweede gezamenlijke voorstelling in Ontmoetingscentrum De Vlieren, Mgr. Nolensplein 1 te Breda. Aanvang: 20.00 uur. Voor nadere informatie: zie www.fierbreda.nl. Kaartverkoop via reservering
Vervolg agenda 2013 26 mei Hoogmis 28 juni Concert Veteranendag 25 augustus Gevelconcert 24 november Najaarsconcert 15 december Adventsconcert 22 december Kerstconcert
bij Wim van Asten. Er zijn max. 220 plaatsen beschikbaar tegen €15,00 per stuk, dus wie het eerste komt…..!
12 APRIL, BENEFIETCONCERT KeyserKINDEREN Over de precieze invulling van dit concert was bij het schrijven van deze editie nog weinig bekend. Toch bevelen we het graag van harte aan. Wilt u alvast meer weten over Stichting Keyserkinderen, ga dan naar www.keyserkinderen.nl. Daar vindt u alles over de achtergronden van het initiatief van Joop Schweere om kinderen uit oorlogsgebieden een onbezorgde vakantie bieden. BM werkt hier graag belangenloos aan mee.
St. Christoffel Kathedraal, Roermond Aula KMA Zaal Vianden Chassé Theater (ovb) Sint Laurentiuskerk Ulvenhout (ovb) Sint Anthonius Kathedraal (ovb)
Nieuwe archiefstukken Tijdens een uitermate sfeervolle presentatie van ‘Allegro Vivace van Breda naar Barcelona’ in de Waalse Kerk ontving BM Ambassadeur Hans Talboom twee nieuwe archiefstukken: Een exemplaar van het aan het mannenkoor opgedragen boek en een wielershirt met een afbeelding van het BM vaandel. Aan Peter van der Velden, onze beschermheer, werd het symbolische eerste exemplaar overhandigd. Meer weten? www.mijnbestseller.nl/pedroAV2010.
8
