Koopmans Bouw b.v. Marssteden 66 7547 TD Enschede Postbus 461 7500 AL Enschede 12
Reductieplan
Telefoon 053 - 460 06 00 Fax 053 - 460 06 22
[email protected] www.koopmans.nl Bank 59.24.39.100 IBAN NL20RBOS0592439100 BIC RBOSNL2A KvK Veluwe en Twente 06038150 BTW NL0014.01.865B01 ISO 9001 gecertificeerd
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Behandeld door
H. Lodeweeg-Voerman Blad
1 van 12
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
2 van 12 12
Reductieplan
Versie beheer Versie
Datum
Status
Titel
0.1
21-09-2010
Concept
Reductieplan
1.0
30-11-2010
Definitief
Reductieplan
2.0
17-03-2011
Definitief
Reductieplan
3.0
23-02-2012
Definitief
Reductieplan
4.0
15-04-2013
Definitief
Reductieplan
Interne goedkeuring Naam
Afdeling
Heleen Lodeweeg
KAM
Eric Groothuis
Directie
Handtekening
datum
15-04-2013
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
3 van 12 12
Inhoudsopgave Reductieplan .............................................................................................................. 2 Inhoudsopgave .......................................................................................................... 3 Inleiding ...................................................................................................................... 4 1 Totstandkoming reductiemaatregelen ................................................................ 5 1.1 Geschatte emissie 2010 en 2011 .............................................................. 5 1.2 Trendanalyse 2009 t/m 2011..................................................................... 5 1.3 Scope III .................................................................................................... 6 1.4 Doelstelling 2015 ....................................................................................... 7 1.5 Analyse van reductiekansen ..................................................................... 7 1.6 Bepalen van reductiedoelen ...................................................................... 7 1.7 Uitvoeren van de reductiemaatregelen ..................................................... 7 2 Reductiemogelijkheden voor Koopmans ............................................................ 8 2.1 Verlichting .................................................................................................. 8 2.2 Fat Client / notebook / Thin Client ............................................................. 8 2.3 Boiler ......................................................................................................... 8 2.4 Kantoren Apeldoorn .................................................................................. 8 2.5 Werkplaats Deventer ................................................................................. 9 2.6 Personeel bewuster om laten gaan met energie ....................................... 9 2.7 De benodigde energie zo duurzaam mogelijk verkrijgen .......................... 9 2.8 Aanschaf van nieuw materieel vanuit een energiezuinig oogpunt ............ 9 2.9 Wagenpark ................................................................................................ 9 3 Specifieke doelstellingen voor Koopmans ........................................................ 10 3.1 Doelstelling voor de projecten ................................................................. 10 3.2 Doelstelling voor het wagenpark ............................................................. 11 3.3 Doelstelling kantoren ............................................................................... 11 4 Uitwerking reductiekansen ................................................................................ 12
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
4 van 12 12
Inleiding Dit reductieplan onderzoekt de mogelijkheden voor Koopmans om haar energieverbruik en bijbehorende CO2 emissie te reduceren in de periode tot 2015. CO2 reductie is het verminderen van de CO2 emissie. Voor Koopmans zijn er een 3tal mogelijkheden om de CO2 emissie te reduceren. • Aangepaste bedrijfsprocessen & werknemers engagement: veranderingen in werkprocessen of procedures ter vermindering van energieverbruik en betrokkenheid van de werknemers bij het klimaatverbruik. • Hernieuwbare Energie: vervanging van fossiele energie door over te schakelen op een duurzame brandstof of door het aankopen van groene energie • Energie-efficiëntie: het bereiken van dezelfde prestaties/diensten met een lager energieverbruik. Zo kunnen bijvoorbeeld bedrijfsgebouwen energie besparen door beter isolatie. Het overzicht van de CO2 reductiemaatregelen beschreven in dit rapport is daarom niet bedoeld als uitputtende lijst. Dit document beschrijft niet het implementatietraject van energiereducerende maatregelen. De wijze waarop Koopmans met energiemanagement om wil gaan binnen haar organisatie is beschreven in het Energiemanagement programma.
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
5 van 12 12
1
Totstandkoming reductiemaatregelen
1.1 Geschatte emissie 2010 en 2011 Koopmans is in de tweede helft van 2010 gestart met de inventarisaties voor certificering voor de nationale CO2 prestatieladder. In deze inventarisatie is gekeken naar het basisjaar 2009 en de eerste helft van 2010. Naar aanleiding van deze bevindingen zijn er reductiemaatregelen opgezet. De verwachting is dat daar op zijn vroegst in de tweede helft van 2011 de vruchten van kunnen worden geplukt. Dat zal dan nog in beperkte mate zijn. Aan het eind van 2011 zal bekeken worden wat de stand is en of de gestelde doelstellingen zijn behaald. De doelstelling voor 2011 is dat er 5% minder uitstoot is ten opzichte van het basisjaar 2009. Dit wordt gerelateerd aan de CO2 emissie per euro omzet van 2009 met 11.40 gCO2 / €. De doelstelling wordt daardoor 0.95x11.40=10.83 gCO2 / €.
1.2 Trendanalyse 2009 t/m 2012 In 2011 heeft de SKOA enkele conversiefactoren aangepast en om een goed vergelijk te kunnen maken heeft Koopmans besloten de voorgaande jaren en het basisjaar ook om te zetten naar deze nieuwe conversiefactoren. Totaal scope I en II projecten kantoren wagenpark totaal tCO2 tCO2 / € omzet
2009 920.40 284.79 741.58 1 946.77
2010 741.88 169.35 730.91 1 642.14
11.40
11.01
reductie tov 2009
2011 672.44 155.66 745.49 1 573.59
-3.4%
2012 563.92 110.08 645.83 1 319.83
9.26
8.92
-18.7%
-21.7%
Uit bovenstaande opstelling is duidelijk dat de reductie van 2010 ten opzichte van 2009 kleiner is dan met de ‘oude’ conversiefactoren, maar dat er nog steeds een reductie is van 3.4%. In 2011 heeft Koopmans vooral reductie behaald door het inkopen van Windkracht 220. Dit scheelt voor het hele jaar 264 tCO2. Als deze reductie niet had plaatsgevonden dan was 2011 uitgekomen op 10.82 tCO2 / € omzet. Dit is een reductie van 5.1% ten opzichte van 2009. Daarmee zou de doelstelling welke is opgesteld in 2010 zijn behaald. Naast een analyse op het totaal is ook per onderdeel een analyse te maken. Scope I en II projecten projecten tCO2 / € omzet reductie tov 2009
2009 920.40 5.39
2010 741.88 4.97
2011 672.44 3.96
2012 563.92 3.81
-7.7%
-26.5%
-29.2%
Ten eerste is te zien dat bij de projecten er in 2011 zonder windkracht 220 het verbruik ten opzichte van 2010 weer is gestegen. Wat daar de exacte oorzaak van is zal nader moeten worden uitgezocht. Het kan veel te maken hebben met het type projecten en de verdeling grote en kleinere projecten. Als er in verhouding meer kleinere projecten zijn dan is het verbruik voor het ketenpark hoger, omdat er meer
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
6 van 12 12
projecten zijn met keten. Dit onderzoek en de trend hierin zal in 2012 worden opgezet. Scope I en II kantoren 2009 284.79 1.67
kantoren tCO2 / € omzet reductie tov 2009
2010 169.35 1.14
2011 155.66 0.92
2012 110.08 0.74
-31.9%
-45.0%
-55.4%
Een goede analyse is er niet te maken op de kantoren. Elk jaar is er een wijziging geweest in de situatie van de kantoren en dus zijn de getallen door het vervallen van een kantoor in Emmeloord, het wisselen van kantoor in Apeldoorn niet goed op te zetten. Wel is duidelijk dat ook hier wederom zonder de Windkracht 220 het verbruik van 2011 hoger is dan in 2010. In 2012 lijkt de situatie stabiel ten opzichte van 2011, maar in 2013 zal er weer een nieuwe situatie ontstaan. De voorbereidingen daarvoor beginnen waarschijnlijk al in 2012 en dus zal ook dat jaar niet geheel representatief zijn. Scope I en II wagenpark 2009 741.58 4.34
wagenpark tCO2 / € omzet reductie tov 2009
2010 730.91 4.90
2011 745.49 4.39
2012 645.83 4.37
12.8%
1.1%
0.6%
Daar waar bij de andere onderdelen aan dalende lijn zichtbaar is in het verbruik is het bij het wagenpark het tegenovergestelde. Hierin zit een stijgende lijn, doordat er elk jaar ook meer kilometers worden gereden. Het meer rijden wordt veroorzaakt door een aantal werken welke verder weg liggen. Scope I en II zakelijke auto's zakelijke auto's gereden kilometers g CO2 / gereden kilom eter
2009 703.17 3 504 149
2010 693.87 3 518 315
2011 714.28 3 758 263
2012 615.91 3 388 224
201
197
190
182
Wat bovenstaande schema wel duidelijk maakt is dat er ondanks dat er meer wordt gereden, de gereden kilometers over het algemeen in zuinigere auto’s worden gemaakt. In het aantal gCO2/gereden kilometer is een duidelijke dalende lijn te ontdekken. Het beleid dat hierin is heeft dus wel degelijk invloed op het wagenpark. Eind 2011, begin 2012 zijn er weer een aantal werken gestart in directere omgeving van Enschede. De vraag is of dat invloed heeft op de hoeveelheid gereden kilometers van 2012. Dat zal duidelijk worden in de trendanalyse van 2013.
1.3 Scope III De reductiedoelstellingen voor scope III zijn voor de certificering naar niveau 4 nog separaat vastgelegd. Vanaf de rapportage over 2012 zullen de doelstellingen en dergelijke in dit verslag worden opgenomen.
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
7 van 12 12
1.4
Doelstelling 2015
Vanaf 2012 wordt door TBI een duurzaamheidsverslag gemaakt waarin alle separate bedrijven hun input in leveren. Ook Koopmans levert haar informatie hier voor aan. TBI heeft gekozen voor in eerste instantie 11, maar aangepast naar 10 thema’s. Eén focusthema is Energie en CO2. In 2012 is dit verslag er voor het eerst gekomen en naar aanleiding daarvan zal er worden bekeken hoe dit verder op te pakken. Aan het eind van 2012 werd wel duidelijk dat TBI meer wil doen met het thema duurzaamheid in zijn totale breedte en dat er vanuit TBI doelstellingen worden gesteld aan de verschillende thema’s voor het jaar 2015. Deze zijn echter nog niet allemaal duidelijk, maar wat wel duidelijk is, is dat Koopmans deze doelstellingen gaat handhaven. In het reductieplan van 2013 zal hier meer duidelijkheid in zijn en zal er ook dieper worden ingegaan op de doelstellingen.
1.5 Analyse van reductiekansen Elke energie reductiekans kan bijdragen aan het verlagen van het energieverbruik van Koopmans. Niet iedere kans zal daadwerkelijk doorgevoerd worden, maar elke kans zal geanalyseerd worden op kosten, baten en haalbaarheid. Van elke energie reductiekans wordt aangegeven wat de minimaal te verwachten reductie over een bepaald tijdsbestek is.
1.6 Bepalen van reductiedoelen Vanuit de reductiekansen zullen een aantal reductiedoelen komen. Per kans is aangegeven wat de verwachte reductie is. Door het analyseren van al deze reductiekansen ontstaat er een beeld van de mogelijke totale reductie. In het periodieke managementoverleg zal er vanuit een bedrijfseconomisch oogpunt naar de reductiedoelen worden gekeken. Zo bepaald Koopmans of het zichzelf gestelde doel behaald gaat worden.
1.7 Uitvoeren van de reductiemaatregelen Het besluit om de reductiemaatregelen uit te voeren wordt genomen door de directie in het directieoverleg. De genomen besluiten worden genotuleerd en gedocumenteerd. Na het besluit van de directie kan er gestart worden met het uitvoeren van de maatregelen. Per maatregel wordt er een verantwoordelijk persoon aangewezen. Deze persoon begeleidt de uitvoering en zorgt voor een actieve betrekking van de medewerkers binnen Koopmans. De bijdrage van de medewerkers zal bepalen in hoeverre een maatregel zijn doel bereikt. Duidelijke communicatie in taken en terugkoppeling zal hierin bijdragen.
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
8 van 12 12
2
Reductiemogelijkheden voor Koopmans
Bij het opstellen van de verschillende documenten en het opstellen van de Carbon Footprint zijn er een aantal zaken naar voren gekomen welke kunnen gelden als een reductiemogelijkheid. Opvallend hierbij is dat de ingekochte elektriciteit en het wagenpark verantwoordelijk voor 83% van de uitstoot van Koopmans. Hieronder zijn een aantal punten beschreven die als reductiemogelijkheid kunnen gelden. 2.1 Verlichting • Een overgroot deel van de verlichting bestaat uit de Philips TL-D Super van 36 of 58 Watt en is de grootste energieverbruiker op elke vestiging. Onderzoek naar alternatieve verlichting of het aanpassen van het lichtplan kan reductie opleveren • Bij het opstellen van de Energie audit is opgevallen dat in veel ruimtes de verlichting aan staat terwijl de ruimte niet gebruikt wordt. Aangezien deze verlichting voor het overgrote deel verantwoordelijk is voor het energieverbruik is het verstandig deze zo efficiënt mogelijk te gebruiken. • De Osram Powerstar is een heldere verlichting van 150W en zorgt voor veel verbruik. Een inventarisatie van alternatieve mogelijkheden geeft inzicht in kansen om energieverbruik terug te dringen
2.2 Fat Client / notebook / Thin Client Bij het overgaan naar het Shared Service Center zijn er op kantoor de volgende computers in gebruik genomen: • Thin Client • Fat Client • Notebook Opvallend is dat de Fat Clients een verbruik hebben van 365 Watt, een notebook 65Watt, terwijl de Thin Client computer maar 6 Watt nodig heeft. De keus voor het gebruiken van een Fat Client of notebook kan nader worden bekeken en waar mogelijk worden aangepast. In 2012 wordt er gekeken naar verschillende bezuinigingsmogelijkheden en naast het verbruik per type computer is er ook een verschil in kosten. De verwachting is dat in 2012 / 2013 er een verschuiving plaatsvindt in het gebruik van computers.
2.3 Boiler Op de kantoren zijn er een aantal boilers. Deze blijken niet altijd in gebruik te zijn. De keus die destijds is gemaakt kan worden overwogen op noodzaak. Dit aspect kan ook worden meegenomen bij de centralisering en verbouwing van het kantoor in Enschede eind 2012, begin 2013.
2.4 Kantoren Apeldoorn Het kantoor Apeldoorn zal in 2013 komen te vervallen. Echter is niet uitgesloten dat er nog een kleiner kantoor komt voor Surplus Advanta en Koopmans S&O in Apeldoorn of Deventer.
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
9 van 12 12
2.5 Werkplaats Deventer De machines van de werkplaats in Deventer zijn verouderd. Niet duidelijk is of deze machines meeverhuizen naar een nieuwe locatie in 2013, of dat deze worden vervangen. Dit laatste heeft in het oog op de ladder de voorkeur, maar moet ook financieel haalbaar zijn.
2.6 Personeel bewuster om laten gaan met energie • Opvallend is dat er op kantoren verlichting brandt terwijl niemand zich in de ruimte bevindt. In de kantoren van Enschede zitten bewegingssensoren, maar niet op de toiletten en in de vergaderruimtes. Dit is een bewustwording welke opgevolgd kan worden door een actie. • Ook het bouwplaatspersoneel kan attent worden gemaakt op het bewuster omgaan met energie. Door communicatie en bijvoorbeeld toolboxen kan hier aan de medewerkers duidelijker worden uitgelegd wat we doen en wat er aan veranderd kan worden.
2.7 De benodigde energie zo duurzaam mogelijk verkrijgen • Koopmans heeft in 2010 voor de jaren 2011 tot net met 2013 Windkracht 220 ingekocht. Dit is echter nog geen duurzame oplossing. • De bouwplaatsen worden inmiddels ingekocht via het Bouwstroomloket. De bedoeling is om ook hiervoor een duurzame oplossing te zoeken voor de Windkracht 220.
2.8 Aanschaf van nieuw materieel vanuit een energiezuinig oogpunt Het klein materieel dat Koopmans koopt voor de bouwplaatsen kan wellicht energiezuiniger worden. Er zijn steeds meer apparaten die energiezuiniger zijn dat ouder materieel. Dit wordt samen met het Arbo aandachtspunt ‘stof’ in het licht gehouden en successievelijk ingevoerd.
2.9 Wagenpark Het wagenpark van Koopmans is erg divers. Aangezien er geen lease is, maar de medewerkers een eigen keus kunnen maken is deze diversiteit buiten proporties gegroeid. Bijkomend opstakel is dat elke medewerker zelf het moment van inruil mag bepalen. Om toch structuur te kunnen aanbrengen, is er een duidelijker limiet aan label en autoklasse per functieniveau vastgelegd. Op deze wijze komt er een betere controle op buitensporige hoeveelheid uitstoot. Daarnaast is het beperken van zakelijke kilometers een mogelijkheid. Hiervoor kan een analyse worden gemaakt van verkeer tussen de verschillende locaties en hoe dat kan verminderen, maar ook woon-werk verkeer welke wellicht kan worden beperkt. Echter de wetgeving omtrent woon-werk verkeer kan eind 2012 anders worden en dat zal ook zeker in acht moeten worden genomen.
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
10 van 12 12
3
Specifieke doelstellingen voor Koopmans
De ‘oude’ doelstelling van Koopmans is om eind 2015 tot een reductie van 15% ten opzichte van 2009 te komen Uit de carbon footprint is duidelijk geworden dat 79% van de uitstoot wordt veroorzaakt door het gebruik van elektriciteit en door het wagenpark. Daarnaast is duidelijk geworden dat 52% van de totale uitstoot wordt veroorzaakt op de projecten.
3.1 Doelstelling voor de projecten Totale uitstoot in 2009 voor de projecten is 1095.49 tCO2.
brandstof
propaan diesel gas
elektra stadsverwarming Totaal
Totalen projecten 2009 167.04 tCO2 18.1% 4.3% 40.02 tCO2 28.75 tCO2 621.31 tCO2 63.28 tCO2 920.4 tCO2
3.1% 67.5% 6.9% 100.0%
2012 120.57 tCO2 64.3 tCO2
21.4% 11.4%
17.26 tCO2 361.4 tCO2
64.1%
0.38 tCO2 563.91 tCO2
100.0%
Uit bovenstaand overzicht wordt duidelijk dat de projecten vooral uitstoot veroorzaken door het gebruik van elektra. In 2012 is er een stijging te zien ten opzichte van 2009 bij het verbruik van diesel op de projecten. Er is ook een duidelijke afname van het verbruik van de stadsverwarming ten opzichte van 2009. In 2015 is om te komen tot een reductie van 15% een waarde nodig van 4.58 tCO2/€omzet. De totale werkelijke uitstoot is hierbij wel afhankelijk van de omzet zoals die wordt behaald. Om aan deze reductie te kunnen gaan wordt onderzoek gedaan op welke wijze er groene stroom toegepast kan worden op de bouwplaatsen. Het onderzoek daar naar is eind 2010 in gang gezet en heeft geresulteerd in het bouwstroomloket, maar nog niet in een groener stroom. Dit zal de komende jaren de nodige aandacht vergen. Ontwikkelingen op het gebied van groene stroom zijn volle gang. Windkracht 220 is vanaf 2011 een onderdeel voor Koopmans. Ook vanuit het bouwstroomloket worden steeds meer bouwen groener. De ontwikkelingen bij het bouwstroomloket lopen nog steeds en zullen ook nog wel een tijd aanhouden.
3.1% 0.1%
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
11 van 12 12
3.2
Doelstelling voor het wagenpark
Het zakelijke wagenpark van Koopmans veroorzaakt 33% van de totale omzet van heel Koopmans. In totaal is dat 703.17 tCO2 voor de 145 zakelijke rijders die Koopmans in 2009 heeft. Als de doelstellingen voor 2011 en 2015 worden doorgetrokken naar het wagenpark zal er respectievelijk 668.01 tCO2 in 2011 en 597.69 tCO2 in 2015 mogen worden uitgestoten door de zakelijke auto’s. Om dat te bewerkstelligen zijn er een tweetal mogelijkheden. • De uitstoot per gereden kilometer reduceren. • Dit heeft in 2012 zeker effect gehad, mede door het reduceren van het aantal gereden kilometers in 2012. • Tot 2015 zal dit verder moeten worden doorgezet om ook aan daadwerkelijke reductie te kunnen komen. Deze blijft staan op 15% ten opzichte van 2009. • Het aantal te rijden kilometers reduceren. • In 2012 wordt ongeveer 68% van de kilometers gereden door het personeel van Koopmans Bouw. Hierbij moeten worden gedacht aan de projectleiders, uitvoerders en werkvoorbereiders. Zij rijden bijna dagelijks naar de verschillende bouwplaatsen. Het woon-werk verkeer van Koopmans is meegenomen in scope I en niet in scope III, zoals in de emissie inventarisatie is aangegeven. Door efficiënt te gaan rijden kunnen de hoeveelheid kilometers wellicht kunnen worden verminderd. • Om het aantal kilometers verder te verminderen zal Koopmans werken meer in de regio moeten vinden. Gezien de huidige markt zal dat niet een criterium zijn waarop wordt ingeschreven voor projecten. In de komende jaren zal dit onder de aandacht blijven.
3.3
Doelstelling kantoren
De rest van de uitstoot vindt plaats op de kantoren van Koopmans. Hiervoor zijn er op alle locaties energie audits gehouden. Hierbij is vooral het elektra gebruik de veroorzaker van de uitstoot. Totaal heeft Koopmans 1.67 tCO2/€omzet als het wordt teruggeslagen naar de kantoren. Een reductie van 5% in 2011 en van 15% in 2015 houdt respectievelijk in dat er 1.59 tCO2/€omzet en 1.42 tCO2/€omzet uitstoot mag worden gerealiseerd. In de trendanalyse is duidelijk dat de doelstelling voor 2012 voor dit onderdeel ruim wordt behaald. Ook in de komende jaren wordt hier nog wel wat verandering in verwacht. Echter aangezien het een klein deel is van de totale uitstoot zal dit niet actief worden behandeld, maar wel goed worden gevolgd. In 2013 en 2014 zal in de trendanalyse hier zeker bij stil worden gestaan. Indien de voorgenomen maatregelen niet het gewenste resultaat lijken te hebben zal er weer actief worden ingespeeld op reductiemogelijkheden.
Datum
15 april 2013 Referentie
1311.010439 Blad
12 van 12 12
4
Uitwerking reductiekansen
Naar aanleiding van hoofdstuk twee kan worden geconcludeerd dat er voldoende mogelijkheden zijn voor reductie. De ene kans is wat lastiger te realiseren dan de andere. Tevens zullen niet alle kansen gelijktijdig moeten worden gerealiseerd. Om de uitwerking en het effect van de verschillende kansen te kunnen beheersen en te kunnen meten zal er per onderhanden reductiekans een dossier worden opgesteld. Dit dossier bevat de volgende elementen: Inleiding Plan fase: • Initiatiefnemer • Omschrijving van de reductiekans • Doel van de reductiekans, zowel kwalitatief als kwantitatief • Beleid omtrent de reductiekans • Indicatieduur voor implementatie • Betrokken personen Do fase: • Startdatum implementatie • Verwachte einddatum • Stappenplan met planning • Communicatie • Hulpmiddelen • Budget Check fase: • Wat te monitoren • Wanneer te monitoren • Meetmethode • Vastleggen van resultaten Act fase: • Moment van evaluatie • Methode van evaluatie • Input • Output • Mogelijkheden voor verdere reductie Activiteitenlogboek
Naar aanleiding van de resultaten zal ook de inhoud van dit dossier worden geëvalueerd.
