“Komt u mij leren mijn ziekte te aanvaarden?”: over psychologische ondersteuning van patiënten met darmkanker
An Lievrouw psycholoog Oncologisch Centrum UZ Gent 26 maart 2015
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
Uiteindelijk is het belangrijk dat iemand zijn of haar medische situatie kan aanvaarden.
Ja
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
Ik twijfel
Nee
2
1. Inleiding
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
3
Patiëntgerichte taken van de oncopsycholoog UZ Gent • Laagdrempelige ondersteuning van patiënten en hun naasten • Uitgangspunt: gewone mensen in een ongewone situatie • Interdisciplinair
• Uiteenlopend en op maat: •
psycho-educatie
•
diagnostiek
•
counseling
•
therapie
• Met permanente aandacht voor (bij patiënt én naasten): 1. inbouwen van ‘kairos’ in tijden van ‘chronos’ 2. kwaliteit van leven 3. rol van emoties 4. ‘coping’ © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
4
“Mijn lichaam gloeit op, de tijd is plotsklaps in de war. Seconden lijken uren” Over ‘chronos’ en ‘kairos’
2. Inbouwen van ‘kairos’ in tijden van ‘chronos’
Van Garderen: “Mijn lichaam gloeit op, de tijd is plotsklaps in de war. Seconden lijken uren” (vg 18) Het ziekteproces en behandelingsproces enerzijds en persoonlijke beleving anderzijds.
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
5
“Ik heb het gevoel alsof ik op een trein word geduwd: ik wil een boemeltrein, maar het wordt een TGV.”
“Het wachten duurt zo lang en wachten dat moet ik voortdurend doen: wachten op uitslagen, wachten op de start van de behandeling, wachten op de dokter, … Ik wacht zelfs op wat ik niet wil dat kan komen.”
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
6
“Mijn lichaam gloeit op, de tijd is plotsklaps in de war. Seconden lijken uren” Over ‘chronos’ en ‘kairos’
3. Kwaliteit van leven •
lichamelijk welbevinden
•
lichaamsbeeld
•
sociaal welbevinden
•
emotioneel welbevinden
•
relationeel welbevinden
•
seksueel welbevinden
•
functioneel welbevinden
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
7
4. Rol van emoties en emotionele expressie
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
8
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
9
Jos “Mijn vrouw weent veel de laatste tijd en spreekt veel met onze zoon over haar verdriet. Ze wil daar ook met mij over spreken, ze wil weten hoe ik me voel. Ik zit zo niet in elkaar. Ik wil niet nadenken over wat de toekomst nog allemaal brengt. Ik weet dat het slecht kan aflopen. Maar misschien ook niet. Niemand weet dat, dus het heeft geen zin daarover door te bomen. En als ik voel dat ik negatieve gedachten krijg, ga ik in de tuin werken en voel ik mij beter door de schoonheid van de natuur te ervaren. Dan denk ik: vandaag voel ik me goed en maak ik er het beste van. Wat morgen brengt, zien we morgen wel weer. Hoe meer mijn vrouw vraagt om daarover te spreken, hoe meer ik dichtklap”.
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
10
Gerda
“Ik heb zoveel schrik dat de behandeling niet zal aanslaan. Ik wil mijn man daar niet mee lastig vallen, ik wil hem niet kwetsen en belasten met mijn angsten. Maar als ik er eens kan over spreken, lucht dat op en kan ik weer verder. Ik weet echter niet wat er in mijn man zijn hoofd omgaat: hij spreekt daar niet over en ik maak mij zorgen over hoe het mentaal met hem gaat”.
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
11
“Mijn lichaam gloeit op, de tijd is plotsklaps in de war. Seconden lijken uren” Over ‘chronos’ en ‘kairos’
5. Coping Van Garderen: “Dubbele vensters zonder krukken die altijd gesloten blijven. En dat is goed zo. Want het leven is veranderd.”
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
12
1. Coping
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
13
“Mijn lichaam gloeit op, de tijd is plotsklaps in de war. Seconden lijken uren” Over ‘chronos’ en ‘kairos’
•
Verschillende copingstijlen kunnen naast elkaar bestaan en er is geen ‘goede’ of ‘foute’ manier.
•
Mate van coping kan fluctueren: • Persoonlijkheid • Levenservaringen
• Ervaren kwaliteit van leven • Af-/aanwezige steun •
Doorslaggevend is mate van ervaren controleverlies (geen betekenis kunnen geven, overspoeld door emoties, lichaam is ‘niet betrouwbaar’, geen steun vinden, onvoorspelbare klachten waar geen remediëring voor is,…).
•
Coping ≠ ‘aanvaarden’
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
14
‘Take home messages’
• • • •
Oordeel niet te snel in termen van ‘goed’ en ‘fout’. Wees niet te streng voor jezelf, gun het tijd. Betrek je naasten. ‘Coping’ is een steeds evoluerend proces en wordt o.a. gekleurd door de ervaren kwaliteit van leven. • Breng in kaart wat je nodig hebt om je draaglast te verminderen en je draagkracht te versterken. • Praat erover en vraag tijdig hulp.
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
15
‘Take home messages’
Niet ‘aanvaarden’ maar ‘een plaats geven’ = een ‘levenslang’ proces, ook na volledig herstel
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
16
