Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014
Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum
Inhoud • Emotionele en sociale gevolgen • Psychische klachten, oorzaken en gevolgen • Relatie vermoeidheid en psychische klachten • Psychologische ondersteuning en behandeling
Omgaan met een chronische longaandoening • • • • • •
omgaan met lichamelijke klachten omgaan met toegenomen afhankelijkheid omgaan met behandeling/medicatie omgaan met behandelaars omgaan met emoties (angst, somberheid) voorbereiden op een onzekere toekomst
Veranderde rollen • • • • •
Huwelijk/intieme relatie Ouderschap Vrienden/sociaal leven Hobby’s Werk
* Ook voor partner verandert veel!
chronische ziekte
leven met veranderingen
maken van aanpassingen Hoe doe je dat ??
Laat activiteiten die een ander kan doen, door een ander doen…
draagkracht draaglast
Draagkracht • Het vermogen om met moeilijke gebeurtenissen om te gaan en ze te verwerken • Verschilt van persoon tot persoon • Varieert ook binnen een persoon in de loop van het leven
Draaglast • Wat er “op je bordje ligt” aan ingrijpende gebeurtenissen op een bepaald moment in je leven • Verschilt van persoon tot persoon • Ook veranderlijk binnen een persoon
Psychische klachten Wetenschappelijk onderzoek:
• Depressie (21-25%): sterke relatie met benauwdheid, slaapproblemen en pijn • Depressieve klachten (57-66%) • Angst (60%)
Kenmerken Depressie • Verminderde interesse en/of plezier in activiteiten • Passiviteit en/of gejaagdheid • Sombere stemming • Vermoeidheid • Verminderde of toegenomen eetlust • Te weinig slapen of te veel slapen • Concentratie- en geheugenklachten • Prikkelbaarheid • Doodswens • “Wat heeft het voor zin?” • Verminderde seksuele zin
HADS Screeningsvragenlijst
Relatie vermoeidheid en psychische klachten
Angst, stress, depressie
vermoeidheid
Angst en paniek Ongerust dat het lichaam niet goed functioneert Steeds letten op lichamelijke reacties De spanning in het lichaam neemt toe Verkeerde betekenis geven aan normale spanningsreacties
BANG ZIJN OF PANIEK
Vermijden van lichamelijke inspanning; Angst neemt slechts tijdelijk af; ongerustheid komt weer terug
Oorzaken psychische klachten Lichamelijke conditie
Geslacht/leeftijd
Sociale steun
Stress-hantering
gedrag, gedachten, gevoelens, lichamelijke gewaarwordingen
Aanleg/gevoeligheid
(coping) Persoonlijkheid Stress-factoren Ervaringen
Gevolgen psychische klachten chronische longaandoening
depressie/angst verminderde activiteit/vermijding verminderde kwaliteit van leven
verslechtering longaandoening
Rol van psycholoog • Analyse van de klachten • Bepalen van samenhang met medische aandoening • Ernstige klachten die niet vanzelf weer overgaan: kortdurende therapie aanbieden gericht op anders omgaan met klachten • In groepsverband of individueel • Therapie toegespitst op persoonlijkheidskenmerken • Eventueel verwijzen bij langdurig traject of reeds langer bestaande psychologische klachten
Psychologische ondersteuning en behandeling bij • • • • •
Depressie Angst/paniek Acceptatieproblemen Traumaverwerking Verstoord evenwicht tussen draaglast en draagkracht • Cognitieve problemen (geheugen- en concentratieproblemen)
Soorten behandelingen • Cognitieve gedragstherapie • Acceptance and Commitment Therapy (ACT) • Ontspanningsoefeningen • Mindfulnesstraining • EMDR (traumabehandeling)
Gebeurtenis Gedachten Gevoel Gedrag
Acceptatie Veranderen wat je kunt veranderen Bereid zijn vervelende ervaringen in je leven toe te laten Loslaten wat je niet kunt veranderen
Advies bij psychische klachten • Angst: niet vermijden • Somberheid/depressie: onderneem plezierige activiteiten (psychologische vitamine C) • Lichamelijk actief blijven (binnen de mogelijkheden) • Jezelf tijd geven • Bespreek psychische klachten met longarts of longverpleegkundige als je er zelf niet uitkomt want Psychische klachten kunnen vaak goed behandeld worden, met een positief effect op kwaliteit van leven
Advies bij geheugen- en concentratieproblemen Bespreek dit met de longarts of longverpleegkundige want: Er kunnen meerdere oorzaken zijn (emotioneel,lichamelijk) Nadere analyse bij een (neuro)psycholoog kan duidelijkheid geven en deze kan ook advies geven (bijvoorbeeld behandeling van emotionele klachten of cognitieve training)
Bedankt voor uw aandacht!
