Kleurhistorische verkenning Oranje Vrijstaatplein Noordhoveschool

Kleurhistorische verkenning Oranje Vrijstaatplein Noordhoveschool

Kleurhistorische verkenning van de Noordhoveschool, Oranje Vrijstaatplein 2 en 2A te Dordrecht Opgesteld door C. Weijs, gemeente Dordrecht, M&A i.o.v. Ingenieursbureau Drechtsteden Januari 2012

1

Colofon Titel

Kleurhistorisch onderzoek Oranje Vrijstaatplein 2-2A, Dordrecht

Rapportnummer

8

Datum

Januari 2012

Auteur

C. Weijs, bouwhistoricus gemeente Dordrecht

Afbeeldingen

Erfgoedcentrum DiEP en C. Weijs

Autorisatie

C. van Nes

Uitgave

Gemeente Dordrecht, 2012

Opdrachtgever

Ingenieursbureau Drechtsteden

Gemeente Dordrecht Sector Stadsontwikkeling Afdeling Ruimtelijke Realisatie Monumentenzorg & Archeologie Postadres Telefoon E-mail Website

Postbus 8 3300 AA DORDRECHT 078 6396402 [email protected] www.dordecht.nl/monumentenzorg © Gemeente Dordrecht, 2012

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronisch databestand of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave dient men zich tot de uitgever te wenden.

Afbeelding 1 omslag: Vogelperspectief van de Noordhoveschool, uit: Bingmaps vanuit het oosten.


2

Inhoud

1. Algemene gegevens

4

2. Inleiding

5

3. Bouwgeschiedenis

6

4. Kleurhistorisch onderzoek exterieur

8

5. Kleurhistorisch onderzoek interieur

12

6. Conclusies en advies

16

7. Overzicht van alle oorspronkelijke kleuren in de Noordhoveschool

17

8. Bronnen uit het archief

18

9. Literatuur

20


3

1. Algemene gegevens

Adres

: Oranje Vrijstaatplein 2 en 2A

Postcode, Plaats

: 3312 EP Dordrecht

Monumentnummer

: geen monumentenstatus

Rapport opgesteld door

: C. Weijs, Gem. Dordrecht, Monumentenzorg & Archeologie

In opdracht van

: Ingenieursbureau Drechtsteden, G. Brenninkmeijer

Datum

: januari 2012

Bouwjaar / verbouwing

: a. 1912 b. 1989

Architect

: a. J.N van Ruyven (?), directeur Gemeentewerken Dordrecht b. Dienst Openbare Werken Dordrecht

Opdrachtgever

: a. Gemeentewerken Dordrecht, b. Dienst Openbare

Oorspronkelijke functie

: openbare gemeenteschool no 3 (lager onderwijs)

Huidige functie

: basisschool Noordhove en peuterspeelzaal

Bouwstijl

: traditioneel, invloeden rationalisme

Afb.2 Kadastrale kaart 2011.

Afb. 3 School Oranje Vrijstaathaven 1910-1920. DiEP nr.554_10007

Werken Dordrecht

Afb. 4 Demonstratie van de Finse Olympische Gymnasiasten Damesploeg op 28 mei 1955. DiEP nr 552_30584 Kleurhistorische verkenning van de Noordhoveschool, Oranje Vrijstaatplein 2 en 2A te Dordrecht Opgesteld door C. Weijs, gemeente Dordrecht, M&A i.o.v. Ingenieursbureau Drechtsteden Januari 2012

4

2. Inleiding Op verzoek van het Ingenieursbureau Drechtsteden heeft Monumentenzorg & Archeologie van de gemeente Dordrecht een verkennend kleurhistorisch onderzoek uitgevoerd. De opdracht was om inzicht te geven in de oorspronkelijke kleurstellingen van de school zoals deze in 1912 is opgeleverd. Het kleuronderzoek beperkt zich daarom hoofdzakelijk tot de oorspronkelijke kleurstellingen van exterieur en interieur, maar zal de overige kleuren per schilder- of bouwfase waar mogelijk aangeven.

Ook wordt vanwege de beperkte opzet van dit onderzoek geen topografische analyse gemaakt van alle kleurfasen.

1

Het rapport sluit af met een advies over de te kiezen kleurstellingen: de bouwfase (1913) of een latere fase.

De kleurlagen zijn alleen onderzocht aan de hand van bestaande beschadigingen, die enigszins zijn uitvergroot. Omdat het erg lastig en rommelig is om kleurnummers in deze ‘vlekken’ te zetten, is ervoor gekozen om de blootgelegde kleuren niet te nummeren op het houten verfwerk zelf maar alleen te omschrijven in dit rapport. Een nadeel van deze ‘kleurvlekken’ is dat de kleuropvolging niet exact is afgelezen. Bij dergelijk onderzoek is de kans groter dat je een kleur mist dan wanneer er een gedetailleerde kleurtrap gemaakt wordt. Een kort onderzoek naar oude afbeeldingen kan wel belangrijke aanvullende informatie verschaffen omtrent de mogelijk oorspronkelijke kleuren. De kleuren zijn gecodeerd volgens het gangbare kleursysteem ACC (Acoat Colour Codification System)

Het onderzoek is beperkt van omvang en opzet. De volgende onderdelen zijn onderzocht: een venster aan de voorzijde

buiten- en binnenzijde

een venster van het entreeportaal


een venster in de hal

binnenzijde

de voordeur


een achterdeur

buitenzijde

de deur van een klaslokaal

binnen- en buitenzijde

1

Een topografische analyse wil zeggen dat de kleuren van de individuele vertrekken in samenhang worden geplaatst tot de andere vertrekken, een verdieping of het gehele pand. Kleurhistorische verkenning van de Noordhoveschool, Oranje Vrijstaatplein 2 en 2A te Dordrecht Opgesteld door C. Weijs, gemeente Dordrecht, M&A i.o.v. Ingenieursbureau Drechtsteden Januari 2012

5

3. Bouwgeschiedenis

Redengevende omschrijving

Het vrijstaande schoolgebouw is met de hoofdentree gelegen aan het Oranje Vrijstaatplein in de Transvaalbuurt. Deze buurt, gelegen tussen de Toulonselaan en de Krommedijk, is gebouwd in het begin van de twintigste eeuw. Het is een woonbuurt met voornamelijk aaneengesloten woningblokken van één en twee bouwlagen hoog. De school met voorplein vormt de enige verbijzondering in het gebied. De linker zijgevel grenst aan de Marthinus Steynstraat, de rechter aan de Christiaan de Wetstraat. De achtergevels en binnenterrein grenzen aan de percelen van beide straten.

Hoofdvorm

Het pand bestaat uit twee bouwlagen en een zolder onder omlopend schilddak op een U-vormige plattegrond met een uitbouw van twee bouwlagen onder schilddak in het hart van het pand aan de achterzijde. Dwars op de zuidelijke poot van de U-vorm is een rechthoekig volume gebouwd van één bouwlaag onder een wolfsdak.

Op een gegeven moment wordt de hoofdentree dichtgezet. Wanneer dit precies gedaan is, is niet bekend, maar wanneer er enkele wijzigingen worden aangebracht in 1973 is er al een tochtportaal. Mogelijk is hierbij de oorspronkelijke dubbele deur hergebruikt. In 1989 wordt de school gerenoveerd. Het betreft hier onder andere doorbraken in muren en veranderingen aan de lokalen, waarvan enkele verdeeld worden in kleinere ruimten en het brandveilig maken van het pand. Ook wordt het tochtportaal van de hoofdentree nog verder naar voren geschoven en voorzien van een nieuw kozijn. Ook nu wordt de oorspronkelijke dubbele deur hergebruikt. Momenteel is school Noordhove in het pand gevestigd met op de begane grond een peuterspeelzaal.

Het schoolgebouw maakt deel uit van een serie scholen die in opdracht van de gemeente Dordrecht gebouwd werd. Het betreft hier gemeenteschool no 3, naar een ontwerp van Gemeentewerken. Er zijn geen gedetailleerde bouwtekeningen gevonden, alleen enkele detailtekeningen. Deze zijn ondertekend door J.N. van Ruyven (1859-1925), die vanaf 1899 directeur was van de Dienst Gemeentewerken Dordrecht. Het pand is altijd in gebruik geweest als schoolgebouw; onder andere de Prinses Ireneschool en ’t Startblok waren hier gevestigd.


6

Verfbestek

Er zijn een bestek en voorwaarden gevonden en aanbestedingsvoorwaarden voor tientallen schilder-, stucadoor-, schoonmaak etc. beurten. In het bestek wordt weliswaar schilderwerk vermeld, maar geen nadere kleuraanduidingen. Wel wordt in de aanbestedingsvoorwaarden van 1918 vermeld dat het raam- en deurwerk in lak moet worden geschilderd.

Paragraaf 60 Verfwerk Al het hout, dat met metselwerk in aanraking komt, alsmede achterkanten van plinten, borstweringbanden enz., al het ijzerwerk, alsook de ijzeren gasleidingbuiten, voor het aanbrengen tweemaal dekkend te meniën met loodmenie. Het ijzerwerk, dat in ’t gezicht komt, bovendien tweemaal in op te geven kleuren over te verven. Alle buiten- en binnen-timmerwerken, alsmede de vloer in de kamer van het hoofd der school te gronden, stoppen, plamuren en in de verf te schuren, over te gronden en tweemaal in op te geven kleuren over te verven en af te zetten. Het buitenverfwerk in loodwitverf en het binnenverfwerk in zinkwitverf. Alle kleuren ter keuze der directie. De houten leuningen der trappen in de olie te schuren en tweemaal te vernissen. Op alle deuren van waterplaatsen en privaten, uitgezonderd die van het onderwijzerspersoneel, het woord “Jongens” of “Meisjes” te schilderen. Het blank blijvende eiken- en teakhout met poriënvulsel te behandelen, te oliën met 1 deel gekookte olie en 1 deel terpentijn, en na het oliën met copallak af te werken (lakken, schuren en overlakken). De eiken dorpels met vloerlak te behandelen. De blank houten kap boven het lokaal van vrije en ordeoefeningen tweemaal te oliën en te lakken. Alle Am. Grenen voeren tweemaal te oliën volgens opgaaf.

Paragraaf 71 Verfstoffen De verfstoffen moeten zijn van de beste in hun soort; de menie moet zijn loodmenie. De te gebruiken plamuur moet in voor het gebruik gereed gemaakten toestand worden aangevoerd, het loodwit in olie gemalen en in origineele verzegelde fabrieksverpakking, voorzien van een certificaat van oorsprong aan te voeren. De te gebruiken vernis moet zijn van het merk Varrossieau en Cie. Of Wilkenson en in origineele fabrieksverpakking op het werk worden aangevoerd.


7

4. Kleurhistorisch onderzoek exterieur

Hoofdportaal voorgevel

De huidige hoofdentree is niet oorspronkelijk, maar is in twee fasen (1973 en 1989) verschoven van inpandige entree naar een gelijkliggende entree met daarachter een tochtportaal. Het is de vraag of hierbij de inpandige pui in zijn geheel is verplaatst of dat er een nieuwe is gemaakt. De oude foto (afb. 3) geeft hier net niet genoeg zicht op om de huidige pui met de oude te kunnen vergelijken. Wel lijkt het erop dat de vorm van de ramen hetzelfde is gehouden. De dubbele deur is gelakt met een half transparante lak. Dit was in de bouwtijd van de school erg gebruikelijk. Ook bij andere scholen die in deze tijd zijn gebouwd (bv de Statenschool) zijn de dubbele deuren van het hoofdportaal en andere buitendeuren gelakt in een halftransparante lak. Het is niet zeker of deze deur van de Noordhoveschool de oorspronkelijke is of dat de deur in 1973 of 1989 is vervangen en wederom is gelakt. Afb. 5 Hoofdportaal met witte pui, steenrode raamkozijnen en een halftransparant gelakte dubbele deur. Kleurvlek 1 = de deur Kleurvlek 2 = deurkozijn Kleurvlek 3 = raamkozijntje Kleurvlek 4 = raamkozijn boven

4

3 2 1

Afb. 5

Detail van afb. 3 waarop te zien is dat de oorspronkelijk terugliggende pui donkere kleur had. Het kleuronderzoek heeft aangetoond dat de pui gelakt was.

Afb. 6 Kozijn van de pui. Kleurvlek nr. 2 op afb. 5. Diverse wittinten.

Afb.7 Kleurvlek nr.1 op afb. 5. De hoofdentree heeft een houten deur die aan de buiten- en binnenzijde is gelakt met halftransparante lak.


8

Op de kozijnen van de pui naast de deur is kleuronderzoek gedaan en op de raamkozijnen. Het deurkozijn (nummer 2 op afb. 5) geeft enkele tinten crème wit (ca 5 lagen), waarvan de onderste en dus mogelijk oorspronkelijke kleur een Bentheimerkleurige wit is. Het onderste raamkozijn (nummer 3 op afb. 5) is opvallend: hier kwam onder ca 3 kleurschakeringen van steenrood de oorspronkelijke laag tevoorschijn: halftransparante lak, net als de dubbele deur. Dat kan erop wijzen dat dit raampje inderdaad hergebruikt is en dus behoort bij de oorspronkelijke bouwfase van 1912.

Afb. 8 Kleurvlek nr.3 op afb. 5. Kozijn met diverse lagen wittinten.

Afb. 9 Kleurvlek nr. 3 op afb. 5. Raamkozijn met als oorspronkelijke kleur een halftransparante lak. Daarboven diverse tinten wit en steenrood.

Afb. 10 Kleurvlek nr. 4 op afb. 5. Ultramarijn blauw.

Het raam daarboven (op afb. 5 is dat nummer 4) had als onderste laag echter iets heel anders: een ultramarijnkleurig blauw. Dit kan onmogelijk de oorspronkelijke kleur zijn omdat deze nergens op de onderste lagen is aangetroffen. Alvast een tip van de sluier: bij onderzoek aan de deur van het naastgelegen klaslokaal bleek dat daar een identieke kleur blauw zat, maar dat moet –gezien de plek in de kleurvlek- een kleur zijn uit de jaren ’80. Afgaand op de grote renovatie van 1989 is het mogelijk dat enkele delen van de pui van het hoofdportaal zijn vervangen. Het kan ook andersom zijn en dat slechts enkele delen van de oorspronkelijke pui hergebruikt zijn en dat de rest nieuw is, maar dat is niet nader onderzocht. Over deze blauwe kleur heen zitten 2 à 3 lagen steenrood.

De oorspronkelijke kleuren van het hoofdportaal: Deur

gelakt in halftransparante lak

Pui

zachtgeel/crèmewit

Raamkozijnen



9

Raam links van het hoofdportaal

Hier bleek het hout van het kozijn en het raam met roeden grotendeels kaal gemaakt te zijn bij schilderbeurten, waardoor het erg lastig is om de oorspronkelijke kleurstelling te achterhalen. Bij diverse vlekken kwam als eerste kleur op het kozijnhout weer de Bentheimer wittint tevoorschijn. Toch kan dit niet de oorspronkelijke kleur geweest zijn. De afbeeldingen uit 1912 en 1955 (zie voor details van die foto’s afb. 13 en 14) laten duidelijk zien dat de lekdorpels (nagenoeg) wit waren, de kozijnen een beigeachtige tint hadden en de ramen en roeden weer donkerder gekleurd waren – mogelijk bruin, groen of grijs. Met moeite zijn op één kleurvlek sporen van een iets donkerder tint gevonden, dit lijkt blauwgrijs of groengrijs te zijn geweest. Op de oorspronkelijke kleuren heen zijn 2 lagen wittinten en 3 lagen steenrode tinten geschilderd.

Links: Afb. 11. Detail van afbeelding 3 waarop te zien is dat de vensterbanken licht waren, de kozijnen iets donkerder en de raamkozijnen en roeden een middentint groen of grijs. Midden: Afb. 12 Detail van afbeelding 4 uit 1955 waarop te zien is dat de lekdorpels juist iets donkerder zijn dan de kozijnen. De ramen en roeden lijken ook iets donkerder van kleurstelling dan in 1912.

Afb. 13 Eerste venster links naast het hoofdportaal.

Afb. 14 Kozijnhout in de rechter hoek van het bovenlicht.

Afb. 15 Onderdorpel van het bovenlicht, blauwgrijs of groengrijs.

De oorspronkelijke kleuren van de ramen van het exterieur: Lekdorpel

lichte bijna witte tint, vermoedelijk de Bentheimer wittint

Kozijn

niet exact vast te stellen, vermoedelijk een Bentheimer wittint

Raamkozijn en roeden niet exact vast te stellen, vermoedelijk blauwgrijs of groengrijs


10

Achterdeur linker vleugel binnenterrein

Als laatste van het exterieur is de achterdeur onderzocht van de linker vleugel van de school, de deur die uitkomt op het binnenterrein. Het kozijn (nummer 1 op afb. 16) had zoals te verwachten was, dezelfde wittint als aan de voorkant is gevonden. De deur echter (nummer 2 op afb. 16) had de meeste lagen verf van alle onderzochte houten delen. Dit waren bijna allemaal tinten groen, variërend van een middentint groen tot zéér donkergroen, waartussen grijze lagen die vermoedelijk de grondering vormden. De donkere, bijna zwarte groen was de oorspronkelijke laag. Over de verschillende groenen zitten 3 lagen steenroodtinten.

1

2

Afb. 16 Achterdeur linker vleugel

Afb. 17 Kozijnstijl

Afb. 18 Achterdeur

De oorspronkelijke kleuren van de deur en kozijn binnenterrein achter: Deur

heel diep donkergroen, bijna zwart

Kozijn

Bentheimer wittint


11

5. Kleurhistorisch onderzoek interieur – begane grond

Entreeportaal

De dubbele deuren van het hoofdportaal hebben aan de binnenkant een iets andere laklaag dan aan de buitenzijde. Hier is de lak echt transparant zodat de nerf van het hout duidelijk te zien is. Dit is geen lakkleur die past bij de bouwtijd van 1912, maar eerder bij de bouwstijl van 1989. Dat betekent dat men in 1989 óf de gehele deur heeft vervangen, of dat men de binnenzijde heeft kaal geschuurd en van een nieuwe transparante laklaag heeft voorzien.

Het houtwerk van de pui is ook aan de binnenzijde wit, dezelfde tint als we aan de buitenzijde hebben gevonden. Het raamkozijntje rechts naast de deur is voorzien van vele lagen wittinten, variërend van grijswit, geelwit en beige tot blauwwit waartussen krijtlagen en andere varianten van gronderingen. De onderste en dus oorspronkelijke laag is echter heel anders: een heldere groene tint. Ook hierbij is grijs als grondering toegepast.

Afb. 19 Hoofdentree

Afb. 20 Deur binnenzijde

Afb. 21 Vensterbank met heldere groene kleur als onderste laag.

Afb. 22 Kozijnstijl deur, vensterbank en raamkozijn. De deurstijl is crèmewit, het raamkozijn heeft dezelfde groene tint als de vensterbank.


12

Tochtportaal binnenzijde

Iets verderop is een tweede pui die het tochtportaal afsluit van de gang. Hier zijn kleurtrapjes en vlekken gemaakt op het kozijn van de pui en het rechter raamkozijn. Deze heeft nog sporen van de oorspronkelijke verflagen. Het linker raamkozijn is gezien de kleurstellingen die daar gevonden zijn, van recentere datum.

Op het linker kozijn is de kleur groen gevonden die ook op andere plekken zit, met een grijze grondering en heel vaag en heel dun een extra grondlaag in witte tint. Over het groen heen zijn diverse lichte kleuren opgezet: zachtgeel – groenbeige – een heel dunne laag olijfkleurig – hemelsblauw – grijswit met grondering.

Op het rechter raamkozijn is onder de groene kleur een middenbruin gevonden. Deze kleur is bij geen enkele andere kleurvlek teruggevonden, ook niet bij nader onderzoek.

Afb. 23 Tochtportaal binnen

Afb. 24 Linker kozijn pui

Afb. 25 Rechter raamkozijn

De oorspronkelijke kleuren van het hoofdportaal binnenzijde: Deur

gelakt transparant

Deurkozijn

wittint, kleurstaal F6.09.86

Raamkozijn rechts

groen, kleurstaal J0.30.40

Puikozijn tochtportaal


Raamkozijn tochtportaal

okerachtig bruin, kleurstaal E0.40.40 / E4.50.40 / E4.40.50


13

Klaslokaal

Het venster heeft op de kozijnen slechts 2 à 3 lagen verf inclusief gronderingen. Dat kan betekenen dat ook hier het hout een keer helemaal is kaal geschuurd. Maar de onderste kleurlaag lijkt wel weer erg veel op de wittint die ook aan exterieur en interieur elders is gevonden. Misschien zijn de ramen aan binnenzijde minder vaak geschilderd. De raamkozijnen en roeden hebben dezelfde tint heldergroen als op het kleine kozijntje in het tochtportaal van de hoofdentree is gevonden. Hier is de kleur iets beter te zien, omdat er mooie schilfers van de latere kleurlagen zijn afgebroken. Over het groen heen zijn ca 2 lagen wit en 1 à 2 lagen steenrood gezet. Ook de vensterbank verbergt onder enkele lagen wittinten dezelfde groene kleur.

Afb. 23 klaslokaal naast hoofdentree.

Afb. 24 Kozijnstijl met crèmewit.

Afb. 26 Vensterbank met heldergroen.

Afb. 25 Raamroede met heldergroen.

De deur van het klaslokaal die uitkomt in de gang heeft een kozijnstijl waarop dezelfde kleur groen gevonden is met een middengrijze grondering. Daaroverheen weer enkele lagen wittinten met gronderingen. De deur zelf is in de loop van bijna 100 jaar van een gevarieerd kleurenpalet voorzien. Te beginnen met een zacht hemelsblauwe kleur die nog niet op andere onderdelen is aangetroffen. De kleur lijkt gekozen te zijn bij het zachtblauwe glas in het glas-in-loodvenster van het trapportaal (zie afb. 30). Daarna volgen een grijze tint (grondering?), donkergroen, steenrood/oranje, ultramarijnblauw (vergelijk deze met het raamkozijn links van het hoofdportaal) en steenrood/oranje als meest recente kleur.

Afb. 27 Deurkozijn klas-zijde

Afb. 28 Deurpaneel klas-zijde

Afb. 29 Deurpaneel gangzijde


14

De oorspronkelijke kleuren van het klaslokaal: Kozijnstijl raam

Bentheimer wittint, kleurstaal F6.09.86

Raamkozijn en roeden groen, kleurstaal J0.30.40 Vensterbank


Deurkozijn


Deur binnenzijde

hemelsblauw, kleurstaal P4.10.75 of Q0.20.70

Deur gangzijde

hemelsblauw, kleurstaal P4.10.75 of Q0.20.70

Glas-in-loodvenster trapportaal

In het trapportaal is een groot glas-in-loodvenster waarvan het kozijn aan de binnenzijde oorspronkelijk in de kleur groen is geschilderd die ook op de overige kozijnen is aangetroffen. De grondering is grijs. Het kozijn is slechts enkele malen geschilderd, waarbij de kleuren zijn: crèmewit, diepdonker groen, steenrood. Afb. 30 Glas-in-lood venster in het trapportaal. Afb. 31 Detail waarop de grijze grondering en (met moeite) de groene kleur te zien zijn.

De oorspronkelijke kleuren van het glas-in-loodvenster: Kozijn en vensterbank groen, kleurstaal J0.30.40 Raamkozijn



15

6. Conclusies en advies

Scholen zijn meer dan menig ander gebouw onderhevig aan slijtage. Er wordt intensief gebruik van gemaakt. Daarom ligt het in de lijn der verwachting dat het houtwerk regelmatig van een nieuwe verflaag voorzien wordt en dat dit zo degelijk mogelijk gedaan wordt. Bij de Noordhoveschool zijn al die kleurlagen niet teruggevonden, het schilderwerk van de school lijkt in 100 jaar tijd ongeveer 8 x onder handen genomen te zijn. Sommige houten onderdelen hebben 8 tot 10 verflagen, maar andere beduidend minder, die heeft men blijkbaar bij enkele schilderbeurten overgeslagen. Het houtwerk van exterieur en interieur is op een aantal plaatsen kaal gemaakt voordat nieuwe lagen werden aangebracht. Met wat meer speurwerk op slecht bereikbare plekken voor schuurwerk kan vaak de oorspronkelijke kleur wel achterhaald worden.

En zo ontstond een eenduidig beeld van de kleurstellingen van Gemeenteschool no 3 zoals deze in 1912 is opgeleverd. Deze oorspronkelijke kleurstellingen blijken zeer harmonieus te passen bij overige onderdelen van de school: de gemetselde lambriseringen in de gangen met groen geglazuurde plinten en het grote glas-in-loodvenster in het trapportaal dat een enorme blikvanger is bij binnenkomst van de school. Het was een gebruikelijke tint die veel voorkwam in deze stijlperiode en bijvoorbeeld ook toegepast werd in de Gemeenteschool no 2, nu bekend als de Statenschool. Daar werd deze kleur gevonden op lambriseringen, kozijnen en deuren.

Het advies luidt daarom om de nieuwe kleuren te kiezen op basis van de oorspronkelijke kleurstellingen van de school. Zo wordt de eenheid en harmonie hersteld die in oorsprong aanwezig was in het gehele ontwerp van de school.

Afb. 32 en 33 Lambrisering van de gang op de begane grond met siermetselwerk en een groen geglazuurde plint. Het groen daarvan komt overeen met de groene kleur van de kozijnen, roeden en vensterbanken.

Afb. 34 De groene kleur van de roeden van het klaslokaal.


16

7. Overzicht van alle oorspronkelijke kleuren in de school Hoofdportaal voorgevel Deur

Gelakt in halftransparante lak

Pui

zachtgeel/Bentheimer wit

Raamkozijnen


Kleurstaal

F6.09.86

Raam voorgevel buitenzijde Lekdorpel

lichte bijna witte tint, Bentheimer wittint

Kozijn

niet exact vast te stellen, Bentheimer wit

Raamkozijn en roeden

F6.09.86

niet exact vast te stellen, blauwgrijs of groengrijs

Deur en kozijn binnenterrein achter Deur

heel diep donkergroen, bijna zwart

PO.25.10 of PO.10.20

Kozijn

Bentheimer wittint

F6.09.86

Hoofdportaal binnenzijde Deur

gelakt transparant

Deurkozijn

Bentheimer wittint

F6.09.86

Raamkozijn rechts

groen

J0.30.40

Puikozijn tochtportaal

groen

J0.30.40

Kozijn tussenportaal

bruin

E0.40.40 of E4.50.40 of E4.40.50

Klaslokaal binnenzijde Kozijnstijl raam

Bentheimer wittint

F6.09.86

Raamkozijn en roeden

groen

J0.30.40

Vensterbank

groen

Deurkozijn

groen

Deur binnenzijde

hemelsblauw

P4.10.75 of

Deur gangzijde

hemelsblauw

Q0.20.70

Glas-in-loodvenster binnenzijde Kozijn en vensterbank

groen

Raamkozijn

groen


J0.30.40

17

8. Bronnen In het archief van Erfgoedcentrum DiEP zijn de volgende bestekken gevonden. Hieruit is gebleken dat er zeer regelmatig schilderen stucadoorswerkzaamheden plaatsvonden aan alle Gemeentescholen in Dordrecht. Er zijn bestekken in het archief uit 1912, 1916, 1921, 1922, 1923, 1925, 1927, 1932, 1936 gymnastieklokaal, 1937, 1938, 1939 enzovoorts.

Voor dit onderzoek is alleen gekeken naar het bestek uit 1912 (archiefnummer 710 inv.nr. 805B) en enkele aanbestedingsvoorwaarden uit 1916 en 1918.


18


19

9. Literatuur •

R. Crevecoeur, Onderzoek van ondergronden. Restauratie schildertechnieken (Amsterdam 2011)

•

B. Jonker, Kleurhistorisch onderzoek (Amsterdam 2011)

•

E.J. Haslinghuis/H. Janse, Bouwkundige termen (Primavera 2005)

•

K. Rouw en H. Groeneweg, Dordtse kleuren. Architectuur ontmoet kleur in de oudste stad van Holland ( Bussum 2011)

•

W. van Wijk, Dordtse kleuren (Breda z.j.)


20

Kleurhistorische verkenning Oranje Vrijstaatplein Noordhoveschool

Recommend Documents