kleine ingreep in je mond Zonder narcose
Wilhelmina Kinderziekenhuis
Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders
2
Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar
4
Kleine ingreep in je mond 6 Tips 17 Voor ouders: voorbereiding en begeleiding
20
Deze folder is tot stand gekomen in goede samenwerking tussen het VU Medisch Centrum in Amsterdam en de Sint Maartenskliniek in Nijmegen. Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie door geven per E-mail:
[email protected]
1
Inleiding voor ouders Een behandeling in een ziekenhuis kan een ingrijpende gebeurtenis zijn. Uw kind voelt zich misschien niet goed of heeft zelfs pijn. Het krijgt te maken met verschillende behandelaars en hoort allerlei medische termen. Wij vinden het belangrijk u en uw kind hierbij goed te begeleiden.
Lees de folder eerst zelf. U kunt de tekst daarna voorlezen of in uw eigen woorden navertellen. Of uw kind leest de tekst zelfstandig. Bespreek daarna samen of alles duidelijk is. Als u korte vragen stelt over de tekst, kunt u nagaan of uw kind de informatie begrepen heeft. Achterin deze folder staat hoe u uw kind kunt voorbereiden en begeleiden bij de behandeling.
Deze folder is bedoeld om uw kind voor te bereiden op de behandeling. Maar ook om ú te informeren over wat er gaat gebeuren. Begrijpelijke informatie is nodig. Het geeft vaak meer zekerheid en vertrouwen. Een deel van de voorlichting gebeurt in het ziekenhuis. De arts vertelt: • waarom uw kind deze behandeling krijgt • hoe we de behandeling doen Thuis stellen kinderen meestal meer vragen dan in het ziekenhuis. Uw kind vertrouwt u. Daarom kunt u het beste uitleggen wat er gaat gebeuren. U weet welke informatie uw kind begrijpt en kan verwerken. Deze folder helpt u bij de voorbereiding.
2
3
Belangrijke informatie voor jongeren vanaf 12 jaar Een behandeling in het ziekenhuis kan vervelend zijn. Je krijgt te maken met verschillende artsen, assistenten en verpleegkundigen. Je hoort ook allerlei medische termen. Wij willen je zo goed mogelijk voorbereiden op de behandeling. Lees daarom deze folder goed door. Als je weet wat er gaat gebeuren, ben je meestal minder zenuwachtig. Je ouders lezen deze folder ook. Vraag of ze kunnen uitleggen wat je niet snapt.
Wie beslist: jij, je ouders of samen? Wat is het beste voor je als je ziek bent? Wie beslist dat eigenlijk? Moet er rekening gehouden worden met jouw mening? Dat staat in een speciale wet: de Wet op de Geneeskundige Behandelings Overeenkomst (WGBO).
Tips Neem iemand mee naar het ziekenhuis. Je vader, moeder of iemand anders die je vertrouwt. Praat met je ouders, broers, zussen, vrienden en vriendinnen over wat er gaat gebeuren in het ziekenhuis. Schrijf je vragen op, dan vergeet je ze niet. Bij je volgende bezoek aan het ziekenhuis kun je ze stellen.
Wil je meer weten? www.hetwkz.nl www.umcutrecht.nl www.opeigenbenen.nu www.ikvoelpijn.nl
Ben je ouder dan 12 jaar Dan moet de dokter ook aan jou vragen of je het goed vindt wat hij gaat doen. Jij en je ouders moeten allebei toestemming geven. Maar wat gebeurt er als jij het niet eens bent met je ouders? Hoe gaat het dan? Ook dat staat in deze wet. Lees er meer over op www.jadokterneedokter.nl
Ben je ouder dan 16 jaar Dan beslis je zelf. Dan is alleen jouw toestemming nodig. Maar moet de arts dan wel informatie over de behandeling geven aan je ouders? Lees er meer over op www.jadokterneedokter.nl
4
5
Kleine ingreep in je mond
Je mond Je mond bestaat uit verschillende onderdelen:
Binnenkort kom je naar het ziekenhuis voor een kleine ingreep in je mond. De dokter heeft verteld wat hij gaat doen. Voor een ingreep in je mond moet je goed stilliggen. Het kan op sommige momenten ook pijnlijk of spannend zijn. We hebben dit met jullie besproken en besloten dat we het bij jou de ingreep zonder narcose kunnen doen. De volgende ingrepen worden in deze folder beschreven:
een (hoek)tand of een verstandskies vrijleggen een tandkiem transplanteren een (verstands)kies trekken
In deze folder staat ook een korte uitleg over de narcose. Hoelang de ingreep duurt, hangt af van wat de dokter gaat doen. Na de ingreep kan je pijn hebben in je mond. We geven je medicijnen tegen de pijn. Je vader, moeder, of iemand anders die je graag bij je hebt, mogen bij je blijven. Alleen niet tijdens de ingreep. Maar dat merk je niet, omdat je dan onder narcose bent. Je wordt opgenomen op de afdeling “dagbehandeling”. Meestal afdeling Jumbo. Dat is in het WKZ op de 2e verdieping.
6
Je lippen: die zitten aan de buitenkant. Hiermee doe je je mond dicht. De lippen spelen een belangrijke rol bij het praten. De huid van de lippen is dun en gevoelig. Je kaken: je hebt een onder- en een bovenkaak. Ze zijn een onderdeel van de schedel (de botten van je hoofd). De onderkaak kan bewegen. Hierdoor kun je praten en kauwen. Het harde gehemelte: dat is de scheidingswand tussen je mondholte en je neusholte. Het zit vooraan in je mond. Doordat er een harde laag onder zit, voelt het stevig aan. Het zachte gehemelte: dat zit meer achterin je mond. Hier zit geen harde laag onder. Het zachte gehemelte is belangrijk om te slikken en te praten. Je tong: is belangrijk bij praten, kauwen, slikken, proeven en schoonhouden van het gebit. De tong bestaat uit een aantal spieren. Daarom kun je je tong goed bewegen. Onder je tong zit het tongriempje. Je gebit: Je tanden en kiezen bij elkaar noemen we je gebit. Je tanden en kiezen zitten vast in je onder- of bovenkaak. Het gedeelte van je tand of kies dat in de kaak zit, noemen we de wortel. Met je gebit kan je bijten en kauwen. Ook is je gebit belangrijk voor het spreken.
7
Je gebit vormt zich in verschillende stappen (ontwikkeling):
Je eerste tanden krijg je in de periode dat je 1 en 2 jaar bent. Dit is het melkgebit. Rond je 5e jaar komen al je blijvende kiezen door achter de melkkiezen. Als je ongeveer 6 bent, ga je wisselen. Je melkgebit valt dan tand voor tand uit. Je krijgt in plaats daarvan je volwassen gebit (grote mensen tanden). Ezelsbrug: Op je 8e jaar behoren 8 snijtanden te zijn gewisseld. Als je 16 jaar of ouder bent heb je bij elkaar 32 tanden en kiezen.
De ingreep, wat is er aan de hand en wat kan de dokter doen? Er is een probleem met je (hoek)tand of (verstands)kies. Hiervoor is geen ruimte genoeg of deze komt niet goed door. Je kunt hierdoor last hebben van een of meer problemen:
ontsteking van het tandvlees en bot om de kies of tand heen
de (verstands)kies drukt tegen de kies ernaast. Deze kan dan beschadigen. vorming van cysten rond de tand of kies (een cyste is een holte met vocht, die langzaam groter wordt en soms kan ontsteken).
ruimtegebrek bij de snijtanden
als de kiezen diep in de onderkaak liggen, vormen ze een zwakke plek (vergelijkbaar met een knoest in een plank). Bij een klap kan dan een kaakbreuk ontstaan. het tandvlees rond de tand of kies is dik en pijnlijk. We noemen dat een gezwel.
8
9
De dokter kan verschillende dingen doen:
Vóór de ingreep in de mond
Een tand of kies vrijleggen De dokter haalt het tandvlees of kaakbot dat de tand of kies bedekt weg. Er ontstaat zo een ‘raampje’ waardoor de dokter je tand of kies kan zien. Daarna kan hij twee dingen doen: 1. Om het ‘raampje’ open te houden, doet de dokter er een wondverband in. Dat lijkt op stopverf of klei. Het wordt langzaam hard en kan wel drie tot vier weken blijven zitten. Na één tot drie weken valt dit er vaak vanzelf uit of je kunt het er zelf gemakkelijk uithalen. Je kunt de tand dan zien. De tand of kies zal vanzelf verder doorkomen. Om de tand of kies op de juiste plaats in de tandenrij te krijgen, moet je weer terug naar de tandarts of orthodontist. 2. Hij zet een slotje (bracket) op de tand of kies in de kaak. Dit is zo’n slotje dat kinderen met een beugel hebben. Daaraan kan een draadje of kettinkje worden vastgemaakt. Hierdoor kan de orthodontist de tand dan langzaam (in enkele maanden) naar buiten trekken.
Gaat je verstandskies eruit?
Een tandkiem transplanteren Een tandkiem is een tand of kies die nog in de kaak zit en nog niet groot genoeg is om door te komen. Deze tandkiem kan de dokter uit de kaak nemen en op een andere plaats weer terug zetten.
10
Een (verstands)kies trekken
Dan maken we een röntgenfoto van je onderkaak. Zo kunnen we zien waar je gevoelszenuwen van je onderlip lopen. Het kan zijn dat deze te dicht langs de wortels van je verstandskies lopen. De dokter bespreekt dan met jou en je ouders of het wel verstandig is om de verstandkies eruit te halen. Want dan is er kans op een complicatie (zie verderop in de folder).
Hoe doen we de ingreep in je mond? De ingrepen worden met een plaatselijke verdoving gedaan. Dat gaat zo:
je gaat in een soort tandartsstoel liggen
je krijgt in de buurt van de tand of kies die de dokter gaat behandelen een prik met een verdovend middel. Dit doet even pijn. We leggen een doekje op je borst. Het lijkt verder alsof je bij de tandarts bent. Je voelt soms wat druk op je kaak. Je hoort wat gekrabbel van de instrumenten die de dokter gebruikt. Ook hoor je het geluid van de speekselzuiger in je mond. Het kan zijn dat je wat bloed proeft.
11
Als het nodig is hecht de dokter de wond dicht. Je voelt dan wat draadjes bij de wond zitten. Om nabloeden te voorkomen kan de dokter een zogenaamd “bijtgaas” op de wond doen. Je mag dit “bijtgaas” er na ongeveer twintig minuten zelf uithalen.
De vervolgafspraak Meestal is er geen controleafspraak in het WKZ. Je gaat daarvoor weer naar de tandarts of orthodontist. Soms moet je na 1-3 weken terugkomen in het WKZ. De dokter zal vertellen hoe het bij jou zal gaan.
Bijwerkingen Bij het maken van een pharynxplastiek heb je last van bijwerkingen.
Milan (8 jaar): "Dit moest eerst gebeuren voor ik een beugel kreeg. De prik was vervelend, maar verder was het net als bij de tandarts."
12
De wond kan de eerste vierentwintig uur na de behandeling een beetje bloeden. Dit gaat vanzelf over. Wanneer de wond erg blijft bloeden, kun je proberen dit zelf te stoppen. Leg een schoon bijtgaasje op de wond. Bijt hier een half uur lang stevig op. Door de plaatselijke verdoving voelt je mond en lip anders. Een beetje stijf, dik en gevoelloos. Dit gaat vanzelf weer over.
13
Complicaties Zelfs als een behandeling helemaal goed is gedaan ("volgens het boekje"), kunnen er problemen ontstaan. Zulke problemen noemen we complicaties.
Bij de bovenkaak Als we een kies uit de bovenkaak weghalen, kan er een opening naar de kaakholte komen. Dat zien we dan direct tijdens de operatie. We kunnen deze opening dan ook weer snel dicht maken. Soms duurt de operatie daardoor iets langer.
Complicaties die bij deze ingrepen mogelijk zijn:
Je moet contact opnemen met de dokter als: Algemeen • Infectie van de wond. Dit is als de pijn en zwelling na vier dagen weer erger worden.
14
• Beschadiging van een vulling. Of beschadiging van een kies naast de behandelde kies of tand. Soms kunnen we dat niet voorkomen. Het ziekenhuis is hier niet aansprakelijk voor. Je eigen tandarts kan dit weer herstellen.
je koorts hebt, boven de 39° C
na vier of vijf dagen pijn, zwelling en slikklachten erger lijken te worden de wond fors blijft bloeden, ondanks de adviezen die je onder het kopje “bijwerkingen” kunt lezen
Bij de onderkaak • Blijvende ongevoeligheid van de helft van de onderlip. Dit komt door een beschadiging van de gevoelszenuw. De kans hierop is zeer klein (ongeveer 1:1000). Daarom maken we vooraf een röntgenfoto. • Blijvende ongevoeligheid van de helft van de tong. De gevoelszenuw van de tong loopt aan de binnenzijde soms dicht langs de verstandskies. Deze zenuw is op de röntgenfoto niet te zien. We weten dus niet precies waar de zenuw ligt. Als we gaan opereren is er een kans op beschadiging van de zenuw. Hoe groot die kans is, weten we van tevoren niet precies. Beschadiging komt echter zeer zelden voor.
15
Wat mag je wel, wat mag je niet Je mag je mond de eerste vierentwintig uur maximaal 1 keer per 3 uur spoelen. Spoel je vaker, dan vergroot je de kans op nabloeden.
Tips Niet alleen medicijnen helpen tegen pijn. Ook jij zelf kunt iets doen om er minder last van te hebben. Je ouders kunnen je daarbij helpen. Hier wat tips, die kunnen helpen als je pijn hebt of bang bent.
Het schoon houden van je mond is belangrijk voor een goede genezing. Je kunt je tanden en kiezen gewoon poetsen. Daarna spoel je de tandpasta met wat water weg. Wees voorzichtig met de tandenborstel in de buurt van de wond.
Je hoeft niet speciaal te letten op wat je eet of drinkt. Let er wel op dat je eten of drinken niet te warm is.
Je kunt gewoon naar school. Met gym moet je wel nog rustig aan doen. Je voelt zelf het best wanneer je pijn krijgt bij bepaalde bezigheden.
Vraag wat de dokters doen tegen de pijn. Vertel het als je pijn hebt en waar. Gebruik het pijnliniaaltje.
Neem een vertrouwd iemand mee. Misschien vind jij het fijn zijn/haar hand vast te houden. Probeer zoveel mogelijk te ontspannen: doe samen een ontspanningsoefening. Bijvoorbeeld afwisselend spieren aanspannen en ontspannen. De pedagogisch medewerker kan je daarbij helpen. Neem iets mee om je af te leiden. Je kunt maar aan één ding tegelijk denken! Bijvoorbeeld een (voorlees)boek of je MP3-speler.
Bedenk met je ouder een verhaal of maak vakantieplannen.
Rustig ademhalen kan helpen als je bang bent of pijn hebt. Diep inademen door je neus, tot drie tellen en dan weer uitblazen.
16
17
Misschien vind je het fijn om je te laten masseren of zachtjes op je huid te laten kriebelen. Bedenk van te voren alvast waar je over wilt dromen tijdens de narcose. Heb je een Pijnpaspoort*? Laat dan zien hoe jij het graag wilt. Heb je geen Pijnpaspoort*? Bedenk dan van te voren wat jij wilt. Bijvoorbeeld een kapje of prik. En bedenk ook alvast wat jou dan helpt. Bijvoorbeeld kijken/niet kijken. Of tellen. * Het Pijnpaspoort is een klein boekje waarin je kunt opschrijven wat jou helpt als je pijn hebt of bang bent. Je laat het aan de mensen in het ziekenhuis zien als je dat nodig vindt, bijvoorbeeld voordat je een prik krijgt. Zij kunnen dan rekening houden met jouw wensen, zonder dat je het steeds weer hoeft te zeggen. De pedagogisch medewerker kan je hier meer over vertellen.
Wil je meer weten? Kijk dan op: www.hetwkz.nl www.umcutrecht.nl www.kindenziekenhuis.nl www.jadokterneedokter.nl
Heb je nog vragen? Schrijf ze op, dan kun je ze niet vergeten. Je kunt ze stellen als je in het ziekenhuis bent. Voor vragen over het aanleggen van een pharynxplastiek kun je bellen met de polikliniek Kaakchirurgie: • WKZ via telefoon 088 75 548 48 of • AZU via telefoon 088 75 577 54 Buiten kantooruren (bij spoedgevallen) bel je naar de afdeling Spoedeisende Hulp van het UMC Utrecht, telefoonnummer 088 76 666 66 Voor andere vragen of advies kun je bellen met een pedago gisch medewerker via het secretariaat Pedagogische Zorg: • op maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 tot 10.00 uur • telefoonnummer 088 75 542 24
18
Je ouders kunnen deze nummers ook bellen.
19
Voor ouders: voorbereiding en begeleiding
Wat vertelt u en hoe • Kies woorden die uw kind begrijpt, vertel zo eenvoudig mogelijk. Sluit aan bij zijn/haar belevingswereld.
Hoe kunt u uw kind voorbereiden • Vraag wat uw kind al weet over de behandeling. Hieronder staan algemene adviezen. U kunt zelf inschatten wat bij uw kind past. • Kies een rustig moment voor de voorbereiding. Bij voorbeeld niet vlak voor het slapen gaan. Zorg dat er tijd is voor uw kind om vragen te stellen.
• Let erop dat uw kind de informatie goed begrijpt en verwerkt. Vooral jonge kinderen kunnen gaan fantaseren over het ziekenhuis. • Geef vooral bij jonge kinderen niet alle informatie tegelijk. • Leg geen nadruk op nare dingen, maar vertel er wel eerlijk over.
• Begin bij jonge kinderen niet te vroeg met voorbereiden. Ze hebben een ander tijdsbesef dan volwassenen. Jonge kinderen leven in het ‘hier en nu’. Een paar dagen van tevoren is meestal vroeg genoeg. Zorg wel dat er voldoende tijd is om er nog eens op terug te komen. Herhaling is belangrijk. Bij oudere kinderen kunt u wat eerder beginnen. • Laat uw kind de informatie navertellen aan uzelf of aan anderen. Zo merkt u of alles begrepen is. • Vraag hoe uw kind tegen de behandeling aan kijkt en hoe het zich voelt. Uw kind kan bang zijn of pijn hebben. Bespreek thuis alvast wat uw kind kan helpen. Bijvoorbeeld een hand vasthouden, een MP3-speler met muziek meenemen. • Betrek de andere kinderen van het gezin bij de voorbereiding. Dan weten zij ook wat er met hun broertje of zusje gaat gebeuren.
20
• Vertel alleen over wat uw kind bewust meemaakt tijdens de behandeling. Dus over alles wat het ziet, voelt, hoort, ruikt en proeft. • Laat dingen zien als u over het ziekenhuis vertelt. Doktersspulletjes bijvoorbeeld. Of gebruik boeken en internet. Via www.hetwkz.nl kan uw kind alvast een kijkje nemen in het ziekenhuis.
Hoe kunt u uw kind begeleiden Ga met uw kind mee naar de behandeling. Of vraag een ander vertrouwd persoon om mee te gaan. Dit geeft steun en veiligheid. Tijdens de behandeling kunt u voor afleiding zorgen. Bespreek thuis al hoe u dat het beste kunt doen. Neem lievelingsspeelgoed, een knuffel en/of een (voorlees)boek mee.
21
U mag verwachten dat u tijdens de behandeling duidelijke informatie krijgt. Stel gerust vragen als u of uw kind iets niet begrijpt. Hebt u extra advies nodig voor de voorbereiding of begeleiding van uw kind? Dan kunt u contact opnemen met een pedagogisch medewerker van het WKZ, via het Secretariaat Pedagogische Zorg: • op maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 tot 10.00 uur • telefoonnummer 088 75 542 24
Schrijf hier je aantekeningen -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tips voor uzelf ---------------------------------------------------------------------------------------------• Blijf tijdens de behandeling zo rustig mogelijk. Dat maakt uw kind ook rustiger.
----------------------------------------------------------------------------------------------
• Richt uw aandacht op uw kind. Zorg dat uw kind er ook bij betrokken blijft als u met de arts of verpleegkundige praat. Zo geeft u uw kind de aandacht die het nodig heeft.
----------------------------------------------------------------------------------------------
• Een goede voorbereiding zorgt voor minder spanning en onverwachte situaties. Toch kan uw kind zich anders gedragen dan u verwacht of gewend bent. Uw kind kan stil worden, of juist druk, of huilerig. Thuis of tijdens de behandeling. Geef hier aandacht aan en maak het bespreekbaar. Uw kind voelt zich daardoor gesteund.
----------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
22
23
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------
Colofon
----------------------------------------------------------------------------------------------
Divisie Heelkunde Afdeling Mondziekten Kaak- & Aangezichtschirurgie, locatie WKZ © juni 2011, UMC Utrecht
----------------------------------------------------------------------------------------------
24
KHCH 18.005
----------------------------------------------------------------------------------------------
UMC Utrecht Locatie WKZ Lundlaan 6 3584 EA Utrecht Tel 088 75 555 55 www.umcutrecht.nl www.hetwkz.nl
