Ithaka Science Center
WATER : H2O = Leven HANDLEIDING VOOR DOCENTEN
myithaka.nl/water
INHOUD: • Suggesties om optimaal voorbereid • Activiteiten om het leren terug in het te komen klaslokaal uit te breiden • Essentiële vragen voor leerling • Plattegrond van de tentoonstelling onderzoek • Strategieën voor lesgeven in de tentoonstelling
De interactieve tentoonstelling Water: H2O=Leven afkomstig van het American Museum of Natural History is uniek in Nederland. Een fascinerende ontdekkingsreis door water voor jong en oud. Een reis die interesseert en inspireert!
De tentoonstelling Water: H2O=Leven loopt bij Ithaka Science Center van 28 april t/m 27 september 2012
Openingstijden: Dinsdag t/m vrijdag: 09.30 – 17.30 uur Zaterdag & zondag: 10.00 – 18.00 uur Ithaka Science Center Raadhuislaan 11 5931 NR Venlo-Tegelen Tel: 077-3210101 Email:
[email protected] Internet: www.myithaka.nl
Introductie WELKOM BIJ WATER: H2O = LEVEN Ithaka Science Center presenteert de interactieve tentoonstelling Water: H2O=Leven, ontworpen door het American Museum of Natural History in New York. In deze unieke tentoonstelling ontdekt de bezoeker de verbluffende eigenschappen van water. Van gigantische waterwerken, de ecologische voetafdruk en de watercyclus tot aan het leven in zout en zoet water, gortdroge woestijnen en op ijskoude poolkappen. Door gebruik te maken van multimedia, ‘hands-on’ exhibits, levende en opgezette dieren, replica’s van waterlandschappen en nog veel meer interactieve speel- en doe- onderdelen staat het zelf ontdekken centraal. Speciaal voor leerlingen van alle leeftijden zijn er voldoende educatieve mogelijkheden rondom het thema water. Deze handleiding voor docenten zorgt ervoor dat u zich optimaal kunt voorbereiden op de tentoonstelling. En ook na uw bezoek kunt u het project nog verder uitbreiden. Voor meer lesmateriaal kun u terecht op onze website: www.myithaka.nl/educatie.
INHOUD Essentiële vragen
pagina 2
Kom voorbereid
pagina 3
Lesgeven in de tentoonstelling
pagina 4
Terug in het klaslokaal
pagina 6
Plattegrond van de tentoonstelling
pagina 7
Voor het bezoek (groep 1 t/m 6)
pagina 8
Werkblad (groep 1 t/m 6)
pagina 9
Voor het bezoek (groep 7 t/m 2e klas)
pagina 10
Werkblad (groep 7 t/m 2e klas)
pagina 11
Verder ontdekken
pagina 12
ESSENTIËLE
VRAGEN
In deze tentoonstelling verkent u waar water op aarde voorkomt, hoe het wordt gebruikt en hoe we betere beheerders van onze waterplaneet kunnen worden. U kunt de essentiële vragen hieronder gebruiken om de thema’s van de tentoonstelling te koppelen aan uw curriculum.
Waarom is water essentieel voor al het leven?
Leven is begonnen in water. De eigenschappen van water dreven de loop van de evolutie. Ongeveer tweederde van het menselijk lichaam is water. Ieder levend wezen heeft water nodig om te overleven. Ruimtesondes zoeken naar tekenen van water op andere planeten om te bepalen of er leven is of ooit was.
Hoe is water verdeeld over de planeet? Het
water op aarde is een eindige hulpbron. De beschikbaarheid van water op het land varieert door weerpatronen, verdampingssnelheden en andere factoren. Het meeste water zit in de oceanen. Minder dan 3% van al het water op aarde is zoet water en minder dan een derde daarvan is vloeibaar.
•W ater is cruciaal voor alle ecosystemen. De aan- of afwezigheid van water bepaalt, samen met temperatuur, wat leeft op aarde en waar en in welke hoeveelheden. Soorten hebben zich wonderbaarlijk aangepast aan een verbluffende variëteit aan zoetwater en zeewater omgevingen. De oceaan is het thuis van de grootste diversiteit aan leven op onze planeet. Vindingrijkheid stelt onze soort in staat om in omgevingen te wonen die variëren van heel nat tot heel droog.
Hoe vormt water de planeet en reguleert het ons klimaat?
Water bedekt meer dan tweederde van het aardoppervlak, een overvloed die uniek is in ons zonnestelsel. Het verandert constant van de ene in de andere vorm als het door de aardkost, oceanen en atmosfeer beweegt in een enorm proces dat de watercyclus wordt genoemd. De oceanen slaan warmte op in grote hoeveelheden. Door het opslaan en transporteren van warmte, in de vorm van oceaanstromen en atmosferische damp, is water een ontzettend belangrijke regelaar en aandrijver van klimaatpatronen. • De processen op aarde worden mogelijk gemaakt door de unieke fysische en chemische eigenschappen van water. Het watermolecuul (H2O) is zeer stabiel, is een uitstekend oplosmiddel en vereist veel energie om het van temperatuur en fase te laten veranderen. Deze eigenschappen zijn de basis van de fundamentele verbinding tussen leven en vloeibaar water. Water komt in drie fasen voor op aarde: vloeibaar (wolken, rivieren en aquifers), gas (waterdamp) en vast (ijs, sneeuw, gletsjers en ijsbergen). In tegenstelling tot andere substanties, is water minder dicht in de vaste vorm dan in de vloeibare vorm.
Foto onderschrift: Een systeem voor druppelirrigatie zoals hier gebruikt buizen en leidingen onder de grond om water te leveren. Deze lage druk methode is efficiënt en verliest minder water aan verdamping dan andere vormen van irrigatie.
• W ater voedt de groei van menselijke nederzettingen. Toegang tot water heeft de verdeling en spreiding van huizen, boerderijen en steden al millennia lang gevormd. Mensen wonen langs de kust, rivieren en meren, omdat water bruikbaar is voor voedsel, sanitaire voorzieningen, vervoer, energie en veel industriële processen. Waar zoet water niet meteen voorhanden is, daar hebben mensen technieken ontwikkeld om het te verzamelen en te vervoeren. Zijn waarde en schoonheid maken van water een krachtig symbool in veel culturen. •Z oet water en maritieme systemen zijn breekbaar en gevoelig voor menselijk misbruik. Rivieren, meren en grondwater kunnen uitgeput of vervuild raken, waardoor ze onbereikbaar of onbruikbaar worden voor leven. Oceanen zijn onder de bedreiging van chemische vervuiling, overbevissing, sedimentatie, vernietiging van leefomgeving en andere factoren. Alle soorten, waaronder de mens, leven stroomafwaarts. Alle levende dingen gebruiken water dat al gebruikt is door anderen. Miljarden mensen leven zonder veilig water en sanitaire voorzieningen. Globale dorst neemt toe met de wereldwijde bevolking.
Hoe kunnen we betere beheerders worden van onze waterplaneet?
Foto onderschrift: Tropische orkanen, zoals Katrina (boven) worden gevoed door warmte die vrijkomt wanneer vochtige lucht opstijgt en de
We moeten water efficiënter gebruiken, besparen waar mogelijk, waterkwaliteit beschermen en geïnformeerde beslissingen maken om de concurrerende vraag tussen soorten te balanceren. Hoewel de aquatische systemen van de wereld een gelimiteerde capaciteit hebben om afval te absorberen, kunnen ze wel veerkrachtig zijn. Acties die we vandaag ondernemen kunnen onze waardevolle hulpbron nieuw leven inblazen en onderhouden.
HANDIGE TERMEN & CONCEPTEN “De gemeenschappelijken”: Iedere willekeurige hulpbron, zoals de zeeën en het water dat we drinken, die gedeeld wordt door een groep mensen en die behouden zou moeten blijven voor toekomstige generaties. Conservatie: Het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Ontzilting: Het verwijderen van zout, in het bijzonder in zeewater. Ecosysteem diensten: Voordelen verkregen door intacte ecosystemen, zoals waterzuivering, afvalverwerking en zuurstofproductie. Grijs water: Afvalwater van douches, gootstenen en wasmachines (geen toiletten). Grondwater: Zoet water dat onder het aardoppervlak is opgeslagen in aquifers, lagen zand, grind of poreus gesteente. Grondwater bevoorraadt bronnen en putten. Pesticiden: Iedere willekeurige substantie die bedoeld is om ongewenste organismen te doden, en in het bijzonder insecten. Ze kunnen in de voedselketen en in de watervoorraad blijven hangen, met onbedoelde consequenties. Teruggevorderd water: Dit wordt soms ook wel gerecycled water genoemd. Dit is voormalig afvalwater dat is behandeld en gezuiverd voor hergebruik in plaats van dat het door de afvoer of in het riool wordt gespoeld. Oppervlaktewater: Zoet water dat op het aardoppervlak te vinden is, zoals rivieren, meren en natuurlijke reservoirs. Duurzaam: Voldoen in de huidige behoeftes, zonder de mogelijkheden te verliezen voor toekomstige behoeftes. Virtueel water: De hoeveelheid water die nodig is om een artikel, grondstof of een dienst te produceren. Afvalwater: Water, waaronder rioolwater, dat wordt gebruikt in huizen, de industrie of bedrijven dat niet kan worden hergebruikt, tenzij het wordt gezuiverd. Watercyclus: De voortdurende beweging van water tussen de atmosfeer, het land en de zee. Waterethiek: Het concept dat mensen de kwaliteit en de beschikbaarheid van water beschermen voor alle soorten die daar van afhankelijk zijn, nu en in de toekomst. Watervoetspoor: De totale hoeveelheid water die wordt geconsumeerd via al het voedsel en de diensten door een individu of een gemeenschap. Waterstress: De combinatie van een grote bevolking en kleine watervoorraad. Wateroverdraagbare ziekte: Een ziekte die wordt veroorzaakt door micro-organismen (zoals protozoën, virussen, bacteriën en parasieten) en die direct overdraagbaar zijn door het drinken van besmet water. Waterscheiding: Al het land dat door een enkel riviersysteem wordt gedraineerd. Grote waterscheidingen kunnen duizenden kleinere waterscheidingen bevatten. Drasland: Ondiep en vaak met tussenpozen nat leefgebied, zoals een moeras. Draslanden helpen om water te filteren, absorberen de kracht van een storm en de getijden en zijn een leefgebied voor talloze soorten.
KOM VOORBEREID Plan jullie bezoek
• Voor meer informatie over openingstijden, entreeprijzen,schoolreisjes, workshops en meer kunt u terecht op www.myithaka.nl • Voor meer informatie over de tentoonstelling kunt u terecht op: www.myithaka.nl/water
Haal het meeste uit je bezoek Lesgeven in de tentoonstelling Deze sectie van de handleiding is ontworpen voor een docent die een kleine groep scholieren leidt. Deze geeft een overzicht van elke sectie van de tentoonstelling en toont de highlights. Er worden tevens suggesties gedaan voor begeleidende vragen die scholieren prikkelen om zelf op onderzoek uit te gaan, vragen te laten stellen, waarnemingen te laten doen en zelf verklaringen laten zoeken. Zelfbegeleidende ontdekkingstocht Wellicht heeft u de voorkeur voor het zelfstandig ontdekken van de tentoonstelling. Dat kan op verschillende manieren. De antwoorden en de vragen die leerlingen verzamelen kunnen als springplank dienen voor verdere discussies en onderzoek. •M useum werkbladen: De twee zwart -witte werkbladen kunt u zelf kopiëren en uitdelen. •M aak jullie eigen werkbladen: U kunt de informatie en de vragen in het gedeelte: Lesgeven in de tentoonstelling gebruiken om jullie eigen werkbladen te maken. •P lattegrond van de tentoonstelling: U kunt voor uw bezoek een aantal kopieën van de plattegrond in de klas uitdelen. Vraag leerlingen om een sectie in het bijzonder te kiezen die ze interessant vinden en laat ze een aantal vragen opschrijven. Laat de leerlingen tijdens uw bezoek naar informatie zoeken in de gehele tentoonstelling die deze vragen beantwoorden. Laat ze ook nieuwe vragen weer opschrijven.
Lesgeven IN DE TENTOONSTELLING De tentoonstelling Water: H2O=Leven is ontworpen om alle leerstijlen toe te passen door het gebruik van ‘hands-on’ en digitale en interactieve exhibits, video’s, muurpanelen, modellen, opgezette en levende dieren. Deze handleiding verdeelt de tentoonstelling in acht genummerde secties die corresponderen met de plattegrond en de onderstaande tekst. Iedere sectie wordt ondersteund door een overzicht, highlights om te verkennen en begeleidende vragen.
1.Leven in Water
3.Water Werkt
Al het leven heeft water nodig. Deze sectie presenteert enkele onverwachte groepen van dieren en planten - zoals de houtkikker, de vlinderorchidee, het beerdiertje, de kangaroerat, de reuzenalbatros, het diatoom en de slijkspringer – die water verzamelen, opslaan en gebruiken op unieke manieren.
Mensen zetten water in om werk te verrichten. Deze sectie bespreekt de plaatsen waar zoet water wordt gevonden, hoe we het verzamelen en hoe het bijdraagt aan bijna alles wat we produceren en consumeren.
Verkenning:
•M odellen en levende dieren: Leerlingen kunnen de manieren die verschillende dieren en planten gebruiken om zich aan te passen aan extreme leefomgevingen zoals de droogste woestijnen, de heetste wateren en de zoutste zeeën vergelijken en tegenover elkaar zetten.
Begeleidende vragen:
• Wat zou je moeten doen om te leven in een omgeving waar al het water heel erg heet of zout zou zijn? • Veel planten en dieren kunnen niet leven in extreme omstandigheden. Welke fysieke eigenschappen zorgen ervoor dat sommige soorten wel overleven terwijl anderen dat niet kunnen?
Verkenning:
•H oe gebruiken we het water van de wereld interactive: Met behulp van grafieken aan de muur kunnen leerlingen analyseren hoe water rond de wereld wordt gebruikt, wie meer gebruikt en waarom. •V irtueel Water Quiz: Leerlingen kunnen de quiz spelen voor verrassende informatie over hoe we water gebruiken en hoeveel! Vraag leerlingen om twee feiten op te noemen die hen verbazen. •V erhalen over dammen rond de wereld & Het verwijderen van een dam interactive: Leerlingen kunnen naar deze muurpanelen kijken en de hendel optillen bij de interactive. Vraag hen om na te denken over de problemen die een dam kan oplossen en creëren.
Begeleidende vragen:
• Waar gebruiken mensen water voor? • Hoe zetten we water in voor werk? • Hoe helpt technologie ons om water efficiënter te gebruiken? • Waarom zijn sommige technologieën minder efficiënt dan anderen?
4.Water Overal Sommige soorten drinken nooit! Kangaroeratten krijgen al het water dat ze nodig hebben uit het voedsel dat ze eten.
2.Blauwe Planeet
Water vormt onze planeet. Deze sectie focust op het buitengewone H2O molecuul, de dynamische rol van water in de processen van de aarde en waar water in overvloed is of juist schaars. shapes our planet.
Sommige plaatsen of seizoenen zijn extreem nat, andere zijn weer erg droog. Deze sectie verkent enkele van de natste en meest ijzige gebieden in de wereld, hoe soorten (waaronder de mens) zich hebben aangepast aan deze extreme omstandigheden en hoe klimaatverandering ze beïnvloedt.
Verkenning:
• Tastbare sculptuur van de watercyclus: Leerlingen kunnen hun zintuigen gebruiken om water te ontdekken als een vloeistof, een gas en als vaste stof en kunnen dan hun ervaring beschrijven. •S cience on a Sphere: Leerlingen kunnen de visualisaties bekijken op deze globe die midden in de lucht hangt. Ze kunnen zien hoe water verdeeld is rond de wereld en ze kunnen hun lokale watervoorraad vergelijken met die van andere plaatsen.
Begeleidende vragen:
• Wat zijn de unieke karakteristieken van water? • Waar vind je zoet water? • Welke menselijke activiteiten zijn er mogelijk door de fysieke eigenschappen van water? properties of water?
Tijdens het moessonseizoen, stroomt de Mekong rivier terug en breidt het Tonlé Sap Meer zich uit. Drijvende huizen bewegen mee met het waterpeil van het meer.
Exploration:
•T onlé Sap & Noordpool ijskap displays: Deze modellen van de Cambodjaanse zoetwatervisserij en de Noordpool geven leerlingen de kans om te ontdekken hoe soorten zich aanpassen aan deze omgevingen, waarom ze een risico lopen en het gedrag wat daarvan de oorzaak is. Vraag leerlingen om vijf vragen te verzinnen over de dieren en planten op deze plaatsen.
Begeleidende vragen:
• Op welke manieren hangt leven af van water? • Hoe gaan soorten op de Noordpool om met stijgende temperaturen? • Wat zijn enkele van de vele rollen die water speelt in veel religies?
Vraag een aantal scholieren om te vertellen over momenten wanneer zij vonden dat water er echt toe deed. Vraag hoe hun verhalen verschillen, of overeenkomen, met verhalen in de tentoonstelling.
Begeleidende vragen:
• Hoe beïnvloedt de toegang tot water de manier waarop mensen leven? • Hoe gebruiken mensen technologie om hun toegang tot water te vergroten? • Hoe beïnvloedt toegang tot water alle vrouwen en kinderen ter wereld?
7. Herstellen van Ecosystemen Meer dan elke andere hulpbron, laat water het ecologische principe zien dat al het leven met elkaar is verbonden. Deze sectie laat zien hoe aquatische ecosystemen zowel breekbaar als veerkrachtig zijn.
5. Gezond Water
Schoon water en een goede gezondheid gaan hand in hand. Deze sectie verkent waar ons drinkwater vandaan komt, wat er komt kijken bij het zuiveren van water en waarom schoon water zo belangrijk is.
Exploration:
•M esopotamië, Mississippi Delta & Mono Lake displays: Leerlingen kunnen verhalen bestuderen van verschillende gebieden om te zien hoe lokale ecosystemen ernstig beschadigd zijn geraakt. En tevens is te zien welke projecten er worden ondernomen om deze plaatsen te herstellen. Vraag leerlingen om delen van het ecosysteem op te noemen die een bijzonder risico lopen en waarom.
Verkenning:
• D rasland diorama & Fleswater technologie: Leerlingen kunnen deze displays bekijken om natuurlijke en industriële manieren van waterzuivering te vergelijken. • Jouw water uit de kraan interactive: Leerlingen kunnen drinkwaterbronnen, De moerassen van Mesopotamië, die het water van vervoersmethoden en waterzuiveringde Tigris en Eufraat hebben gezuiverd, werden technieken verkennen. Vraag leerlingen leeggezogen tijdens de Golfoorlog in 1991. Ze herstelden goed op het opnieuw bewateren door het waar het water naar toe gaat als ze het inheemse Ma’dan volk. toilet doortrekken. Begeleidende vragen: • Poreus gesteente interactive: Leerlin• Hoe hebben gemeenschappen water gebruikt gen kunnen water druppelen op vier soorten gesteente gedurende de geschiedenis? met verschillen in poreusheid om te ontdekken hoe water • Hoe beïnvloedt het gebruik van water in het ene gebied het ondergronds zijn weg vind. water in andere gebieden? • Hoe beschermen draslanden ons? Hoe kunnen we Begeleidende vragen: moerassen beschermen? • Wat maakt water schoon of vuil? • Waar komt ons drinkwater vandaan? Waar gaat ons afvalwater naar toe? • Hoe kunnen we ons drinkwater beschermen en conserveren? • Hoe wordt water opgeslagen en hoe beweegt het onder gronds?
6. Geen Druppel De helft van al het zoet water op aarde kan gevonden worden in slechts zes landen. Meer dan een miljard mensen hebben geen toegang tot veilig drinkwater. Deze sectie toont verhalen van enkele van de droogste gebieden op aarde en voorbeelden van technologieën om water te dragen.
Verkenning:
• Verhalen van waterschaarste: Verhalen over plaatsen zoals het noorden van India stellen scholieren in staat om te ontdekken hoe geslacht en leeftijd de toegang tot water beïnvloeden. Andere panelen tonen technologieën om watertekorten het hoofd te bieden op plaatsen zoals het westen van Australië, de Atacama woestijn in Chili en Zuid-Afrika.
8. Lokale Verhaal
Wij zijn hoeders van onze waterplaneet. Deze sectie verkent de mogelijkheden om water te besparen op een lokaal niveau. Mogelijkheden die je zelf kunt ondernemen.
Exploration:
•W at kunnen wij doen interactives: Leerlingen kunnen met de multimedia aan de slag om te ontdekken hoeveel water zij verbruiken in hun dagelijkse activiteiten. Vraag leerlingen om manieren te bedenken om minder te verbruiken. Vraag ze ook eens om een specifieke verandering te maken, waardoor ze in het dagelijks leven water besparen.
Begeleidende vragen:
• Wat zijn verassende manieren om verantwoordelijk met watergebruik om te gaan? • Wat zou je kunnen doen om watervervuiling te verminderen rondom je eigen huis of jouw school?
TERUG IN HET
Klaslokaal
ACTIVITEITEN
BESPREEK DE TENTOONSTELLING
Dierverhaal: Laat scholieren een poster, verhaal of een
stripverhaal maken van een dier uit de tentoonstelling. Jongere leerlingen kunnen het thuis tekenen van het dier en beschrijven hoe ze water gebruiken. Ze kunnen er ook andere levende dingen bij betrekken die in dat ecosysteem leven. Oudere leerlingen kunnen een dag uit het leven van het dier beschrijven, gebaseerd op de fysieke obstakels en hun relatie met water. Stel verder onderzoek voor, wanneer dat nodig is.
Bouw verder op wat uw leerlingen hebben ge leerd en gezien in het Science Center met deze vragen om een gesprek op gang te brengen: • Wat heb je geleerd over water en wat heeft jouw verrast? • Hoe beïnvloeden jouw acties hoeveel water je verbruikt? Welke toekomstige keuzes kun je maken om deze kostbare hulpbron te beschermen? • Hoe zou jouw leven veranderen als je geen toegang tot water zou hebben? Wat zou je ervoor op willen geven? • Wie bezit water? Wie concurreert er voor? Is water een publieke of een private hulpbron? • Is schoon water een mensenrecht? • Hoe kunnen we het verbruik van natuurlijke hulpbronnen balanceren, terwijl we ze toch duurzaam behouden.
Schrijf een brief: Laat de leerlingen een brief schrijven
naar hun familie of lokale beleidsmakers over wat ze geleerd hebben op de tentoonstelling. Laat ze schrijven over hoe zij denken dat hun gezin of lokale gemeenschap water kan besparen.
Waterbesparing op school: Vraag leerlingen om te
onderzoeken op welke manieren hun school water verbruikt en brainstorm over manieren om te besparen (bijv. Het repareren van lekkages, het gebruiken van waterfonteintjes in plaats van flesjes water). Laat ze hun ideeën presenteren.
Wereldwijde waterkwesties: Laat scholieren wereld-
wijde waterproblemen en oplossingen beschrijven en categoriseren. Citeer vervolgens Einstein: “We kunnen geen problemen oplossen door op dezelfde manier te denken dan op het moment dat we ze hebben gemaakt” Brainstorm over nieuwe oplossingen. Gebruik ter inspiratie het internet. Als uitbreiding kunnen leerlingen hun eigen watergerelateerde uitvindingen ontwerpen of knutselen.
ONLINE HULPMATERIAAL Op het internet is een enorme hoeveelheid informatie te vinden met betrekking tot water. Hieronder zijn een aantal bronnen: •w ww.myithaka.nl/water: Op deze website is meerinformatie te vinden over de tentoonstelling • www.droppiewater.nl: Een educatieve website voor de basisschool over water • www.watereducatie.nl: Een algemene website over water en educatie • www.rijkswaterstaat.nl: De website van de overheid met betrekking tot water
Fleswater: Brainstorm met de leerlingen over verschil-
lende merken fleswater en maak daarvan een lijst op het bord. Doe vervolgens een geblinddoekte test met kraanwater en minstens drie soorten fleswater. Verdeel de klas in groepjes en geef ieder één merk. Laat ze onderzoeken hoe het is geproduceerd en hoe deze op de markt wordt gebracht. Laat leerlingen de voor- en nadelen benoemen van het gebruik van plastic flesjes. Vraag ze om het te vergelijken met de kosten van sinaasappelsap en benzine.
Wie bezit water: Verdeel de klas in twee groepen. Eén
groep vertegenwoordigt bedrijven (voor hen is water een handelsartikel die gekocht en verkocht wordt) en de andere groep vertegenwoordigt de bevolking (voor hen is water onvervreemdbaar en een collectief goed). Laat iedere groep hun kant van de kwestie onderzoeken. Laat ze discussieren over de vraag: “Van wie is het water?”
Credits Water: H2O = Liƒe is organized by the American Museum of Natural History, New York (www.amnh.org), and Science Museum of Minnesota (www.smm.org) in collaboration with Great Lakes Science Center, Cleveland; The Field Museum, Chicago; Instituto Sangari, São Paulo, Brazil; National Museum of Australia, Canberra; Royal Ontario Museum, Toronto, Canada; San Diego Natural History Museum; and Singapore Science Centre with PUB Singapore. Water: H2O = Liƒe is supported by a generous grant from the National Science Foundation
Exclusive corporate sponsor for education is:
C NI
D ATMOSPHER AN IC
TRATION NIS MI AD
The support of the National Oceanic and Atmospheric Administration is appreciated.
NATIONAL OC EA
The American Museum of Natural History gratefully acknowledges the Tamarind Foundation for its leadership support of Water: H2O = Liƒe, and the Johns Hopkins Center for a Livable Future for its assistance.
D
ER
S.
CE
U. EP
AR
TME
O NT OF C
MM
The Museum extends its gratitude to the Panta Rhea Foundation for its support of this Educator’s Guide, and the Park Foundation and Wege Foundation for their support of the exhibition’s educational programming and materials. © 2007 American Museum of Natural History. All Rights Reserved.
Foto Credits Cover – girl, © Rob Friedman; salmon, © Corbis / AGE Fotostock; iceberg, © AMNH / C. Chesek. Essential Questions – Katrina, © NASA; drip irrigation, © Leonardo Diaz Romero / AGE Fotostock. Useful Terms & Concepts – clouds, © Vanessa Van Ryzin. Come Prepared – leaf and ladybug, © Paul Sapiano. Teaching in the Exhibition – kangaroo rat, © AMNH / R. Mickens; Tonle Sap, © Maureen K / flickr.com; Mesopotamia marshland, © Curtis J. Richardson/ Duke University Wetland Center; water in air, © Paul Sapiano; snowflakes, © Julie Falk; rushing water, © VStock LLC.
WATER: H2O = Leven
myithaka.nl/water
PlattegrondVAN DE TENTOONSTELLING
Entree
1. Leven in Water
Al het leven heeft water nodig. Deze sectie toont enkele verrassende groepen dieren en planten die water op unieke manieren verzamelen opslaan en gebruiken.
2. Blauwe Planeet
Water vormt onze planeet. Deze sectie focust op het buitengewone H2O molecuul, de dynamische rol van water in de processen van de aarde en waar water in overvloed is of juist schaars.
3. Water Werkt
Mensen zetten water in om werk te verrichten. In deze sectie bespreekt de plaatsen waar zoet water wordt gevonden, hoe we het verzamelen en hoe het bijdraagt aan bijna alles water we produceren en consumeren.
4. Water Overal
Sommige plaatsen of seizoenen zijn extreem nat, andere zijn weer erg droog. Deze sectie verkent enkele van de natste en meest ijzige gebieden in de wereld, hoe soorten (waaronder de mens) zich hebben aangepast aan deze extreme omstandigheden en hoe klimaatverandering ze beïnvloedt.
6. Gezond Water
Schoon water en een goede gezondheid gaan hand in hand. Deze sectie verkent waar ons drinkwater vandaan komt, wat er komt kijken bij het zuiveren van water en waarom schoon water zo belangrijk is.
6. Geen Druppel
De helft van al het zoet water op aarde kan gevonden in slechts zes landen. Meer dan een miljard mensen hebben geen toegang tot veilig drinkwater. Deze sectie toont verhalen van enkele van de droogste gebieden op aarde en voorbeelden van technologieën om water te dragen.
7. Herstellen van Ecosystemen
Meer dan elke andere hulpbron, laat water het ecologische principe zien dat al het leven met elkaar is verbonden. Deze sectie laat zien hoe aquatische ecosystemen zowel breekbaar en veerkrachtig zijn.
8. Lokale Verhaal
Wij zijn hoeders van onze waterplaneet. Deze sectie verkent de mogelijkheden om water te besparen op een lokaal niveau. Mogelijkheden die je zelf kunt ondernemen.
WATER:H2O = Leven
Groep 1 t/m 6
VOOR JULLIE BEZOEK Deze discussievragen en activiteiten zijn ontworpen om het interesse van de leerlingen in de tentoonstelling te wekken en hen voor te bereiden op de concepten die ze tegen zullen komen. Kijk ook eens naar het materiaal dat bestemd is voor andere groepen, u kunt ze aanpassen voor uw eigen klas.
Discussie Om leerlingen alvast na te laten denken over wat ze gaan tegenkomen in de tentoonstelling vraag één of meer van de volgende vragen: • Wat zijn sommige activiteiten, zoals sporten en spellen, die mogelijk zijn door water? • Hoe verbruik je water? Waar gebruik je het? • Hoe zou je dag eruit zien zonder stromend water? • Wie of wat gebruikt water op onze planeet? • Waar op aarde vinden we water? En hoe zit dat met zoet water? • Waar gaat water naar toe als het verdampt? Wat voor een rol speelt de zon in dat proces? Waar komt regenwater vandaan? Hoe worden wolken gevormd? • Zou je water uit een poeltje drinken? Waarom wel of waarom niet? • Waar vind je vuil water in je huis? En schoon water? • Waarom is het belangrijk om geen water te verspillen?
Activiteiten
Zoet water versus Zout water Doel: Laten zien dat zoet water een beperkte hulpbron is Werkwijze: 1. Bespreek de verschillen tussen zoet en zout water, waar het wordt gevonden en hoe het wordt gebruikt, door gebruik te maken van een wereldkaart of een globe. 2. Vul een fles met water. Laat de leerlingen zich voorstellen dat in deze fles al het water op aarde zit. Vraag hoeveel ervan zoet water zou zijn. 3. Schenk een klein bodempje in een glas (ongeveer 1/8 gevuld). Leg uit dat dit water staat voor al het zoet water op aarde. Tweederde daarvan zit opgesloten in ijskappen en gletsjers, en minder dan een derde daarvan is beschikbaar voor ons als vloeibaar zoet water (minder dan een eetlepel). Laat zien dat het water dat in de fles overblijft staat voor 97% van het overgebleven water dat in alle oceanen en zeeën ter wereld is te vinden.
Watercyclus Doel: De drie fasen van water bestuderen Werkwijze: 1. B estudeer de watercyclus met de leerlingen. Deel ijsblokjes en bekertjes water uit en vraag ze om goed te bekijken hoe ze verschillen. Verhit de ijsblokjes vervolgens in een pannetje of waterkoker totdat het water kookt en stoom kan worden gezien. Dit om de derde fase te demonstreren. 2. Vraag leerlingen om een lijst samen te stellen waar ze deze verschillende fasen van water tegenkomen, zowel binnen als buiten. Op de website http://ga.water.usgs.gov/edu/watercycledutchhi.html kunt u een Nederlands diagram downloaden van de watercyclus. Kijk op onze website www.myithaka.nl voor meer lessuggesties die aansluiten op de tentoonstelling.
WATER:H2O = Leven
Werkblad
1. Ontdek de dieren Neem twee dieren uit de tentoonstelling en teken ze (Het mogen levende dieren, opgezette dieren of modellen zijn) Dier: Beschrijf waar deze woont:
Hoe verbruikt het water gebruikt? Welke aanpassingen helpen bij zijn overleving?
Dier: Beschrijf waar deze woont: Hoe verbruikt het water gebruikt? Welke aanpassingen helpen bij zijn overleving?
2. Ontdek de watercyclus Ga naar de sectie ‘Blauwe Planeet’. Daar vind je een sculptuur van de watercyclus. Dit model toont drie fasen van water. Gebruik je zintuigen om water te beschrijven als vast, vloeistof en damp. Vast:
Vloeibaar:
Damp:
Welke activiteiten in ons leven zijn mogelijk door water in de drie fasen vast, vloeistof en damp? Vast:
3. Voor verdere ontdekking
Vloeibaar:
Damp:
Als je door de tentoonstelling loopt, bedenk dan dingen over water die je nieuwsgierig maken. Schrijf op de achterkant van dit blad vijf of meer vragen die je over water hebt.
WATER:H2O = Leven
Groep 7 t/m 2e klas
VOOR JULLIE BEZOEK Deze discussievragen en activiteiten zijn ontworpen om het interesse van de leerlingen in de tentoonstelling te wekken en hen voor te bereiden op de concepten die ze tegen zullen komen. Kijk ook eens naar het materiaal dat bestemd is voor andere groepen, u kunt ze aanpassen voor uw eigen klas.
Discussie Om leerlingen alvast na te laten denken over wat ze gaan tegenkomen in de tentoonstelling vraag één of meer van de volgende vragen: • Wat zijn sommige activiteiten, zoals sporten en spellen, die mogelijk zijn door water? • Hoe heb je water verbruikt deze week? Hoe zou je dag eruit zien zonder stro mend water? • Op welke manieren hangt leven af van water? Wat zou er gebeuren als de watervoorraad plotseling verminderd? • Hoe zijn de industrie en de landbouw afhankelijk van water? • Waar op aarde vinden we water? En hoe zit dat met zoet water? • Hoe beweegt water? En hoe zit dat met zoet water? • Hoe beweegt water? Hoe verandert het? En hoe beïnvloedt het landschappen? • Waar komt het water dat we op school en thuis gebruiken vandaan? Waar gaat het naar toe als we er mee klaar • Is schoon water een menselijk recht? Wie bezit water? • Waarom is het belangrijk om geen water te verspillen?
Activiteiten
Wat weegt water? Doel: Om het gewicht van water te ervaren en het belang ervan voor het dagelijks leven te beseffen. Werkwijze: 1. Vul een aantal literflessen met water en verdeel ze in de klas. Zorg dat de dop er goed op zit. 2. Vraag leerlingen om te raden hoeveel een liter water weegt. Vertel vervolgens het antwoord: Een liter water weegt ongeveer een kilo. 3. Brainstorm en maak samen met de leerlingen een lijst over manieren hoe we iedere dag water gebruiken. 4. Vertel de leerlingen dat in sommige delen van de wereld water moeten dragen van de pomp naar een dorp kilometers verderop. Mensen, vaak vrouwen en meisjes, maken vaak meerdere tochten om in genoeg water voor hun familie te voorzien. 5. De gemiddelde hoeveelheid water die een Nederlander verbruikt is on geveer 120 liter. Vraag de leerlingen hoe hun gedrag zou veranderen als ze iedere dag die hoeveelheid naar huis zouden moeten dragen.
Hoeveel water verbruiken we?
Doel: Het visualiseren van de dagelijkse waterconsumptie Werkwijze: 1. L aat een leerling twee minuten lang zijn tanden poetsen, of net doen alsof. Eerst met een lopende kraan en vervolgens met de kraan alleen open tijdens het spoelen. eerlingen om een lijst samen te stellen waar ze deze verschillende fasen van water tegenkomen, zowel binnen als buiten. 2. Vang het water op en meet en vergelijk het verschil in waterverbruik tussen de twee experimenten. U en uw leerlingen kunnen diverse websites bezoeken over jullie watervoetafdruk: http://www.watervoetafdruk.be/ http://www.watervoetafdruk.org/?page=files/home www.h2oconserve.org/ (Engels)
WATER:H2O = Leven
Werkblad
1. Ontdek dieren en aanpassingen
Neem drie dieren uit de gehele tentoonstelling (Het mogen levende dieren, opgezette dieren of modellen zijn). Kruis op de kaart aan waar ze wonen. Beschrijf voor ieder dier zijn leefomgeving, de fysieke kenmerken die ze helpen zich aan te passen aan de omgeving en andere organismen die concurreren voor water in hetzelfde Animal: ecosysteem. [A] Leefomgeving: [B] Fysieke kenmerken: [C] Concurrerende organismen:
Dier:
Animal:
[A] Leefomgeving:
[A] Leefomgeving:
[B] Fysieke kenmerken:
[B] Fysieke kenmerken:
[C] Concurrerende organismen:
[C] Concurrerende organismen:
2. Verken wereldwijde waterproblemen & oplossingen De tentoonstelling vertelt het verhaal over de manier waarop mensen water gebruiken overal ter wereld. Lees over lokale verhalen in de secties: Water Werkt, Geen Druppel en Water Overal op de tentoonstelling. Beschrijf een voorbeeld van technologie die mensen helpt om water efficiënt te gebruiken.
3. Voor verdere ontdekking
Beschrijf een voorbeeld in een ander deel van de wereld waar technologie een negatief effect heeft gehad.
Als je door de tentoonstelling loopt, bedenk dan dingen over water die je nieuwsgierig maken. Schrijf op de achterkant van dit blad vijf of meer vragen die je over water hebt.
Verder ontdekken Naast de tentoonstelling Water H2O=Leven zijn er bij Ithaka Science Center diverse andere educatieve mogelijkheden om kinderen van alle leeftijden te interesseren en inspireren in de wereld van wetenschap en techniek. Waterwereld
Een bruisend speel- en leerpaleis, waar alles draait om de kracht van water. Leerlingen kunnen zelf aan de slag met de schroef van Archimedes, zelf een stuwdam bouwen, balletjes op waterstralen laten balanceren, zelf waterwerken maken en noem maar op.
Nederland en water
Op de eerste verdieping van Ithaka Science Center is een aparte ruimte waar aandacht is voor de Nederlandse Deltawerken. Beluister en bekijk het verhaal van de Nederlandse watergeschiedenis.
Bezige Bijenhoek
Wetenschap voor de allerkleinsten. Een uitdagend speellaboratorium voor de jonge onderzoeker waar de zintuigen worden geprikkeld. Alles draait om licht en geluid, geur en kleur en nog veel meer wonderlijke natuurfenomenen. hoe soorten (waaronder de mens) zich hebben aangepast aan deze extreme omstandigheden en hoe klimaatverandering ze beïnvloedt.
Science Show
Laat jullie verrassen door de wetenschap van alledag. In een sprankelende Science Show wordt met behulp van eenvoudige experimenten de dagelijkse wetenschap getoond.
Workshops
Volg met de hele klas een interessante workshop. Er zijn diverse mogelijkheden. Wij raden u aan onze workshops te volgen vanaf 7 jaar. Uiteraard staan wij ook open voor suggesties. Heeft u zelf een idee over de invulling van een project en kunt u daarbij gebruik maken van onze materialen, kennis en kunde neem contact met ons via
[email protected] of bel 077-3210101
Waterval
De entree van Ithaka Science Center is een schitterende waterval die in een kanaaltje stroomt tussen lichtgevende continenten. Bewonder ook de indrukwekkende pompen.
Samen bouwen aan de toekomst Word Lid! Schoollidmaatschap U kunt als school een lidmaatschap bij Ithaka Science Center afsluiten. U profiteert volop van de voordelen die wij te bieden hebben, zoals: - Onbeperkte toegang tot de tentoonstellingen - Een Science workshop per groep, per jaar - Onderwijsondersteuning - Het lenen van materialen en gereedschappen - Opzetten van projecten over wetenschap en techniek - En nog veel meer.. Prijzen voor een schoolabonnement: 1-jarig abonnement 3-jarig abonnement
9.95 per leerling per jaar 7,95 per leerling per jaar
Voor meer informatie over de schoollidmaatschappen kunt u contact opnemen via
[email protected] of bel 077-3210101
www.myithaka.nl
Wat we weten is eindig, Wat we niet weten is oneindig. We leven op een klein eiland in een oceaan van onverklaarbaarheid. Het is onze plicht in iedere generatie, om telkens een beetje meer land te claimen.
Het ultieme doel van Ithaka is om onze kinderen te helpen om dat te bereiken. Dr. Vaggelis Fragiadakis Ithaka Science Center, Venlo De tentoonstelling Water: H2O=Leven wordt mede mogelijk gemaakt door de steun van: Amac Apple Bosit Bruns BV Buro Top Dagblad de Limburger Energa Elektra Hüttinger Exhibition Engineering ING Bank Jumping Frog Lagotronics My Visuals Nic Pas Installatietechniek Océ Ophrys Systems Platform Bèta Techniek Radiant Technologies Scheuten Solar Glass Seacon Logistics Sormac Weir Minerals Willems BV
