Klas 3
“Profielstroom kiezen”
1
INHOUDSOPGAVE
Keuzebegeleiding Keuzebegeleiding in klas 3
3 3
Bovenbouw Inleiding Specifiek voor het Oelbert Profielstroom in klas 4 Lessentabel klas 4 Lessentabel klas 5 en 6 Extra vakken in klas 4 Wisselen van profielstroom
4 4 4 5 6 7 8 9
Profielstroom, Profiel en studeren na het Oelbert Vooropleidingseisen in het wetenschappelijk onderwijs
10 10
Informatie over de (examen)vakken in klas 4, 5 en 6 Nederlands Latijn en Grieks Frans Duits Engels Geschiedenis Aardrijkskunde Wiskunde Natuurkunde Scheikunde Biologie Economie Kunst Beeldend Levensbeschouwing Studium Generale in klas 4: Filosofie Tijdpad profielstroomkeuze voor de leerlingen in klas 3
11 11 12 13 13 14 14 15 16 16 17 18 18 19 20 21 24
2
Oosterhout, september 2015 Aan de leerlingen van klas 3, ouders/opvoeders, Hieronder vind u een overzicht van de belangrijkste informatie over de profielstroomkeuze in klas 3 en over de keuzebegeleiding daarbij. Als u na het lezen hiervan nog vragen heeft, kunt u altijd contact met mij opnemen. Met vriendelijke groet, Mw. M. Herman Decaan
Keuzebegeleiding De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid geeft als definitie van voortgezet onderwijs: "een gemeenschappelijke vorming op intellectueel, cultureel en sociaal gebied, die als grondslag dient voor de ontwikkeling van de persoonlijkheid … en voor een verantwoorde keuze van verdere scholing en beroep". Het onderwijsproces is bedoeld voor gemeenschappelijke vorming. Keuzebegeleiding daarentegen is bedoeld om de leerling te ondersteunen bij het maken van een welbewuste keuze voor zijn toekomst. Dit kan alleen in een proces van begeleiding naar zelfstandigheid. Het aantal keuzemomenten op school is groot; de gevolgen van zo'n keuze kunnen aanzienlijk zijn. Het belangrijkste doel van de keuzebegeleiding op het Sint-Oelbertgymnasium is de leerling te trainen in het krijgen van inzicht en vaardigheden, zodat hij steeds beter zijn eigen koers kan bepalen in zijn schoolloopbaan.
Keuzebegeleiding in klas 3 In de periode oktober 2015 – februari 2016 geeft de mentor van uw zoon of dochter een aantal lessen keuzebegeleiding aan de hand van de methode Keuzedossier. Het doel van deze lessen is vierledig:
de leerling meer bewust maken van eigen kwaliteiten, wensen, opvattingen en vooral van de noodzaak van het maken van een eigen keuze uitleggen hoe de Tweede Fase op het Oelbert werkt inzicht geven in de grote hoeveelheid beroepen de leerling een overzicht bieden van de opleidingen op HBO- en universitair niveau
Keuzedossier is een digitale methode over keuzebegeleiding en maakt tevens gebruik van een werkboek. Internet wordt gebruikt om internet informatie over opleidingen, vooropleidingseisen en beroepsmogelijkheden te krijgen. Elke leerling maakt een test om uit te zoeken welk persoonstype bij hem hoort. De uitslag van de test kan de leerling ondersteunen in het keuzeproces. Doordat de leerling tijdens het derde leerjaar procesmatig met kiezen bezig is, kan hij een zo verantwoord mogelijke keuze maken.
3
Bovenbouw Inleiding In het schoolplan van het Sint-Oelbertgymnasium staat, bij het hoofdstuk Totale Vorming, onder meer: “Op onze school gaat het niet alleen om kennisoverdracht, vaardigheden en attitudes, nodig voor een gymnasiumdiploma, gericht op vervolgstudie aan universiteit of hogeschool, maar ook om de gymnasiale meerwaarde. Behalve extra aandacht voor taal en cultuur gaat het om het leggen van verbanden tussen en binnen vakken; kritisch, vindingrijk, creatief en nieuwsgierig zijn, plezier hebben in lezen en leren, intrinsieke motivatie, veelzijdigheid en zelfstandigheid. Via ons onderwijs proberen wij bewust deze kennis, vaardigheden en attitudes verder te ontwikkelen. Dit gebeurt bij alle verplichte examenvakken, bij het aanbod van extra examenvakken en niet-examenvakken en tijdens buitenschoolse activiteiten.” Het Oelbert biedt daarom een breed en gevarieerd onderwijspakket aan.
Specifiek voor het Oelbert Onze school biedt in klas 4, 5 en 6 aan de geïnteresseerde leerling, veel mogelijkheden. Een greep: De keuze van één of meer extra examenvakken met een sprintuur of zonder les (verderop in dit boekje meer informatie hierover) De week veldwerk Limburg in klas 4 De Rome- of Griekenlandreis in klas 5 Goede leerlingen uit klas 4, 5 en 6 kunnen één semester colleges volgen aan de Universiteit van Tilburg of de Technische universiteit Eindhoven en leggen (alvast) een tentamen af. Masterclasses over uiteenlopende interessante onderwerpen, tweemaal per jaar, bieden verdieping en verbreding en zijn toegankelijk voor elke leerling die geïnteresseerd is in meer dan alleen de schoolvakken. De Tilburg University komt naar het Oelbert om leerlingen van klas 3 informatie te geven over het studeren aan de Universiteit en de verschillende vakken die daar gegeven worden, o.a. over het vak economie. In klas 4 bezoeken we een van de universiteiten in Nederland. Het Sint-Oelbertgymnasium hanteert voor het onderwijs in de bovenbouw de volgende uitgangspunten: Het onderwijs wordt zowel inhoudelijk (didactisch, begeleidend) als materieel (inrichting van het gebouw en leermiddelen) zoveel mogelijk toegesneden op de leerling. In de loop van de schoolcarrière traint de school de leerlingen in toenemende mate in het zelfstandig studeren. Wij bieden in de bovenbouw een brede gymnasiale vorming aan onze leerlingen.
4
Profielstroom in klas 4 In de loop van klas 3 kiest de leerling van het Oelbertgymnasium uit twee profielstromen. In klas 4 kiest de leerling pas het profiel. Wij stellen de leerling op deze manier in staat om de uiteindelijke keuze voor het profiel op een verantwoorde manier te nemen. Bovendien kan elke leerling zo kennis maken met examenvakken die in twee verwante profielen worden gegeven. Als een leerling kiest voor de Alfa-profielstroom, moe hij in klas 4 kiezen tussen het profiel Cultuur en Maatschappij (C&M) en Economie en Maatschappij (E&M). Hierbij is het vak economie is typerend voor E&M. Kiest de leerling voor de Bèta-profielstroom, dan wordt het een keuze voor Natuur en Gezondheid (N&G) of voor Natuur en Techniek (N&T) waarbij het vak Biologie is typerend voor N&G. In de vakkentabellen voor klas 5/6 staat precies aangegeven welke vakken de leerling verplicht volgt en welke vakken in klas 5 gekozen kunnen worden voor zijn profiel. Dit laatste is uiteraard afhankelijk van zijn profielstroomkeuze in klas 3. Zowel de vakken in de lessentabel voor klas 3 als de vakken uit de tabel van klas 5/6 zijn gegroepeerd in onderdelen: Gemeenschappelijk deel: alle vakken in dit deel zijn voor alle leerlingen in jaarlaag 5 en 6 verplicht. Profielstroomdeel of profielvakken: alle vakken in dit deel zijn voor alle leerlingen verplicht. Welke vakken er in dit deel zitten is per profiel verschillend. Profielkeuzevak: bij de keuze voor een profiel wordt het profieldeel wordt aangevuld met een vak naar keuze uit een beperkt aantal vakken. Uit welke vakken gekozen kan worden is per profiel verschillend. Het keuzedeelvak of keuze-examenvak: Verder kiest de leerling in klas 3 nog 2 en in klas 4 nog 1 extra keuzevak. Er kan uit veel vakken gekozen worden, maar ook dit is weer per stroom en profiel verschillend. Het reserve keuzedeelvak of keuze-examenvak: Alle leerlingen kiezen een reserve keuzevak in het keuzedeel. Dit reservevak vervangt alleen een keuzedeelvak dat rooster technische problemen geeft. Het vrije deel: Het vrije deel is een wat tegenstrijdige term aangezien op het Sint-Oelbertgymnasium dit vrije deel vastgelegd. In klas 4, 5 en 6 is dit het vak Levensbeschouwing en Studium Generale ( in klas 4) en alleen het vak levensbeschouwing in de klassen 5 en 6. Daar komt het profielwerkstuk nog bij. Het is in principe niet mogelijk om andere keuzes te maken dan die vastgelegd zijn in de vakkentabel.
5
Lessentabel klas 4 profielstromen
alfa
bèta
vak gemeenschappelijk NE deel EN/CAM verplicht al deze LA/GR vakken LO AK
vak NE EN/CAM LA/GR LO AK
gemeenschappelijk deel verplicht al deze vakken
profielstroomdeel verplicht al deze vakken
WAC EC GS
WBA NA SK
profielstroomdeel verplicht al deze vakken
KB
Bi
FA DU LA/GR
FA DU LA/GR EC GS
keuzedeel verplicht 2 van 3 vakken
keuzedeel verplicht 2 van 6 vakken waarvan tenminste 1 taal
KB
het 'vrije' deel verplicht al deze vakken
SG
SG
LB
LB
het 'vrije' deel verplicht al deze vakken
6
Profielen klas 5/6 Alfa
Bèta
CM
EM
NG
NT
gemeenschappelijke deel verplicht al deze vakken
NE EN/CAM LA/GR MA LO
NE EN/CAM LA/GR MA LO
NE EN/CAM LA/GR MA LO
NE EN/CAM LA/GR MA LO
profielvakken verplicht al deze vakken
WC / WA* GS AK
WA GS EC
WA / WB* Bi SK
WB NA SK
profielkeuzevak: NT 1 uit 2, NG 1 uit 2, EM 1 uit 3, CM 1 uit 4 verplichte keuze 1 vak
FA DU KB Fi
FA DU AK
AK NA
Bi WD
keuze-examenvak verplicht 1 vak
FA DU Fi KB LA/GR
FA DU Fi KB LA/GR AK
FA DU Fi KB LA/GR AK GS EC NA
FA DU Fi KB LA/GR AK GS EC WD Bi
het 'vrije' deel verplicht alle vakken
LB PWS
LB PWS
LB PWS
LB PWS
7
Extra vak(ken) in klas 4. Het Sint-Oelbertgymnasium biedt leerlingen ook de mogelijkheid hun algemene ontwikkeling en/of hun studiekeuzemogelijkheden te vergroten door één of meer extra examenvakken te kiezen. Zo’n extra vak is alleen haalbaar voor leerlingen die veel belangstelling voor dat vak hebben, uitstekend in staat zijn zelfstandig te werken en hoger dan gemiddeld scoren. Reglement extra examenvak(ken) in klas 4 (voor de huidige klas 3) Een extra examenvak wordt alleen toegestaan als op het overgangsrapport naar klas 4 is voldaan aan één van de onderstaande voorwaarden: 1. bij maximaal één vijf: één extra vak; 2. bij gemiddeld 6,5 of hoger, zonder onvoldoenden: twee extra vakken; 3. bij gemiddeld 7 of hoger, zonder onvoldoenden: drie of meer extra vakken; Leerlingen die niet voldoen aan deze voorwaarden, maar om een bijzondere reden toch een extra vak willen volgen, worden besproken op de overgangsvergadering. Leerlingen geven hun wens voor een of meer extra examenvakken aan bij hun voorlopige profielstroomkeuze. De mentor bespreekt de gemaakte keuze met de leerling: de leerling kan de keuze ook bespreken met de decaan mevr. M. Herman. Tijdens de ouderavond in april kunnen ouders de keuze met de docent bespreken en met de mentor en/of decaan. Leerlingen geven bij hun definitieve profielstroomkeuze, opnieuw hun wens aan voor één of meer extra examenvakken. Circa twee weken voor de laatste toetsweek bekijkt de leerling of er aan de cijfergrens voldaan wordt. Zo niet, dan bespreekt de leerling met de mentor of er sprake is van bijzondere redenen om toch een extra examenvak te nemen. Wanneer dat het geval is, dient de leerling zelf deze redenen schriftelijk toe te lichten en deze motivatie in te leveren bij de coördinator. De coördinator mevr. M. Verhagen en de mentor maken onder meer op basis van deze motivatie een voorstel om wel of geen toestemming te geven voor het volgen van het extra examenvak en de docentenvergadering beslist daarover tijdens de overgangsrapportvergadering. De uitslag van de stemming wordt per mail verstuurd. Ouders en leerlingen kunnen schriftelijk bezwaar tegen deze uitslag indienen bij de rector. De rector deelt de beslissing binnen een week schriftelijk mee aan de leerlingen en ouders. Het aanbod van de extra vakken is hetzelfde als van de vakken in het keuzedeel (in klas 5 van de keuze-examenvakken) in de gekozen profielstroom. Leerlingen die alfa kiezen kunnen maximaal 1 extra vak nemen; leerlingen die bèta kiezen kunnen kiezen uit maximaal 4 extra vakken. Tevens kunnen leerlingen die alfa kiezen Biologie als extra vak opnemen (deze leerlingen hebben dan maximaal 2 extra vakken). In een extra vak krijgen de leerlingen geen les; alleen wanneer een extra vak door tenminste tien leerlingen wordt gevolgd, wordt er een sprintuur (één les per week in het betreffende vak) aangeboden. In klas 4 kan ten hoogste één extra examenvak met een zogenaamd sprintuur worden gevolgd. Leerlingen die alfa hebben gekozen en Biologie als extra vak opnemen, krijgen geen sprintuur. Aanwezigheid bij een sprintuur is niet verplicht.
8
Na toestemming van de coördinator is het mogelijk, afhankelijk van het rooster en na overleg met de betreffende docent, af en toe verplichte lessen om te zetten in lessen voor een extra vak. De leerling moet afwezigheid bij de verplichte les wel elke keer doorgeven. Wanneer de leerling in de loop van klas 4 overweegt een extra vak te laten vallen, dient hij/zij eerst met de vakdocent, de mentor en als laatste de decaan te overleggen. Daarna ontvangt de coördinator een schriftelijke bevestiging van de ouders. Desgewenst kan de leerling aan het einde van klas 4 besluiten het extra examenvak te laten vallen. De leerling en ouders moeten dat schriftelijk meedelen aan de coördinator, uiterlijk in de laatste week van mei. In gevallen waarin dit reglement niet voorziet, beslist de rector.
Wisselen van profiel(stroom) In de bovenbouw is het wisselen van profiel(stroom) niet het uitgangspunt.
9
Profielstroom, Profiel en studeren na het Oelbert Een profiel(stroom) kies je op basis van je persoonlijkheid, je mogelijkheden en je interesse. Samen met de mentor en de methode Keuzedossier gaat de leerling dit schooljaar voor het eerst procesmatig aan de slag om kennis op te doen over studie en beroep en om zijn persoonstype in kaart te brengen. In de jaren daarna stimuleren we leerlingen om zich zelfstandig verder te verdiepen in hun studiekeuze. In de moderne maatschappij komen zowel alfa- als bèta opgeleiden goed tot hun recht in veel beroepen. Het aanbod van opleidingen in Nederland is groot en gevarieerd. Het is de kunst om die opleiding te zoeken die het beste bij je past. Met een gymnasiumopleiding ligt een universitaire opleiding voor de hand, maar een HBO-opleiding kan ook heel goed bij je passen. De goede profielstroomkeuze is de eerste belangrijke stap.
Vooropleidingseisen in het wetenschappelijk onderwijs Alle WO-opleidingen in de sector Gedrag en Maatschappij, Taal en Communicatie, Cultuur en Kunst, Onderwijs en Opvoeding, Recht en Bestuur zijn voor alle profielen direct toegankelijk. Voor opleidingen in de sector Economie en Bedrijf is het vak economie niet vereist voor leerlingen met een bètaprofiel. Een alfaleerling moet E&M kiezen om aan een studie in de economische sector te kunnen beginnen. In de sector Gezondheid zijn biologie en natuurkunde verplicht voor een geneeskundige opleiding. De opleidingen in de sectoren Techniek, Exact en Informatica geven absoluut de voorkeur aan wiskunde B boven wiskunde A en daarnaast natuurkunde (in de meeste gevallen). Dit betekent dat je voor het N&T-profiel moet kiezen om een technische of natuurkundige opleiding te kunnen volgen. De opleidingen in de sector Aarde en Milieu die door Wageningen Universiteit worden aangeboden zijn veelal uniek . De meeste opleidingen vragen een N&T of N&G profiel, maar er zijn opleidingen bij die je ook met E&M of C&M kunt doen (bijvoorbeeld Gezondheid en maatschappij, Bedrijfs- en consumentenwetenschappen, Bos- en natuurbeheer (wel ak of bio verplicht), Internationale ontwikkelingsstudies).
10
Informatie over de (examen)vakken in klas 4, 5 en 6 Hieronder presenteren alle vakken zich aan de leerling in de bovenbouw. Op die manier word je beter voorbereid op wat je kunt verwachten van het onderwijs in de vakken de komende jaren. In januari zullen de vakdocenten tevens in de lessen voorlichting geven over de inhoud van hun vak in de Tweede Fase.
Nederlandse taal en letterkunde Hoewel je bij het vak Nederlands niets te kiezen hebt, willen we je er toch graag van op de hoogte brengen wat je in de bovenbouw bij dit vak mag verwachten. We onderscheiden vijf belangrijke onderdelen in onze moedertaal. - De spreekvaardigheid: je oefent in spreekbeurten en presentaties voor je grote eindexamenbetoog in klas 6. Bovendien weet je deel te nemen aan een discussie naar aanleiding van wat je gehoord hebt bij andere spreekbeurten. Je begrijpt dat je niet alleen correcte formuleringen moet gebruiken, maar ook een correcte argumentatie. Oefeningen in formuleren en argumentatie zul je dan ook veelvuldig moeten maken. - De schrijfvaardigheid: hier hebben we het natuurlijk niet alleen over spelling. Hoezeer een juiste spelling ook gewenst is, de nadruk ligt toch vooral op de kracht van je woordkeuze, zinsbouw, alinea-indeling en opzet van het geheel. Wat je bij spreekvaardigheid aan formuleren en argumenteren geleerd hebt, komt je hier goed van pas. Speciale aandacht geven we aan de verwerking van bronmateriaal. Waar zoek je wat? Hoe schat je de betrouwbaarheid van bronnen in? Hoeveel neem je van een bron over? Hoe citeer je? Je legt in de loop van een schooljaar een schrijfdossier aan waaruit jouw progressie als schrijver blijkt. Dit handelingsdeel moet je naar behoren afgerond hebben, voordat je aan het eindexamenonderdeel “schrijven” mag deelnemen. - De luistervaardigheid: eigenlijk komt dit onderdeel er maar bekaaid van af, want het wordt niet apart getoetst. Natuurlijk merkt iedereen wel of je bij een spreekbeurt goed geluisterd hebt aan de mate waarin je na afloop deelneemt aan de discussie. En eigenlijk oefen je jezelf iedere les in nauwkeurig luisteren als een docent instructie geeft, maar je krijgt dus geen apart punt. - De leesvaardigheid: je krijgt steeds moeilijker teksten voorgeschoteld. Je moet dan bewijzen dat je ze gesnapt hebt door ze samen te vatten of door vragen over die tekst te beantwoorden. Je krijgt meerkeuzevragen en open vragen. Soms moet je de belangrijkste zin citeren, een andere keer vragen we je naar de bedoeling van de auteur. Kortom: je krijgt allemaal vragen waarvan wij denken dat wij uit de antwoorden kunnen aflezen of jij een goede leesvaardigheid hebt. Bij alle genoemde onderdelen oefen je met de methode Nieuw Nederlands. -
Literatuur als cultuuruiting: lezen voor je lijst of lezen voor je lol? Hopelijk weet jij een combinatie te maken van die twee. Je werkt in de bovenbouw met de literatuurmethode Laagland. Naast de theorie biedt dit boek veel teksten en een literatuurgeschiedenis. Je moet delen samenvatten. Die komen, samen met je reflecties over je eigen leesgedrag, in je literatuurdossier. Dat bestaat hoofdzakelijk uit verslagen van boeken die je gelezen hebt. Ook
11
dit handelingsdeel moet je naar behoren afgerond hebben om recht te hebben op deelname aan het eindexamen.
Latijn en Grieks Voor beide talen (4 uren per week) is de opzet en de zwaarte en het aantal uren min of meer gelijk. In de eerste helft wordt de basismethode (Pallas 2 en Roma 2) afgemaakt. In de tweede helft ga je kennis maken met ‘echt’ Grieks en/of Latijn (en/of: je mag namelijk met twee klassieke talen verder na klas 3, het hoeft niet). In de tekstboeken Pallas 3 en Fortuna staan uit verscheidene genres teksten van verschillende schrijvers uit uiteenlopende perioden. Je maakt kennis met tekstfragmenten van geschiedschrijvers en redenaars, maar ook lees je liefdespoëzie of tragedie, of satirische stukjes vol kritiek op de maatschappij van die tijd. Verder kun je denken aan filosofische teksten (Plato, Seneca) en natuurlijk aan de jou bekende verhalen van Homeros (over Odysseus en Achilles) en Vergilius (over Aeneas). Zeer gevarieerd dus, leuk en leerzaam. Een groot verschil met klassieken in de onderbouw is dat je nu ook gaat kijken naar het hoe en waarom van de teksten: waarom is de tekst geschreven, wat wil de schrijver zijn lezer vertellen, en op welke manieren vraagt én krijgt hij de aandacht van ons, die lezer? Er wordt met studiewijzers gewerkt. Naast proefwerken en proefvertalingen krijg je bij Latijn/Grieks ook nog gewoon so’s over woordjes en/of grammatica.
12
Frans Hoe ziet het vak Frans in de klas 4 eruit? De vier vaardigheden lezen, schrijven, spreken en luisteren worden getraind zodat je in ieder geval genoeg basiskennis hebt om je in het Frans te redden en o.a. eenvoudige boekjes kunt lezen. Ook blijven we net als in de onderbouw aandacht besteden aan Frankrijkkunde dat vanzelfsprekend is als je deze taal bestudeert. Je kunt er ook voor kiezen om je kennis van het Frans uit te breiden. In klas 5 en 6 worden dezelfde vaardigheden getraind op een hoger niveau. Er wordt gestreefd naar afwisseling in werkvormen: zo oefenen we spreekvaardigheid in tweetallen of kleine groepen met afwisselend materiaal naast de leerboeken. Luistervaardigheid kun je trainen met de opdrachten uit je boek, maar uiteraard ook met Franse programma’s zoals nieuwsuitzendingen of filmfragmenten. Onze mediatheek is toegerust om een kleine groep leerlingen individueel luisteroefeningen te laten maken. Daarnaast ga je in klas 5 en 6 kennismaken met de Franse literatuur. We bestuderen dan gevarieerde teksten (proza, poëzie en toneel) en ook hier kiezen we afwisseling in de werkvormen. Uiteraard wordt ook een klein aantal boeken gelezen.
Duits Wat gaan we doen? Op de eerste plaats krijg je alle vier vaardigheden die je nodig hebt om in een Duitstalige omgeving je weg te vinden. Dat wil zeggen: leesvaardigheid, schrijfvaardigheid, luistervaardigheid en spreekvaardigheid. Van die vier vaardigheden worden er aan het eind van het jaar maar drie getoetst. Welke dat zijn, blijft een verrassing. Het moet per slot van rekening wel spannend blijven. Het niveau van Duits in klas vier is heel anders dan in de onderbouw. Daar waren alle teksten die je onder ogen kreeg speciaal voor het onderwijs bewerkt. Maar in de bovenbouw krijg je echt Duits, zo uit kranten, tijdschriften, radio of tv geplukt en in de klas gepresenteerd. We gaan samen een echt goed boek lezen en een Duitse film bekijken, en nu eens zonder ondertiteling. We schrijven samen een paar foutloze Duitse brieven. En ook leer je een eenvoudige presentatie in het Duits te houden. Kortom: na dit jaar beheers je alle vaardigheden op basisniveau. Goed genoeg om na dit jaar Duits af te sluiten. Maar je kunt er ook voor kiezen om ermee door te gaan in klas 5 en 6. Het interessante daaraan is, behalve dat je er dan eindexamen in doet en het cijfer dus op je cijferlijst verschijnt (doet het goed bij sollicitaties in handel en industrie), dat je ook literatuur krijgt. En als je weet dat de Duitse literatuur tot de mooiste en beste van Europa behoort, is je keuze gauw gemaakt …
13
Engels In klas 4, 5 en 6 volgen alle leerlingen verplicht hetzelfde basisprogramma. In alle jaren komen steeds dezelfde vaardigheden opnieuw aan bod, te weten: - schrijfvaardigheid, waarin spelling, woordkeuze en grammatica besloten liggen. - luister- en kijkvaardigheid - spreekvaardigheid, waarin uitspraak en gespreksvaardigheid besloten liggen. - leesvaardigheid. Steeds worden deze vaardigheden aan de hand van telkens nieuwe onderwerpen geoefend en verdiept; onderwerpen als "Ierland", "Amerika", "Een jaar in het - Engelstalige - buitenland, enz. Ook literatuur komt in alle jaren stevig aan bod, met onderwerpen als "de Renaissance", "de Romantiek", en "oorlogsliteratuur" bijvoorbeeld, en met het zelfstandig lezen en in de klas bespreken van romans, toneelstukken en gedichten. We proberen steeds de ratio, en de emotie en de muze gelijkelijk aan bod te laten komen. In alle lessen is de voertaal zoveel mogelijk het Engels. Niet iedereen kan Engels, maar iedereen kan wel Engels leren. Er is geen Engelsman die geen Engels spreekt.
Geschiedenis Welke onderwerpen? Geschiedenis in de bovenbouw bestaat niet meer uit abstracte thema’s als “oorlog en vrede”, “opvoeding en onderwijs”, “volkscultuur en feestcultuur”, maar benadrukt de ontwikkeling van overzichtskennis en het kunnen indelen in – en herkennen van – de verschillende tijdvakken. De onderwerpen die daarbij aan de orde komen zijn zeer divers: in de bovenbouw doorloop je namelijk alle tijdvakken van de oudheid tot aan de éénentwintigste eeuw. Daarbij kun je onderwerpen tegenkomen als het Byzantijnse rijk, keizer Napoleon III en de oorlog in Vietnam. Maar ook bekende onderwerpen als Karel de Grote, de Franse revolutie en de koude oorlog passeren de revue. In klas 4 komt bovendien de hele geschiedenis van Nederland aan bod, van de Oudheid tot heden – een afwisselende materie. Wat wordt er van je verwacht? Als leerling in de bovenbouw van het gymnasium moet je beschikken over een gedegen feitenkennis. Wij redeneren daarbij dat je de feiten pas werkelijk kent als ze ook worden begrepen. Dit betekent dat je al je antwoorden met (controleerbare!) feiten moet kunnen onderbouwen. Kennis van de geschiedenis hebben houdt dus ook in: betekenis kunnen geven aan de historische feiten. Behalve 14
kennis moet je ook inlevingsvermogen hebben: dat wil zeggen dat je in elk geval bereid bent om te proberen je te verplaatsen in een andere tijd, waarin de mensen andere emoties en motieven hadden dan nu – kortom dat je het verleden probeert te begrijpen vanuit het perspectief van de mensen uit dat verleden zelf. Pas daarna kun je een afgewogen eigen oordeel over dat verleden gaan vormen. Wat leer je nog meer bij het vak geschiedenis? De veelheid aan informatie, verspreid over zoveel landen en periodes kan wel eens verwarrend werken. Daarom leer je vooral historisch inzicht te ontwikkelen, dat wil zeggen: om de kernmerken van de verschillende tijdvakken te herkennen. Door een grote variëteit aan bronnenmateriaal te bestuderen krijg je een steeds beter beeld van elk tijdvak. Door de verschillende personen, landen en standpunten ga je zien dat het nét allemaal wat anders ligt, dan je in de onderbouw misschien veronderstelde. Ingewikkelder, maar interessanter. Na verloop van tijd ga je ontwikkelingen in de geschiedenis herkennen en de tijdvakken en hun opeenvolging logisch vinden. Als je zó ver bent, ben je klaar voor het nieuwe eindexamen. Voor het vak geschiedenis is het meestal niet voldoende als je enige tijd voor een toets begint met het leren van de stof. Historisch inzicht ontwikkel je door er langere tijd mee bezig te zijn, bijvoorbeeld door mee te doen aan activiteiten in de klas. Als extra-vakker is dit meestal niet mogelijk, omdat de mogelijkheid om les te volgen ontbreekt. Het volgen van geschiedenis als extra vak is dus praktisch niet mogelijk.
Aardrijkskunde Aardrijkskunde presenteert zich graag als een actueel vak met een belangrijke algemeen vormende waarde. Veel onderwerpen die in het nieuws zijn, hebben geografische raakvlakken. Of het nu gaat over ruimtelijke ordening, over de noodzaak de rivierdijken in Nederland te verhogen, over tsunami’s, het ‘hurricane season’ of over Afrikanen die met gammele bootjes proberen Europa te bereiken. In klas 4, 5 en 6 komen zowel fysisch als sociaal-geografische onderwerpen aan bod. In de vierde leggen we de basis voor de onderwerpen van het schoolexamen en het centraal examen. Dat doe we aan de hand van een aantal thema’s, zoals geologie, bodemkunde, klimaat- en weersystemen, demografie, ruimtelijke ordening en noord-zuid tegenstellingen. Daarbij moet je denken aan actuele onderwerpen zoals de mondiale migratieproblematiek de aanleg van grote infrastructurele werken (HSL / Betuwelijn / Tweede Maasvlakte) locatiekeuze voor nieuwbouwwijken klimaatveranderingen veranderend leefmilieu continentbewegingen
15
Ook ‘het land’ is terug van weggeweest in de bovenbouw van onze school. ‘Leerlingen vinden landen leuk’, weten we uit ervaring. Wanneer je de thema’s die hierboven zijn genoemd leert toepassen in een land, dan leer je veel gemakkelijker generaliseren. Daarmee bedoelen we, dat je je dan in andere landen ook gemakkelijker kunt oriënteren. Aan het begin van klas 4 staat het veldwerk in Zuid-Limburg op het programma. Daar voer je je eerste praktische opdracht uit die meetelt voor je schoolexamendossier.
Wiskunde A, C en B In klas 4 volgen leerlingen of een WAC- of een WBA-programma. Bij wiskunde B ligt de nadruk op de formele en abstracte kant van het vak en wordt er meer zelfstandigheid vereist bij het bestuderen van de theorie, tevens dien je vaardig en inzichtelijk om te gaan met formules en algebraïsche berekeningen. Je moet bijvoorbeeld in staat zijn om bepaalde vergelijkingen en waarden zonder hulp van de grafische rekenmachine op te lossen en te berekenen, bewijs leveren van de stof, een exact antwoord geven, herleiden van breuken en werken met meetkundige figuren. Bij wiskunde A en C gaat het vooral om toepassing van de wiskunde in praktijksituaties, denk o.a. aan statistiek, kansberekening en vaak maak je dankbaar gebruik van de (grafische) rekenmachine. De formele kant van de wiskunde is hier dan ook minder aanwezig. Wiskunde D kun je alleen bij N&T kiezen. Het kan een profielkeuzevak zijn, een keuze-examenvak of een extra vak. Het is vooral belangrijk als je echt de exacte kant op gaat, bijvoorbeeld naar een van de technische universiteiten. Als je iets wilt gaan studeren waarbij de vakken wiskunde B en meestal ook natuurkunde verplicht zijn. Wiskunde D is voor degenen die goed in wiskunde zijn en het ook een leuk vak vinden. In wiskunde D krijg je o.a. te maken met statistiek en kansrekening, wiskunde in wetenschap, dynamische modellen (rekenen aan veranderende of bewegende systemen), analytische meetkunde en keuzeonderwerpen. Het vak is nog in ontwikkeling want het wordt vanaf schooljaar 2008-2009 voor het eerst gegeven.
Natuurkunde In de klassen 4, 5 en 6 komen achtereenvolgens aan bod : van domein A, vaardigheden, de subdomeinen: taalvaardigheden, reken/wiskundige vaardigheden, informatievaardigheden, technisch-instrumentele vaardigheden, ontwerpvaardigheden, onderzoeksvaardigheden, maatschappij studie en beroep. 16
van domein B, Elektriciteit en magnetisme, de subdomeinen: elektrische stromen, elektromagnetisme, inductie en wisselstromen; van domein C, mechanica, de subdomeinen: rechtlijnige bewegingen, kracht en moment, arbeid en energie, kromlijnige beweging. van domein D, warmteleer, de subdomeinen: gas en vloeistof, thermische processen; van domein E, golven en straling, de subdomeinen: licht ( deels ), trilling en golf, radioactiviteit.
Scheikunde In de klassen 4, 5,en 6 komen aan bod: van domein A, vaardigheden, de subdomeinen: taalvaardigheden, reken/wiskundige vaardigheden, informatievaardigheden, technisch-instrumentele vaardigheden, ontwerpvaardigheden, onderzoeksvaardigheden, maatschappij studie en beroep. van domein B, stoffen structuur en binding, de subdomeinen: processen/reacties, atoombouw en periodiek systeem, bindingstypen en eigenschappen, namen en formules. van domein C, koolstofchemie, de subdomeinen : toepassingen van synthetische polymeren, andere toepassingen van koolstofverbindingen, reacties van koolstofverbindingen, structuren van koolstofverbindingen. van domein D, biochemie, de subdomeinen : stofwisseling, structuren van biochemische stoffen. van domein E, kenmerken van reacties, de subdomeinen : toepassingen, reactiesnelheid, evenwichten, rekenen aan reacties. van domein F, chemische techniek, de subdomeinen : het maken van stoffen, het scheiden en zuiveren van stoffen,stoffen aantonen, analysetechnieken, procesindustrie. van domein G, zuren en basen, de subdomeinen : toepassingen, onderzoek, kenmerken reacties en de Bronstedt-theorie, berekeningen,namen en formules. van domein H, redox, de subdomeinen :toepassingen, redox als proces, redoxreacties.
17
Biologie Wat is het nut van het vak biologie? Met biologie krijg je je hele leven te maken. In je persoonlijk leven maar ook in je werk Bij iedereen spelen zaken als ziekte, lichaamsverzorging, voortplanting en seksualiteit een belangrijke rol. En ook in heel veel beroepen moet je rekening houden met gezondheid, milieu, hygiëne, erfelijkheid, voedselproductie en andere biologische aspecten. Als je in klas 4 kiest voor biologie dan krijg je voldoende biologische bagage mee voor je latere werk maar ook voor je verdere privé- leven. Wat krijg je zoal bij biologie? Je doet heel veel kennis op over hoe levende wezens in elkaar zitten en hoe het mogelijk is dat zij levensverschijnselen vertonen. En hoe zij van elkaar afhankelijk zijn. En hoe we met onze kennis ziekten kunnen bestrijden, milieuproblemen veroorzaken en op kunnen lossen, enzovoorts, enzovoorts. Uiteraard doen we ook veel practica. Uiteindelijk zul je in staat zijn met allerlei biologische technieken een eigen experimenteel onderzoek uit te voeren. Laat je niet weerhouden om Biologie als extra vak te kiezen: we verwachten dan dat je de grote stukken van de stof zelfstandig kunt doornemen. We zijn als docent natuurlijk bereid je daarbij te helpen. Dus: Biologie is een leuk en nuttig vak. ’t Gaat vaak over je eigen lijf, je hebt er later heel dikwijls in je werk mee te maken en ’t is nog interessant ook.. Meer weten? Je kunt voor verdere informatie natuurlijk terecht bij de biologiedocenten.
Economie Economie is leuk en lastig. Het is leuk omdat je gaat leren hoe de maatschappij economisch in elkaar zit. Daartoe leer je een hoop theorie en ontdek je dat die theorie ook in de praktijk van alledag te vinden is. De praktijk zie je in de kranten, hoor je op het nieuws op radio en tv, lees je in tijdschriften, hoor je veel van op prinsjesdag, merk je in je portemonnaie aan de prijzen die je moet betalen voor de spullen die je koopt, en nog veel meer. Economie is dus bij uitstek een vak dat zowel theoretisch is als praktisch. Basis is de theorie en die begint in klas 4.
18
Bij die theorie hoort een stevig potje wiskunde. Dat vinden veel leerlingen minder leuk, zelfs lastig. In de praktijk blijkt steeds weer dat mensen met een hekel aan wiskunde er eigenlijk best mee kunnen werken als ze zich er toe zetten om het te doen. Economie is verder lastig omdat je veel zelf moet doen. Dus zelf iets zoeken, zelf de sommen maken, zelf nakijken. In klas 3 wordt er geen les gegeven in het vak economie. Ter kennismaking worden er gedurende het jaar gastlessen gegeven, zodat leerlingen een goed beeld krijgen van het vak voordat ze het eventueel kiezen. Mocht dit toch niet voldoende zijn, dan zijn de economiedocenten altijd bereid individueel extra informatie te geven over economie in de bovenbouw.
Kunst Beeldend “Een gelikt stukje artwork zegt meer dan duizend formules” kopte de Volkskrant op 29 september 2012. “Picasso maakt nu games. Echte kunst vind je tegenwoordig in de games van Nederlandse ontwerpers” vervolgde de krant op 20 oktober 2012. Beelden werken! Er is in deze tijd veel informatie ter beschikking. Beelden helpen deze informatie over te brengen. In één oogopslag trekken beelden aandacht. Ze vatten samen, werken op het onderbewuste, verhelderen ingewikkelde zaken, inspireren, nodigen uit. Het is een zegen wanneer je kunt omgaan met beelden. In elke studie en in elk beroep is het handig ze te kunnen ontwikkelen en interpreteren. Niet alleen de technisch ingenieur of de kunstenaar in de dop, maar ook een advocaat of chirurg heeft bovendien profijt van de typische vaardigheden en algemene houding die KB aanbrengt door het stimuleren van juist de andere helft van de hersenen. Voorbeelden hiervan: het zelf zoeken naar meer dan één oplossing, nieuwe wegen durven bewandelen, vindingrijke combinaties maken, associërend gedrag, esthetisch gevoel, motorische controle, criteria bepalen en eigen onderzoek opzetten, mening kunnen vormen door middel van kritisch kijken, interpreteren, grote verbanden zien, kunnen omgaan met emoties van jezelf en van anderen. Door zo’n advocaat of chirurg wil ik mij wel laten helpen!
19
Wij zijn blij dat op het Sint-Oelbertgymnasium zowel Alfa’s als Beta’s Kunst als eindexamenvak kunnen kiezen en daadwerkelijk kiezen. Ook de economische aspecten van beelden (reclame, massamedia) komen aan bod in theorie en praktijk. Hoewel de praktijk beeldend is (platte vlak, ruimtelijk en animatiefilm), richt de theorie zich op cultuur en cultuurgeschiedenis, dus ook op muziek, dans en drama. Je rondt je beeldend werk (S.E. 50% meetellend) af met o.a. tweemaal een heuse ‘Meesterproef’. Het theoretisch centraal examen(C.E. 50% meetellend) zal per computer gaan (compex). Kunst Beeldend scoort op het Oelbert hoog. Wij adviseren extra vakkers minimaal 1 reguliere les bij te wonen per week.
Levensbeschouwing In de klassen 4, 5 en 6 komen achtereenvolgens verschillende aspecten van het vak levensbeschouwing aan bod. In klas 4 ligt de nadruk op de ethiek, het handelen van de mens, de praktische kant van levensbeschouwing ( waarden en normen). Ons handelen en hoe wij denken over wat goed handelen is en wat niet, berust op wat wij belangrijk vinden, de moeite waard, op wat wij willen bereiken in het leven (waarden).Daarnaast besteden we aandacht aan de relatie man/vrouw in historisch, sociaal en ethisch perspectief. In klas 5 gaan we na hoe er in de loop van de geschiedenis en op verschillende plaatsen gedacht is over religie, de theoretische kant van levensbeschouwing, religie als cultureel verschijnsel. Na een algemene inleiding gaan we dieper in op één religie, nu het christendom, met bijzondere aandacht voor de bronnen, bij het christendom de bijbel. In klas 6 tenslotte ligt het accent op afzonderlijke thema's, bv. het kwaad, of de vraag 'bestaat God?' (wat bedoelen we eigenlijk als we zeggen 'God bestaat niet'), of vragen en discussies rond de islam, of andere (actuele) onderwerpen naar keuze.In dit jaar wordt getracht de leerling zelf op zoek te laten gaan naar die momenten in het leven waarbij we uit onze ‘comfortzone’stappen.Verder kijkennen reiken naar het ons onbekende in het leven . 20
Bij alle onderwerpen in deze drie jaren is het van belang onze eigen visie te verbreden en te verdiepen. Om daar een samenhangend en overzichtelijk geheel van te maken beginnen we in klas 4 met de aanleg van een dossier, dat we in de loop van klas 5 en 6 verder zullen uitwerken.
Studium Generale In klas 4 krijg je voor Studium Generale filosofie.
Filosofie . Wat is filosofie? Filosofie houdt zich bezig met vragen als: Wat is het verschil tussen mens en dier? Zijn er absolute normen en waarden die voor alle mensen gelden? Is het gevoel een bron van kennis? Is de zintuiglijke waarneming altijd betrouwbaar? Wordt menselijk gedrag bepaald door de genen of door de cultuur? Heeft de mens behoefte aan een moraal? Wat maakt een redenering logisch geldig? Wat is het verschil tussen kennis en mening? Dit zijn enkele vragen die in de filosofielessen aan de orde komen. Zoals je ziet zijn de onderwerpen zeer verschillend. Toch bestaat er ook een verwantschap tussen dit soort vragen. Het zijn fundamentele vragen, waarop het antwoord niet direct te geven is. In de filosofie wordt geprobeerd de antwoorden zo goed mogelijk te beargumenteren. De geschiedenis van de filosofie is dan te zien als het aanleggen van een reservoir van denkbare antwoorden. Filosofie biedt geen pasklare antwoorden, maar laat zien dat het antwoord dat je geeft afhangt van het perspectief dat je kiest en de vooronderstellingen die je hanteert. Bovenstaande vragen behoren tot de deelgebieden van de filosofie, die in de lessen centraal staan: wijsgerige antropologie, ethiek, kennis- en wetenschapsleer, sociale filosofie, metafysica, cultuurfilosofie en esthetica. Waarom filosofie? Vanaf de klassieke oudheid tot nu heeft de mens vragen gesteld over de werkelijkheid en de vele aspecten daarvan. Nu worden vele van deze vragen beantwoord door de moderne wetenschap. Maar er blijven dan nog een aantal belangrijke vragen onbeantwoord. Tevens roepen de moderne wetenschap en techniek ook weer nieuwe vragen op. Denk aan het milieu. Wat is eigenlijk de plaats van de mens binnen de gehele natuur? Willen we de natuur beheersen en kunnen we dat eigenlijk wel? Moeten we de mens ook tot de natuur rekenen of niet? Denk bijvoorbeeld aan genetische modificatie, waardoor het misschien mogelijk wordt een nieuw soort mens te scheppen in een laboratorium. Mag dit allemaal of moet dit verboden worden?
21
Filosofie kan zo een samenhang laten zien in onze versnipperde wereld. Filosofie kan ook een verrijking zijn van je eigen alledaagse ervaringen en gedachten over het leven.
Wat leer je? Een filosofieles begint met een vraag, een concrete ervaring of een voorbeeld. Stel, je vraagt naar het verschil tussen mannen en vrouwen. Dan moet deze vraag worden geanalyseerd. Is het verschil wezenlijk of bijkomstig? Zijn de verschillen te verklaren door onze natuurlijke aanleg of zijn ze juist een product van de cultuur waarin wij leven? Veelal zal dan blijken dat een vraag nauw verbonden is met andere vragen, dat een vraag uiteenvalt in een aantal deelvragen en dat een vraag vanuit verschillende perspectieven bekeken kan worden. Voor het beantwoorden van een vraag is het van belang de vooronderstellingen in meningen, standpunten en theorieën te onderzoeken. Kortom, waar gaat men eigenlijk van uit als men iets beweert? Welke normen en waarden spelen een belangrijke rol en wat is daarbij je mens- en wereldbeeld? Een antwoord kan gevonden worden in de geschiedenis van de filosofie, maar ook door te proberen zelf een antwoord te beargumenteren. Dit is mogelijk door zelfstudie, door een groepsgesprek of een schriftelijk werkstuk. Je krijgt zo veel informatie over de geschiedenis van de filosofie, de verschillende stromingen en de actuele meningsverschillen. Maar je leert ook een aantal vaardigheden, die voor een vervolgopleiding van groot belang zijn: Het analyseren van complexe vraagstukken Het analyseren en beoordelen van een betoog Het zelf formuleren en verdedigen van een logisch correct betoog Het achterhalen van de vooronderstellingen van een betoog Het onderkennen van verschillende posities ten aanzien van een vraagstuk. Filosofie als eindexamenvak Filosofie kan als profielkeuzevak gekozen worden in het profiel Cultuur en Maatschappij. Dit profiel bereidt voor op studies in sociale wetenschappen, geschiedenis, recht, psychologie, pedagogiek, journalistiek enz. Daarnaast kan het vak gekozen worden als keuze-examenvak in de vier profielen. Filosofie wordt beoordeeld in een schoolexamen en een centraal examen. Het schoolexamen bestaat uit een examendossier met als belangrijkste onderdelen: Het beantwoorden van vragen en oplossen van vraagstukken over filosofische onderwerpen Het uitvoeren van enkele praktische onderzoeksopdrachten over een filosofisch vraagstuk. Bijvoorbeeld: literatuurstudie, het schrijven van een essay of het houden van een mondelinge voordracht. Voor het centraal examen wordt een filosofisch thema vastgesteld, waar de examenkandidaten zich in het laatste jaar speciaal op moeten voorbereiden. Zo’n thema kan zijn: ‘Identiteit’, ‘Deugdethiek’ of ‘Rede en religie’. Dit thema wordt gekozen uit de hiervoor genoemde deelgebieden van de filosofie. Zowel in het schoolexamen als in het centraal examen gaat het er om de verworven kennis toe te passen. Het is van belang of je geleerd hebt om op een filosofische manier te denken en je mening op een deugdelijke, filosofisch verantwoorde manier te beargumenteren.
22
Tijdpad profielstroomkeuze voor de leerlingen in klas 3 Do 10 sept. Half okt- -dec. Wo 13 en 27 januari Vanaf ma. 1 februari
Woensdag 17 februari en woensdag 16 maart Do 18 februari Februari- april Do 7 april
Di 12 april Wo 13 april
Kennismakings- en voorlichtingsavond over de bovenbouw, de profielstroomkeuze en de keuzebegeleiding voor de ouders/verzorgers van leerlingen in klas 3. Lessen keuzebegeleiding door de mentoren van klas 3. Decanenspreekuur op aanvraag van 17.00 uur – 18.00 uur. Docenten klas 3 geven klassikaal de nodige inlichtingen over hun vak. Informatie over nieuwe vakken in klas 4 krijg je apart aangeboden. Alle docenten zijn natuurlijk bereid meer toelichting aan jou of aan je ouders te geven. De decaan komt in de klas Decanenspreekuur op aanvraag van 17.00 uur – 18.00 uur. Invoeren voorlopige profielstroomkeuze klas 3 inclusief extra vak. Het invoeren gebeurt digitaal, op school. Je kunt je voorlopige profielstroomkeuze ter advies aan je vakdocenten, je mentor en de decaan voorleggen. De decaan en je mentor beoordelen je voorlopige profielkeuze en bespreken de keuze voor extra vakken. Dit samen komt in een advies aan je ouders en aan jou. Het advies is mede gebaseerd op de prognose van de vakdocenten. Ook betrekken we daarbij je schoolcarrière, je capaciteiten en je belangstelling. Dit schooladvies wordt meegegeven/ toegezonden. Ouderavond klas 3. Je ouders kunnen met de vakdocent o.a. de prognose bespreken. Mentormiddag/avond klas 3. Jij en je ouders kunnen met je mentor het advies over je voorlopige profielstroomkeuze bespreken.
Wo 13 april
Spreekuur decaan vanaf 14.00 uur tot 22.00 uur voor je ouders met jou erbij. Dag en tijdstip afspreken via de receptie tel. 0162 447474. Jij en/of je ouders kunnen uiteraard ook eerder met je mentor of decaan je definitieve keuze bespreken.
Di 19 april
Spreekuur decaan vanaf 14.00 uur tot 22.00 uur voor je ouders met jou erbij. Dag en Tijdstip afspreken via de receptie tel. 0162 447474. Jij en/of je ouders kunnen uiteraard ook eerder met je mentor of decaan de definitieve keuze bespreken. Invoerdatum van je definitieve profielstroomkeuze met het (de) extra vak(ken). Na deze datum kan jouw profielstroomkeuze niet meer gewijzigd worden.
Vr 22 april
Wo 20 juli Ma 25 juli
Ouders en leerlingen krijgen via de mail van de coördinator toestemming of afwijzing extra vakken. Uiterste inleverdatum bezwaarschriften extra vakken bij de coördinator.
Veel succes met je profielstroomkeuze. Mw. M. Herman
23
