KLANKEN VERWOORDEN VOCALEN & CONSONANTEN

KLANKEN VERWOORDEN

VOCALEN & CONSONANTEN (klinkers en medeklinkers)

Paul Baas

1

INLEIDING De bedoeling van dit werk is om meer inzicht en plezier te krijgen in de letters die we dagelijks gebruiken. Ik heb de letters van het alfabet als uitgangspunt genomen. Ik beschrijf ze per letter. 1. Hoe worden ze geschreven? 2. Hoe klinken ze? 3. Waar klinken ze in de mond? 4. Hoe gaan ze om met andere klinkers, dubbelklanken en medeklinkers? 5. Welke woorden worden opgeroepen door de betreffende letter? ----- In relatie tot tijd (verleden, heden en toekomst) en getal, tot plaats (hier en ruimte), bekende personen, namen, ons lichaam, dieren, planten, stenen en mineralen, kleur, tot overig. ----- In relatie tot werkwoorden en andere woordsoorten ----- Positieve en negatieve uitdrukkingen, vloekwoorden, uitroepen, woordspelingen, spraakoefeningen 6. Welk gebaar wordt bij de letter opgeroepen? 7. Overige kenmerken. 8. Ik besluit de letter met een gedicht, spreuk of mantra. Tot slot heb ik een dierenriem tekening en beschrijving opgenomen. ***** Bij de meeste vloekwoorden heb ik de klinkers weggelaten. ***** Sommige gedichten horen duidelijk bij een bepaalde letter; andere gedichten zijn gekozen, omdat ik ze leuk vond.

Bronnen; Die Sprache der Laute Rooted in the Infinite Spreekoefeningen Dierenriemtekeningen Van Dale woordenboek Internet

Ernst Moll Rebbie Straubing Xandor Koesen-York Mevr. Schubert

2

Vocalen Een klinker (vocaal) is een spraakklank waarbij de uitgestoten lucht bij de productie ongehinderd de mond verlaat. Voorbeelden zijn de a, e, i, o en u (die alle een zgn. 'lange' en 'korte' variant hebben), de toonloze e (zoals in de), de 'lange' klinkers oe en eu en de tweeklanken ei (ook met de spelling ij), ui en au (ook met de spelling ou). Klinkers hebben geen vernauwing in het mond/keel kanaal. Ze zijn naar binnen gericht, stammen vanuit het innerlijk en stromen vanuit de geest naar buiten. Het gevoel speelt een belangrijke rol. Zij heten klinkers en ik benoem ze vrouwelijk.

Consonanten Een medeklinker (of: consonant) is een spraakklank waarbij de uitgestoten lucht bij de productie niet ongehinderd de mond verlaat. Medeklinkers worden onderscheiden in plof-, wrijf-, neus-, vloei- en glijklanken, afhankelijk van de wijze waarop ze worden gevormd. Daarnaast is het onderscheid tussen stemloze en stemhebbende medeklinkers van belang. Bij de vorming van stemhebbende medeklinkers trillen de stembanden mee; bij de vorming van stemloze medeklinkers niet. Het Nederlands kent de volgende stemloze medeklinkers: p, t, k, f, s, ch en h, en de volgende stemhebbende medeklinkers: b, d, v, z, g, m, n, ng, l, r, j en w. Stemloze plofklanken zijn p, t en k stemhebbende plofklanken zijn b en d Stemloze wrijfklanken zijn f, s en ch (en de 'ruisklank' h) Stemhebbende wrijfklanken zijn v, z en g De neusklanken zijn m, n en ng De vloeiklanken zijn l en r; De glijklanken zijn j en w De medeklinkers zijn naar buiten gericht en bootsen na wat er buiten ons is. Zo wordt de omgeving in onze consonanten gevormd. De consonant schildert, tekent de uiterlijke vorm, het ding. Wat buiten in de natuur aanwezig is, wordt een denkbeeldig nabootsen. Vormkracht speelt een grote rol. Zij heten medeklinkers en ik benoem ze mannelijk.

3

De fonetiek: spraakorgaan en gehoororgaan Fonologie: de klanken en het taalsysteem

Spraak: De hoorbare uitdrukking van de gedachten Een woord is een klank die een begrip uitdrukt

Waar vindt de spraak van de letter plaats: Lipletters (boven lip) : B, F, M, P, V, W (R) Tandletters: D, T, L, R Tandkas: S, Z, C, N, SCH Harde gehemelte: L J Zachte gehemelte: K, G, NG, Q, X Huig: R, G, CH Stemspleet: H Tongletters: Tand- (D,T, L), Gehemelteletters (G, K, NG) Keelletters(G, CH) Klanken met open stembanden (de lucht kan er vrij door heen) zijn S Z P B M N F V en de klinkers. Plofklanken/Stootklanken: B K P T D (ze hebben verschillende plaatsen van articulatie). Ze zijn vaak egoïstisch in vergelijking tot de blaasklanken (F V), die

4

zich aan de omgeving aanbieden, overgeven. De stootklanken maken scherpe contouren en willen beheersen. Wrijfklanken: S Z Halfklinkers: J W Neusklanken: M N Vloeiklanken: R L

Hoe klinken ze? AEIOU AU EI EU IE OE OU UI IJ Y BCDGJPTVW FLMNRS HK Q X Z NG, CH, SCH

Stemband, stempleet, stemspier --- stemhoogte Van fluisteren naar stemgeluid IE, E, I: nerveuze typen A, O, U, AU: bloedtypen, rustig, gevestigd Een lettergreep (of: syllabe) is elk van de woorddelen waarin een woord bij het schrijven of scanderend uitspreken kan worden verdeeld. Een open lettergreep eindigt op een klinker (bijv. va-ten); een gesloten lettergreep eindigt op een medeklinker (bijv. vat-ten). Luister waar de klemtoon valt in een woord

5

1. De letter A a A a Hoe is hij geschreven/getekend? Welke A gebruiken we? De hoofdletter. De hoofdletter A staat op twee benen en geeft door de horizontale streep in het midden aan dat de A met evenwicht en balans te maken heeft. De A richt zich (bijna diagonaal) schuin en opwaarts op en wijst naar boven, in eenpuntige concentratie, naar de kosmos. De A bestaat uit rechte strepen en heeft een driehoek in zich. In de driehoek kan de A iets dragen. De A straalt naar beneden. De A geeft bescherming als een huis. De hoek is kenmerkend. De A lijkt te kunnen lopen, in beweging te komen. Maar het kenmerk is stilstand. Met de voeten stevig op de grond. In het hier en nu. Of zet de A de ene voet in het verleden en de andere in de toekomst. Het begin, de aanvang, de oorsprong, alles. Het huidige moment. De A staat voor het krijgen van gaven, de vervulling van verlangens. Wat kun je van de kleine letter zeggen Omhullend en heel verschillend. De kleine a bestaat uit ronde vormen. Er zijn twee soorten (zie boven). De sierlijke a heeft het kleine aatje onder een hoedje neergezet. Meer naar het verleden gericht in de tekening. Hoe klinkt de letter? De A-klank komt diep vanuit het lichaam naar buiten. Het is de klank die het dichtst verbonden is met het spraakorgaan en het keelgat. Het is de klank van de adem die zonder weerstand kan klinken. Het is de klank die gevraagd wordt aan de patiënt zeg eens A. In de A kan men gezondheid herkennen. In de A hoor je ontspanning. De letter A richt zich de klank naar buiten. De mond wordt geopend. Het is de eerste klank, de oerklank. De hoofdletter wordt als AA uitgesproken en niet als AH A als E = race (engels) AI = EE = rails Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Aa, Au, Aum, ah, ha, aai, ia De A verandert niet van klank wanneer de letter R achter hem geplaatst wordt. De A verbindt zich gemakkelijk met alle letters - behalve met de E en de O (wel bij lettergrepen – ea, chaos). Ook met de x = taxi. De H en K hebben hun klank verbonden met de A. Welke woorden worden door de A opgeroepen? Tijd/getal: Advent, april, januari, acht, avond, aanvang, alleen, dag, maand, jaar, maandag, maart, nacht, vandaag Plaats/taal: Arabisch, afstand, Azië, Amsterdam, Amersfoort, Afrika Personen: Adam (mens) en Eva (de leven gevende), Kaïn en Abel (vergankele), Abraham (vader van menigte), pa, ma, opa, oma, baas, Amor, Aphrodite, Antonius (de onschatbare), Ajax

6

Namen: Aart (heersend als een adelaar), Afra (de Afrikaanse, stof), Ad (dof of donker), Jaap, Maya, Jan, Ans (God), Anneke/Anne (genadig, liefelijk), Angelo (Engel) Lichaam: Adem, ader, arm, haar, hart Dieren: Aap, adelaar, arend, aal Planten: Aarde, appel, abrikoos, akelei, aar, akker, aardappel Gesteente: Aquamarijn, albast Kleur: Antraciet, azuur Overig: As, raak, was, air, aqua, axioma, chaos, Bea, alcohol, advocaat, auto, aalmoes, accent, acteur, advies, afscheid, alles, al, ambitie, anderen, arbeid, arts, astronaut, auteur, artiest, atoom, angstschreeuw, ander Werkwoorden: Ademen, aarden, antwoorden, aannemen, achterblijven Voorzetsel: Achter, aan, na Positief: Aandacht, afstand nemen, afspraak, attent Negatief: Afwijzing, aanstoot geven, anti, afweer, afgunst Vloekwoorden: Achterlijke Uitroepen: Aiaijai, ach Woordspelingen: Abracadabra, de aard van het beestje, achilleshiel Gezegdes: Tot as zult gij wederkeren. De aanval is de beste verdediging. April doet wat hij wil. Wie A zegt moet ook B zeggen. Spraakoefening: Het Spaanse graan heeft de orkaan doorstaan Welk gebaar: Naar buiten, naar voren, naar boven en naar beneden - de armen doen mee in een hoek - als stralen. Verbazing en verwondering worden opgeroepen. De grootsheid van verschijning in het A gebaar ervaren. VERRASSING (beeld van de letter) Andere kenmerken: Het is de eerste letter en eerste klinker van het alfabet. Van A tot Z Zesde toon AA is een riviertje ABC is alfabet AD = naar A, AB = vanaf A = niet ANTROP = mens ANTI = tegen AUDIO = horen A-symmetrisch = niet

7

Gedichtje: (Voor mijn vrouw op Sinterklaas ) In het bad dat zij aanbad schuimde wat zodat je niet kon zien of ze daaronder wel iets aan had

V O O R

In het bad zat een meisje nat las daarin een damesblad hoorde het snorren van haar kat

M I J N

Vaak samen met haar schat in dat bad zonder dan dat damesblad zat ze daar op liefdespad

S C H A T

Af en aan een druk debat in dat bad, zeg slinkse rat ik vraag je wat hoe zit dat met jouw levenspad en hij zat daar dan maar op zijn blote gat lachte wat spatte haar nat en zei drink nog wat.

I N B A D

8

2. De letter B b b B Hoe is hij geschreven/getekend? De B heeft een rechte lijn omhoog en twee buikjes, of een kopje en een buikje. De rechte en de kromme. De kromme lijken zich vast te houden aan de rechte. De rechte wordt ook als eerste getekend. De rechte staat voor Hier. Dit is mijn plaats. De twee kromme staan voor balans. Ze zijn naar de toekomstgericht. Hij is opgebouwd uit de cijfers 1 en 3. Hij geeft stevigheid en balans aan. Hij bestaat uit drie gebieden die door de horizontale lijnen worden onderstreept. De basis, het midden en het hoge gebied. Hij heeft een beschermende en omhullende uitstraling. Wat kun je van de kleine letter zeggen Hij heeft een rechtopstaande lijn en onderaan een buikje (dus naar rechts) Hoe klinkt de letter? Het is een korte, ploffende, stotende lipletter die met de wangen samenwerkt. Hij is naar buitengericht. De bovenlip speelt een hoofdrol. Hij sluit af. Staat hij aan het eind dan verandert de klank in een P. Ik tob, ik heb. Hij klinkt als bee of de buh. Hij is stemhebbend in tegenstelling tot de P. Een baby blèrt beh. Brabbelen, brommen Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Rib, rob, heb, schub, krab (korte klinkers) Hij heeft de neiging om in een v te veranderen of andersom. Hij kan zich verbinden met alle klinkers – kabbelen, hebben, ribben, schrob, schubben. In dit geval heeft hij voorkeur voor korte klanken en komt hij twee keer voor. Hij laat graag klinkers, net als de gemengde klinkers (OU, EI) op zich volgen. De medeklinkers die hij aantrekt zijn: bl, br. Medeklinkers gaan niet voor hem staan. Alleen bij meerdere lettergrepen – rob-ben, ver-or-be-ren. Het is dus een redelijk eigenzinnige letter, misschien wel wat bazig. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Oktober, biljoen, geboren, begin, bi Plaats: Berlijn, Brazilië, België, Brittannië, Bosnië Personen: Balthasar, buur, Boeddha, Bisschop, baron Namen: Bert, Bram (verheven vader), Berend (sterk als een beer), Rob (schitterend door roem), Boris (strijder), Bart, Bas (koninklijke, eerbiedwaardige), Bonny (mooi), Brechje (stralende), Boudewijn (dappere) Lichaam: Bloot, buik, borst, bal, rib, schub, bil, bloed, benen, bot Dieren: Bij, beer, bever Planten: Bol, beuk, berk, bloem, bloesem, boom, bamboe, blad, bloei, berenklauw, boterbloem Gesteente: Brons, bauxiet, basalt, bergkristal, barnsteen 9

Kleur: Beige, blauw, bruin Overig: Belangrijk, beroemd, beter, best, eb, bal, bol, bobbel, bel, baal, beeld, bout, boete, braaf, bang, boek, bed, beeld, bodem, brood, bron, bijbel, boogschutter, bier, boer Werkwoorden: Bedenken, behoeden, beschermen, beheersen, behouden, hebben, bouwen, breken, begrijpen, beloven Voorzetsel: Boven, beneden, binnen, buiten Positief: Behaaglijk, beschermend, beleefd, bescheiden, beminnen Negatief: Bot, brutaal, bemoeien, beledigen Vloekwoorden: brnhftr Uitroepen: Beh, boeh, boe, boem, bam, bong, baf Woordspelingen: Baas boven baas, bang als een haas Spreekoefeningen: Bobbels Biebelfiets bolt bibberend over de bultige bochtige banen. Welk gebaar? Twee voorwaartse buigbewegingen met de armen. Omhullend (babywikkelkind). OMHULLEN en samen besluiten, begrenzen. Andere kenmerken? Het is de eerste medeklinker. 2e letter. Hij staat niet graag achteraan. Liever in het midden of aan het begin. Zevende toon op de toonladder Alfabet Een kleine b = een beetje Be-rekenen (voorvoegsel), be-rekend (voltooid deelwoord), oktober (achtervoegsel) BI= paar BIS = tweemaal BAS = basis, voetstuk BAR = zwaar BIO = leven Gedicht – Limerick (Alex van der Heide) Een zekere Achmad in Bagdad Lag plat met z’n gat op z’n badmat, Zo las hij z’n dagblad En iedereen zag dat, ’t Is raar, maar in Bagdad daar mag dat!

10

3. De letter C c C c Hoe is hij geschreven/getekend? Een half boogje, een haakje, met zijn gesloten kant naar het verleden en geopend naar de toekomst. Hij balanceert. Hij kent geen rechte lijnen. Centreren en centrum verwijzen naar de C. Wat kun je van de kleine letter zeggen. Zelfde vorm, alleen kleiner Hoe klinkt de letter? In het alfabet en de afkorting komt de C tot zijn klank. De cee, de ka. Hij klinkt als de S. De tong komt dicht bij de tandkas. De C (S) wordt door de vernauwing van de keel/mondholte heen geperst (net als de F) – stemloos. De C is zachter dan de K. De CK=slikken Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Hij verbindt zich met klinkers en verandert in een k-klank Carla, cacao – ca, co, cu wordt een k, bij ce, ci, cij, wordt het een s Chocolade – hij heeft een relatie met de h en klinkt dan als sj Nacht – ch klinkt als G – vecht, nicht, tocht, zucht Met de T kan hij overweg in het woord tact. Met de andere medeklinkers heeft hij niet veel. De R wil wel iets met de C. Creatief Hij maakt ook een opvallende verbinding met de S en de H. Schat. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: December, october, cijfer, cent Plaats: China, Chinees, Chili, Callantsoog Personen: Christus, clown, Caster en Pollux (onafscheidelijke kameraden), Caesar, Carla, Cleopatra Namen: Carla (kerel, vrije man), Carlos, Clara (helder, stralend), Cynthia (bijnaam Artemis – Grieks), Catharine (rein, zuiver), Corianne (de gehoornde, meisje en genadig, lieflijk) Lichaam: Cocon, pancreas, Dieren: Cheetah Planten: Citroen, hyacinth, cacao, cactus Gesteente: Carbon, calciet Kleur: Overig: Accu, cake, cursief, cider, calorie, co-existentie, cadans, cello, camera, cultuur, civilisatie, centrum, cirkelgang, carrière, critisch, computer, accent Werkwoorden: Cirkelen, concentreren, citeren, componeren Positief: Creatief, compassie, concentratie, compromis, compliment Negatief: Destructief Vloekwoorden: ct Uitroepen: Woordspelingen: Jantje contantje, join the club 11

Spraakoefening: Cinq chiens chassent six chats. Chinesisches Schüsselchen, Welk gebaar? In de C (S) wordt lichtheid nagebootst. Hij wordt gekoppeld aan de lichtheid, aan het luchtige, aan de slag van de adelaar. Alsof je iets van de grond raapt en het optilt om het te laten vliegen, te laten zweven. Het hoofd voelt daarbij licht aan. Alsof het zijn gedachte laat schijnen als zonnelicht. Vederlicht. De adelaar daalt naar de aarde, tast naar zijn prooi en neemt het mee het luchtruim in. LICHT ZIJN Andere kenmerken? Met een buitenlandse taal verbonden. Latijn, Engels, Frans De eerste toon. Waarde Romeinse cijfers: 100 Weinig woorden beginnen met een C. Veel ingewikkelde woorden beginnen met een C. OCTO = 8 CO, COL, CUM = samen met CREA = scheppen CIRC = cirkel CONTRA = tegen CEL = kamer CENTR = prikkel, midden CENTI = honderdste Celcius Vitamine C

12

Gedicht Anapest: kort kort lang vv“Juffrouw Zwaan,” zei de Haan. “Gaat u ook naar het feest.” “Ja, de Pauw en zijn vrouw zijn zo vriendelijk geweest. Door hun knecht Bonte Specht als lakei in livrei werd de boodschap gebracht, dat ik ook werd verwacht. Ik ben wat zwaar. Dat is waar, maar ik dans toch nog graag.” “t Zal wel gaan Juffrouw Zwaan. ’t Wordt een pretje vandaag! Een gedrang van belang zal het zijn op het festijn.” “Gaan uw kuikentjes mee?” “Neen, die zijn nog wat klein.” “Oh, wat zullen we smullen van wormenpastei op die olijke, vrolijke vogelpartij.”

13

4. De letter D d d D Hoe is hij geschreven/getekend? Een rechte en een kromme. De hoofdletter wijst naar de toekomst. Het is een tijdletter, een doeletter. De D duidt in de ruimte. Het is ook een plaatsletter. Richtinggevend. Wat kun je van de kleine letter d zeggen? De d wijst naar het verleden en is het spiegelbeeld van de b en spiegelt ondersteboven met de p en de q. Hoe klinkt de letter? Hij klinkt als DEE of DU, maar wordt ook als T uit gesproken: hoofd Het is een stotende letter die de tong en het gehemelte nodig heeft. De lippen blijven open. De tongpunt drukt tegen de tanden. Stemhebbend in tegenstelling tot de T. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Alle klinkers gaan met hem samen. Dak, Daan, dek, de, deel, deern, beneden, dik, dier, dor, doos, door, dus, duur, deur, doet, duif, deuk, deinen, dijk, douw, Na de D kunnen alleen de R en de W staan: druif en dwars Dt – hij wordt Geloofd, deugd, geld, hemd, eind, eerde, huwde De D heeft te maken met verleden tijd en voltooide tijd, werkwoord Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: tijd, heden, verleden, dag, vandaag, december, drie, 1000, donderdag, dinsdag, 13, dertig, dan, daarna Plaats: Duitsland, Duits, Denemarken, Deens, Driebergen, Den Bosch Personen: Dame, dirigent, duivel, dada, David (de geliefde, vriend), Druïde, dwerg. Namen: Door, Dries, Diego, Dick, Dirk (machtig onder het volk) Lichaam: Dik, dun, dij, doof, dood, darm Dieren: Dromedaris, das, duif Planten: Dadel, druif, duizendblad Gesteente: Diamant Kleur: Donker Overig: Daadkracht, duidelijk, door, deur, do (muzieknoot), deugd, dualisme, democratie, despoot, dokter, donker, duister Werkwoorden: Dobberen, denken, doen, doordringen, drammen, dreinzen Aanwijzende voornaamwoorden: Deze, die, dat, dit - daar Positief: Daadkracht, doortastend, doorzettingsvermogen, danken, deugd Negatief: Dwingend, 13 ongeluksgetal, dom als een gans Vloekwoorden: Donders, duivels, dom, domoor Uitroepen: Doe dicht 14

Woordspelingen: Droog brood, dubbel van het lachen, dik en dun Uitroep: Ding, dong. Spraakoefening: Doe die deur daar dicht (duwen met handen en armen) Dof dreunt de donder door de dalen (lopen volle voet) Deze dingen, die, daar, dit en dat duid ik met de hand (duiden) Tritt dort die Tür durch Welk gebaar? Drukkend, naar beneden. Rustig duidend. DUIDEND Andere kenmerken? 500 in Romeinse cijfers Gebiedend, dreigend, dwingend, duidelijk Do 1e noot op toonladder. DIS DIF = uiteen DE = vanaf DIA = doorheen DIGI = vinger DICT = zeggen DI = tellen Het is de 4e letter en 3e medeklinker Het is de 2e muzieknoot op de toonladder. Gedicht (Guido Gezelle) Hei da, lieve dreupel water, zijt gij helder toch en schoon, in uw hemelsch lichtgeschater en uw diamanten kroon! Rood en blauw en groen en geluw, peersch en purperwendigheid siert, in onderling gespeel, uw pinkelende uitwendigheid! Hei da, heldere lichtkrystalle, diamanten waterding, moet ge op de aarde nedervallen uit is ‘t met uw flonkering! Neen en daalt niet, och en daalt niet, aardsche grond is al te vuil, houdt u ver van hier, en valt niet: houdt u in den hemel schuil.

15

5. De letter E e E e Hoe is hij geschreven/getekend? Een rechte lijn omhoog (verticaal). Drie rechte horizontale lijnen naar de toekomst. Evenwicht. De E ervaart de wereld. Het gewei tast de grenzen af. Wat kun je van de kleine letter zeggen? De kleine letter lijkt op de C maar heeft nog een streepje naar binnen. Bij de kleine letter wordt de naar binnen gerichte houding naar buiten gericht. De letter zou zo maar kunnen schommelen net als de C. Hoe klinkt de letter? De E klinkt als EE (beet)- de scherpe E, als EE (veer) en als EH (bed) – de zachte E, als UH (de) De EE van zee: de tong drukt tegen het achtergehemelte. Het is een middenklank.Tanden kunnen wel op elkaar blijven. Bij de E (bed) wordt de mond (de lippen staan strak) aangetrokken maar niet gerond. De E wordt in het achterste deel van de mond uitgesproken. Spreek je de EE lang uit dan krijgt de E na een tijdje een terugwerkende kracht. De klank kent een grens. Heen en weer. Je komt iets tegen. Zelf tegen over de wereld. Actie – reactie. Twee werelden. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? OE, EU, EI, IE, niet met de a. Bij een lettergreep ea komt de E wel voor. Met vrijwel alle medeklinkers voor of achter. Het is een flexibele letter. Zelfs met de x in examen. In het meervoud zien we de E en de N vaak samen gaan. (loop-lopen, kuskussen) Klinkerbotsing: zeeën, geëvenaard, tweeëntwintig, mee-eter, In de overtreffende trap: groot, groter, grootste komt de E ook om de hoek kijken samen met de r en st. En is een voegwoord. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Eerst, een, even, elf, enkel, enig, eind, end, elk, eeuw, eergisteren, eens Plaats: Enschede, Edam, zee, meer, wereld, Engels, Engeland, Europa Personen: Engel, edele, Eva, het, Eros Namen: Eddie, Erik, Els, Esther Dieren: Ezel, ekster, eend, ree, reeën, edelhert, hert, rendier, eland (gewei), eekhoorn, egel Planten: Es, engelwortel, ereprijs, els Lichaam: Enkel, elleboog, teen, wreef, lever, enkel Gesteente: Erts, edelsteen Kleur: Egaal

16

Overig: Echt, evenwicht, beneden, eb, echo, reflex, essentie, echtscheiding, ernst, SCHEPPER, RECHTER, BESCHERMER (GODSBEELDEN), gebed, intens Werkwoorden: Eten, ervaren, evenaren, etsen Positief: Evenwichtig, eendracht, eren, eerlijk, eerbied Negatief: Achter de elleboog hebben, egoïstisch, eenzaam, ergeren, ellende Vloekwoorden: Ezel, Uitroepen: Hé, hè, èh, even wachten Woordspelingen: Heen en weer, bezint eer ge begint, 11 is gekkennummer, ezelsbruggetje, heksenketel Spraakoefening: Moeder sneed zeven scheve sneden brood. Welk gebaar? Het diagonale komt terug in het gebaar. Het kruis. Gekruiste armen. Aan de ene kant angst en afweer (hekel) aan de andere kant feestelijkheid en grootheid. Gebed. De scherpe E heeft in de vechtsport een afwerende werking. De E en de S snijden in hun gebaar. AFWEER Andere kenmerken? Derde noot. 2e klinker EL – betekent god. Micha-el, (man) Gabri-el (heler), Uri-el(vuur) De E is de meest voorkomende letter in onze taal. Niet zo zeer aan het begin, maar vooral in het woord. Er was eens … ESSE = zijn EX = uit EN = in EU = goed ERG = werk EG = gelijk EXTRA = buiten ESTHE = waarnemen

17

Gedicht (Paul van Ostayen) Melopee Onder de maan schuift de lange rivier Over de lange rivier schuift moede de maan Onder de maan op de lange rivier schuift de kano naar zee Langs het hoogriet langs de laagwei schuift de kano naar zee schuift met de schuivende maan de kano naar zee Zo zijn ze gezellen naar zee de kano de maan en de man Waarom schuiven de maan en de man getweeën gedwee naar de zee

18

6. De letter F f F f Hoe is hij geschreven/getekend? Hij lijkt op de de E, maar zonder basisstreep. Hij staat rechtop, kijkt in de toekomst. Hij heeft rechte lijnen.Verticaal en horizontaal. Lucht. Snelheid. Wat kun je van de kleine letter zeggen? De kleine f is minder op de toekomst gericht meer op het hier. Een klein boogje. Hoe klinkt de letter? De F en de V klinken vaak hetzelfde. De F is scherper en een meer naar buiten gesproken lipletter. De F (ef) klank is meer naar achteren gericht dan de F(fee). De lippen trekken samen waarbij de onderlip opvalt. De tong blijft in evenwicht, in rust. Het is een luchtletter. Hij wordt door de vernauwing van het mond/keel kanaal heen geperst (een wrijfklank). Stemloos in tegenstelling tot de V. De adem wordt ineens uitgestoten, de wereld in. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Hij heeft niet veel met de EU en AU – Wel in het Frans zoals bij fauteuil. Hij kan goed met de klinkers overweg. Bij de medeklinkers heeft hij voorkeur voor de L en R: flink en Frans De F verandert vaak in een V wanneer het woord in meervoud wordt uitgesproken of als bijvoeglijk naamwoord: geef – geven, lief – lieve Geliefd. Leven, leef, leefde, geleefd, geef, gaf, gegeven Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Februari, elf, twaalf, even, herfst Plaats: Frankrijk, Frans, Friesland, Finland, Franeker Personen: Elf, freule, Franciscus, Philips Namen: Frank (de fransman), Frans, Fleur (bloem), Fiona Lichaam: Lijf, fontanel Dieren: Flamingo, fret, fuut Planten: Fruit, loof, fluitenkruid, fuchsia Gesteente: Fluoriet Kleur: Flitslicht, fel Overig: Fier, fles, erf, of, fiets, feest, fel, fut, laf, lof, lef, tuf, rif, gaaf, staaf, staven, staf, staven, effen, loef, ruif, stroef, foto, fout, fluit, fakkel, fenomeen, flits, flora, fauna Werkwoorden: Fantaseren, fluiten, fluisteren, flonkeren, flitsen, fluiten, fietsen Positief: Lief, fatsoen, feest, fijn, fabelachtig, fantastisch Negatief: Flater, foute boel Vloekwoorden: flkkr, flpdrl Uitroepen: Foei, Woordspelingen: Naar de filistijnen, Uitroep: Foetsjie, ftjsj – snelheid Spreekoefeningen: Vijftien fiere flierefluiters floten frivole fijne deuntjes 19

Frans vroeg aan Frans in het Frans: 'Betekent Frans in het Frans ook Frans?'' Nee”,” zei Frans tegen Frans,” Frans in Frans betekent Francois.” Welk gebaar? De armen wijzen recht naar voren, houden zich even in en gaan dan nog iets verder. Denk aan het geluid ffffff. Uitblazen. Laat dat ook in de F zien. WETEN Andere kenmerken? Open klanken worden verstekt door de F Muzieknoot fa (4e noot), toonladder f – fis Florijn 4e medeklinker ’t Kofschip twee maal f = effen De wijsheidsletter. Weet je dat ik weet. - filosofie Geen stemband letter PH = f (stamt van Grieks) FENO = schijnen FUN = bodem FRAG = breken FIL FIEL = vriend FY = natuur Gedicht (op een zondagmiddag gemaakt) Een professor in de filosofie Schreef in zijn fantasie Een briefje Aan zijn liefje En dichtte haar wat de zin van het leven was Hij loofde haar Hij geloofde het En beloofde haar trouw En zei haar wat een mooie vrouw zij was Maar hij bleef het zich verbeelden Daardoor bleek ze slechts een ingebeelde.

20

7. De letter G g g G Hoe is hij geschreven/getekend? De G heeft de vorm van een C, het onderste boogje gaat nog iets door of omhoog en daarna naar binnen. De G wijst met zijn rug naar het verleden of laat het verleden achter zich. Geven letter, geschiedenis. Groei en ontwikkeling. Niet binnen laten komen. Het uiterlijke afweren. Het innerlijke bijeenhouden. De rug van de G is als de kromme rug. Wat kun je van de kleine letter zeggen? Hij wordt verschillend geschreven. G – g. Hij is niet langer open maar gesloten. Hoe klinkt de letter? De klank wordt veroorzaakt door een samentrekken van de mond. De tong is meer achter in de mond te vinden en lijkt iets tegen het achterste deel van het gehemelte te drukken. Het is een luchtletter die in de mond ontstaat. Een stootletter. Er is een zekere spanning waar te nemen, daar waar de klank ontstaat. Hij kan meer achter in de mond gesproken worden maar ook voorin, dan wordt de G wat zachter. Stemhebbend in tegenstelling tot K. De G kan van klank veranderen: Giraffe, grog, gelei Zachte g – Nederlandse letter Bij het woord zang wordt de n dominant. Grommen. G= Gorgelen Hij klinkt in ch en in sch. De letterklank wordt afgesnoerd in de keel. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Hij verbindt zich gemakkelijk met veel klinkers. Gas, gek, gil, god, gul, zag, zeg, lig, log, rug, gaas, geen, Goof, guur, guitig, goud, gauw, goed, geul, geur, geit, gier, vraag, leeg, oog, lieg, vijg, gij, Ge, groot, gluur, gnoe, zegt, ligt, gezegde, ga, long Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Geschiedenis, geleden, negen, geboorte, augustus, gemiddeld, gisteren Plaats: ’s Gravenhage, Groningen, Griekenland, Groot-Brittannië Personen: God, Ghandi, Gij, ge, ego, eigenzijn, Gabriël (Gods woord brengen), graaf Namen: Gijs, Gertjan, Gerda (de krachtige met speer), Guus (strijd, stok, steun beroemde gast) Lichaam: Gebaard, gebit, gelaat, geur, gezicht, gezond, oog, gehoor Dieren: Gnoe, gifslang, gewei, giraffe, gaai, gans Planten: Graan, goudsbloem, guldenroede, gebroken hartje, guichelheil Gesteente: Goud, graniet, gips, granaat Kleur: Geel, groen, grasgroen, grijs, goud Overig: Gewoon, grond, gebergte, geld, geweldig, glas, geheel, gelukkig, gehuwd, gescheiden, gemeen, genoeg, genegen, grens, gevoel, geloof, gebrek,

21

geheim, genie, gemeenschap, geschenk, geel, grijs, geborgen, geboorte, groeien, groot, zegen, gang, van laag naar hoog, tegen, gebaar, glanzend, glimmend, Veel woorden beginnen met ge- is opvallend. Werkwoorden: Zeggen, liggen, leggen, gaan, geven, gapen Positief: Gelijkmoedigheid, geduld, gastvrij, genade, graag, guitig Negatief: Grillig, gierig, gemeen, geniepig Vloekwoorden: Gvd, gadvr, gluiperd, gldjns Uitroepen: Ga weg, gek, gaaf Woordspelingen/gezegdes: Galg en rad, groen als gras, zwijgen als het graf, groentje. Spraakoefeningen: 1. Ga weg gekke gast (kordate bewegingen met de armen vanuit de bovenarm afweren – harde G) 2. Gnoffel, giroffel, gaspeldoorn en gouwe groeien groen en grauw bij de grebbe (zand weg beweging maken en daarna een kuiltje graven met de vingers 3. Zacht lachende lichtjes (alsof de wind waait). 4. Grote kromme kerstbomen voor goed geld te koop (sterk vormen in het articuleren) Welk gebaar? Armen gebogen op schouderhoogte naar binnen toe trekkend, naar de borstkas. Bij de G die meer als K wordt uitgesproken de beweging andersom (Duits) AFWEREN EN BIJ ELKAAR HOUDEN Andere kenmerken? Het voltooide deelwoord geAchter de G komt in de verleden tijd een d Het toevoegsel – ig(e), zalige Een beleefde letter en dan met hoofdletter Een g-tje is een goed teken 7e medeklinker gram toon IG = eigen ING = zijn GEN = afkomst, geboorte GE GEO = aarde GLO = bol GIGA = reus GRAF = schrijven

22

Gedicht (Cees Buddingh) Ik ben de blauwbilgorgel, Mijn vader was een porgel, Mijn moeder was een porulan, Daar komen vreemde kind’ren van. Raban! Raban! Raban! Ik ben de blauwbilgorgel, Ik lust alleen maar korgel, Behalve als de nachtuil krijst, Dan eet ik riep en rimmelrijst. Rabijst! Rabijst! Rabijst! Ik ben de blauwbilgorgel, Als ik niet wok of worgel, Dan lig ik languit in de zon En knoester met mijn knezidon. Rabon! Rabon! Rabon! Ik ben de blauwbilgorgel, Eens sterf ik aan de schorgel, En schrompel als een kriks ineen En word een blauwe kiezelsteen. Ga heen! Ga heen! Ga heen!

23

8. De letter H h H h Hoe is hij geschreven/getekend? De H staat stevig op twee benen. In het hier en in balans door de horizontale streep. Hij doet denken aan kantelen, een poort, een hek. Hij heeft iets onbeweeglijks. Waar is de tijd? Staat hij in het nu? In het heden. Statig, deftig spiegelend, symmetrie. Heden. Hier letter. Hart (liefde) Wat kun je over de kleine h zeggen? Hij blijft in het heden staan. Hij lijkt een beetje op een n en lijkt iets meer in beweging te komen. Hoe klinkt de letter? In tegenstelling tot de A (AH) H (HA) –AHA- Achter in de keel bij de stemspleet. Hij komt van diep uit de keel, maar lijkt ook iets naar binnen gericht te zijn, of iets remmends te hebben in tegenstelling tot de A die uitloopt. De tong rust op de bodem. Stemloze klank. Huigletter. Luchtletter. Bij elke klinker wordt de H hoorbaar. De geest klinkt door de H door. Thans. H valt weg. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Hap, heb, hik, hop, hut, haas, hees, hoop, huur, huis, hei, hiel, hoe, hou, heus Haar, hoor, hun en hen, heer, heur, hagel, hemel, hotel, Hugo, haai, hooi, hij Ach. De C is zijn goede vriend. Hij verandert dan in een G = CH Acht (tegenwoordige tijd roept hij op met de C) – wachtte Het lijkt of de reis van de medeklinkers naar binnengaat B C D (e) F G H Hij staat niet alleen achter aan een woord. Alleen met de hulp van de C (doch). Hij heeft het niet zo met medeklinkers. Maar door SCH krijgt hij de mogelijkheid om de R te gebruiken. Schroef. Of door de C in het woord chloor. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Herleiden, honderd, hectometer, half Plaats: Hier, Holland, Hoorn, Hongarije, Hel Personen: Hij, haar, hem, hun, hen, Heer, Hercules, Hertog, Hannibal Namen: Hans, Henk (machtige, van hoge afkomst), Heleen (fakkel, stralend) Lichaam: Hoofd, huid, hart, handen, hersens, hiel, hak, huig, haar Dieren: Hond, Haas, haring, haan, hamster Planten: Hondsdraf, halm, helmgras, heggenrank, heester, hederik, hop Gesteente: Hematiet Kleur: Hemelsblauw Overig: Het, ‘t, hoefijzer, heilig, heel, hoog, heerlijk, heen, hoek, huis, hut, hemd, helm, hemelhoog, charisma, ademhalen, hiernamaals Werkwoorden: Horen, hebben, houden, huilen, halen, handelen, hameren Positief: Hoffelijk, heerlijk, hoogstaand, hemels, houden van Negatief: Hekelen, haten, hels Vloekwoorden: Hftr, hrjng 24

Uitroepen: Hossanna, Halleluja, hoera, hoi, hiep hiep, houd je mond. Ha, ha,ha,ha, bah, ho, hi hi, hé, hè, hu hu, hieperdepiep, help, hoi, boeh, ah, ach, och, hai, hallo, hupsakee – hebbes Woordspelingen: Hou je haaks, hart van goud, houd huis en hof samen. Spreekoefeningen: Hondje Hup hapte huppelend hondenbrokken in het hondenhok Himmelhochjauchzend und zu Tode betrübt Welk gebaar? Van de borst af stotend, de gebalde handen openen zich. De ruimte in. GEESTHUIG Andere kenmerken? Hij is de 6e medeklinker Vanuit het hier. H staat voor hoogte. HE = zon (helios) HER = nog een keer, terug HOMO = gelijk, mens HORO = uur HYPO = onder HYPER = boven HYGRO = vocht water Gedicht Hebben en zijn (Ed Hoornik) Op school stonden ze op het bord geschreven. Het werkwoord hebben en het werkwoord zijn; Hiermee was tijd, was eeuwigheid gegeven, De ene werkelijkheid, de ander schijn. Hebben is niets. Is oorlog. Is niet leven. Is van de wereld en haar goden zijn. Zijn is, boven die dingen uitgeheven, Vervuld worden van goddelijke pijn. Hebben is hard. Is lichaam. Is twee borsten. Is naar de aarde hongeren en dorsten. Is enkel zinnen, enkel botte plicht. Zijn is de ziel, is luisteren, is wijken, Is kind worden en naar de sterren kijken, En daarheen langzaam worden opgelicht.

25

9. De letter I i iI Hoe is hij geschreven/getekend? De I staat recht op, in balans, in het hier. De I staat met opwaartse kracht naar boven, tegen de zwaartekracht in. De i heeft een dakje (de kleine letter een puntje) en onderscheidt zich daardoor van de l. Verticaal. De Ik-letter. Wat kun je van de kleine letter zeggen? Het puntje op de i zegt al genoeg. Eigenlijk is het overbodig om te zeggen, omdat er al een puntje op staat. De laatste kleine onjuistheden verbeteren of rechtzetten. Het puntje op de i roept vragen op. Waarom dat puntje? Het puntje geeft iets zweverigs aan de i. Het puntje zweeft. Twee puntjes op de i komen trouwens ook voor zoals in maïs Hoe klinkt de letter? De I klinkt redelijk voor in de mond: lies. De tong is in rust. De I van tik klinkt meer op de bodem van de mond. De mond gaat iets open en is gespreid. Het is een korte klank vergeleken met de AA. Letters die de I klank overnemen zijn IE, IJ, Y. De E en de I vormen de ei. De E voor de I bij de klank EI houdt de I in toom. De E heeft weinig invloed op de I in de klank IE. De eerste letter bij een dubbelklank lijkt de krachtigste letter te zijn van de klank. De klank NEER komt dicht bij de klank IR. In het Engels SIR Ù klank. Bij IER wordt de IE-klank langer. Ook in de UI komt de I voor. Ieuw – nieuw, kieuw De I gaat graag samen met de N – IN (populaire letter) Verschil tussen de I (hit) en de IE en de I (politie). Need and deal in het Engels spreek je uit als IE. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Ei, ui, aai, ooi, Bi, hi, mi, pi, ti IE = hij, biet, die, fiets, gieten, hiel, kiel, lied, Miep, nies, piet, riet, sier, tier, vier, wier, zier Bit, dit, fit, gil, hit, jip, kit, lip, mis, nimmer, Pim, rit, sip, tik, vin, wik, mix, zin De I verbindt zich gemakkelijk met de medeklinkers, maar ook met klinkers. De I klank komt veel voor. De I verbindt zich gemakkelijk met de n (in). Tenzin, ta-xi, Tiny Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd: Immer, drie, vier, tien, twintig, dinsdag, april, januari, februari Plaats: Immens, Italië, Italiaans, India, Indonesië, Israël Personen: Ik, kind, individu. Isis, Osiris Namen: Iris, Isha (koosnaam voor Isaac), Isis, Inge, Irene, Isolde, Immanuel, Iduna 26

Lichaam: Knie, gezicht, vinger, iris Dieren: Ibis, insect, vinvis, mier Planten: Iris, kiem Gesteente: Ivoor Kleur: Indigo Overig: Identificatie, in, binnen, wind, licht, zicht, idee, misschien, dief, iets, niets, innig, internationaal, imker, glooiing Werkwoorden: Is, klinken, zien, beminnen, zitten, zingen Positief: Inkeer Negatief: Liegen, bedriegen Vloekwoorden: Idioot, imbcl Uitroepen: Remmende auto, spookhuis, vingers over het bord, Hi. Hi, Iiiiiii bij schrikken, bij spoken en slippende banden. Woordspelingen: In spin de bocht gaat in. Iene miene mutten. Tierielier. Ietsiepietsie. Sikkepit Spraakoefening: Als vliegen achter vliegen vliegen vliegen vliegen vliegensvlug. Welk gebaar? Een arm naar boven andere naar beneden. In ieder strekken komt hij tot uitdrukking als een lichtstraal - flits Andere kenmerken? Ik gericht – in het ik ontstaat het idee, het icoon (beeld) – de lichtletter De ik is. In het Engels is de I = ik IJ is eigenlijk twee maal ii. (zo was het vroeger ook) In het Duits komt de i klank veel voor in de persoonlijke voornaamwoorden. De I is de middelste klinker. De I is een verbindingsletter (relatie) Yoga De Romeinse letter I staat voor een. De i is een geconcentreerde klank, in spanning. Concentratiepunt. -ing als toevoegsel (zoon van), inter, ig- als toevoeging IN = vrouwelijke uitgang – vriendin IK = In de ruimte neerzetten. ID = uiterlijk INTER = tussen, binnen IL IM IN IR = in Romeins cijfer voor 1.

27

Gedicht (geïnspireerd door Hadewych) Liedeken Liedekien Voor minnemyn Minneke myn Zo klien Heb ik gezien Door gebaar dien Luttel klien De kiem Van minnesyn

28

10. De letter J j J j Hoe is hij geschreven/getekend? Hij neemt een aanloopje in een klein boogje en drukt zich verticaal naar boven. Of om niet te veel op de I te lijken maakt hij nog een kleine glijvlucht naar het verleden. Hij doet door zijn puntje aan de i denken. Wat kun je van de kleine letter zeggen Hij zakt door de klinkerbalk = waar de klinkers staan. Hij heeft een puntje als de i. Hij verbindt zich met de i tot ij. Hoe klinkt de letter? Hij klinkt als jù. Soms ook als sj (Jam, jus), je, ju De Griekse Y klinkt ook vaak als J. Yes. Yara. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Jas, je, Jip, jongen, juk Ja, jemig, jij, joden, jubel Jaar, jeep, jood, Jeugd, joelen, journalist Medeklinkers komen niet voor en na de j. Hij komt graag als eerste bij een lettergreep voor. Pie-tje. Sterre-tje. Hij laat de t dan wel regelmatig voor gaan. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Jaar, jarig, januari, juni, juli Plaats: Jordanië, Jeruzalem, Jericho, Japan Personen: Jij, je, jullie, jonkvrouw, jongeheer, juffrouw, Jahweh, Jezus, Jozef, joch, Jupiter, Johannes Namen: Jacob, Job, Jac, Juan, Jelle, Jochem, Justus, jan, Janne, Joop, Johan, Jordi, Jos’s, Joke, Joran, Janneke (Jahweh is genadig), Jeannette (Jahweh is genadig), Jaap, Jonas, Judas, Joost, Jezus, Johannes, Jehova, Julia (jongeling, gewijd aam Jupiter), Janne (Jahweh is genadig), Jesse, Joke, Juan Carlos Lichaam: Jukbeen Dieren: Jachtluipaard, jakhals Planten: Jasmijn, judaspenning, sint Janskruid Gesteente: Jade, jaspis Kleur: Overig: Jojo, jam, juweel, ja-woord, jammer, jong, Joden Werkwoorden: Jagen, jakkeren, juichen, joelen, jammeren, jubelen Positief: Ja zeggen, jubelen, juichen Negatief: Jennen, jaloers, jokken, jobstijding Vloekwoorden: Jzs, Uitroepen: Joh, jee, aijaijai, joechee, jodelen, jandorie, jakkes, jeetje, joepie Woordspelingen: Jantje lacht en Jantje huilt Spreekoefeningen: Jeukt jouw jeukende neus ook zo als mijn jeukende neus jeukt? 29

Welk gebaar? Als I Andere kenmerken? De J geeft verkleinwoorden aan. Opmerkelijk weinig woorden beginnen met een J. De J komt vaak voor in het midden van zinnen. Hij stelt zich dienstbaar op. Veel namen van mensen beginnen met een J. JOUR = dag JUS = recht Gedicht Jij en ik Ik en jij Jij en ik Ik en jij Samen wij May the road rise up to meet you. May the wind be always at your back. May the sun shine warm upon your face; the rains fall soft upon your fields and until we meet again, may God hold you in the palm of His hand.

30

11. De letter K k k K Hoe is hij geschreven/getekend? Hij heeft een rechtopstaande verticale lijn, die het hier aan geeft en twee halve diagonalen die in het midden van de lijn een hoek vormen. Open naar de toekomst. De onderste lijn staat op de basis en de bovenste wijst naar de lucht. Als een straal. Is het een letter die in beweging komt? Hij lijkt te gaan lopen en is zowel naar boven als naar beneden gericht. De vorm van een open hand. Een vogelbek. (Kop - vrijheid) Wat kun je van de kleine letter zeggen? Hij heeft praktisch de zelfde vorm. Alleen de opstaande verticale lijn loopt hoger dan de hoek Hoe klinkt de letter? Het is een krachtige, korte stootletter. Plofklank. Hij ontspringt achter in de mond. De achterkant van de tong (tongrug) drukt tegen het zachte gehemelte. De C, G (drugs, goal minder stemhebbend) en de Q en de X (extra) kunnen ook als K uitgesproken worden. De harde K (Kees) en de zachte K (Annemieke) In het alfabet klinkt hij als kaa. Klikken en klakken K=Keel Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Hij verbindt zich gemakkelijk met de klinkers Kaas, keel, kiel (de I = IE klank niet), kool, kuur, kijk, kas, kop, kip, kus, kat, kaal, kooi, kieuw, kauw, koud, kei, koe, keuken Haak, leek, kiek, kook, kaduuk, rijk, dak, dek, dik, dok, buk, Bouke, pauken, eik, ziek, roek, leuk Hij verbindt zich met de W - kwak De combinatie met de n waar een g wordt opgeroepen. (klinken) Kleur, knap, krent, kwestie Balk, bank, berk, arabesk Verkleinwoordje of liefkozingwoordje: Anneke, Annemieke, Lonneke In de verleden tijd en voltooide tijd volgt een T. Gebruikte, gebruikt. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd: Krieken (wakker), week, oktober (kofschip) Plaats: Kopenhagen, Reykjavik, Korea, Kenia, Kathmandu Personen: Ik, ‘k, koning, keizer, kroon, koetsier, kok, knaap, knul, kerel krijger (kruit en kogel), korporaal, kapitein, kind (kort, klein) Namen: Koen (bekwaam in het raadgeven), Koos, Kees, Karel, Kor, Loek, Luuk, Kaatje, Kaspar, Kim (bosweide) Lichaam: Knie, keel, enkel, kin, kont, kuit Dieren: Kwik, kwek en kwak, kakkerlak, draak, kip, konijn, kikker, krokodil, koe, koekoek, kolibrie 31

Planten: Kaf en koren, krokus, kokosnoot, komkommer, kweek, klaproos, korenbloem, kamille, koekoeksbloem, kattenstaart Gesteente: Koper, kalk, krijt, kristal Kleur: Kobalt Overige: Kerk, kathedraal, koepel, kruis, kelk, kardinaal. Kamer, kelder, kast, keuken, kerker Koper, koek, kring, kurve, krom, keuze, klavertje vier, geluk, kunst, schalk, kanaal, klank, kook, stuk, klok, kapot Melkboer, dokter, kruidenier, kok Werkwoorden: Denken, maken, werken, kijken, komen, kunnen, koken knallen, kopen en verkopen, woorden met KK (zakken), Positief: Koesteren, kwaliteit, kuisheid, danken, kyrië, kalm, kus, kordaat Negatief: Kwellen, koel, kortzichtig Vloekwoorden: kltzk, klhmml, klj, knkrlr, klr. Ktl, klns, kt, nkn, knttrgk, stkkr, krg de klr Uitroepen: Kukeleku, kijk uit, ksht, kiekeboe, koest, kletskoek, kwal, oké, dank u, kommer en kwel, koekoek Woordspelingen: Kluitje in het riet, Anneke Tanneke Toverheks, Kadee kadolleke Spreekoefeningen: Knappe kappers kappen knap, maar de knecht van de knappe kapper kapt nog knapper dan de knappe kapper kappen kan. Kom korte krachtige kerel (alsof er hout gehakt wordt of vanuit de hakken lopen) Welk gebaar? Naar buiten stotend. Scherp naar beneden. Snijbeweging. Komt aan. BEHEERSING VAN MATERIE Andere kenmerken? 11e letter, 8ste medeklinker Kilogram, kilometer, 1000 Er zijn veel woorden die beginnen en eindigen met een K: kok, knoflook, kurk, kak Verrassend veel woorden met een K komen in beeld. De K is verbonden met ik. ‘k Hard, kort, krachtig, Druk je in de aarde dan krijg je een kromme, klei Een mannelijk woord Wat doet de komma, In het Engels kan de krachtige K zijn K volkomen verliezen: Knock-out. De K wordt gevloerd. KAR = wagen KAL = kalender 32

KATA = omlaag KRIS = ijs KRIPTO = verbergen KOER = rennen Gedichtje: Kanonne! Daar komen “kamikaze-kameraden” (kleding: koperen krijgskostuum) Ze kruipen en klimmen En kraken hun kaken Ze klauteren als katten In kaarsrechte kronkels Op zoek naar koning klatergoud Maar kijk Daar komt kuise Kaatje Met kleumig koud kontje Aangekuierd: Kiekeboe! Ze kietelt en kriebelt En knuffelt de kompels, Ze kust hun koontjes En kruipt met de knapen In koningin’s koffer Dan komt er een kindje Een kostelijk, knap, Koezelig knaapje Met kreukige kleertjes. Ze noemen hem Karel. Krek, dat krijg je, Dat komt er nou van!

33

12. De letter L l, L l Hoe is hij geschreven/getekend? De letter L staat recht op en staat in het hier. De L maakt een hoek op de basis naar rechts. Toekomstgericht. De L staat als een paal omhoog Wat kun je van de kleine letter zeggen Hij staat rechtop. Hier. De lusletter l en de lusletter e lijken veel op elkaar. Eerste en laatste. Hoe klinkt de letter? De klank wordt geproduceerd met een redelijk puntige tong tegen het voorgehemelte en of de tanden. De lippen zijn licht geopend. Als je de L uitspreekt als EL zoals in het alfabet dan schuift de tong iets onder de tanden door. Het is een typische tong letter. De L maakt een beweging in de mond die op klakken lijkt, een sprongetje maakt – lalalala. Het is zangletter. Hij roept vocht op in de mond. Een vloeiende klank.Een lang lopende klank. Hij wordt ook vaak met een golfje geschreven. Eerst komt de lucht via de opening van de stembanden en dan ontstaat de L, langs de zijkanten van de tong. Hij kan stemhebbend zijn in leuk en stemloos. De tongletter maakt vormen. Elementletter. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Hij voelt zich zeer gemakkelijk verbonden met de klinkers Laan, lees, lijf, loop, Luud, lap, les, lip, lob, lus, laaiend, glooiing, loeiend, leeuw, lauw, loutering, lei, lieve, loep, lui, leuk Aal, keel, bijl, pool, minuscuul, pal, bel, wil, bol, rul, feil, vijl, Paul, geul, boel, hiel, keil, duel, deal Er staan geen medeklinkers achter de L. Hij laat de ander voorgaan. De L voegt zich en past zich aan Blauw, clement, fluit, glans, kleur, plaats, slaap, vlaai, woei Geld, walg, wolk, walm, welp, mals, val, Slang La is een uiting van vrolijkheid. -ling achtervoegsel krakeling Verleden tijd – roept de d op. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd: Laat, laatst, lente, gelijk = Plaats: Londen, Letland en Litouwen, Luxemburg Personen: Lieveling, Lucas, engel, Lazarus, Lucifer Namen: Loes, Lot, Lara, Lucy, Lynn (waterval, schild van lindehout of slang), Luud (strijder), Loet, Luc (licht), Lies, Lucas, Lente (sterk als een leeuw?), Liesbeth (Ik zweer bij God) Lichaam: Lul, piemel, piel, lid, ledemaat, lichaam, lip, lijk, longen, lever Dieren: Leeuw, lijster, lieveheersbeestje, libel, lam, lynx, Planten: Lotus, lelie, lis, dahlia, lavendel, longkruid 34

Gesteente: Lood, lava, leisteen, lapis lazuli Kleur: Lila, blauw Overig: Loflied, lucht, licht, veel, zalig. levend, geluid, lol, leuk, lekker, vloeibaar, vloeiend, vlijen, vol-ledig, luister, lachen, vlees, lezen, lopen, elementen, lang, laag, langs, land, la, leger, legioen, luitenant, links, lustrum (5 jaar), levenloos, lyrisch, lollig, luid, lamp Werkwoorden: Liefhebben, laten, laden en lossen, loslaten (bevrijden), verlangen, lopen, likken, leren, lezen, lijken, lachen Positief: Liefhebben, loven, leuk, liefde Negatief: Liegen, leugen, laster, laf, laag bij de grond, lui, langzaam, lak hebben aan Vloekwoorden: ll, llkk, lellebel, lapzwans Uitroepen: Lalala Woordspelingen: Aan je laars lappen, aan lager wal, een schone lei (opnieuw), luid en langzaam, lamlendig Spraakoefening: Leentje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan, maar toen Lotje niet wou lopen toen liet Leentje Lotje staan. Welk gebaar? De armen gaan van beneden, vanuit de aardbodem waaruit iets geschapen wil worden, naar boven. De handpalmen zijn naar buiten gericht, vingertoppen naar beneden. De beweging gaat opwaarts langs het lichaam, de handen worden meegenomen als in de sapstroom van een plant. Boven het lichaam openen de handpalmen zich naar het licht, vouwen zich open als een bloem. Als ze maximaal geopend zijn keren de handen zich naar beneden toe om. Als zaad dat op de aarde valt, gaan ze tot beneden (innerlijk tot op de grond) en laten los. VORMKRACHT Andere kenmerken? 12e letter, 9e medeklinker L=50 El = een maat Elle -Vrouwelijk La – muzieknoot De L en de R worden verwisseld door de Chinees. Etherisch water 2 maal een l = Ellen LAB = moeite LE = wet LI = steen LUC = schijnen LOCO = plaats LIP = vet LEV =optillen 35

LIN = draad LEG = lezen Gedicht: (Morgenstern) Licht ist Liebe….Sonnenweben Liebes-Strahlung einer Welt schöpferischer Wesenheitendie durch unerhörte Zeiten uns an ihrem Herzen hält, und die uns zuletzt gegeben ihrem höchsten Geist in eines Menschen Hülle während dreier Jahre: da Er kam in Seines Vaters Erbteil- nun der Erde innerlichtes Himmelsfeuer: dass auch sie einst Sonne werde.

36

13. De Letter M. m M m Hoe is hij geschreven/getekend? De hoofdletter I V I. Twee dakjes. Twee punten wijzen naar boven. De benen van twee personen. Berg en dal. Stevig op de grond in het heden. Maar door de schuine lijnen voel ik ook iets van beweging. Ontvangen en geven. Omgekeerde W. De M zien we terug in de bovenlip van de mond (De W bij de onderlip). Tussen verleden en toekomst in het nu. Mensletter. Wat kun je van de kleine letter zeggen Niet zo scherp getekend. Als twee boeken die naast elkaar staan. Twee ruggen. Hoe klinkt de letter? Hij kan lang door klinken, de lippen zijn dicht. Het is een affectieve, gevoelsmatige klank, die waardering uitdrukt. De ogen sluiten. De korte M bij bijvoorbeeld Muk. De lippen springen van elkaar. Stemhebbend. Lippen blijven zacht. Lipletter. De neusholte en het achterste deel van het gehemelte doen mee. De lucht gaat door de neus, de lippen zijn op elkaar. Er is veel trilling in het hoofd bij het spreken van de M. Hij verbindt zich met het oneindige, maar ook met het eenpuntige. Het is alsof hij overal in het lichaam mee resoneert. Gericht op fysieke en spirituele kennis. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Maan, meet, min, mooi, muur, mat, met, mos, mul, mijn, mouw, meisje, Mien, meute, moeke, muis Raam, zeem, kim, oom, kam, hem, dom, hum, ruim, boem, rijm Na de M bijna geen medeklinkers (hemd, ontremd). Hij staat graag vooraan ook in lettergrepen. De M kan goed achteraan staan. Hij is klinkergericht. Arm, olm, smaak Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd: Maart, maandag, miljoen, mille, mei, maand, memorie, minuut Plaats: Hemel, Madurodam, Maastricht, Mongolië, Moskou, Mekka Personen: mama, moeder, Maria, Melchior, meester, mijn, mij, meisje, meid, mevrouw, mens, meneer, oom, hem, monnik, man, mam, mijnheer, Marcus, Mattheus, Maagd, Manitoe, mannelijk, Mars, masculin, menigte, Messias, Waterman (watereLeMeNt). Namen: Maya (illusie), Marloes, Meisjesnamen, Madonna, Marijn (van de zee), Monica (Afrikaans, alleen, herinneren), Marieke (bedroefd, zee), Mila (geliefd bij het volk), Milo (zacht, vriendelijk). Marian, Marjanne (bedroefd, genade), Martine (de kleine krijgshaftige), Madelein (Magdalena), Marleen (Maria) Lichaam: Mond, muil, maag, milt, stem, middenrif Dieren: Muis, mier, mus, mees, meeuw, mug Planten: Madeliefje, Mirabel, margriet, mistletoe, morgenster Gesteente: Metaal, marmer, mergel, maansteen Kleur: Mauve

37

Overig: Muur, mooi, moe, moeras, meer, meest, minder, minst, makker, maat, moord, maatschappij, meter, mm, klemtoon, emmer, mee, macht, magneet, militair, markt, meer, mee, melancholie, melk, midden, motivatie, muziek, symmetrie, samenkomen, mime, missie, materiaal Werkwoorden: Minnen, mogen, verzamelen, stromen, maken Positief: Moederliefde, mededogen Negatief: mijden, mokken, miserabel Vloekwoorden: Mieter op Uitroepen: Mama mia, Om, Aum, Woordspelingen: Met man en macht, muurbloempje Spreekoefening: Om mani padme hum (100 maal) Ta ya ta om muni muni maha muni soha (3 maal) Mama mia, Mickey Mouse morste ‘s morgens mosterd Welk gebaar? De handpalmen bewegen zich beurtelings naar elkaar toe en van elkaar af en nemen elkaar in het voorbij gaan waar (mmm!). Het neemt iets op, brengt het naar zich toe. Van grijpen naar begrijpen. Er zit een zachte spanning tussen de handen. De M zit tussen zwijgen en spreken. VERSTAAN Andere kenmerken? 13e letter 10 e medeklinker Hij wil graag over zich zelf vertellen. Er wordt veel opgeroepen. Meditatieletter Mauve – licht paars Mi – muzieknoot M is het midden MAN = Hand MAGN = groot = MEGA MEN = maand MICRO = klein MACRO = lang, groot META = tussen MATH = wetenschap MERI = Midden MIRA = verwonderen MULTI = veel MEMO = geheugen METRO = moeder MY = sluiten

38

Gedicht: De idioot in het bad. (M. Vasalis) Met opgetrokken schouders, toegeknepen ogen, Haast dravend en vaak hakend in de mat, Lelijk en onbeholpen aan zusters arm gebogen, Gaat elke week de idioot naar ’t bad. De damp die van het warme water slaat Maakt hem geruster : witte stoom… En bij elk kledingstuk, dat van hem afgaat, Bevangt hem meer en meer een oud vertrouwde droom. De zuster laat hem in het water glijden, Hij vouwt zijn dunne armen op zijn borst, Hij zucht, als bij het lessen van zijn eerste dorst En om zijn mond gloort langzaam een groot verblijden. Zijn zorgelijk gezicht is leeg en mooi geworden, Zijn dunne voeten staan rechtop als bleke bloemen, Zijn lange, bleke benen, die reeds licht verdorden, Komen als berkenstammen door het groen opdoemen. Hij is in dit groen water nog als ongeboren, Hij weet nog niet, dat sommige vruchten nimmer rijpen, Hij heeft de wijsheid van het lichaam niet verloren En hoeft de dingen van de geest niet te begrijpen. En elke keer, dat hij uit 't bad gehaald wordt, En stevig met een handdoek drooggewreven En in zijn stijve, harde kleren wordt gesjord Stribbelt hij tegen en dan huilt hij even. En elke week wordt hij opnieuw geboren En wreed gescheiden van het veilig water-leven, En elke week is hem het lot beschoren Opnieuw een bange idioot te zijn gebleven.

39

14. De letter N n N n Hoe is hij geschreven/getekend? Hij heeft twee rechten en een rechte diagonaal. Van linksonder naar rechtsboven. Als ik hem schrijf, gaat de lijn eerst naar beneden dan schuin naar beneden en zonder stoppen omhoog. Anderen beginnen van onder naar boven en maken de N in een beweging. Er zijn twee hoeken ontstaan, die dezelfde hoek maken. Tegenoverliggende hoeken. Een Z op zijn kant. De M en N hebben iets van elkaar. Ze staan naast elkaar en zijn beide neusklanken. Ik heb ook even aan de N en H gedacht. Het is een letter die in het hier en nu staat. Wat kun je van de kleine letter zeggen De n is een omgekeerde u. nu. Een poortje waar je in en uit kan gaan. Hoe klinkt de letter? Het is een neusletter, waarbij de tong tegen het voorgehemelte aandrukt. De lippen zijn niet op elkaar. NJ= oranje. Het is een neusklank. De ng en de nj worden meer in het hard/zachte gehemelte gearticuleerd. De N vlak tegen de tanden. Hij is sterker dan de G in zang. Meestal is de eerste letter van een dubbelklank het sterkste. Maar in het frans mignon klinkt het als minjon. Bij -NK wankel hoor je een G meeklinken. De weg van M naar N of N naar M. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? De N kan goed met klinkers overweg. Naakt, naar, neet, neer, nood, noor, na, nemen, nodig, nudist, nat, net, nis, nok, nut, Nijl. Nou, nauw, neus, noem, nier, neigen Nieuw An, en, in, on, aan, toon, Mien, kluun, teen, gein, hoen, leun, puin tent, tank, thans, rund Meervoudsletter. Hij heeft veel met werkwoorden en zelfstandige naamwoorden te maken. Het is vaak de laatste letter. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Nu, nou, negen, een, nacht, geen, nul, najaar, na Christus, namiddag, november, Nieuwjaar, nooit, nimmer Plaats: Nederland, Nijmegen, Nepal, Noorwegen, Noord, Nazareth, Nairobi Personen: Antonius, non, Newton, Nostradamus, Nero, NN, nicht, neef, nageslacht, Napoleon Namen: Ben, Neeltje (gehoornde = stralende), Nienke (rein, zuiver, genadig, lieflijk), Inge, Noortje, Nina (rein, zuiver, genadig, lieflijk) Lichaam: Neus, teen, pens, nagel, nier, nek, navel Dieren: Neushoorn, nijlpaard, nachtegaal, spin Planten: Narcis, naaldboom, nachtschade 40

Gesteente: Kleur: neon Overig: Nylon, nee, niet, negatief, ontkenning, naam, en, ‘n, nest, end, eind, toon, noot, nood, grens, niets, niks, niemendal, nooit, naief, naald, genegen, neger, nerveus, nieuwsgierig, nummer, nergens, nippertje, nopjes, zin en onzin, naakt, natuur, binnenkant Werkwoorden: Nemen, noemen, vinden, mennen, minnen, innen, nemen, nabootsen, naaien, nadenken, zingen, zinken, verenigen Voorzetsels: Beneden, neer, boven, naast, aan, in, na, onder, van, binnen De N klank komt terug in neerwaartse bewegingen: Neer, neder, onder, beneden, van, van boven naar beneden Begrensde ruimtes: Naast, aan, af, naar, van, tegen Binnengerichte ruimtes: binnen, in, van buiten naar binnen Positief: Naastenliefde Negatief: Negeren, naäpen Vloekwoorden: Nkn, nn, nmmrtj mkn Uitroepen: Nee, never de nooit nie Woordspelingen: Dat was naadje, nee is nee, het neusje van de zalm, iene miene mutten, je neus achter na lopen, met je neus in de lucht, M&M, MNM Spraakoefening: Een spinnende spin spon een spinnenweb tussen de pimpelgroene spinazie. Gebaar Je strekt de armen uit met de handpalmen naar voren of beneden en trekt dan snel weer terug (aanraken en snel weer loslaten – een vluchtig aanraken) nippen. LICHT BEROEREND Kenmerken 14e letter, 11e medeklinker Negatief, ontkennend, afsluitend, vermeerderend, ontbloten, onderscheid makend, nemend, verenigend, snel, meer naar binnen gericht dan de M. Dit en dat. Een voegwoord. Voorbijgaande verbondenheid EN = verbindt twee sferen EN = plus NEG = negatief NEO = nieuw NEUTR = geen van beide NAV = schip NORM = maatstaf NOT = kennen ON ONT = niet

41

MANTRA NAMO RATNA TRAYA YA OM KAM KANI KAM KANI ROTSA NI ROTSA NI TRO TANI TRO TANI TRA SANI TRA SANI PRATI HANA PRATI HANA SARVA KARMA PARAM PARAH NI ME SARVA SATVA NANTSA SVAH

42

15. De letter O o O o Hoe is hij geschreven/getekend? De ronde of ovale of ei vorm. De cirkel, de kring, de nul. De O doet denken aan het oog. Ring en rand. Geen begin en eind. De O staat voor bol. Wat kun je van de kleine letter zeggen Zelfde vorm, alleen kleiner. Hoe klinkt de letter? Er ontstaat een ronde opening door de lippen. De OO komt meer in de voormond voor (dicht tegen de lippen). De ò wat zit wat dieper terug, De O verbindt zich met de U en wordt OU (in het frans klinkt het als oe – le loup). In de Au horen we in het Frans ook de O terug. Ik vergelijk de klank O met naar vuurwerk kijken …OOOO Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Met andere klinkers: oe koe (zie oe), ou (zie ou), ooi (dooi), oa (engels), oase Met medeklinkers Erachter: Ook, oor, oost, dood, rook, boon, boom, loof, boog, doch, doop, zool, dobbelen, vod, toch, log, lof, lok, dom, lont, kop, dor, tos, over, obstakel, occult, (lettergreep) o-zon, o-xy-de-ren Ervoor: Hoor, hoop, boor, boot, door, doos, cordon, folie, goot, goor, kook, kok, hok, hoop, gloor, lor, moor, Moriaantje, Noor, nor, por, poort, stoor, tor, wortel, woord, woning Hij is te zien in veel voorvoegsels en komt daardoor vaak voor als beginletter van een woord –on, ont-, op-, onder-, om-, overWelke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Oktober, ontelbaar, nul, oneven, overig, zondag, donderdag, omega, ons, kilo, octa, ochtend, morgen, zomer, honderd Plaats: Oosten, oceaan, omgeving, overal, Oostenrijk, Olympus, Orion Personen: Opa, oma, oom, grootvader/moeder, joch, jongen, ons, onze, Odysseus, zoon, dochter, Salomo, Godszoon. Namen: Olaf (erfenis of zoon van voorvaderen), Olga (heilig), Otto, Onno Lichaam: Oog, oor, kop, zool, mond Dieren: Olifant, octopus, okapi, os, onzelieveheersbeestje, ooievaar Planten: Onze-lieve-vrouwe bedstro, onkruid, loof, kokosnoot, komkommer Gesteente: Onyx, koper Kleur: Oker Overig: Of, open, opera, radio, orgie, foto, nood, rood, oranje, ovaal, opaal, jojo, onzijdig, orkaan, offer, olie, oorlog, opvallend en onopvallend, zo, autootje, kogelrond, Odyssee Werkwoorden: Openen, overdoen, betoveren, omgeven, ontwikkelen, ontvangen, onderscheppen, oordelen, opstaan, overeenkomen Voorzetsels: Om, op, over, onder, ondersteboven, voor, door Positief: Openheid, overgave 43

Negatief: On-beleefd, onbarmhartig, ondeugend, ongelukkig Vloekwoorden: Klj, gdvrdmme, ossekop Uitroepen: Oh, owee, ho, hoi, och, hosanna., o zo. Woordspelingen: In ’t o’tje nemen, Oost-Indisch doof, een oogje hebben op iemand, okido, grote mond hebben Spraakoefening: De plompe dompelpomp pompte prompt honderd pond modder uit de grond Coppens klopt zijn knoppen. Gelijk Coppens zijn knoppen klopt, klopt Coppens zijn knoppen. Gebaar Kenmerken Met de armen een omhullend gebaar maken. Voel de omhulling in de armen. Een liefdevolle en bewonderende omvang. Voel de kringvorm, de ronding als deel van je ledematen. Het is gelijkertijd een offer en een openbaring. Je bent met liefde verenigd. Er klinkt sympathie door. VERSTAAN. 15e letter 4e klinker Muzieknoot: do, so Veel werkwoorden Het een of het ander. Niet vermeerderend. Verdelend. Een keuze maken. Hij roept verbazing op. Mededogen OB= tegen OPT = Zien OR = Mond OF= werk OR= berg ORG = Werktuig

44

Gedicht Voor wie dit leest (Leo Vroman) Gedrukte letters laat ik U hier kijken, maar met mijn warme mond kan ik niet spreken, mijn hete hand uit dit papier niet steken; wat kan ik doen? Ik kan U niet bereiken. O, als ik troosten kon, dan kon ik wenen. Kom, leg Uw hand op dit papier; mijn huid; verzacht het vreemde door de druk verstenen van het geschreven woord, of spreek het uit. Menige verzen heb ik al geschreven, ben menigeen een vreemdeling gebleven en wien ik griefde weet ik niets te geven: liefde is het enige. Liefde is het meestal ook geweest die mij het potlood in de hand bewoog tot ik mij slapende vooroverboog over de woorden die Gij wakker leest. Ik zou wel onder deze bladzij willen zijn en door de letters heen van dit gedicht kijken naar uw lezende gezicht en hunkeren naar het smelten van Uw pijn. Doe deze woorden niet vergeefs ontwaken, zij kunnen zich hun naaktheid niet vergeven; en laat Uw blik hun innigste niet raken tenzij Gij door de liefde zijt gedreven. Lees dit dan als een lang verwachte brief, en wees gerust, en vrees niet de gedachte dat U door deze woorden werd gekust: Ik heb je zo lief.

45

16. De letter P p P p Hoe is hij geschreven/getekend? Hij staat op zijn plek en is een plaatsletter en heeft hoog boven een naar de toekomst gerichte bolling. Hij lijkt op een paddestoel, op een boom, op de B. Een neus, een kop. Wat kun je van de kleine letter zeggen De kleine letter zakt door de basis heen. De bolling komt op de hoogte van de klinkers en lijkt het meest op een a. Hoe klinkt de letter? Het is een stootletter en een lipletter. Puh of Pee. Je kunt met de lippen poep geluidjes maken. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Paal, peen, pier, paar, peer, poriën, puur, computeren, puriteins, podium Aap, reep, riep, doop, duperen Pauken, peil, pijl, rijp, pies, peuk, poule, puin Praats, plaats, psalm, rasp, wesp-weps (worden gemakkelijk verwisseld) Philips – ph wordt f Kop-je (geen t, wel bij paaltje, leentje). Bij raam-pje doet de p mee om verkleinwoordjes te maken. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Pi, palmpasen, periode, paar, Pinksteren, Pasen Plaats: Portugal, Polen, Palestijnen, Parijs, plaats, plek, paradijs, Pilatus, Pays Bas, Pompeï Personen: Paus, papa, pa, opa, pater, pastoor, priester, politie, prins, prinses, Parcival, persoon, peuter, peetoom, predikant, Pythagoras, Poseidon, Plato Namen: Paul (klein, nederig), Peter (steen, betrouwbaar), Piet, Paula, Petra, Puck (deugniet, kabouter) Lichaam: Pens, poten, pupil, penis, piel, plasser, pik, piemel, poep, kop, pink, pis, lip Dieren: Papegaai, pauw, panter, paard, paling, panda, pimpelmees, poema. python, pier, spin Planten: Papaver, paprika, prei, iep, paardebloem, paddestoel, peer, peper, plant, peppel Gesteente: Pyriet Kleur: paars, pimpelpaars Overig: Puur, pover, opera, top, populair, prachtig, pias, passie, passief, perfect, perpetuum mobilee, pers, plafond, pijp, pistool, pit, plaatje, plat, plooi, plomp, ploeg, plezier, plus, poppenkast, preken, proeven, profeet, punt, pyloon, po, piramide, parallellepipedum, parachute, pax, psyche, pedagoog, privé, piano, pagina, poëzie, proza, pauze, periferie, pijl en boog, enveloppe Werkwoorden: Pakken, praten, pesten, porren, stoppen, stappen Voorzetsels: Op, per 46

Positief: Positief Negatief: Partijdig, parmantig, poeslief Vloekwoorden: Potjandorie, ptvrdmm, potverdikkeme, Piet lut Uitroepen: Pas op, Pak me dan, piep piep, help, stop Woordspelingen: Pro deo, prietpraat, papperlapap Gezegdes: Voor paal staan, een pak van mijn hart, het regent pijpenstelen, Pietje precies, paal en perk stellen, zo trots als een pauw Spraakoefening: Als Piet pompt, piept de pomp Hoeperdepoep en happerdeflap Paprikapitten plukken, kersenpitten spugen (1 minuut herhalen) Als een potvis in een pispot pist, heb je een pispot vol potvispis De koetsier poetst de postkoets met postkoetspoets Gebaar Het omhullende gebaar. Het is alsof een sluier (een weerstand) op en omgetrokken wordt, terwijl de armen langs het lichaam gaan. De ellebogen en de handen zijn gebogen. Dat gebeurt op een snelle manier zodat de toeschouwer het idee heeft alsof er iets om de mens heen getrokken wordt (een omhulling). Tot schouders of hoofd. AFLSUITING, trots (pauw) Kenmerken Weinig voorvoegsels veel zelfstandige woorden. Hij past zich niet aan. Ze moeten zich aan hem aanpassen? P geeft rust (piano, passief, pauze). Met de l ook wel vaart (plots, pijl). De P beschermt (vader, para), en sluit dingen in (piramide). Een S voor de P veroorzaakt een krachtiger P. Dat lijkt ook zo te zijn wanneer de R op de P volgt. Een O na de P geeft een meer open gevoel. De aap heeft het beste spraakorgaan maar spreekt geen woord. Hij kan ons niet na-apen in tegenstelling tot de papegaai die met zijn harde snavel de menselijke stem en het woord kan imiteren. Ik heb er de Pee in. P = Parkeren PARA = scherm PER = doorheen PAU = ophouden PRO = voor PERI= rondom PHOTO = licht

47

Gedicht De tuinman en de dood (P.N. van Eyck) Een Perzisch Edelman: Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik, Mijn woning in: "Heer, Heer, één ogenblik! Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot, Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood. Ik schrok, en haastte mij langs de andere kant, Maar zag nog juist de dreiging van zijn hand. Meester, uw paard, en laat mij spoorslags gaan, Voor de avond nog bereik ik Ispahaan!" Van middag (lang reeds was hij heengespoed) Heb ik in 't cederpark de Dood ontmoet. "Waarom," zo vraag ik, want hij wacht en zwijgt, "Hebt gij van morgen vroeg mijn knecht gedreigd?" Glimlachend antwoordt hij: "Geen dreiging was 't, Waarvoor uw tuinman vlood. Ik was verrast, Toen 'k 's morgens hier nog stil aan 't werk zag staan, Die 'k 's avonds halen moest in Ispahaan."

48

17. De letter Q q Q q Hoe is hij geschreven/getekend? Een cirkel, een ovaal waar rechts onder een staartje verschijnt. Het staartje kan beginnen in de cirkel of op het randje.Hij doet me denken aan een loep, een eensglas brilletje dat je voor een oog houdt. Een poes van achteren. Wat kun je van de kleine letter zeggen De kleine letter zakt door de basis heen. De bolling komt op de hoogte van de klinkers. Hij spiegelt de p en bolt zich naar het verleden. Links georiënteerd. Hoe klinkt de letter? Hij klinkt als de K. Kaa wordt Kuu. De klank van de Q lijkt iets beleefder maar dat kan door de U komen. Hij klinkt vaak als KW in een woord (Quotiënt) Hij blijft een beetje in de hals steken – vergelijk CK, K, G. Zachte gehemelte. Een gekwelde reactie. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Hij verbindt zich van nature met de U. Qua, Aqua, Quiz, Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Quadriljoen, Quasimodo (eerste zondag na Pasen), quint, quartet Plaats: Quito, Equador, equator Personen: Namen: Quantippe, Quintus, Angelique, Monique Lichaam Dieren: Planten: Gesteente: Kleur : Aquamarijn Overig: Quitte, quantum, quasi, aquarel, quatre-main, queue, qui-vive, quota, quiz, qua, quotiënt, quotum, cheque, jacquet, aquaduct, maquette, quotient, requiem Werkwoorden: Voorzetsels: Positief: Negatief: Vloekwoorden Uitroepen: Woordspelingen: Gezegdes: Hij is op zijn qui-vive Spraakoefening: Qu'à bu l'âne au quai? Au quai, l'âne a bu l'eau. Gebaar Bij de borst samengedrukte handen die uit smart (gekweld zijn) en pijn worden weggestoten - stoten en drukken. 49

KWEL-SMART Kenmerken 17e klank, 13e medeklinker Latijn en Frans De O- P- Q- R staan naast elkaar en hebben alle een ronde gesloten vorm. Gedicht: Sonne, du strahlentragende, Deines Lichtes Stoffgewalt Zaubert Leben aus der Erde Unermesslich reichen Tiefen. Herz, du Seelentragendes Deines Lichtes Geistgewalt Zaubert Leben aus der Menschen Unermesslich tiefen Innern. Schau ich in die Sonne Spricht ihr Licht mir strahlend Von dem Geiste, der gnadevoll Durch Weltenwesen waltend. Fühl’ich in mein Herz, Spricht der Geist sein Eigenwort Von dem Menchen, den er liebt Durch alle Zeit und Ewigkeit. Sehen kan ich aufwärtsblickend In der Sonne hellem Rund Das gewalt’ge Weltenherz Fühlen kan ich einwärtsschauend In des Herzens warmen Schlag Die beseelte Menschensonne.

50

18. De letter R r R r Hoe is hij geschreven/getekend? De R lijkt op de P maar heeft een diagonale lijn naar de bodem, Hij lijkt meer in balans. Hij gaat aan de wandel. De geschreven letter is verschillend met een golfje en een golf. De R roept beweging op. Hij is rechts georiënteerd. Wat kun je van de kleine letter zeggen De r, de R en de schrijfletter zijn verschillend. Hij heeft boven naar rechts een lichte bolling. Hoe klinkt de letter? De rollende R. Hij kan op verschillende manieren klinken meer achterin (HuigR) en voorin. Een trilletter. De tong beweegt razendsnel. Tongletter en gehemelte. Stemhebbend. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Raam, reep, rails, roei, roet, rooien, roei, ruit, Ruud, rood, reis, riep, rouw, rauw rijs Rat, ra, red, re, rit, rot, ro-de, rus, ru-zie Aar, oor, eer, ier, oer, uur, deur Hij kan zowel goed met klinkers als met medeklinkers overweg. Brand, draad, fret, graat, kraan, paarlemoer, praat, traag, vraag, wrang, bars, arc, arm, arn, schraal Hij verdraagt geen medeklinker voor zich als hij als laatste letter op het eind staat. Roer. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Reeks, regelmaat, september, oktober, november, december, januari, februari, maart, april, drie, vier, dertig, honderd, zomer, winter, herfst, voorjaar Plaats: Rome, Rotterdam, Rusland, Roemenië, rechts, rechtdoor Personen: Romein, Romelus en Remus, ras, rechter, relatie, reus, ridder, Ra Namen: Ruud (wolf), Rens, Rick (rijk, machtig, sterk, dapper), Riet (parel), Romy (Roos en Maria), Romeo, Ries, Robert (schitterend door roem), Ronja Lichaam Rug, reuk, rib, haar, arm Dieren: Reiger, ram, rendier, raaf, rat, roerdomp Planten: Roos, rank, rogge, tarwe, haver, gerst, graan Kleur/gesteente: Roze, rood, rozenkwarts, robijn Overig: Ruim, reusachtig, raam, rood, roze, bruin, redenaar, ruit, ramp, ruig, rodeo, rommelzolder, trouw, rok, rochel, rots, rits, ruig, er, ‘r, rijk, radio, rand, rap, reactie, realiteit, record, regenboog, reis, renaissance, rendez-vous, ritme, ring, rivier, rozenkrans, ruimte, runen, ruw, remedie, straal, ra, aurora, levertraan, traan, droom, woord, verrassend Werkwoorden: Rennen, rollen, ronken, remmen, regenen, regeren, raden, roken, ruiken, rijden, vragen, roffelen, borrelen, rekenen, roepen, rouwen, brouwen, redden, richten, rond-lopen, rusten Voorzetsels: Rond, rechtop, door 51

Positief: Ruimdenkend, rechtvaardig, royaal Negatief: Ruzie, razend, recalcitrant, radeloos Vloekwoorden: Rtzk, rapaille, Uitroepen: Er uit. Reken niet op mij. Rot op. Woordspelingen: Als er een R in de maand zit, rataplan Gezegdes: Roeien met de riemen die je hebt, hij spreekt in raadsels, reddende engel, rozengeur en maneschijn, er zullen koppen rollen, ruimschoots op tijd Spraakoefening: Brechje Breikous brak een been Brechje sprak: “Denk niet dat ik ween.” Brechje zat tevree bij ’t raam Breide er een flink stuk aan Namo Ratna tra ja ja om kam kani kam kani rotsani rotsani tro tani tro tani tra sani tra sani pratna sarva siddhi hoem Hij raspte het rapst de geraspte kaas Gebaar Je maakt met de armen een ronde beweging van je af terwijl je naar voren lijkt te gaan, in beweging lijkt te komen. Bovenlangs, naar buiten, alsof je meedraait met een wiel en dan onder langs het hart. Voortdurend heb je een innerlijke houding als ben je in krachtige beweging (als een beer of als een stier), bewust van de richting, alsof je iets openbaart. DRAAIEN Kenmerken 18e klank, 14e medeklinker De O- P- Q- R staan naast elkaar en hebben alle een ronde gesloten vorm. Voorvoegsels: rond-, re, -her, -ver Achtervoegsel –er Vuur, stroom, rond, rollend, redeneren, ra Sommige mensen kunnen de R niet zeggen en noemen het een L. RA= stralend RE = terug

52

Gedicht (Marten Toonder) Barlemanje 't Was grol en gloei En slomig broei In lure, slore stirren Het was sar stomig in mijn krol Daar stonk een kwalm van schit en brol Er sloomden glome knirren Ik trok geen moen En zoog geen droen 'k Was grollig, daar mijn kleddel De vale walm had ingewigd En norksig drielde naar de schicht Die wijlde in de peddel Nu dralleboort Een vuurgaljoort En knaspert door de klijven 't Is of er stolen glomen gaan En moenen in de krolle slaan En stoffe stekkels stijven Nu gaar ik kwas En werp ik stras Nu is de moen gevangen Ik trek een gloederige sproet (Als kwalmerige peddel doet) En droen dralt door de prangen

53

19. De letter S s s S Hoe is hij geschreven/getekend? Een slangetje. Ik teken hem van boven naar beneden. Hij balanceert, danst en beweegt naar voren en naar achteren en andersom. Ik beschrijf hem van onder naar boven. Hij haalt uit het verleden (beschouwt het) en neemt het beschouwde in het hier en nu mee naar boven en schenkt het weg aan de toekomst. Een transformatieve letter. De kundalini slang. Een letter in balans. Wat kun je van de kleine letter zeggen Zelfde vorm alleen kleiner. De schrijfletter wordt anders geschreven Hoe klinkt de letter? Een sissende klank, smalle niet gesloten lippen. De tong drukt tegen het voor gehemelte. De S klinkt in de X, in de C, in de Z SCH op het eind, CH(chocolade), SH (show), cent Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? De S maakt zeer gemakkelijk contact met vrijwel alle klinkers. Saai, sap, Saar, daas, das, sa-men, mees, mes, ser-vet, me-ter, sip, doos, do-zen, Guus, dus, wijs, Sybille, souterrain, saus, suiker, soep, seis, sieraad (seu komt voor wel in seulement in het frans) kous, paus, reis, wijs, huis, poes, Mies De S verbindt zich gemakkelijk met medeklinkers. Span, slim, stam, schreef, smerig, snoer, sfeer, squash Feest, vers, vals, pats, dwars, mans. De s en z verwisselen: lezen-lees Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Des, september, zes, sinds, seconde, herfst, soms, snel Plaats: Spanje, Spaans, Scandinavië, Smeagol, Sparta, Saturnus, Socrates Personen: Satan, Sint, sir, Solange, soldaat, spion Namen: Sicco (zege, overwinning), Simon (luisteren), Suzanne (lelie), Sen (waarheid?), Sara, Sebastiaan (eerbiedwaardig, verheven), Sander, Sandra, Sanderine (beschermer), Sofia Lichaam: Snavel, schouder, skelet, speeksel, snot, smeer, spier, staart, stem, stront, smaak Dieren: Slang, ossen, spin, schildpad, sidderaal, slak, snoek, specht, schaap, sprinkhaan Planten: Sint-janskruid, spinazie, spar, struik Gesteente: Steenkool, saffier, serpentijn, saffier, stalactiet, stalagmiet Kleur: Sepia Overig: Scheppingskracht, schatkist, sleutel, wens, deksel, fascinatie, sprookje, stoel, speer, sabel, snee, schede, slag, ster, schaal, schap, schip, schelp, schoen, schaduw, sneeuw, soort, spiegelbeeld, stad, schuur, stamboom, storm, sukses

54

Werkwoorden: Stamelen, scheppen, spelen, schoppen, schrikken, slaan, schrijven, slapen, slingeren, schudden, schommelen, sluiten, snijden, splitsen, steken, spreiden, staan, spreken, strijden, slikken, sturen, schateren Bijvoeglijke naamwoorden: Schitterende, sprankelende, stoere, stevige, speciale, schone, stil, snel, spoedig, sterk, stalen, scherp, stomp Positief: Sociaal, scherpzinnig Negatief: Smerig, stout, slinks, sadisme, schaamteloos, schade, schamel, schande, spotten, stom, Vloekwoorden: Schft, schavuit, schorem, smiecht, sodemieter, schoelje, schtrd, schobbejak, snoeshaan, snijboon, stijve hark, stommerd, slap janus, slome, sffrd Uitroepen: Sst, stop, sta stil Woordspelingen: S.O.S., s.v.p., stilstand, stokstijf Gezegdes: Waar uw schat is, is uw hart, een scheve schaats rijden, wie de schoen past, schoon schip maken, straal bezopen zijn, strijkstok, stront aan de knikker Spraakoefening: Sissend sluipt de slang …sss,sss,sss (tastend lopen, scherpe handbewegingen) Sliep, scheren en messen tsjingele tsjingele bom De spin spint en spant haar spinnenweb (S = draad tussen wijsvinger en duim en P maakt een sprongetje) Scherp schieten scheve schaatsen schuin weg (S = Vooruitglijden (ene voet) CH = afzetten (andere voet)) Struikelend stapte ze steeds over de stok op de stoep. Sta op. Wees stil. Stel je niet aan. Meester staarde streng naar Stefanie toen ze ernstig, stil en verstijfd voor hem stond. Salamander de mosterdpotten. Maüse messen mein Essen. (14 dagen 100 maal) Esel essen Nessel nicht und Nessel essen Esel nicht. Slimme Sjaak sloeg sloom Sven de slimme slager. De spiksplinternieuwe spiegel springt in spiksplinternieuwe stukjes. Slimme slangen slapen ’s nachts in de slijmerige sloot Professor Paracelsus Philippus, Aureolus Theophrastus Bombastus’ synoniem was Professor Paracelsus Bombastus Revalenta Pignatelli Mellarosa Gebaar. De beweging is van beneden naar boven (en ook van boven naar beneden). Een slingerende beweging in golfjes. De handen snijden zich scherp als een zwaard een weg (er door heen) naar boven. De twee armen stromen gescheiden langs het lichaam naar boven en worden boven het hoofd een in hun beweging. Vanuit de aardestof naar de sterrenhemel. Van de schaduwwereld naar de zonnesfeer. De beweging wordt tot rust gebracht. HET INNERLIJK BINNENDRINGEN Kenmerken 19e klank, 15e medeklinker 55

Hij heeft met meervoud te maken met name bij verkleinwoordjes: meisjes SYM = samen (symmetrie) SUB = onder (subtitel) SCENE = toneel SCHIZO = scheiden SEGM = snijden SEMI = half SAL = zout SON = klinken STRUC = opeenhopen SUPER = boven SAN = gezond STA = Staan SPEC = kijken Samen en scheiden (analyse en synthese), schommelend De ruggengraat heeft een s vorm. St roept rust en stilte op De slang verandert in een staf – kundalini (opgerolde slang) komt tot bewustzijn, tot ik. Esculaap -ste vergrotende trap

56

Gedicht: Sun, thou bearer of rays, Thy light’s power over matter Magics life of the earth’s Limitless rich depths. Heart, thou bearer of soul, Thy light’s power over spirit Magics life out of the human being’s Limitless deep inwardness If I gaze upon the Sun Her light speaks to me in radiance Of the Spirit, filled with grace Wielding through the beings of worlds If I feel within my heart The Spirit speaks its own true word About the human being, loved by him Through all time and eternity. Looking upwards, I can see In the Sun’s bright disc The mighty heart of worlds Looking inwards, I can feel In the heart’s warm beat The human sun insouled.

57

20. De letter T t t T Hoe is hij geschreven/getekend? Hij staat rechtop, verticaal. Hij verheft zich met zijn lichte levenskrachten op door de zwaartekracht heen. Hij staat in balans. In het Hier en nu. Hij geeft bescherming met zijn dak. En sluit daarmee ook dingen af. De horizontale lijn wijst en kijkt naar verleden en heden. Kruisteken. Wat kun je van de kleine letter zeggen Tt. Hij wordt kleiner. Hij is hoger dan de klinkers maar niet zo hoog als de l. Opvallend is het horizontale streepje dat iets verder naar rechts is georiënteerd dan naar links. Hier lijkt hij nog meer op het kruis Hoe klinkt de letter? Tee of tu.(naar buiten) of T (inwaarts) Het is een krachtige stootletter en een tandletter. De tong(punt) speelt een belangrijke rol. Niet stemhebbend. Hij heeft verwantschap met de d. In het woord woord hoor je de T op het eind. Bij hij wordt, neemt de de T de klank ook over. TJ in CH – checken Bij woorden die op tie eindigen verzwakt de T-klank en wordt de S hoorbaar. spatie, vakantie Wanneer de I na de T komt wordt hij krachtiger (stemhebbend) en scherper: titel. NTS – pantser (de t lijkt bijna te verdwijnen) i.t.t. panter. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Taal, taart, tak, ta-kel, teen, teer, ten, te-gen, tik, ti-tel, toon, tol, to-ren, to-tem, tuutje, tuur, tuk, turen. Tij, teil, Tau, touw, Teun, tuin, toep, tien. Type. Hij maakt zeer gemakkelijk contact met klinkers. Vaat, vat, eet, vet, kit, bot, hut, mijt, pleit, fout, ruit, leut, Riet Stap. Hij staat niet graag achter een klinker aan het begin van een woord. Trap thuis, tjokvol Als hij vooraan staat, doogt hij alleen de R, H, J De ‘t kofschip letter bij uitstek. Hij heeft met de tijden te maken: heet, heet-te, geheten. Hij wordt. Bast, bart, balt, hebt, act, kaft, ramt, kant, stapt, droogt, antwoordt, lacht, mixt Veel medeklinkers laat hij voor zich gaan, als hij achteraan staat ’t - Hij kan zelfstandig voorkomen en betekent het (verzwakking van het). Onzijdig. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Tien, tiendelig, twee, twaalf, acht, twintig, tachtig, achttien, tijd, getal, oktober, september, augustus, maart, winter, lente, herfst, toekomst, tellen, ton, traag Plaats: Tsjechië, Tibet, Tilburg, Troje Personen: Tarzan, Thor, Jupiter, Saturnus

58

Namen: Tenzin, Tinus, Teunis (onschatbare), Tini, Trudy, Thomas (tweeling), Tycho (geluk), Theo (God) Lichaam : Teen, bot, geraamte, tiet, tepel, tand, tong, toet, tast, traan Dieren: Tortelduif, tijger Planten: Tabak, tak, tulp, thee Gesteente: Talk, topaas, tijgeroog, turkoois, toermalijn Kleur: Titaanwit Overig: Toren, totem, terra(s), tenor, tafel, talent, talisman, teer, taai, techniek, terwijl, theater, tij, trots, tucht, tuin, tunnel, anti, testament, totaliteit, intuïtie Werkwoorden: Sluiten, dichten, toedoen, tuimelen, tanken, tikken, trommelen, tuiten, toveren, tasten, testen, tonen, trappen, treden, treffen, trekken, twijfelen, tuffen Voorzetsels: Tot, tegen, tegenover, ter, achter, te, tussen Positief: Tevreden, toegankelijk, toegeven, trouw, toewijding Negatief: Teleurstellen, treiteren, treuren, tegenvallen Vloekwoorden: trnglr Uitroepen: Ta ta, tu tu, tik, tak, tok, tok tok tok, tot hier, stop, sst, sta stil, tsjonge Woordspelingen: T-stukje, t-shirt, Ti ta tovenaar, Anneke tanneke toverheks, tam tam, tingel tangel, tik tak (klok), To en Tom aten tomaten, Tom at en To vrat. Gezegdes: Tegen de tand der tijds is niets bestand. Op je tanden bijten. Een toontje lager zingen. Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens. Op heterdaad betrapt. Spraakoefening: Tik-tak, tik-tak, tikt het telkens op de tegels van het terras, op de tegels telkens weer (tennisbal, waterdruppels). Trip, trap, trippeltrap, trippelt Trijntje van de trap (vingers) (2x), trrrrrrrrrrrrrrr……Boemm hotten totten tenten tentoonstelling I thought a thought. But the thought I thought wasn't the thought I thought I thought. Gebaar De twee naar buiten gerichte handen komen van boven neerwaarts met de ruggen van handen en vingers tegen elkaar op het midden van het hoofd, of op de schouders te staan – fontanel, als een goddelijke inslag– de ellebogen naar rechts en links naar buiten gericht. HARTSLAG - SLAG = staat, stevig, statisch, begrenzend in tasten. Kenmerken 20e letter, 16e medeklinker Het is een letter die veel voorkomt. Je hoort hem vaak aan het eind en aan het begin van een lettergreep. Achtervoegsel: -te, -ter, -ten, -toe, -te(n), -tige, -tijd 59

Muzieknoot: ti Veel korte woorden. TELE = ver TRANS = over TACT = aanraken TE = Bedekken TACH = snelheid THERA = verzorgen TEN = vasthouden TECHN = kunde THERMOS = warmte TOMO = snijden TERRA = aarde THEO = God

60

Gedicht ik tracht op poëtische wijze (Lucebert) ik tracht op poëtische wijze dat wil zeggen eenvouds verlichte waters de ruimte van het volledig leven tot uitdrukking te brengen ware ik geen mens geweest gelijk aan menigte mensen maar ware ik die ik was de stenen of vloeibare engel geboorte en ontbinding hadden mij niet aangeraakt de weg van verlatenheid naar gemeenschap de stenen stenen dieren dieren vogels vogels weg zou niet zo bevuild zijn als dat nu te zien is aan mijn gedichten die momentopnamen zijn van die weg in deze tijd heeft wat men altijd noemde schoonheid schoonheid haar gezicht verbrand zij troost niet meer de mensen zij troost de larven de reptielen de ratten maar de mens verschrikt zij en treft hem met het besef een broodkruimel te zijn op de rok van het universum niet meer alleen het kwade de doodsteek maakt ons opstandig of deemoedig maar ook het goede de omarming laat ons wanhopig aan de ruimte morrelen ik heb daarom de taal in haar schoonheid opgezocht hoorde daar dat zij niet meer menselijks had dan de spraakgebreken van de schaduw dan die van het oorverdovend zonlicht

61

21. De letter U u U u Hoe is hij geschreven/getekend? Twee rechte verticale lijnen wijzen omhoog en zijn op de basis verbonden door een boog in balans. Het woord hulp komt bij mij op. De armen omhoog. Niet op verleden en toekomst gericht, maar uitstralend en opvangend, van boven naar beneden en van onder naar boven. Als de U zou schommelen zou de U verleden en toekomst kunnen zien. Nu is de U ervan afgesloten. Op het hier gericht, in balans. Wat kun je van de kleine letter zeggen Zelfde vorm, alleen kleiner. Misschien iets steviger op de grond. Hoe klinkt de letter? D U klinkt als UU, U en OE (Duitse invloed). De U is de laatste klinker van de klinkers. De reis van de klinkers gaat van binnen naar buiten. Van A-E-I-O-U. Bij de U tuiten de lippen zich naar buiten. De E verandert vaak in de U klank: de, te, be, ze. De U klank komt daardoor veel voor. De U reist van achter uit de keel door de mond naar de voorwaartse lippen. De U volgt een lang spoor van beweging, voortzetting, doen. In de klank vertegenwoordigt de U de reis van verleden naar toekomst. Afstemming op de U brengt wijsheid en harmonie. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Met EU, AU, OU. Bij UI staat hij voor de I. Hij verbindt zich met alle klinkers. Dat heeft hij als enige klinker. Waarom worden twee dezelfde klanken verschillend opgeschreven? Invloed Frans en Duits? AU en OU. Hij heeft een speciale verbinding met de W en de Q. Hij staat voor de W en na de Q Uur, Luud, kluun, kluns, muur, buur, guur, buuf, vuur, schuur Nu, mu-ren, mus, gulp, hulp, wulp, bul, dubben, cult, dus, fut, hut, kus, lukken, gum, kun, cup, zucht, chute, schulp, ruw, urn, vulkaan, zuur, zus, aqua. Hij heeft een goed contact als korte klinker met veel medeklinkers. Hij voelt zich beter tussen andere klanken. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Uur, tijdsduur, minuut, eeuwigheid Plaats: Utrecht, Uranus, Uruguay, Utopia, USA, UK, Uganda Personen: Zus, uk, u, U, uw, Übermensch Namen: Udo, Ulrich, Ursula, Luud Lichaam : Urine, uterus (baarmoeder), uier Dieren: Uil, mus, wulp Planten: Ui, humus Gesteente: Uranium Kleur: Purper, ultraviolet, azuurblauw

62

Overig: Ultimatum, ultraviolet, uniek, unie, universiteit, vuur, vulkaan, schulp, hulp, UFO, uurwerk, ut, urgentie, underground, uitdenken, uitstromen, ultiem, unaniem Werkwoorden: Kunnen, uiten, zuchten, lukken, kussen, lukken, dubben, uchen Voorzetsels: Uit, buiten Positief: Uitdelen, uitstekend Negatief: Uitschelden Vloekwoorden: Uilenbal Uitroepen: Uche uche, uhum Woordspelingen: Tot in de late uurtjes, avonturen in avonduren Gezegdes: De uitzondering bevestigt de regel, het uur is de ademtocht der eeuwigheid, rust eens uit … en laat anderen met rust Spraakoefening: Ulliedegulliedenulliejenok. Gebaar De armen zijn parallel aan elkaar naar buiten gestrekt. VREES Kenmerken 5e klinker 21e letter. Beleefde letter. Kan zelfstandig staan, ook als hoofdletter. Hij heeft een eigen betekenis. Het is de laatste klinker van de rij klinkers. Vereniging tussen het geheimvolle, het mystieke, het naar binnen gekeerde met het goddelijke gevoel. Naar buiten gericht maar ook een innerlijke beleving. In gebed. Afgeslotenheid (zie mond bij u in vergelijking tot andere klinkers). Melancholie, geleerdheid, filosofie. ULTRA = voorbij UNUS = een Dubbel u is w in het Engels. Gedicht Paris at Night (J. Prevert) Trois allumettes une à une allumées dans la nuit La premiére pour voir ton visage tout entier La seconde pour voir tes yeux La dernière pour voir ta bouche Et l'obscuritè tout entière pour me rappeler tout cela En te serrant dans mes bras.

63

22. De letter V v v V Hoe is hij geschreven/getekend? Als een vogel. Het is de omgekeerde A, zonder horizontale lijn. Zijn armen wijzen in de lucht. Hij vraagt om hulp en vangt dingen op in zijn schoot, en op zijn antennes. Hij luistert in het verleden, zet dingen op de grond en zendt ze door naar de toekomst. Het kan verkeren zo rakelings op de grond, veert hij van de ene kant naar de andere. Straks vliegt hij op als een vlinder. Wat kun je van de kleine letter zeggen Zelfde vorm maar kleiner Hoe klinkt de letter? Hij klinkt als V(u) of als V(ee). Het is een lipletter en een blaasletter. De boventanden rusten (bijna) op de onderlip. Er wordt tegen de bovenlip geblazen Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Vaan, van, vaar, va-ren, voos, voor, vod, vo-ren, veen, ven, veer, ve-ren, vuur, vul, vu-ren, vijf, vier, voer, veulen, vouw, veil Hij kan zich redelijk goed met klinkers verbinden. Twee v’s naast elkaar komt niet voor. Hij staat zelden achteraan: Olav De f verandert in de v en andersom:. Neef - ne-ven geleefd – leven Hij staat vaak aan het begin van een lettergreep. Livrei, vleien, vrijen, Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Verleden, voortaan, vaak, valreep, vanavond, vrijdag, vanmorgen, vanmiddag, vannacht, vier, vijf, veertig, vroeg, vasten, advent Plaats: Volendam. Verenigde Staten, Vancouver, Venus, Vesuvius, Vlaams, Vaticaanstad, Venetië Personen: Vader, vriend(in), verloofde, vreemdeling, volwassen, vorst, vrouw, Venus, vondeling Namen: Viktor, Vona, Vanessa, Vera (waarheid) Lichaam: Voorhoofd, vinger, voet, visueel, voelen, vlees, vuist Dieren: Vlinder, vliegen, veer, vacht, vel, vin, vleugel, varken, vlo, vinvis, vee. veulen, vink, vogel, vos Planten: Viooltje, vergeetmenietje, vlas Gesteente: Vuursteen Kleur: vaal, vermiljoen Overig: Verkering, verliefdheid, vakantie, vuur, vlam, vaart, voort, vesting, verzameling, verhaal, veld, visioen, vloed, vocht, volk, vork, vorm, vijver, Vvorm, voetbal Bijvoeglijke naamwoorden: Vies, vuil, vrij, vers, vol, vreemd, veerkrachtig, voornaam, vast, veel, vegetarisch, verre, vitaal

64

Werkwoorden: Vliegen, vangen, vertellen, voordoen, vallen, voeren, varen, verbazen, verbinden, verwijderen, verplaatsen, verhuren, veranderen, vragen, verdedigen, vergissen, verdampen, vluchten, voelen Voorzetsels: Van, voor, voorbij, boven, over, vanaf, vriendelijk Positief: Voorbeeldig, voorkomend, verzorgen, vertrouwen, verdraagzaam, vergeven, vreugde Negatief: Vergeetachtig, vrekkig, vervelend, vechten, vloeken, verdriet, vooroordeel, vrees Vloekwoorden: Vlk, vzrk, vrdmm, vtzk Uitroepen: Veni, vidi, vici Woordspelingen: Vrije val, vrij en vrolijk, verboden vruchten, vroeg uit de veren, verstandsverduistering, klavertje vier, vriend en vijand, voetje voor voetje, vliegensvlug, vice versa, vloek en bevrijding, vrees niet, wees vastberaden en standvastig Gezegdes: Het zal zo’n vaart niet lopen, vechten als een kemphaan. Spraakoefening: Als vliegen vliegen vliegen vliegen vliegen vliegensvlug 3x Drink geen vermouth als je vermoedt dat je nog ver moet "Wat een weer weer," zei de vrouw die aan de was was. Kijk die vliegen vliegen en er is ook een bij bij" Gebaar Veritas: WAARHEID VERSTAND VERDEDIGEN Kenmerken 17e medeklinker, 22e letter De vredesduif. De Romeinse 5. De twee vingers die voor de vredesgroet staan. Veel woorden beginnen met ver- (voltooide tijd, bijvoeglijk naamwoord), met voor- (werkwoorden en zelfstandige naamwoorden). Sterk in de voorvoegsels: ver-, voor-, van-, VOC = roepen VAL = sterk VELO = snel VERS = keren VIS = zien VENT = wind VOL = vliegen VOLU = wentelen

65

Gedicht Veerpont (Drs P) Wij zijn hier aan de oever van een machtige rivier De andere oever is daarginds, en deze is hier De oever waar we niet zijn noemen we de overkant Die wordt dan deze kant als we daar zijn aangeland En dit heet dan de overkant, onthoudt u dat dus goed. Want dat is van belang als u oversteken moet Dat zou nog best eens kunnen, want er is hier veel verkeer En daarom vaar ik steeds maar visa versa heen en weer Heen en weer, heen en weer, heen en weer, heen en weer. Ik breng de mensen heen, ik breng weer anderen terug Mijn pont is als het ware ongeveer een soort van brug En als de pont zo lang was als de breedte van de stroom Dan kon hij blijven liggen, zei me laatst een econoom Maar dat zou dan weer lastig zijn voor het rivierverkeer Zodoende is de pont dus kort en gaat hij heen en weer Dan vaart hij uit, dan legt hij aan, dan steekt hij weer van wal En ondertussen klinkt langs berg en dal mijn hoorngeschal Heen en weer, heen en weer, heen en weer, heen en weer En als de pont dan weer zijn weg zoekt door het ruime sop Dan komen er werktuigelijk gedachten bij me op Zo denk ik dikwijls over het geheim van het bestaan En dat ik op de wereld ben om heen en weer te gaan Wij zien hier voor ons oog een onverbiddelijke wet Want als ik niet de veerman was, dan was een ander het En zulke overdenksels heb ik nu de hele dag Soms met een zucht van weemoed, dan weer met holle lach Heen en weer, heen en weer, heen en weer, heen en weer.

66

23. De letter W w w W Hoe is hij geschreven/getekend? Dubbel u (dubbelyou). Twee v’s. De v kon niet naast elkaar staan maar wel in de W. Het herkauwen. Twee handen en een hoofd. Er stroomt iets naar binnen, het wordt in het lijf verwerkt, het gaat naar boven in het hoofd en wordt daar verwerkt, dan weer in en door het lijf en vervolgens weer naar het hoofd waar het naar buiten komt. Een dubbele transformatie. Kaarsenstandaards. Twee juichende mensen die handen vasthouden. Hij heeft iets van een kroon. De rechte en meestal schuine letters besluiten het alfabet V W X Y Z. De W kent een trucje: Een van de V’s keert zich om en de X ontstaat. De Y is een V op een pootje. De u is een v met een bolle onderkant. Hij herhaalt zich gemakkelijk bij een volgend woord. Wat kun je van de kleine letter zeggen Zelfde vorm kleiner Hoe klinkt de letter? De letter klinkt als WEE (weten) of als WU (we), maar ook als W (schreeuw). In het woord ru-ïne hoor je de W mee klinker. De onderlippen golven bij het spreken van de W. De lippen krullen naar beneden (bij wenen). Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Hij heeft de voorkeur om vooraan te staan, ook bij lettergrepen. Hij duldt alleen de U voor zich maar geen andere klinkers. Nieuw, leeuw, pauw, douw Waag, water, was, waai, weet, weten, weg, woon, wonen, woei, wol, wulps, wuiven, wijf, weide, wier, wreef Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Twee, winter, eeuw, twintig, weekend, woensdag Plaats: Westen, wereld, weide, woestijn, Waterloo, Washington, Wenen, Warschau, Waddenzee Personen: Weduwe, weduwnaar, wezen, wederhelft, wijf. Wodan. Winnetoe Wammes Waggel Namen: Wim (wilskrachtige beschermer), Wenny, Willie, Willemijn, Wonya, Wanda Lichaam: Wang, waarnemen Dieren: Walvis, wielewaal, wulp, wolf, wouw, web Planten: Wikke, waterlelie, wolfsmelk Gesteente: Woestijnroos Kleur: Wit, zwart en wit, sneeuwwit Overig: Wolken, water, wetboek, woorden, wagen, wegen, wielen, want, warm, was, weer, weg, wel, werk, wijn, wijs, wonder, wirwar, wilde westen, wigwam. WC Werkwoorden: Wensen, willen, weten, wachten, worden, wijden, wentelen, wisselen, weerkeren, waaien, weren, wrijven, wenen 67

Vragende voornaamwoorden/bijwoorden: Wie, wat, welke, waar, wanneer, waarom, waardoor, waarvan, wiens, Positief: Waardevol, wilskracht, waarheid, wijsheid Negatief: Waardeloos, woedend, wanhoop, wangedrag, wreed, wraak Vloekwoorden: Uitroepen: Wee mij, o wee, wee je gebeente, waf waf, woef, woef, weg jij! Woordspelingen: Wikken en wegen, iets als de wiedeweerga gaan doen, wis en waarachtig, woord houden, wel en wee Gezegdes: Tussen waarheid en leugen ligt een glibberig pad, stille waters hebben diepe gronden, nood breekt wet Water en vuur, droefheid en dood Spraakoefening: Woedend was Wing Thor toen hij wakker werd En merkte dat hij miste zijn hamer Wat een weer weer. Je waait haast van de weg weg. Wie weet wat Willem Wever weeft? Willem Wever weeft witte wollen winterwanten. Gebaar Een diep golvende beweging van de handen – wolken, golven, wind -. De handen gaan over de watergolven op en af, op en af, steeds weer op en af. Golftoppen en dalen. Vanuit de diepte ontstaat de beweging. BEWOGEN HOLTE Kenmerken 18e medeklinker, 23ste letter Gedicht Lang kort –v Langs de wegen liep ik loom Luist’rend naar de brede stroom Wiekend zweefd’ een meeuw voorbij Zoekend langs de duinenrij

68

24. De letter X x X x Hoe is hij geschreven/getekend? Het spiegelbeeld valt op. Boven onder, rechts links. De v en de omgekeerde v. Hij staat en steunt stabiel en in balans op de aarde en heft zijn armen in de lucht. Hij doet aan een mens denken, een mens in beweging. Het kruispunt, het centrum is in het midden te vinden. De rechte lijnen worden door midden gedeeld. De letter geeft ruimte aan in alle richtingen. Uit alle richtingen zijn wij gekomen. Het zijn slechts twee lijnen. Ik herken een beker. Een ruimte die gevuld kan worden. Twee zwaarden tegen elkaar. Het scheiden van wegen. Wat kun je van de kleine letter zeggen Zelfde vorm. Even groot als de klinkers De X-as heeft met balans te maken, met evenwicht, stabiliteit. De links-rechts en boven-onder symmetrie. Je kijkt door twee ogen en ziet daardoor diepte. Plaatsbepaling (stereo), waar komt het geluid vandaan, lukt het beste met twee oren. Veel organen, zoals longen, nieren zitten symmetrisch in het lichaam. De lippen, de wenkbrauwen, de tanden, de neusgaten, de schouders, de borsten, tepels, de billen, de knieën, de enkels, benen en armen, handen en voeten. Overal komt symmetrie of de links rechts verhouding terug.Veel meer wel dan niet. Twee betekent zoals bij oren en ogen gemakkelijk te zien is dat er een verdieping, een versterking van bewustwording optreedt van het hier en nu. Je bent een wezen dat een dubbele basis heeft. Synchroniteit geeft kracht. Kijk naar een leger dat in rijen marcheert. Je wordt er een dimensie rijker door. Het verrijkt je ervaring. Ook in de horizon, de rechte lijn van links naar rechts, komt het terug. Wijdheid is een kenmerk dat hierbij hoort. Hoe klinkt de letter? Hij klinkt als KS (IKS). Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Hij kan overweg met klinkers. Medeklinkers staan niet naast hem in de zelfde lettergreep –ex-tra. Hij kan zowel voor als achteraan staan. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: X = 10 Plaats: Mexico, Mexicaans Personen: XerXes, XP door elkaar = Christus, Sphynx Namen: Xantippe, Beatrix, Xander (beschermer), xeasar (Ceasar) Lichaam: Dieren: Lynx Planten: Gesteente: onyx Kleur: 69

Overig: maximaal, sex (seks), sextet, xylofoon, mix, taxi, examen, box, boxer, annexeren, crux, dixieland, epoxyverf, fixeren, grijpreflex, hexadecimaal, index, jukebox, koolmonoxide, luxueus, matrixprinter, noordpoolexpeditie, onorthodox, plexiglas, ritmebox, solex, triplex, vexatie, waxinelichtje, xerox, zwaveldioxide, pax, exemplaar. Voorkeur voor het eind van het woord. Niet aan het begin, alleen bij lettergrepen Werkwoorden: Voorzetsels: Positief: Negatief: Vloekwoorden Uitroepen: Woordspelingen: Gezegdes: Zij is een Xantippe (een helpende hand toesteken) Spraakoefening: Sixhundred sixtysix Gebaar Kenmerken 24 ste letter van het alfabet X betekent tien Van X = keer naar + plus Handtekening voor ongeletterd persoon X = onbekend – mister X X = kusje XENO = vreemd Gedicht (rijmelarij) X is een letter die niet veel wordt gebruikt En ook vaak nog wordt misbruikt Zoals in X-generatie, X-mas of X-tra Dus ga maar eens na Het is een afkorting voor veel dingen Waar wij vaak door de engelse taal fout mee omspringen Maar ik weet waar de X ook voor staat En dat is waar dit gedicht over gaat Aan het eind van een brief bijvoorbeeld En daar wordt met dit gedicht op gezinspeeld XXX

70

25. De letter Y y Y y Hoe is hij geschreven/getekend? Een v op een pootje. Twee armen schuin omhoog in balans. Een beker. Ontvangend en gevend. Wat kun je van de kleine letter zeggen De kleine letter heeft het v gedeelte op de plaats van de klinkers zitten. Het staartje wijst iets naar links De Y-as is het teken dat staat voor het heden, voor het hier, voor hoogte, voor verticaal, van kop tot voet. Hij is minder persoonlijk dan de X. Hij is op de aarde, de ruimte, zwaartekracht en levitatie, hemel en aarde, verlangen naar boven gericht. De geest die naar boven gaat en die over ons neerdaalt. Kijkend naar ons lichaam zien we de staande benen, de hangende armen, de vingers, de neus, maar ook de ruimte tussen de ledematen, de ruggengraat, de innerlijke energie die daar door gaat, de kundalini. Hoe klinkt de letter? Hij klinkt als de korte i, j, als ie, ei Yoga (J), Yggdrasil (i), Y-as (ei), xylofoon (ie) i-grec, Griekse IJ Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Yak, yell, yogi, yoghurt, ypsilon. Hij staat graag achter een medeklinker. Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Plaats: Pyreneeën, Byzantijns Personen: Baby, Yogi Namen: Yvette, Yvonne (boog van taxushout),Yannick (Jahweh is genadig), Yara Lichaam: Fysiek, psychisch, hygiëne Dieren: Lynx, python Planten: Hyacinth Gesteente: Pyriet Kleur: Overig: Mysterie, systeem, synchroon, symmetrie, syllabe (lettergreep), tyfon, type, oxyde, pyama, nymfomaan, lyrisch, kyrië eleison, hypotheek, gymnastiek, fysiotherapeut, dynamisch, cylinder, yes, apocalypse, mythe Werkwoorden: Positief: Sympathiek Negatief: Cynisch Youp, Yara (zeemeeuw, vermaard om zijn onstuimig karakter) Vloekwoorden Uitroepen: 71

Woordspelingen: Gezegdes: Spraakoefening: De knecht snijdt recht en de meid snijdt scheef. Why do you cry, Willy? Why do you cry? Why, Willy? Why, Willy? Why, Willy? Why? 2 Y's U R. 2 Y's U B. I C U R. 2 Y's 4 me! Gebaar Kenmerken 25 ste letter van het alfabet Voor IJ I+J SYN = samen SYS = samenstel Komt vooral in vreemde talen voor. Zowel klinker als medeklinker. Yvonne (klinker) - Yoghurt (medeklinker) Gedicht Werkster (G. Achterberg) Zij kent de onderkant van kast en ledikant Ruwhouten planken en vergeten kieren Want zij behoort al kruipend tot de dieren Die voortbewegen op hun voet en hand Zij heeft zichzelve aan de vloer verpand Om deze voor de voeten te versieren Van dichters, predikanten, kruidenieren Want er is onderscheid van rang en stand God zal haar eenmaal op Zijn bodem vinden Gaande de gouden straten van Zijn troon Al slaande met haar stoffer op het blik Symbolen worden tot cymbalen In de uren des doods en zie haar lot ten hoon zijn daar de dominee, de bakker en de frik

72

26. De Letter Z z Z z Hoe is hij geschreven/getekend? De zwanenletter. Van boven kijkt hij (door een verrekijker) naar het verleden. Hij haalt het naar binnen, neemt het in zich op, en laat via de basis het verwerkte naar de toekomst gaan. Er is beweging in de letter te zien. In rechte lijnen. Niet in een vloeiende lijn zoals de S die net tegengesteld staat, maar met scherpe hoeken. Wat kun je van de kleine letter zeggen Zelfde vorm. Even groot als de klinkers De Z-as. Het gezicht en de voeten wijzen in dezelfde richting. Zij geven de richting voorwaarts en achterwaarts aan. Kijk je verder naar de anatomie van je lichaam dan zie je dat veel functies, zien, ruiken, voelen, etc voorwaarts gericht zijn. Een verlangen om naar voren te gaan. Wij mensen hebben dat in tegenstelling tot de planten. We hebben een voorkant en een achterkant. Je bent je weinig bewust van je achterkant. We gaan allemaal voorwaarts en toch allemaal in een andere richting. We laten dingen achter (het verleden) en gaan verder (de toekomst) in. Het is teken van verleden, heden en toekomst. In het nu word je je bewust van heden en verleden. In de Z kunnen we dit voorwaartse en achterwaartse terug zien. Hoe klinkt de letter? Hij klinkt als een bij (zoemend). Het is de zachte S klank. Hij voelt zich daarmee verbonden. Hij verandert van Z in S of van S in Z. lees – lezen. De rug van de tong duwt tegen het gehemelte en de lucht blaast zich er een weg langs heen. Minder tong-tandgericht dan de S. Soms is het moeilijk te horen of een S of een Z klank is, zoals bij langzaam, jazz. Met welke klinkers en medeklinkers verbindt hij zich? Hij houdt er niet van om achter aan te staan. Liefst vooraan of aan het begin van een lettergreep. Hij heeft geen voorkeur voor medeklinkers, liever niet er naast. Wel gescheiden door de lettergreepstreep. Ver-zen De W kan naast de Z staan: zweer Zaak, zak, za-ken, zeem, zeer, zet, ze-ven, zoom, zot, zo-den, zuur, zus, zu-re Zij, zei, zoet, zeur, zuiver, zout Welke woorden worden met deze letter opgeroepen? Tijd/getal: Zes, zeven, zomer, zero, zoveel, zaterdag, zondag Plaats: Zuiden, Zuid-Afrika, zon, Zodiac, Zambia, Zweden, Zwitserland Personen: Zijn, ze, zij (meervoud en vrouwelijk), zelf, zich, zigeuner, Zeus, zoon, zuster, zus, Zarathustra Namen: Zoë, Zacharias, Zola Lichaam: Zicht, zaad, zenuw, ziel, zintuig, zweet, zolen Dieren: Zebra, zwaan, zee-arend, zwijn, zalm 73

Planten: Zwam, zevenblad, zuring, zonnebloem, zwanebloem Gesteente: Zilver, zink, zwavel Kleur: Zalmkleurig Overig: Zacht, zwoel, zonde, zwaar, zoet, zoen, zuil, zand, zaag, zalig, zee, zijde, zolder, zot, zuiver, zuur, zwak, zwoel, zeldzaam, zin, ziekte, zelfkennis, zwijgen, ziel Werkwoorden: Zweven, zuchten, zullen, zien, zwammen, zoeken, zijn, zeggen, zingen, zaaien, zetten, zitten, zorgen, zout, zwaaien, zweren Voorzetsels: Zonder Positief: Zachtaardig, zelfvertrouwen Negatief: Zeuren, zemelen, zaniken, zwetsen, zeurpiet Vloekwoorden; Zk, zkknwssr, zot Uitroepen: Zo zo, ziezo Woordspelingen: "Met de zelfmoordlijn, blijft u even hangen?" Gezegdes: Zo gezegd, zo gedaan, Spreken is zilver, zwijgen is goud, de zaak loopt uit de hand, zoekt en ge zult vinden, met hart en ziel Spraakoefening: De zon in de zee zien zakken Zeven zwarte zwanen zwemmen in de Zuiderzee (voeten schuivend neerzetten in zwanen (ganzen) pas) Zilveren zwierenzwaaiers zweven zachtjes naar gene zijde Zigzag, zigge zagge zagen Gebaar Het gebaar drukt zachtheid en lichtheid uit. De Z is voelbaar in de armen, niet zozeer in de hand. Bij de neerwaartse beweging speelt de hand wel een rol, met name de rechtse. Het grootmoeder, kleine kindje troostend gebaar wordt zichtbaar Kenmerken 26 ste letter, 20ste consonant Laatste letter van het alfabet ZOO = levend wezen (zodiac=dierenriem)

74

Gedicht Zamen aan zee “Zompig,” sprak de zwaan “bijzonder zompig, het zullen m’n zokken wel zijn die zo zoppen. Zo zie ik het zeker niet zitten, die zamenkomst zondag aan zee. Ik ztuur ze wel een ez-em-ez: Zorry voor zullie maar zwaan zwemt niet mee.” Zamen aan zee.

75

Tweeklanken De A O U klanken zijn de muzikale klanken. AU: Alle klinkers omvattend. AU wordt O in het Frans. Een zonneklank. Aurora, aura, stralende en lichtgevende woorden. Het geluid van het hart, van de pijn (De Zon) hemelspijs, ambrosia De A heeft het vrouwelijke, kinderlijke, onschuldige, heldere in zich ten opzichte van de U die een mannelijk, naar binnengericht karakter heeft. Het goddelijke en menselijke worden in A en U zichtbaar Van AA – AE (vervlakking) – AI – AO – AU De U sluit de klank af. De mond sluit zich. De AU wordt ook als O uitgesproken. Licht en schijnen blijven in de O aanwezig. De O staat tussen de A en U in wat betreft de klinkers. EAU wordt ook O genoemd. In het Frans klinkt de AU klank ook als O ------ Pauze, restaurant (klinkt als O), klauw, paus, auto, nauw, lauw, flauwekul, blauw, nauwelijks, benauwd, saus, astronaut, rauwkost, kauwgom, rauw, augurk Hij klinkt als au – pijn klank – diep verbonden met het fysieke, met het hart De I is de microkosmos in de AU die de macrokosmos voor stelt. De punt, de kiem, de ik. De I komt in de AU tot vervulling. OU De O heeft een harmoniserende werking op de A en de U (de extremen) ------ Kabouter, mouw, vouwen, trouwen, enthousiast (ou als oe-klank), gebouw, vrouw, oude, mevrouw, koud, schouders, fouten, trouwens, bosbouw, zout, touw, eenvoudig EI (De maan). De twee klanken zijn een klank geworden. Liefdevol omhullen, vleien komt in de EI terug. Het woord ei is het begin van leven en lijfelijkheid. Aanpassen. De maan is een afbeeld van de zon. Zo is de EI een afbeeld van de AU. De E kruist zich in de ledematen en verbindt zich met de ik van de I. De EI (rechte letters) wordt krachtig uitgesproken. De EI ketst door de mond naar buiten (lijkt een beetje op aai). Een horizontale klank. De mond wordt smal. ----- Ei, eis, einde, eikel, kei, steil, beide, heinde, leiden, meiden, heerlijkheid, weide OE: Doen wat ik moet doen. De O staat voor veranderingen. De OE (enthousiasme) korte klank. De OE wordt voorin de mond uitgesproken en is zachter dan de UI. Ronde mond, bijna gesloten. De lucht lijkt binnensmonds te blijven. BOE. Het naar binnen gerichte karakter valt op. ----- Boek, boer, hoera, oen, kampioen, oei, boe, boetseren, stoep, snoep, poetsen, vloek, doem, koekoek UI: Heeft een verbindend karakter. De UI kan gepeld worden, geschild worden tot er geen ui overblijft. De kern is niet te vinden. Het lijkt alsof hij zich in en om wikkelt. Hij wordt voorin de mond uitgesproken. De mond wordt een bijna gesloten ronde opening. Een krachtige uitstoot. 76

----- uier, kuieren, duin, buik, luiden, uiteinde, bui, buitelen, duizelig, uit ----- Luïgi IE: De klank wordt lang wanneer er een R achter staat: Bier. In vergelijking tot ziek. De IE wordt meer achter in de keel uitgesproken. -----Piet, zien, gieten, melodie, iedereen, vergiet, margriet, dier, lied EU. In de Scandinavische taal ö. Hij klinkt als bij keuken en sleur. Bij freule komt nog een andere klank te voorschijn. Zeven = zeuven; Zeus = Zuis -----Beuk, leuk, deuk, keuken, kreuk, breuk, reus, steunen, leugen, Eupen, sneu, keuze, beul -----Deur, humeur, geur, leuren, besmeuren, -----Freule IA: Overal wetende wijsheid. Sofia EA: Andrea IO: Ik AI : Mais, air EO: Leo IJA: Frija IJ: De twee klanken zijn een klank geworden. De IJ wordt ook als IE uitgesproken. IJ wordt ook als U uitgesproken: eindelijk -----Dijk, wijk, lijk, zij, hij, mij, gij, wij, ijken, rijk, bijl, onmogelijk, wijs, grijpen, ijs, vrij, blijde, vrijen, IJsselmeer, bijna -----Bijzonder, CH : Aan het begin sj (chocolade, parachute) aan het eind (Bach) een lang g AAI: OOI: OEI; IEE: Ambieer OUW AUW IEUW EEUW OUI = Louise Aantal bladzijden in de Dikke van Dale waarmee de letter begint S = 333 H = 128 N = 63 O = 202 V = 228 D = 127 C = 57 A = 200 B = 221 M = 117 F = 38 I = 56 G = 190 K \= 109 J = 20 E = 54 P = 184 W = 106 Q= 3 U = 38 T = 153 L = 99 X = 1 R = 150 Z = 84 Y = 1 77

78

*** Bij de X Y en Z heb ik een stukje geschreven over de verschillende assen. De X-as geeft de balans aan, de Y-as het hier, de Z-as de beweging, de tijd (verleden, heden, toekomst). Vanuit dat gezichtspunt kijk ik naar de getekende, gedrukte letters. A = balans en hier a = hier, verleden, balans B = hier, toekomst gesloten b = hier, toekomst gesloten C = balans, toekomst c = balans, toekomst D = hier, toekomst gesloten d = verleden, toekomst E = hier, toekomst e = balans, toekomst F = hier, toekomst f = hier, toekomst G = balans, toekomst g = balans H = hier, balans h = hier, balans I = hier i = hier J = hier, balans j = hier, balans K = hier, balans, toekomst k = hier, balans, toekomst L = hier, toekomst l = hier M = hier, balans m = hier, balans N = hier, balans n = hier, balans O = balans o = balans P = hier, toekomst gesloten p = hier, toekomst, gesloten Q = balans q = hier, verleden R = balans, toekomst, hier r = hier, toekomst S = balans s = balans T = hier, verleden, toekomst t = hier, verleden, heden U = balans, hier u = hier, balans V = balans, hier v = balans, hier W = balans, hier w = balans, hier X = balans, hier x = balans, hier Y = hier y = balans, verleden Z = balans, verleden, toekomst z = balans, verleden, toekomst

79

Consonanten Spiritualisme - de wijsgerige opvatting die de menselijke ziel voor een zuiver geestelijk of volstrekt onstoffelijk wezen verklaart Pneumatisme - dogmatische onderstelling dat er slechts onlichamelijke, denkende substanties bestaan, en de materie daarentegen slechts schijn is Psychisme - opvatting dat alle levende wezens door één zelfde kracht bezield worden. Idealisme - stelsel van hen die denken dat alleen de ideeën of grondbegrippen de ware werkelijkheid zijn en dat aan de uitwendige voorwerpen generlei zelfstandigheid toekomt Rationalisme - benaming van de denkrichting die het subject alleen kentheoretisch ziet, het verstand en de logische ordening der dingen tot middelpunt van haar beschouwing maakt en meent dat men door de rede tot kennis der waarheid, zelfs de religieuze waarheid, kan komen. Mathemathisme - leer van wiskundige modellen der fysische verschijnselen, het staat onomstotelijk vast Materialisme - de leer dat de materie of de stof de enige begin- en eindoorzaak is van al wat bestaat. Sensualisme - richting in de kennisleer die alle voorstellingen en begrippen afleidt uit zinnelijke waarnemingen Fenomenalisme - opvatting dat de kennis slechts de verschijningsvorm, niet het wezen betreft Realisme - levensleer of levenspraktijk die zich richt op de waarneembare werkelijkheid Dynamisme - wijsgerig stelsel volgens welk het wezen, de essentie der stof in kracht of vermogen bestaat, de essentie der stof als eerste beginsel aanneemt Monadisme - ondeelbaar bestanddeel van stof of geest, eenheid

Vocalen Logica - de leer die zich bezighoudt met de wetten van het denken, redeneren Voluntarisme - leer dat het willen psychologisch oorspronkelijker is dan het kennen of dat het willen en streven het diepste wezen der werkelijkheid is. Transcendentalisme - het te boven gaan van de ervaring (bovenzinnelijkheid) Mystiek - geheimzinnig, wondergeloof. Hartstochtelijk streven naar de bijzondere vereniging van God met de mens en van de mens met God Empirisme - ervaring is de enige bron van alle kennis Occultisme - leer van geheime wetenschappen Gnosis - diepere kennis aangaande de godsdienstige waarheden

80

81