Kinderarmoede en huisvesting
Gerlinde Verbist
Werken rond de structurele oorzaken van kinderarmoede COLLOQUIUM - KBS
12 juni 2014
Inhoud 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Kinderarmoede en woonstatus Financiële maatregelen wonen Voordeel van sociale huur Fiscaal voordelen voor eigenaars Introductie huursubsidie private huurders Slotbemerkingen
Woonbeleid • Kwaliteit en betaalbaarheid van woning: relevant vanuit perspectief (kinder)-armoede en sociale uitsluiting • Huisvestingskosten: belangrijk aandeel van beschikbaar inkomen – Gemiddeld 1/5 in EU – Meer voor gezinnen met een laag inkomen
• Huidig woonbeleid in België sterk gericht op eigenaars, en minder op huurders • Overheveling naar regio’s 6de staatshervorming
Financiële maatregelen inzake woonbeleid Eigenaars Fiscale voordelen:
- Sociale leningen
- Woonbonus (sinds 2005)
- Premies (bv. renovatie)
- Interestaftrek
- Vermindering registratierechten
(leningen tot 2005)
Sociale huurders
Private huurders
Sociale huisvesting
Huursubsidies Tegemoetkoming kandidaat huurders
- Kapitaalaftrek (leningen tot 2005)
62%
23%
13%
2%
Van budgetten m.b.t. subsidies voor wonen, Bron: Heylen & Winters, 2012 Vlaanderen
Onderzoeksvragen
• Hoe zijn de diverse ‘subsidies’ voor eigenaars en huurders in Vlaanderen verdeeld? – Kwantificering van deze subsidies door econometrische schatting & gebruik microsimulatiemodel MEFISTO
• Wat zijn de verdelingseffecten van een alternatieve maatregel, namelijk invoering van een huursubsidie? • Meer info: – FLEMOSI DP1: Toegerekende huur (Verbist & Vanhille, 2010) – FLEMOSI DP15: Simulaties van huursubsidies voor gezinnen in Vlaanderen. Een verdelingsanalyse (Verbist & Vanhille, 2012)
Woonstatus van bevolking, België & regio’s 100%
1 8
1 9
80%
19
19
1 7
1 9
1 8
0 8
15
14
18
20
60%
44
42
1 16
45
44
44 67
62
40%
2 12
63 26
20%
33
30 0%
34
9
29 9
BelgiëBE - kinderen
VlaanderenVL - kind
Eigenaar zonder hypoth.
Eigenaar met hyp.
9 Wallonië WA - kind
Private huurder
16
5
Brussel BR - kind
Sociale huurder
Geen huur
Bron: SILC 2011
Armoede % volgens woonstatus van bevolking, totaal en kinderen België 50% 45% 40% 35% 30% 25%
48%
20%
44% 36%
32%
15% 10% 05%
20% 13%
12% 05%
07%
04%
00% Eigenaar zonder hyp Eigenaar met hyp.
Private huurder
Totaal
Sociale huurder
Andere
Kinderen Bron: SILC 2011
Data en model • SILC 2009: informatie over huisvesting (o.a. kadastraal inkomen) Raming van voordeel sociale huisvesting op basis van ‘geïmputeerde huur’: verschil met huur op private markt Tax-benefit model MEFISTO (statisch): – Simulatie van belastingvoordelen voor eigenaars (oud & nieuw) – Simulatie van alternatieven: huursubsidies
Voordeel van sociale huur % per kwintiel met voordeel van sociale huur 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Laagste kwintiel
Q2
Q3
Q4
Hoogste kwintiel
• Sociale huisvesting is belangrijk voor gebruikers: voordeel is gemiddeld 10% van hun beschikbaar inkomen
•Zonder sociale huur zou armoederisico bij sociale huurders 2/3de hoger zijn dan nu
Fiscaal voordeel voor eigenaars • Mengeling van federale en regionale bevoegdheid, nu volledig regionaal door overheveling hypothecaire aftrek bij 6de staatshervorming • Hier: effect van fiscale voordelen oud en nieuw Leningen voor 2005
Leningen vanaf 2005
Woningaftrek
K.I. vrijgesteld
Interestaftrek (gewoon & bijkomend)
Woonbonus
Kapitaal aftrek
Fiscaal voordeel voor eigenaars • Gemiddeld 2,3% van beschikbaar inkomen eigenaars • Bijna alle eigenaars hebben baat bij fiscale regeling (in vergelijking met belasten eigen woning zoals andere inkomens)
% per kwintiel met fiscaal voordeel eigenaar 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Laagste kwintiel
Q2
Q3
Q4
Hoogste kwintiel
Introductie huursubsidie private huurders Scenario van invoering huursubsidies voor private huurders o.b.v. ‘betaalbaarheidskloof’, d.i. indicator van bedrag dat huishoudens tekort schieten om woning op private markt te kunnen huren die overeenstemt met gezinsgrootte en voldoende kwaliteitsvol is. (zie ook RWO, 2009; Heylen & Winters 2009)
Betaalbaarheidskloof gebaseerd op minimum budgetnorm = waarde van een korf goederen en diensten die een huishouden minimaal
nodig heeft om menswaardig te kunnen participeren aan de samenleving (Storms en Van den Bosch, 2009).
Meer details: Verbist & Vanhille, 2012 (DP15)
Introductie huursubsidie private huurders Huursubsidie = max(minimum budgetnorm (incl. “normale” mediane huur passend voor gezinsgrootte) - beschikbaar
gezinsinkomen, 0)
Met bovengrens: –
–
Absoluut bedrag van €520/maand (+ supplement afhankelijke personen) Betaalde huur
• Budgetneutraal: gefinancierd door proportionele vermindering fiscale voordelen eigenaars met 12%
Introductie huursubsidie private huurders • Voordeel huursubsidie gemiddeld 25% van beschikbaar inkomen private huurders die in aanmerking komen • Gemiddeld verlies voor eigenaars: 0,4% van hun beschikbaar inkomen
70%
% winnaars en verliezers
60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Laagste kwintiel
Q2
% winnaars
Q3
Q4
% verliezers
Hoogste kwintiel
Introductie huursubsidie private huurders Armoederisico 0.25 0.20
• Armoederisico = % individuen onder armoedelijn (60% van mediaan equivalent inkomen) • Armoedekloof = mate waarin inkomen zich onder armoedelijn bevindt • Impact op armoederisico eerder beperkt • Armoedekloof wordt gehalveerd
0.15 0.10 0.05 0.00
Totaal
Eigenaars Nu
Huurders privaat
Na huursubsidie
Armoedekloof 0.06 0.05 0.04 0.03 0.02 0.01 0.00 Totaal
Eigenaars
Nu
Huurders privaat
Na huursubsidie
Slotbemerkingen • Waarom verminderen hypothecaire aftrek? – Huisvestingsaanbod in België eerder inelastisch (OESO, 2011): fiscaal voordeel van kosten schuldfinanciering huisvesting worden gekapitaliseerd in woningprijzen in plaats van vermindering kosten verwerving eigendom
Slotbemerkingen • Gelijkaardig effect ook mogelijk bij huursubsidie – Introductie huursubsidie kan leiden tot hogere huurprijzen
• Hoe dit tegengaan? – Verhuren aantrekkelijker maken zodat aanbod verruimt – Bepalingen waardoor verhuurder niet weet of huurder subsidie ontvangt
