15/12/2014
Paard in de natuur VOEDING PAARDEN
• Steppedier • Verplaatsingen: 15km/ dag • Grazen: tot 16 uur / dag dit gedrag zoveel mogelijk nabootsen veel ruwvoer en weidegang
Eetgedrag • • •
Natuur: 50% tot 80% van de dag grazen Weide: 13-15 u / dag grazen Stal: 5,2 u / dag kauwen – –
•
10 min / kg korrels (gemiddeld) 40 min /kg hooi (gemiddeld)
Hooi versus krachtvoer •
Volume 1kg hooi > volume 1 kg krachtvoer
•
Langer en meer kauwen
•
Minder verveling
Mogelijke gevolgen – –
Verteringsproblemen Stalondeugden • Kribbebijten • Luchtzuigen • Weven • ETC,...
Kribbebijten
1
15/12/2014
Verteringstelsel
Verteringsmethodes
Dikke darm Endeldarm
Blinde darm
Enzymatische Vertering • • •
Van maag tot en met dunne darm Enzym = stof die voedingstoffen splitst Biokatalysator : splitst stoffen maar blijft zelf onveranderd
Fermentatie • Dikke darm en blinde darm fungeren als fermentatievat
Maag
• Microflora van de dikke darm fermenteert ruwe celstof/vezels • Productie B vitamines
Dunne darm 12 vingerige darm
Enzymatische vertering
Fermentatie
• Enzym = biokatalysator • Sleutel slot principe -Enzym klikt op voedingdeeltje als sleutel in slot
• Splitst voedingsstoffen
• Dikke en blinde darm Fermentatievat • Biochemisch proces
-Bvb Lipase splitst vetten / protease splitst eiwitten
Stap 1
Stap 2
Stap 3
Stap 4
– Omzetting biologische materialen – Gebeurt door Bacteriën /schimmels / protozoa
• Anaëroob proces – afwezigheid zuurstof
• Productie B vitamines
Lipase
vet
lipase + vet
lipase + vetzuren
lipase
vetzuren
2
15/12/2014
De Mond
Speekselproductie 1 kg krachtvoeder = 1 liter speeksel
1 kg hooi = 3 liter speeksel
• Opname: lippen en snijtanden • Kauwen voedselbrij – Vermalen – Vochtig maken
• Veel structuur (ruwvoer) zet aan tot veel kauwen Veel kauwen veel speeksel speeksel bevochtiging spijsbrij bescherming maagwand
Het Gebit
Het Gebit
Goed gebit vereist voor goed kauwen Slecht gebit • Bemoeilijkt kauwen Lange vezels in dikke darm verteringsproblemen • Wondjes in de mond • Proppen bij eten • Onverteerde vezels in mest
• Zorgen voor goed gebit –1 x per jaar tandarts raadplegen •Haken en wolfstanden j verwijderen –Voldoende ruwvoer –Hoe meer kauwen hoe beter
• Paarden tussen 2 en 5 jaar –Wisselen van tanden –Extra controle van de tanden • Oudere
paarden meer kans op tandproblemen –Jaarlijkse controle volstaat
3
15/12/2014
De maag
De maag
Mens eenmagig omnivoor Paard eenmagig herbivoor
• Paardenmaag – Inhoud 10-20 liter (klein) • Vereist kleine maaltijden – Moet altijd gevuld zijn • paard nooit laten vasten • Maagzuur wordt continue aangemaakt – Onvoldoende zuur om schimmels af te doden
• Weinig krachtvoer/voederbeurt • Verschillende voederbeurten/dag
1
1 – Bovenste slokdarmgedeelte (hoge pH) – Bacteriële vertering – Vertering van goed verteerbare koolhydraten – Vorming melkzuur en vvz
2 – Onderste bodemgedeelte (lage pH)
2
– Afscheiding HCl pH daling (zuur) – Vertering eiwit Door pepsine en zoutzuur – http://www.youtube.com/watch?v=34Uspkgf G6s
Dunne darm
De Maag Bacteriën slokdarmgedeelte gedood in bodemgedeelte • Indien te snelle passage van voedselbrij – niet alle bacteriën afgedood g g gasvorming g – Komt bv voor bij korrelmaïs en tarwe
•
Ruwvoer verblijft niet lang in maag – Wordt verteerd in dikke darm en schuift dus snel door van maag naar dikke darm
• 12 vingerige darm (duodenum) – Darmsap en pancreassap • splitsen eiwitten, vet en zetmeel – Galsap (lever) geen galblaas • Galzouten • Absorptie vetzuren en vetoplosbare vitamines (A, D, E, K)
• Kronkeldarm (jejunum) • Heupdarm ( ileum)
4
15/12/2014
Dunne darm • Enzymatische vertering/ afbraak voeder – Koolhydraten – Vetten – Eiwitten
• Absorptie voedingsstoffen – Voedingstoffen naar bloedbaan – Suikers, aminozuren en vetzuren – vitamines en mineralen
• Geen afbraak van ruwe celstof
Dikdarm
verzamelnaam voor: – http://www.youtube.com/watch ?v=mKsEL_UcbIA
• Blinde & Dikke darm – Microbiële afbraak ruwe celstof/vezels – Vertering resterende eiwitten – Vorming vluchtige vetzuren en gassen – Vorming vit B complex – Resorptie water, zouten en voedingstoffen
Dunne darm • Te veel zetmeel en suiker voederen Maximum 1,5 g (recreatie) – 2,5 g (sport) / maaltijd / kg levend gewicht bv Paard van 500 kg = 37% S & Z bij recreatie Er kan niet meer verteerd worden in dunne darm Overschot schuift door naar dikke darm • Veroorzaakt pH wijziging in dikke darm Verstoorde microflora verminderde functionaliteit dikke darm
Lever & nieren • Detoxificatie • Lever – Eiwit ureum
• Nieren – Uitscheiden van ureum
• Te veel eiwit – overbelasting lever en nieren? – ammioniakproductie • ademhaling • milieu
• Endeldarm – Resorptie water – Vorming mestballen
5
15/12/2014
Samengevat
Lever • Productie galzouten • Afbraak vetten / afbraak eiwit • Opslag: – – – –
Vit A, D, E, K Glycogeen (energie) Ijzer Cu
Verteringstelsel paard afgestemd op kleine maaltijden – Regelmatig voeren in kleine hoeveelheden (de klok rond)
2 vershillende verteringsprocessen – Maag en dunne darm: enzymatische vertering m.b.v. enzymen – Dikdarm: fermentatie met behulp van microorganismen
Paard versus koe
• Ruwvoer (structuur) van groot belang • Voorzichtig met grote hoeveelheid suiker en zetmeel • Vezel pas op einde verteringskanaal verteerd (daarom pletten van haver)
Verteringsschema
ZELFDE DIEET Fermentatie dikke darm
Fermenteert op einde systeem
Fermentatie pensmaag
Fermenteert begin systeem
6
15/12/2014
HCO3
HCO3 MELKZUUR
C3 glucose
C3
CELLULOSE
C2
VET
Glycerol + vetzuren AZ
EIWIT NPN
ureum
MINERALEN Na
MEST
Cl
Hoofdstuk k2
ZETMEEL
DIKKE DARM
DUNNE DARM
MAAG
MOND
Nutriën nten
Verteringschema
ureum Mg K Cu P
C3
Vrije vetzuren verzeept NH3 Bacterieel eiwit NH3 AZ Na Cl
NH3 Ca Mg P
Nutriënten
Vetten
Energieleveranciers • • • •
Koolhydraten Zetmeel Suiker Vetten
Bouwstoffen • •
Eiwitten • Aminozuren Mineralen
7
BLOEDGLUCOSE Suikers en Zetmeel
• Vooral in granen • Energie y : • Koolhydraten • (bloed)glucose • spierglycogeen
KRACHTVOER
RUWVOER
TIJD ( MINUTEN)
Aëroob en anaëroob metabolism
V Vetten
•
BLOEDGLU UCOSE
Koolhydraten
15/12/2014
•
http://www.youtube.com/watch?v=xP1T7uP cFu4
•
Veilige energiebron • Vet neemt toe in paardenvoeding
•
Drager vetoplosbare vitaminen (A, D, E, K)
•
Glycogeen sparend effect (onder aërobe inspanning)
•
Soms problemen met smakelijkheid
•
Opletten met oxidatie
8
15/12/2014
Essentiele aminozuren
Eiwitten • Aminozuurketens – Aminozuursamenstelling bepaalt kwaliteit eiwit
Aminozuurketen
• Enzymatisch afgebroken tot afzonderlijke AZ – Hoe meer essentieele AZ een eiwit bevat, hoe beter de kwaliteit van het eiwit
Essentiële aminozuren Uit voedsel verkregen
Niet essentiële aminozuren
• • • • • • • • •
In lichaam aangemaakt in voldoende hoeveelheid
Lysine Methionine Threonine Tryptophan Valine Arginine Histidine Phenylalanine Leucine
Eiwitmolecule
•
Verteerbaarheid eiwitbron i b l
Eiwitten
Eiwitten Overaanbod : >200% dagelijkse behoefte
Belangrijke bouwstenen voor: – Lichaamscellen: spier, huid, haar, hoeven,... – Ontwikkeling vrucht + jong paard – Melkproductie ( lacterende merries) – Bloed, organen, verteringsstelsel – Immuunsysteem
•
Verteerbaarheid eiwitbron = variabel - Soja en melkproducten goed verteerbare eiwitbronnen
− −
ANDERE
Ammoniak in de stal (ademhalingsproblemen) Verhoogd V h d risico i i op: − Overbelasting van lever en nieren − Huiduitslag − Opgezwollen benen − Stress
EIWIT
•
Verteerbaarheid eiwitbron = variabel – Soja en melkproducten goed verteerbare eiwitbronnen
9
15/12/2014
Mineralen
Mineralen
Micromineralen = Sporenelementen •
–Ijzer –Selenium –Etc.
Belangrijk voor lichaamsfuncties – Beendervorming – Energieoverdracht
Macromineralen – – – –
Calcium Fosfor Chloor Electrolyten • Natrium • Kalium • Etc...
•
– – – –
•
Interactie Mineralen
Mineraalbronnen Gras Afhankelijk van de bodem waarop ze geteeld zijn Ruwvoeder Granen Krachtvoer en supplementen
Niet alleen hoeveelheid maar ook verhouding van mineralen ten opzichte van elkaar is belangrijk!
Electrolyten • Elektrisch geladen (- of +) • Verlaten het lichaam via lichaamsvocht na hevig zweten electrolyten toedienen
Opname, metabolisme en g van mineralen Uitscheiding Beïnvloeden elkaar. Bv de verhouding : Ca / P = 1,5 / 1 Granen vaak Ca / P < 1
• Kunnen niet opgeslagen worden – Dagelijks toedienen bij voeder heeft dus geen zin – Zout- of mineralenliksteen wel nuttig
• Electrolytensupplement onmiddellijk na arbeid – Meer dan alleen zout gaat verloren tijdens het zweten – Meer dan zout alleen toedienen
Bron: Ensminger et al 1983
10
15/12/2014
Electrolytentekort
Belangrijke electrolyten
• Bloedglucose daalt
• Natrium, Kalium en chloor – – – –
– vermoeidheid
Regelen waterhuishouding en osmotische druk Werking spier-en zenuwweefsel pH regeling Verhouding Na – Ka – Cl = 8/30/30
• Ca opname daalt – spierkrampen
• Bloed pH daalt
• Zwavel
– Spierpijn
– Belangrijk onderdeel aminozuren
• Tekort aan electrolyten onevenwicht mineralenbalans • Teveel aan electrolyten onevenwicht mineralenbalans
Interactie sporenelementen
Sporenelementen Kleine hoeveelheden •
Bij tekort – gebreksziektes (schildklierprobleem door jodiumtekort)
•
Bij teveel
• Een teveel van een sporenelement kan tekort van een ander veroorzaken.
– vergiftiging (soms zelfde symptomen als bij tekort)
Belangrijke sporenelementen • • • •
KLEINE HOEVEELHEDEN GROTE GEVOLGEN
Ijzer Koper Kobalt Mangaan
• • •
Zink Jood Selenium
• E Evenwichtige i hti voeding di mett gezonde balans tussen verschillende sporenelement • Hoeveelheid sporenelementen in hooi : zeer variabel – Analyses zijn zeker nuttig! – Mineralengift afstemmen op analyseresultaat Bron: Ensminger et al 1983
11
15/12/2014
Soorten ruwvoer
Vitamines Organische verbindingen Essentiëel voor stofwisselingsprocessen
• • • • • •
Vetoplosbare vitamines
Wateroplosbare vitamines
• • •
• •
A, D, E, K Opgeslagen in vetreserves Moeilijk detecteerbaar in bloed
B, C, Biotine (H) Kunnen niet opgeslagen worden in het lichaam
Voordroog vs Hooi • DS gehalte voordroog/kuil < hooi
Voordroog • Minder stof • Fermentatieproduct
– In kilo’s meer voordroog dan hooi geven
• Hoe lager DS, hoe meer kg je moet geven • Eiwitgehalte gemiddeld hoger in voordroog • Schimmelsporen in voordroog hoger mycotoxines
voordroog
Gras Hooi Voordroog Graskuil Luzerne S Stro
– Ophoping melkzuurbacterieën in darm – Verlaagde pH beschadiging darmbacterieën + darmslijmvlies • Waterige g afscheiding g in mest • Verminderde opname vit B en K – Risico op schimmels en toxines • Overbelasting lever mogelijk door toxines
hooi
12
15/12/2014
Droge stof
Hooisoorten
•
1 Kilogram product ≠ 1 kilogram droge stof
•
Product = hoeveelheid droge stof + vocht
• • •
Hooi : gemiddeld: Voordroog: gemiddeld: Krachtvoer: gemiddeld:
•
Grashooi – 5 tot 7 dagen gedroogd op het land – Hoog DS gehalte (80%)
•
Luzernehooi – Vlinderbloemige plant – Meer eiwit – Rijk aan Ca ( maar hoge verhouding Ca / P)
83% DS 70% DS 88% DS •
Timothee hooi – Meer stengel – minder blad – Meer structuur – Laag eiwit – laag suiker
Paard kan 2% van LG aan DS opnemen/dag Paard 500 kg 10 kg DS /dag
Fructaan in gras
Weidegras
• Fructaan – Valt onder familie koolhydraten en bestaat uit verschillende suikerketens
• Arm aan fructaan • Overmatige N bemesting: – Te veel eiwit • Ondermaatse N bemesting: – Te weinig eiwit • Te weinig eiwit groeistop opslag fructaan risico op hoefbevangenheid
– – – –
Kropaar Timothee Roodzwenkgras Beemdvossenstaart
• Rijk aan fructaan – Engels raaigras – Veldbeemgras
13
15/12/2014
Luzerne en klaver
Begrazing en ontwormen
Luzerne – Rijk aan goed verteerbaar eiwit – Rijk aan vitamine H – Rijk aan caroteen ( vitamine A)
Klaver – Vlinderbloemige – Hoger eiwit dan gras – Minder droogtegevoelig
Ontwormen
Wormonderzoek
Worm Infecties – Lusteloosheid – Gewichtsverlies
• Mest analyse • Bloed analyse Ontworming O t i gebaseerd b d op resultaat lt t – Voorkomt resistentie
Preventie • •
• •
Tijdig ontwormen Verschillende ontwormingsmiddelen • Pyrantel Pamoaat (Equiworm P) • Ivermectines (Equest,) • Praziquantel (Equimax) Schone weide en stal Na vorst ontwormen met ivermectine ( tegen horzels)
14
15/12/2014
Voedertechnologie Hoofdstuk 3
Bewerken voedermiddelen • • •
Verbeteren verteerbaarheid Verbeteren opneembaarheid Bewerkingsprocessen – Mechanisch – Poffen – Verhitten
Tarwe
Tarwekriel
Bijvoorbeeld bij zetmeel ZETMEEL
ONTSLOTEN ZETMEEL
WIT BROOD PELLET PROCES
GEKOOKTE AARDAPPEL PRESCO PROCES
Presco Process darm stijgt Eiwitten denatureren niet Anti nutritionele factoren denatureren
Rantsoenberekening en formulatie Hoofdstuk 4
15
15/12/2014
Voedingsdriehoek paard
Supplementen Compleet voeder weinig supplementen Rantsoen samenstellen op basis van ruwvoer Aanvullen met krachtvoer Finetunen met supplementen
FEED AS YOU NEED • Supplementatie tekorten aanvullen specifieke condities
Samenstellen van rantsoen • Optimaliseren naar omstandigheden en het individuele paard • Krachtvoer afstemmen op – – – – –
Ruwvoer Prestatie Specifieke condities Leeftijd S i Seizoen
• Belangrijk parameters – – – –
Droge stof ruwvoer Energie Eiwit Vitamines en mineralen
• Voedingssupplementen ‘Fine Tunen’ naar individuele behoeften
Cavalor Fylosofie Interpretatie van Bloedanalyse -
Specifiek naar voeding
Stelt rantsoen samen op maat van uw paard
Professioneel advies is essentieel voor correct rantsoen – Ingewikkelde berekening – Veel parameters
– Voorkomt overmatig g voederen / supplementeren – Voorkomt tekorten
Goed voederen Minder risico op: – – – –
koliek Hoefbevangenheid Insuline resistentie OCD
“Let thy food be your medicine” Hippocrates, 460 v. Chr.
16
15/12/2014
Blood Analyse • • • • •
Immuniteit Spieren Lever en nieren Gezondheid dikdarm Vitamines en mineralen – Bijvoorbeeld vitamine E
Vitamine E tekort in bloed
FRASC Feed Rawstack and supplements calculator
– Vitamine E tekort in bloed wijst niet altijd op vitamine E tekort in rantsoen – Vit E opgeslagen in: • klier- en vetweefsel,, • Bloedplaatjes • de lever • spierweefsel – Tekort Vit E in bloed • Slechte opname van vit E uit voer maar niet perse slecht voer • Problemen in dikdarm
Gebruik FRASC
• • •
Aanmaken rantsoenen
Invoeren en samenstellen van rantsoenen Beoordelen van rantsoenen Toevoegen van analyses aan de database – Van eigen hooi, kuil of voordroog – Van krachtvoeders – Eigen supplementen
• •
Grafische presentatie van de invoer Afdrukken rantsoen en grafiek
17
15/12/2014
Info paard invoeren
Grafiek
Rantsoen samenstellen
Mycavalor.com
18
15/12/2014
Mycavalor.com
Mycavalor.com
Equestrian Sports Today
SPORTHORSES
•
Equestrian sports have experienced a tremendous growth. – Travel to several continents – Long season and many shows – Increased prize money
•
Top horses become extremely expensive!
•
Proper nutrition is a key element of performance in any sport.
•
At Cavalor, for 25 years we have help thousands and thousands of riders understand this very simple equation:
Proper Nutrition and Care = Top Level Performance for a long career
19
15/12/2014
COMMON PROBLEMS
• • • •
STRESS DECREASED IMMUNITY JOINT & TENDON PROBLEMS MUSCLE PROBLEMS
SPORTHORSES
Stress
Increase Immunity • Stress caused by – – – –
Frequent long travels Competition New environments Bloodlines
• Travel • Unfamiliar stables Decreased immunity
Stress can cause Immunityproblems Muscle problems Digestif problems
20
15/12/2014
Joints, tendons & muscles Joint Supplement • Reduces inflamation • Thins the blood improves nutrient supply to the joint • Rebuild joint fluid
Muscle Supplement • Reduce lactic acid build up • Supports lactic acid break down Makes muscle more supple • Reduce muscle injuries
Jumping
Jumping
Aërobic en anaerobic metabolism
ATP Creatin phosphate
Muscle Glycogen + Anaerobic acidosis
• The right Energy for the right work
Sedation Dehydratation + Minerals Inbalance = alcalose
– Lots of anaerobic energy
• Stress – Immunity problems
• Overcharge of joints
21
15/12/2014
Acidosis
Joints • High pressure every landing • Overload joints Inflammation free radicals Dilution Synovial fluid Joint J i problems bl
• Anaerobic efforts can lead to accidosis – Cool down & warm up long enough – Don’t feed to much sugar & starch • Fat is a safer energy source than grains
– Feed enough fiber ( roughage / Cavalor FiberForce) – Give sufficient water and electrolytes • Cavalor Electrolyte or Electroliq balance
– Use Perfomix / Endurix in combination with FiberForce
High pressure on 1 feet
• Use Superforce during competition
Rations
After the show
• Roughage is very important – Fiber will support microflora in hundgut – Slow energy
• Before competition ( 2-3 days) – Cavalor Superforce – Cavalor Muscle Fit
After competition season Feed very low energy Support Liver and
22
15/12/2014
Dressage
• Aerobic effort – More en more explosif in competition
DRESSUUR
Aëroob en anaëroob metabolism
• • • •
Stress Full horses Overweight Immunityproblems Joints – Back and hindlegs
Joints
• High pressure on hind legs and back • Overload joints Inflammation free radicals Dilution Synovial fluid Joint problems High pressure on hind legs
23
15/12/2014
Ration
After the show
C a v a l o r M a s h & M i x C a v a l o r
After competition season C o o l i n g
W a s h
•
Low Starch, High Fiber Feed Liver and Kidney
C a v a l o
T r a i n
Research •
Own research staff active at University of Utrecht
•
Close cooperation with university Utrecht and Wageningen (Hol) Gent (with a Resident student Equine Nutrition) , Liège and Kentucky University in USA
•
Fundamental research with independent partners.
SCIENTIFIC RESEARCH • Cavalor Fiberforce; measurement of Blood Glucose levels and Insuliune after feeding different Cavalor feeds • Cavalor Arti Tec: after in Vivo (Mouses and rats) and In Vitro ( ll niveau) (cell i ) research, h now research h on H Horses • The Truth about Lactiq Acid • Cavalor Buteric Acid study, will start in November • Cavalor Stomach Ulcers Study: on some new ingredients
24
15/12/2014
Brugge , 26 en 27 March 2015
Growing towards performance. Feeding the Equine Athlete
Bedankt !
25
