Keuzemodule Erfgoed: Limburg siert en viert

Keuzemodule Erfgoed: Limburg siert en viert ‘Huwelijksleeftijden en huwelijksverjaardagen’

Vaklector:

G. Heitzmann, Xios

Jaar:

2010-2011

Studenten:

Deborah Dellevoet Wendy Ramakers

Inhoudstafel:

1. Huwelijksleeftijden en huwelijksverjaardagen ..................................................... p. 3 1.1 De historiek van de huwelijksleeftijd door de eeuwen heen ............................... p. 4 1.2 De gebruiken bij het huwelijk ................................................................................ p. 8 2. Huwelijksverjaardagen ....................................................................................... p. 10 3. Bronnenlijst ......................................................................................................... p. 13

2

Huwelijksleeftijden en huwelijksverjaardagen. Inleiding Trouwen is slechts een belangrijke schakel in een groter geheel, dat we de levenscyclus noemen. Dit gegeven is in de volkskunst zeer bekend en manifesteert zich in de zogenaamde levenstrap. Ter illustratie het gedicht dat geschreven is naar de prentkunst van R. Schenda medio 16e eeuw 1: Trap op, trap af! Is ’t mensenleven Voor wie het leven is gegeven. Van ’t jaar 0-2 liggen we in ons wieg Slapen en schreien meer dan lief! 10 dat zijn ons kinderjaren 20 denkt men aan het paren. 30 moet men zijn getrouwd Want op 40 is men reeds te oud! 50 krijgt men ongemakken: 60 is men snel aan het zakken; 70 kan men nog wat leven maar 80 wordt ons ‘toegegeven’ Want dan worden wij weer ‘kinds’ Artrose en reuma alleszins. 90 daalt het leven straf 100 liggen ons beenderen in het graf. We kunnen dus vaststellen dat ‘trouwen’ reeds lang een belangrijk gegeven is in de samenleving. In de uiteenzetting die volgt gaan we verder in op de gemiddelde huwelijksleeftijd door de eeuwen heen. Daarna werpen we een blik op de versieringen die gepaard gaan met het huwelijk of met het huwelijksfeest.

1

Deze versie is van 1984, gebaseerd op het gedicht van R. Schenda

3

1.1 De historiek van de huwelijksleeftijd door de eeuwen heen. De Oudheid a) De Grieken2 In de tijd van de Grieken werden meisjes op twaalfjarige of dertienjarige als jongvolwassenen beschouwd. Ze droegen hun speelgoed op aan de God Apollo en de godin Artemis, als teken dat hun jeugd voorbij was. Eens het meisje volwassen was, koos de vader van het meisje een bruidegom voor zijn dochter. Onze bron vermeldt geen huwelijksleeftijd voor de jongens. We nemen aan naar analogie met de Romeinse periode dat de huwelijksleeftijd voor de mannen een heel stuk hoger lag dan bij de vrouwen. b) De Romeinen3 We stellen vast dat ook het Romeinse leven volgens een vaste regelmaat verliep. Een bron beschrijft dat elk deel van een mensenleven omschreven wordt door een aangepast karakter. We citeren enkele karaktertrekken; de zwakheid van de kinderjaren, de onstuimigheid van de jongelui, de ernst van de volwassenheid en de rijpheid van de ouderdom. Deze karaktertrekken diende men zich dan eigen te maken wanneer de tijd daar rijp voor was. Meestal waren meisjes rijp om te trouwen tussen twaalf en vijftien jaar. De bruid huwde dus op erg jonge leeftijd. De bruidegom daarentegen was meestal achteraan in de twintig. De reden voor de vroege huwelijksleeftijd van de vrouwen is dat de levensverwachting lager lag dan in de huidige maatschappij het geval is. Daarnaast werd het meisje op twaalfjarige leeftijd als volwassen beschouwd. We vermoeden dat dit te maken heeft met de rijpheid van de vruchtbaarheid in functie van de voortplanting. Zodra het meisje volwassen was, koos de vader een geschikte partner voor zijn dochter. Hij probeerde zijn dochter te koppelen met een man van aanzien, van een rijkere familie opdat ook de familie baat had bij het huwelijk. Vandaar dat de gekozen mannen meestal ouder waren dan de meisjes. De Middeleeuwen Middeleeuwse meisjes en jongens werden volwassen beschouwd halverwege hun tienerjaren. De minimumleeftijd voor huwelijken was 14 jaar voor de bruidegom en 12 jaar voor de bruid. Toch trouwden de meeste jongvolwassenen pas voorbij deze leeftijd:4 -

De bruid trouwde gemiddeld wanneer ze tussen de 16 en 18 jaar was. De bruidegom trouwde doorgaans op 20 tot 24-jarige leeftijd.

2

GUY, J., Het leven van de Grieken EYBEN, E., De onstuimigen: jeugd en (on)deugd in het oude Rome. 4 VANDENBROEKE, C., Vrijen en trouwen van de Middeleeuwen tot heden 3

4

De meisjes trouwden vaak op jongere leeftijd dan de jongens. Een tweede bron5 vermeldt dat de meeste mannen trouwen op 25 tot 30-jarige leeftijd. Hoewel deze leeftijden niet overeenstemmen, hebben beide bronnen toch dezelfde verklaring voor de latere huwelijksleeftijd, nl. dat jongens eerst hun langere leertijd moesten uitdoen. Men zorgde m.a.w. voor een zekere financiële onafhankelijkheid op het moment dat men trouwde. De Nieuwe Tijden6 Vooral tegen het einde van de 18e eeuw en ook tijdens de eerste helft of de eerste driekwart van de 19e eeuw, was de tendens om steeds maar later te trouwen. De bevolking nam toe door het verdwijnen van sterftecrisissen aan de pest. Daaruit volgt dat de tewerkstellingskansen afnemen. Men moest dus niet alleen langer sparen om zijn uitzet te bekostigen, ook waren de kansen op zich als zelfstandig kostwinner te vestigen steeds dunner gezaaid. Men wachtte m.a.w. met trouwen en met zelfstandig te gaan wonen tot men zelf de kost verdiende. Het resultaat van dit alles vinden we op de curve die de leeftijd bij huwelijkssluiting aangeven. Tot en met het begin van de 19e eeuw wijzen de curven bijna op een continue stijging. We zien dat de meeste vrouwen kort voor of na hun 30stelevensjaar trouwden. Enkel tijdens het Frans Bewind (1798-1815) werd de stijging van de huwelijksleeftijd even onderbroken. De oorzaak hiervan was dat gehuwde jongeren van de loting en de dienstplicht ontslagen werden.

5

HÄGERMAN, D., VERHULST, A., SCHNEIDER, R., Het dagelijkse leven in de middeleeuwen de GAUBLOMME, D., Leven in de 14 eeuw. 6 VANDENBROEKE, C., Vrijen en trouwen van de Middeleeuwen tot heden

5

Tot op het einde van de 19e eeuw bleef men dus vaak uit pure noodzaak en geldgebrek ongetrouwd, en niet omdat men die levensstaat verkoos. Vrijgezellen werden immers vaak beschouwd als paria’s van de samenleving. Iedereen beschouwde een huwelijk als de meest ideale levensstaat. Toch waren er in de 19e eeuw een aantal uitzonderingen op de regel dat men vaak niet kon trouwen voor zijn/haar 30ste omwille van de gekende redenen. Voor meisjes uit de hoogste sociale klassen volgde het huwelijk doorgaans op een kostschoolopvoeding. Om even terug te wijzen naar de inleiding volgt nog een stuk over de 19 de-eeuwse Pellerinversie. In die tijd werd 20 als de leeftijd van de ‘jeunesse’ gezien terwijl 30 als âge viril werd getypeerd. Vroeger werd er inderdaad om allerlei redenen vrij laat getrouwd, maar het huwelijk was een noodzaak. Wie zijn of haar kans verkeek, werd na verloop van jaren een tweederangsburger, een outsider. Het was dus zaak om op het gepaste ogenblik de ware Jacob te ontmoeten en hem aan de haak te slaan. De reden waarom dit het vermelden waard is, is omdat deze versie waarschijnlijk de aanleiding heeft gegeven tot het vieren van het ossenfeest. We kunnen vaststellen dat reeds in de 19e eeuw, de leeftijd 30 als uiterste ultimatum werd gezien om te kunnen trouwen. Onze tijd (vanaf 1945) De statistieken na de Tweede Wereldoorlog laten 3 jaartallen zien waarin opvallend veel getrouwd werd7: -

1946: iedereen trouwde die door de oorlog had moeten wachten. 1970: de omvangrijke generatie naoorlogse kinderen had de huwbare leeftijd bereikt. In deze periode trouwde men gemiddeld jonger. 1990: het relatief grote aantal kinderen van de babyboomers trad in het huwelijk.

De gemiddelde leeftijd van vrouwen in de jaren ´40 - ´50 was gemiddeld 26 jaar. Daarna daalde de leeftijd tot 22 jaar in 1976 om vervolgens weer te stijgen ondermeer doordat stilaan sommige stellen eerst samen gingen wonen. Daarnaast werd in 1990 de wet van de meerderjarigheid aangepast8. De meerderjarigheidsleeftijd daalde van 21 jaar naar 18 jaar. Dit betekende dat je op 18-jarige leeftijd geen toestemming van je ouders meer nodig had om te mogen trouwen.

7

VAN ROOIJEN, M., Daar komt de bruid! Honderd jaar rozengeur en maneschijn Zie bijlage: artikel HBVL 10 januari 1990

8

6

Sinds 1999 daalt het aantal huwelijken weer. Dit heeft 3 oorzaken:9 -

De gemiddelde leeftijd waarop men voor het eerst trouwt is sinds 1970 voortdurend gestegen. Het aantal mensen op huwbare leeftijd daalde. Er is een alternatief voor trouwen nl. het geregistreerde partnerschap. Daarenboven is dit maatschappelijk aanvaard.

In 2004 was de leeftijd waarop men trouwde voor zowel mannen als vrouwen ongeveer 30 jaar. Op de onderstaande grafiek wordt dit geïllustreerd. De donkerblauwe staafjes illustreren de huwelijksleeftijd van de mannen, de lichtblauwe illustreren deze van de vrouwen.

9

VAN ROOIJEN, M., Daar komt de bruid! Honderd jaar rozengeur en maneschijn

7

En wat als…? Wanneer men niet trouwt voor zijn 30ste, worden ongehuwde mannen uitgeroepen tot os in Midden en Oost-Limburg. Mannen die tegen hun 30ste levensjaar nog geen vriendin hebben, worden in het zogenaamde ossenboek geschreven. Het is maatschappelijk met andere woorden niet/minder aanvaard om 30 jaar te zijn en zonder partner door het leven te gaan. Deze traditie is gegroeid sedert 1890. Ik verwijs hiervoor naar de uiteenzetting over de huwelijksleeftijd in de Nieuwe Tijden. 1.2 De gebruiken bij het huwelijk10 a) Versieringen In de Middeleeuwen was het de gewoonte dat de buren het bruidshuis versierden. Zij vlochten kransen en kronen, strooiden bloemen voor de deur, enz. Dit gebruik begon reeds in het begin van de 17de eeuw te verdwijnen in de steden, maar bleef nog lang bewaard op het –meer conservatieve- platteland. Op het platteland zag men sinds het begin van de 17de eeuw guirlandes, decoratieve elementen in bomen en struiken, bogen met papieren bloemen, bloemen en groen rond de voordeur en van de voordeur naar de straat, gekleurde papiertjes, rode lopers, slingers aan de voordeur, spandoeken en vlaggen, dennenboompjes, en dergelijke meer. In Klein-Brabant werd wit rijnzand aangewend om een pad te vormen of een bestaand pad te omzomen, om hartjes en initialen van het paar te maken of wensen op de grond te ‘schrijven’. b) Fratsen Fratsen die uitgehaald werden bij een huwelijk in de tweede helft van de 20 ste eeuw. Vaak trekken enkele gasten, voor of tijdens het huwelijksfeest, zich terug om enkele grappen uit te halen. Hieronder beschrijven we de vijf belangrijkste actieterreinen, waar de grappen plaatsvinden.  De auto Bij het verlaten van het huwelijksfeest ontdekken vele bruidsparen de eerst grap, het mikpunt is de auto. De mogelijkheden om de wagen te ´versieren´ gaan van pannen en/of deksels aan de wagen te binden tot blikken en bellen, die een hels lawaai veroorzaken in de vroege ochtend. In andere gevallen gaan de versierders een stapje verder, het saboteren of zorgen voor mechanische problemen aan de wagen. Het plaatsen van de auto op vier

10

VAN DER LINDEN, R., ARON, P., Verliefd, verloofd, getrouwd, huwelijksgebruiken in Vlaanderen en Wallonië vroeger en nu

8

blokken, ontregelen van de ontsteking of het vullen van de wieldoppen met stenen, knikkers, vijzen of rijst vallen hier onder. Een gebruik dat meermaals voorkomt en in vele gevallen reeds ingeburgerd is, is de wagen als geheel te versieren met toiletpapier, bloemen, ballonnen of inpakpapier met een strik erop.  Buitenshuis Meer dan de auto is vaak de woning van het bruidspaar het doelwit van verschillende fratsen. In vele gevallen is de voorgevel het slachtoffer. Op deze gevel vindt het bruidspaar een spandoek met een dubieuze boodschap, een bord of een affiche terug. Deze boodschappen kunnen gaan van cliché boodschappen, zoals ´Just married, stilte, niet storen´ tot ongezouten teksten, zoals ´Niet toeteren, ze zijn hier aan het ploeteren´. Verder wordt de gevel met toiletpapier, kranten, behangpapier, slingers, bloemen, ballons,…. versierd. In sommige gevallen wordt de toegang tot het huis ook bemoeilijkt door houten planken, een levensgrote pop, een kinderwagen,….  Binnenshuis Ook de binnenkant van het huis blijft dikwijls niet gespaard. Het kan gaan van de klassieke versiering, zoals ballonnen of toiletpapier, tot de versieringen die meer opruimwerk vragen, zoals confetti, rijst, stro, die door heen het huis verspreid liggen.  Binnenshuis: de slaapkamer Niet enkel de woonkamer of de keuken moet eraan geloven, in sommige gevallen moet de slaapkamer er ook aan geloven. De grappen worden dan in het bijzonder met het bed van het bruidspaar uitgehaald. Het bruidspaar vindt dan rijst, bloemen of confetti in hun bed.  De advertenties Soms plaatsen enkele vrienden van het betreffende bruidspaar een advertentie in de plaatselijk krant. Maar niet zomaar een advertentie om het bruidspaar geluk toe te wensen, maar een advertentie waarin een bepaald product te koop aangeboden wordt, waarbij de kopers aan de deur van het bruidspaar staan. ´Eén bruidspaar werd voor dag en dauw gewekt door mensen die afkwamen op de spotgoedkope appels, die volgens een advertentie in de krant te koop aangeboden werden tussen 7.00 uur en 11.30 uur.´11

11

VAN DER LINDEN, R., ARON, P., Verliefd, verloofd, getrouwd, huwelijksgebruiken in Vlaanderen en Wallonië vroeger en nu

9

Huwelijksverjaardagen Inleiding Wanneer een bruidspaar een aantal jaren getrouwd is, krijgen deze huwelijksverjaardag een speciale naam. Bepaalde huwelijksverjaardagen kregen een bepaalde term. Maar niet alle bronnen kennen dezelfde term toe aan de huwelijksverjaardagen. De huwelijksverjaardagen waar de verschillende bronnen het over eens zijn, zijn de volgende: 25 jaar: zilveren bruiloft 50 jaar: gouden bruiloft 60 jaar: diamanten bruiloft 65 jaar: briljanten bruiloft 70 jaar: platina bruiloft 80 jaar: eiken bruiloft Ter illustratie hieronder een volledig lijstje van de huwelijksverjaardagen volgens :´Verliefd, verloofd, getrouwd: huwelijksverjaardagen in Vlaanderen en Wallonië vroeger en nu p. 350´. 1 jaar: katoen 2 jaar: leer 3 jaar: tarwe 4 jaar: was 5 jaar: hout 6 jaar: ijzer 7 jaar: koper 8 jaar: brons 9 jaar: faience 10 jaar: tin 11 jaar: koraal, staal 12 jaar: zijde 13 jaar: kant 14 jaar: ivoor 15 jaar: kristal 20 jaar: porselein 25 jaar: zilver 30 jaar: parel 35 jaar: robijn 40 jaar: smaragd 45 jaar: vermeille 50 jaar: goud 60 jaar: diamant 65 jaar: briljant 70 jaar: platina 10

75 jaar: albast 80 jaar: eik Viering In de eerste helft van vorige eeuw werden de speciale huwelijksverjaardagen gedurende drie dagen gevierd. 12 De viering duurde een aantal dagen, omdat de frequentie van een 25 of een 50 jarig huwelijk niet vaak voorkwam in de 19de eeuw. De reden hiervoor was dat de levensverwachtingen van de mensen in deze periode lager lag dan de levensverwachting in de 21ste eeuw. Meestal worden deze speciale huwelijksverjaardagen met familie en vrienden gevierd. Ook de buren spelen een belangrijke rol in deze periode; door hulp van de buren was er een financiële zorg minder. Vandaag de dag is het vieren van een 25 of een 50 jarige huwelijksverjaardag niet meer uitzonderlijk, dit heeft te maken met de hogere levensverwachting. Daarnaast hebben we het gegeven van de vieringen rond de speciale huwelijksverjaardagen (vanaf 50-jarige huwelijken) onderzocht in 3 gemeenten, namelijk Hasselt, Lanaken en Maasmechelen. Onderstaande vindt u een overzicht van de tradities omtrent huwelijksverjaardagen in deze gemeenten. Hasselt

Lanaken

Maasmechelen

Inlichtingenblad * - Ontvangst in het stadhuis (receptie aangeboden door de stad) - Bezoek op het gelegenheidsadres (tijdens de receptie bij een feest) -Bezoek aan huis - Bloemen -Voorblad van de krant op de datum waarop zij huwden - Oorkonde van de koning - Vanaf 60 jaar huwelijk cadeaucheque t.w.v. € 250, wanneer zij een feest organiseren.

Inlichtingenblad* - Indien gewenst ontvangst in de raadzaal van het gemeentehuis (receptie) - Bezoek aan huis

Inlichtingenblad* - Indien gewenst ontvangst in het gemeentehuis (kleine receptie) - Bezoek aan huis -Bezoek op het gelegenheidsadres (tijdens de receptie bij een feest) - Diploma van de gemeente - Oorkonde van de koning - Geschenk van de gemeente (bv. koffietassen met het embleem van de gemeente) - Waardebonnen variërend van € 150 € 250

Werkwijze Vooraf Mogelijkheden voor de vieringen

Geschenken

12

- Jaarboek - Bij 50 jaar huwelijk: ingekaderde fotokopie van de originele huwelijksakte - Felicitaties van het koningshuis - VVVcadeaubonnen t.w.v. € 225 - € 250 (de waarde is afhankelijk

NIESTEN, E., Suikerbonen en beschuit met muisjes: eetgewoonten bij sleutelmomenten in het leven

11

van het jubileum) * Op het inlichtingenblad moeten de jubilarissen een aantal gegevens noteren (hobby´s, aantal kinderen,…) zodanig dat de burgemeester met de gegevens een speech kan houden. Hierbij wordt ook gevraagd naar wat de jubilarissen willen doen naar aanleiding van hun jubileum, met vermelding van de locatie en het betreffende tijdstip. Versieringen De versieringen worden meestal gemaakt van beschikbare materialen. Zo worden papieren bloemen en dennentakken gebruikt om een ereboog te maken. Bloemen uit de tuin van het bruidspaar worden gebruikt als tafelversiering. De huwelijksverjaardagen waarbij de mensen meestal sieren zijn voornamelijk de zilveren, gouden en briljanten bruiloft. Kenmerkend voor de zilveren en de gouden bruiloft is het getal (25 of 50) in de bijbehorende kleur (zilver of goud) omringd door een zilveren of gouden krans. Deze kleuren typeren de benaming van de huwelijksverjaardag.

12

Bronnenlijst Boeken: VAN ROYEN, R., VAN DER VEGT, S., Grieken komen van Venus, Romeinen van Mars, Liefde en agressie in de klassieke Oudheid, Prometheus, 2006, 198 pagina´s. CHRISP, P., encyclopedie van De oude Grieken, Het Spectrum B.V., 2007, 96 pagina´s. VAN BATTUM, A., Hulde: voordrachten op rijm voor bruiloften, feesten en partijen, HollandHaarlem, 1983, 63 pagina´s. VANDENBROEKE, C., Vrijen en trouwen van de Middeleeuwen tot heden, Elsevier LibricoZaventem, 1986, 279 pagina´s. STEVERLYNCK, C., Als de ooievaar komt….,LannooNV, Tielt, 2000, 246 pagina´s. GUY, J., Het leven van de Grieken, Nederlands Taalgebied Ars Scribendi BV, Harmelen, 1999, 33 pagina´s. PEARSON, A., Ooggetuigen: Griekenland, Standaard uitgeverij, Antwerpen, 1993, 64 pagina´s. VAN DER LINDEN, R., ARON, P.,Verliefd, verloofd, getrouwd, huwelijksgebruiken in Vlaanderen en Wallonië vroeger en nu,Agora, Sint-Niklaas, Standaard Boekhandel, SintNiklaas, 1988, 366 pagina´s. HÄGERMAN, D., VERHULST, A., SCHNEIDER, R., Het dagelijkse leven in de middeleeuwen: de wereld van boeren, burgers, ridders en monniken, Tirion BV, Baarn, 2001, 352 pagina´s. GAUBLOMME, D., Leven in de 14de eeuw, Productiehuis Impressant, Gent, 2002, 45 pagina´s. SHULAMITH, S., Tussenideaal en werkelijkheid: vrouwen in de middeleeuwse wereld, Unieboek BV, Houten, De Haan, 1981, 315 pagina. INDESTEEGE, L., CLERINX, H., Lapjesproef voor drie zussen, Concentra Media NV, 2004, 216 pagina´s. VAN ROOIJEN, M., Daar komt de bruid! Honderd jaar rozengeur en maneschijn, ScriptumPublishers, Schiedam, 2008, 207 pagina´s. DEKKER, T., ROODENBURG, H., ROOIJAKKERS, G., Volkscultuur: een inleiding in de Nederlandse etnologie, Sun, Nijmegen, 2000, 445 pagina´s. DE JAGER, J., Rituelen: nieuwe en ouder gebruiken in Nederland, Het Spectrum, Utrecht , 2001, 239 pagina´s.

13

STROUKEN, I., Bruidsuikers en wittebroodsweken: gebruiken rond het huwelijk, Kosmos, Utrecht, 1993, 96 pagina´s. THOMESE, M., Erfgoed onderwijs op de basisschool, Van Gorcum, Assen, 2008, 106 pagina´s. SCHOEFS, H., VAN GENECHTEN, H., Van denken naar doen: ideeën en conclusies bij het denktraject erfgoededucatie, Faro Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, vzw Brussel, 2008, 70 pagina´s. VAN DER AUWERA, S., SCHRAMME, A., JEURISSEN, R., Erfgoededucatie in het Vlaamse onderwijs: erfgoed en onderwijs in dialoog, Vlaamse Overheid, 2007, 253 pagina´s. NIESTEN, E., Suikerbonen en beschuit met muisjes: eetgewoonten bij sleutelmomenten in het leven, Provincie Vlaams- Brabant, Leuven, 2005, 180 pagina´s. EYBEN, E., De onstuimigen: jeugd en (on)deugd in het oude Rome, Pelckmans, Kapellen, 1987, 214 pagina’s. LAES, C., Kinderen bij de Romeinen. Zes eeuwen dagelijks leven, Davidsfonds, Leuven, 2006, 343 pagina’s. Tijdschriftenartikels: SMETS, J., ´Burgerlijke meerderjarigheid op achttien jaar´, Rechtskundig weekblad, jaargang 53, 1989 - 1990, nr.40, p. 1384 - 1395. Krantenartikels: Meerderjarigheid verlaagd tot achttien, Het belang van Limburg, 10 januari 1990, p.2. Cd- rom: INDESTEEGE, L., Versierde voortuintjes, Limburg, 2010. Internet: www.acco.be/download/nl/10466658/file/tvs_2006-jg27-2_relationele_kenmerken_en _echtscheiding_in_belgie_.pdf http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-EI-06-001/EN/KS-EI-06-001-EN.PDF www.tradities.be http://www.vgkgent.be/files/Derde_Bachelor175/Economische_geschiedenis1.pdf http://www.prevos.net/cultuur/c10121/tijd.pdf http://histoforum.digischool.nl/recensies/rome2.htm http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20050614_middeleeuwen05

14

Les 1: W.O. Tijd: De huwelijksleeftijd vroeger en nu.

Doelgroep: 3de graad. Materiaal: tijdsband, interview Doelstellingen: Op het einde van de les zijn de leerlingen in staat om … - de factoren die de huwelijksleeftijd bepalen op te sommen. - de huwelijksleeftijd tussen vroeger en nu te vergelijken. - de relatie tussen de huwelijksleeftijd en de geschiedkundige periode in eigen woorden kunnen uitleggen. - een kort interview af te nemen met betrekking tot de huwelijksleeftijd van hun ouders en/of grootouders. Leerplandoelstellingen: 3.4.5 21 De tijd tussen gebeurtenissen bij benadering bepalen met behulp van een tijdsband 3.4.5 25 Enkele actuele toestanden en gebeurtenissen relateren aan het verleden 3.4.5 27 Met behulp van de tijdsband eenvoudige relaties leggen tussen feiten, personages, gebeurtenissen, toestanden, uit eenzelfde eeuw of periode …die handelen over de eigen omgeving. 3.4.5 35 Eenvoudige relaties leggen tussen geschiedkundige feiten, gebeurtenissen, toestanden, ontwikkelingen … 3.4.5 38 De leerlingen tonen belangstelling voor het verleden, heden en toekomst, hier en elders Eindtermen: 5.7, 5.8, 5.9

15

Inleiding:

Om aan te sluiten bij de actualiteit deelt de leerkracht een krantenartikel over het huwelijk van Kate en William uit. 13(Om deze les actueel te houden kan er in de toekomst een ander koninklijk huwelijk of belangrijk huwelijk als uitgangspunt genomen worden) Hierbij worden er volgende vragen gesteld: (de antwoorden vinden de leerlingen in het krantenartikel) -

Wie zijn deze personen? Hoe oud zijn deze personen? Waarom trouwen deze personen? Wanneer zijn deze personen getrouwd? …..

Onderwijsleergesprek :

De leerkracht koppelt de informatie aan de tijdsband. Hoe oud zijn de mensen die in de 21ste eeuw trouwen gemiddeld? Rond 25 - 30 jaar.14 Wat zijn de factoren hiervan? De levensverwachting ligt hoger, de economie is beter dan een aantal jaren geleden.

Zou de gemiddelde leeftijd in de Middeleeuwen ook rond de 30 jaar liggen? 13 14

Zie bijlage: artikel, Kate & William: de bruiloft van de eeuw. Zie bijlage: grafiek, De vrouwelijke huwelijksleeftijd 1750-2000

16

De leerkracht overloopt samen met de leerlingen de periodes op de tijdsband. Hierbij wordt er telkens aandacht geschonken aan de gemiddelde huwelijksleeftijd in elke periode en de factoren die deze huwelijksleeftijd beïnvloeden. De huwelijksleeftijd doorheen de eeuwen heen: Doorheen de eeuwen wordt er voornamelijk gekeken naar de huwbare leeftijd van de meisjes.  De Nieuwe Tijden Tegen het einde van de 18de eeuw en ook de eerste helft van de 19de eeuw, zat de tendens erin om steeds later te trouwen.

De reden hiervoor zijn: -

De bevolking nam toe door het verdwijnen van de sterftecrisissen aan de pest. Een gevolg van de bevolkingstoename is de afname van tewerkstellingskansen Hierdoor moest men langer sparen om zijn uitzet te bekostigen, de kans om sneller zelfstandiger te worden nam hierdoor ook af Conclusie: men wachtte met trouwen en met zelfstandig te gaan wonen tot men zelf de kost verdiende.

 De Middeleeuwen De meisjes en jongens in deze periode werden halverwege hun tienerjaren als volwassen beschouwd. Voor de jongen lag de minimumleeftijd voor een huwelijk op 14 jaar en voor de meisjes op 12 jaar. De meeste jongvolwassenen trouwden voorbij deze leeftijd: -

De meisjes gemiddeld tussen de 16 en 18 jaar De jongens tussen de 20 en 24 jaar.

De reden hiervoor is: -

Dat de jongens eerst hun langere leertijd moesten uitdoen. De jongens zorgden eerste voor een zekere financiële onafhankelijkheid op het moment dat ze trouwden.

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20050614_middeleeuwen05 Filmpje: trefwoorden: middeleeuwen, op straat in de middeleeuwen.

17

Verklaring van het filmpje: In de Middeleeuwen kwamen vele ziektes voor zoals de pest. Dit was een gevolg van het vele huisvuil op straat waar knaagdieren (en met name ratten) op afkwamen. Ratten zijn ziektedragers van de pest. Op deze manier werden de mensen besmet en stierven ze vaak op jonge leeftijd. Deze ziekten hebben ertoe bijgedragen dat mensen op jongere leeftijd trouwden.

 De Oudheid o De Romeinen 15 Bij de Romeinen waren de meisjes rijp om te trouwen tussen de twaalf en vijftien jaar. Hier lag de huwelijksleeftijd ook een stuk lager dan in de 20ste en 21ste eeuw. De bruidegom was meestal achteraan in de twintig.

De redenen hiervoor zijn: -

de lagere levensverwachting dan in de huidige samenleving. Dat meisjes op twaalf jaar als volwassenen beschouwd worden De rijpheid van de vruchtbaarheid in functie van de voortplanting

o De Grieken De huwelijksleeftijd in deze periode lag veel lager dan de huwelijksleeftijd van tegenwoordig. De meisjes werden op twaalfjarige of dertienjarige leeftijd als jongvolwassen beschouwd. Hierdoor werd deze leeftijd (12/13 jaar) als de huwbare leeftijd voor de meisjes gezien.

Ordeningsfase:

In deze fase worden de huwelijksleeftijden gedurende de verschillende periodes op de tijdsband door de leerlingen herhaald met de reden voor de bepaling van deze huwelijksleeftijd.

Verwerkingsfase:

15

Zie bijlage: Artikel, Kinderen bij de Romeinen.

18

De leerlingen krijgen de opdracht om thuis een interview af te nemen van hun ouders en/of grootouders in verband met de huwelijksleeftijd. Op volgende pagina bevindt zich het interview dat door de leerlingen (zelfstandig) afgenomen kan worden.

19

Interview:

Familienaam + voornaam bruid: ……………………………………………………………….. Familienaam + voornaam bruidegom: ………………………………………………………… Leeftijd bruid: …………………………………….. Leeftijd bruidegom: ………………………………….. Wie van jullie beiden deed het huwelijksaanzoek? Op welke datum deed deze persoon dit? Op welke plaats en op welke manier werd dit aangepakt? ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

Waren er voorafgaande feesten om te vieren dat je ging trouwen? (vb. verlovingsfeest, vrijgezellen) Hoe zat dit feest in elkaar? Was het een verrassing? ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

Op welke datum bent u getrouwd? Heeft u deze datum bewust gekozen om een bepaalde reden? ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

20

Bent u voor de wet en/ of voor de Kerk getrouwd? Waarom bent u voor de Kerk getrouwd? ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

Werden er versieringen aangebracht binnen of buiten uw huis? Was dit een verrassing? Waaruit bestond deze versiering? Hoe lang is deze versiering zichtbaar gebleven? ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

Heeft u reeds een bepaalde huwelijksverjaardag gevierd? Zo ja, welke? ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

Werden er versieringen aangebracht binnen of buiten uw huis? 21

Was dit een verrassing? Waaruit bestond deze versiering? Hoe lang is deze versiering zichtbaar gebleven? ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

22

Les 2 : Foto’s van versierde voortuintjes bespreken a.d.h.v. een kijkwijzer. Doelgroep: 3de graad Materiaal: tijdsband les 1, foto’s van de versierde voortuin bij een jubileum (50-jarig huwelijk, 25-jarig huwelijk), de kijkwijzer, vragenlijst voor het voortuintjesinterview. Doelstellingen: Op het einde van de les zijn de leerlingen in staat om … -

Foto’s van een huwelijksjubileum te bespreken a.d.h.v. een kijkwijzer. Zelf een interview af te nemen m.b.t. een versierde voortuin. Te vertellen dat versieringen een maatschappelijk fenomeen zijn dat uitgegroeid is tot een traditie. Typische elementen die horen bij een bepaald jubileum te bespreken en op te sommen. Het belang te vertellen van het doorgeven van bepaalde tradities.

Leerplandoelstellingen: 3.1.3.6: Waardering uitdrukken en respect tonen voor het werk van mensen uit hun omgeving. 3.4.5.7: Ervaringen en gebeurtenissen in een al dan niet zelfgekozen periode van hun ouders situeren. 3.4.5.11: Ervaringen en gebeurtenissen in een al dan niet zelfgekozen periode van hun grootouders situeren. 3.4.5.16: Enkele actuele toestanden en gebeurtenissen uit de regio relateren aan het verleden. Eindtermen: 5.5, 5.6, 5.8, 7

23

Introductie: Terugblik op les 1 Vandaag bespreken we een ander maatschappelijk fenomeen, nl. de versieringen bij een huwelijksverjaardag. Doorheen de tijd zijn deze versieringen, en met name ook het aanbrengen van de versieringen, een soort van traditie geworden. Wat is een traditie? Traditie komt uit het Latijn, en betekent ‘overleveren’ of ‘overlevering’. Het is een bepaald gebruik, handeling, viering wat al jarenlang plaatsvindt binnen een bepaalde bevolkingsgroep. Een traditie kan een herdenking zijn, een feest, het doorgeven van een verhaal, etc. In onze context betekent het dat mensen het belangrijk vinden dat er versierd wordt bij een belangrijke huwelijksverjaardag. Bij welke huwelijksverjaardagen wordt er versierd? 25-jarig huwelijk, 50-jarig huwelijk, 60jarig huwelijk, … Vroeger was het heel speciaal als je een 50-jarige bruiloft organiseerde. Dit had te maken met de lage levensverwachting. Daarnaast waren er een aantal economische factoren die het in de hand werkten dat er vroeger minder versierd/gevierd werd (er was geen geld voor een groot feest). Wanneer men echter de 50-jarige huwelijksleeftijd bereikte, was dit een reden voor een groot feest. Tegenwoordig is een 50-jarige bruiloft (de gouden bruiloft) geen uitzondering meer. Men viert zelfs 25-jarige huwelijksverjaardagen (de zilveren bruiloft), 60jarige huwelijksverjaardagen (de diamanten bruiloft) en eventueel zelfs 65-jarige huwelijksverjaardagen (de briljante bruiloft). Het vieren van de 25-jarige huwelijksverjaardag heeft 1 grote reden: de economische welvaart is toegenomen waardoor er vaker en sneller een feest gegeven kan worden. Vroeger moest men jarenlang sparen voor die ene bruiloft, vandaag de dag is bijna elke gelegenheid een reden voor een feest. Activiteitenfase Waarom denk je dat mensen het belangrijk vinden dat hun huis wordt versierd of om een huis te versieren? Dit heeft verschillende redenen: -

-

Vanuit het perspectief van de jubilarissen: Iedereen mag weten dat in deze maatschappij, waarin echtscheidingen geen uitzondering zijn, dit koppel al … jaar een koppel is. Vanuit het perspectief van de versierders: Ze willen tonen aan de jubilarissen dat ze aan hen denken, hen een warm hart toedragen, dat ze met hen meevieren, dat ze willen uitgenodigd worden op het feest, …

Doorheen de jaren heeft elke huwelijksverjaardag een aantal typische en steeds terugkerende kenmerken gekregen betreffende de versiering. Laten we de volgende foto’s bekijken en bespreken aan de hand van de kijkwijzer: Zie bijlage: 2 foto’s van een zilveren bruiloft, 4 foto’s van een gouden bruiloft. 24

Kijkwijzer: Wat is je eerste indruk? Nodig de leerlingen uit om een eerste indruk te geven. Stel eventueel open vragen: Wie wil er wat vertellen over deze foto? Is er iets dat je opvalt? Ga er nog niet te diep op in. Probeer belangrijke opmerkingen te onthouden en kom er later op terug. Wat zie je? Wat stelt het voor? Welke kleur heeft het? Hoe groot is het? Welk materiaal is er gebruikt? Is het materiaal duurzaam? Is het materiaal duur? Is het materiaal gekocht of gemaakt? Wat kan je vertellen over de kleuren en vormen? Wie of wat is afgebeeld? Wat doen ze? Wat betekent het? Welke sfeer roept deze foto bij je op? Waarom hebben deze mensen een versierde voortuin? Wat willen de versierders hiermee volgens jou zeggen? Wat vind je ervan? Zijn er typerende versieringen per huwelijksverjaardag? Welke? Bij een gouden bruiloft/50-jarige huwelijksverjaardag: -

Goudkleurig papier. Goudkleurige, zelfgemaakte roosjes. Een erehaag met goudkleurig papier. Het cijfer ‘50’ in goudkleurig materiaal. Een spreuk/tekst. Goudkleurige linten …

Bij een zilveren bruiloft/25-jarige huwelijksverjaardag: -

Zilverkleurig papier. Zilverkleurige, zelfgemaakte roosjes. Zilverkleurige linten. Zilverkleurige slingers. Het cijfer ‘25’ in zilverkleurig materiaal. Een spreuk/tekst. … 25

Ordeningsfase: We kunnen concluderen dat elke huwelijksverjaardag, waarbij er versierd wordt, een aantal typerende elementen gebruikt worden. We sommen deze op: Bij een gouden bruiloft/50-jarige huwelijksverjaardag: -

Goudkleurig papier. Goudkleurige, zelfgemaakte roosjes. Een erehaag met goudkleurig papier. Het cijfer ‘50’ in goudkleurig materiaal. Een spreuk/tekst. Goudkleurige linten …

Bij een zilveren bruiloft/25-jarige huwelijksverjaardag: -

Zilverkleurig papier. Zilverkleurige, zelfgemaakte roosjes. Zilverkleurige linten. Zilverkleurige slingers. Het cijfer ‘25’ in zilverkleurig materiaal. Een spreuk/tekst. …

Wat is het belang van het doorgeven van tradities? Een traditie is een overlevering van belangrijke elementen van een huidige generatie aan een volgende generatie. Omdat wij belang hechten aan huwelijksverjaardag (en evt. speciale verjaardagen), willen we deze traditie (met name het versieren) doorgeven. Van jong op oud wordt het geleerd opdat het niet verloren zou gaan. Het is met andere woorden een soort van materieel erfgoed geworden, zonder dat men dit ten volle beseft. Verwerkingsfase: Je krijgt als opdracht om zelf een versierde voortuin te zoeken met als thema ‘huwelijksverjaardag’ en deze mensen aan te spreken. Vraag of je hen mag interviewen voor een schoolproject met als thema ‘versierde voortuintjes in Limburg’. Hiervoor krijg je een vragenlijst. Overloop met deze mensen de vragenlijst en beantwoord de vragen. Breng deze vragenlijst ingevuld mee terug. We overlopen samen de vragenlijsten om te zien of er nog een aantal typerende kenmerken zijn per huwelijksverjaardag.

26

Kate & William: de bruiloft van de eeuw De Europese royals zijn al maanden bezig met het samenstellen van de perfecte outfit; beroemdheden bedelen om een uitnodiging voor 'de bruiloft van de eeuw'. De Britse prins William en zijn liefje Kate Middleton geven elkaar op 29 april het jawoord. Wij lichten alvast een tipje van de sluier op van de mooiste dag uit het leven van Kate en haar droomprins.

© Mario Testino 2011 is een bijzonder jaar voor het Britse koningshuis: Queen Elizabeth bereikte 21 april de respectabele leeftijd van 85, haar echtgenoot prins Philip wordt op 10 juni 90 jaar. Grote mijlpalen. Maar waarnaar het Britse volk pas echt reikhalzend uitkijkt, is de bruiloft van prins William (28) en burgermeisje Kate Middleton (29). Al was het maar omdat premier David Cameron zo genereus was zijn landgenoten op 29 april vrij te geven om het feest mee te vieren. Afvalrace En het wordt een spektakel. Met 15 miljoen euro is het in elke geval de duurste bruiloft aller tijden. Voor het zover is, hebben William en Kate enkele moeilijke beslissingen moeten nemen. Net als elk koppel worstelden ze met de gastenlijst. Wie nodig je uit en wie niet? Uiteindelijk viel er bij 1900 van hun beste vrienden een uitnodiging op de mat. Zij mogen allemaal bij de huwelijksplechtigheid in de Londense Westminster Abbey aanwezig zijn. Dan begint de grote afvalrace: 600 gasten mogen naar de lunchreceptie die koningin Elizabeth daarna aanbiedt op Buckingham Palace, 300 gelukkigen zijn uitgenodigd voor het etentje dat prins Charles ’s avonds geeft voor zijn zoon en schoondochter. Daarna maakt Charles zich uit de voeten en verandert het paleis in een nachtclub. Geen Obama De gastenlijst is strikt geheim, al lekte er al wel het een en ander uit. Willem-Alexander en Máxima zullen Nederland vertegenwoordigen, David en Victoria Beckham mogen ook komen, net als filmregisseur Guy Ritchie en komiek Rowan Atkinson. De Amerikaanse president Barack Obama mag thuisblijven en ook Sarah Ferguson, de ex-vrouw van Williams oom Andrew, kon fluiten naar een uitnodiging. Zij heeft een schandaaltje te veel aan haar voormalig koninklijke achterste kleven. De limiet werd vorig jaar bereikt, toen ze voor een verborgen camera zonder blikken of blozen 800.000 euro omkoopgeld rekende voor het 27

regelen van een onderonsje met haar ex-man. Enkele Britse ‘Jannen met de pet’ mogen zich ook optuigen voor het koninklijke feestje. Om de band met het volk aan te halen nodigde William een aantal vrijwilligers van zijn favoriete goede doelen uit en inviteerde Kate onder anderen de bakker, slager en plaatselijke pubhouder uit haar geboortedorp. De kus De gasten moeten zich aan een strikt protocol houden. De genodigden van de bruid zitten aan de linkerkant van de kerk, Williams gezelschap zit rechts. En hoe hoger geplaatst de gasten, hoe later ze mogen komen. Koningin Elizabeth zal dus nét voor Kate arriveren. De ceremonie start om elf uur ’s ochtends (Britse tijd). Een kwartier eerder vertrekt Kate vanaf Buckingham Palace naar de Westminster Abbey. Na de ceremonie wordt het stel in een open koets teruggereden naar het paleis, waarna ze zullen verschijnen op het balkon. De jurk die Kate draagt, blijft nog geheim. Vrije uitloopeieren De bruidstaarten zijn wel bekendgemaakt. De bruid wilde graag een wit en crèmekleurige vruchtentaart die bestaat uit meerdere lagen. Enkele ingrediënten: rozijnen, walnoten, kersen, geraspte sinaasappel en citroen, cognac, vrije uitloopeieren en meel. De taart is gedecoreerd met eetbare bloemen en de initialen van het stel. Als tweede taart heeft William gekozen voor een baksel met pure chocolade en gemalen biscuit, naar een geheim koninklijk recept. Al maanden zijn souvenirs te koop om nog lang na te genieten van de bruiloft: postzegels, munten, servies, handdoeken, maar ook Kate-barbiepoppen, theezakjes en -teddyberen. Een Britse kunstenares biedt een alternatief voor diegenen die er nu al genoeg van hebben: handbeschilderde bruiloftkotszakjes. Ze kosten slechts drie pond per stuk en de kunstenares garandeert levering vóór de grote dag.

28

Kinderen bij de Romeinen Hoofdstuk I gaat over levensverwachting, het aantal kinderen, hun leven in dorpen en steden. Voor de gemiddelde levensduur ( 25 à 30 !) baseert Laes zich op de “Model Life Tables” van de UNO. De verschrikkelijk lage levensduur werd vooral veroorzaakt door de kindersterfte : 35 % stierf voor het 1° levensjaar, 50 % werd slechts 10 jaar, 25 % werd 50, 15 % haalde 60, 10 % werd 70 of meer. De grote doodsoorzaken waren pest, cholera, malaria, infecties, diarree, tyfus, koorts, salmonella, tbc, pokken en gebrek aan voldoende gevarieerd voedsel. De huwelijksleeftijd lag soms erg laag (12–14 ), maar was gemiddeld 19 voor meisjes en 25 à 30 voor jongens. Het huwelijk duurde gemiddeld slechts 14 jaar, o.a. omdat al 2 % van de moeders stierf bij een bevalling. Het aantal geboortes lag tussen 4 en 6, van wie er een paar in leven bleven. Opmerkelijk is de bewering dat overbevolking een probleem was in de late Oudheid (p. 25). Tot nu toe lazen we meestal dat de bevolking, zeker in Rome, erg terugliep in de keizertijd. 70 à 80 % van de (maximaal) 50 à 60 miljoen inwoners van het rijk leefde op het platteland en was boer. Over deze zwijgende meerderheid hebben we weinig gegevens. De steden waren gruwelijk vuil en ongezond. Hier leefde 70 % dicht op elkaar, in “insulae” ( appartementsblokken) van vier verdiepingen met tot 950 bewoners; de armsten moesten het stellen met een flatje van één kamer. 30 % had meer geluk en leefde in domus ( herenhuizen). Weinige huizen hadden een wc of riolering. Privacy was onbekend. Bron: Christian Laes, Kinderen bij de Romeinen. Zes eeuwen dagelijks leven. Uitgeverij Davidsfonds, Leuven, 2006. 343 p. ; foto’s, noten, bibliografie. ISBN 90 5826 393 2

29

Vakartikel ‘Erfgoed in de basisschool.’ Goede erfgoededucatie overbrugt de kloof tussen erfgoedorganisaties en het onderwijs. Kinderen met plezier leren proeven van erfgoed en hun talenten alle kansen geven, daar gaat het om. (Bron: FARO artikel: erfgoed en (basis)onderwijs: mariage de raison of echte liefde: Mireille Defreyne)

Dit citaat lijkt duidelijk en is overtuigend. Toch stoten we in de praktijk op vele problemen: wat is erfgoededucatie? Past het binnen de maximumfactuur? Hoe kunnen we aan erfgoededucatie doen zonder steeds een uitstap te maken?, … Wat is erfgoededucatie? Om aan te vangen willen we eerst uitklaren wat erfgoed, en ook erfgoededucatie, precies is. Erfgoed is alles wat we hebben overgeërfd van vorige generaties en wat we al doende zelf aanmaken voor volgende generaties. Dit zowel in materiële of roerende zin (voorwerpen, gebouwen, …) als in immateriële zin of onroerende zin (verhalen, tradities, …) zij het ongeacht waarde of emotionele betekenis. Aan cultureel erfgoed daarentegen hechten we als groep, als gemeenschap wel een belangrijke waarde. Dergelijk erfgoed functioneert als een krachtig symbool voor wie we zijn en wat we doen. In ruime zin is erfgoededucatie elke vorm van educatie die erfgoed als doel of als middel inzet. Erfgoededucatie als doel focust op de inhoud waarbij kennis en vaardigheden bijgebracht worden. Erfgoededucatie als middel betekent dat cultureel erfgoed als middel wordt gebruikt om een leer- en of belevingsproces te versterken. Erfgoededucatie in het onderwijs. Om erfgoed te integreren in het onderwijs, moeten we weten wat er onder onderwijs verstaan wordt. Onderwijs is het overbrengen van kennis, vaardigheden en attitudes. We zien een duidelijke overlapping tussen de definitie van het onderwijs en deze van erfgoededucatie als doel. Beide leggen de focus op het bijbrengen van kennis en vaardigheden. In dit licht zijn beide dan ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. Drempels in het onderwijs om erfgoededucatie te verwezenlijken. Vanuit dit perspectief is het dan ook een logisch gevolg dat er in de school aan erfgoededucatie wordt gedaan. Dit levert echter een aantal problemen op. Ten eerste wordt ‘erfgoed’ gezien als ‘nog iets erbij’. Leerkrachten, en scholen in het algemeen, beseffen niet dat er reeds veel rond erfgoed gedaan wordt en dat erfgoed reeds opgenomen is in de eindtermen en leerplannen waar ze reeds sinds jaar en dag mee werken. Daarnaast is een vaak gehoord excuus om niet aan erfgoed te doen, het prijskaartje. De illusie leeft dat erfgoededucatie steeds geld moet kosten. Met gratis initiatieven in de directe omgeving is men vaak weinig vertrouwd. Men interpreteert het begrip m.a.w. te eng door steeds terug 30

te grijpen naar museumbezoeken en excursies. Een voorbeeld van ‘erfgoed in de directe omgeving’ is bijvoorbeeld het kerkhof. Men kan hierbij vragen stellen als: Waarom ligt dit kerkhof hier? Hoe werd men vroeger begraven? Welke spreekwoorden worden aan dit ritueel ontleend (vb. stinkend rijk zijn). Ook dit alles behoort tot erfgoededucatie. Zoals we reeds aangehaald hebben, is er vaak een gebrek aan kennis over de sector en zijn aanbod. Leerkrachten en scholen zijn vaak niet op de hoogte van erfgoedinstanties in hun buurt of van het aanbod. Erfgoedinstanties langs hun kant hebben een enorm aanbod aan informatie over erfgoed maar weten vaak niet hoe of op welke manier zij dit kunnen overbrengen naar de kinderen. Men zou beter een partnerschap oprichten tussen een erfgoedinstantie en een school of een scholengemeenschap. Op deze manier kunnen beide partijen zich op hun eigen vakgebied toeleggen en is het voor beide een win-win situatie. De Xios Hogeschool Limburg heeft een partnerschap met een erfgoedinstantie, met name de Erfgoedcel Hasselt. Deze samenwerking bestaat erin dat de erfgoedcel een thema aanreikt aan de Hogeschool en dat deze op hun beurt lesbrieven ontwikkelen. Deze lesbrieven worden ontwikkeld omdat men ook in de klas de nood voelt om rond lokale onderwerpen te werken die tegelijkertijd universelere vaardigheden en attitudes aanraken. Enkele voorbeelden van lokale erfgoedthema´s die in samenwerking met de Xios hogeschool en de erfgoedcel Hasselt uitgewerkt zijn: Hendrik van Veldeke (2007), water in Hasselt en Mirakels en Spektakels (rond de Virga Jessefeesten).

Besluit. We kunnen besluiten dat erfgoed meer is dan alleen een museumbezoek of een excursie. Erfgoed zit verweven in kleine, dagdagelijkse dingen waar we vaak niet bij stilstaan. Hierdoor kunnen de problemen die zich stellen omtrent erfgoed in de basisschool, op een gemakkelijke manier opgelost worden. Enerzijds moet men zich bewuster worden van de vele initiatieven in de directe omgeving, anderzijds moet men een partnerschap uitbouwen met een erfgoedinstantie (de erfgoedcel). Op deze manier kan erfgoed zowel als doel of als middel ingezet worden en waardoor er een bredere waaier van initiatieven en mogelijkheden hun weg vinden naar de basisscholen en omgekeerd.

31