Kerkperspectief. Anne Takens. Anne Takens-Ligthart was kinderboekenschrijfster; zij overleed in Arnhem op 27 december 2013

29e jaargang Nº 1

zaterdag 18 januari 2014

Kerkperspectief verschijnt 16x per jaar

officiële uitgave: Protestantse Gemeente Arnhem

Kom, geef me je hand Vandaag mogen we spelen in Gods blauwe muziektent. Dansen, op de �luit van zijn liefde. Geef je verdriet aan de vogels, je pijn aan de witte vlinders. Zij brengen het wel bij de Heer. Anne Takens Anne Takens-Ligthart was kinderboekenschrijfster; zij overleed in Arnhem op 27 december 2013. 1

Colofon Kerkperspectief

Officiële uitgave van de Protestantse Gemeente te Arnhem verschijnt 16x per jaar

Kopijdatum: maandag 27 januari - 18.00 uur. Kopij voor Kerkperspectief nr. 2 (van 8 februari t/m 1 maart 2014) bij voorkeur e-mailen naar: [email protected]

Wijknieuws

Aanleveren via de wijkredacties. De namen en adressen staan vermeld in de koppen bij de wijkberichten.

Redactie

Menno Leistra (tel. 0575-845930), Rita Hop, Theo van Loenen, Henny Kalisvaart (eindredactie/lay-out).

Abonnementen

W.A. van Woerkens, telefoon: 026–3811103 e-mail: [email protected] Kosten: Jaarabonnement: € 21,50

Digitaal abonnement: € 11,50 ING rekening: NL72INGB0002571164

Adverteren in Kerkperspectief

Info: W.A. van Woerkens, telefoon: 026-3811103, e-mail: [email protected]

Website: www.kerkperspectief.nl Drukwerk: Digidruk Vandenhul BV

Kerkelijk Bureau PGA

Rosendaalseweg 507, 6824 KL Arnhem telefoon: 026-4420987 e-mail: [email protected] Geopend: elke werkdag 9.00 - 12.30 uur

Van de redactie

Kan het nog: veel heil en zegen in het nieuwe jaar wensen? Dan doe ik dat bij dezen, namens de hele redactie. Dat laatste weet ik niet zeker, want de helft van de redactie was op vakantie! Het zij hun gegund. In deze eerste Kerkperspectief van het nieuwe jaar weer heel veel wijknieuws, dat na het kerkdienstenrooster is geplaatst. Helaas kon ds. Han Hoekstra wegens ziekte (longontsteking) geen kopij insturen. We wensen hem ook vanaf deze plek van harte beterschap. Na zijn ziekteperiode van vorig jaar is dit toch weer een domper. Ds. Yolanda Voorhaar rondt haar beschouwingen bij haar ziekte af met een mooi artikel, zie pagina 8. Diegenen die in eenzelfde situatie leven, zullen in haar verhalen veel hebben herkend. De Algemene Kerkenraad heeft naast een nieuwe voorzitter nu ook een nieuwe scriba gevonden, namelijk Lyska van der ElstWarner. U leest er meer over op pagina 9. We zijn ook blij voor ds. Elsje Pot, dat haar dubbele functie hiermee tot het verleden behoort. Het was een zwaar jaar, met alle moeilijke besluiten die de AK moest nemen, en daarbij de ’zielzorg’ voor de mensen in de Opstandingskerk en de zorg om collega Voorhaar. Op dezelfde pagina vindt u ook bijdragen van de vertrekkende voorzitter Pieter Jan Veenstra en de komende voorzitter Jan Liebeton. We willen de vertrekkende mensen hierbij van harte bedanken en we wensen de nieuwe ambtsdragers veel vreugde bij hun nieuwe werkzaamheden. Al met al zijn er weer veel mooie en informatieve artikelen. We wensen u dan ook veel mooie leesuurtjes toe. Hartelijke groeten, Henny Kalisvaart, eindredacteur. Bij de foto op de voorkant: In dit nummer schrijft Paul van Lunteren weer een interessant artikel over de eerste vijf jaar van de Hulpkerk in Arnhem-Zuid ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Die kerk heeft het wel moeten ontgelden, al kwam dat niet door de oorlog. De vader van Paul heeft de zwart-wit foto “via mooie techniekjes in kleur gebracht: kleuren die zeer waarschijnlijk ook zo zijn geweest”, aldus Paul. Het kerkje stond op de plek dicht bij de Drieslag, waar nu het Shellstation staat. Foto achterblad: Het plein voor de Salvatorkerk wordt momenteel geheel gerenoveerd. Er komen heel veel parkeerplaatsen bij en het wordt een mooi plein voor de markt.

Bankrekeningen PGA

voor vrijwillige bijdragen: NL96FVLB0635817187 t.n.v. Protestantse Gemeente te Arnhem. voor overige: NL63FVLB0699642132 t.n.v. Protestantse Gemeente te Arnhem.

Diaconaal bureau

Diaconaal consulenten/secretaris: Margriet Kok, Nancy Spiele en Alie Teunissen Zijpendaalseweg 57, 6814 CD Arnhem telefoon: 026-3512201 e-mail: [email protected] website: www.diaconiearnhem.nl

Bankrekeningen diaconie

voor vrijwillige bijdrage: NL78FVLB0225387522 t.n.v. College van Diakenen Arnhem o.v.v. vrijwillige bijdrage 2013. Voor overige giften: NL33FVLB0635800667 t.n.v. College van Diakenen Arnhem. 2

Data Kerkperspectief voorjaar 2014 Nr 2 3 4 5 6 7 8 9

Kopijdatum 27 januari 2014 17 februari 2014 10 maart 2014 31 maart 2014 21 april 2014 12 mei 2014 2 juni 2014 23 juni 2014

Verschijningsdatum 8 februari 2014 1 maart 2014 22 maart 2014 12 april 2014 Pasen 3 mei 2014 24 mei 2014 Pinksteren 14 juni 2014 5 juli 2014 vakantie

Voor het voetlicht

Einde van de wereld

(Gedachten n.a.v. een bezoek op 16 november 2013 aan Auschwitz I en II) Kort geleden bracht ik een bezoek aan Auschwitz. Het vreselijke vernietigingskamp Auschwitz. Het bestaat nog. Het is een groot museum geworden, dat jaarlijks door tienduizenden mensen (ook veel Duitsers) bezocht wordt. Het is eigenlijk nog grotendeels intact gelaten; zoals het is aangetroffen door de Russen die Zuid Polen bevrijdden begin 1945. Alleen de twee gaskamers/crematoria waren door de SS opgeblazen en alle gevangenen – op enkele honderden na – de kampen uitgemarcheerd in een ook weer bewust geplande dodenmars richting Duitsland. Het bestaat uit drie locaties: Auschwitz I, Auschwitz II en Auschwitz III op een paar kilometer van elkaar bij het dorpje Ocwiciem.

Wij kennen vooral de beelden:

van Auschwitz I ca. 300 bij 300 meter met gebouwen in serie gebouwd waar de meest gruwelijke experimenten en executies plaatsvonden: met boven het ingangshek de woorden: Arbeit Macht Frei; van Auschwitz II (Birkenau): de plaats van de massavernietiging, ca. 1 km bij 1 km, met lange rijen barakken en twee gaskamers/crematoria en met die ene spoorlijn waarover de treinen vol geladen met mensen binnen reden en er weer leeg uit reden. Het was tot vlak voor het moment van bevrijding nog in vol bedrijf: 1,5 miljoen mensen in twee en half jaar tijd. Joden, zigeuners (Roma, Sinti), verstandelijk gehandicapten, homosexuelen. Op een doorsnee werkdag moeten er ca. 2000 mensen zijn gedood en gecremeerd. Echt een bedrijf met bedrijfsvoering en businessplan met de meest geavanceerde techniek van z’n tijd. En het businessplan had zelfs prioriteit binnen de totale oorlogsplanning… Hongarije bv. werd pas in maart 1944 bezet door de Duitsers - dus ruim een jaar nadat de Duitsers zware verliezen leden tegen de Russen - en in enkele maanden werden meer dan een half miljoen Joodse Hongaren gevangen genomen, de meesten van hen van Hongarije naar Polen/Auschwitz vervoerd en aldaar vermoord. Ik was daar met mijn oudste zoon Jan, aan het eind van die bekende spoorlijn van Auschwitz/Birkenau die zich in het kamp opsplitst in twee parallel lopende spoorlijnen die eindigen vlakbij de restanten van de twee gaskamer/crematoriacomplexen. Mij blijft bij: het einde van de wereld. Ik had me voorgenomen in ‘Voor het voetlicht’ te schrijven over de 3 waarden die ook volgens mij wezenlijk zijn voor de Nederlandse samenleving: - de vrijheid van een onderzoekende geest, - humaniteit en - democratisch bestel. Dat wil ik nog steeds en bij leven en welzijn zal ik dat ook nog doen. Maar voor nu nog één overweging - zo u wilt conclusie over dit bezoek aan Auschwitz. We zijn met ons IQ en dus met onze onderzoekende geest tot veel in staat.

In deze rubriek laten predikanten en andere kerkleden iets zien van wat hen bezighoudt en wat ze graag met de kerkleden Arnhem-breed willen delen. Hitler dreigde niet met lege woorden toen hij sprak over geheime wapens. Het ruimtevaartprogramma van Rusland en de VS is aan het eind van de oorlog overgenomen van de Duitsers. Ook waren de Duitsers bezig met massavernietigingswapens. Je moet er niet aan denken dat die tot zijn beschikking hadden gestaan in 1945, zoals de VS de oorlog met Japan hebben beslist met het gebruik van twee atoombommen. We zijn met ons IQ nog weer veel verder gekomen dan we in 1945 waren. Maar… zijn we beter geworden in humaniteit, menselijkheid, mens-zijn? Wat brengt ons tot goed of beter mens-zijn? Wat behoedt ons voor de onmenselijkheid, wat doet ons niveau van menselijkheid bewaken? Wij kennen de samenvatting van de wet: Gij zult de Here uw God liefhebben met geheel uw hart, ziel en verstand, met al uw kracht en gij zult uw naaste liefhebben en u zelf. De Rabbijnen kennen naast deze ons bekende van onze Heer ook andere samenvattingen van de Wet: Zo ook deze: Doe uw ochtendgebed en uw avondgebed. Het is bekend geworden en vastgesteld dat een Hongaarse Jood, Hugo Lowy, in mei 1944 aankwam op het rechterspoor in Auschwitz-Birkenau. Hugo werd vermoord door Duitse soldaten, ter plekke doodgeslagen, omdat hij zijn gebedstas met zijn tallit (gebedssjaal) en tefillin (gebedsriemen) weigerde af te geven. Er staat nu sinds september 2009 weer een wagon uit die tijd op het spoor - op een paar meter van die plaats. ds. Ad Poley

Toren Eusebiuskerk wordt museum

De toren van de Eusebiuskerk in Arnhem wordt ingericht als een museum over de Slag om Arnhem in september 1944. Daarvoor is een samenwerkingsovereenkomst getekend met het Airborne Museum Hartenstein in Oosterbeek, zo hebben de besturen van de kerk en het museum bekendgemaakt. Het centrum van Arnhem werd op 19 en 20 september 1944 kapotgeschoten bij een poging van de geallieerden om de Rijnbrug in handen te krijgen. De stad lag zo zwaar in puin, dat de inwoners moesten evacueren. Pas na afloop van de Tweede Wereldoorlog keerden zij terug in een stad die deels opnieuw moest worden opgebouwd. Wat er in die tijd met Arnhem is gebeurd, zal in het museum in de kerktoren te zien zijn. In 2015 moet het museum in de toren een feit zijn, zegt het bestuur. 3

Week van Gebed

Van 19 t/m 26 januari wordt de internationale week van gebed voor de eenheid van de christenen gehouden. Het thema daarvoor is aangedragen en uitgewerkt door christelijke groepen in Canada en luidt: ‘Is Christus dan verdeeld?’ (1 Kor. 1: 13). Het evangelisch/christelijk samenwerkingsverband Hart voor Arnhem organiseert in het kader daarvan dagelijkse samenkomsten ‘op locatie’. Christenen uit heel Arnhem worden uitgenodigd om op heel uiteenlopende plekken in de stad kennis te maken met de mensen die daar werken of leven, en om met elkaar te bidden. Het programma is als volgt:

-Zondag 19 januari: Baptistengemeente Arnhem-Centrum, Willem van Kleeflaan 6:

Thema: ‘Samen zijn wij Gods volk’ met voorgangers Thijs en Saskia Tichelaar -Maandag 20 januari: Distibutiecentrum voedselbank Arnhem, Bruningweg 7, 6827 BM Arnhem: Thema: ‘Armoede’, met Joop Toeter, coördinator voedselbank. -Dinsdag 21 januari: Arentheem College, Thomas à Kempislaan 25, 6822 LR Arnhem: Thema: ‘Onderwijs’, met Eelco van der Kruk, directeur Arentheem. -Woensdag 22 januari: Malburgstaete, St. Gangulphusplein 1, 6832 AT Arnhem: Thema: ‘Gezondheidszorg’, met Wim van Veen, manager zorg en welzijn -Donderdag 23 januari: Stadhuis Arnhem, Koningstraat 38, 6811 DG Arnhem: Thema: ‘Bestuur van de stad’, met Arie Abbink, bestuurslid Christenunie Arnhem, -Vrijdag 24 januari: Youth for Christ, Minervasingel 10, 6846 RA Arnhem: Thema: ‘Jeugd en Opvoeding’, met Wouter Koorevaar, medewerker YfC -Zaterdag 25 januari: St. Walburgiskerk, St. Walburgisplein 1, 6811 BZ Arnhem, Thema: ‘Samen behoren wij toe aan Christus’, met Wietse van der Hoek, predikant Baptistengemeente ‘de Ontmoeting’ en Koos Smits, pastoor St. Eusebiusparochie. Het is de bedoeling om hiervan een grote interkerkelijke viering te maken met voorgangers uit de volle breedte van het Arnhemse kerkelijk leven. Het Gospelkoor van de Koepelkerk verleent medewerking. ds. Pierre Eijgenraam

De Eerste Dag

19 januari: Genesis 13,2-8; Psalm 118; 1 Korintiërs 1,4-17; Marcus 9,33-37 Het ‘gewone’ leesrooster wordt onderbroken. Dus geen Kana dit jaar. Het is vandaag de zondag in de week van gebed voor de eenheid van kerken en christenen. Dit jaar voorbereid door de Canadese kerken. In de taal van de Iroqoi, een van de oudste volken daar, betekent Canada ‘dorp’. De naam Canada suggereert dus dat ondanks de verschillen tussen volken en groeperingen, er een verbondenheid tussen mensen mogelijk is alsof wij met elkaar in één dorp wonen. Dat is een opgave. De Canadese steden behoren tot de meest multiculturele en multireligieuze woonplaatsen ter wereld. Het thema van deze zondag: ‘Is Christus dan verdeeld?’, is ontleend aan 1 Korintiërs 1,13. En dat is wel de brief die ook volgens het ‘gewone’ rooster deze maanden gelezen wordt. 4

26 januari: Jesaja 49,1-7; Psalm 139,1-12; 1 Korintiërs 1,1-9; Matteüs 4,12-22 Dit evangelie daalt steeds dieper af: van de hoge berg (vs. 8), via de kuststreek (vs. 15), tot onder zeeniveau (vs. 18). Daar in de diepte scholen mensen samen in hun groene duisternissen. Het evangelie laat hen niet aanmodderen. Zij worden opgediept, aan het licht gebracht. Vissers van mensen worden, betekent niet eindeloos achter mensen aan hengelen. Het is: zorgen dat zij niet door alle mazen heen vallen. Daar is een stevig netwerk voor nodig. Wellicht kunnen wij bij Petrus en Andreas in de leer, die nog wel weten hoe wij onze netten boeten moeten. 2 februari: Sefanja 2,3; 3,9-13; Psalm 37,1-11; 1 Korintiërs 1,18-31; Matteüs 5,1-12 De perikoop van de zaligsprekingen is de regeringsverklaring van Gods Koninkrijk. Dat Jezus heel deze mensenfamilies: van de armen van geest tot en met de vervolgden omwille van de gerechtigheid, zalig spreekt, is niet een sur plus, een extra. Niet een beloning boven op dat wat er toch al in zat. Nee, als Jezus de arme van geest ‘zalig’ spreekt, is dat een scheppingswoord. Dat woord roept leven uit. Het roept tot leven wat er nog niet was. De arme van geest twijfelt aan zichzelf, hij acht zichzelf volstrekt ontoereikend. Hij beschouwt zichzelf als iemand met een gemis, een tekort, er mankeert van alles aan. ‘Zalig de armen van geest want aan hen is het koninkrijk van de hemel’, dus: ‘van God.’ En mét dat Jezus deze zaligspreking uitspreekt, is de heerschappij, het goddelijk bewind, gekomen en heeft het hen opgenomen als burgers in zijn rijk. De zaligsprekingen zijn scheppingswoorden. Ze roepen tot aanzijn wat er nog niet is. Ze brengen tot aanzien wat ontoonbaar is. Van het ene op het andere moment is de grote leegte een grote openheid. Het gemis een verlangen. Het gebrek een gebed. Het tekort een vindplaats van hoop en vertrouwen. Omdat Jezus het heeft gezegd. ds. Klaas Touwen

Januari 2014

Alle Zeven Dagen

za 18 zo 19 ma 20 di 21 wo 22 do 23 vr 24 za 25 zo 26 ma 27 di 28 wo 29 do 30 vr 31

Leviticus 8:1-17 Leviticus 8:18-30 Leviticus 8:31–9:6 Leviticus 9:7-24 Leviticus 10:1-11 Leviticus 10:12-20 Psalm 132 Matteüs 4:1-11 Matteüs 4:12-22 Spreuken 1:1-19 Spreuken 1:20-33 Spreuken 2:1-22 Spreuken 3:1-12 Spreuken 4:13-26

Bloedritueel Geheiligd Ontmoeting Precies volgens opdracht Aäron zweeg Overtuiging Vaste woon- en verblijfplaats Confrontatie Vissers van mensen Wees geen meeloper Wijs wijsheid niet af Bron van wijsheid Onderwijsheid De goede weg

za 1 zo 2 ma 3 di 4 wo 5 do 6 vr 7 za 8 zo 9 ma 10

Spreuken 3:27-35 Leviticus 12:1-8 Psalm 111 Leviticus 13:1-17 Leviticus 13:18-28 Psalm 112 Leviticus 13:29-46 Leviticus 13:47-59 Psalm 95 Leviticus 14:1-20

Stel niet uit tot morgen Jongens of meisjes Daadkracht Let op huid en haar Zorgvuldige controle Het goede leven Hoofd en baard Rein en onrein Luister en jubel Spanning rond de uitslag

Februari 2014

Nieuws van de Diaconie - De info staat in de colofon op pag. 2 -

Diaconale prijs

In 2011 is voor het eerst in Arnhem de diaconale prijs uitgereikt. Dit was een samenwerking van de Raad van Kerken in Arnhem, het College van Diakenen van de Protestantse Gemeente Arnhem, de diaconie Eusebiusparochie en de Vincentiusvereniging Arnhem. Op 14 juni 2014 worden er weer drie prijzen uitgereikt. Het gaat om prijzen van 1000, 500 en 250 euro. Aan de uitreiking gaat een presentatie van de genomineerden vooraf.

Waarom deze prijs?

• Een extra stimulans voor initiatieven op het terrein van diaconie. • De diaconie meer publiciteit en aandacht geven.

Voor welke activiteit?

Om te bepalen welke activiteit in aanmerking komen, omschrijven we wat wij onder diaconie verstaan: Ieder mens telt. Maar niet iedereen kan zichzelf redden. Daarom steunt de kerk mensen die, om wat voor reden dan ook, niet goed (meer) voor zichzelf kunnen zorgen: zieken, armen, ouderen, drop-outs. De armoedeproblematiek is in het diaconaat altijd belangrijk. Of het nu gaat om mensen dichtbij of ver weg, de kerk stelt zich tot taak om bijdragen te leveren aan het welzijn van de samenleving.

Welke criteria hanteert de jury? • • • • • • • • • • •

Er moet in een project of activiteit sprake zijn van een diaconale motivatie, handelend vanuit religieuze dan wel andere levensbeschouwelijke motieven; Op wijk of stedelijk niveau, binnen de grenzen van kerkelijk Arnhem; Voorbeeldfunctie; Aansluitend op actuele gebeurtenissen of ontwikkelingen; Vernieuwend, verrassend, origineel of onverwacht; De activiteit wordt uitsluitend door vrijwilligers verricht; Inhoudelijk liggend op het terrein van de diaconie in brede zin; Een bestaand of nieuw project; Bij een nieuw project: met een plan van organisatie en de garantie voor daadwerkelijke uitvoering; Een ideaal uitdragend; Bevorderen van samenwerking.

Jurering en inzending

De jury bestaat uit vertegenwoordigers van de diverse kerken en maatschappelijke organisaties. Inzendingen voor de diaconale prijs kunnen vanaf 1 januari tot en met 30 april 2014 ingeleverd worden bij het Diaconaal bureau, Zijpendaalseweg 57, 6814 CD Arnhem. Over de uitslag kan niet gecorrespondeerd worden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Margriet Kok, diaconaal consulent, tel. 026 3512201, e-mail: [email protected].

PKN-werkgroep ‘Kerk en Israël’ De Joodse slimheid

De intellectuele successen van Joden en hun opvallende rol in de handel, geneeskunde en financiën komen, bezien vanuit de geschiedenis van het Joodse volk, niet uit de lucht vallen. Twee onderzoekers komen in hun boek De uitverkorenen met een revolutionaire these over de ontwikkeling van de Joodse voorsprong in beroepen waarbij geletterdheid en opleidingen noodzakelijk waren. Na de verwoesting van de Tweede Tempel in 70 na Chr. vereiste het overleven van de Joodse godsdienst dat iedere Jood moest leren lezen en schrijven om zelfstandig kennis te verwerven want wanneer je daartoe niet in staat was, raakte je geassimileerd. Dus door noodzaak leerden Joden vaardigheden die van uitermate groot belang waren voor hun economische ontwikkeling. Vanaf de tijd van de Babylonische ballingschap in de 6de eeuw voor Chr. tot aan de verwoesting van de Tweede Tempel in 70 na Chr. rustte het Jodendom op twee pijlers: de rituelen die in de Tempel werden volvoerd en het lezen van de geschreven Tora. Met het verwoesten van de Tempel door de Romeinen was de functie van de priesters in de Tempel verdwenen en werd de kern van het Jodendom in stand gehouden door de rabbijnen die de Tora bestudeerden. Bij afwezigheid van een tastbaar ritueel centrum werd het lezen en bestuderen van de Tora door iedere Joodse man het fundament van het bestaan van het Joodse volk. Daarom kreeg ieder man de taak om zijn zonen al op jonge leeftijd te leren lezen en schrijven en dat in een wereld waar de meeste mensen analfabeet waren. De keerzijde was dat dit geld kostte, iets wat een Joodse boer niet altijd had. Er doemden twee patronen op: aan de ene kant een verhoogde geletterdheid binnen de Joodse gemeenschap, aan de andere kant een traag proces van conversies óf naar het Christendom óf naar de Islam en daardoor een enorm slinken van de Joodse populatie, van 5,5 miljoen rond 65 na Chr. tot 1,2 miljoen in 650 na Chr. Epidemieën en moordpartijen waren niet de hoofdoorzaak. In het midden van de 7de eeuw rukte de Islam op en ontstond een enorm moslimrijk van het Iberisch schiereiland tot India en China. Binnen die grenzen werd Arabisch gesproken en ontstonden nieuwe wetten en instituties. Handel breidde zich uit en er werden nieuwe steden gesticht en er was grote vraag naar hoogopgeleide professionals met intellectuele vaardigheden. Joden hielden de landbouw voor gezien en verhuisden naar de grote steden van het Abbasidische kalifaat om beroepen te gaan uitvoeren waar geletterdheid aan te pas kwam en die meer inkomen genereerden. Omdat ze tot een collectief behoorden met een sterke identiteit waren ze in staat interregionale betrekkingen te onderhouden en zo op grote afstand naleving van contracten af te dwingen, van belang in de handel. Hun netwerken waren immens en men communiceerde door de gehele diaspora heen. Geen andere groep was daartoe in staat. Dit levert ook de verklaring dat Joden in beroepen i.v.m. kredietverlening en financiële markten enorm succes hadden en niet omdat ze deze beroepen ambieerden omdat ze geen lid konden worden van de nijverheidsgildes en omdat het moslims en christenen verboden was geld met rente uit te lenen. Door de inval van de Mongolen in Perzië en Mesopotamië in 1219 werd enorm geplunderd en ging de commerciële economie van het Abbasidisch kalifaat ten onder waardoor de economie van Perzië en Mesopotamië terugviel naar het agrarische stadium waaruit het ooit was voortgekomen. Dit had als gevolg dat veel Joden wederom hun zonen niet de vereiste kennis konden bijbrengen, het Jodendom vaarwel zeiden en overgingen tot de Islam. De Joodse wereldpopulatie nam enorm af met een dieptepunt in de 15de eeuw. Van alle mensen die in de loop der tijd de Nobelprijs mochten ontvangen is 10% Joods, afkomstig dus uit een relatief kleine groep. Ligt wellicht de eeuwenlange ontwikkeling hieraan ten grondslag? Sophie Oudkerk, namens de commissie Kerk en Israël, afd.Arnhem Bron; NIW, De uitverkorenen/Eckstein en Botticini 5

Collectenopbrengsten PGA

(bedragen in euro’s)

Collectenopbrengsten PGA

8 december 2013 (nagekomen) 1e collecte: Diaconaal werk

1 januari 2014

kerk: Salvatorkerk

kerk: De Rank Bethlehemkerk Salvatorkerk Totaal

2e collecte: Pastoraat

3e collecte: Onderhoud gebouwen

1e collecte 87,93

2e collecte 81,17

3e collecte 60,45

15 december 2013

1e collecte: Diaconaal werk 2e collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e collecte: Onderhoud gebouwen

kerk: 1e collecte Opstandingskerk 233,09 Diaconessenkerk 145,03 Siongemeenschap 36,05 De Rank 115,39 Bethlehemkerk 141,67 Salvatorkerk 109,10 De Kandelaar 137,17 Totaal 917,50

2e collecte 81,32 64,03 22,50 114,09 77,10 69,10 96,60 524,74

3e collecte 72,37 53,69 19,35 115,35 68,80 62,32 76,30 468,18

22 december 2013

1e collecte: Diaconaal werk 2e collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e collecte: Onderhoud gebouwen

kerk: 1e collecte Opstandingskerk 115,96 Diaconessenkerk 147,60 De Rank 65,71 Bethlehemkerk 103,43 Salvatorkerk 91,74 De Kandelaar 99,90 Totaal 624,34

2e collecte 72,32 95,78 60,18 83,67 72,83 83,17 467,95

3e collecte 51,66 73,75 58,12 70,27 60,67 54,15 368,62

24 december 2013

1e collecte: Diaconaal werk 2e collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e collecte: Onderhoud gebouwen

kerk: 1e collecte Opstandingskerk 178,77 De Kandelaar 248,17 Eusebiuskerk 2.363,81 Totaal 2.790,75

2e collecte 85,65 118,60

3e collecte 76,60 89,65

204,25

166,25

25 december 2013 1e collecte: Kerk in Actie - Kinderen in de knel 2e collecte: Plaatselijk kerkenwerk

kerk: 1e collecte Opstandingskerk 418,75 Diaconessenkerk 413,21 Siongemeenschap 141,30 De Rank 228,50 Bethlehemkerk 374,80 Salvatorkerk 366,12 De Kandelaar 360,65 Totaal 2.303,33

3e collecte: Onderhoud gebouwen

2e collecte 132,60 188,68 68,01 102,70 245,91 105,97 154,99 998,86

3e collecte 104,78 144,17 46,90 122,43 131,13 79,08 110,60 739,09

(bedragen in euro’s)

1e collecte: Diaconaal werk 2e collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e collecte: Onderhoud gebouwen

1e collecte 44,50 66,62 83,06 194,18

2e collecte 61,45 37,60

3e collecte 47,80 47,35

99,05

95,15

5 januari 2014

1e collecte: Door wijk te bepalen diaconaal doel 2e collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e collecte: Onderhoud gebouwen

kerk: 1e collecte Opstandingskerk 97,25 Diaconessenkerk 261,24 Siongemeenschap 58,20 De Rank 61,65 Bethlehemkerk 101,45 Salvatorkerk 129,15 Rijkerswoerd 47,23 De Kandelaar 220,08 Totaal 976,25

2e collecte 81,28 99,00 24,40 52,65 61,27 74,60 32,83 136,05 562,08

3e collecte 65,00 77,37 16,36 68,30 47,34 51,48 73,29 399,14

Collectebonnen • Gele bonnen à € 0,50 (20 bonnen van € 0,50 = € 10, – ) • Witte bonnen à € 1,00 (20 bonnen van € 1,00 = € 20, – ) • Groene bonnen à € 2,00 (20 bonnen van € 2,00 = € 40, – ) U kunt ze kopen op het kerkelijk bureau (ma-vr 8.30-12.30) tegen contante betaling. Pinnen heeft daarbij onze voorkeur. U kunt ze ook bestellen door overschrijving van het verschuldigde bedrag op bankrekening NL63FVLB0699642132 van de Protestantse Gemeente te Arnhem o.v.v. kleur en aantal van de bonnen. U krijgt de collectebonnen dan toegestuurd.

Belastingaftrek Indien u meer dan 1 % van uw verzamelinkomen en tevens meer dan € 60, – per jaar aan giften uitgeeft, is het meerdere tot maximaal 10 % van het verzamelinkomen aftrekbaar.

Lege cartridges Er staat op het kerkelijk bureau een inzamelbox voor lege printer­ cartridges t.b.v. Kika.

29 december 2013

1e collecte: Diaconaal werk 2e collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e collecte: Onderhoud gebouwen

kerk: 1e collecte Diaconessenkerk 75,26 Siongemeenschap 25,81 De Rank 75,70 Bethlehemkerk 107,63 Salvatorkerk 69,04 De Kandelaar 84,30 Totaal 437,74

2e collecte 49,15 15,55 75,70 72,30 47,22 65,75 325,67

3e collecte 45,42 16,75 75,60 62,47 36,13 45,89 282,26

31 december 2013

1e collecte: Diaconaal werk 2e collecte: Eindejaarscollecte 3e collecte: Onderhoud gebouwen

kerk: 1e collecte Opstandingskerk 54,55 Salvatorkerk 83,90 Totaal 138,45 6

2e collecte 29,50 75,48 104,98

3e collecte 17,60 17,60

Betaling abonnement 2014 De accepten voor de betaling van het abonnement 2014 zijn per post of als bijlage met Kerkperspectief inmiddels verzonden. De abonnees worden verzocht bij betaling via girotel of andere wijze van betaling het op de accepten vermelde betalingskenmerk van 7 cijfers te vermelden. Bij voorbaat dank. Wim van Woerkens, administratie Kerkperspectief

Uw Steun Waard!

aankondiging collecte bestemming

Zondag 19 januari 2014: Collecte Oecumene Geloven in verbondenheid

Aan het begin van de week van het gebed (19 tot en met 26 januari), is de landelijke collecte van de Protestantse Kerk bestemd voor de Oecumene. In deze week worden we als christenen opgeroepen om eensgezind te zijn. Vanuit die oproep zoekt ook de Protestantse Kerk naar overeenkomsten in geloven en zoekt op verschillende terreinen samenwerking met andere kerken en geloofsgemeenschappen. Zo neemt de Protestantse Kerk deel aan de Wereldraad van Kerken en is in 2013 in samenwerking met acht verschillende kerkgenootschappen het nieuwe liedboek uitgebracht. Sinds enkele jaren organiseert de Protestantse Kerk samen met de Rooms-Katholieke Kerk, EO, RKK en het Nederlands Bijbelgenootschap The Passion. Met dit jaarlijks terugkerende evenement vlak voor Pasen, worden meer dan een miljoen mensen bereikt met het Evangelie, niet alleen kerkleden, maar ook mensen die niet (meer) in de kerk komen.

Actie Kerkbalans gaat 41e jaar in Actie Kerkbalans 2014, van 12 t/m 26 januari, onder het motto ‘Wat is de kerk jou waard?’ Kerkbalans is al veertig jaar dé formule waarmee vijf verschillende kerkgenootschappen hun kerkleden jaarlijks vragen om een financiële bijdrage. Met het startschot voor het 41e campagnejaar op 9 januari blikten de kerken in dankbaarheid terug. Kerkbalans is het resultaat van samenwerking tussen de Rooms-Katholieke Kerk, de Protestantse Kerk in Nederland, de Oud-Katholieke Kerk, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit en de Remonstrantse Broederschap. De actie kende sinds de start in 1974 jarenlang een stijgende lijn. De gezamenlijke aanpak, en daarmee het efficiënt delen van de kosten voor de campagne, heeft goede resultaten opgeleverd.

Zondag 26 januari 2014 Collecte Catechese & Educatie Waar geloof verder gaat

Op zondag 26 januari is de landelijke collecte bestemd voor catechese en educatie in de Protestantse Kerk. Via de catechese kunnen jongeren vanuit een veilige plek leren wat geloven betekent. Catechese geven vraagt in deze tijd veel van de mensen die zich daarvoor inzetten. Gelukkig staan zij er niet alleen voor. Er zijn mogelijkheden voor training en toerusting via het toerustingscentrum van de Protestantse Kerk. De jeugdorganisaties JOP en HGJB ontwikkelen speciale materialen voor de catechese, verzamelen kennis over catechese en zijn een vraagbaak voor catecheten. Met de opbrengst van de collecte blijft de toerusting van catecheten mogelijk. Dan kan de kerk blijvend investeren in de geloofsopbouw van jongeren en is er hoop voor de kerk van de toekomst, omdat ‘het geloof verder gaat’. Bekijk ook het filmpje over Chris, de catecheet op www.pkn.nl/ chris

Zondag 2 februari 2014 Collecte Kerk in Actie Werelddiaconaat Bouwen aan een beter bestaan

Een ‘woestijn op grote hoogte’; zo wordt Ladakh, de meest noordelijke provincie van India in de Himalaya ook wel genoemd. De zon schijnt er driehonderd dagen per jaar, maar de zomers zijn kort en de winters lang. Het kwik kan er dan dalen tot 35 graden onder nul. De mensen stoken hun traditionele huizen warm met hout en kerosine. Dat is duur en de rook is slecht voor de gezondheid. LEDeG (Ladakh Ecological Development Group), partnerorganisatie van Kerk in Actie, bouwt samen met de bevolking huizen met speciale wanden die zonnewarmte opslaan, zodat de huizen meer comfort bieden. Door de verminderde rookontwikkeling zijn er minder problemen met de gezondheid. Bovendien kunnen de mensen nu ook ’s avonds in de warmere huizen handarbeid verrichten, waardoor het gezinsinkomen verbetert. Minder hout en kerosine betekent ook een reductie van 3,5 ton CO2 uitstoot, winst dus voor het klimaat. De opbrengst van deze collecte voor het Werelddiaconaat is bestemd voor LEDeG en andere werelddiaconale projecten van Kerk in Actie.

Nog steeds is de actie succesvol, al merkt de Interkerkelijke Commissie Geldwerving (ICG) de laatste jaren dat de opbrengsten beginnen terug te lopen. Voor 2012 kwam dat neer op een vermindering van gemiddeld zo’n 2,8 procent. Deels wordt dit opgevangen doordat ook de uitgaven van de deelnemende kerken gemiddeld teruglopen. Dit compenseert elkaar echter niet helemaal en daarom doen de deelnemende kerken van Actie Kerkbalans ook dit jaar weer een dringend beroep op hun kerkleden om gul te geven. ‘Uw gave draagt er onder meer aan bij dat het pastorale werk doorgang kan vinden, dat kerkgebouwen zoveel mogelijk in stand kunnen worden gehouden en uiteindelijk dat de christelijke cultuur, normen en waarden hun plek houden in de Nederlandse maatschappij,’ zegt predikante Leonie Bos tegen de kerkleden. Bos maakt namens de Protestantse Kerk in Nederland deel uit van de commissie Actie Kerkbalans. Het geld van Actie Kerkbalans komt niet in een gezamenlijke pot, maar komt geheel ten goede aan de eigen gemeente of parochie. Hier wordt het gebruikt voor betaling van het pastoraat, onderhoud van het kerkgebouw en andere voorkomende kosten. Elke gever geeft dus voor zijn eigen kerkgenootschap. Het blijvende succes van Actie Kerkbalans komt ook voort uit het feit dat plaatselijke vrijwilligers op pad gaan om mensen te motiveren om te geven. Daar is de commissie ontzettend dankbaar voor. ‘Zonder de lokale vrijwilligers had Actie Kerkbalans in die veertig jaar nooit het succes op kunnen leveren waar we nu met elkaar op terugkijken. We hopen ook dit jaar weer op hun optimale inzet’, aldus de heer Emile Duijsens, voorzitter van de ICG. Bron: Kerkbalans/IKON 7

Terugblikken en vooruitkijken

We doen het ieder jaar, rond de jaarwisseling. We kijken terug op het afgelopen jaar en kijken vooruit naar het nieuwe. Daarbij horen dan de gebruikelijke nieuwjaarswensen. Daarmee zou ik nu wat aan de late kant zijn, want als u dit leest is januari al weer half voorbij. Toch wil ik dat hier nog een keer doen, al is het niet aan het nieuwe jaar gekoppeld. Nu het zwaarste deel van de behandelingen voorbij is, wil ik nog een keer met u terugkijken en dan ook vooruit. Want vanaf 1 februari hoop ik weer aan het werk te gaan. Nog niet volledig, maar toch, op een bepaalde manier hoop ik de draad weer op te pakken. Sinds mijn ziekmelding in mei, na een foute uitslag van het bevolkingsonderzoek borstkanker heb ik u met enige regelmaat op de hoogte gehouden van hoe ik dit hele proces beleefde. De verwarring van de eerste tijd, de onzekerheid, en over wat je dan staande houdt. De voorbereiding op iedere nieuwe stap in het proces, ook in geestelijke zin. De dagelijkse wandelingen op advies van een vriendin die als een rode draad door alles heen liepen, soms als een pelgrimstocht werden en me het gevoel gaven niet alleen maar behandelingen te ondergaan, maar zelf er ook iets aan te doen. En de chemo: de dilemma’s, het ongrijpbare, de lichamelijke ongemakken en toch ook dan: de kracht van geloof.

De chemo voorbij

Ook de fase van de chemokuren is nu afgesloten. Omdat ik de zwaarste kuur had volgehouden mocht ik na vijf kuren stoppen. Op 2 december kreeg ik de laatste en die kwam het hardste aan. Dan blijkt toch, dat de kuren een stapelend effect hadden. Je herstelt iedere keer wel weer, maar na iedere keer toch iets minder. Kon ik in de derde week van de eerste kuur weer 2 uur lopen, aan het eind van de vierde kuur was dat met moeite één uur en na de laatste kom ik nu, na ruim een maand, nog altijd niet verder dan drie kwartier. Dat valt tegen. Je merkt ook dat je vatbaarder bent en dat een verkoudheid weken aanhoudt. Vlak voor kerst was er opeens ook een aderontsteking in mijn arm. En de dufheid in mijn hoofd, waar ik in de eerste week na een kuur zoveel last van had, blijkt nog steeds een zwak punt: als ik te lang in het gezelschap van veel mensen ben (vergadering, verjaardag) komt dat ook weer terug. Met andere woorden: ik had gehoopt dat het herstel sneller zou gaan, maar ik moet wat meer geduld met mezelf hebben. Al is geduld nu eenmaal niet mijn sterkste punt. Ik heb intussen begrepen dat het drie tot zes maanden kan duren, voordat de chemo helemaal uit mijn systeem is verdwenen. Inmiddels is nu de volgende fase ingegaan: nog vijf jaar hormoontherapie. Iedere morgen een tablet. Maar dat zal hopelijk niet zo heel veel effect hebben. Ik verwacht in ieder geval volgende maand mijn werk weer gedeeltelijk op te kunnen pakken.

Terugkijken

Het was zonder meer een ingrijpende periode. Er komt heel veel op je af. Vragen van leven en dood. Ervaringen van lijden en onzekerheid. Borstkanker is een ziekte die raakt aan je eigenheid, je identiteit. 8

Wat is belangrijk geweest in die tijd?

In het ziekenhuis natuurlijk de zorgvuldigheid en aandacht waarmee de zorg verleend werd. Om mij heen: de steun van Meindert en de kinderen, van goede vrienden. Maar ook de steun, die ik ervaren heb uit de gemeente. Mensen die meeleefden. De ervaring dat geloof een dragende kracht kan zijn, hoe de weg er ook uitziet. Maar ook: de dagelijkse wandelingen als een rode draad door deze periode. Zoals ik eerder schreef: Iedere keer de wandelschoenen aan en alles wat je meemaakt als het ware in je rugzakje mee, maakte dat die dagelijkse wandelingen een gelijkenis werden met het lopen van je levensweg. Het wandelen had vaak iets weg van een pelgrimstocht. Al wandelend maak je ook bijzondere dingen mee. Ik beschreef de ervaring in de Hautes Fagnes in België. Dichterbij huis zagen we een nerts, reeën, moeflons, everzwijnen en hadden we zelfs ons eigen privéconcertje op het Planken Wambuis. Die ervaring wil ik u niet onthouden. We liepen, vlak voor Kerst op het Planken Wambuis. Ik haalde ons favoriete rondje niet in een keer, maar het bankje waarop ik even wilde uitrusten was al bezet. Ik vroeg de mensen die er zaten of ze iets konden opschuiven. Ze begonnen hun spullen bij elkaar te zoeken. Ik zei dat ze niet weg hoefden gaan, maar dat ik echt even moest zitten. Ze legden toen uit, dat ze daar niet alleen maar even zaten, maar dat dit ook hun ‘zangbankje’ was. Ze namen vaak muziek mee om te zingen. We zeiden dat we graag even bleven luisteren. En het was prachtig: ze hadden Russisch-orthodoxe muziek bij zich, Het Onze Vader van Moussorgsky en nog zo wat. Zo maar op een maandagochtend een eigen concert in de prachtige natuur van het Planken Wambuis. Geloof en natuur samengebracht in mooie klanken. Een onverwacht cadeau. De wandelingen maakten ook, dat niet alles in het teken van ziekte en ziekenhuis en behandeling stond. En omdat deze periode in bepaald opzicht toch ook een reis door onbekend gebied was, ben ik nu bezig om als herinnering aan deze periode voor mijzelf een fotoboek te maken. Daarin komen ook de artikelen die ik voor u schreef, maar vooral de foto’s van de wandelingen. Om dit alles kan ik terugkijkend zeggen: natuurlijk had ik deze ziekte liever niet gehad, maar ondanks alles is het toch een goede tijd geweest.

En nu verder…

Deze maand werk ik verder aan herstel. Ik blijf dagelijks lopen. Eind januari gaan we nog een weekje weg: als afsluiting van deze periode en om uitgerust weer verder te gaan. Op 1 februari mag ik voor 50% van mijn werktijd weer aan de slag. Op 2 februari hoop ik voor het eerst weer dienst te doen in de Opstandingskerk. Ik verheug me daarop. Toch is het niet zonder meer een terugkeer naar hoe het eerder was. Want de komende vijf jaar zullen toch ook nog in het teken van de ziekte staan. De hormoontherapie, deelname aan een wetenschappelijk onderzoek, de regelmatige controles maken, dat je telkens weer geconfronteerd wordt met het feit dat je kanker had. Hopelijk blijft dat verleden tijd, maar daar kan ik nooit meer zonder meer van uit gaan. Onzekerheid zal deel van mijn leven blijven. Maar ook de wetenschap, dat hoe mijn weg ook zal zijn, ik die nooit zonder de aanwezigheid van de Eeuwige zal gaan. Yolanda Voorhaar

Nieuws Algemene Kerkenraad

Nieuwe scriba

Tot grote vreugde van de leden van de Algemene Kerkenraad (AK) kunnen we u melden dat we Lyska van der Elst bereid hebben gevonden om scriba te worden van de Algemene Kerkenraad. Lyska van der Elst is gemeentelid in Elden / De Kandelaar en enige tijd werkzaam geweest als kerkelijk opbouwwerker in de wijk Schuytgraaf. Momenteel werkt zij in Wageningen. Wij hopen dat zij snel haar weg zal vinden in de werkzaamheden. Lyska zal op 2 februari in De Kandelaar bevestigd worden als ouderling. Dat betekent dat er naast een nieuwe voorzitter ook een nieuwe scriba zal aantreden. Het is fijn dat beiden goed op de hoogte zijn van de nieuwste ontwikkelingen, de nieuwe voorzitter was al lid van de AK en de nieuwe scriba was lid van de commissie die de beleidsnota "Het geloof is voor iedereen" heeft geproduceerd. Met vriendelijke groet, Elsje Pot, scriba a.i.

Vijf jaar op weg met de PGA

In 2009 begon het avontuur nadat ik ja had gezegd op de vraag of ik het voorzitterschap van de Algemene Kerkenraad van de Protestantse Gemeente te Arnhem op me wilde nemen.Hierop volgden een kleine vijf jaar waarin veel gebeurd is; naast de dagelijkse gang van zaken was het vooral een periode met de blik op de toekomst.Er lagen al ideeën voor een Kaski-onderzoek en er was een projectgroep Zuid, die in gesprek was met een onderzoeksbureau over een analyse en een visie op de toekomst voor de PGA- kerken onder de rivier.Dat vroeg om een afstemming tussen deze twee processen, uiteindelijk is het geïntegreerd in één studie. Daarop aansluitend is een eigen projectgroep na gaan denken over een toekomstplan dat de naam ‘Kerk in de steigers’ meekreeg. Er volgden een aantal ‘hei-dagen’ met als resultaat een toekomstvisie ‘Kerk in de steigers’ en een presentatie die langs alle wijken en groepen is gegaan. Daarna is in de Algemene Kerkenraad besloten een externe procesbegeleider aan te trekken die samen met een beleidscommissie de opdracht kreeg om een beleidsnota voor de komende vijf jaren samen te stellen en een Plan van aanpak richting toekomst te maken. U kent het resultaat : een beleidsnota, op basis waarvan de Algemene Kerkenraad, na consultatie van de wijken, een aantal definitieve besluiten heeft genomen. Nu in 2014 start het proces om hier verder handen en voeten aan te geven via een draaiboek met een helder tijdpad. Het was vooral ook een persoonlijk leerproces, gaande de rit leer je de PGA steeds betere kennen. Niet zo zeer via het vele vergaderwerk, maar vooral via het ontmoeten van mensen in de verschillende vierplekken en bij andere activiteiten die worden georganiseerd. Het is spannend om aan de ene kant het goede wat we bezitten te bewaren en aan de andere kant ook te denken aan de kerk van de toekomst, aan andere manieren om elkaar te kunnen ontmoeten.Om vooral een uitnodigende kerk te zijn binnen de Arnhemse samenleving, dat vraagt om een aansluiting bij datgene wat mensen bezielt en om een gesprekspartner te zijn voor mensen met hun eigen noden en wensen. We hebben ook nogal zitten worstelen met de bestuursstructuur voor de komende jaren. Dat vroeg om geduld en wijsheid. Dat vroeg om het samengaan van ideeën en denkrichtingen van bovenaf met datgene wat leeft aan de onderkant binnen de wijken waarin onze mensen actief zijn. Het is een kunst om een goede mix te vinden van cultuur en structuur, dat vraagt om een luisterend oor en het oog hebben voor elkaar. Dat levert soms situaties op van vallen en

opstaan, maar we hebben elkaar uiteindelijk gevonden en we zijn er samen uitgekomen, dat is nu ook helder. Al met al een avontuur waar ik gaande de rit steeds meer in kon ingroeien, pas na een aantal jaren kom je er achter wat mensen echt beweegt en waar de ontmoetingspunten zitten. Er liggen nog genoeg uitdagingen, waaronder het creëren van een pleisterplaats in de binnenstad, waar mensen op een uitnodigende eigentijdse manier worden ontvangen. Zonder verplichtingen, maar wel met een warm en belangstellend oor voor wat stadsgenoten te vertellen hebben en met het doel om een plaats te bieden, waar mensen tot rust kunnen komen in een hectische tijd vol knelpunten en uitdagingen. Ik vertrek nu als voorzitter en wens Jan Liebeton, als nieuwe voorzitter alle goeds toe voor de komende jaren. Het was een boeiende tijd om voor de PGA te werken, met veel uitdagingen en het was ook een persoonlijk leerproces. Het is fijn om het nu over te kunnen dragen aan een nieuwe voorzitter en een nieuwe scriba, ook voor Lyska alle goeds gewenst. Het is voor mij goed om nu afscheid te nemen, maar ik had het niet willen missen. Iedereen bedankt voor de samenwerking. Groet, Pieter Jan Veenstra.

Nieuwjaarsreceptie

Op 9 januari werd de Nieuwjaarsreceptie van de PGA gehouden voor de vrijwilligers en betaalde krachten die aan de PGA verbonden zijn. De nieuwe voorzitter van de AK, Jan Liebeton, zette in het kort uiteen wat hem heeft gedreven om deze taak op zich te nemen en wat zijn plannen voor de toekomst zijn. Hieronder leest u het.

Drijfveren

Wat zijn mijn drijfveren om deze taak op me te nemen? Misschien dat de volgende uitleg van het verhaal van drie koningen daar wel iets van weer geeft.Het verhaal is bekend, maar waar we ons vaak niet bewust van zijn, althans ik niet, is dat het een beetje vreemd verhaal is.Bij Mattheus komen die wijzen bijna letterlijk uit de lucht vallen, en zijn na 12 verzen al weer van het toneel verdwenen. Toch tonen zij ons een blik op het werk van God in deze wereld die ons mag steunen. De wijzen kwamen geroepen van ver, zonder dat er een kerk of boodschappers op uit waren gegaan. Zij kwamen omdat God hen de weg had gewezen. Het lijkt misschien wat ver van onze huidige wijze van werken en leven af staan, maar het laat ons zien dat het werk voor de kerk niet alleen maar mensenwerk is. We mogen vertrouwen op God als steun bij ons werk. Of misschien zelfs wel andersom; dat wij als steun zijn voor het werk dat God in gedachten heeft.

Toekomst

Dat vraagt dus om een open houding, dienend aan het geheel van de kerk in de wereld. En bij ons voor die van Arnhem in het bijzonder. Daarom zullen we elkaar goed moeten weten te vinden. Bijvoorbeeld op bijeenkomsten zoals deze. Om goed te horen en te weten hoe u tegen de verschillende ontwikkelingen aankijkt. Om het gesprek te stimuleren zal ik de komende periode trachten zoveel mogelijk op verschillende plaatsen op vergaderingen die u heeft mijn gezicht te laten zien. Of met een aantal van u persoonlijk af te spreken. Ook hoop ik dat u mij zal weten te vinden wanneer daar aanleiding toe is. Om de harmonie en onderlinge verbondenheid te bevorderen tussen de wijken onderling stel ik ook voor om voor de zomer nog een bijeenkomst te organiseren waarin alle ambtsdragers bijeen komen om met elkaar van gedachten te wisselen over het wel en wee binnen onze kerk. Alleen als we met elkaar verantwoordelijkheid willen dragen voor de PGA als geheel, bestaande uit de wijken en de centrale organen, is er en toekomst voor onze mooie kerk in onze mooie stad.

9

“Kerkgang in den beginne” (1)

De eerste vijf jaar Hulpkerk in Arnhem-Zuid, 1940-1945.

Paul van Lunteren Naar aanleiding van het artikel ‘70 jaar wijkgemeente in Arnhem-Zuid’, ontving ik een aantal reacties van (vroegere) gemeenteleden die nog herinneringen hadden aan dat ‘kleine, leuke kerkje’ in Arnhem-Zuid. Deze reacties vormden een aansporing om in die, toch onbekende, historie van de Hulpkerk te duiken. In alle herinneringen werd de voormalige noodkerk getypeerd als een knusse en warme dorpskerk. Het kerkgebouw aan de Dotterlaan zou tot 1957 gebruikt worden. In dit artikel zullen we hoofdzakelijk stilstaan bij de eerste vijf jaren van de Hulpkerk: de oorlogsjaren 1940 tot en met 1945. 1) Nieuwe grond, nieuw geestelijk terrein Ondanks de crisisjaren werd in de jaren dertig flink gebouwd aan de zuidkant van de Rijn. De vlakke polders leenden zich hier immers voor snelle nieuwbouw. Die nieuwbouw werd nog eens extra bevorderd door de plannen van de rijksoverheid om een rijksweg tussen Arnhem en Nijmegen aan te leggen. De nieuwe Rijnbrug, die hiervoor noodzakelijk was, werd in 1935 geopend en zorgde voor een goede bereikbaarheid van het zuidelijke stadsdeel. In het nieuwe stadsdeel vestigden zich dan ook algauw de eerste bewoners. Onder deze nieuwe bewoners bevonden zich naast veel katholieken ook hervormden. Die laatstgenoemde groep was aangewezen op de twee kerken in de binnenstad: de Grote Kerk en de Koepelkerk. Eerder is erover gesproken, en zo ook door de schrijver zelf, dat de Hulpkerk in Arnhem-Zuid er louter is gekomen, doordat het Nederlandse leger op 10 mei 1940 de Rijnbrug had opgeblazen. Vanwege deze wegvallende verbinding beschikten de hervormden in Arnhem-Zuid daarom niet meer over een kerkgebouw. Dergelijke verhalen hebben ook buiten het kerkelijke leven de ronde gedaan. Gemeenteleden of geïnteresseerden in de geschiedenis van Arnhem-Zuid vertelden dit vaak nadrukkelijk, zodat de stellige indruk ontstond dat het verhaal ook moest kloppen. Niets is echter minder waar. Het hulpkerkje in ArnhemZuid is gebouwd, nadat de Algemene Kerkenraad van de Hervormde Gemeente te Arnhem in augustus 1939 besloten had tot de aankoop van een stuk grond voor een nieuw kerkgebouw in Arnhem-Zuid. Al vóór de Tweede Wereldoorlog hield de hervormde kerkenraad dus rekening met een groeiend wijkdeel in Zuid en wenste het zo snel mogelijk een nieuw kerkgebouw te faciliteren. De aankoop van een stuk grond was de eerste stap hiertoe. Op dinsdag 7 mei 1940 – drie dagen voor de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog voor Nederland - berichtte de Arnhemsche Courant dat nog ‘in den loop van deze maand’ een aanvang zou worden gemaakt met de bouw van de hulpkerk. De verschillende onderdelen van het houten gebouw werden vantevoren geprepareerd en zou10

den worden geplaatst op een stenen voet. In beginsel hield men rekening met 400 beschikbare zitplaatsen. De invasie van en bezetting door de Duitse legers drie dagen later, gooiden roet in het eten. De Duitse invasie heeft de bouw van de Hulpkerk in Arnhem-Zuid dus niet veroorzaakt, maar eerder met een aantal maanden vertraagd. Aan de hand van officiële bouwtekeningen kunnen we een aantal gegevens ontlenen. Aannemer voor de Hulpkerk was ‘HAHBO Houtbouw’ uit Hardinxveld. Het gebouw werd gesitueerd op een afstand van tien meter tot de Middelgraaflaan en twintig meter tot de Dotterlaan. De kerkzaal was in de lengte 16,69 meter en in de breedte 7,90 meter. De aanbouw aan de achterzijde (oostzijde) was respectievelijk 9,03 en 4,00 meter. Die aanbouw bestond uit een consistoriekamer, een berging en een toilet. Een klein portaal verschafte toegang tot deze drie ruimten, maar ook tot de kerkzaal en de tuin. Afbeelding: De voorgevel van de Hulpkerk in Arnhem-Zuid. Dit is een detailuitsnede uit de originele bouwtekening van de Hulpkerk van donderdag 9 mei 1940. Te vinden in het Gelders Archief (2197, inv.nr. 9575-0016). Op zaterdag 9 november 1940 werd de kerk officieel in gebruik genomen. Wederom biedt de Arnhemsche Courant ons veel informatie, want een journalist was bij de opening aanwezig en schreef een uitvoerig verslag. Hieruit kunnen we een aantal interessante gegevens opmaken over de inrichting en de ingebruikname van het gebouw. Zo wordt ondermeer vermeld dat er in de kerk glas-in-loodramen aanwezig waren, waardoor het licht ‘in ruime mate naar binnen’ kon vallen. Bij de ingebruikname van het kerkje was een behoorlijk aantal hoogwaardigheidsbekleders aanwezig. Zo kwamen ondermeer de toenmalige commissaris der provincie Gelderland, mr. Schelto baron van Heemstra, burgemeester Henri Bloemers en diens vrouw, ir. Van Muijlwijk (directeur van de gemeentewerken), dhr. Schulte Northolt (directeur van de gemeentelijke dienst van Bouw- en Woningtoezicht), ds. J.G.L. Brouwer namens de classis Arnhem en ds. J. Overduin namens de Gereformeerde Kerk van Arnhem. Vanzelfsprekend waren ook alle predikanten en kerkelijke colleges van de Hervormde Gemeente aanwezig. Met een aantal toespraken werd de kerk in gebruik genomen, waaronder één van de president-kerkvoogd [voorzitter van de kerkrentmeesters]. Ir. J.P. van Lonkhuijzen zei: ‘In Arnhem-Zuid wonen 1200 Hervormden, dus zal dit kerkje zeker spoedig te klein worden. Moge in de toekomst hier eens een vast gebouw verrijzen […] Laten we allen krachtig medeleven met de kerk. Er moet nog veel geschieden. In Noord-West-Arnhem moet eveneens een kerkgebouw gesticht worden, waarvoor de grond reeds aangekocht is. Een zevende predikant moet beroepen worden, want de

predikanten en godsdienstonderwijzers zijn overladen met werk.’ Na Van Lonkhuijzens toespraak aanvaardde dr. Henri Hak (1892-1972), als voorzitter van de kerkenraad, het kerkgebouw en sprak daarbij dankbaar uit dat vanaf dat moment zondag aan zondag gepreekt kon worden. ‘Helaas zal niet een eigen predikant steeds hier kunnen prediken. Men zal predikanten van andere gemeenten moeten uitnoodigen. […] Mag Gods woord hier worden gepredikt in al zijn diepte, ter eere van Zijn heiligen naam.’ Ds. A. Th. Stegenga hield vervolgens een korte overdenking over Psalm 84, vers 2: ‘Hoe lieflijk zijn Uw woningen, o Heer der heerscharen’. De wens dat elke week een kerkdienst kon worden gehouden kwam overigens in de eerste week al niet uit. Een zware novemberstorm bracht schade aan het gebouw toe, waardoor op zondag 17 november al geen dienst plaatsvond. Toch bood de kerk in de weken daarna gelegenheid aan de inwoners van Arnhem-Zuid om naar de kerk te gaan. Het gebouw telde 200 zitplaatsen, alhoewel niet met zekerheid vastgesteld kan worden dat er ook daadwerkelijk zoveel mensen op een zondagmorgen kerkten. Brand op een doodgewone zondagmorgen Zondag 5 januari 1941 is een belangrijke datum in de geschiedenis van de Hulpkerk geworden. Ds. A. Drost (18701947), emerituspredikant van de Hervormde Gemeente, ging die morgen voor in de kerkdienst van 10.30 uur, maar kon toen nog niet vermoeden wat er zou gebeuren. De dienst was nog maar net begonnen, toen Drost meende geknetter in de schoorsteen te horen. Kleine vlammen kwamen al door de schoorsteenwand heen zetten, maar koster Van der Teems slaagde erin om met een brandschuimblusser de vlammen te doven. Het voorval was aan de gemeenteleden onopgemerkt gebleven. Maar toen sloegen de vlammen over en ook aan de andere zijde van de kerk begon het dak te branden. Een gemeentelid merkte op dat een houten koker, welke om een met asbest beveiligde kachelpijp was aangebracht, vlam had

brandweer te hulp kwam – omdat de overtocht over de rivier te veel tijd vergt – was de hulpkerk reeds tot den grond toe afgebrand. Slechts een deel van de consistoriekamer was blijven staan. Een eerste onderzoek naar de oorzaak doet vermoeden, dat de brand is ontstaan door een lek in den schoorsteen.’ Uit andere kranten dan De Banier kunnen we nog meer gegevens halen. Zo vermeldden De Residentiebode alsook het Nederlandsch Dagblad dat alle stoelen die in de kerk stonden gered zouden zijn. Ook een oude Statenbijbel kon nog naar buiten worden gedragen. Dit gold niet voor het grote harmonium en een bronzen luidklokje die beiden in de brand verloren gingen. De schade werd geschat op 10.000 guldens. Het bericht van Arnhems afgebrande hulpkerk ging, ondanks de bezetting door Nazi-Duitsland, gewoon de wereld over. Ook in Nederlands-Indië, dat toen nog niet bezet was door het Keizerrijk Japan, las men in de kranten over de brand in de Arnhemse kerk. Zo berichtten onder andere het Soerabaijasch Handelsblad en De Sumatra Post over deze gebeurtenis. Het geschenk van W. Minkelhorst Voordat we de verdere ontwikkelingen van de Hulpkerk volgen, is het aardig om nog even stil te staan bij de kanselbijbel, die in de Hulpkerk lag toen de brand uitbrak. Deze bijbel is in 1857 door een weduwe geschonken aan de Inwendige Zending, die in een gebouw aan de Jansplaats gevestigd was. Op de eerste pagina van de bijbel was het volgende te lezen: ‘Uit bijzondere hoogachting en liefde voor de zaak der Evangelisatie wordt deze Bijbel met heilbede aan het geachte Bestuur geschonken, met verzoek dezelve eene plaats op de lessenaar in ’t locaal voor de Bijbellezingen bestemd, te willen verleenen. Wed. W. Minkelhorst, geb. van Minkelen Arnhem, 19 mei 1857’

gevat. De koster werd daarop gewaarschuwd, waarop hij probeerde om met een brandblusser het vuur te doven. Deze poging mislukte en daarop moest de kerkzaal ontruimd worden. Drost kalmeerde de, inmiddels opgewonden geraakte, kerkgangers en verzocht ze rustig en ordelijk de kerkzaal te verlaten. Een aantal gemeenteleden slaagde er nog in om een deel van het interieur te redden, zoals gordijnen, vitrages, lampen en een hoeveelheid turf uit de kelder. We lezen in het krantenbericht uit De Banier van maandag 6 januari 1941 over de afloop: ‘Tegen elf uur arriveerde de inmiddels gealarmeerde brandweer van Arnhem-Z. Met vier stralen werd water gegeven, doch er viel tegen het felle vuur weinig uit te richten. Toen omstreeks half twaalf de Arnhemsche

In 1867 verhuisde de bijbel van de Jansplaats naar het gebouw ‘Irene’ in de Beekstraat. Nog weer later werd dit pand aangekocht ten behoeve van Wijkvereniging A van de Hervormde Gemeente. Toen het pand in 1936 weer verkocht werd, is de bijbel daar weggehaald. Vermoedelijk heeft het toen bij ds. Drost thuis gelegen, want het was deze man die de bijbel, bij de opening van de Hulpkerk, had overgedragen. Na de brand op 5 januari nam koster Van der Teems de bijbel mee naar zijn huis, waar hij hem bewaarde totdat het weer op 26 juli 1941 de herstelde noodkerk werd ingedragen. (wordt vervolgd) __________________________________

1) Dit artikel had nooit tot stand kunnen komen zonder de bereidwilligheid van een aantal mensen om hun herinneringen – hoe groot of klein ook – met mij te delen. Op deze plaats wil ik dan ook in het bijzonder mijn dank uitspreken aan dhr. Jaap Dieckmann (herv.), het echtpaar Koopman (herv.), mevr. Pronk-Bilderbeek (geref.) († 2013), dhr. Wim van Woerkens (herv.) en mevr. Leni Lemein-van Woerkens (herv.). 11

Rooster Erediensten

Opstandingskerk Rosendaalseweg 505 Diaconessenkerk Iz. Evertslaan 11 Siongemeenschap in KKC Het Dorp Dorpsbrink 7 Bethlehemkerk Honigkamp 25 Salvatorkerk Salvatorplein 274 De Regenboog Oec.Wijkgem. Spiegelhuis, Mooieweg 94 De Kandelaar Den Haagweg 1 De Rank (Bonifatiuskerk) Huissensedijk 10 Remonstr. en Vrijz. Prot. Parkstraat 31a Eusebiuskerk Kerkplein 1 Waalse Kerk Gasthuisstraat 1 (naast pol.bureau) Evang. Luth. Gem. Arnhem Spoorwegstraat 8-10 Dorpskerk Schaarsbergen Kemperbergerweg 806 Protestantse Kerk te Rozendaal Kerklaan 17 Ziekenhuis Rijnstate Wagnerlaan 55 K.K.C. Het Dorp Dorpsbrink 7 Verz. huis Vreedenhoff Esperantolaan 2 Verz. huis De Drie Gasthuizen Rosendaalseweg 485 Verpl.huis Regina Pacis Velperweg 158 Verpl.huis Eldenstaete Mr. D.U. Stikkerstraat 126 Verpl.huis Altenova Elderhofseweg 51

Zondag

19 januari 2014

Zondag

26 januari 2014

1e coll.: 2e coll.: 3e coll.: 10.00 u.

1e coll.: 2e coll.: 3e coll.: 10.00 u.

10.30 u.

Diaconaal werk Oecumene Onderhoud gebouwen zie Eusebiuskerk of Evang. Lutherse Kerk ds. Tj. Ferwerda-Scholtens, Ede mw. M.M. Hazeleger,

Diaconaal werk Catechese en Educatie Onderhoud gebouwen ds. L. Oosthoek, Arnhem ds. M.A. Maan, m.m.v. cantorij zie K.K.C. Het Dorp

10.00 u.

zie Eusebiuskerk

10.00 u.

10.00 u.

ds. H. Oostdijk-van Andel, ds. J.P. Eijgenraam e.a., oec.viering H.A. in de Walburgiskerk

10.00 u. 10.00 u.

zie Salvatorkerk

10.00 u. 10.00 u.

10.15 u.

ds. R. van Laar, Rhenen ds. M.G. Fernhout

10.15 u.

ds. A.C. Poley

10.00 u.

10.00 u.

10.00 u.

10.00 u.

pastor D. Juijn, Velp ds. J.P. Eijgenraam mmv koor Arnhem-Zuid ds. H. Hoekstra in de Walburgiskerk mw. M.M. Hazeleger, Arnhem ds. H.J.W. Laseur, Voorthuizen gez. dienst in de Waalse Kerk geen dienst

geen dienst

17.00 u.

pastor J. Kolkman, pastor D.Th. de Mildt en ds. P. Thimm ds. W. Hartogsveld

10.30 u.

ds. S.L.S. de Vries, Utrecht pastor R.J.J. Roefs

10.00 u.

ds. R. de Wandeler, Dordrecht ds. K. Touwen, cantatedienst BWV 73 pastor B. Elenbaas, Arnhem ds. F.Z. Ort

10.15 u.

pastor R.J.J. Roefs

zie Siongemeenschap

10.30 u.

pastor J.G. te Lindert

10.00 u.

10.00 u.

ds. F. van de Hoek, viering H.A. pastor H.M. Brussel

10.00 u.

11.00 u.

pastor A. Poppen

11.00 u.

hr. J.A. Noordeman, Arnhem ds. K. Dijk, Duiven pastor A. Poppen

10.30 u.

pastor J.A.M. Bakker, Arnhem pastor B.J. Bergen

10.30 u.

10.30 u. 10.00 u. 10.00 u. 10.15 u.

10.00 u.

10.30 u.

OECUMENISCHE DIENSTEN Samen Kerk Zijn in Woon-/ Zorgcentrum ‘Waalstaete’, Waalstraat 36 Elke vrijdag 15.00 uur 31 januari hr. A. Bennik, Arnhem 7 februari hr. Tj. Strikwerda, Arnhem 14 februari ds. K.C.L. Eldering, Velp Verpleeghuis ‘Heijendaal’, St. Elisabethshof 201 Elke vrijdag 10.30 uur. 31 januari mw. C. Post, Ede 7 februari mw. J. Koopman, Arnhem 14 februari hr. J. ter Avest, Arnhem

12

Arnhem

10.00 u.

10.00 u.

10.30 u.

pastor D. Booyink, Heelsum ds. P.J. Moet, Velp, dienst van Schrift en Tafel

Zangdienst in de Kruiskerk

Lisdoddelaan 30 Datum: zondag 26 januari Aanvang: 19.00 uur Meditatie: ds. J.G. Minnema, Bennekom Medewerking: Chr. Gem. Zangver. De Lofstem, Oosterbeek Dirigent: Jan Jaap Nuiver Orgel: Jack Blok

Oecumenische vieringen ‘De Zijp’

Diaconessenkerk, Iz. Evertslaan 11 Datum: 26 januari a.s. Aanvang: 16.00 uur Voorgangers: Rita Hoeve en Moniek Siermann Medewerking: Zijp-koor Dirigent: Elin Meijnen Thema: Klaagliederen

Rooster Erediensten

Opstandingskerk Rosendaalseweg 505 Diaconessenkerk Iz. Evertslaan 11 Siongemeenschap in KKC Het Dorp Dorpsbrink 7 Bethlehemkerk Honigkamp 25 Salvatorkerk Salvatorplein 274 De Regenboog Oec.Wijkgem. Spiegelhuis, Mooieweg 94 De Kandelaar Den Haagweg 1 De Rank (Bonifatiuskerk) Huissensedijk 10 Remonstr. en Vrijz. Prot. Parkstraat 31a Eusebiuskerk Kerkplein 1 Waalse Kerk Gasthuisstraat 1 (naast pol.bureau) Evang. Luth. Gem. Arnhem Spoorwegstraat 8-10 Dorpskerk Schaarsbergen Kemperbergerweg 806 Protestantse Kerk te Rozendaal Kerklaan 17 Ziekenhuis Rijnstate Wagnerlaan 55 K.K.C. Het Dorp Dorpsbrink 7 Verz. huis Vreedenhoff Esperantolaan 2 Verz. huis De Drie Gasthuizen Rosendaalseweg 485 Verpl.huis Regina Pacis Velperweg 158 Verpl.huis Eldenstaete Mr. D.U. Stikkerstraat 126 Verpl.huis Altenova Elderhofseweg 51

Zondag

2 februari 2014

Zondag

9 februari 2014

1e coll.: 2e coll.: 3e coll.: 10.00 u.

Kerk in Actie - Werelddiaconaat Plaatselijk kerkenwerk Onderhoud gebouwen ds. Y.M. Voorhaar

1e coll.: 2e coll.: 3e coll.: 10.00 u.

Diaconaal werk Plaatselijk kerkenwerk Onderhoud gebouwen

10.00 u.

ds. M.A. Maan

10.00 u.

10.30 u.

10.30 u.

10.00 u.

ds. A.C. Poley, viering H.A. ds. M.H. Leistra, viering H.A. ds. H. Oostdijk-van Andel

10.00 u.

10.00 u.

ds. H. Hoekstra

10.00 u.

10.00 u.

ds. A. Vogelzang

10.00 u.

10.00 u.

ds. A.D. Poortman, Veenendaal, viering H.A., dovendienst hr. J.A. Noordeman, Arnhem geen dienst

10.00 u.

10.00 u.

10.15 u.

10.00 u.

10.15 u.

10.00 u. 10.00 u. 10.15 u.

ds. L. Vos, Zwolle ds. W. Hartogsveld ds. M.D. van Loo, Amersfoort pastor G. Gies

10.30 u. 10.00 u. 10.00 u. 10.15 u.

ds. F. van de Hoek

10.00 u.

10.00 u.

hr. A. Bennik, Arnhem pastor T.G. Rietman

10.00 u.

10.30 u.

pastor D. Booyink, Heelsum pastor H. Rolfes

ds. K. Touwen, viering H.A. niet bekend ds. F.Z. Ort, viering H.A. pastor G. Gies zie Siongemeenschap

10.00 u.

10.30 u.

ds. Tj. Ferwerda-Scholtens, Ede ds. H.O. Molenaar, Heelsum ds. M.G. Fernhout

geen dienst

zie Siongemeenschap

11.00 u.

ds. M.M. Schwarz, Voorthuizen ds. K. Dijk, Duiven ds. G.J. van Asselt, Nijverdal ds. J.P. Eijgenraam, dienst voor Jong en Oud in de Walburgiskerk

geen dienst

geen dienst 10.30 u.

ds. E.I. Pot

11.00 u. 10.30 u. 10.30 u.

ds. P.J. Moet, Velp hr. M. Piris, Arnhem pastor A. Poppen hr. A. Bennik, Arnhem pastor H. Rolfes

Coventrygebed

Walburgiskerk, Walburgisplein 1, elke vrijdag 12.30 - 12.45 uur. Wekelijks gebed voor vrede en verzoening. Dit zogeheten Covenrtrygebed is destijds in gang gezet door inwoners van de Engelse stad Coventry, die na het Duitse bombardement op hun stad en de verwoesting van hun kathedraal weigerden zich te laten meeslepen in de orgie van wraak en geweldsdenken, die Europa in de jaren daarna in de ban hield. In plaats daarvan werd daar toen een initiatief genomen tot een voortdurend gebed voor vrede en verzoening. Tot op heden nagevolgd en wel wereldwijd. De band met Arnhem is de in de oorlog verwoeste binnenstad en kerken: de Walburgiskerk en de Eusebiuskerk. Voor meer informatie: tel. 4424567 en via de website: www.walburgisarnhem.nl/vieren/coventrygebed.html 13

Actualiteiten - Agenda Zijpviering op zondag 26 januari

Allereerst hopen we op en wensen we alle bezoekers een heel inspirerend jaar. Wij gaan door met de feestrollen, in januari met de Klaagliederen die worden gelezen bij de herdenking van de verwoesting van de tempel. Judith Herzberg zorgde voor een mooie vertaling van klaagliedjes. Het Zijpkoor met Elin Meijnen als dirigent gaat ons voor in de liederen. De volgende maanden lezen we gedeelten uit het boek Prediker. We nodigen u van harte uit om met ons mee te vieren. Datum: 26 januari Tijd: 16.00 uur Plaats: Diaconessenkerk, Izaäk Evertslaan 11, Arnhem Voorgangers: Rita Hoeve en Moniek Siermann Er is een crèche aanwezig Info: zie www.dezijp.nl of tel. 026-3647924

Bijbelse toerusting voor vrouwen uit alle christelijke kerken en gemeenschappen Toerustingsochtend op: woensdag 12 februari Plaats: Kruiskerk, Lisdoddelaan 30, ArnhemMalburgen Oost Tijd: 9.30 - 11.30 uur (9.15 uur koffie) Spreker: hr. Aad van de Sande, evangelist Thema: Identiteit U bent hartelijk welkom!

Aangeboden Kerstproject kindernevendienst

In de Opstandingskerk is afgelopen Adventperiode met de kinderen een project gedaan van Stichting Vertel Het Maar. Het thema is: God geeft een nieuwe Koning. De projectverbeelding bestaat uit een wereldbol met daaromheen mensen uit de hele wereld. De wereldbol is vastgezet aan een plaat, die aan een standaard is bevestigd. Het geheel is ongeveer 2 meter hoog en 1 m breed. Iedere adventszondag wordt er een symbool onder de wereldbol gehangen. Op Eerste Kerstdag wordt de kroon op de wereldbol geplaatst. Graag bieden we de projectverbeelding en het werkhandboek, met veel informatie over de achtergrond en verwerking van de thema’s, aan om te gebruiken in een andere gemeente. Voor meer informatie over het project zie de website van Stichting Vertel het maar (www.vertelhetmaar.nl). Indien u de projectverbeelding en werkhandboek wilt overnemen kunt u contact opnemen met: Janneke Ruinemans-Koerts (e-mail: [email protected])

14

Themadienst ‘Over grenzen’ in Waalse Kerk

Op zondag 26 januari wordt er in de Doopsgezinde Gemeente in de Waalse Kerk een heel bijzondere dienst gehouden met als thema: Over grenzen. Aanvang is 10.00 uur. “Onder leiding van Jan Marten de Vries (pianist, componist, kerkmusicus, liedjeszanger en tekstschrijver) zingen we samen uit de door hem samengestelde liedbundel Voor een zoeker als de mens (2010). Aan deze eerste Nederlandstalige interreligieuze liedbundel werkten o.a. mee: Ton Lathouwers (boeddhisme), Andries Govaart (christendom), Inder Lalbahadoersing (hindoeïsme), Ali Rashid (islam) en Tamarah Benima (jodendom). Het voorwoord is van Awraham Soetendorp. De teksten zijn gezocht en vaak nieuw gemaakt door deze medewerkers, de muziek is van Jan Marten de Vries. Wat moeten mensen van uiteenlopende herkomst, met verschillende religies, zingen op momenten dat het er sámen toe doet? Natuurlijk: we kunnen samen zoeken in onze eigen bronnen. Maar wat kan de ander qua tekst wel en wat niet in de mond nemen? Dat is natuurlijk een zinvolle vraag. De Vries stelt zich daarnaast voor, dat er nieuwe, gemeenschappelijke en ‘inclusieve’ teksten gemaakt worden. Deze bundel is een eerste aanzet, in de hoop dat velen zich uitgenodigd voelen om ook liederen te schrijven die óver de grenzen van de religies heen gaan.” Naast het samen zingen met de aanwezigen zal Jan Marten de Vries enkele liederen van zijn cd ‘Zie ik jou, je bent er niet’ zingen. Jan Marten de Vries publiceerde eerder een aantal liedbundels en schrijft veel in opdracht, zoals het lied van de Vredesweek 2009 (voor IKV-Pax Christi) en het lied voor Bijbelzondag 2013 (voor het NBG). De serie Zingend Geloven en het nieuwe Liedboek bevatten een tiental liederen en teksten van hem. Naast kerkmuziek schrijft hij muziek en teksten in veel andere genres. In 2004 kreeg hij op het Amsterdams Kleinkunstfestival een prijs voor zijn smartlap Durrek uit Urrek. Hij is ook actief op het gebied van de lichte muziek. Als u mee wilt trekken op deze muzikale wereldreis: wees dan van harte welkom op zondag 26 januari om 10.00 uur in de Waalse Kerk!

Parkeren op koopzondag

De gemeenteraad heeft besloten de koopzondagen binnen Arnhem vanaf 2 januari 2014 vrij te geven. Dit houdt o.a. in dat alle winkels op zondag tussen 12.00 en 18.00 uur open mogen zijn en de supermarkten tot 20.00 uur. Bij de parkeerautomaten in het centrum moet op zondagen van 12.00 tot 18.00 uur worden betaald. Dit laatste is voor degenen die de kerkdiensten in de Eusebiuskerk of de Walburgiskerk bezoeken, een punt van aandacht. De kerkdiensten zijn wel ruim voor 12.00 uur afgelopen, maar vaak blijven de bezoekers nog even koffie drinken of ze gaan nog een blokje om. We willen er hierbij dan ook op wijzen dat de meter vanaf 12.00 uur gaat lopen.

Vieringen

Opstandingskerk

Zondag 19 januari is de Opstandingskerk gesloten en wel om maar liefst twee redenen: er is een viering georganiseerd door het Oecumenisch Platform in de Evangelisch-Lutherse Kerk om 10.30 uur en de Bethlehemkerk viert om 10.15 uur in de Eusebiuskerk. Op zondag 26 januari zal ds. Bert Oosthoek voorgaan, hij was bereid om de plek van ds. Meindert Dijkstra in te nemen, die dan samen met Yolanda geniet van een week vakantie. Op zondag 2 februari hoopt Yolanda Voorhaar weer te kunnen voorgaan. Zij kijkt er naar uit om weer een begin te maken met haar werkzaamheden en ik weet dat ik namens u allen kan zeggen: wij verheugen ons om haar weer als herder en leraar in ons midden te hebben.

Overleden

Op oudejaarsdag is op 93 jarige leeftijd Teuna Cornelia (Toos) Makkinga-van Loon overleden. Mevrouw Makkinga was een gelovige, krachtige, betrokken en actieve vrouw, die de laatste jaren van haar leven in De Drie Gasthuizen woonde. Ze deed enthousiast mee met de gesprekskring en was trouw bezoeker van de kerkdiensten daar. Bij het afscheid werd uit I Korinthe 15 gelezen, waar het gaat over de opstanding van de doden. In de vaste verwachting, dat het leven met God geen einde kent, heeft zij vol vertrouwen geleefd en is zij rustig overleden. Het besef dat zij leefde en stierf in het geloof in haar Schepper is troostend voor haar kinderen. Wij wensen hen van harte de troost van God toe bij het verwerken van het verlies.

De Drie Gasthuizen gesprekskring

Op 14 januari is er weer een bijeenkomst om 14.00 uur.

Avond over boek Carel ter Linden.

Op 23 januari om 20.00 uur is er een avond over het boek “Wat doe ik hier in godsnaam?” van Carel ter Linden. Het boek deed nogal wat stof opwaaien. Het is een min of meer persoonlijk verslag van de geloofsontwikkeling van de auteur, waarbij hij aangeeft dat waarheden van vroeger plaats hebben gemaakt voor een andere manier van geloofsbeleving. Daarin staat de auteur niet alleen. Wij kunnen ook naar aanleiding van dit boek met elkaar nagaan hoe het geloof zich bij onszelf ontwikkeld heeft. Ik ga ervan uit dat de deelnemers het boek vantevoren gelezen hebben. U kunt zich nog aanmelden bij: [email protected] (handig in verband met de koffie).

Oppakken werkzaamheden collega Voorhaar

In februari gaat Yolanda haar werk weer oppakken, niet meteen alles weer, voorlopig op halve kracht (daarmee bedoel ik de tijd die zij aan het werk zal besteden). Als dat goed gaat, kan zij na verloop van tijd weer wat meer gaan werken, dit alles gaat in overleg met een ARBO-arts. Zij wil in ieder geval weer voorgaan op de zondagmorgen en de draad bij de oecumenische gespreksgroep weer oppakken. In januari zullen Magda, Yolanda en ik om de tafel gaan zitten om de werkzaamheden op een goede manier te verdelen. Met vriendelijke groet, Elsje Pot

Opstandingskerk kerkgebouw: Rosendaalseweg 505 tel. 4421810 www.opstandingskerkarnhem.nl • wijkredactie: Henk Altena tel. 3611343 [email protected] • predikanten: • ds. Elsje Pot tel. 3637338 - [email protected] • ds. Yolanda Voorhaar tel. 0318-621676 [email protected] • scriba: mw. Marije Meijering, Sint Marten 58, 6821 BW Arnhem tel. 4434417 [email protected] Kerkomroep: www.kerkomroep.nl wijkkas Opstandingskerk: NL10INGB0000851500

Agenda

Zondag 19 januari Maandag 20 januari 20.00 uur Dinsdag 21 januari 14.00 uur Dinsdag 21 januari 19.30 uur Dinsdag 21 januari 19.30 uur Woensdag 22 januari 20.00 uur Donderdag 23 januari 9.30 uur Donderdag 23 januari 19.30 uur Maandag 26 januari 20.00 uur Dinsdag 28 januari 19.30 uur Woensdag 29 januari 20.00 uur Donderdag 30 januari 9.30 uur Vrijdag 31 januari v.a.17.15 uur Dinsdag 4 februari 14.00 uur Donderdag 6 februari 9.30 uur Zondag 9 februari 10.00 uur

Autodienst

Opstandingskerk gesloten Lectorenteam Ontmoetingsmiddag Wijkraad van kerkrentmeesters Gespreksgroep Elsje Doopvoorbereiding Creagroep Gespreksgroep Elsje Kerkenraad Gespreksgroep Elsje Doopvoorbereiding Creagroep Samen eten Ontmoetingsmiddag Creagroep Doopdienst

Zondag 19 januari mw. Ineke Takke Zondag 26 januari hr. Ido v.d. Koppel Zondag 2 februari hr. Joop Vos

tel. 3647243 tel. 06 48621594 tel. 3641333

Henk Altena

Carel ter Linden: Wat doe ik hier in GODSNAAM? Over het boek

Geïnspireerd door de mensen om hem heen, ervaart Carel ter Linden tijdens zijn leven een verandering in de wijze waarop hij zich verhoudt tot het geloof en de verhalen uit de Bijbel. Het idee dat de wereld en het leven een diepe betekenis moet heben, een verborgen Zin, raakt hij langzaam kwijt. Natuurlijk wil hij wel een zin aan zijn leven geven, en proberen er iets van te maken, maar dat is een zin zonder hoofdletter. Ter Lindern kan zich echter geen leven voorstellen zonder de verhalen van het Oude en Nieuwe Testament en de diepe wijsheid die daarin ligt opgeslagen.

Over de auteur

Carel ter Linden (1933) was een aantal jaren legerpredikant en voorganger in verschillende gemeenten, waaronder de Haagse Kloosterkerk. Bekendheid kreeg hij als voorganger in een aantal bijzondere diensten met de koninklijke familie. Ter Linden heeft verschillende titels op zijn naam staan. 15

Diaconessenkerk

Bij de diensten

19 januari: gastvoorganger is ds. Tjitske Ferwerda- Scholtens, uit Ede. 26 januari: deze zondagmorgen werkt de cantorij mee aan de dienst. Na de dienst is er voor ouders en kinderen een activiteit m.m.v. Lava (zie informatie elders in deze rubriek) 2 februari: op deze zondag voor het werelddiaconaat starten we het project dat onze ZWO-groep heeft gekozen voor dit seizoen. We gaan geld inzamelen voor projecten die gehandicapten in Myanmar helpen om een zelfstandig leven op te bouwen. Centraal staan in deze dienst de zaligsprekingen uit Matteüs 5. Traditiegetrouw is er bij de deur een extra collecte voor dit project, om op deze startdag een mooi begin te kunnen maken.

Wij gedenken

Mevrouw Hermina Wilhelmina de Wit – Kok, overleden op 11 december 2013 op de leeftijd van 93 jaar. Mevrouw De Wit verhuisde enkele jaren geleden met haar man vanuit Bennekom naar Arnhem. Na een kort verblijf in ‘Huis en Haard’, moesten beiden vanwege gezondheidsproblemen verhuizen naar verpleeghuis Heijendaal. Ze kwamen daar op verschillende afdelingen te wonen, vanwege de dementie van de heer De Wit. Beiden zijn dus nooit vertrouwd geraakt met de Diaconessenkerk, maar Carolien de Zeeuw en Hansje de Jong hebben mevrouw De Wit trouw bezocht en dat heeft ze zeer gewaardeerd. In april van dit jaar overleed de heer De Wit en nu dus ook zijn vrouw. We wensen de kinderen en kleinkinderen van harte Gods steun en troost toe.

Peuterkerstviering

Op zondagmiddag 22 december was de tweede peuterdienst in de Diaconessenkerk. Er waren maar liefst 25 peuters gekomen met hun vader, moeder, opa, oma, broertje, zusje, tante, oom enz. We hoorden het verhaal over de geboorte van Jezus en sommige kinderen wilden zich best verkleden als Jozef of Maria of als herder of engel. We zongen ‘kling klokje klingeling’ en ‘Midden in de winternacht’ en versierden bij een glaasje ranja en een kerstkransje een mooi potje met een waxinelichtje. Het was een mooie en vrolijke viering! In 2014 zijn er ook weer peutervieringen: op 30 maart, 15 juni en 21 december. Informatie: Hanneke Drewes of ds. Monique Maan

16

Diaconessenkerk kerkgebouw: Izaak Evertslaan 11, tel. 4425259 www.diaconessenkerk.nl • wijkredactie: Inge Veldhuis

[email protected] • predikant: ds. Monique Maan,

tel. 3891962 [email protected] spreekuur: ma. 9.30–11.00 uur, predikantenkamer. • scriba: Hilda van Vliet [email protected] • verhuur De Bakermat: [email protected]

wijkkas: ING rekening NL58INGB0000987600 t.n.v. Prot Gem Kerk Activiteitenfonds

Voorzitterschap wijkkerkenraad

Na het vertrek van Jan Liebeton als voorzitter, zal Lineke Brinkman deze taak op zich nemen. We zijn blij dat ze dit, ondanks het grote takenpakket dat ze al heeft, wil doen. Het geeft echter wel aan hoe dringend we nieuwe ambtsdragers nodig hebben. De komende periode zullen meer mensen afscheid nemen van de wijkkerkenraad, we hebben u daar in december met een extra nieuwsbrief over geïnformeerd. We hopen van harte dat onze oproep (alsnog) reactie oplevert..!

Workshop geloofsopvoeding, 26 januari: ‘Rots en Water’

Opvoeden is soms een hele klus. Je kinderen maken van alles mee en komen met allerlei zaken in aanraking, zoals social media, andere culturen en gewoonten, pesten. Het kan voor hen én voor jou lastig zijn hoe je hiermee om moet gaan: bied je weerstand of beweeg je mee? Hoe sta jij in de opvoeding? Kun je inspireren door voor te leven en kunnen bijv. (bijbel)verhalen jou en/of je kind daarbij helpen? Workshop voor opvoeders op zondag 26 januari 2014 van 11.30-13.30 uur (incl. lunch) in de Bakermat, onder de Diaconessenkerk. Er is ook een kinderprogramma. Het hele gezin is welkom. Aanmelden: [email protected] of [email protected]

Gezocht!!

Wie vindt het leuk om, terwijl de ouders bezig zijn met de workshop, met de kinderen de lunch voor te bereiden en spelletjes te doen? Graag aanmelden bij Katrin Hellmund of ds. Monique Maan.

Visitatie wijkgemeente 27 januari

Op maandag 27 januari a.s. worden we als wijkgemeente bezocht door twee kerkvisitatoren. Kerkvisitatie gebeurt om de vier of vijf jaar en is bedoeld als ‘huisbezoek aan de gemeente’. De kerkvisitatoren zijn ambtsdragers die daartoe aangesteld zijn door de classis. Doel van het bezoek om in gesprek te gaan over het reilen en zeilen in de wijkgemeente: wat loopt goed, waar zitten de knelpunten, hoe zien we de toekomst, hoe gaat de samenwerking in de kerkenraad en met de predikant enz. Het is altijd plezierig en goed om dit soort vragen eens aan de orde laten komen in het gezelschap van deskundige ‘buitenstaanders’. Het programma voor de 27e januari ziet er als volgt uit: 18.30 - 19.15 uur: gesprek met de predikant 19.15 - 19.45 uur: gesprek met gemeenteleden 19.45 - 20.15 uur: gesprek met kerkenraad zonder predikant 20.15 - 22.00 uur: gesprek met kerkenraad en predikant. Wanneer u als gemeentelid iets met de visitatoren zou willen bespreken, bent u dus van harte welkom tussen 19.15 en 19.45 uur. De visitatoren zitten in de kerkenraadskamer.

Bereikbaarheid

(Bijna) elke maandagochtend ben ik aanwezig in de predikantenkamer, tussen 9.30 en 11.00 uur. U bent daar van harte welkom voor een kop koffie en een praatje of om een afspraak te maken voor een ander moment. Mailen kan ook altijd: [email protected] en bellen kan naar 0263891962, spreek eventueel het antwoordapparaat in, dan bel ik zo spoedig mogelijk terug. NB: op maandag 3 februari ben ik afwezig i.v.m. een studiedag in Amsterdam Hartelijke groet, Monique Maan

Siongemeenschap

Kerst en de jaarwisseling

De feestdagen zijn al weer even achter de rug, maar we blikken hier nog even kort op terug. Op 24 december (Kerstavond) was er de viering samen met de bewoners van Het Dorp, onder verantwoordelijkheid van SIZA Het Dorp. Het was een mooie dienst onder leiding van Jan te Lindert met de muzikale en poëtische medewerking van Caroline de Winkel en Bas van Pouderoijen. Op Eerste Kerstdag hadden we onze eigen dienst met als thema “IMMANUËL: In Jezus is God mens geworden: GOD MET ONS”. Het was een druk bezochte, feestelijke Kerstviering met naast de vertrouwde orgelklanken, het prachtige trompetgeschal van Bartjan de Winkel en Els de Vries. Een dienst met veel kerstliederen en dus uit volle borst meezingen. Tom Greep droeg het gedicht ‘Immanuël: God met ons’ van Nel Benschop voor; mooi passend in het thema van de dienst. Na afloop van deze dienst werd er onder het genot van koffie, thee of warme chocolademelk, nog gezellig nagepraat in de koffieruimte. Onze nieuwjaarsviering vond plaats op 5 januari 2014. Deze eerste dienst in het nieuwe jaar was een dienst vol goede wensen, waarbij ds. Ad Poley sprak over Matteüs 2: 1-12. Het verhaal over Koning Herodes die na de geboorte van Jezus naar Hem laat zoeken in Betlehem. Na afloop van deze dienst werd ondergetekende in het zonnetje gezet vanwege zijn 25-jarig jubileum als organist. Op 1 januari 1989 begonnen in de Rehobothkerk in de wijk Soesterkwartier in Amersfoort. In deze kerk stond op de galerij achterin de kerk een oud pijporgel, gebouwd met allerlei bij elkaar vergaarde materialen in de crisisjaren ‘30 van de vorige eeuw in deze van oorsprong ‘arbeiderswijk’. Achter dat orgel moest er écht gewerkt worden om de orgelklanken de kerk in te krijgen. Na onze verhuizing naar Arnhem waren er eerst vele speelbeurten in Vreedenhoff, Martinushof en Elderhoeve en vanaf 1996 in de Sionkerk (samen met Herm Fennema) en nu binnen de Siongemeenschap. Vooral de mogelijkheid om de dienst mede in te vullen met bekende orgelklanken die een relatie hebben

Autorijdienst

Alteveer/Cranevelt 19-01 Jenny Meijer 26-01 Henk Hulstein 02-02 Eize Drenth

4434925 3513197 3794503

Hoogkamp/Burgemeesterswijk 19-01 Jan Siert Wiersema 26-01 Wim van Vliet 02-02 Wim Brinkhuis

4420720 06-54255945 3335295

Inge Veldhuis

Siongemeenschap

vieringen in het K.K.C. Het Dorp, Dorpsbrink 7 • website: http://siongemeenschap.webs.com • wijkredactie: Philip Greep

[email protected] • predikant: ds. Monique Maan, tel. 3891962,

[email protected] • Spreekuur: ma. 9.30-11.00 uur in de predikantenkamer van de Diaconessenkerk • scriba: secretariaat Siongemeenschap,

p/a Sophiastraat 21, 6812 CA Arnhem • wijkkas NL33INGB0000925000 t.n.v. penningmeester Siongemeenschap.

met het thema van de dienst, is voor mij een inspirerende uitdaging. Een prachtige hobby dus, waar nog steeds muziek in zit!! Dank voor de vele blijken van waardering en felicitaties!!

Diaconaal project ‘Eigen inkomsten voor gehandicapten Myanmar’

In Myanmar (Birma) hebben mensen die lichamelijk gehandicapt zijn, nauwelijks toegang tot onderwijs, zorg en werk. Toch is meer dan vijftig procent van hen in principe in staat om te werken en zouden ze in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. The Leprosy Mission International (TMLI, Leprazending) werkte oorspronkelijk voor leprapatiënten, maar zet zich nu ook breder in voor gehandicapten. Zij krijgen vakonderwijs of microkredieten om een eigen bedrijfje te beginnen. TLMI probeert ook werkplekken te creëren bij grotere bedrijven, werkplaatsen en markten en biedt daarnaast medische zorg. Kinderen met handicaps krijgen fysiotherapie en logopedie, zodat zij later meer kansen hebben om aan de slag te komen. Dit project vormt voor dit jaar het doel van onze giften, bijdragen en kaartenverkoop. We hopen op uw ondersteuning te mogen rekenen! Ook is het mogelijk om alvast een financiële bijdrage voor dit nieuwe project over te maken op rekeningnummer NL60INGB0003648953 van de Wijkdiaconie Sionkerk, p/a Sophiastraat 21, 6812 CA Arnhem. Graag onder vermelding van: Diaconaal project 2014.

Activiteiten in de komende weken

Inloopavond / Taizéviering KKC: het Kerkelijk Kultureel Centrum (KKC) van Het Dorp is op 22 en 29 januari en op 5 en 12 februari 2014 van 18.30 tot 19.30 uur open voor stilte, gesprek en gezelligheid. Op 22 januari en 12 februari vindt om 19.00 uur een Taizéviering plaats. Met een hartelijke groet vanuit de Siongemeenschap, Philip Greep. 17

Bethlehemkerk

Vanuit de kapel

Een nieuw jaar onzes Heren Zo zeiden ze dat vroeger…

Ik wil u, ook namens Roelie, bedanken voor de mooie kaarten die we toegestuurd kregen. Allemaal goede wensen voor de feestdagen en voor het nieuwe jaar 2014. Om allerlei redenen komen we er thuis meestal na de Kerstdagen toe om kaarten te versturen, naar vrienden en familie. U begrijpt dat kaarten naar de gemeente wel een wens is, maar geen reële wens. Je zult toch maar iemand overslaan… En ik wil niets liever dan ieder die dit leest, vrede en alle goeds toewensen. ‘Ga met God’ is zo’n ander mooi gezegde. Eentje die vroeger al gezegd werd, maar ook eentje die niet door de tand des tijds is ingehaald. Dat wens ik u en ons als gemeente van harte toe. Vast ook wel namens mijn collega’s. 2014 wordt een spannend jaar, met alle plannen die er stadsbreed gemaakt worden. Iedereen begrijpt dat er maatregelen genomen moeten worden om ook in de toekomst als gemeente in Arnhem levensvatbaar te zijn. Over hoe dat allemaal dan moet, willen de meningen nog wel eens verschillen, maar als we ervan uit gaan dat ieder die daarbij betrokken is, dat doet met de beste bedoelingen, dan moeten we toch een heel eind komen…? Toch? Ook inhoudelijk zal het werk voor predikanten gaan veranderen. Ik wens mezelf en de gemeente genoeg flexibiliteit toe om daarmee om te gaan! Ik ben heel benieuwd waar we uitkomen! Van groot belang is in elk geval een heldere communicatie op alle fronten. Duidelijkheid steeds opnieuw en zo dat er beslissingen genomen kunnen worden waar de meerderheid van het ‘kerkvolk’ mee kan en wil leven. Nog zo’n wens voor het nieuwe jaar!!

Bij de diensten

Zondag 19 januari is het onze beurt om de dienst in de Eusebiuskerk te verzorgen. Collega Ad Poley hoopt dan voor te gaan en het koor uit Arnhem-Zuid verleent haar medewerking. Zoals u misschien weet, schuift dat schema steeds een stukje op, zodat niet elke keer dezelfde gemeente in de winter haar viering in de Eusebiuskerk heeft… De zondag daarna staat pastor Juin van onze buurgemeente in Velp weer op de preekstoel. Zelf hoop ik zondag 2 februari weer voor te gaan in een dienst waarin ook de Maaltijd van de Heer gevierd wordt. Tevens is het die zondag de zondag voor het Werelddiaconaat. U weet wel, naar aanleiding van de Watersnoodsramp in 1953!

Bijeenkomsten

Veel van wat we deden in 2013 bevalt zo goed dat we er gewoon mee doorgaan… Overigens valt me bij lezing van Kerkperspectief steeds weer op hoe ongelofelijk veel er in de PGA gebeurt!! Dat is echt iets om trots op te zijn. 18

Bethlehemkerk

Honigkamp 25, tel. 3642367 www.bethlehemkerkarnhem.nl • wijkredactie: Piet Blok, tel. 3614939 [email protected] • predikant: ds. Menno Leistra tel. 0575–845930 [email protected] • predikant: ds. Ad Poley, tel.06 151 532 11, wo + do.: tel. 3642367 [email protected] • scriba: Nollie Kramer-Bunschoten, tel. 3612208 [email protected] • wijkkas: NL39INGB 0000999000 t.n.v. wijk- en bloemenfonds Bethlehemkerk, Arnhem • beheer website: Edward Eekma, tel. 3792147, [email protected]

Zo gaat in het nieuwe jaar ook de catechese op de Korenmaat gewoon door. Maandag 20 januari komen we weer bij elkaar. Die avond heeft Janny Mentink de leiding. Daarna is het op 3 februari en ben ik zelf weer aan de beurt… Begin februari komt ook de commissie eredienst weer bij elkaar ter voorbereiding van de Veertigdagentijd. Het ligt in de bedoeling om samen met de diaconie een en ander op te pakken…Kerk in Actie ontwikkelt allerlei materiaal voor die weken. We gaan daarmee aan de slag en ongetwijfeld zult u daar iets van merken in de weken naar Pasen toe. Tot slot: ook namens mijn beide collega’s een hartelijke groet, ds. Menno Leistra

Kerktaxi

19 januari 26 januari 2 februari 9 februari

hr. Van de Hof hr. O. Posthumus hr. P. Rosseel hr. J. van ‘t Oever

tel. 361 29 74 tel. 361 55 65 tel. 363 63 35 tel. 362 15 14

Salvatorkerk Start winterse dinsdagmiddagen

Op dinsdag 7 januari is de wintervariant van de inmiddels bekende dinsdagmiddagen weer van start gegaan. Heeft u zin in een spelletje, een kopje koffie/thee of gewoon een gesprekje, dan bent u weer van harte welkom. U mag natuurlijk ook altijd iemand meenemen. Heeft u in verband met mogelijk minder gunstige weersomstandigheden of om een andere reden behoefte aan vervoer, dan kunt u contact opnemen met Rosemary Tee, tel. 026-3233433. Van harte welkom op de dinsdagmiddagen in de Salvatorkerk, vanaf half drie. Graag tot ziens! Rose, Corrie, Pascha, Hennie, Anneke

Salvatorkerk

Gelukkig nieuw jaar!

Aan het begin van dit nieuwe jaar wil ik graag alle lezers van harte een goed, gezond, voorspoedig en bovenal gezegend 2014 toewensen. Langs deze weg ook dank aan de velen die mij en mijn gezin een kerst- of nieuwjaarskaart stuurden. Dat het voor ons allen een goed en mooi jaar mag worden, ook in het kerkelijke leven. Pierre Eijgenraam

Overleden

Op 27 december overleed Anne Takens-Ligthart. Zij was al geruime tijd ziek. Anne werd geboren op 14 april 1938 in Schiedam. In 1962 trouwde ze met Frits. Ze kregen drie kinderen: Moniek, René en Daniëlle. Anne heeft altijd met haar man samen gewerkt op het kantoor dat zij hadden, maar werd vanaf 1986 landelijk bekend als schrijfster van een groot aantal kinderboeken. Vele jaren lang reisde zij samen met haar man langs scholen in het land om te vertellen over en voor te lezen uit haar eigen werk. De dankdienst voor haar leven vond plaats op vrijdag 3 januari, daarna is zij begraven op Moscowa. In de dienst lazen we o.a. uit 1 Kor. 13, in de mooie bewerking die Karel Eykman daarvan maakte (pagina 1302 in het nieuwe Liedboek). Ook klonken er enkele van Annes eigen gedichten, waaronder het volgende:

Oma Ze is niet bang om dood te zijn want dood zijn, zegt ze, dat is langzaam ademhalen. Zo langzaam dat alleen hij die je lie�heeft, het kan zien. Dood zijn is slapen, eindeloos. Ver van de boze wereld. Ver van alles wat je hier de adem afsnijdt.

We leven mee met Frits, de kinderen en kleinkinderen en met allen die Anne zullen missen en wensen hun allen Gods nabijheid.

Week van gebed

Rond de derde zondag van januari is er opnieuw een week van gebed om de eenheid van de christenen. Het is bijna te gek voor woorden, maar tot voor kort bestonden er twee van zulke weken: de ene vanuit door de raad van kerken in aansluiting bij een initiatief uit de Rooms-katholieke kerk, de andere vanuit de evangelische alliantie, in vervolg op een conferentie die al in 1846 in Londen werd gehouden door de World Evangelical Fellowship. Sinds 2009 is er één gebedsweek, met een gemeenschappelijk thema. Dit jaar is dat: ‘Is Christus dan verdeeld?’ (1 Kor. 1: 13). Het thema is aangedragen en uitgewerkt door christelijke groepen in Canada. Hierbij aansluitend is er op 19 januari een gemeenschappelijke kerkdienst van de protestantse en katholieke gemeenschappen in Arnhem-Zuid. De dienst wordt gehouden in de Salvatorkerk, aanvang 10.00 uur. Voorgangers zijn pastor Aloys Lurvink, ds. Hubertien Oostdijk en ds. Pierre Eijgenraam. De cantorij verleent haar medewerking, er is oppas en kinderdienst en we hopen met elkaar brood en wijn te delen. Uitgaande van het evangelisch samenwerkingsverband Hart voor Arnhem zijn er bovendien dagelijkse samenkomsten ‘op locatie’. Christenen uit heel Arnhem worden uitgenodigd om op verschillende plekken die van belang zijn voor de samenleving samen

Salvatorkerk kerkgebouw: Salvatorplein 274, tel. 3212159 www.salvatorkerkarnhem.nl • wijkredactie: ds. Pierre Eijgenraam • predikant: ds. Pierre Eijgenraam tel. 3519531 [email protected] • scriba: Meint Lukkien, tel. 4743343

[email protected] • wijkkas: NL84INGB0003068364 t.n.v. Wijkkas Salvatorkerk Arnhem

te komen, kennis te maken met de mensen die daar werken of leven, en met elkaar te bidden. Zie het artikel op pagina 4 van dit blad.

Kerkcafé over IND

Op 31 januari is er weer een kerkcafé. Marien Brinkman en Gerard Dercksen komen dan vertellen over de Immigratie- en Naturalisatie Dienst. De IND is verantwoordelijk voor de uitvoering van het vreemdelingenbeleid in Nederland. Zij speelt een belangrijke rol bij de toelating of afwijzing van asielzoekers. Marien en Gerard werken al vele jaren bij de IND en willen graag over hun werk vertellen. Van oudsher zetten kerken zich in voor vluchtelingen in onze stad. Het zal interessant zijn om ook het verhaal van de ‘andere kant’ eens te horen. En ongetwijfeld zal dat meer dan voldoende stof voor gesprek en discussie geven. U bent van harte welkom, 20.00 uur in de Salvatorkerk.

Bijbelkring over Openbaring

De Bijbelkring, die -in de regel- op de laatste donderdag van de maand samenkomt in de Salvatorkerk, begint aan een nieuw thema. Na twee seizoenen over de Psalmen (plus enkele ‘losse’ onderwerpen), willen we nu een tijdlang bezig gaan met het bijbelboek Openbaring. Nog altijd is dat een raadselachtig boek, vol fascinerende, soms angstaanjagende en soms troostvolle visioenen. Zijn het voorspellingen over het einde der tijden? Of is het een pastoraal geschrift, bestemd voor christenen in de eerste eeuw, die leefden in een tijd van vervolging? Kan het boek ook ons nog aanspreken? U bent van harte welkom om daarover mee te praten. We beginnen daarmee op 31 januari, aanvang half drie ’s middags in de Salvatorkerk. Ter voorbereiding vragen we u de eerste drie hoofdstukken van het bijbelboek voor uzelf door te lezen.

Blue Band Bajes

Ook dit jaar weer hebben mensen uit verschillende kerken een kerstgroet gebracht aan gedetineerden in de Blue Band Bajes. Daarbij krijgen alle gedetineerden een telefoonkaart en een Elisabethbode uitgedeeld. Naar aanleiding hiervan ontvingen wij van ds. Visser, geestelijk verzorger, de volgende reactie: ‘Ik weet niet meer of ik al een reactie naar de gemeente gegeven had ten aanzien van de telefoonkaartenactie: die is uitstekend verlopen en de kaarten werden door gedetineerden doorgaans met vrolijke verbazing in ontvangst genomen. Zoals gepland zijn er met drie geestelijke verzorgers telkens 2 afgevaardigden van de kerk meegelopen, die ook de kaarten en de bode uitdeelden en is de groep andere gasten heel gezellig in het stiltecentrum bijgepraat met koffie en koekjes over ons mooie werk in het gevangeniswezen. Al met al geen verloren moeite. Met hartelijke groet en een fijne jaarwisseling toegewenst, ds. Visser.’ ds. Pierre Eijgenraam

De Regenboog

In verband met ziekte van ds. Han Hoekstra zijn er deze keer geen wijkberichten uit deze wijk. We wensen hem van harte beterschap! 19

Elden - De Kandelaar

Een nieuwe start?

Met ingang van 1 januari 2014 heb ik de wijkredactie overgenomen van Henk Peppelenbos. Toen enige jaren geleden iemand gezocht werd om kopij voor Elden – De Kandelaar in Kerkperspectief te verzamelen, nam Henk Peppelenbos ook deze taak op zich. Henk heeft meer dan 10 jaar geleden het predikantensecretariaat op poten gezet en onder zijn bezielende leiding is dit secretariaat steeds verder uitgegroeid. Nu Henk van zijn welverdiende rust gaat genieten, zijn zijn taken verdeeld over verschillende mensen. Er was namelijk niemand te vinden die alle taken van Henk over kon en wilde nemen. Inmiddels is de afspraak gemaakt dat ik me bezig ga houden met de wijkredactie van Kerkperspectief. Graag wil ik van de gelegenheid gebruik maken om een keer op een rijtje te zetten welke zaken er aan de orde zouden moeten komen in de wijkberichten in Kerkperspectief. De tijd dat alle berichten alleen in het stedelijke kerkblad werden vermeld, ligt ver achter ons. In onze wijk hebben we het contactblad Elkaar dat zesmaal per jaar gratis wordt bezorgd bij alle gemeenteleden in onze wijk. Inmiddels zijn we bezig met de 35e (!) jaargang. Van veel jongere datum is de Zondagsbrief, die wekelijks wordt uitgedeeld voor de kerkdienst en die per mail naar meer dan 100 adressen wordt gestuurd. Voor Kerkperspectief geldt dat de frequentie – en dus de mate van actualiteit – ergens tussen de Zondagsbrief en Elkaar inzit. Verder wordt Kerkperspectief met name gelezen door meelevende gemeenteleden binnen de wijk Elden – De Kandelaar en vooral buiten onze wijk. De actieve gemeenteleden uit de eigen wijk hebben de informatie over onze wijk die in Kerkperspectief staat meestal ook al gelezen in de Zondagsbrief en/of in Elkaar. Eén en ander betekent dat de wijkberichten in Kerkperspectief vooral interessant moeten zijn voor actieve gemeenteleden uit de andere wijken. Ik wil proberen om dit uitgangspunt te hanteren bij het selecteren van de kopij. Concreet betekent dit dat ik vooral aandacht wil besteden aan: - formele informatie (voorgenomen huwelijken, belijdenis, verkiezing ambtsdragers) - geboorte van kinderen van gemeenteleden - in memoriam overleden gemeenteleden - vorming en toerusting - aankondiging en rapportage van eigen of gezamenlijke bijzondere activiteiten De praktijk zal moeten leren of het mogelijk is om volgens deze opzet te werken. Jan van de Lagemaat

Rond de vieringen

Op zondag 5 januari werd er tijdens de door ds. Hubertien Oostdijk – van Andel geleide dienst afscheid genomen van Herman Leenders als diaken en van Henk Peppelenbos als trekker van het predikantensecretariaat. Ook op deze plaats willen we hen hartelijk dank zeggen voor het vele werk dat zij hebben verricht. Op zondag 19 januari om 10.00 uur is er een gezamenlijke dienst in de Salvatorkerk waarin ook het Heilig Avondmaal zal worden gevierd. Voorgangers zijn: pastor Aloys Lurvink, ds. Pierre Eijgenraam en ds. Hubertien Oostdijk – van Andel. Ook de cantorij van de Salvatorkerk zal medewerking verlenen. Op zondag 26 januari is mevrouw Magda Hazeleger onze voorganger en op 2 februari is dat ds. Anja Vogelzang.

In Memoriam

Op zaterdag 14 december is overleden Lamberta Alida, Ada, Pik - van Vliet op de leeftijd van 84 jaar. Zij woonde Kortlandplaats 134. Haar dood kwam sneller dan verwacht… Met Ada verliezen we een warm, betrokken gemeentelid, altijd vol belangstelling naar 20

Elden-De Kandelaar

Kerkgebouw: Den Haagweg 1, tel. 3812252 www.elden-dekandelaar.nl • wijkredactie: Jan van de Lagemaat, [email protected] • predikanten: • ds. Hubertien Oostdijk-van Andel, tel. 3237577 [email protected] • ds. Anja Vogelzang, tel. 3233833, [email protected] • ds. Han Hoekstra, tel. 3618103, [email protected] • predikantensecretariaat: [email protected] • scriba: Wiebe de Jager, tel. 3813796, [email protected] • wijkkas: Elden-De Kandelaar rek.nr NL33INGB0001348696

een ander toe. Eindeloos veel kaartjes heeft ze geschreven naar zieken, altijd weer vragen hoe of het gaat, altijd bezorgd om een ander. Tot eind oktober zat ze iedere zondag in de kerk op haar vaste plek. Ze was 59 jaar getrouwd met Henk Pik, hun huwelijk was helaas kinderloos gebleven, maar de kinderen van haar zus en broer waren altijd welkom, die logeerden graag bij hen. Ook zingen deed ze graag. 21 jaar lang heeft ze liturgieën gemaakt voor de kerken in Zuid, het liedboek kende ze dan ook van voor tot achter. Op 19 december was de afscheidsdienst in de Kandelaar, haar kerk. We hebben volop gezongen en gelezen van het Vaderhuis met de vele woningen, Johannes 14, waar ook voor Ada een plaats is bereid. Veel mensen zullen Ada missen maar in het bijzonder haar man Henk met wie ze zoveel jaar lief en leed gedeeld had. Hem bidden we dan ook vooral Gods nabijheid toe. Op zondag 22 december is overleden Leendert Johannes, Leen, van Telgen op de leeftijd van 81 jaar. Hij woonde Verenwei 48. Leen was al jaren ziek, steeds meer moest hij inleveren, steeds meer werd hij afhankelijk van zijn vrouw Betty, van de thuiszorg, van buren die een helpende hand toestaken. Op zondag, Opstandingsdag, is Leen opgestaan tot een nieuw leven, een leven bij God, maar wel zonder zijn geliefde Betty en niet te vergeten zonder zijn hondje Stippie. 57 Jaar waren Leen en Betty getrouwd, hun huwelijk was helaas kinderloos gebleven, maar de kinderen uit de buurt waren altijd welkom, kwamen ook altijd, logeerden zelfs bij hen. De afscheidsdienst was op zaterdag 28 december op Moscowa, centraal stond daarin psalm 42. We bidden Betty en allen die Leen van Telgen zullen missen, Gods nabijheid toe. ds. Hubertien Oostdijk - van Andel

Diensten in 2014

In het overleg over de komende samenwerking hebben beide kerkenraden van de Salvatorkerk en van Elden-De Kandelaar besloten om in 2014 de volgende diensten gezamenlijk te houden: De week voor Pasen staat bekend als Stille week: Maandag-, dinsdag- en woensdagavond om 19:00 uur Vesperdienst in de Salvatorkerk. Witte Donderdag om 19:30 uur Avondmaalsdienst in de

Salvatorkerk. Goede Vrijdag om 19.30 uur dienst in de Salvatorkerk. Stille Zaterdag om 21.00 uur Paaswake in de Salvatorkerk. Zondag (Paasmorgen) om 10.00 uur Feestelijke Paasdienst in De Kandelaar. Hemelvaartdag om 10.00 uur in de Salvatorkerk. De zondagen in de maand juli om 10.00 uur dienst in De Kandelaar. De zondagen in de maand augustus om 10.00 uur dienst in de Salvatorkerk. De adressen van de kerkgebouwen zijn: Salvatorkerk, Salvatorplein 274, 6832 AH Arnhem (Malburgen), De Kandelaar, Den Haagweg 1, 6843 LP Arnhem (Elderveld). Het complete kerkdienstenrooster 2014 is te vinden op de website www.elden-dekandelaar.nl

Kerstnachtdienst

In De Kandelaar hadden we samen met de wijkgemeente Salvatorkerk een gezamenlijke kerstnachtdienst waarin ds. Pierre Eijgenraam voorging en waarin ook muzikale medewerking werd verleend door de cantorij van de Salvatorkerk.

De Rank (Bonifatiuskerk)

Even omkijken en dan weer vooruit

Terugkijkend op de kersttijd beseffen we hoe goed en sfeervol de vieringen en bijeenkomsten zijn geweest. De kerstmiddag verliep in een fijne en harmonieuze sfeer. Allen die eraan hebben bijgedragen heel hartelijk bedankt! Een bijzondere vermelding verdient ook de aankleding van de kerk en de vele kerststukken, ook in het van Oosterzeehuis. Het is een zegen om iemand met zo’n bijzonder talent in ons midden te hebben. Herman, bedankt! Onze Bonifatiuskerk is als het ware om de sfeervolle diensten heengebouwd. Zeker ook voor de Kerstdienst, want de kerk was bijna vol bezet. Wat een feest! Ook al omdat er gasten van ver in ons midden waren: de Oekraïne en Israël. En toch ook even omkijken naar de kerkdienst van 15 december. Drie mensen werden gedoopt en deden belijdenis. Twee deden belijdenis. Vijf bijzondere momenten in 5 mensenlevens, één groot en bijzonder moment in onze gemeente. We zien er naar uit dit jaar open te blijven staan voor dat wat ons van Boven geschonken wordt. Het is namelijk niet zo, dat wij de gemeente bouwen, maar dat de gemeente gebouwd wordt. Paulus stelt het zó in Ef 2:19 Zo zijt gij dan geen vreemdelingen en bijwoners meer, maar medeburgers der heiligen en huisgenoten Gods, gebouwd op het fundament van de apostelen en profeten, terwijl Christus Jezus zelf de hoeksteen is. In Hem wast elk bouwwerk, goed ineensluitend, op tot een tempel, heilig in de Here, in wie ook gij mede gebouwd wordt tot een woonstede Gods in de Geest. Er is een naadloze overgang tussen uw persoonlijke geloofsopbouw en het gebouwd worden van de gemeente. Ds Vermaat had volkomen gelijk, toen hij zei dat wij hierom moeten bidden. Zonder gebed geen groei. Hiermee is de toon voor 2014 gezet. De erediensten, de Bijbelkringen en andere activiteiten mogen we in dit licht zien.

De Bijbelkringen

De middagbijbelkring, waar het Johannesevangelie wordt besproken gaat natuurlijk gewoon door. Onder leiding van ds Vermaat zal (waarschijnlijk) op 4 februari de volgende middagbijbelkring worden gehouden. De avondbijbelkring zal plaatsvinden op 30 januari. Aanvang half acht in het van Oosterzeehuis. Misschien lukt het om dit voorjaar op een bijzondere wijze

Terwijl de cantorij van de Salvatorkerk nog aan het inzingen was voor de kerstnachtdienst in De Kandelaar, werden de kaarsen aangestoken door koster Hans Vink.

Herv. wijkgemeente De Rank Bonifatiuskerk: Huissensedijk 10, Elden, tel. 3830286 postadres: Huissensedijk 12, 6842 AK Elden (Arnhem) www.gemeentederankarnhem.nl • wijkredactie: hr. Hans Boer, tel. 4437934 [email protected] • predikant: ds. P. Vermaat, tel. 0318–510161 [email protected] • scriba: hr. Hans Boer , tel. 4437934 [email protected] • wijkkas: rek.nr. NL54INGB0001559972 t.n.v. penningmeester De Rank

voortzetting te geven aan de catechisatie. De kerkenraad is hiermee bezig en u krijgt tijdig te horen in welke vorm dit gaat gebeuren.

Koffiedrinken na de dienst

Op veler verzoek zal voorlopig er na elke dienst koffiedrinken zijn. Zij die voor de koffie zorgen hebben deze uitbreiding van onze ontmoetingen mogelijk gemaakt. Waarvoor hartelijk dank!

De kerkenraad

Jacques Ros, René Vos en Dick van Zoest zijn aftredend. Dick heeft aangegeven vanwege zijn leeftijd van herbevestiging af te zien. Het ziet er naar uit, dat naast de herbevestiging er ook enkele nieuwe ambtsdragers zullen worden bevestigd. Natuurlijk zijn we dankbaar en blij met deze ontwikkeling!

Visitatie

Op 19 februari wordt De Rank gevisiteerd. Dat houdt in, dat een predikant en een ambtsdrager van elders op bezoek komen om het reilen en zeilen van de gemeente te bespreken. Dit is een goede instelling binnen de PKN, een mogelijkheid voor iedereen om de dingen aan een neutrale kerkelijke instantie voor te leggen. Vóór dat het gesprek van de visitatoren met de kerkenraad begint krijgt ieder gemeentelid de gelegenheid om onder 6 ogen met de visitatoren te spreken. Dat wil zeggen: positieve of negatieve kanttekeningen te plaatsen bij wat er in de Rank gebeurt. U wordt hierover nog nader geïnformeerd. Hans Boer 21

Evangelisch-Lutherse Kerk

Terugblik op de Kerstdiensten

Feestelijke december-bijeenkomsten mochten we beleven: - Kerstlunch De leden van de Diaconie en de Diaconale werkgroep hadden een heerlijke lunch bereid, de tafels in de ontmoetingsruimte heel feestelijk gedekt. Met elkaar zongen we bekende kerstliederen. Natuurlijk ontbrak het kerstverhaal niet, dat –traditiegetrouw- goed afliep. -Kerstnachtdienst Een als vanouds zeer volle Kerstnachtdienst, met schitterende muziek van vijf koperblazers -wat een feestelijk geluid-, dwarsfluit en orgel. Enthousiaste zang door onze cantorij, door de kinderen van de Koorschool Arnhem en door de vele aanwezigen, in beurtzang en allen samen, in verrassende opeenvolging. Natuurlijk brandde het licht achter het kerstraam, zodat kribbe met Kind, Maria, Jozef, herders en engelen duidelijk zichtbaar waren. Aan het eind gaan we allen met een brandende kaars de kerstnacht in, om het licht te verspreiden! -Kerstdienst Eerste Kerstdag met weer mooie zang en muziek en een vrolijke dienst, waarin de kinderen van de Kinderkerk het kerstspel ‚De eigenwijze harp’ met verve speelden. - Nine lessons & carols Een oecumenische dienst met lessons and carols. Als van engelen zo mooi, klonken de zangtonen van achter uit de kerk. Langzaam traden de Anglican singers naar voren en namen al zingend hun plaatsen in. Afgewisseld met de negen lezingen konden we ons uit volle borst oefenen in het zingen van de Engelstalige carols. Dat viel lang niet altijd mee. Gelukkig werden we ondersteund door zeer overtuigend en zeker niet ingehouden orgelspel en de twee koren. De kerk was bezet met mensen vanuit alle windstreken. Bij het verlaten van de kerk klonken opmerkingen als: ‘een bijzondere ervaring’...en: ‘altijd weer zo mooi...’

Bijzondere ontmoeting in Torgau

Aan het eind van het jaar had ik een bijzondere ontmoeting tijdens een muziekreisje, waarin ik u graag wil laten delen. We bezochten o.a. Torgau, een allerliefst renaissance-stadje aan de Elbe, met prachtig gerestaureerde huizen. Al in de 5e eeuw v.Chr. zou er bewoning zijn geweest. In 1485 vestigden de Saksische keurvorsten zich er in Schloss Hartenfells. Het stadje groeide uit tot een centrum van de Reformatie. Alhoewel in restauratie (i.v.m. de herdenking van de reformatie in 2017) stond het slot indrukwekkend te zijn. De kapel was de eerste protestantse kerk nà de reformatie, door Maarten Luther zelf meeontworpen en ingewijd. In de toen nog katholieke Nicolaikirche vond in 1519 de eerste duitstalige doop plaats en in 1520 werd de eerste duitstalige preek gehouden. We wandelden rond en zie daar café “Herr Käthe”… (zo noemde Luther zijn vrouw). Iets verderop het huis, 22

Evangelisch-Lutherse Kerk kerkgebouw: Spoorwegstraat 8-10, Arnhem www.luthersegemeentearnhem.nl wijkredactie: mw. Elly Muurling tel. 3336657

waar Katharina van Bora, die op de vlucht voor de pest tussen Wittenberg en Torgau verongelukte, in 1552 is overleden. In de Marienkirche is haar graf en aan de wand de grafsteen. Het huis is nu een museum. We zagen het huis met plaquette, waar onder invloed van Luther en Melanchton in 1525 de Torgauer Bündnis werd gesloten, een bondgenootschap tussen de landen Saksen en Hessen, met als doel de verdediging van de reformatie tegen het katholicisme. En basis voor de Augsburgse Geloofsbelijdenis. De oudste zonen van Luther en Melanchton studeerden aan het plaatselijk Johann-Walter-Gymnasium. De gidsen die ons informeerden, hadden het wat moeilijk met de onbekendheid van het stadje, terwijl het toch zo’n belangrijke rol in de reformatie-geschiedenis heeft gespeeld. Wittenberg noemden zij de ‘theologische Lutherstad’ en Torgau de ‘politieke Lutherstad’. Ze vinden dat ze meer aandacht verdienen (wat mij betreft, hebben ze gelijk!) en hopen op meer bezoekers. Ik kan een bezoek van harte aanbevelen; zowel het stadje als de geschiedenis zijn zeer de moeite waard! Je waant je er nog in de middeleeuwen!

Zondag 19 januari, Oecumenische Dienst om 10.30 uur Het Oecumenisch Platform Arnhem Noord Oost begint de gebedsweek voor de eenheid met een oecumenische dienst in onze kerk. Het thema wordt aangedragen door christenen in Canada “Is Christus dan verdeeld?” Onze cantorij verleent medewerking.

Zondag 26 januari, 10.30 uur Cantatedienst “Herr, wie du willt, so schicks mit mir”(BWV 73)

Ons Bachensemble voert op zondag 26 januari deze cantate, die is geschreven voor de derde zondag na Epifanie, uit in onze eredienst. Bach componeerde o.a. deze cantate in het eerste jaar na zijn aanstelling als cantor in Leipzig. De cantate behoort tot de zogenoemde Kerstkring van het kerkelijk jaar, die loopt van de eerste Adventszondag tot de 4e zondag na Epifanie of Driekoningen. Daarna start de Paaskring die de 50 dagen voor en 50 dagen na Pasen omvat. Met deze cantate week Bach af van de standaard cantatevorm, zoals tot dan toe gebruikelijk in Leipzig, zowel qua vorm als qua muzikale bezetting. Zo experimenteerde hij door het openingskoor en het recitatief in het begin van de cantate te integreren.

Leren van Luther op dinsdagavond 28 januari, 19.30 uur

De vijfde en laatste bijeenkomst zal in het teken staan van “Luther en de kerkmuziek” en zal geleid worden door ds. Susanne Freytag uit Groningen. Ieder is welkom! Elly Muurling Grafschrift (zie foto links) Anno 1552 op de 20. december is in God zalig ontslapen alhier in Torgau de achtergebleven weduwe van de heer D. Martini Luther zaliger, Katharina.

Parkstraatgemeente

Parkstraatgemeente

Het nieuwe jaar is net begonnen en daarom wens ik u namens de Parkstraatgemeente nog een voorspoedig, zinvol en inspirerend 2014!

Bij de diensten

Op zondag 26 januari blijven onze kerkdeuren gesloten en worden die van de Doopsgezinde Gemeente in de Waalse Kerk opengezet: dan komen wij om 10.00 uur samen in een wel heel bijzondere dienst: Over grenzen. Onder leiding van Jan Marten de Vries (pianist, componist, kerkmusicus, liedjeszanger en tekstschrijver) zingen we samen uit de door hem samengestelde liedbundel. Naast het samen zingen met de aanwezigen zal Jan Marten de Vries enkele liederen van zijn cd ‘Zie ik jou, je bent er niet’ zingen. Als u mee wilt trekken op deze muzikale wereldreis: wees dan van harte welkom op zondag 26 januari om 10.00 uur in de Waalse Kerk! Zie voor meer informatie over deze dienst pagina 14.

Nieuw diaconaal project

Op 12 januari gaan we in de Parkstraat van start met een nieuw diaconaal project. Dit keer is het een project dichtbij. Het gaat om Stichting Wereldvrouwenhuis Mariam van Nijmegen, een opvangvoorziening voor dakloze vrouwen zonder verblijfspapieren. In Nijmegen vragen elk jaar 20 tot 30 van deze vrouwen hulp. Zij lijden onder stress en gezondheidsproblemen. Dit leidde ongeveer een jaar geleden tot de oprich-

Eglise Wallonne

Terugblik advents-/kerstviering

Op 22 december vierden wij een feestelijke adventsviering op de drempel van het kerstfeest. Met bekende kerstliederen, een aantal solistische noëls en een pastorale van Corelli, gespeeld op fluit en kistorgel, werd het kerstevangelie van Matteüs (!) omlijst. Daarna smaakte de glühwein extra goed.

Bij de kerkdienst

De volgende kerkdienst is op zondagmiddag 26 januari. Voorganger is ds. Roger Dewandeler uit Dordrecht. Aan deze dienst werken hoboïste Lidia van der Vegt en organist Wim Roelfsema mee. In het liturgieboekje zijn Nederlandse vertalingen van de teksten opgenomen. Op onze website www.waalsekerkarnhem.nl vindt u actuele informatie over de Waalse gemeente en overigens ook over culturele activiteiten in het kerkgebouw.

Canto ostinato met Cello8tet Amsterdam

Eén zo’n activiteit is het concert van donderdag 23 januari om 20.15 uur. Dan speelt het Cello8ctet Amsterdam het werk Canto Ostinato van Simeon ten Holt. De naam van componist Simeon ten Holt is inmiddels synoniem met zijn compositie Canto ostinato; een werk dat – ik citeer de website van het Amsterdamse concertgebouw - niet meer uit het Nederlandse muziekleven weg te denken is. Elke uitvoering van het werk is een happening. Elke uitvoering is ook uniek, omdat Ten Holt in Canto ostinato de musici veel vrijheden en keuzes laat. Ook legde Ten Holt de instrumentatie niet vast. Op 23 januari wordt het stuk gespeeld door acht celli. Op de website van het octet staat

Aanvang diensten 10.15 uur tenzij anders aangegeven.

Samenwerkingsverband Remonstranten en Vrijzinnige Protestanten Kerkgebouw: Parkstraat 31a / Kastanjelaan 22e www.parkstraatgemeente.nl • predikant: ds. Marieke Fernhout [email protected] • wijkredactie: Els van Essen [email protected]

ting van het Wereldvrouwenhuis, dat op professionele wijze geheel wordt gerund door vrijwilligers. De vrouwen wordt tijdelijk een veilige plek geboden, waar ze drie tot vier maanden uit kunnen rusten. Daarbij krijgen ze medische verzorging en goede begeleiding, gericht op het versterken van de eigen kracht en zelfredzaamheid. Er wordt individuele begeleiding geboden en ook allerlei lessen, zoals Nederlandse lessen, creatieve lessen, weerbaarheidsles, dansles enz. Er is opvang voor 7 vrouwen en een logeerplek voor 3 vrouwen, die nog wat steun nodig hebben. Er waren in het eerste jaar vrouwen uit Armenië, Azerbeidzjan, Sierra Leone, Eritrea, Ethiopië, Ivoorkust, Guinee, Iran en Turkije. Er zijn 30 vrijwilligers, die met deskundigheid met dit project bezig zijn. Dus geen betaalde krachten, maar er is uiteraard geld nodig om alles draaiende te houden. Daar hopen we als Parkstraatgemeente ons steentje aan te kunnen bijdragen. Voor meer informatie kunt u kijken op de website: www.wereldvrouwenhuis.nl. En op Facebook: www.facebook.com/wereldvrouwenhuis. Els van Essen

Eglise Wallonne / Waalse Kerk Arnhem

www.waalsekerkarnhem.nl • kerkgebouw: Gasthuisstraat 1,

6811 BS Arnhem naast het politiebureau, tel.4435268 • wijkredactie: Martin Kas, tel. 3703302, e-mail: [email protected]

• verhuur kerkgebouw: Corinne de Zeeuw, telefoon 06–18190472 e-mail: [email protected] • contactpersonen: Martin Kas, tel. 3703302,

Elfriede ter Schegget, tel. 3816695 en Anke de Man, tel. 055–3563189.

er het volgende over: Veel liefhebbers van het werk gebruiken Canto om geïnspireerd te raken, te mediteren of te rusten. Tijdens concerten heeft het stuk een sociaal element: het publiek beleeft het stuk als groep, ondergaat de lange en ontroerende lijnen met elkaar. Martin Kas

23

Het parkeerterrein bij de Salvatorkerk wordt vernieuwd.

KENNIS EN ERVARING, BIJ U IN DE BUURT! Aan een eerste vrijblijvend gesprek zijn geen kosten verbonden. NOTARISKANTOOR OCKHUYSEN Kronenburgsingel 60, 6831 gx Arnhem tel. 026 – 320 10 00 www.notarisockhuysen.nl

FRANSEN BV 026 - 364 86 44 Bezoek onze Shellshop en spaar airmiles terwijl u tankt. Winkelcentrum Presikhaaf

EVANGELISCHE BOEK- EN MUZIEKSHOP “DE WEGWIJZER” VOOR UW: BIJBELS - KAARTEN - CD’s - DVD’s - CADEAU’s Adres: Croydonplein 418, 6831 LN Arnhem Tel. 026 – 323 12 88 Achter winkelcentrum Kronenburg. Gratis parkeren.

Open: dinsdag t/m vrijdag van 09.30 – 17.00 uur zaterdag van 09.30 – 16.30 uur www.wegwijzerarnhem.nl

[email protected]

Bij Monuta Arnhem krijgt u alle ruimte voor uw wensen. Wij zijn er voor u. Voor, tijdens en na de uitvaart.

We zijn 24 uur per dag bereikbaar op 026 - 442 42 25. Ook als u niet bij ons verzekerd bent. U kunt ons uitvaartcentrum bezoeken op de Eimerssingel West 7 te Arnhem, of op www.monuta.nl

Ouderenzorg zoals u dat wenst

Zorgcentrum Vreedenhoff is gelegen in een bosrijke omgeving in Arnhem aan de Velperweg. Het biedt 235 ouderen aangename woonruimte en uitstekende verzorging, waaronder een aparte Woonafdeling Dementie. Thuiswonende ouderen vinden bij Vreedenhoff voorzieningen als Dagverzorging, Dagopvang Dementie en Thuiszorg. Voor al haar cliënten organiseert Vreedenhoff talrijke activiteiten om het verblijf in het zorgcentrum zo aangenaam mogelijk te maken. Maatstaf voor zorg en aandacht is de vraag van de bewoner zelf; altijd wordt gekeken naar wat hij of zij zelf kan. Gemotiveerde verzorgenden, verpleegkundigen en activiteitenbegeleiders staan hiervoor garant. Verder werkt Vreedenhoff met eigen deskundigen als een gerontopsycholoog, ergotherapeut, fysiotherapeut en geestelijk verzorger. Vreedenhoff is een christelijke instelling, geworteld in de protestantse traditie wordt de oecumene een warm hart toegedragen en staat open voor elke levensopvatting. Meer informatie en contact: Vreedenhoff, Esperantolaan 2, 6824 LV Arnhem 026 – 384 65 00 [email protected] www.vreedenhoff.nl