Kennishiaten en onderzoek Oncologische revalidatie in Nederland: een overzicht
Dr. Miranda J. Velthuis Adviseur Integraal Kankercentrum Nederland
Historisch perspectief: onderzoek oncologische revalidatie in Nederland 1996: Eerste revalidatieprogramma voor kankerpatienten in Nederland: Herstel & Balans
2011: Evidence based richtlijn Oncologische revalidatie gereed
Historisch perspectief: proefschriften oncologische revalidatie in Nederland 2008 Cognitieve gedragstherapie na afloop behandeling kanker Gielissen
2007-2008 Revalidatie na afloop behandeling kanker Van Weert, May, Korstjens 2009 Fysieke training na afloop behandeling kanker De Backer
2011 Cognitieve gedragstherapie tijdens behandeling kanker Goedendorp
2010 Revalidatie na afloop en tijdens behandeling kanker Velthuis
Revalidatie na afloop behandeling van kanker (1) • 1997-2006: Nationale database Herstel & Balans, pre-test/post-test • N=658, 78% vrouw, leeftijd 18-75 (51)
• Effecten: • toename kwaliteit van leven, afname vermoeidheid • revalidatie haalbaar in heterogene groepen • patiënttevredenheid: 8.9 (0-10) (Korstjens, 2008)
Revalidatie na afloop behandeling van kanker (2) Pilot Oncorev beschrijvende studie • n=81, 84% vrouw, gem leeftijd 52 jaar • Toename kwaliteit van leven, spierkracht, conditie, afname vermoeidheid, (van Weert, 2007) 2002-2008: Multicenter RCT Oncorev • fysieke training vs fysieke training + problem solving educatie • N=209, 62 controls, 86% vrouw, leeftijd 18-74 (50) • toename kwaliteit van leven, afname vermoeidheid op korte en lange termijn • effect training = training + educatie (May, 2008)
Fysieke training na afloop behandeling van kanker Beschrijvende studie hoog intensieve krachttraining gecombineerd met intervaltraining (n=68) • Korte termijn effect:verbetering van spierkracht, cardiopulmonaire functie, kwaliteit van leven en vermoeidheid (de Backer, 2009). Na 1 jaar: trainingsgroep (n=49) vs vergelijkbare groep patienten (chemotherapie, zelfde periode) (n=22) • effecten zelfde als direct post-interventie. • spierkracht significant hoger in trainingsgroep (de Backer, 2009)
Revalidatie na afloop en tijdens behandeling van kanker 2010: nationale database Herstel & Balans, pre-/post-test • n=1236, 73% vrouw, gemiddelde leeftijd 50 (SD 9,6) • Bewegingsangst beinvloed ervaren global health status voor en na revalidatie • Bewegingsangst vermindert na revalidatie met graded activity bij hoge score voor revalidatie (Velthuis, 2010)
2010: meta-analyse, 18 RCT’s, n=1109 • Fysieke training, onder supervisie, tijdens de behandeling van borstkanker leidt tot verminderd optreden van vermoeidheid (Velthuis, 2010)
Cognitieve gedragstherapie na afloop behandeling van kanker
RCT Cognitieve gedragstherapie (CGT) 6 mnd vs wachtlijstcontroles (n=112, minimaal 1 jaar na afronden kankerbehandeling, geen recidief) • CGT effectiever dan wachtlijst voor verbetering in vermoeidheid en psychisch welbevingen • Meer dan driekwart van de patiënten ervaart na CGT geen extreme vermoeidheid meer. (Gielissen, 2008)
Cognitieve gedragstherapie tijdens behandeling van kanker Multicenter RCT (n=220 (verschillende maligniteiten)) Korte verpleegkundige interventie (VPI, 2 sessies) vs cognitieve gedragstherapie (CGT, 10 sessies) vs controle • Effect op vermoeidheid: CGT > controle VPI = controle • >50% blijkt vermoeidheid tijdens de behandeling zonder extra begeleiding te kunnen hanteren (Goedendorp, 2011)
Richtlijnen/position stands oncologische revalidatie • American cancer guidelines for cancer survivorship (Doyle et al., 2006) • Australian Association of Exercise and Sports science exercise guidelines for cancer survivors (Hayes et al. 2009) • American College of Sports Medicine Roundtable on Exercise Guidelines for Cancer Survivors. Schmitz et al. Medicine & Science in Sports & Exercise. 42(7):1409-1426, 2010. • Nederlandse richtlijn Oncologische revalidatie http://www.oncoline.nl/
Richtlijnen/position stands oncologische revalidatie • American cancer guidelines for cancer survivorship (Doyle et al., 2006) • Australian Association of Exercise and Sports science exercise guidelines for cancer survivors (Hayes et al. 2009) • American College of Sports Medicine Roundtable on Exercise Guidelines for Cancer Survivors. Schmitz et al. Medicine & Science in Sports & Exercise. 42(7):1409-1426, 2010. • Nederlandse richtlijn Oncologische revalidatie http://www.oncoline.nl/
Kennishiaten fysieke training ACSM (1) • Specifieke uitkomstmaten: - Botdichtheid, metabole en cardiovasculaire uitkomstmaten, recidief, overleving • Kosteneffectiviteit - Herstel van volledig functioneren, kostenbesparing door voorkomen late effecten • Aandacht voor - ‘attention control’ en ‘adverse events’ en moderende effecten (ziektestadium, behandeling, prediagnostische factoren)
Kennishiaten fysieke training ACSM (2) • Populatie: specifieke aandacht voor - etnische minderheden, lager opleidingsniveau, lagere sociaal economische status - andere diagnoses (bv colon, gynaecologische, haematologische kankers) • Dosis-respons relatie fysieke training tijdens en na afloop van behandeling
Kennishiaten oncologische revalidatie: richtlijn Oncologische revalidatie Kennis over: 1. achterliggende mechanismen van de langdurige bijwerkingen en late effecten van de behandeling van kanker 2. effectiviteit en doelmatigheid van verschillende vormen van oncologische revalidatie. 3. determinanten die de keuze voor bepaalde oncologische revalidatieprogramma’s bepalen
Kennishiaat 1 Kennis over achterliggende mechanismen van de langdurige bijwerkingen en late effecten van de behandeling van kanker • Leidt tot: beter onderbouwde keuze en (kosten)effectievere behandeling • Nodig: fundamenteel onderzoek naar mechanismen langdurige bijwerkingen en late effecten. Prioriteit: langdurige vermoeidheid bij overlevers van kanker
Kennis over achterliggende mechanismen langdurige bijwerkingen en late effecten: Profiel studie • Doel: inzicht in gevolgen van kanker voor (kwaliteit van) leven van patiënten die kanker hebben of hebben gehad. • Longitudinale studie: online vragenlijsten (2 tot 4 keer per jaar) naar zowel positieve als de negatieve gevolgen van kanker • Integraal Kankercentrum Zuid, Universiteit Tilburg, ziekenhuizen Noord Brabant en Noord Limburg
Kennis over achterliggende mechanismen langdurige bijwerkingen en late effecten: • Exploratieve studie: (neuro)fysiologische determinanten vermoeidheid bij overlevers van kanker (> 1 jaar) (Prinsen) • September 2008 – oktober 2012 Niet vermoeiden >1 jr na behandeling Vermoeiden >1 jaar na behandeling
Cognitief gedragsmatige therapie (6 mnd) Wachtlijst (6 mnd)
Baseline ----------------------------------------- na 6 mnd • MR-imaging en MR-spectroscopie hersenen, oppervlakte EMG-onderzoek bovenarm en maximale inspanningstest • Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid (NKCV)
Kennishiaat 2 Kennis over effectiviteit en doelmatigheid van verschillende vormen van oncologische revalidatie. • Leidt tot: zorg op maat, doelmatiger en effectiever • Nodig: onderzoek bij andere diagnoses dan borstkanker, in alle fasen behandeltraject. vergelijken verschillende vormen oncologische revalidatie
Effectiviteit en doelmatigheid oncologische revalidatie: EVA-studie • effectiviteit cognitieve gedragsmatige therapie en training op menopauzale symptomen bij patiënten na behandeling van borstkanker in de menopauze • RCT: CBT vs training vs CBT en training • Eind 2010 afgerond • Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis (KWF, Pink Ribbon, IKNL locatie Amsterdam) Duijts et al. BMC Womens Health 2009
Effectiviteit en doelmatigheid oncologische revalidatie: REACT-studie • (kosten)effectiviteit training na chemotherapie van patienten met borst-, darm-, eierstokkanker of lymfomen (in opzet curatief) • RCT: hoog intensieve kracht- en conditietraining (onmiddellijke start vs wachtlijst controle) vs laag intensieve kracht- en conditietraining (onmiddellijke start vs wachtlijst controle) • start inclusie maart 2011 • Maxima Medisch Centrum, Veldhoven (A-Care)
Kampshoff et al. BMC Cancer 2010
Effectiviteit en doelmatigheid oncologische revalidatie: Exist-studie • (kosten)effectiviteit training na autologe stamceltransplantatie bij multipel myeloom of lymfoom • N=120 • RCT: hoog intensieve kracht- en intervaltraining (18 weken) vs controlegroep • start inclusie maart 2011 • Academisch Medisch Centrum Amsterdam (A-Care) Persoon et al. Ned Tijdschrift voor Hematologie 2010
Effectiviteit en doelmatigheid oncologische revalidatie: Paces-studie • (kosten)effectiviteit training tijdens chemotherapie • N=360 patienten met borst- of darmkanker • RCT: Laag intensief bewegingsprogramma thuis vs hooginstensief bewegingsprogramma begeleid vs controlegroep • start inclusie april 2010 • Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis Amsterdam (ACare) Van Waart et al. Ned Tijdschrift voor Oncologie 2011
Effectiviteit en doelmatigheid oncologische revalidatie: PACT-studie • (kosten)effectiviteit training tijdens chemotherapie • N=300 patienten met borst- of darmkanker • RCT: Fysieke training (18 wk begeleid) vs controlegroep • start inclusie januari 2010 • Integraal Kankercentrum Nederland/UMC Utrecht en Maastricht (ZonMw/KWF) Velthuis et al. BMC Cancer 2010
Kennishiaat 3 Kennis over determinanten die de keuze voor bepaalde oncologische revalidatieprogramma’s bepalen • Leidt tot: zorg op maat, doelmatiger en effectiever, meer gezondheidswinst patient • Nodig: registratie gegevens intake oncologische revalidatie en toewijzing revalidatiemodules onderzoek naar gebruiksvriendelijkheid en effectiviteit beslisboom
Kennis over determinanten die de keuze voor revalidatieprogramma’s bepalen: Polaris studie • Doel: kwaliteit van leven verbeteren van patienten met kanker door optimaliseren oncologische revalidatie op maat Database van internationaal beschikbare RCT’s: meta-analyse Onderzoeken wat voor wie werkt onder welke omstandigheden Predictiemodel bouwen voorspellen welke interventie het meest succesvol zal zijn • L. Buffart, Alpe d’Huzes
Doel: Oncologische revalidatie standaardzorg
Dank voor uw aandacht
