Kalahari Woestijn Juli 2015 Casus Locatie: Kalahari woestijn (Tswana of Setswana voor Grote Dorst) Situatie: De 4x4 stopt ermee door gebrek aan brandstof Uitgewerkt door Aleid Verhaart als opdracht voor de Survival instructeurs opleiding
Ik ben onderweg van Windhoek, wat in Namibië ligt, naar de stad Gaborone In Botswana. Ik ben natuur fotograaf en wil heel erg graag de diversiteit aan dieren die in de Kalahari woestijn leven vast leggen. De winter is hiervoor een goede periode. Halverwege mijn reis, inmiddels behoorlijk ver van de gebaande paden, valt de motor uit van mijn 4x4…. Geen brandstof meer! Door alle opwinding van deze geweldige reis en de drukte van het voorbereiden ervan ben ik vergeten mijn extra jerrycan mee te nemen, geen schoonheidsfoutje maar gewoon DOM, zeker in dit soort gebieden! Gelukkig heb ik mijn jerrycan met extra water wel bij mij! Ik sta midden op een dorre vlakte waar alles wat groeit niet hoger is dan ongeveer 30 cm, geen schaduw dus! Ik kan wel alles van ver weg zien aankomen, dat is het voordeel van de leegte om mij heen. Ik heb wat eten bij me, een jerrycan water en nog wat andere troep waar ik toch maar snel doorheen moet gaan om te kijken wat bruikbaar is. Het is al in de namiddag en ik weet dat de zon al voor 6 uur ondergaat, ik moet dus snel bedenken hoe ik comfortabel de nacht door ga brengen want ik weet dat de nachten koud zijn in de winter!
De Kalahari woestijn werd bewoond door De San, Bosjesmannen in de volksmond. Het woord San komt van Saran wat 'verzamelen' betekent en dus erg kenmerkend is voor De San aangezien het uitmuntende jagers en verzamelaars waren. In Botswana worden De San meestal Basarwa genoemd wat 'horigen' betekent, mensen zonder land en vee! Er leven nog zo'n 100.000 San afstammelingen in zuidelijk Afrika, niet allemaal zijn ze volbloed Bosjesmannen, er zijn ook huwelijken geweest tussen San en andere stammen. Het is nu vrijwel onmogelijk voor De San om te overleven door alleen jagen en verzamelen. Hun leef ruimte wordt steeds kleiner, voorheen konden ze nog zonder enige problemen de grens van bijvoorbeeld Namibie naar Botswana oversteken maar nu komen ze Botswana niet meer in. Noodgedwongen zijn er nu dus steeds meer veehouders onder De San en verblijven ze steeds meer op een plek.
KLIMAAT De Kalahari woestijn is eigenlijk een halfwoestijn. Door de grote van de woestijn, ongeveer 900.000 vierkante km in zijn geheel waarvan 500.000 vierkante km het centrale deel vormt, is het een zeer gevarieerd gebied met steppe en savanne klimaat. Het is een overgangsklimaat tussen een subtropisch klimaat en een woestijnklimaat. De begroeiing is laag, wat grassoorten, struiken en weinig bomen, maar er zijn ook zandvlaktes zonder begroeiing. De bodem van een halfwoestijn bestaat voornamelijk uit zand en stof.
Door de wat hogere ligging van de woestijn (gemiddeld 800 tot 1200 meter) is de temperatuur in de zomer iets milder dan in bijvoorbeeld de Sahara. In de winter maanden, voornamelijk juni tot en met augustus, kan het 's nachts vriezen. Overdag is de temperatuur gemiddeld zo'n 30 graden maar in de felle zon loopt dat al snel op tot boven de 40 graden. De grafieken geven wel aan dat de temperaturen wat verschillen in de Kalahari. In het noord/oosten is het klimaat sub-humide met savanne en zout vlaktes. In het zuid/westen is het klimaat veel droger. Ooit was de Kalahari woestijn veel natter, misschien waren er wel grote meren…. In ieder geval is er nog steeds een groot water basin onder de Kalahari; De Dragon's Breath Cave is een van de grootste gedocumenteerde ondergrondse meren op deze planeet! Er valt gemiddeld tussen de 200 en 400 millimeter neerslag per jaar. Dit valt voornamelijk in de zomer maanden en de wegen zijn dan veel minder goed begaanbaar dan in de droge wintermaanden. Het enige permanente oppervlakte water in en om de Kalahari is de rivier Boteti.
januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december = 0-5 mm ●
gemiddelde maximum
temperatuur (°C)
gemiddelde minimum temperatuur (°C)
gemiddeld aantal uren zon per dag
gemiddeld aantal dagen neerslag per maand
33 32 31 28 25 22 23 26 29 31 32 32
20 19 17 14 8 5 5 7 12 16 18 19
9 8 8 8 9 9 10 10 10 9 9 8
10 9 7 6 2 1 0 1 2 6 8 9
= 6-30 mm ●
= 31-60 mm ●
= 61-100 mm ●
= 101-200 mm ●
gemiddeld aantal mm neerslag per maand
= meer dan 200 mm
gemiddelde zee temperatuur (°C)
n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
OVERHEERSENDE WINDRICHTING Er zijn twee overheersende windrichtingen in de Kalahari. De Kalahari ligt in de Intertropische Convergentie Zone (ITCZ) dit wordt ook wel de Doldrums genoemd.
Op de paardenbreedten ongeveer tussen 25˚ en 45˚ graden bevinden zich hoge druk gebieden die grenzen aan de westenwind zone (westerlies) zowel op het noordelijk als zuidelijk halfrond. Ze vormen een gordel rond de aarde met onderbrekingen onder meer door thermische depressies boven Azië, Noord Afrika en Noord Amerika. De hoge druk gebieden vormen een belangrijk onderdeel van de algemene circulatie, terwijl de ligging van de subtropische straalstroom een grote invloed op het ontstaan ervan heeft. Er is een verschuiving in de intensiteit en de ligging omdat het hoge druk gebied de seizoenen en de zon volgt met een vertraging van ongeveer 6 tot 8 weken. Door de dynamische hoge druk gebieden is het weerbeeld doorgaans droog
dus weinig neerslag, warm, weinig wind of bewolking. Daardoor zijn er op de paardenbreedten uitgestrekte woestijn gebieden te vinden zoals de Sahara, het Arabische schiereiland, de Kalahari woestijn en grote delen van Australië. De continentale passaat winden zorgen grotendeels voor het droge seizoen en de rest van de Kalahari valt onder de maritieme passaat winden. De gele vlakken op de onderliggende kaart geven aan waar alle halfwoestijnen gebieden zich bevinden op de wereld.
ZONSOPGANG EN ZONSONDERGANG (voor iedere 1e van de maand) Dit zijn de zonsopgang en zonsondergangs-tijden voor Gaborone in Botswana. De Kalahari is groot en er is verschil in deze tijden, afhankelijk van het gebied waar je bent. De zon gaat redelijk snel onder maar niet zo snel als vlakbij de evenaar. Het zal zo ongeveer 30 a 40 minuten schemeren voor dat het echt donker is. Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December
Zon op 5.30 5.53 6.11 6.25 6.38 6.53 7.01 6.52 6.26 5.55 5.28 5.18
Zon onder 19.08 19.06 18.45 18.14 17.48 17.35 17.39 17.52 18.05 18.16 18.31 18.52
Daglengte 13.38 13.12 12.33 11.48 11.09 10.41 10.38 11.00 11.38 12.20 13.03 13.33
FAUNA De Kalahari is een van de dunst bevolkte gebieden op aarde, weinig mensen maar des te meer dieren! Er is een grote diversiteit aan zeer uiteenlopende
dieren zoals: Leeuwen, Zebra's, Nijlpaarden, Apen, Slangen, Stokstaartjes, Antilopen, Springbokken, Olifanten, Buffels, Luipaarden, Vogels, Stekelvarkens, Wilde Zwijnen… etc. In de droge winter maanden zijn dieren veel om en rond de plekken te vinden waar water is. In de natte zomer maanden hebben veel dieren jongen en is er veel meer water voorradig waardoor de dieren zich uitspreiden. Dieren met jongen kunnen gevaarlijk zijn, elk dier zal zijn nakomelingen willen beschermen en dat kan problemen veroorzaken! Altijd proberen zoveel mogelijk afstand te houden is het beste. Mocht er toch een aanval zijn van bijvoorbeeld een kudde jonge mannetjes Olifanten of Nijlpaarden dan is veel lawaai maken en veel lichamelijke beweging een manier om de dieren af te schrikken. Ook dieren laag bij de grond zijn gevaarlijk! Slangen en Schorpioenen bijvoorbeeld. Probeer altijd dichte hoge schoenen te dragen en als je die niet hebt is het raadzaam niet door hoog gras of begroeiing te lopen of in ieder geval heel voorzichtig en bewust te lopen.
FLORA Een halfwoestijn heeft niet zo heel veel begroeiing. Het is veel gras en braam achting begroeiing, doornstruiken en Acacia bomen ook wel de Kameel Doorn boom genaamd. De Kameel Doorn boom is belangrijk in het ecosysteem van de woestijn, het produceert voedingsstoffen voor andere planten die weer voor schaduw en eten zorgen voor veel dieren. Andere bomen in de Kalahari zijn de Sleedorn, Cluster-Blad Zilver en de Shepard's boom. In het uzid westen van de Kalahari waar het droger is zie je weer veel meer de Hoodia cactus. De Hoodia cactus wordt door de San gebruikt als dorstlesser en het stilt de honger. Er is een soort wortel achting meloen waar de San water uit haalt. Het is een van de plekken waar altijd vocht te vinden is in de woestijn.
WAT WEL EN WAT NIET TE DOEN Voor extreem droge en erg afgelegen gebieden geldt eigenlijk altijd: Blijf bij je auto, ga niet lopen! Het voelt tegenstrijdig om ergens in de 'middle of nowhere' te blijven zitten en te wachten, toch is al meerdere malen gebleken dat de overlevingskans aanzienlijk hoger is als je niet in de brandende zon gaat lopen om te proberen de bewoonde wereld te bereiken, maar je krachten spaart en je beschermt tegen de hitte. Zorg dat je een schaduw plek creëert en dat je water opvangt of verkrijgt uit de omgeving als dat mogelijk is. Het beste is om 's avonds en 's nachts actief te zijn, indien nodig, omdat het veel kouder is en je dus minder vocht verliest. Dit kan daarin tegen wel ook weer gevaarlijk zijn omdat sommige dieren 's nachts jagen en veel actiever zijn. Met een auto ( of die rijdt of niet) heb je onderdak, maak daar gebruik van! Het is veiliger omdat je binnen ligt en je ligt van de grond af.
