k Projectleiders Beter Presteren leggen accenten k Cijfers vertellen niet het hele verhaal k Het succes van de Heemskerkschool Kookles is ook rekenen

10_11 k Projectleiders Beter Presteren leggen accenten k Cijfers vertellen niet het hele verhaal k Het succes van de Heemskerkschool >

- - - - - - - Rotterdams Onderwijs Magazine

‘Zomerschool belangrijker dan uitslapen’

‘Kookles is ook rekenen’

‘Meneer Aret is lief, aardig en eerlijk’

oktober _ nr. 04 _ jaargang 34

van de redactie

Gestart Het programma Beter Presteren ging aan het begin van dit schooljaar officieel van start. Op de Dr Woltjerschool in Bospolder werd de aftrap van groep nul verrijkt met een optreden van onderwijswethouder Hugo de Jonge. (pag. 28) Een andere groep nul kreeg een vliegende start. De Catamaran in Lombardijen doet namelijk al langer mee met een landelijk experiment. Lees over de ervaringen van ’peuterspeelzaal-leraar’ Mieke van Lingen. (pag. 10) Een landelijk experiment loopt er ook voor de vakantieschool. De Wereld op Zuid in Zuidwijk maakt daar al een paar jaar dankbaar gebruik van. Leerling Nuca: ‘Wat we op school krijgen, wordt hier vaak herhaald zodat je het niet meer vergeet’. (pag. 14) Ook ISO (intensieve schoolontwikkeling) is weer van de partij in het ROM. Nu als project van Beter Presteren. We gingen kijken hoe deze kwaliteitsimpuls uitwerkt op basisschool Ibn-I Sina in Charlois. (pag. 6) De start van de nieuwe fase in het Rotterdams onderwijsbeleid gaat gepaard met een lichte restyling van het uiterlijk en de inhoud van het ROM. Het blad sluit hiermee nog meer aan bij de actualiteit en de praktijk van alle dag. Twee nieuwe rubrieken dragen dat speciaal uit: ’Estafette’ en ’Topklassen Tweespraak’. Bij de eerste geven leraren elkaar het stokje met een brandende vraag door (pag. 22) en bij de tweede wisselen een basisschoolleerkracht en een vo-docent hun ervaringen uit rond thema’s van het Topklassen-arrangement. (pag. 24)

agenda 13 oktober ELST

conferentie Go vmbo: Dag van het vmbo www.govmbo.nl 26 oktober (start) ROTTERDAM

cursus Interne Cultuurcoördinator basisschool www.kc-r.nl 26 oktober en 2 november ROTTERDAM

cursus Decemberliedjes www.kc-r.nl 27 oktober ROTTERDAM

managementtraining ruimte voor talent, ruimte voor wetenschap en techniek www.cedgroep.nl 1 november JAARBEURS UTRECHT

1e jaarcongres Het Jonge Kind www.hetjongekind.nl 7 november (start) AMERSFOORT

cursus Doe meer met Europees Referentiekader en ICT www.cps.nl 9 november (start) ROTTERDAM

wilt u ADVERTEREN IN HET ROM?

Mail naar [email protected].

colofon Rotterdams Onderwijs Magazine voorlichtings- en opinieblad voor onderwijs, educatie, vorming, opleiding en training in Rotterdam. Gratis voor personeel van voorscholen, primair en voortgezet onderwijs in Rotterdam. 34e jaargang -- nr.4 -- oktober 2011 ISSN 1386-2863 -- Verschijnt vijf keer per jaar -- Oplage 7000 Losse nummers € 6,- Abonnement € 30,- (opzeggingen vóór 1 november) Uitgave Stichting de Meeuw Redactie Irene van Kesteren, Lydia den Ouden, Goverdien Philips, Willem Bijl (hoofd- en eindredactie) Redactie-adres Postbus 61055 -- 3002 HB Rotterdam -- telefoon 010 4863022 -fax 010 4866455 -- e-mail [email protected] Grafische vormgeving Trichis Vormgeving BNO -- Rotterdam Foto cover Jan van der Meijde Druk Veenman Drukkers -- Rotterdam © Stichting de Meeuw 2|

Rotterdams Onderwijs Magazine --- 10 | 11

cursus Brein en bewegen www.cedgroep.nl/cursussen 11 november ROTTERDAM

conferentie Over passend en opbrengstgericht werken in het VO www.cedgroep.nl/cursussen 22 november UTRECHT

studieochtend Rechten en regels bij aanname en ontslag van personeel www.avs.nl

inhoud 02 agenda 06 kwaliteitsimpuls Team basisschool Ibn-i Sina spijkert vaardigheden bij

4_ Projectleiders Beter Presteren leggen accenten Over het wat, hoe en waarom van hun verbetertrajecten voor de komende vier jaar R

08 estafette

Twee VM2-docenten wisselen ervaringen uit: wil je deze leerlingen boeien dan moet het leuk zijn

10 mijn vak Mieke van Lingen pioniert met groep nul op De Catamaran: ‘Zien in welke ontwikkelingsstap het kind zit’

15

column Pico Bello Spiderman, soep en muziek

16 de klas van...

14_ VAKANTIESCHOLEN VERHOGEN kans op betere schoolresultaten ‘Liever hier om goed te leren voor de middelbare school dan in Marokko op het strand’ O

Xavier Aret, docent vmbo 2a op G.K. Van Hogendorp

18 column GLR Iedereen begrijpt het toch!l

20 opbrengstgericht werken Basisschool Emmaus: resultaatgericht werken en breed ontwikkelingsaanbod gaan prima samen

22 opbrengstgericht werken Cluster 4-school Mr. Schats werkt aan meer opbrengst van taal en lezen

26 naschoolse lessen

24_ CIJFERS VERTELLEN NIET HET HELE VERHAAL Eerste van vijf delen ‘Topklassen Tweespraak’ waarin Hélène de Jong en Florence Weytingh hun ervaringen uitwisselen R

Playing for Success in De Kuip: beter presteren dankzij ’wow-omgeving’ Feyenoord

26 doorlopende leerlijnen

Onderwijswethouder Hugo de Jonge geeft het officiële startschot voor de ontwikkeling van groep nul

32 veldwerk Marjan van Dijl: zorgcoördinator

vso De Piloot

25_ Het succes van de Heemskerkschool Winnaar van ontwerpwedstrijd Groene Schoolpleinen bijt spits af van nieuwe reeks met schoolsuccessen O

10 | 11 --- Rotterdams Onderwijs Magazine

|3

ZZZZZZZZZZZZZZZZZ ZProjectleiders ZZZZZZZZZZZZZZZZ ZZZZZZZZZZZZZZZZZ ZBeter Z Z Z Z ZPresteren ZZZZZZZZZZZ Annette Diender Ouderbetrokkenheid [email protected] 06 11519363 ‘Ouders zijn in Rotterdam op vele manieren betrokken bij het onderwijs van hun kinderen. Ze verrichten handen spandiensten, hebben zitting in inspraakorganen als de MR en onderhouden contact met de school over de leerprestaties van hun kinderen. Bij Beter Presteren leggen we nadruk op dit laatste aspect: de samenwerking tussen school en ouders om gezamenlijk de onderwijsloopbaan van het kind te ondersteunen. Van groot belang omdat wetenschappelijk onderzoek uitwijst dat onderwijsondersteunend gedrag van ouders belangrijk is voor een succesvolle onderwijscarrière. Dit betekent extra aandacht voor het contact tussen school en ouders over het individuele kind en zijn of haar toekomstperspectief en nadruk op wederzijdse betrokkenheid. Betrokkenheid van ouders bij school maar ook van school bij de thuissituatie van leerlingen. Elke school bepaalt voor zichzelf welke stap gezet wordt om vooruitgang te boeken. Het project ouderbetrokkenheid geeft inzicht in mogelijke interventies en succesvolle praktijkervaringen om samenwerking met ouders te verbeteren en onderwijsondersteunend gedrag van ouders te stimuleren.’

onderwijsprestaties te verbeteren, zodat talent van leerlingen optimaal ontwikkeld wordt. Het arrangement is voor scholen die voldoende tot goed functioneren, maar denken dat er nog meer uit te halen valt. Bij deelnemende scholen komt twee keer per jaar een delegatie van het Topklassenteam langs voor een reflectiegesprek. Het team bestaat uit onafhankelijke onderwijsexperts die de situatie van de school snel in kunnen schatten en van advies kunnen voorzien. In het reflectiegesprek staan ambities, plannen, acties en resultaten van de school centraal. De leden van het Topklassenteam stellen zich op als kritische vriend en houden de school een spiegel voor. De centrale focus van het Topklassenarrangement is resultaatgericht werken. De verwachting is dat scholen door de verworven inzichten nog beter in staat zijn hun onderwijsaanbod af te stemmen op de behoeften van hun leerlingen. In het tweede jaar van een arrangement organiseert het Topklassenteam intervisie tussen scholen, waardoor scholen ook van elkaar leren.’

Johan de Boer Vakantieschool [email protected] 06 27320715

Bart Kestens Professionele school [email protected] 06 29030621

Eveline Kunst Topklassen [email protected] 06 23152757 ‘Het Topklassenarrangement daagt scholen uit de lat nog hoger te leggen en hun

4|


wijsresultaten verder verbetert. Concreet betekent het dat we moeten kiezen voor een aantal thema’s, beginnend bij het opstellen van een Rotterdamse Professionele Standaard en het inruimen van een centrale plaats voor kennisdeling. De standaard geeft duidelijkheid over wat er verwacht mag worden van een professionele leraar in een professionele organisatie en bevat afspraken over verdere professionalisering van het hele Rotterdamse onderwijs. Van bestuurlijk tot uitvoerend niveau. Het tweede kan een digitale databank opleveren waarin kennis en kunde van het Rotterdamse onderwijs wordt vastgelegd. Een transparante aanpak, die veel winst kan opleveren.’

‘Er worden door Rotterdamse scholen miljoenen besteed aan scholing en bijscholing, maar naar de effectiviteit ervan wordt nauwelijks onderzoek gedaan. Daarnaast beschikt de Rotterdamse werkvloer over een schat aan ervaring en kennis, die erop wacht om verzameld en ontsloten te worden. Als we er in slagen om een betere koppeling te maken tussen al aanwezige praktijkkennis en nieuwe inzichten en dat met elkaar te delen, dan kunnen we een kwaliteitsslag maken die minder geld kost en de onder-

‘De vakantiescholen die de afgelopen zomervakantie van start gingen waren behoorlijk succesvol en werden met veel enthousiasme door leerkrachten verzorgd en leerlingen bezocht. Toch zijn er punten waar we bij de verdere ontwikkeling samen met scholen aandacht aan willen schenken. Zo moet er nagedacht worden over de beschikbaarheid en financiering van het personeel. Verder zal onderzocht worden in hoeverre de doelgroep bereikt wordt en hoe maatwerk geleverd kan worden aan een sterk gedifferentieerde leerlingenpopulatie. Ook zal in kaart gebracht worden in welke gedeelten van de stad nog geen initiatieven zijn genomen voor de ontwikkeling van een vakantieschool. Wat de inhoud betreft, zullen we uitgaan van hoge ambities. Rotterdamse

Z Z Z Z

T www.onderwijsbeleid010.nl

tekst Ronald Buitelaar

Beter Presteren is het Rotterdamse onderwijsbeleidsprogramma waarmee stedelijke overheid en schoolbesturen gezamenlijk de onderwijsresultaten in de Maasstad willen verbeteren. De acht projectleiders van Beter Presteren over accenten en mogelijke dwarsverbanden.

vakantiescholen moeten in staat worden geacht een goed doordacht aanbod neer te zetten dat qua setting en methodieken afwijkt van het reguliere programma, maar indrukwekkend genoeg is om ervoor te zorgen dat kinderen er blijvend baat bij hebben. Als dat lukt, is het project geslaagd te noemen.’

Daniëlle Wille Groep nul [email protected] 06 28349637

Sabine Kuiper Meer leertijd [email protected] 06 53182945 ‘Leertijdverlenging kwam er in het verleden vaak op neer dat er onder of na schooltijd aantrekkelijke bezigheden werden georganiseerd die niet altijd een even duidelijke relatie hadden met het reguliere onderwijsprogramma. Met Beter Presteren willen we die relatie nadrukkelijk wel gaan leggen. Onder meer door te leren van bestaande voorbeelden. Scholen zullen de subsidie voor leertijdverlenging niet langer moeten zien als een aantrekkelijke pot met geld waaruit aanvullende activiteiten kunnen worden bekostigd, maar als een steuntje in de rug om het reguliere programma van vakken als rekenen en taal robuuster te maken. Het succes van leertijdverlenging begint en eindigt op de werkvloer. Als leerkrachten het nut ervan zien en ermee aan de slag willen kan extra leertijd helpen om betere kansen voor hun leerlingen te creëren. Belangrijk aspect daarbij is dat de samenhang tussen regulier en extra aanbod vastgelegd wordt in een integraal schoolplan. Een samenhang waarin mensen en middelen optimaal worden ingezet om de resultaten van het onderwijs verder te verbeteren en verhogen.’

‘Als wij willen dat de onderwijsresultaten in deze stad ècht omhoog gaan, moeten we zorgen dat kinderen een betere start maken. Met groep nul willen we een stevig concept neerzetten waarmee die start gemaakt kan worden. Een concept dat het komend jaar in samenspraak met de eerste dertig groepen nul ontwikkeld wordt en in de kern aan drie voorwaarden voldoet. Zo moet er voor elke groep nul minimaal een hbo’er staan, maken kinderen vijf dagdelen gebruik van de voorziening en zal er sprake moeten zijn van een goede en stevige ouderbetrokkenheid. Wat het aanbod betreft, zit de uitdaging in het bundelen van de expertise van peuterspeelzaal en basisschool. Als we er in slagen om de sterke punten van beide te benutten kunnen we optimale resultaten boeken. Dat we in deelgemeenten als Feijenoord en Delfshaven beginnen, is een bewuste keus. Veel van de kinderen die daar wonen, kunnen het meeste profiteren van een vliegende start.’

website van Rotterdams Onderwijsbeleid 2011-2014, met programma’s Beter Presteren en Aanval op Uitval.

project intensieve schoolontwikkeling (ISO) kunnen scholen rekenen op een krachtige ondersteuning. Het veranderingsproces en de wijze waarop dat vorm gegeven wordt, is een verantwoording van de school en het schoolbestuur. Het is hun kwaliteitsimpuls. ISO heeft een adviserende en ondersteunende rol en zal de aangedragen oplossingen positief kritisch volgen en van feedback voorzien. Wat ISO uiteindelijk wil bereiken is dat Rotterdamse scholen beter in staat zijn te voorkomen dat zij door de onderwijsinspectie als zwak of risicovol worden beoordeeld. Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen waarom een school zwak is. Het kan te maken hebben met de interne organisatie, maar ook invloeden van buitenaf moeten niet onderschat worden. Gesprekken over dergelijke dwarsverbanden zullen op vele fronten gevoerd moeten worden en zullen ook gaan over thema’s als concurrentie en eigenheid. Met als gemene deler dat onderwijs een verantwoordelijkheid is van ons allen.’

Mirjam Berkhout Intensieve schoolontwikkeling [email protected] 06 18886970 ‘Als een (zwakke of zeer zwakke) school door het eigen bestuur wordt voorgedragen voor het

Inger Seits (Resultaatmeting) wordt tijdelijk vervangen door Peter Kroon, 06 53844765.


|5

Kwaliteitsimpuls

tekst Marijke Nijboer

Islamitische basisschool Ibn-i Sina scoorde weliswaar voldoende, maar was naar binnen gericht en bood nog geen planmatige leerlingenzorg. Ook de vaardigheden van leerkrachten vroegen om verdere ontwikkeling. In twee jaar tijd verbeterde de school haar kwaliteit drastisch.

I

lona Vervloet koos 3,5 jaar geleden voor een islamitische basisschool. De denominatie spreekt haar aan, al is ze zelf geen moslim. ‘We werken hier echt vanuit de kernwaarden,’ zegt de directeur van Ibn-i Sina in Charlois. ‘Dat geldt ook voor de christelijke scholen waar ik heb gewerkt, maar hier worden de uitgangspunten veel verder uitgewerkt. Dat geeft rust.’ Wel vond Vervloet de school te zeer naar binnen gericht. ‘Er was geen trots op wat men deed, terwijl er hier zoveel kwaliteit is.’ Er was nog meer werk aan de winkel. De directeur was bezorgd over de leerlingenzorg, de vaardigheden van leerkrachten en het feit dat de verantwoordelijkheden bijna uitsluitend bij de directie lagen. Vervloet: ‘We scoorden nog voldoende om in het normale regime te blijven. Maar ik voorzag dat wij, als we niet heel snel actie zouden ondernemen, door het ijs zouden zakken.’ Op haar aandringen meldde de school zich aan bij de commissie ISO. In september 2009 ging een tweejarig traject van start..

Zorg was ‘parkeerplek’ De interne begeleiding was lang verzorgd door een (inmiddels vertrokken) collega die hiervoor niet volledig was gekwalificeerd. ‘Er was geen planmatige zorg. De zorg was een parkeerplek voor kinderen waar iets mee was.’ Vervloet maakte een opzet voor een zorgstructuur en wierf een intern begeleider. Met ISO-geld werd een extern begeleider aangetrokken die het team leerde werken met de zorgstructuur. Er kwamen studiedagen over het pedagogisch klimaat, didactische vaardigheden, het gebruik van groeps- en trendanalyses en het maken van groepsplannen. ‘We kregen meer greep op de scores en spelen nu beter in op de onderliggende zorgvraag. We hebben ook onze individuele handelingsplannen ‘smarter’ W Nu de organisatie beter op orde is, ontstaat er ook weer meer ruimte voor de creatieve vakken. foto’s Jan van der Meijde

6|

> Basisschool IBN-I-sina

UUUUUUUUUUUUUU UUUUUUUUUUUUUU UUUUUUUUUUUUUU UUUUUUUUUUUUUU UUUUUUUUUUUUUU

Team spijkert vaardigheden bij


T Ilona Vervloet Basisschool Ibn-i Sina 010 4282590 [email protected]

Deskundigheidsbevordering hielp school door lastige periode gemaakt.’ Met hulp van onder andere de CED-Groep werd het team bijgespijkerd. Een deel van de leerkrachten werd individueel begeleid; anderen kregen teamscholing en coaching. SIPOR, het bestuur van de school, wilde graag verantwoordelijkheden lager in de organisatie leggen. ‘Er waren wel bouwcoördinatoren, maar zij stuurden geen collega’s aan. We hebben hun functiebeschrijving aangescherpt. Ik was al begonnen om hen op te leiden, en met het ISO-geld konden we hen on the job begeleiding bieden door externe krachten.’ De bouwcoördinatoren leerden onder andere om functioneringsgesprekken te voeren met behulp van persoonlijke ontwikkelingsplannen.

Onrustige periode goed doorstaan Met name de deskundigheidsbevordering hielp de school door een lastige periode heen, zegt Vervloet. ‘In augustus 2010 is

onze dislocatie, die vlakbij het hoofdgebouw lag, verhuisd naar Feijenoord. Toen hadden we ineens twee teams. In diezelfde periode sloot basisschool De Dialoog en kregen wij er 70 leerlingen bij, op wiens niveaus we nauwelijks zicht hadden. En we zijn ook nog eens gefuseerd waardoor Noen, een andere SIPOR-school, een nevenvestiging van ons werd. We zijn in al die onrust overeind gebleven omdat we in de anderhalf jaar daarvoor hebben gebouwd aan onze fundamenten en al die externe hulp kregen.’ De bouwcoördinatoren zijn volgens de directeur ‘enorm gegroeid’. Twee van hen draaien nu samen de dislocatie. Een minstens zo belangrijke opbrengst van het ISO-traject is dat de Cito-score omhoog is gegaan. Waar de school eerder onder het landelijk gemiddelde scoorde, zit zij daar dit jaar met 538,8 bijna drie punten boven. ‘En dat terwijl deze groep 8 vorig jaar door ziekte veel wisselende leerkrachten heeft gehad.’

‘Enge’ klassenconsultaties In de aanvankelijk naar binnen gerichte schoolcultuur vonden veel leerkrachten de klassenconsultaties behoorlijk eng. Inmiddels kan het merendeel hier aardig mee uit de voeten. Vervloet: ‘De school is ook opener geworden. Er is meer zelfbewustzijn, we denken na over ons imago en proberen klantvriendelijk te zijn.’ De daling van het leerlingaantal is gestopt. Nu de organisatie beter op orde is, ontstaat er ruimte voor andere dingen. Bijzondere activiteiten zoals sportdagen en schoolreisjes worden beter georganiseerd en Ibn-i Sina is een Lekker Fit!-school geworden. Vervloet: ‘Dit proces is een aderlating geweest. Het heeft veel geld en inzet gekost, en de bereidheid om te veranderen. Maar iedereen is gebleven en het resultaat mag er zijn. We werken nu aan de borging van alle verworvenheden. We gaan ons best doen om die te blijven waarmaken.’ U


|7

Estafette

In deze eerste aflevering van estafette wisselen twee VM2-docenten hun ervaringen uit. voor de volgende aflevering geven zij het stokje – met brandende vraag – door aan Daphne de Fockert.


Onderwijzen is een uitdagend vak. Waar loop jij tegenaan bij jouw werk en welke brandende vraag zou je willen stellen aan een onderwijscollega? In deze eerste ‘Estafette’ Daphne Verlek (Farelcollege) en Kooske Franken (Albeda), die samen een VM2-traject Zorg & Welzijn uitvoeren.

Z

orgen dat leerlingen er na het vmbo niet de brui aan geven en voorkomen dat ze verzuipen op het veel grotere ROC: vanuit die gedachte startte in 2008 een experiment met VM2*. Na het behalen van hun vmbodiploma kunnen leerlingen in deze klas in één jaar tijd mbo niveau 2 afronden. Dat jaar tijdwinst wordt behaald door al meteen na het vmbo-eindexamen zes weken les te geven, alle doublures in de lesstof te schrappen en alvast vooruit te werken. De leerlingen van Daphne Verlek en Kooske Franken komen grotendeels uit vmbo basis en kader en het leerwegondersteunend onderwijs. Zij zouden op het mbo, waar groepen uit minimaal 25 leerlingen bestaan, grote kans lopen om van de weg te raken. De VM2-klas op het Farelcollege telt maar elf leerlingen.

Afwisseling Kooske Franken: ‘Voor onze leerlingen is afwisseling heel belangrijk. Eerst les, dan praktisch aan het werk, en dat weer afwisselen met rekenen en sociale vaardigheden.

gggggggggggggg ‘Wil je g deze boeien g gg g gleerlingen ggggg ggg g gdan g gmoet g g ghet g gleuk ggg gg zijn’ gggggggggggggg 8|


Wil je deze leerlingen boeien, dan moet het leuk zijn.’ Iedereen begint met een diagnostische taal- en rekentoets en krijgt daarna een individuele leerroute voor die vakken. Op het Farelcollege kiest jaarlijks tussen 30 en 50% van de geslaagden voor VM2. Veel ouders vinden het fijn om zo de gang naar het verder weg gelegen grote ROC nog een jaar uit te stellen.

Billen wassen Het karakter van de klassen verschilt per jaar. Verlek: ‘Dit jaar hadden we een heel gemotiveerde groep, maar vorig jaar hebben we sommigen aan hun haren naar het diploma moeten slepen.’ De docent die de leerlingen

begeleidde bij hun vmbo-stages, adviseert mee over hun aanname bij VM2. Daphne Verlek: ‘Je leert hier bijvoorbeeld billen wassen. Dat wordt niks als je hier alleen maar zit voor je papiertje. Je kunt ook geen ongemotiveerde leerlingen naar cliënten sturen.’ De workshops beroepsvaardigheden en sociale vaardigheden bereiden leerlingen voor op de eisen van de werkvloer. Franken: ‘De meisjes zijn na een jaar beroepsvaardige jonge vrouwen die je gerust aan het bed van je oma zou zetten.’

Thuis langs Beide docenten zijn ontsteld over de hoeveelheid problemen die veel leerlingen meetorsen. Verlek: ‘In de groep van afgelopen jaar hadden we drie zwangerschappen, twee abortussen, twee zelfmoordpogingen, een meisje dat zichzelf snijdt.’ Er is extra mentortijd ingeroosterd, maar Franken en Verlek vinden dat hier meer mee gedaan moet worden. Verlek: ‘Dergelijke problemen leiden vaak tot spijbelen, en spijbelaars worden naar Leerplicht verwezen. Maar Leerplicht doet in deze situaties niet wat ze zou moeten doen.’ Een beter contact met ouders zou misschien helpen, maar de jaarlijkse twee ouderavonden trekken weinig publiek. Ouders krijgen bericht van de door hun kind gemiste lesuren, maar weinigen reageren daarop. Als het echt spaak loopt, gaat de stagebegeleider thuis langs.

Ijkmomenten

h Beide docenten (links Daphne Verlek en rechts Kooske Franken) zijn ontsteld over de hoeveelheid problemen die veel leerlingen meetorsen. foto’s Jan van der Meijde

Verlek: ‘Wij hebben de verantwoordelijkheid teruggelegd bij de leerlingen. We hebben in het programma ijkmomenten ingebouwd. De vraag is dan: ben je klaar voor de volgende fase? Daarbij kijken we onder andere naar aanwezigheid en inzet. De leerlingen hebben zelf in de hand of ze doorgaan of niet.’ Aan de wand hangen regels die door de klas zijn geformuleerd: afspraken kom je na; behandel elkaar met respect; domme vragen bestaan niet; wees tactvol en eerlijk; kom op tijd; houd je aan het beroepsgeheim. Verlek put bij deze aanpak uit de opleiding tot coach die zij momenteel volgt. ‘Laatst waren de leerlingen te lang aan het dollen met een rolstoel en ze luisterden niet. Ik vroeg: wat is hier ook al weer jullie doel? Snel een diploma halen, zeiden ze. Ik weer: is dit dan handig? Hup, ze gingen allemaal weer aan het werk.’

Warme overdracht De docenten vinden dat de aansluiting van vmbo op mbo moet worden verbeterd. Franken: ‘Er zou standaard een warme overdracht moeten plaatsvinden. Ook zonder de aanwezigheid van een programma als VM2 zou je als mbo-docent moeten weten: waar zijn ze gestopt met rekenen, wat hebben ze al gedaan met verzorging?’ Verlek: ‘Vmbodocenten zouden moeten gaan praten met de ROC’s waar hun leerlingen naar toe gaan, zodat ze hen goed kunnen voorbereiden.’ g De brandende vraag: ‘Er is veel extreme problematiek onder Rotterdamse leerlingen. Je moet veel hobbels met ze nemen, voordat je aan onderwijs toekomt. Hoe ga je daarmee om?’ In de volgende aflevering praat Daphne Verlek daarover met Daphne de Fockert, lerares op Wijkschool Feijenoord. * VM2 is een OCW/LNV-experiment in het kader van de leergang vmbo-mbo2. In VM2 wordt de bovenbouw van de basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo samengevoegd met een opleiding mbo-niveau2


|9

Mijn vak

> GrOEP NUL CATAMARAN

CCCCCCCCCCCCCCC Mieke C C C Cvan C CLingen: C C C C‘Zien C C Cin CC CCCCCCCCCCCCCCC welke C C C C ontwikkelingsstap CCCCCCCCCCC C C Ckind CCC CCCCCCCCC het zit’ CCCCCCCCCCCCCCC

h Mieke van Lingen: ‘Het is heel leuk om uitdagende dingen te bedenken waardoor het contact met elkaar tot stand komt en ze van elkaar leren.’ foto Jan van der Meijde

10 |


tekst Anne-Marie Plasschaert

Heel gericht kiest Mieke van Lingen na de pedagogische academie voor het speciaal onderwijs. Daarin werkt ze ook jarenlang, maar dan belandt ze als invalkracht op een peuterspeelzaal. Ze geeft mede vorm aan het didactische programma en nu werkt ze in de al veel besproken groep nul van basisschool De Catamaran in Lombardijen..

‘H

et kernwoord in de peuterspeelzaal is en blijft spelend leren, daar verandert met de invoering van groep nul helemaal niets aan’, merkt Mieke van Lingen (53) op. ‘Het gaat erom dat je een veilige omgeving creëert, waarin het kind zich kan hechten. Dan komt de natuurlijke leergierigheid vanzelf naar boven. Als je ziet hoe de kinderen hier binnenkomen met een houding: alles is van mij. Dat ze dan leren dat er ook een ander kind is, dat ook pijn heeft als je slaat, maar waar je ook lief voor kunt zijn. Dat is fascinerend om te zien, het is de eerste echte stap naar buiten, het is de onderste bouwsteen voor de hele ontwikkeling’, legt Van Lingen uit. Daarom vindt zij ook dat de peuterspeelzaal altijd enorm is onderschat. Een peuterspeelzaal met extra aandacht voor de taalontwikkeling, zoals groep nul, is dan ook bijzonder belangrijk, vindt Van Lingen. ‘Het gaat om een stuk of zestien kinderen in de peuterspeelzaal, van verschillende nationaliteiten. Er zijn er bij die nog helemaal geen Nederlands spreken. Die kinderen moet je wel extra aandacht geven, ook al om die veilige omgeving te creëren, want je moet je eens voorstellen dat je niemand verstaat en dat je voor het eerst bij je moeder weg bent…’

Autonomie ‘Wat je eigenlijk doet, is heel goed kijken naar het kind, zien in welke ontwikkelingsstap het zit en dan het juiste aanbieden om de volgende stap te zetten. Met respect voor de autonomie en de mogelijkheden van het kind’, vertelt Van Lingen over onderwijs in de peuterspeelzaal. ‘Als je een kind met bijvoorbeeld grote bewegingsdrang ziet, dan sluit je daar bij aan door bewegend en constructief

Peuterspeelzaal is eerste bouwsteen voor de ontwikkeling materiaal te geven. Maar je probeert ook te stimuleren om het materiaal op te ruimen, om eens aan tafel te zitten met een puzzel, dat is in het kader van de taakgerichtheid.’ Kinderen die angst hebben om iets te leren, krijgen in eerste instantie een kleine opdracht en worden na afronding beloond. ‘Als we gaan schilderen, krijgen de kinderen wel een penseeltje, maar er zijn er die liever hun hand in de verf dopen. Die krijgen een volgende keer scheerschuim om lekker mee over de tafel te bewegen. Het is heel leuk om uitdagende dingen te bedenken waardoor het contact met elkaar tot stand komt en ze van elkaar leren. Als het klimaat veilig is, kan dat onderling leren groeien. En ze leren echt het meeste van elkaar.’ De basis voor die veilige omgeving vormt het team, zeker voor de kinderen van groep nul die nog maar heel weinig Nederlands begrijpen. ‘Ons team is een geweldige combinatie: ik heb een collega die fantastisch is in het non-verbaal overbrengen van dingen en zelf gebruik ik juist veel taal. We vullen elkaar aan en maken gebruik van ieders kwaliteiten.’

Brug Dat Mieke van Lingen na de havo naar de pedagogische academie zou gaan stond wel vast: altijd was zij bezig met kinderen in haar omgeving.

‘Mijn hele wereld is inmiddels omgeven met mensen in het onderwijs. Toen ik op Thomas Moore zat, leerde ik daar mijn man kennen – hij was het eerste kind van een oud-leerling van de school. Mijn dochter is het onderwijs ingegaan en daarmee was zij het eerste kleinkind van een oud-leerling van de school. Ook goede vrienden komen uit het onderwijs.’ Toch geeft Van Lingen aan dat zij geen behoefte heeft aan kennisoverdracht. ‘Ik heb zelf pas ontdekt wat leren is toen ik op de academie zat. Ik was altijd een zesjes-mens en ineens haalde ik achten en negens, gewoon omdat het mij interesseerde en ik gemotiveerd was. Ik wil meer voorwaardenscheppend bezig zijn, kansen bieden – als iemand er aan toe is en wat wil leren, ben ik er om wat aan te reiken.’

Het didactische en pedagogische klimaat in de peuterspeelzaal verandert niet echt met de komst van groep nul, legt Van Lingen uit. De grote verandering is al zo’n jaar of zeven geleden ingezet. ‘Net toen ik er bij kwam, werd er gestart met de pilot Ik en Ko, dat is een didactisch programma. Toen hadden de peuterspeelzalen wel moeite met die overgang. Ik vormde, met mijn onderwijskundige achtergrond, een goede brug . En in het kader van professionalisering ging onze peuterspeelzaal samenwerken met De Catamaran. Dat vond ik ook fijn, ik woon in deze wijk en mijn kinderen hadden hier op school gezeten – ik kende dus de leerkrachten.’ Hoewel organisatorisch onder verschillende besturen, zitten de kinderdagopvang, de peuterspeelzalen en de basisschool in een nieuw gebouw fysiek bij elkaar. Heerlijk, noemt Van Lingen dat, er wordt in de peuterspeelzaal op dezelfde wijze gewerkt als bij de kleuters, met veel pedagogische regels, vaste dagritmes en vaak dezelfde thema’s met gezamenlijke activiteiten en afsluitingen. ‘Het is hier al helemaal >> het onderwijs aan tweejarigen heel gericht op de toekomst, waarin gewoon wordt.’ >>


| 11

T Mieke van Lingen peuterspeelzaal basisschool De Catamaran 010 2916770

mini’s Aanval op Uitval Aanval op Uitval is het tweede deel van het Rotterdams Onderwijsbeleid 2011-2014. Wat wil Rotterdam met dit programma bereiken? Initiatieven en maatregelen als één Rotterdams loopbaan- en beroepskeuzeprogramma, een stevige verzuimaanpak, flexibele instroommomenten in het mbo en meer wijkscholen in de stad moeten resulteren in een vermindering van het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters van 10% per jaar. TALent voor de klas? Adhocdocent (www.adhocdocent.nl) bemiddelt tussen studenten, starters en scholen. Het doel is verlichten van de werkdruk van docenten en studenten of starters interesseren voor het onderwijsvak. Ze kunnen ingezet worden als (assistent)docent, onderwijsassistent of huiswerkbegeleider. Studenten zijn reeds actief op Melanchthon, GSR, De Passie en het Wartburg College.

>>

Het prettige van groep nul is dat er meer faciliteiten zijn, waardoor de borging beter is georganiseerd, geeft Van Lingen aan. ‘De regie is beter en er is een nog grotere samenwerking. Ook de contacten zijn geformaliseerd en we werken doelgerichter. We werken met een groepsplan voor speciale onderwijsbehoeftes van de kinderen, we overleggen met de intern begeleider en die kent de kinderen dus al voordat ze naar de basisschool gaan. Dat is ook weer belangrijk voor die veilige omgeving.’ C Spelend leren (Reactie van Daniëlle Wille, projectleider Groep nul, zie ook pagina 5)

‘Zoals Mieke van Lingen in bovenstaand artikel aangeeft, is de kern van het aanbod in de peuterspeelzaal spelend leren. Spelend leren, om zo de eventuele taal- en ontwikkelingsachterstand van de peuter te beperken of, nog liever, op te heffen. Want uit onderzoek blijkt dat een eenmaal opgelopen achterstand op jonge leeftijd later niet of nauwelijks wordt ingehaald. Daarbij is het van belang om goed te kijken naar het kind en het kind actief te helpen de volgende ontwikkelingsstap te zetten. Mooi om te zien dat Mieke daar actief mee bezig is. Wat met groep nul nu al anders is dan in de reguliere vve, is dat peuters vijf dagdelen komen in plaats van vier en dat er minimaal één hbo’er op de groep staat. Ook de ouders moeten actief betrokken worden bij groep nul. De onderwijsresultaten van kinderen kunnen omhoog als ouders de taalontwikkeling van hun kind stimuleren en in het Nederlands met hun peuter communiceren. Daarnaast moet in de meeste groepen nul een stap worden gezet in het op elkaar aansluiten van het pedagogisch en didactisch klimaat van de peuterspeelzaal en de basisschool. Dat is nog niet overal goed georganiseerd.’

12 |


GRATIS BUS NAAR MUSEUM Sinds 2008 brengt de Turingmuseumbus van Boijmans van Beuningen basisschoolkinderen gratis naar het museum en terug. Dankzij de financiële steun van de Turing Foundation zal deze bus dat de komende drie jaar blijven doen. www.boijmans.nl redactioneel medewerker NODIG? Het Grafisch Lyceum Rotterdam (GLR) is op zoek naar scholen, organisaties en instituten die één dag per week concrete redactionele werkzaamheden willen laten uitvoeren door studenten die de nieuwe opleiding redactioneel medewerker mbo niveau 4 volgen. De overige vier dagen volgen de studenten lessen in journalistieke en redactionele vaardigheden, communicatie en pr, websites vormgeven en onderhouden, fotografie en videowerk. A. Kruijsse, 010 8802500, [email protected]. Herdenkingstocht Afgelopen mei liepen leerlingen van groep 8 van basisschool De Driehoek een herdenkingstocht. Bij gedenktekens en beelden als de Verwoeste Stad van Zadkine vertelde een gids over Rotterdam in de Tweede wereldoorlog. Veel indruk maakte een nooit verwijderde bom. De gids liet ook foto’s zien van Rotterdam vóór en net na de oorlog. De leerlingen waren erg onder de indruk. PAKHUIS VOL VERHALEN Op de voorhoofden van veel van onze leerlingen zal het begrip ’zeevarende natie’ een vraagteken doen verschijnen. Daarom is een klassenbezoek aan het net weer geopende Scheepvaartmuseum geen gek idee. Jammer genoeg staat het niet in Rotterdam (waarom eigenlijk niet?) maar in Amsterdam. Dan maar op educatieve schoolreis...

Nieuwsbegrip Masterclasses bij u op school!

Wilt u het leesonderwijs op uw school verbeteren? Werkt u met Nieuwsbegrip en wilt u alle mogelijkheden optimaal benutten? Volg dan de nieuwe Nieuwsbegrip Masterclasses. - Een adviseur van de CED-Groep verzorgt vier trainingsbijeenkomsten (Masterclasses) en twee ochtenden klassenconsultaties bij u op school.

Voor wie? Teams in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en speciaal (basis)onderwijs.

- Na de instapmodule volgt u drie Masterclasses naar keuze. - Deelnemers ontvangen het Nieuwsbegrip-certificaat en een gevelbordje voor de school.

Een greep uit onze Masterclas ses: Aan

• de slag met Nieuwsbegrip • Omgaan met verschillen in de gro • Modelen; de leerkracht als rolmo ep • Transfer van de Nieuwsbegrip-aadel npak naar andere vakken • Coöperatieve werkvormen bij

Meer weten? Kijk voor meer informatie en aanmelden op www.cedgroep.nl/masterclasses , of mail naar [email protected].

‘De Masterclass sloot nauw aan op onze school ontwikkeling. De trainer was bevlogen en had grondige kennis van zaken. Een prettige training dus!’ Deelnemer Masterclass Aan de slag met Nieuwsbegrip

Pixel:ID | Creatieve Grafische Vormgeving en Drukwerk

Nu in een totaalpakket:

begrijpend le zen


| 13

Vakantieschool

‘O tekst Ineke Westbroek

‘Anders zat ik nu in Marokko op het strand, maar ik zit liever hier om goed te leren voor de middelbare school’. Isa is blij met de kans die de Zomerschool haar biedt om in de zomervakantie haar taal- en rekenvaardigheden bij te spijkeren. Deze zomer volgden 25 leerlingen uit groep 5 tot 8 van de basisscholen De Toermalijn en De Christophoor extra lessen.

nder mijn bovenlijf ben ik één meter!’meldt Neha, die samen met klasgenoot Nuca ijverig met de centimeter in de weer is. Meten staat centraal bij het rekenprogramma, die ochtend. Neha en Nuca, beiden overgegaan naar groep 7 van De Christophoor, vinden het niet erg om in de vakantie naar school te gaan. Juist leuk. Nuca: ‘Nu hoef ik in de zomer niet alleen te spelen. Hier kan ik samen met anderen leren. Dat gaat veel beter dan op de gewone school.’ Daarom volgen de meiden twee weken in augustus met veel plezier de Zomerschool in het gebouw van de Wereld op Zuid, waarin beide scholen zijn gehuisvest. ‘Wij willen komend schooljaar betere cijfers halen dan vorig jaar’, verklaart Nuca. En dat gaat lukken: ‘Ik concentreer me hier veel beter. Wat we op school krijgen, wordt vaak herhaald zodat je het niet meer vergeet.’

Vroeg opstaan Met het vroege opstaan in de vakantie is Sami niet blij, maar hogere cijfers, komend schooljaar in groep 7 van De Toermalijn, vindt hij belangrijker dan uitslapen: ‘Als ik wakker ben, sta ik gelijk op, als ik

hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh

‘School in vakantie is leuk’ R Maike Verboon: ‘Ze houden de leerstof nu langer vast’ foto’s Jan van der Meijde

Lange traditie

Afgelopen zomer hebben twaalf scholen een vakantieschool aangeboden onder de vlag van Beter Presteren. Soms alleen voor de eigen leerlingen maar vaak ook bovenschools en in samenwerking tussen het primair en het voortgezet onderwijs. Rotterdam heeft een lange traditie met vakantiescholen – de Zomerschool van de Wereld op Zuid is daar een voorbeeld van.

14 |


Pico Bello Spiderman, soep en muziek

naar de gewone school moet, blijf ik zo lang mogelijk liggen.’ De ochtendlessen die kans bieden op hogere Cito-scores, gecombineerd met leuke middagactiviteiten en uitstapjes, maken de Zomerschool aantrekkelijk. ‘Ik wil een Cito-score waarmee ik vwo kan doen’, zegt Yasmine, ‘zodat ik geen huisvrouw hoef te worden, maar als dokter goed kan verdienen’.

Succeservaringen De Zomerschool Wereld op Zuid is één van de tien grootstedelijke vakantiescholen in het kader van de vierjarige, door OCW gesubsidieerde pilot ‘Steeds meer ruimte voor bijscholen van jongeren met rekenen taalachterstand’. Leerlingen van groep 7 en 8 krijgen twee weken les in juli, groep 5 en 6 twee weken in augustus. Evaluatieonderzoek van de Zomerschool van vorig jaar toont een forse groei in zelfvertrouwen en zelfstandigheid. Hetzelfde constateert leerkracht Maike Verboon dit jaar: ‘Veel kinderen wisten eerst niet hoe ze iets moesten opzoeken, nu kunnen ze het zelf. Succeservaringen maken dat ze verder willen. ‘ De kracht van de Zomerschool schuilt volgens Verboon in de kleine groepen, waarin kinderen elkaar uitdagen in samenwerkend leren, de vele herhalingen van lessen, en het integreren van kennisvakken in ontspannende activiteiten: ‘Daardoor houden zij de leerstof langer vast. Het leuke is dat ze soms niet doorhebben dat ze leren. Als ze met kookles iets moeten wegen, zijn ze ook met rekenen bezig.’ h

Harrish heeft vandaag een ballon in de vorm van Spiderman bij zich. Op een stokje. Als Mohammed die ziet, worden zijn ogen groot. Hij neemt een hap lucht en zegt vol ontzag ‘spiederman!’. Spanjaarden spreken Shakespeare fonetisch uit, Marokkanen doen dat met Spiderman. De hele ochtend bezorgt de ballon ons spanning, want alle jongetjes willen er wel mee spelen en het is een kwetsbaar ding natuurlijk. Het gaat net goed, we hoeven maar een paar keer in te grijpen. Loïs heeft andere plannen met Harrish. ‘Harrish, komen, de soep is klaar,’ achtervolgt ze hem door de hele zaal. In haar handen heeft ze een pannetje dat ze uit de speelgoedkeuken heeft gepakt. Harrish kijkt niet op of om, druk als hij is om zijn ballon te beschermen tegen de grijpgrage handen van de anderen. Loïs houdt het een tijdje vol en geeft het dan op. Ze dekt de tafel voor Elanaz. Maar ook die heeft iets anders aan haar hoofd. Vandaag mag ze met het elektronische synthesizertje spelen. Gevoel voor muziek heeft ze zeker, want ze speelt het klaar om er kloppende toonladders uit te halen. Loïs snapt uiteindelijk dat ze haar soep ook niet aan Elanaz kwijt kan. Ze gaat naast haar zitten en kijkt met grote ogen naar de voorstelling. Pas na een tijdje ontdekken ze dat er een snoer met een microfoon aan het instrument vast zit. Elanaz spoort Loïs aan om te zingen, maar dat gaat niet zomaar. Uiteindelijk durft Loïs de microfoon vast te houden, vlak voor haar mond. Met opgetrokken schoudertjes en de lippen stijf op elkaar kijkt ze zoals een koe in de wei. ‘Beursdee’, instrueert Elanaz haar, terwijl ze zelf als Stevie Wonder heen en weer wiegt op haar eigen muziek. Maar zingen is er nog niet bij, laat staan happy birthday.

Journaliste/schrijfster Trea van Vliet werkt als vrijwilligster in peuterspeelzaal Pico Bello in het Nieuwe Westen. De namen van de peuters zijn niet hun echte namen.


| 15

De klas van

‘Meneer Aret geeft heel goed les, is aardig en maakt veel grapjes. Hij heeft er onder meer voor gezorgd dat ik wiskunde tegenwoordig snap.’ Zaineb (14)

‘Ik vind hem lief, aardig en eerlijk.’ Beyza (12)

‘Meneer Aret verstopt sommige vakken gewoon in een verhaal. Dan hebben we niet eens door dat hij ons les aan het geven is.’ Carisma (14)

‘Meneer Aret is echt heel aardig. Hij is bijna nooit boos en geeft leuk les.’ Ömer (13)

‘Meneer Aret is geniaal. Hij geeft hartstikke goed les en doet er alles aan om je met lesstof of problemen te helpen. Ook al vraag je hem 3, 4 of 5 keer om hulp.’ Naoual (13)

16 |


foto Jan van der Meijde

De klas van Xavier Aret kerndocent/mentor vmbo 2a, G.K. Van Hogendorp, Delfshaven

‘Humor en eerlijkheid’ ‘Ik heb deze klas nu voor het tweede jaar en ik heb vanaf vorig jaar veel gedaan om er een hecht team van te maken. In het begin zocht iedereen de veiligheid bij de eigen, culturele, groep. Dat heb ik doorbroken door leerlingen regelmatig van werkgroepje te laten wisselen en door ’energizers’ toe te passen. Korte, uitdagende spelletjes die bedoeld zijn om het groepsproces te versterken. Het is een aanpak die goed uitgepakt heeft. Afgezien van de gebruikelijke kleine akkefietjes die in elke klas voorkomen, is het een hechte groep geworden waar goed mee te werken is. Ik ben duidelijk en positief, koppel veel en vaak terug en zorg dat iedereen zich serieus genomen voelt. Een grapje op z’n tijd en een faire behandeling doen de rest. Met humor en eerlijkheid kun je zóveel bereiken.’


| 17

Grafisch Lyceum Rotterdam

Iedereen begrijpt het toch! Verwonderd kijk ik naar de resultaten van de taalniveautoets Nederlands van mijn nieuwe eerstejaars. Ze zouden toch op het vereiste niveau 2F moeten zitten. Ze hebben een diploma vmbo theoretische of gemengde leerweg en ze hebben een 7 of minstens een 6,8 voor het vak Nederlands. Hoe kunnen ze dan zo laag scoren? Ik begrijp er niks van. Gelukkig wordt het in de toekomst beter. Met de nieuwe nulgroep voor twee- tot vierjarigen worden taalachterstanden weggewerkt. Op de pabo zullen de al eerder ingestelde verplichte taal- en rekentoetsen wel een keer hun vruchten gaan afwerpen en in het vmbo wordt eveneens hard gewerkt aan niveauverhoging. Toch voel ik twijfel. Er is al zoveel gebeurd aan kwaliteitsverbetering en het wegwerken van achterstanden: voorschoolse programma’s voor peuters, vroegschoolse educatie voor kleuters, schakelklassen ín en kopklassen ná het basisonderwijs, taalcoaches en taaltrainingen in het voortgezet onderwijs. Maar als ik om me heen kijk, lijkt het of iedereen een taalachterstand heeft. In winkels zie ik bordjes met ’spersiebonen’ en ’haarthout’. Taalfouten zijn gewoon – ‘Iedereen begrijpt het toch’, zeggen mijn leerlingen, verbaasd dat ik er zo’n drukte over maak. Ineens denk ik aan het krantenartikel waarin jaren geleden een taalwetenschapper aan de bel trok met: leraar heeft geen tijd om na te kijken. Ik heb voor mijn hele groep van dertig schatten gemiddeld een half uurtje nakijktijd per lesuur. Voor ’feedback’ staat in stukken over taalbeleid, niet om kromme zinnen en spelfouten te corrigeren in brieven of rapporten, want dat red ik niet in dertig minuten. Wat maak ik mij dus nog druk over d-tjes en t-tjes? ‘Bleikbaar is het leeren schrijfen’ volgens de regels van spelling en grammatica niet zo belangrijk, anders zou ik daar vast meer tijd voor krijgen. We schaffen gewoon de hele spelling af. Dan kan ik met een minuutje feedback per leerling wel volstaan.

Journaliste Anne-Marie Plasschaert schrijft al heel wat jaren voor het ROM en is docent Nederlands op het Grafisch Lyceum Rotterdam (GLR). 18 |


mini’s

taal

TALIG CIRCUS Rond het circus de taal van kleuters stimuleren met kijken, luisteren, voelen, ruiken en proeven. Dat gebeurde negen weken lang op de Feijenoordse Groen van Prinstererschool, met ondersteuning van Spring Cultuurproducties. Na schooltijd gingen de leerlingen aan de slag met taalspelletjes, praten in de kring en verhalen naspelen. Het project sloot aan bij behandelde lesstof. Leeskliniek Heeft uw leerling ondanks intensieve hulp op school ernstige leesproblemen? Draag hem of haar dan voor bij de Leeskliniek. De wachttijd voor een behandeling bedroeg in juni minder dan drie weken. Medewerkers van de Leeskliniek (www.cedgroep.nl/leeskliniek) verzorgen ook cursussen over leesonderwijs en leesproblemen. HERZIE DYSLEXIE Deze post-hbo cursus van zeven dagdelen behandelt de aanpak van hardnekkige leesproblemen volgens de principes van de Leeskliniek. Het Protocol Leesproblemen speelt in de cursus een ondersteunende rol. Start: 10 oktober 2011 (CED-Groep). Taaloffensief Betere signalering van taalachterstanden, een grotere rol voor werkgevers bij de aanpak van laaggeletterdheid, Taalmeesters die taalinitiatieven in de wijken aan elkaar verbinden en deelname aan taalactiviteiten stimuleren en het stellen van taaleisen aan instanties met een belangrijke voorbeeldfunctie. Dat zijn de maatregelen uit het afgelopen zomer gepresenteerde Taaloffensief, waarmee de gemeente Rotterdam het taalniveau van de Rotterdammers de komende jaren wil verbeteren. EXTRA TAALOEFENINGEN Met De Spraakwaterval van Schoolsupport kun je spreekvaardigheid en woordenschat laten oefenen. De kopieermap is gevuld met krantenknipsels, dialogen, horoscopen en gedichten. De opdrachten en oefeningen zijn bedoeld voor gebruik naast de taalmethode en geschikt voor midden- en bovenbouw (s)bo en vmbo basis en kader. LEESCOACH WORDEN Wie als interne begeleider, taalcoördinator of leerkracht werkt in het primair onderwijs en zich wil ontwikkelen tot leescoach kan terecht bij de CPS Academie in Amersfoort. Die biedt vanaf 13 oktober een vierdaagse training ’De Leescoach’ in de beginselen van effectief leesonderwijs, kennis over de referentieniveaus voor taal en het begeleiden en enthousiasmeren van collega-leerkrachten.

Opbrengstgericht werken


Hoe doe je dat als school? En optimale aandacht voor het verbeteren van de leerresultaten èn breed aanbod voor leerlingen. Het ROM bezocht de Emmausschool, een ‘priizen winnende’ basisschool in het Nieuwe Westen, die de uitdaging is aangegaan.

A

nke Langmuur is nog niet zo heel lang (2010) directeur van de Emmausschool, maar heeft al wel haar eerste verbouwing achter de rug: ‘Ik zal blij zijn als de laatste bouwvakker de deur achter zich dicht trekt.’ De letterlijke verbouwing van de school mag dan op een haar na gereed zijn, de figuurlijke staat volop in de steigers en zal nog wel een tijd onderwerp zijn van veel denken overlegwerk. Anke legt uit voor welke uitdaging de school staat: ‘Het team heeft ongelooflijk veel geïnvesteerd in het op orde krijgen van de basisvaardigheden. Een proces waarbij andere zaken wel eens zijn blijven liggen.’

hhhhhhhhhhhhhhhhhhh hWerkwijze h h h h h h h h hEmmaushhhhhhhhh hschool h h h h h hleidt h h h htot h h hsterk hhhhh hhhhhhhhhhhhhhhhhhh hverbeterde h h h h h h h h h h hscores hhhhhhh Matig presterend Volgens Langmuur is het de verdienste van adjunct-directeur Pim Geurts, samen met het team, dat de school zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld van matig presterend tot een school waar optimaal gewerkt wordt aan de verbetering van met name de prestaties bij taal/lezen en rekenen.

Audits In de video ’Omslag in taal’ van de onderwijsinspectie vertellen Geurts en taalcoördinator Michel van der Linden over het ontwikkelingsproces. Geurts: ‘Na deelname aan een onderwijskansentraject constateerden we dat de resultaten van begrijpend lezen en woordenschat danig achterbleven bij de norm.’ Die constatering leidde tot een aanpak waarbij niet alleen gewerkt ging worden aan het verhogen van leerresultaten van leerlingen, maar ook aan verdere professionalisering van het onderwijzend personeel. Van der Linden: ‘We hebben audits ontworpen waarmee leerkrachtgedrag gemonitord kan worden.’

20 |


T Anke Langmuur Basisschool Emmaus [email protected] 010 4258312 www.emmausrotterdam.nl

O ‘Je moet je niet beperken tot de cognitieve kant, maar ook andere intelligenties aan bod laten komen’ foto’s Jan van der Meijde

Adequaat analyseren Via de audits, die twee keer per jaar worden afgenomen, is het managementteam in staat te beoordelen in hoeverre leerkrachtvaardigheden voldoen aan de norm – minimaal 85% beheersing. Een voorbeeld van zo’n vaardigheid is het adequaat analyseren van toetsgegevens en omzetten naar handelingsaanpak in de klas.

Verzilverd De werkwijze van de Emmausschool heeft geleid tot sterk verbeterde scores bij begrijpend lezen en woordenschat. Ook nam de gemiddelde score van de Cito-eindtoets toe van 527 in 2005 naar 541 in 2010: ‘Een geweldige prestatie van management- en onderwijsteam’, vindt Langmuur, ‘die laat zien dat duidelijke doelstellingen voor leerkrachten en leerlingen èn vertrouwen hebben in hun capaciteiten, succes oplevert.’ Succes dat bovendien dit voorjaar nog eens extra verzilverd werd door het winnen van de Dr. Mommersprijs, een ‘prijs voor excellente scholen die hard werken aan de verbetering van de kwaliteit van hun lees- en taalonderwijs’.

tot de cognitieve kant, maar ook andere intelligenties aan bod laten komen. Resultaatgericht werken en een breed ontwikkelingsaanbod gaan namelijk prima samen.’

Dwarsverbanden Wat Langmuur betreft had het onderdeel Meer Leertijd van het Rotterdamse onderwijsbeleidsprogramma Beter Presteren ook niet op een beter moment geïntroduceerd kunnen worden: ‘Het biedt ons de mogelijkheid om ons programma te verbreden en te onderzoeken hoe we dwarsverbanden kunnen leggen tussen de verschillende kanten van ons onderwijs.’

Continu proces Om te voorkomen dat de zorgvuldig opgebouwde onderwijsstructuur van de Emmausschool niet tijdens de ’verbouwing’ in de verdrukking komt, heeft de school ervoor gekozen de externe vakkrachten rond de middagpauze in te zetten en uitgebreid te ’scholen’ als Emmausleerkracht. Langmuur: ‘We hechten zeer aan een continu proces en willen dat de leerlingen

zo min mogelijk verschil ervaren tussen de pedagogische en didactische aanpak van interne en externe leerkrachten. Door de lessen rond de middagpauze te programmeren voorkomen we bovendien veel onrust in school. Zo kan de ene helft van de school met de klassenleerkracht eten, terwijl de andere helft zich bezighoudt met zaken als sport en cultuureducatie.’

Centrale spil Of de stroomlijning van regulier en aanvullend leerprogramma uiteindelijk ook zal leiden tot vergelijkbare audits voor internen en externen is een ontwikkeling die nog in de kinderschoenen staat, maar volgens Langmuur niet ondenkbaar is: ‘Wij willen zo efficiënt mogelijk met onze leertijd omgaan en komen tot een programma waarbij de lestijd gestructureerd wordt ingevuld en leerlingen op alle aspecten van hun ontwikkeling ’bediend’ worden. Dat de leerkracht, intern of extern, daarbij de centrale spil is en dus vaardig genoeg moet zijn, staat buiten kijf.’ h

Aandacht vragen En toch, bij alle blijdschap over de gewonnen prijs en de blinkende leerresultaten, vraagt Langmuur sinds haar komst aandacht voor een andere, in haar ogen minstens zo belangrijke kant van het onderwijs: ‘Als je wilt dat talenten van kinderen optimaal tot ontwikkeling komen, moet je je niet beperken

Hoog bezoek

Minister Marja van Bijsterveldt (OCW) bracht 5 september een werkbezoek aan de Emmausschool. Zij werd er bijgepraat over de opbrengstgerichte aanpak en andere activiteiten van de school, zoals de vakantieschool, voorschoolse educatie voor peuters, verlengde leertijd en de extra inspanningen in lees- en taalonderwijs. De minister bezocht ook een aantal klassen. 10 | 11 --- Rotterdams Onderwijs Magazine

| 21

Opbrengstgericht werken

> Mr. Schats werkt opbrengstgericht aan taal/lezen

hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh

Van lekker lezen naar hogere scores


Leeshoeken met kussens in de klas en volop nieuwe aanwinsten in de schoolbibliotheek: op Mr. Schats Noord, een cluster 4-school in Rotterdam-Schiebroek, wordt lezen op allerlei manieren gestimuleerd. De Robuuste Aanpak Taal/Lezen blijkt goed te werken.

M

r. Schats heeft haar 84 leerlingen verdeeld over twee verdiepingen. Beneden wordt lesgegeven aan de leerlingen met autisme spectrum stoornissen (ass); de andere verdieping herbergt kinderen met stoornissen zoals adhd, odd, hechtingsproblematiek en andere gedragsstoornissen. Het speciaal onderwijs legt vanouds veel nadruk op een veilig pedagogisch klimaat. De laatste jaren wordt er gewerkt vanuit de overtuiging dat ook deze leerlingen zoveel mogelijk kennis en vaardigheden moeten opdoen. Sinds een jaar of drie wint ook bij het speciaal onderwijs het opbrengstgericht werken

22 |


O Voor voortgezet technisch lezen is het aantal uren leeren instructietijd uitgebreid. foto Petja Buitendijk

T John Staps afdelingscoördinator

60%

Mr. Schats Noord 010 4228876 [email protected]

50%

Leerlingen

40%

30% januari 2009 juni 2009 januari 2010

20%

juni 2010

O De vorderingen helder in beeld gebracht. In januari 2009 scoorde 30% van de leerlingen een voldoende op technisch lezen; in juni 2010 was dat 57%.

10%

grafiek Vera Vergunst

0% voldoende

terrein. Mr. Schats gaat, gestimuleerd door haar bestuur Horizon, mee in die ontwikkeling. De school doet mee aan het landelijke Taal/Leesverbetertraject, en zet dit vooral in op technisch lezen. Daarnaast wordt de Robuuste Aanpak Taal/Lezen van de CEDGroep ingezet. Hierbij wordt het complete taalonderwijs onder de loep genomen. Door middel van opbrengstgericht werken wordt planmatig toegewerkt naar betere taal- en leesprestaties. In die zin is de Mr. Schats op weg naar een ’professionele school’.

Meer leeren instructietijd Tijdens een studiedag koos het team voor de methode Estafette voor voortgezet technisch lezen. Het aantal uren leeren instructietijd voor lezen is uitgebreid. De onder- en middenbouw werken vijf keer per week met Estafette; de bovenbouw drie keer per week. Ook voor begrijpend lezen is de school met een nieuwe methode begonnen. ‘We hebben onze oude, nogal saaie methode ingeruild voor Nieuwsbegrip,’ vertelt intern begeleider Irma Bergmans. Bij deze methode komen telkens actuele onderwerpen aan bod. Aan de teksten, die op verschillende niveaus worden aangeboden, zitten afwisselende opdrachten vast. ‘Kinderen vinden dat leuk, en de leerkrachten en ouders ook,’ zegt Bergmans. ‘Sommige kinderen kijken ’s avonds naar het Jeugdjournaal en praten daarover mee.’

Soepeler werkwijze Het team heeft gaandeweg een wat soepeler werkwijze omarmd. Zo zijn bij het vrij lezen de avi-niveaus losgelaten. Bergmans: ‘Vroeger mochten ze geen te moeilijk boek pakken, nu wel. En soms lukt het dan toch. Sommige kinderen die slecht scoren op technisch lezen, lezen wél Harry Potter. Misschien komt dat doordat ze wel goed zijn in begrijpend lezen.’ De niveaugroepen worden niet te streng ingedeeld. Bergmans: ‘Een beetje niveauverschil binnen zo’n groepje is helemaal niet erg; ze trekken zich aan elkaar op.’ Binnen de groepen zijn er behoorlijke leeftijds- en niveauverschillen. Doordat er in combinaties van twee groepen wordt samengewerkt, kunnen er echter aardig wat niveaugroepen worden geformeerd. Deze worden begeleid door de groepsleerkrachten en stagiairs. Ook de D- en E-leerlingen* hebben baat bij de leesondersteuning in kleine groepjes.

Marion Slot van de CED-Groep, die de school begeleidt bij de uitvoering van Robuuste Aanpak: ‘Effectieve instructie werkt hier heel goed, omdat de kinderen helemaal gewend zijn aan het werken in niveaugroepen.’

Betere prestaties De school wilde meer met de informatie uit toetsen doen. Bij de Robuuste Aanpak leert het team om het onderwijs en curriculum bij te sturen aan de hand van de Cito-scores. De leerkrachten krijgen een training en klassenvisitaties om dit goed in de vingers te krijgen. Voor alle kinderen is per vak een leerlijn uitgezet. Bergmans: ‘We proberen de tussendoelen en het einddoel te halen. Bij technisch lezen lukt dat al vrij goed.’ In januari 2009 scoorde 30% van de leerlingen een voldoende op technisch lezen; in juni 2010 was dat 57%. Bij begrijpend lezen was er ook vooruitgang, hoewel bescheidener. Daar bedroeg het aantal voldoende scores in 2010 50%. De individuele leerlingen zijn bijna allemaal vooruitgegaan, zegt Bergmans. ‘De echte E-leerlingen, waaronder de kinderen met dyslexie, gaan langzamer.’

Leesplezier De school gaat meedoen met het vervolg van Robuuste Aanpak. Dit zal worden ingezet om de spelling te verbeteren. Een logopedist en ergotherapeut moeten de taalontwikkeling verder stimuleren. Afdelingscoördinator John Staps: ‘De logopedist werkt onder andere aan uitbreiding van de woordenschat; de ergotherapeut helpt kinderen bij de informatieverwerking in brede zin. Dat is heel goed voor autisten en adhd’ers. En het verlengt de onderwijstijd. Wij weten zeker dat de resultaten daardoor kunnen verbeteren.’ Maar nog fundamenteler is het leesplezier. Veel klassen hebben een leeshoek met kussens om lekker in weg te zakken. Staps: ‘Je ziet het plezier waarmee kinderen in de leeshoek verdwijnen. Het is bij ons een routine geworden: ben je klaar met je werk, dan ga je lekker met en boek in de kussens.’ h * In het leerlingvolgsysteem worden de resultaten geschaald volgens een lettersysteem: A, B, C, D of E.


| 23

t

topklassen : tweespraak resultaatgericht werken

tekst Marijke Nijboer foto Jan van der Meijde Het Topklassenarrangement, onderdeel van Beter Presteren, moet scholen helpen bij het hoger leggen van de lat. Mooi doel, maar hoe pak je dat aan? Hélène de Jong, intern begeleider, bovenbouwcoördinator en lid van het managementteam op de Prinses Margrietschool, en Florence Weytingh, docent geschiedenis en conrector op het Montessori Lyceum Rotterdam, wisselen in de nummers van dit schooljaar hun ervaringen uit. In deze eerste aflevering praten zij over resultaatgericht werken.

Hélène De lesmethoden zijn wel genormeerd, maar geen enkele leerling is hetzelfde. Je kijkt naar de groep. Hang je daar de norm van de inspectie, de landelijke of nog een andere norm aan?. Florence Het gaat om wat er gebeurt in het lokaal, de wisselwerking tussen leerling en docent. Je moet de juiste conclusies trekken uit de verzameling gegevens die je hebt, en dat zien te vertalen naar tools en steun voor de docenten. .

Hélène (links op de foto) Het nadenken over resultaatgericht werken heeft bij ons voor een omslag gezorgd. Lang ging er veel aandacht naar de E-leerlingen; degenen die het laagst scoorden. Nu kijken we ook naar de middenmoot: hoe brengen we die verder? En de A-leerlingen krijgen niet meer automatisch een verdiepingsles achter de gewone les aan. Misschien kunnen we die wel meer prikkelen met Franse woordjes. Florence Wij willen de goede leerlingen ook graag meer uitdagen. Omdat wij niet tevreden zijn over de examenresultaten, hebben we vorig jaar een werkgroep opgericht die deze resultaten heeft geanalyseerd. We zagen onder andere dat een goede differentiatie cruciaal is. De kunst is om een leerling op het goede niveau te zetten en zo uit te dagen dat hij op dat niveau excellent wordt. Er leeft een zekere ’zes min’ cultuur onder veel leerlingen, en wij zullen hen daar op moeten aanspreken. Leerlingen kienen het zo uit dat ze overal net voldoende voor staan. Daardoor gaan ze vaak met te weinig reservebagage het examen in. Zeker nu de eisen zijn verzwaard kunnen ze dan onderuitgaan. Wij hebben onze docenten hier bewust van gemaakt en willen dat zij leerlingen én ouders hiervoor waarschuwen.

24 |


Ouders denken: hij is over, dus alles is in orde. In werkelijkheid hebben leerlingen soms een heel magere basis. Hélène Ik herken dat. Ouders vertalen een 8 op het rapport al gauw in een havo-advies. Maar achter dat cijfer zitten allerlei tussentijdse Cito-toetsen, die een genuanceerder verhaal vertellen. Wij willen die nuances zichtbaarder maken voor ouders. We zijn bezig met de ontwikkeling van een nieuw rapport, waarin we plaats maken voor die Cito-scores. Je kan je sowieso afvragen wat cijfers precies uitdrukken. Dat hangt af van wat je beoordeelt en welke norm je gebruikt. Florence Precies. Wij vragen ons af: is een 7 voor Engels hetzelfde als een 7 voor wiskunde? Wat moeten je eindexamenresultaten voor consequenties hebben voor de brugklas? Waar zit precies het verschil tussen havo en vwo? Natuurlijk zijn er de referentieniveaus voor taal en rekenen, maar die vormen maar een beperkt onderdeel van vakken als scheikunde en natuurkunde. Het eindexamen is het eindniveau, maar hoe weet je in de jaren daarvoor of je het juiste niveau hebt? Je zit bij elkaar in die olietanker en probeert de koers te veranderen. Iedereen wil ervoor gaan. Maar hoe krijg je het voor elkaar?

Hélène Wij gaan als team met externe hulp kijken naar de invulling van groepsplannen, het werken op de verschillende niveaus en de invulling hiervan. Florence Op dit punt vind ik de reflectiegesprekken ook heel gaaf. Die houden je echt een spiegel voor. Wij discussiëren in het team veel over de vraag: wat is ’kansen geven’? In het montessorionderwijs zit de pedagogische benadering ingebakken. Wij gaan voor de ontwikkeling van het complete kind. Naar ons idee draagt dat bij aan betere onderwijsprestaties. Wij willen dat graag aantonen. Beter Presteren heeft ons wat dat betreft uitgelokt. Maar het is nodig dat wij onze aanpak opfrissen. We worden scherper. Hélène Beter onderwijs begint naar mijn idee met bewustwording. Als je je bewust bent van je doelen en tussentijdse resultaten, ben je al een heel eind.

Het succes van

MMMMMMMMMMM De M MHeemskerkschool MMMMMMMMM

foto Petja Buitendijk


Woensdagmiddag 7 september werd door wethouder Alexandra van Huffelen het Groene Schoolplein van de Heemskerkschool op het Noordereiland officieel geopend. De school won dit voorjaar de ontwerpwedstrijd Groene Schoolpleinen van de gemeente Rotterdam. Locatieleider Nicolet van de Logt over de wedstrijd, de uitverkiezing en het eindresultaat:

‘D

e Ontwerpwedstrijd Groene Schoolpleinen kwam voor ons bijzonder gelegen. Ons tamelijk stenige schoolplein moest hoognodig aangepakt worden, maar helaas ontbrak het aan budget. Om de leerlingen zo goed mogelijk te betrekken bij het ontwerp hebben wij ze laten beschrijven en tekenen hoe hun ideale plein eruit zou moeten zien. Daarna hebben we met behulp van een ter zake kundige

ouder de voorstellen op haalbaarheid geselecteerd, waarbij dat vurig gewenste zwembad toch écht moest afvallen. Daar is een uitgewerkte plattegrond en een begroting bij gemaakt en opgestuurd.’ ‘Wat waren we trots toen we hoorden dat we de wedstrijd gewonnen hadden en € 14.000 mochten besteden om het droomplein te verwerkelijken. De jury bleek vooral gecharmeerd van de grote betrokkenheid van de leerlingen en noemde het resultaat ‘divers en creatief en een ontwerp waarin veel te beleven en te onderzoeken is’. Wat verder geroemd werd was het veelvuldige gebruik van gerecyclede materialen als oude tegels, boomstammetjes en takken.’ ‘Vervolgens kwam het hele proces van offertes aanvragen en overleg voeren. Een energievretende maar erg leuke ervaring. Uiteindelijk was de hele metamorfose vlak voor de zomervakantie afgerond, zodat we nu de beschikking hebben over een plein waar elke dag van alles te beleven en te zien is. De kruiden gebruiken we bij de kookles, de planten en de diertjes voor biologie en verder is het plein een oase van rust waar onze leerlingen heerlijk kunnen spelen.’ M


| 25

Naschoolse lessen

tekst Ineke Westbroek

Hoeveel hectare bestrijkt De Kuip? Dat gaan we opmeten! Geen eenvoudige klus, maar de uitkomst wordt met trots vermeld: het veld meet 0,64 ha, het totale terrein naar schatting 2 tot 3 hectare. Stukken leuker dan sommen maken uit boekjes en je onthoudt veel beter hoe je het moet aanpakken. De lesaanpak van Playing for Success lijkt te werken voor de eerste deelnemers van de Giovanni van Bronckhorst Academy in De Kuip.

R>R RRRRRRRRRRRRRRR Playing for Success in De Kuip RRRRRRRRRRRRRRRRR RBeter R R R Rpresteren RRRRRRRRRRRR RRRRRRRRRRRRRRRRR ‘wow-omgeving’ Rdankzij RRRRR RRRRRRRRRRR RFeyenoord RRRRRRRRRRRRRRRR RRRRRRRRRRRRRRRRR M

ario Been (op het moment van schrijven nog coach, red.) nodigt je uit om op proef mee te doen met de selectie. Wat voor spullen heb je daarvoor nodig? Je mag ze voor maximaal 300 euro aanschaffen in de Fanshop in De Kuip. Tien euro mag je overhouden. Met deze rekenopdracht trekken Björn, Michelle, Owen, Delano en Moreno naar de shop, waar zij afvliegen op

26 |


de sportspullen en de gadgets. ‘Jammer dat we die spullen niet echt mogen kopen’, verzucht Björn. In plaats daarvan gaan de kinderen aan de slag met hun rekenmachientjes. IJverig rekent Michelle: ‘Als we 4 keer 70 euro doen, komen we uit op 280…’ ‘Goed uitgerekend’, prijst begeleider Jeffrey Verwey, ‘kijk even wat je voor 20 euro nog kan kopen.’

T Ton Strooband [email protected] Frank van den Nieuwenhof [email protected] www.playingforsuccess.nl

W

Playing for success moet prikkelen tot betere schoolprestaties, meer er zelfvertrouwen en een bet zelfbeeld. foto’s Giovanni van Bronckhorst Academy

Samenwerken Terug in het rood-witte leslokaal van de Giovanni van Bronckhorst Academy, werken de kinderen de opdracht uit achter de computer. Liefst in tweetallen, om samenwerken te stimuleren. Michelle werkt liever alleen, maar vandaag gaat Moreno naast haar zitten omdat achter andere computers geen plek meer vrij is. ‘Samenwerken heb je toch nodig in het leven’, berust Michelle wijs. Zij kan Moreno bovendien goed helpen met het beantwoorden van vragen over het Feyenoord Museum. Een mooie vooruitgang, vindt leerkracht en lescoördinator Henry van Kleeff, als hij het tweetal achter de computer gadeslaat: ‘Samenwerken is één van de vaardigheden waaraan wordt gewerkt. Kinderen die dit programma volgen, zijn soms geneigd zich terug te trekken.’

Inspirerende leerplek Playing for Success, een naschools lesprogramma dat zijn oorsprong vond bij de Engelse voetbalclub Blackburn Rovers, richt zich op bescheiden, ietwat onzekere leerlingen van 9 tot 14 jaar, die onder hun niveau presteren, vaak door negatieve leerervaringen die hun zelfvertrouwen ondermijnen. Met een voetbalstadion als inspirerende leerplek biedt Playing for Success hun positieve leerervaringen. Samen met andere leerlingen werken de kinderen aan opdrachten die tot hun verbeelding spreken.

’Boost’ Playing for Success kwam in Rotterdam tot stand in samenwerking met Feyenoord,

‘Je leert hier beter dan op school’

oud-Feyenoordspeler Giovanni van Bronckhorst , de gemeente Rotterdam en de drie deelgemeenten op Rotterdam Zuid. Aan de pilot doen zes basisscholen op Zuid mee. Dit schooljaar is het project uitgebreid naar het voortgezet onderwijs. Het programma duurt tien weken en bestaat uit lesbijeenkomsten van twee uur met praktische opdrachten op het gebied van taal, rekenen en omgaan met computers. Lesbijeenkomsten lijken op voetbalwedstrijden, compleet met warming-up, eerste helft, rust, tweede helft en cooling-down. De ’boost’ die de ambiance van een profclub geeft, moet prikkelen tot betere schoolprestaties, meer zelfvertrouwen en een beter zelfbeeld: ‘een wow-leeromgeving’, zoals de website van Playing for Success dit noemt.

Zelfvertrouwen Theo Thiele, directeur van de Meester Baarsschool, kan dit beamen: ‘Een mooie manier om kinderen die te gemakkelijk voor de juf zijn, eens extra aandacht te geven. Als school geven wij die aandacht ook wel, maar wij kunnen niet die glamouromgeving van Feyenoord bieden. Inclusief de ervaringen waarmee zij verder kunnen in hun leven

– een glansrol, die geweldig is voor hun zelfvertrouwen. Kinderen die zo’n houding hebben van: laat mij maar rustig, staan ook eens aan die andere kant.’

Resultaten Leerkrachten van de deelnemende scholen vinden het nog te vroeg om resultaten te noemen, maar Henry van Kleef en de begeleidende studenten zien het groepje wel degelijk opbloeien. ‘Hun zelfvertrouwen groeit’, constateert Jeffrey, die een mbo-opleiding voor onderwijsassistent volgt. Dat merkt ook Van Kleeff: ‘De eerste les kwamen ze schoorvoetend binnen, nu durven ze te praten.’ ‘We leren hier beter dan op school’, vindt Björn (10). ‘Daar leer je rekenen en taal uit een boek, maar hier leer je op een veel leukere manier. Het voetbalveld opmeten, of iets over Feyenoord schrijven op de computer. Je onthoudt dingen gewoon beter.’ R


| 27

Speels leren T Martin Weij Basisschool Dr.Woltjer


Met een verhaal en gesprek over een verloren knuffel heeft onderwijswethouder Hugo de Jonge op maandag 22 augustus het officiële startschot gegeven voor de ontwikkeling van groep nul. Een ontwikkeling die kinderen een vliegende start van hun onderwijscarrière moet bezorgen en ouders meer moet betrekken bij de schoolloopbaan van hun kinderen.

www.woltjerschool.nl

hhhhhhhhhhhhhhhhh hUit h h de h h hstartblokken hhhhhhhhhhh

O Wethouder De Jonge vertelt over knuffel Ralf. foto Jan van der Meijde

H

et zal je als twee- of driejarige peuter maar gebeuren. Zo zit je nog stil op je krukje te wachten op het verhaal van Benjamin, die z’n knuffel Ralf kwijtraakt. En zo stapt de Rotterdamse onderwijswethouder en de halve Nederlandse pers je speellokaal binnen voor de aftrap van groep nul. Het overkwam de dertien peuters van groep nul van basisschool Dr. Woltjer, een multiculturele school in Delfshaven. Met het reisavontuur van knuffel Ralf en het aansluitende gesprek over de eigen knuffels van de peuters, benadrukte de wethouder nog eens hoe belangrijk het is om leesplezier en taalontwikkeling te bevorderen en woordenschat te vergroten. Doelen die centraal staan in de verder speelse opzet van groep nul.

Meertaligheid Boudewijn, vader van peuter David, vindt het lovenswaardig dat de gemeente miljoenen steekt in de ontwikkeling en dat deelname aan groep nul zich niet beperkt tot doelgroepkinderen alleen. De Jonge: ‘Door exclusief in achterstandskinderen te investeren zouden we juist segregatie

28 |


bevorderen in plaats van bestrijden.’ Toch vraagt Boudewijn zich af waarom er niet ook in meertaligheid wordt geïnvesteerd: ‘Het beheersen van meerdere talen zou voor een handelsstad als Rotterdam toch ook prioriteit moeten hebben. Wij spreken Engels, Servo-Kroatisch en Nederlands thuis.’ Geen punt, denkt wethouder De Jonge, mits ouders in staat zijn alle talen even goed aan bod te laten komen: ‘Als dat niet het geval is, gaan kinderen pas vanaf hun vierde Nederlands leren en dat is echt te laat.’

Ontwikkelingsmodel De dertig groepen nul die dit jaar in de deelgemeenten Feijenoord en Delfshaven van start zijn gegaan, vormen de voorhoede van in totaal 200 groepen nul in 2014. Wat de inhoudelijke kanten betreft, is bewust gekozen voor een ontwikkelingsmodel, zodat scholen vanuit de eigen praktijk aan de slag kunnen. Wel zijn er een aantal basisvoorwaarden zoals minimaal één hbo’er voor de groep, verplichte deelname van vijf dagdelen en het bevorderen van sterke ouderbetrokkenheid.

Doorlopende lijnen Directeur Martin Weij van basisschool Dr. Woltjer ziet de uitbouw van ’zijn’ groep nul met vertrouwen tegemoet: ‘Wij bouwen verder aan een ontwikkeling die we zelf in gang hadden gezet. Met de uitbreiding van middelen kunnen we meer structuur in het aanbod aanbrengen en de kwaliteit ervan verder verbeteren. Gezamenlijke cursussen en regelmatig overleg zorgen er voor dat er doorlopende lijnen ontstaan, die op vergelijkbare wijze gevolgd gaan worden als in de hogere groepen.’

Misverstand Weij wil nog wel een misverstand over het ’leren’ van peuters wegnemen: ‘Wat we in groep nul doen is niet te vergelijken met het schoolse leren in hogere groepen. We besteden wel veel aandacht aan taal en zo mogelijk ook aan rekenen, maar blijven dat op een speelse en toegankelijke wijze aanbieden. Het zijn tenslotte peuters.’ h

mini’s

rekenen

Dag van de leraar door Ad Oskam

Rekenkalender 2012 Dit najaar verschijnt de ‘Volgens Bartjens Rekenkalender 2012’. Een scheurkalender met elke dag een uitdagende rekensom of rekenpuzzel. Soms makkelijk, soms wat moeilijker, maar er zitten ook echte hersenkrakers tussen. Het niveau van de opgaven gaat van einde basisschool tot en met mbo, havo en vwo. Bekijk een voorbeeld op www.volgens-bartjens.nl. digitaal rekenen Exova.nl ontwikkelt samen met basisscholen door heel Nederland ’Math’ (in Rotterdam Het Pluspunt). Deze digitale methode is een synthese tussen traditioneel en realistisch rekenen. Vanuit de beheersing van de rekenvaardigheden passen leerlingen de kennis toe in een realistisch model. Een derde onderdeel is uitdaging tot creatief denken bij het oplossen van problemen. Nationale rekendagen Tijdens de Nationale Rekendagen op 22 en 23 maart 2012 komen honderden leraren bij elkaar om zich bezig te houden met alle aspecten van het reken-wiskundeonderwijs. Opgedane ervaringen kunnen in de eigen school gebruikt worden voor verrijking van het rekenwiskundeonderwijs (rekenweb.nl). REKENBOOG Wie lesgeeft aan zeer moeilijk lerenden (4-20 jaar) en op zoek is naar lesmateriaal voor rekenen-wiskunde, moet eens kijken op www.rekenboog.nl. Daar kun je gratis lessen downloaden die makkelijk zijn aan te passen aan de school, de groep en de leerlingen. In de lessen is veel aandacht voor het vergroten van de redzaamheid en minder voor de formele kale rekensommen. Rekentuin.nl De Rekentuin is een online rekenoefenprogramma waarbij leerlingen en studenten het rekenen spelenderwijs kunnen oefenen en automatiseren op hun eigen niveau. De oefeningen worden automatisch geanalyseerd en teruggekoppeld aan de docent. PROTOCOL REKENEN-WISKUNDE Wat zijn de uitgangspunten van reken-wiskundeonderwijs? Hoe signaleer en begeleid je leerlingen met ernstige pro-blemen? Wanneer is er sprake van dyscalculie? Dit protocol, in juni uitgegeven door Van Gorcum, biedt in te zetten didactische modellen en een uitvoerig stappenplan. Bestemd voor sbo en so. Nieuwsrekenen ’Nieuwsbegrip’ – begrijpend lezen met het nieuws van de dag – heeft een rekenvariant: ’Nieuwsrekenen’. Uit het weekonderwerp van Nieuwsbegrip komen toepassingsopgaven op zes verschillende niveaus voort. Dit levert een half uur rekenonderwijs op, als aanvulling op de rekenmethode (nieuwsrekenen.nl). 10 | 11 --- Rotterdams Onderwijs Magazine

| 29

www.schoolsupport.nl

Schoolsupport op de online snelweg Wings online geeft vleugels Wings online

10 Leesniveaus met 100 English readers online. Luisteren, lezen én tekstbegrip! Extra oefening op digibord en pc. www.schoolsupport.nl/wingsonline >

Elke dag bij de tijd

Nieuws van de Week

Printboek haalt kopieerboek in Printboeken online

Kopieerboek wordt printboek! Meer dan 60 printboeken online. Online gebruiken en beheren! www.schoolsupport.nl/printboek >

Elke week 3 - 5 teksten online en print! NvdW biedt tekstbegrip, woordenschat, verdieping, beeld, strategie en kennis. Actuele teksten motiveren elke dag weer! www.schoolsupport.nl/ nieuwsvandeweek >

helpt!

DE BRO NIEUW CHU E HET RES VO O BAS IS - E R VOO N R OND ERW GEZET IJS Z IJN U VRA AG IT. NU A ZE AN!

Training, begeleiding en nascholing voor professionals en vrijwilligers die met kinderen en jongeren werken Leren omgaan met agressief gedrag

Werken aan de kwaliteit van de Tussen de middagopvang (TMO)

In veel organisaties is de confrontatie met agressie door kinderen, jongeren of ouders helaas geen zeldzaamheid. Omgaan met agressief gedrag vraagt een bewuste reactie: hoe kun je met je eigen gedrag het gedrag van de ander beïnvloeden? In de training leren deelnemers om agressie-incidenten te herkennen en te voorkomen.

Begeleidt je kinderen tijdens de pauze? Bij de Basisen de Vervolgcursus Brood en Spelen leer je regels en grenzen stellen, nieuwe spelvormen, omgaan met pesten en luisteren naar kinderen. Ook is er een coachingstraject voor coördinatoren TMO om de medewerkers te steunen met Brood en Spelen.

Duur training Omgaan met agressief gedrag: twee dagdelen.

Duur Basiscursus Brood en spelen: 5 bijeenkomsten van 2,5 uur. Elke Vervolgcursus duurt 2,5 uur.

Seksuele ontwikkeling, identiteit en veiligheid Grensoverschrijdend gedrag, intolerantie richting homoseksuelen, grof taalgebruik door jongeren: het zijn enkele voorbeelden van gedrag dat besproken moet worden. Deze training helpt docenten en begeleiders om seksualiteit bespreekbaar te maken met de jongeren en hun ouders. Duur van de training: twee dagdelen van drie uur.

Meer leertijd waarmaken Hoe zorgt de coördinator OTV of Brede school ervoor dat de extra leertijd een waardevolle bijdrage levert aan de ontwikkeling van het kind? Deze training maakt de wereld van de extra leertijd inzichtelijk en leert de coördinator meer over de theorie en de praktijk. Duur van de training: zeven bijeenkomsten,twee individuele coachingsgesprekken en een terugkombijeenkomst.

Meer weten? Kijk op www.stichtingdemeeuw.nl of bel 010 - 486 30 22.

v veldwerk : Marjan van Dijl Zorgcoördinator vso De Piloot

Wat was je zelf voor leerling? Ik was een strijdbaar type. Als ik onrecht zag, ging ik erop af. In het basisonderwijs viel dat nog mee. In het voortgezet onderwijs zocht ik het echt op. Waarom ben je in het onderwijs gaan werken? Ik vind kennisoverdracht mooi en wilde daar een rol in gaan spelen. Ik koos voor speciaal onderwijs omdat ik van mening ben dat het meer uit kinderen met een beperking of stoornis haalt. Je moet niet te snel tevreden zijn.

tekst Ronald Buitelaar foto Jan van der Meijde Hoewel het onderwijs haar eerste liefde is, kiest Marjan vanwege het gebrek aan arbeidsplaatsen voor een loopbaan in de automatisering. In eerste instantie werkt ze voor het gemeentelijk energie bedrijf (GEB). Later gevolgd door banen bij diverse softwarebureaus. Het autisme van haar zoon doet Marjan besluiten alsnog een pabo-opleiding te volgen. Na enkele jaren in het reguliere basisonderwijs stapt zij in 2005 over naar het speciaal onderwijs. De eerste jaren werkt zij als groepsleerkracht. Tegenwoordig is zij zorgcoördinator. Marjan is ongehuwd en heeft een zoon en dochter.

Je mooiste moment? Ik wilde een bijdrage leveren aan goed onderwijs en werd aangenomen op een school als De Piloot. Dat was een droom die uitkwam. Je absolute dieptepunt? Ik ben iemand die van dieptepunten leermomenten wil maken, maar dat de overheid het speciaal onderwijs zo zwaar treft met de onderwijsbezuinigingen begrijp ik dus niet. Zijn er zaken in het (Rotterdamse) onderwijs die je zou willen veranderen? Ik maak me zorgen dat onze leerlingen (langer) in het reguliere onderwijs zullen moeten blijven. In te grote klassen met leerkrachten die er niet voor gekozen hebben. Dat kan dus écht niet. Meer of minder aandacht voor rekenen en taal? Omdat veel randzaken op onze school minder centraal staan, is er automatisch meer aandacht voor een meer ’klassieke’ en gedegen aanpak van Nederlands en wiskunde. Waar zou je in bijgeschoold willen worden? Ik heb net mijn opleiding Directeur Primair Onderwijs (DPO) afgerond, dus vind ik het voor het moment even welletjes. Op termijn zou ik nog wel iets willen doen op het vlak van communicatie. Wat is je mening over de taakbelasting in het onderwijs? Als ik het onderwijs vergelijk met het bedrijfsleven moet ik constateren dat er in het onderwijs nogal eens geklaagd wordt over zaken die in het bedrijfsleven heel gewoon zijn. Zijn er zaken die je aan beleidsmakers en politici kwijt zou willen? Er zijn wel degelijk leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. En met een juiste setting, een aangepaste leeromgeving, aangepaste lesstof en juiste didactiek kun je ze een goed toekomstperspectief bieden. Voel je beroepstrots? Ik wel. Ik ben zeer trots op mijn onderwijsloopbaan en zeker dat ik voor deze school werk. Wat is je persoonlijke onderwijswens? Dat deze, nu nog beginnende vso-afdeling, op termijn een volwaardige school voor speciaal voortgezet onderwijs wordt. Nog tips voor (aankomende) leerkrachten? Met de bezuinigingen in het achterhoofd zou ik het regulier onderwijs en ouders willen adviseren niet te lang aan te modderen met leerlingen die in het speciaal onderwijs thuishoren. Deze leerlingen kunnen zich goed ontwikkelen maar moeten daar wel de gelegenheid voor krijgen.

T Veldwerk nu ook op internet! Ga naar www.onderwijsbeleid010.nl en lees de antwoorden van Annet Dries, directeur van de Agnesschool.

k Projectleiders Beter Presteren leggen accenten k Cijfers vertellen niet het hele verhaal k Het succes van de Heemskerkschool Kookles is ook rekenen

Recommend Documents