JULI-
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Schaartjes in je buik
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Enkele maanden terug hebben de kinderen tussen 6 en 12 jaar via de BVSM een heel leuk boekje over Creon ontvangen. In dit boekje vertellen Robin en zijn vriendje Pebs waarom je Creon moet nemen als je mucoviscidose hebt. Dit verhaaltje werd geschreven in samenwerking met de diëtisten van de Belgische mucocentra en revalidatiecentra. Hopelijk hebben jullie het reeds gelezen. Mochten er zaken in staan die toch niet helemaal duidelijk zijn voor jullie, of hebben jullie andere opmerkingen, laat het ons gerust weten bij jullie volgende consultatie.
AUGUSTUS 2005 Kiwi, de kaviaar onder het fruit. Het aanbod aan fruit is nooit zo groot als in de zomer. Perziken, nectarines, aardbeien, pruimen in verschillende kleuren, kersen, krieken, ananas, frambozen, braambessen, rode besjes, …: heerlijk geurend en sappig als ze rijp zijn, lekker in een fruitsla of op een fruitbrochette, bij ijs en pannenkoeken, met een chocoladesausje, een beetje slagroom … En waarom eens niet op de barbecue? Toch willen we hier één bijzondere fruitsoort in het licht stellen: de kiwi. De kiwi vindt zijn oorsprong in China en heette toen ‘Chinese kruisbes’. In Nieuw-Zeeland is de naam veranderd in kiwi. De vrucht heeft zijn naam te danken aan de kiwivogel, een loopvogel in Nieuw-Zeeland, wiens ronde lichaam bedekt met bruine veertjes met enige verbeelding lijkt op de kiwivrucht. Kiwi´s zijn het ganse jaar door verkrijgbaar: van mei tot december worden ze in grote hoeveelheden aangevoerd uit Nieuw-Zeeland, van december tot maart uit Frankrijk, Griekenland, Italië, en daarna tot en met mei uit Chili. De Nieuw-Zeelandse kiwi wordt nog altijd als de lekkerste beschouwd, er worden dan ook jaarlijks 2,2 miljard kiwi´s vanuit NieuwZeeland naar meer dan 70 landen verscheept. Er bestaan twee soorten, deze met groen vruchtvlees en de gele variëteit. Het vruchtvlees van de gele is iets steviger en zoeter dan van de groene kiwi. Kiwi´s kunnen geschild en in schijfjes gesneden worden of worden vaak ook in twee helften gesneden en uitgelepeld. De kiwi ziet er ook heel decoratief uit met zijn grasgroen vruchtvlees, een witte kern en zwarte pitjes. Kiwi´s zijn niet alleen lekker, maar ook heel gezond. Uit studies blijkt immers dat kiwi´s zeer rijk zijn aan verschillende belangrijke voedingsbestanddelen. Het gaat om de anti-oxidanten vitamine C, vitamine E en carotenoïden. Anti-oxidanten zijn als het ware kleine soldaatjes die ons lichaam kunnen beschermen tegen aanvallen van sommige gifstoffen en infecties. In een kiwi zit bijvoorbeeld ongeveer dubbel zoveel vitamine C als in een sinaasappel. Daarnaast bevat de kiwi in vergelijking met andere hier veel gebruikte fruitsoorten ook veel kalium (enkel bananen brengen meer kalium aan). Bovendien zitten er ook veel voedingsvezels in kiwi. Op die manier kan kiwi zorgen voor een vlotte stoelgang. Tips: -
Koop kiwi´s als ze nog stevig zijn en laat ze rijpen in een fruitmand, bij omgevingstemperatuur. Als je je kiwi iets langer wil bewaren, kan je hem het beste in de koelkast leggen, gescheiden van ander fruit. Onrijpe kiwi´s kan je zo 1 tot 2 weken bewaren. Een kiwi is klaar om te eten als je hem zachtjes met je vinger kan indrukken.
1
-
-
-
De gele kiwi is iets minder lang houdbaar dan de groene. Bewaar deze dan ook het liefst in de koelkast. Als je de kiwi dan direct opeet als die uit de koelkast komt, is deze ook nog extra lekker. Een kiwi is makkelijk mee te nemen naar school of het werk als tussendoortje, of bij de boterham. Je kan hem thuis reeds halveren, de twee helften opnieuw tegen elkaar leggen en in wat aluminiumfolie rollen. Je hoeft dan nog enkel een klein lepeltje mee te nemen zodat je in de loop van de dag je kiwi kan uitlepelen. Er bestaan tal van recepten met kiwi. Kijk maar eens op het internet. Een kiwi doet het uitstekend in fruitsla, kwarktaart, diverse andere desserten, zelfs kiwi-soep is mogelijk, en ook met vis, scampi`s, varkensvlees, kip, … kan kiwi gecombineerd worden.
Besluit: kiwi is een zeer interessant stukje fruit. Eén kiwi (gemiddeld 70 g) levert genoeg vitamine C om onze dagelijkse behoefte te dekken. Uiteraard mogen we niet vergeten om ook andere fruit- en groentesoorten te eten.
MOGELIJKE ROL OMEGA 3 - VETZUREN Het laatste jaar werd er tijdens de consultaties flink de nadruk gelegd op het gebruik van koolzaadolie en vette vis. Via deze voedingsmiddelen is het mogelijk om voldoende Omega 3 – vetzuren aan te brengen. In dit artikel wordt nog eens het belang van vetten benadrukt en de mogelijke rol van Omega 3 – vetzuren bij mucoviscidose. Vetten
Verzadigde vetzuren
Onverzadigde vetzuren
Enkelvoudig onverzadigde vetzuren
Omega 9 - vetzuren
Meervoudig onverzadigde vetzuren
Omega 6 - vetzuren
Omega 3 - vetzuren
Soorten vetten In onze voeding bestaan er twee groepen van vetten: de verzadigde (dierlijke) vetten en de onverzadigde (plantaardige) vetten. De dierlijke vetten treffen we aan in vlees, zuivelproducten (melk en kaas) en gebak. De plantaardige vetten vinden we hoofdzakelijk terug in oliën. Deze groep kan nog eens verder worden onderverdeeld in enkelvoudig- en meervoudig onverzadigde vetzuren. Het Omega - 9 vetzuur, met in het bijzonder oliezuur, heeft een cholesteroldalende werking. Samen met de Omega3- en Omega6 vetzuren, vormt het Omega9 vetzuur de groep van de essentiêle vetzuren. Het zijn vetzuren die niet door ons lichaam kunnen worden aangemaakt.. Daarom is het belangrijk dat we voldoende van deze vetzuren opnemen via de voeding. Onze voeding brengt voldoende Omega 6 – vetzuren en te weinig Omega 3 – vetzuren aan. De Omega 3 – vetzuren bestaan uit het basisvetzuur alfalinoleenzuur en de visvetten EPA en DHA. De groep van de Omega 6 – vetzuren bevat het basisvetzuur linolzuur en het daaruit afgeleide vetzuur arachidonzuur (AA).
2
Functies essentiële vetzuren Eén van de pionierwerken over de functies van de Omega 3 – vetzuren was een studie bij de Groenlandse Inuït (Eskimo). De wetenschappers Bang en Dyerberg stelden vast dat er in Groenland geen enkele Eskimo stierf ten gevolge van hart- en vaatziekten. Na verder onderzoek bleek dat de Omega 3 – vetzuren, meer bepaald de visvetzuren (EPA en DHA) aan de basis lagen voor dit verschijnsel. In verschillende studies werd het gunstig effect (daling van het triglyceridengehalte, verminderde kans op trombose en plotse dood ten gevolge van ischemisch hartaanval, ontstekingsremmende werking en een vermindering van hartritmestoornissen) van Omega 3 – vetzuren bij hart- en vaatziekten aangetoond. De ontstekingsremmende werking van deze visvetzuren is een interessante functie. De doeltreffendheid van visolie werd bestudeerd in verschillende ontstekingsziekten waaronder reumatoïde artritis, ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, psoriasis, mucoviscidose en astma. Studies voor elk van deze aandoening rapporteerden klinische voordelen. Alleen voor reumatoïde artritis bestaan krachtige bewijzen van enig voordeel. Bij mucoviscidose is de kans op een tekort aan essentiële vetzuren groot doordat de vetten moeilijker worden opgenomen en de energiebehoefte is verhoogd. In een voeding voor mucoviscidose speelt een voldoende aanbreng van vetten een zeer belangrijke rol. Niet alleen omdat ze energie en vetoplosbare vitaminen leveren, maar ook de essentiële vetzuren (Omega 6 en Omega 3). Het is niet alleen belangrijk dat er meer producten rijk aan Omega 3 – vetzuren worden geconsumeerd, maar dat ze ook in een goede verhouding tegenover Omega 6 – vetzuren worden ingenomen. In verschillende studies werd er aangetoond dat het gewicht voor lengte positief evolueert door de Omega 6 – vetzuren en de longfunctie verbeterd door voldoende Omega 3 – vetzuren. De ideale verhouding Omega 6/Omega 3 is nog niet bepaald. Besluit!!!!!!!!! Er is nog veel onderzoek nodig om de functie van de essentiële vetzuren bij mucoviscidose te bepalen. Er zijn al resultaten van kleinschalige onderzoeken die wijzen op eventuele voordelen van een verhoogde aanbreng van Omega 3 - vetzuren. Daarom is het belangrijk om reeds de voeding aan te passen. Gebruik iedere dag een olie rijk aan Omega 3 – vetzuren (koolzaadolie, lijnzaadolie, walnotenolie of sojaolie). Neem zeker twee maal in de week vis, waarvan minimum éénmaal vette vis. Voorbeelden van vetten vis zijn zwaardvis, zalm, heilbot, paling, haring en sprot. Noten, vooral walnoten, zijn ook rijk aan de onverzadigde vetzuren en bevatten een kleine hoeveelheid Omega 3 – vetzuren. Gebruik ze als tussendoortje of bij een slaatje. Om van het voordeel van deze Omega 3 – vetzuren te kunnen genieten is belangrijk dat er bij de maaltijd en tussendoortjes voldoende Creon wordt ingenomen. Groene groenten zoals postelein en spinazie bevatten ook een kleine hoeveelheid DHA. Gebruik daarom regelmatig groenten. Voeg bij de warme groenten een scheut koolzaadolie en gebruik bij rauwe groenten een vinaigrette of mayonaise op basis van een olie rijk aan Omega 3 – vetzuren. Indien je vragen hebt, kan je ons altijd bereiken op onderstaande nummers: Marleen Genetello Dimi Declercq
09/240 28 42 09/240 65 04
3
WAT GAAN WE ETEN VANDAAG? Zomers slaatje van zalmdobbelsteentjes met kiwi Deze frisse salade is zeer lekker als voorgerechtje of bij de boterham. Bovendien werden ingrediënten gebruikt die in bovenstaande tekststukjes werden besproken (zalm, koolzaad- en walnootolie voor de aanbreng van de goede Omega – 3 – vetten, en kiwi levert vooral veel vitamine C). Ingrediënten voor 4 personen: - enkele blaadjes sla - 400 g cherrytomaatjes - 6 kiwi´s - 2 rode uien - 2 gele paprika´s - 1 bosje verse koriander - ½ bosje lente-uitjes - 600 g zalmfilet - 1 eetlepel citroensap - zout en peper - 2 eetlepels koolzaadolie Voor de dressing: - 4 eetlepels sinaasappelsap - 4 eetlepels kokosmelk (meestal in blik verkrijgbaar) - 2 eetlepels citroensap - 1 eetlepel walnootolie - zout en peper - snuifje suiker Bereiding: Was de slablaadjes en dep ze droog. Was de cherrytomaatjes en halveer ze. Schil de kiwi´s en snij in schijfjes. Pel de ui en snij in ringen. Was de paprika´s, halveer ze, verwijder de zaadlijsten en snijd in blokjes. Was de koriander, dep droog en trek de blaadjes van de steeltjes. Maak de lente-uitjes schoon, was en snij in schuine ringetjes (zowel groene als witte gedeelte). Schik al deze groenten decoratief op borden. Was de zalmfilets, droog ze met wat keukenpapier; snij in dobbelsteentjes of grove repen en besprenkel met citroensap, peper en zout. Bak 5 tot 10 minuten in de hete olie en voeg aan de salade toe. Meng de ingrediënten voor de dressing en giet over de salade. Dien op met sneetjes stokbrood, focaccia brood of ciabatta voor een voorgerechtje. Of als hoofdgerecht: met koude gekookte spirelli, waarover ook wat extra dressing wordt gegoten, en met wat vers geraspte parmezaanse kaas. Smakelijk! Niet vergeten: je hebt Creon nodig voor de vertering van de vetten in de vis, het bereidingsvet, de dressing en de parmezaan. Hoe kan je ons bereiken ?
Kinderkliniek 0k5
Gastro-enterologie Prof. Dr. Robberecht - Dr. Van Biervliet Pneumologie Prof. Dr. De Baets - Dr. Van Daele - Dr. Schelstraete - Dr. Haerynck Endocrinologie: Prof. Dr. Craen
Volwassenen
Pneumologie 7k12: Prof. Dr. Joos Gastro-enterologie 1k12 : Dr. Van Vlierberghe Endocrinologie 9k12 : Dr. Giri Verpleegkundigen : Marleen Vanderkerken 09/240 24 12 en Ann Raman 09/240 51 26 Kinesiste
: Linda Mahieu 09/240 63 74
Sociaal verpleegk. : Griet Serras 09/240 24 08 Diëtisten Psychologe
: Marleen Genetello 09/240 28 42 en Dimitri Declercq 09/240 65 04 : Marleen Theunis 09/240 24 65
Web-site: www.mucogent.be
4
5
