Jouw spreekbeurt over het Geheim achter Zakgeld
Inhoud ag. 03 Voorwoord p
Tips
04 ekbeurt pag. re sp je r a a n e Neem iets me pag. 04 urt slim voor e b k e re sp je Bereid 04 olgorde pag. v e d n a a k n e D reekt pag. 05 Let op hoe je sp gen pag. 05 Vraag om vra pag. 06 Houd een quiz
Informati
e
pag. 07 Wat is zakgeld eigen lijk precies? pag. 08 Wat is geld? pag. 10 Wat k un je doen m et je zakgeld? pag. 11 Wat a ls je iets niet k unt betalen? pag. 12 Op we lk manieren k un je betalen pag. 13 Kun je met je zakgeld jouw zakgeld ? in elk land uitge pag. 14 Hoeve v e n? el kinderen k rijgen zakgeld pag. 15 Hoeve ? el zakgeld kri jgen kinderen pag. 16 Waaro ? m krijgen kin deren zakgeld ?
. 17 hien krijgt pag sc is m je ie d 6 vragen iz pag. 19 Voorbeeld-qu . 21 t-pagina’s pag in o rp e w o -P Voorbeeld Beeld pag. 27
? 02
Ken jij al
het Geheim achter Zakgeld? Binnenkort houd je je spreekbeurt. Best spannend. Want waar vind je de juiste informatie? Hoe zorg je dat je je verhaal goed vertelt? En waar moet je het eigenlijk over hebben? Het kan nog best lastig zijn een onderwerp te vinden dat iedereen aanspreekt: jou, je klasgenootjes én je juf of meester. Onderwerp gevonden! Meer dan 2 miljoen kinderen in Nederland krijgen zakgeld. De meeste van jouw klasgenootjes waarschijnlijk ook. Maar waaróm krijgen zij dat eigenlijk? Met welk doel? Wat willen grote mensen ermee bereiken? Dat is misschien wel het grootste geheim achter zakgeld! Met jouw spreekbeurt over zakgeld kun jij dit geheim ontrafelen. En je kunt nog veel méér vragen beantwoorden. Wat doen kinderen bijvoorbeeld met hun zakgeld? Hoeveel kinderen krijgen het? En welk bedrag krijgen ze dan? Zelfs jouw juf of meester zal dat niet allemaal weten!
Alles wat je nodig hebt Op deze pagina’s vind je heel veel informatie, bronnen en tips; eigenlijk alles wat je nodig hebt voor een superleuke spreekbeurt. Blader dus snel verder en zorg ervoor dat zakgeld geen geheimen meer heeft voor jou. Heel veel succes en vooral:
veel plezier!
03
Tips e naar je Neem iets me
Tip 1
s p r e e kb e u r t
Je spreekbeurt gaat over zakgeld. Dus is het leuk als je ook echt geld meeneemt! Bijvoorbeeld het bedrag dat jij per week of maand krijgt. Of dat iemand van jouw leeftijd gemiddeld ontvangt. (Dat gemiddelde vind je later in dit document! Je kunt alvast even spieken!) Als het kan, neem dan papier- én muntgeld mee. Dus stel: je krijgt 3 euro per week (omgerekend ongeveer 12 euro per maand). Dan kun je bijvoorbeeld het volgende meenemen: 1 briefje 1 muntje 1 muntje 4 muntjes 5 muntjes 10 muntjes
van 5 euro; van 2 euro; van 1 euro; van 50 cent; van 20 cent; van 10 cent.
1x
Tip 2
1x
1x
e kb e u r t s e r p s je id e r e B
4x
5x
10x
lim voor
1. Lees de informatie op deze pagina’s rustig door. 2. Meer weten? Klik dan ook op de bronnen/links. 3. Bedenk uit welke delen (hoofdstukken) je verhaal bestaat. 4. Maak voor elk hoofdstuk een samenvatting. 5. Maak een Powerpoint-presentatie. 6. Maak notities voor tijdens je spreekbeurt. 7. Oefen voor de spiegel, met een familielid en/of met een vriendje of vriendinnetje. Achterin dit document vind je voorbeelden van Powerpoint-pagina’s. Die hoef je niet te gebruiken, maar het mag wel. Je mag er ook nog van alles aan veranderen: het is jouw spreekbeurt!
04
olgorde D enk aan de v
Tip 3
Het is belangrijk dat je de hoofdstukken van je spreekbeurt in de goede volgorde zet. Anders loop je het risico dat je klasgenoten je verhaal niet goed snappen. Je kunt als volgorde voor je spreekbeurt de inhoudsopgave aanhouden van deze pagina’s. De Powerpoint-pagina’s achterin dit document houden die volgorde ook aan!
Let op hoe je s
Tip 4
preekt
Zorg ervoor dat je rustig, luid en duidelijk praat. Vraag in de klas of iedereen je goed kan verstaan. Oók de kinderen achterin de klas? Misschien moet je rustiger en luider praten dan wat voor jou normaal voelt. Dat geldt voor heel veel mensen die voor een groep praten. In het begin is dit misschien een beetje gek. Maar je went er heel snel aan!
g Vraag om vra
Tip 5
en
Vraag na elk hoofdstuk of er nog vragen zijn. Want als je klasgenoten die niet hebben, weet je dat iedereen je verhaal kan volgen. En als er wel vragen zijn, kun je je verhaal verduidelijken. Lees van tevoren meer over je onderwerp dan je vertelt. Goede sprekers vertellen vaak maar 20% van wat zij zelf weten! De rest komt vaak aan de orde in vragenrondes.
?
?
? 05
Tip 6
Houd een quiz
Je kunt je spreekbeurt op allerlei manieren beginnen. Je kunt natuurlijk gewoon starten met je verhaal. Maar probeer eens iets originelers! Dat is verfrissend en maakt dat de klas met meer aandacht naar je luistert. Eén goede manier om te beginnen (en om te wennen aan het spreken voor een groep) is de ‘multiple choice quiz’. Dat gaat zo: 1. Voordat je echt begint te praten, zeg je dat je je spreekbeurt over Het Geheim Achter Zakgeld houdt. En dat je graag met een korte quiz wilt beginnen. 2. Vervolgens deel je papiertjes uit met daarop vijf vragen. Onder elke vraag staan vier mogelijke antwoorden: A, B, C en D. 3. Je leest vraag 1 hardop voor en noemt de vier antwoorden. Daarna vraag je je klasgenootjes én je juf of meester om op hun papiertje een antwoord aan te kruisen. 4. Daarna doe je hetzelfde met de andere vragen. Je leest dus niet alle vragen en antwoorden in één keer voor, maar laat iedereen na elke vraag een antwoord aankruisen. 5. Je vertelt dat je nog niet meteen gaat verklappen wat de juiste antwoorden zijn. Daar wacht je mee tot aan het eind van je spreekbeurt. Zo ontdekt iedereen aan het eind van je spreekbeurt wat hij of zij aan het begin nog niet wist. En dus wat jij jouw klas hebt geleerd! Vergeet niet om ook voor elk klasgenootje de quizvragen uit te printen! Die papiertjes kun je dan uitdelen voordat je je spreekbeurt begint.
A B C D 06
Wat is zakgeld eigenlijk precies? Natuurlijk is zakgeld lang niet altijd ‘geld dat in je zak zit’, al komt het woord daar wel vandaan. Zakgeld kan ook in een spaarpot zitten. Of op een bankrekening. Of in een oude sok. Je kunt je zakgeld op allerlei plekken bewaren! Wat maakt geld zakgeld? Zakgeld heeft onder andere de volgende kenmerken: 1. Het is een vast bedrag per week of per maand. 2. Het is een bedrag dat kinderen van hun opvoeders krijgen. 3. Opvoeders zijn niet verplicht zakgeld te geven. 4. Opvoeders stellen vaak grenzen aan wat kinderen mogen of moeten doen met hun zakgeld. Maar binnen die grenzen hebben kinderen vrije keuze!
Wie zijn die opvoeders? Degenen die een kind opvoeden zijn meestal een vader en moeder. Maar soms zijn het ook één of twee vaders, één of twee moeders, een opa en/of een oma. Of bijvoorbeeld een pleegouder, een oom, een tante, een broer of een zus. Het komt allemaal voor. Waaróm geven veel opvoeders zakgeld? Dat beantwoord je aan het eind van je spreekbeurt! Maar eerst komen andere vragen aan bod.
Hoe ziet zakgeld eruit? Vaak krijgen kinderen zakgeld in de vorm van muntstukken of papiergeld. Dit heet contant geld, ook wel chartaal geld genoemd. Je kunt contant geld aanraken en vasthouden. TIP: Op dit punt van je verhaal kun je jouw klasgenoten wijzen op het geld dat je hebt meegenomen. Of je kunt dit geld even omhoog houden terwijl je praat.
Soms wordt zakgeld ook meteen op een bankrekening gestort: de ‘plek’ waar een bank jouw geld bewaart. Zodra het op zo’n rekening staat is je zakgeld giraal geld. Giraal geld kun je niet aanraken en vasthouden. Je kunt het alleen zien als cijfertjes. Bijvoorbeeld op je online bankpagina en op je ‘bankafschriften’: brieven van de bank over jouw rekening. Je klas weet nu beter wat zakgeld is. Maar wat is geld eigenlijk precies? Lees snel verder!
bankrekening nr. 135375839
SALDO € 213,96
chartaal geld
giraal geld
bankpas nr. 135375839
07
Wat is geld? Als je zakgeld krijgt, kun je het gebruiken. En als je geld gebruikt, doe je mee aan het eeuwenoude Spel van Vraag en Aanbod. Iedereen op de wereld krijgt daarmee te maken en doet er vroeg of laat aan mee. De geschiedenis van dit spel verklaart wat geld eigenlijk is. Hieronder lees je een korte beschrijving van die geschiedenis.
De Geschiedenis van het Spel van Vraag en Aanbod In het Spel van Vraag en Aanbod zijn er aan de ene kant mensen die producten en diensten willen of nodig hebben. Dit is de ‘vraagkant’. Aan de andere kant zijn er mensen die deze producten en diensten aanbieden. Dat is de ‘aanbodkant’. Producten zijn bijvoorbeeld een appel, een televisie of een fles cola. En diensten bijvoorbeeld het maken van je fiets, het geven van zwemles of het naaien van kleren.
Problemen met ruilen Weinig mensen zullen álle producten of diensten hebben die ze willen. Waarschijnlijk zelfs helemaal niemand. Zo is het ook altijd geweest. Hoe komen mensen dan toch aan de producten en diensten die zij wensen? Heel vroeger deden zij alleen aan ‘ruilhandel’. Dat wil zeggen: zij ruilden de producten en diensten die zij konden weggeven voor degene die zij nodig hadden of verlangden. Maar dat leverde vaak problemen op. Want stel: je hebt een koe en je wilt een brood. Hoe ruil je dan? Je gaat natuurlijk niet je hele koe weggeven voor één brood. Voor dit soort problemen werd een oplossing bedacht. Men zocht een middel waar je alles voor kon ruilen: een ‘ruilmiddel’.
?
Waardevast ruilmiddel Edelmetaal (zoals koper, zilver en goud) was een gewild ruilmiddel. Je kon brokjes, staven en later ook echte munten van edelmetaal ruilen voor diensten en producten. En als je zelf diensten of producten aanbood, kon je daar weer edelmetaal voor ontvangen. Geld werd zo ook een middel om te meten hoeveel iets waard was. (‘Deze koe? Die is honderd goudstukken waard!’) De eerste munten en het eerste papiergeld stammen uit China. Munten waren er al in de achtste eeuw vóór Christus. Papiergeld dook er op in de zevende eeuw na Christus, maar werd pas echt gemeengoed in de 14e eeuw.
Fotobronnen: http://www.toptenz.net/top-10-things-china-did-first.php https://allkindsofhistory.wordpress.com/2011/12/09/chinas-socialist-emperor http://english.visitbeijing.com.cn/exhibitions/centers/n214965038.shtml
08
Bonnetje voor je goud Op een gegeven moment wilden mensen hun edelmetaal op een veilige plek bewaren. Zo ontstonden de eerste banken – de verre voorlopers dus van banken die je misschien wel kent, zoals de Rabobank. Zeker mensen die heel rijk waren zetten hun koper, zilver en goud vroeger ‘op de bank’. Op hun bankrekening stond dan de waarde van dat edelmetaal. Ze konden het koper, zilver en goud weer opvragen (‘van hun rekening halen’) of een officieel papiertje krijgen: een ‘bankwissel’. Bankwissels waren eigenlijk een soort bewaarbewijzen of bonnetjes. Ze hoorden bij een rekening en je had ze voor grote en kleine hoeveelheden edelmetaal. Als je zo’n bonnetje teruggaf aan de bank, gaf de bankbediende jou precies de hoeveelheid edelmetaal die erop geschreven stond. Dat was de afspraak tussen de rekeninghouders en de bank.
Betalen met papiertjes Na verloop van tijd werden bankwissels zelf een ruilmiddel. Als iemand twintig koeien wilde kopen, dan gaf hij de verkoper een bankwissel, in plaats van bijvoorbeeld een hele hoop goud. Dat was een stuk makkelijker (en veel minder zwaar)! De verkoper kon met die bankwissel naar de bank, maar hij kon er ook zelf dingen mee kopen. Uiteindelijk betaalden steeds minder mensen met edelmetaal en steeds meer mensen met bankwissels, de voorlopers van ons papiergeld. Inmiddels is er bijna niemand meer die met brokjes zilver of goud betaalt. We zijn helemaal gewend geraakt aan papiergeld als ruilmiddel! Of we betalen met pinpas of creditcard. Het Spel van Vraag en Aanbod is vooral iets voor grote mensen. Maar kinderen mogen er al wel een beetje aan meedoen. Welke producten en diensten kunnen kinderen aanbieden – bijvoorbeeld om hun zakgeld aan te vullen? Dat staat in een volgend hoofdstuk!
09
Wat kun je doen met je zakgeld? Geld is er om uit te geven. Dat doen kinderen dus ook met hun zakgeld. Maar waar geven zij het aan uit? Bijvoorbeeld hieraan: Snoep, snacks, drinken / Cadeautjes / Schoolspullen / Make-up / Kapper / Uitgaan, bioscoop, festivals / Dagje weg / Mobiele telefoon / Kleine gadgets / Spelcomputer, games / Muziek en films / Boeken en tijdschriften / Huisdieren / Openbaar vervoer / Scooter of brommer / Sparen En zo is er nog véél meer. Wat kinderen uiteindelijk allemaal doen met hun geld hangt onder andere af van: – de hoogte van hun zakgeld; – hun leeftijd en de interesses die daarbij horen; – de afspraak met hun opvoeders.
Afspraak met opvoeders Sommige kinderen zijn helemaal vrij om te beslissen wat ze doen met hun zakgeld. De opvoeders laten de keus dan helemaal aan die kinderen zelf. Maar vaak krijgen jongens en meisjes te maken met beperkingen. Er zijn bijvoorbeeld opvoeders die aangeven wat kinderen in elk geval van hun zakgeld moeten kopen. Bijvoorbeeld: treinkaartjes. Wat er over blijft mogen ze dan vaak naar eigen inzicht uitgeven. Andere opvoeders geven juist aan wat kinderen níet van hun zakgeld mogen kopen. Bijvoorbeeld: snoep. Als ze dát maar niet kopen, mogen ze voor de rest vaak zelf weten hoe ze hun zakgeld besteden.
10
Wat als je iets niet kunt betalen? Met je zakgeld kun je producten of diensten krijgen. Maar misschien heb je niet genoeg geld voor datgene wat jij wilt. Dan heb je gelukkig veel mogelijkheden:
Onderhandelen
1
Sparen
Je geeft je zakgeld niet uit maar bewaart het. Of je bewaart een deel ervan. Zo raakt je spaarpot of bankrekening steeds voller. Als je je geld op een spaarrekening zet, krijg je zelfs een beetje rente van de bank. Dat is extra geld, als dank dat je de bank jouw geld toevertrouwt.
Je kunt je opvoeders vragen om meer zakgeld. Het helpt als je daarbij aangeeft waaróm je vindt dat je meer zakgeld zou moeten krijgen. Heb je het hard nodig? En denk je dat je opvoeders ook vinden dat je het nodig hebt? (Als dat zo is, zullen zij eerder ‘ja’ zeggen.)
Klusjes
Verkoop
4
Op Koningsdag kun je op straat tweedehands spullen verkopen. Dat kan ook op www.marktplaats.nl. Overleg wel eerst even met je opvoeders welke spullen je graag wilt verkopen. Straks doe je iets weg wat zij graag hadden willen houden...
2
3
In Nederland mag je als kind niet de hele dag werken. Dat mogen alleen grote mensen. Maar je mag wel kleine betaalde klusjes doen, zoals: in de tuin werken, de auto wassen, boodschappen doen voor een buurvrouw, het gras maaien, enzovoorts.
Extra ondersteuning (school)
5
Geen geld om schoolspullen te kopen, op schoolreisje te gaan of überhaupt naar school te kunnen? Het komt vaker voor dan je denkt. Gelukkig is er in veel gevallen ook snel een oplossing. Scholen, gemeenten en stichtingen helpen graag.
Extra ondersteuning (sport en hobby’s) Geen geld voor hobby’s en sport? Ook dat hoeft geen probleem te zijn. Gemeenten en stichtingen springen hier ook graag bij. Zij vinden namelijk dat elk kind moet kunnen sporten en spelen. Het is wel aan jou en/of je opvoeders om hen even te mailen of bellen.
6
Meer informatie over extra ondersteuning vind jij (en vindt jouw klas) hier: www.nibud.nl
11
Op welke manieren kun je betalen met je zakgeld? Contant geld haal je uit je zak of spaarpot en geef je aan iemand. Maar stel dat je alleen giraal geld hebt en je ziet een leuke game in een speelgoedwinkel. Hoe betaal je dan voor die game? En wat als je een geleend bedrag wilt terugbetalen? Pinnen Als je een betaalrekening hebt, hoort daar een speciale pas bij. Die stop je in een apparaat in de winkel. Daarna toets je je geheime code in en klik je op ‘ja’ als je het bedrag ziet verschijnen. Dat bedrag gaat dan van jouw bankrekening naar die van de winkel.
Contactloos betalen Steeds meer winkels hebben een speciale scanner bij de kassa. Je haalt je bankpas over die scanner heen. Het bedrag dat je moet betalen gaat direct van jouw bankrekening naar die van de winkel. Voor bedragen onder de 25 euro hoef je geen pincode in te voeren!
Internetbankieren Je maakt geld over van jouw rekening naar een andere rekening. Bijvoorbeeld van degene van wie je geld geleend hebt. Dat doe je via de persoonlijke webpagina die je van je bank krijgt. Alleen jij hebt de code en het wachtwoord van die pagina!
Mobiel bankieren Je gebruikt een speciale app voor je telefoon. Die kun je gratis downloaden. Met die app maak je geld over van jouw rekening naar die van een ander. Of het nu een persoon is, een bedrijf of een organisatie.
En creditcards dan? Volwassenen hebben vaak ook een ‘creditcard’. Dat is een pas waarmee je kunt betalen, net als de gewone bankpas (de pinpas). Het geld dat je met je creditcard betaalt, komt alleen niet van je bankrekening. Het is een lening. Je kunt dat geleende geld terugbetalen vanuit je bankrekening.
En in de toekomst? Over het bedrag dat je niet kunt terugbetalen, moet je rente
Er komen steeds nieuwe betaalmogelijkheden bij. Zo biedt
betalen. Elke maand, totdat je het geld hebt teruggegeven.
de Rabobank binnenkort de Rabo Wallet (Engels voor ‘Rabo
Het voordeel van een creditcard is dat je grote uitgaven kunt
Portemonnee’). Dat is een app die het mogelijk maakt om
doen, ook als je het geld eventjes niet hebt. Het nadeel is dat
met je mobieltje te betalen. Even je mobiel tegen de scanner
je sneller schulden kunt krijgen.
houden en klaar! Andere banken werken weer aan ‘betalen met je vingerafdruk’.
12
Kun je jouw zakgeld in elk land uitgeven? In elk land geven mensen geld uit. Dat kun jij dus ook doen. Maar let op: niet elk land heeft hetzelfde geld! Ontdek geld in allerlei soorten Vroeger had elk land zijn eigen munten en eigen papiergeld. Dat is nu niet meer zo. In Europa hebben heel veel landen bijvoorbeeld dezelfde munt en hetzelfde papiergeld (dezelfde ‘munteenheid’) als wij: de euro. Maar niet in alle! In Engeland betalen mensen bijvoorbeeld met het Britse pond. En in Noorwegen met de Noorse kroon.
Wissel je zakgeld in Nederland Als je op reis gaat naar een ander land en je wilt daar iets kopen, moet je dus goed controleren welke munteenheid dat land heeft. Is dat een andere dan de euro? Dan kun je jouw euro’s nog in Nederland omwisselen voor geld in de juiste munteenheid. Dat kan bij elke bank. Let op: voor dat omwisselen rekent de bank wel een klein bedrag!
Pin je geld in het buitenland Staat je geld op een bankrekening en heb je daarbij een betaalpas gekregen? Dan kun je met die ‘pinpas’ naar een bankautomaat in je vakantieland. Het geld dat je met je pasje uit die automaat haalt is dan meteen in de munteenheid van dat land. Je hoeft dus geen euro’s meer te ruilen! Let op: ook dit pinnen in het buitenland kost geld.
13
Hoeveel kinderen krijgen zakgeld? Kinderen krijgen in Nederland zakgeld vanaf het moment dat ze beginnen met rekenen. Dat is meestal zo rond hun zesde. Vóór die leeftijd kunnen ze vaak nog geen munten herkennen. Ook denken ze dat de grootte van een munt de waarde bepaalt (‘groter is waardevoller’). Hoeveel kinderen zijn er? De vraag is dus eigenlijk: hoeveel kinderen tussen de 6 en 18 jaar krijgen zakgeld? Hieronder zie je hoeveel kinderen van die leeftijd er in 2014 waren in Nederland. Hoeveel kinderen van jouw leeftijd lopen er rond in ons land?
Leeftijd
Totaal
Jongens
Meisjes
6 jaar 7 jaar 8 jaar 9 jaar 10 jaar 11 jaar 12 jaar 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar 17 jaar 18 jaar
182.612 185.955 187.894 193.821 200.712 201.574 203.576 207.500 202.881 201.670 195.990 195.068 197.496
93.242 95.470 96.103 98.946 102.717 103.155 104.107 105.841 103.906 103.223 99.934 100.357 100.920
89.370 90.485 91.791 94.875 97.995 98.419 99.469 101.659 98.975 98.447 96.056 94.711 96.576
zakgeld
Bron: CPB (2014)
Hoeveel kinderen krijgen zakgeld? In Nederland is er een organisatie met de naam NIBUD. Dat staat voor Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting. Het NIBUD heeft onder andere onderzoek gedaan naar zakgeld. Ook naar de vraag hoeveel procent van bovenstaande kinderen zakgeld krijgt. Hieronder zie je een paar resultaten van dat onderzoek: Het percentage gaat Van de 11- en 12-jarigen Van de 8- en 9-jarigen Van de 6- tot 12-jarigen op de basisschool krijgt
60%
op de basisschool krijgt ruim
80%
op de basisschool krijgt
84% zakgeld.
omhoog met de leeftijd. Van de 18-jarigen krijgt
88% zakgeld.
zakgeld.
elke week of maand zakgeld.
14
Hoeveel zakgeld krijgen kinderen? Je hebt net gezien hoeveel kinderen zakgeld krijgen. Maar welk bedrag krijgen zij? Dat verschilt natuurlijk per leeftijd en per kind. Maar het NIBUD heeft wel een gemiddelde gevonden per leeftijdsgroep. Dat onderzoeksresultaat zie je hieronder.
Leeftijd * 6 jaar * 7 jaar * 8 jaar * 9 jaar * 10 jaar * 11 jaar * 12 jaar • 13 jaar • 14 jaar • 15 jaar • 16 jaar • 17 jaar • 18 jaar
Zakgeldbedrag (per week) € € 1,00 tot €€ 2,00 € 1,00 tot €€ 2,00 € 1,20 tot €€ 2,00 € 1,20 tot €€ 2,00 € 1,70 tot € 2,00 € 2,00 tot €€ 2,50 € 3,00 tot €€ 4,60 € 3,50 tot €€ 4,60 € 4,60 tot €€ 4,95 € 4,95 tot €€ 5,75 € 4,85 tot €€ 5,95 € 5,00 tot €€ 6,90 € 5,95 tot €€ 9,25
TIP: onderaan deze tabel vind je twee bronnen. Dat zijn onderzoeken van het NIBUD. Daarin vind je nog veel meer feiten en cijfers over zakgeld!
Bron: * Nibud Kinderonderzoek
• Nibud Scholierenonderzoek
Hoe zat dat vroeger? Zakgeld voor kinderen werd pas laat algemeen. In Nederland werd in de negentiende eeuw hier en daar zakgeld verstrekt aan kinderen, bijvoorbeeld elke week een dubbeltje, waarvan dan vaak nog gespaard moest worden. In de jaren 50 kregen kinderen van 12 gemiddeld 50 cent (dat is ongeveer 20 eurocent). Van dit geld gingen de kinderen naar de bioscoop, ze besteedden het aan sport, schoolspullen en lekkers voor broertjes en zusjes. Ook werd van de kinderen verwacht dat ze een deel van hun zakgeld aan goede doelen gaven, zoals de collecte in de kerk. Geld over de balk smijten was er niet bij. ‘Zuinigheid, soberheid en overleg’ was belangrijk bij het uitgeven van het geld! Veel kinderen moesten ook eerst klusjes doen voordat ze hun zakgeld kregen. Bron: Willem Wever
Fotobron: www.geheugenvannederland.nl
15
Waarom krijgen kinderen zakgeld? Helemaal aan het begin van je spreekbeurt bleek dat opvoeders zakgeld geven. Dat doen zij niet zomaar. Ze hebben daar een reden voor. Veel kinderen staan daar niet echt bij stil; die vinden het gewoon leuk om geld te krijgen en uit te geven. Wat denkt jouw klas dat de redenen van opvoeders zijn? Vraag maar eens! Het Geheim Achter Zakgeld Natuurlijk vinden opvoeders het leuk als hun kind blij is met iets dat hij of zij gekocht heeft. Maar dat is niet de enige reden waarom zij zakgeld geven. Zij hebben meerdere redenen. Die staan hieronder. Vooral de tweede is belangrijk.
Reden 1: gemak Als zij zakgeld geven, hoeven ze niet zelf meer steeds voor elk klein bedrag op te draven. Kinderen kunnen dan zelf betalen.
Reden 2: opvoeding Zij willen hun kinderen leren omgaan met geld. Want door zelf geld te krijgen en uit te geven, onder toeziend oog van je opvoeders, leer je best wel veel. Zonder dat je dat echt doorhebt. Bijvoorbeeld dat het nodig is om te sparen als je grote uitgaven wilt doen. Of hoe het voelt om iets te kopen, te gebruiken en bij nader inzien toch niet te willen. Als je dan je geld niet terugkrijgt, raak je teleurgesteld. Maar je wordt er ook wijzer van. En verantwoordelijker. Je weet dan: geld kun je vaak maar één keer uitgeven, dus moet je vooraf goed nadenken over wat je ermee doet.
TIP: eindig het praatdeel van je spreekbeurt met een goede afsluiter. Bijvoorbeeld deze hieronder (maar je mag ook zélf eentje verzinnen!): ‘Als jij zakgeld krijgt, weet je nu waarom. Wil je meer zakgeld? Of krijg je dat nog niet en wil je jouw opvoeders graag overhalen jou óók zakgeld te geven? Benadruk dan vooral dat (meer) zakgeld beter is voor jouw “financiële opvoeding”. Grote kans dat ze dan instemmen!’
16
6 vragen die je misschien krijgt Misschien zitten er in jouw klas heel nieuwsgierige leerlingen. Omdat jij na elk hoofdstuk checkt of er vragen zijn, kun je van hen ook echt vragen verwachten. Lees je daarom goed in: het is altijd slim om meer te weten over een onderwerp dan je er uiteindelijk over vertelt. Hieronder staan een paar vragen die je misschien krijgt na je verhaal over de Geschiedenis van het Spel van Vraag en Aanbod.
1 Wat is een bank vandaag de dag? Als mensen geld nodig hebben, kunnen zij het lenen bij een bank – bijvoorbeeld de Rabobank. Ze moeten dat dan wel binnen een bepaalde periode teruggeven. Ook betalen ze voor deze bankdienst geld – een percentage van het geleende bedrag. Die betaling heet ‘rente’. Als mensen hun geld veilig willen bewaren, gaan ze eveneens naar de bank. Die past er dan op. De plek waar geld gestald wordt heet een ‘bankrekening’ (of ‘bankspaarrekening’). Er zijn verschillende rekeningen. Je spreekt af met de bank wat voor rekening je wilt. Een bank vindt het fijn als je een tijdje niet aan je geld komt, want dan kunnen ze dat in die periode gebruiken. Bijvoorbeeld voor leningen. Daarom krijg je vaak een beloning als je een rekening kiest waar je niet zo snel geld vanaf kunt halen. Die beloning heet óók rente. Geld uitlenen (voor auto’s, voor studies, voor huizen, noem maar op) en geld bewaren: dat zijn de belangrijkste ‘financiële diensten’ van een bank. Maar banken bieden nog meer aan. Verzekeringen bijvoorbeeld; onder andere aan mensen die de spullen willen verzekeren waarvoor zij bij de bank lenen.
2 Waarom zou je je geld bewaren bij een bank? Je kunt je (zak)geld natuurlijk in een spaarpot, oude sok of kussensloop bewaren. Dat voelt misschien veilig omdat het dichtbij is. Maar een bankrekening heeft vier grote voordelen: 1. Banken zijn veel veiliger dan je huis of je portemonnee. Dieven liggen altijd op de loer, maar ze hebben minder kans om je geld te stelen als het ‘op de bank’ staat. 2. Je kunt sneller zien hoeveel geld je precies hebt. Bijvoorbeeld op de persoonlijke webpagina die je krijgt van je bank. Of in brieven (‘afschriften’) die de bank je toestuurt. 3.
Als je je geld langere tijd op een speciale rekening bewaart, krijg je daar rente voor: een extra bedrag. Dit is elk jaar een percentage van het totale bedrag dat je hebt.
4. Je kunt je bank vragen geld van jouw rekening op een andere te storten (‘over te maken’). Dat gaat sneller en is veiliger dan het geld zelf brengen!
17
4
3 Staat de prijs van producten en diensten vast? Ja en nee. Om met ‘nee’ te beginnen: de prijs van producten en diensten hangt altijd af van afspraken tussen mensen. Soms kun jij zelf zo’n afspraak beïnvloeden! Maar in het dagelijks leven kun je dat vaak niet. Dan zijn de afspraken al vastgelegd en kun je er niets meer aan veranderen. In de supermarkt kun je bijvoorbeeld niet onderhandelen over de prijs van een pot appelmoes. Maar op een rommelmarkt kun je weer wél afspreken hoeveel je betaalt voor bijvoorbeeld een stripboek. Sommige mensen houden van dit soort onderhandelingen. Jij ook?
5 Wie maakt die afspraak over de waarde van geld? Ooit was dat vooral een afspraak tussen banken en edelmetaalbezitters. Nu is het een afspraak tussen iedereen, in stand gehouden door banken, bestuurders en burgers. Met elk gebruik van geld bevestigen we ons geloof in die afspraak. Dat geloof is een belangrijke pilaar van de samenleving. Als we massaal met z’n allen de waarde van geld zouden ontkennen, stortte onze samenleving in. Gelukkig zijn er overal ter wereld te veel mensen die belang hebben bij het in stand houden van de afspraak.
Staat de waarde van geld vast? De waarde van geld is eigenlijk maar een gek iets. Want als jij een rechthoekje uit een vel papier knipt en besluit dat het 50 euro waard is, dan is het nog niet écht 50 euro waard. Maar stel dat iedereen het eens is met jouw besluit... Dan is je papiertje opeens wél echt 50 euro waard! De waarde van al ons geld is dus het gevolg van een afspraak. We spreken af dat bepaalde munten en bepaalde papiertjes – en zelfs dat sommige cijfertjes op ons computerscherm – een zekere waarde hebben. En dat we ons daarmee in het Spel van Vraag en Aanbod mogen begeven.
6 Hoe onderscheid je echt van vals papiergeld? Echt papiergeld is herkenbaar aan onder andere de dikte, de opdruk en het watermerk. Een watermerk is een soort tekening die je alleen ziet als je een geldpapiertje tegen het licht houdt. Probeer maar eens! (Aan het eind van je spreekbeurt kun je je klasgenoten het watermerk in jouw briefje van 5 euro laten zien. Bijvoorbeeld door het briefje door de klas te laten gaan. Maar let op: doe dit niet midden in je spreekbeurt! Het levert waarschijnlijk veel geroezemoes op en jij moet je verhaal nog afmaken!) Lees hier hoe je echt geld van vals geld kunt onderscheiden!
Lees hier meer over de afspraak over geldwaarde! (En kijk dit filmpje.) 18
voorbeeld
Hieronder staan vier voorbeeldvragen voor een quiz. Uiteraard mag je ook je eigen vragen verzinnen. Gebruik je ze voor je spreekbeurt? Zet ze dan in je presentatie! (Zorg er wel voor dat je niet alle vragen in één keer laat zien!)
VRAAG 1
VRAAG 2
Hoeveel procent van de kinderen van 11 en 12 jaar op basisscholen krijgt zakgeld?
Hoe heet het geld dat van bankrekening naar bankrekening overgemaakt wordt?
A 100% B 32% C 71% D 84%
A bancair geld B contant geld C giraal geld D chartaal geld
VRAAG 3
VRAAG 4
Wat kregen mensen vroeger als ze bij de bank goud in bewaring brachten?
Waar werden voor het eerst munten gebruikt, voor zover bekend is?
A B C D
A Portugal B China C Egypte D Griekenland
De antwoorden vind je in dit document!
een ‘goudbewijs’ een ‘edelmetaalbon’ een ‘bankwissel’ een ‘bankbon’
19
Maak je eigen presentatie! Op de volgende pagina’s vind je mogelijke kernwoorden en -zinnen voor je presentatiesheets. Dankzij dit soort woorden en zinnen kun jij je verhaal makkelijker vertellen. Ook kan je klas zo je spreekbeurt beter volgen. Je mag helemaal zelf weten of je deze woorden en zinnen overneemt. En of je ze ook in deze volgorde in jouw sheets zet. Wij gaan uit van de informatie en volgorde die we je in dit document geven.
TIP: woorden, zinnen en plaatjes helpen je klas bij het volgen van jouw verhaal. En jou bij het vertellen daarvan. Maar zet niet te veel informatie op één sheet en gebruik geen lange zinnen. Die leiden juist af van je verhaal!
We hebben ook een paar échte Powerpoint-sheets voor je gemaakt. Die hebben we hier neergezet. Klik erop om ze te openen, als je een Powerpointprogramma hebt. Vervolgens kun je ze opslaan en zelf aanpassen!
20
PowerPoint Pagina 1 Het Geheim achter Zakgeld Spreekbeurt van [jouw naam]
Pagina 2 Quiz VRAAG 1 Hoeveel procent van de kinderen van 11 en 12 jaar op basisscholen krijgt zakgeld? A 100% B 32% C 71% D 84% VRAAG 2 Hoe heet het geld dat van bankrekening naar bankrekening overgemaakt wordt? A bancair geld B contant geld C giraal geld D chartaal geld VRAAG 3 Wat kregen mensen vroeger als ze bij de bank goud in bewaring brachten? A een ‘goudbewijs’ B een ‘edelmetaalbon’ C een ‘bankwissel’ D een ‘bankbon’ 21
VRAAG 4 Waar werden voor het eerst munten gebruikt, voor zover bekend is? A Portugal B China C Egypte D Griekenland
Pagina 3 Wat is zakgeld? – vast bedrag per week/maand – van ‘opvoeders’ aan kinderen – niet verplicht – grenzen – contant/chartaal of giraal
Pagina 4 Wat is geld? Geschiedenis van het Spel van Vraag en Aanbod – vraagkant – aanbodkant – ruilhandel --> problemen --> ruilmiddel – edelmetaal! – banken --> bankwissels --> papiergeld
22
Pagina 5 Wat kun je doen met je zakgeld? Snoep, snacks, drinken / Cadeautjes / Schoolspullen / Make-up / Kapper / Uitgaan, bioscoop, festivals / Dagje weg / Mobiele telefoon / Kleine gadgets / Spelcomputer, games / Muziek en films / Boeken en tijdschriften / Huisdieren / Openbaar vervoer / Scooter of brommer / Sparen
? Hangt af van: – hoogte zakgeld – leeftijd – interesses – afspraak met opvoeders
Pagina 6 Wat als je iets niet kunt betalen? – Onderhandelen – Sparen – Klusjes – Verkoop – Extra ondersteuning (school) – Extra ondersteuning (sport en hobby’s) www.nibud.nl
23
Pagina 7 Hoe kun je betalen met zakgeld? – Hand tot hand – Pinnen – Contactloos betalen – Internetbankieren – Mobiel bankieren – Creditcards En in de toekomst?
Pagina 8 Kun je jouw zakgeld in elk land uitgeven? – Munteenheden – Wisselen – Pinnen
Pagina 9 Hoeveel kinderen krijgen zakgeld? – Kinderen tussen 6 en 18 jaar in Nederland – % kinderen met zakgeld: ± 1.350.000
6- tot 12-jarigen 60% zakgeld
± 380.000
8- tot 9-jarigen 80% zakgeld
± 400.000
11- en 12-jarigen 84% zakgeld
± 200.000
18-jarigen 88% zakgeld
24
Pagina 10 Hoeveel zakgeld krijgen kinderen? – Verschilt per leeftijd – Verschilt per kind – Gemiddelde: Leeftijd * 6 jaar * 7 jaar * 8 jaar * 9 jaar * 10 jaar * 11 jaar * 12 jaar • 13 jaar • 14 jaar • 15 jaar • 16 jaar • 17 jaar • 18 jaar
Zakgeldbedrag (per week) € € 1,00 tot €€ 2,00 € 1,00 tot €€ 2,00 € 1,20 tot €€ 2,00 € 1,20 tot €€ 2,00 € 1,70 tot € 2,00 € 2,00 tot €€ 2,50 € 3,00 tot €€ 4,60 € 3,50 tot €€ 4,60 € 4,60 tot €€ 4,95 € 4,95 tot €€ 5,75 € 4,85 tot €€ 5,95 € 5,00 tot €€ 6,90 € 5,95 tot €€ 9,25
Bron: * Nibud Kinderonderzoek
• Nibud Scholierenonderzoek
Pagina 11 Het Geheim achter Zakgeld Waarom krijgen kind zakgeld van opvoeder(s)? – Leuk voor kind – Gemak voor zichzelf – Opvoeding!
Onder andere:
- eerst sparen, dan geld uitgeven
- eerst nadenken, dan geld uitgeven
25
Pagina 12 … meer zakgeld? Financiële educatie! Pagina 13 QUIZ: de antwoorden VRAAG 1 Hoeveel procent van de kinderen van 11 en 12 jaar op basisscholen krijgt zakgeld? D 84% VRAAG 2 Hoe heet het geld dat van bankrekening naar bankrekening overgemaakt wordt? C giraal geld VRAAG 3 Wat kregen mensen vroeger als ze bij de bank goud in bewaring brachten? C een ‘bankwissel’ VRAAG 4 Waar werden voor het eerst munten gebruikt, voor zover bekend is? B China
26
Beeld
27
www.rabobank.nl
