1
Journalist Tineke Bennema over haar familie in Nederlands-Indië
Tineke Bennema (1962), journaliste en auteur, vertelt het verhaal van haar familie, met haar grootouders en vader in de hoofdrol, ook verbonden aan haar eigen ambivalente gevoelens over hun koloniale verleden. Haar strenggereformeerde grootvader Cornelis (1898-1945) volgde sinds 1920 een voorspoedige loopbaan in de Indische politie, die in 1942 abrupt eindigde toen Japan Indië bezette. Hij overleed kort na de Japanse capitulatie. Zijn echtgenote (1900) overleefde Japanse kampen op Java met haar drie kinderen, onder wie Pieter (1932) en repatrieerde in juni 1946. Een recente reis naar Indonesië van Pieter en zijn kinderen activeerde de herinneringen. Op basis daarvan, van familiedocumenten en historisch onderzoek vertelt Bennema het verhaal van een politiegezin in een statische koloniale samenleving, de overleving in de kampen en de lange slagschaduw in het postkoloniale Nederland. Zij vat dit alles in een breder kader, met enige dramatisering en slordigheden. Het is een persoonlijk en sympathiek verhaal, maar in de overvloed aan soortgelijke publicaties geen opmerkelijk geluid.
Dialoogconferentie Tineke Bennema was ook een van de sprekers op de conferentie Dialoog Nederland-Japan-Indonesië in op 5 september 2015 inVoorburg. Het thema van dit jaar was: “De invloed van WW2 in de Pacific op de volgende generaties” Er is een verslag van deze conferentie gemaakt: http://www.ontmoetenherdenk.nl/wp-content/uploads/2015/08/151019-evaluaties-nji-congres.pdf In de verslagen uit een van de groepen bleek dat haar stuk niet altijd in goede aarde is gevallen bij bepaalde mensen die de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië hebben meegemaakt. In hun opinie mag ze haar opvattingen hebben over kritiek op het koloniale beleid maar door de verwijten in van dit artikel (tunnelvisie enz.) staat het een echte dialoog in de weg.
2 Artikel in de Volkskrant Op basis van voornoemd boek schreef ze een opiniestuk in de Volkskrant van 29 juli 2015. Bij de dodenherdenking in Roermond op 5 september 2015 werd een toespraak in de vorm van een gedicht gehouden waarin gerefereerd werd naar dit artikel. (zie aan het einde van dit document)
Erken nu eens dat ons project overzee fout was Koloniale geschiedenis De zwarte bladzijden uit ons Indische verleden moeten een plek krijgen in het collectieve geheugen. Door: Tineke Bennema, auteur van Een Nederlandse politie-inspecteur verindischt nooit 29 juli 2015, 02:00 Ik ben kind van een kampkind en kleinkind van een koloniaal. Mijn vader overleefde de Japanse kamptijd en de Bersiap, het geweld van Indonesische jongeren. Mijn grootvader, die inspecteur van politie was in Indië, stierf in het kamp. Aan wie moet ik loyaal zijn? Natuurlijk aan mijn vader die 3,5 jaar lang gevangen zat in een kamp door de Japanse bezettende macht. Maar hoe moet ik dan empathie opbrengen voor mijn grootvader die deel uitmaakte van een regime dat een ander volk uitbuitte en grondstoffen roofde? Een antwoord daarop vind ik niet in lessen die geleerd hadden moeten worden van onze koloniale geschiedenis, want hierop bestaat geen collectieve visie. Ik heb daarom zelf onderzoek gedaan naar de rol en het gedachtengoed van mijn grootvader en zijn gezin in Nederlands Indië, een petite histoire als illustratie voor de Nederlands-Indische geschiedenis. Als kampslachtoffers bracht het gezin verhalen over internering, uithongering en moord door de Japanners mee naar Nederland. Tunnelvisie Tineke Bennema. © . Als Bersiap-overlevenden kleurden zij onze kijk op de Indonesische vrijheidsstrijders door hun getuigenissen over de periode waarin deze jongeren verzwakte Nederlandse vrouwen en kinderen aanvielen in de kampen. Samen met de veteranen van de politionele acties en hun zwijgen over oorlogsmisdaden bepaalden zij het debat en creëerden ze een tunnelvisie op de historische erfenis. De Nederlandse staat nam rond 1800 de inboedel Nederlands Indië over van de agressieve multinational met eigen leger en vloot, de VOC, die door wanbeheer en corruptie failliet was gegaan. Een onderneming die overigens al twee eeuwen van harte was gesteund door het moederland; zo werd ons land een economisch project in gerommeld, waarbij ons land vond dat het superieur was.
3 Kolonisten als mijn grootvader opereerden binnen de kaders die de overheid er stelde. Hij moest de orde bewaren samen met 1.500 andere inspecteurs in een archipel van 60 miljoen mensen. Deze witte piramide steunde op een 'inlands' korps van rond de 35.000 agenten. Groot nationaal historisch onderzoek Uit mijn onderzoek blijkt dat de Nederlands-Indische politie zelf op bevel van het gouvernement enkele maanden onder het Japanse regime doorwerkte Mijn grootvader maakte deel uit van een nieuwe wendbare politie-eenheid, de veldpolitie, die er speciaal op was gericht nationalistische opstanden zo snel mogelijk te signaleren en de kop in te drukken. En hij maakte gebruik van economisch afhankelijke Indonesische agenten, die in armzalige omstandigheden met hun eigen gezinnen op het kazerneterrein woonden (waar mijn grootvader zijn villa had). Mijn grootouders vertegenwoordigden standpunten waarvoor ik mij nu schaam. Er is een groeiende behoefte van de derde generatie Indiëgangers aan reflectie op ons aandeel in de geschiedenis van Indonesië. Zij worden gesteund door verscheidene journalisten die veteranen opgespoord hebben, die, gekweld door een slecht geweten over oorlogsmisdaden begaan tijdens de politionele acties, nu bekentenissen afleggen. Daarmee samen hangt de roep om een groot nationaal historisch onderzoek van onder meer het Instituut voor Oorlogsdocumentatie NIOD. Dit zou ook moeten uitmonden in een betere beschrijving in de schoolboekjes van onze eigen geschiedenis. In enkele alinea's over de Indonesische onafhankelijkheidsverklaring in 1945 kunnen scholieren nu nog lezen dat die werd uitgeroepen door de met de Japanners collaborerende Hatta en Soekarno. Uit mijn onderzoek blijkt dat de Nederlands-Indische politie zelf op bevel van het gouvernement enkele maanden onder het Japanse regime doorwerkte. Open wond 70 jaar na de onafhankelijkheid, is het de hoogste tijd om ook onze Indische lessen te leren en onze normen te stellen Ook juridisch wordt de aanval ingezet tegen verjaring van oorlogsmisdaden: het Comité Nederlandse Ereschulden en advocate Liesbeth Zegveld wonnen drie rechtszaken tegen de Nederlandse staat en kregen schadevergoedingen voor nabestaanden van door Nederlandse soldaten standrechtelijk geëxecuteerden. Al deze groepen zullen er op blijven wijzen dat Indië een open wond is, totdat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt. Een volmondige erkenning door onze regering van onze verwerpelijke rol als koloniale macht in Indonesië en excuses, zouden een eerste stap moeten zijn. Verder zou er internationaal (onafhankelijk) onderzoek moeten plaatsvinden naar oorlogsmisdaden in een Waarheidscommissie, naar voorbeeld van Zuid-Afrika. Toen ik met mijn vader in Jakarta het graf van mijn grootvader bezocht op de erebegraafplaats Menteng Pulo en al die strikt symmetrische rijen houten kruizen zag, begreep ik ineens dat er geen paradox bestond tussen deze zachtmoedige man en zijn deelname aan een bezettende macht. Hier begreep ik pas dat het uitvoeren van zijn functie voor hem gewoon plichtsbesef was en dat zijn handelingen waren bepaald door die overheid. Het is daarom juist ook van belang voor de nabestaanden en de veteranen dat de premier, en daarna de koning, verklaren dat ons project overzee fout was en dat de honderdduizenden kolonisten slechts trouwe onderdanen waren. Op die manier kan ik weer respect en compassie voor mijn grootvader opbrengen. Nu, 70 jaar na de onafhankelijkheid, is het de hoogste tijd om ook onze Indische lessen te leren en onze normen te stellen. http://www.volkskrant.nl/opinie/erken-nu-eens-dat-ons-project-overzee-fout-was~a4109586/
4
Toespraak Indiëherdenking in Roermond
Om: http://www.nim-roermond.nl/toespraken/vanbergen2015.htm Declamatie geschreven en voorgedragen door de heer Hans van Bergen, schrijver/dichter, ter gelegenheid van de 28e herdenking bij het Nationaal Indië-monument 1945-1962 in Roermond op 5 september 2015 Het ochtendblad gooide kort geleden ruw mijn waarheid door elkaar. Schudde onverhoeds aan de woorden in mijn hoofd die ik heb geheveld uit uitgedunde verhalen van vele veteranen die ooit als jongeling in de vertekenende mist van een ver verleden meeschreven aan de geschiedenis van Indonesië. Het ochtendblad gooide ruw door elkaar mijn waarheid die ik voor mezelf heb gevlochten uit spaarzame fragmenten die ik verzamelde uit de monden van veteranen, die ik sprokkelde tussen hun ingehouden en afgemeten woorden die ik hoorde van de echte getuigen van toen en waar ik, die daar nooit was, die daar nooit vocht, die daar nooit diende in naam van koningin en vaderland, waar ik, die daar nooit duizend angsten uitstond of meer, of kameraden sterven zag, waar ik mijn eigen waarheid uit vlocht over de strijd van toen in de Oost. Het ochtendblad sprak kort geleden woorden als geweld en excessief en structureel en gooide mijn zelf geconstrueerde waarheid over een oorlog die werd gevochten ver voor mijn tijd, ruw door elkaar en boog haar om naar vragen over kwaad en goed, over fout en rechtschapenheid, over duisternis en licht. Vragen die ik voor mij neerlegde als de restanten van een ruw verbroken puzzel waartussen ik in verwarring zocht naar antwoorden die niet kwamen. Tot ik inzag dat elke waarheid duizenden gezichten heeft. Dat elke waarheid spreekt met duizenden stemmen. Dat elke waarheid wordt geschraagd door vragen die in hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door de wet, die in hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door een ochtendblad, maar door vragen die in hun diepste kern enkel en alleen gesteld kunnen worden door het eigen geweten.
5
Niemand anders weet wat het met jou deed toen die duistere onbekende tropennacht om je heen gleed als een vreemde huid. Niemand anders weet of de eenzame, krankzinnig makende angst van één man op een dag te zwaar werd om binnen te houden en exploderend omsloeg in de collectieve angstwaan van een heel peloton In welke verhouding staan denken en handelen in een omgeving waar niet de ratio maar de angst soms beslist? In welke verhouding staan denken en handelen in een omgeving waar niet de weldoordachtheid maar een tiende van een seconde tussen dood en leven soms de enige raadgever is? Als jongeman leerde je in korte tijd hoe een wapen te dragen, te ontgrendelen of te grendelen. Maar hoe jij jezelf moest wapenen tegen de onberekenbaarheid van de angst dat kon niemand jou vooraf leren. De angst zelf is soms individueel en soms collectief soms excessief, soms structureel en soms afwezig. Maar wat zij oproept en losmaakt, waartoe zij aanzet, over welke grenzen zij soms drijft, dat blijft voor iedereen zelf een persoonlijke waarheid. En daarom betreft elke waarheid een ander verhaal. Lopen de waarheden van licht en donker door elkaar Zijn de waarheden van zoveel levens die tijdens missies werden gered Nauw vervlochten met het duister van onbegrijpelijk handelen. Daarom betreft elk persoonlijk uitgesproken of ingehouden mea culpa een andere individuele daad. Het ochtendblad gooide ruw mijn waarheid door elkaar. Schudde onverhoeds aan de woorden in mijn hoofd die ik heb geheveld uit uitgedunde verhalen van vele veteranen over hun missies in Indonesië en in Nieuw Guinea, Korea, Bosnië, Libanon, Afghanistan en andere wonde plekken op aarde. Uitgedunde verhalen, individuele daden, collectieve missies met duizenden waarheden die altijd geschraagd werden en altijd geschraagd zullen worden door vragen. Door vragen die in hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door de wet Die in hun diepste kern niet gesteld kunnen worden door een ochtendblad Maar alleen gesteld en beantwoord kunnen worden door ieders eigen geweten.
