JOVD Politiek Commissariaat Integratie & Immigratie
Jongerenorganisatie Vrijheid en Democratie
Resolutie: Dubbele nationaliteit Definitieve versie op het JOVD Najaarscongres van 16 en 17 april 2011 te Almelo Dominik Flikweert, Politiek Commissaris Integratie & Immigratie Ralph Aerts, lid denktank Samenleving & Integratie Rûken-Kasim Akdaǧ, lid denktank Samenleving & Integratie Timon Dias, lid denktank Samenleving & Integratie Max Veenstra, lid denktank Samenleving & Integratie
JOVD Politiek Commissariaat Integratie & Immigratie Inhoudsopgave Voorwoord
2
1. Nederlanderschap in een gemondialiseerde wereld
3
2. Zonder last
3
3. Ambtenarij
4
4. Internationale overweging
5
Voorgestelde stellingen
6
Geraadpleegde bronnen
7
1
JOVD Politiek Commissariaat Integratie & Immigratie Voorwoord Nog voordat het kabinet Balkenende-IV aan kon treden, kondigde de PVV aan een motie in te dienen tegen de staatssecretarissen Ahmed Aboutaleb (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) en Nebahat Albayrak (Justitie), geboren in respectievelijk Marokko en Turkije. De PVV wilde de motie indienen vanwege het feit dat beide staatssecretarissen naast de Nederlandse nationaliteit ook de nationaliteit van hun geboorteland houden. Ook de loyaliteit van het Tweede Kamerlid Khadija Arib werd in twijfel getrokken, omdat zij lid was van de Conseil Consultatif des Droits de l'Homme, een in Marokko officiële adviesraad voor de mensenrechten. Hoewel er vanuit de media veel aandacht werd geschonken aan het onderwerp, werd er in de politiek weinig inhoudelijk gediscussieerd over het onderwerp. Dit terwijl de dubbele nationaliteit van volksvertegenwoordigers en leden van het openbaar bestuur al veel langer een issue is.1 Bovengenoemde politici zijn niet de enigen in Nederland met een dubbele nationaliteit. Op 1 januari 2009 telde Nederland 1,1 miljoen inwoners met meerdere nationaliteiten.2 Dat is bijna driemaal zoveel als in 1995. Ongeveer de helft van die groep bestaat uit MarokkaansNederlanders en Turks-Nederlanders. Eind jaren '90 van de vorige eeuw was de stijging van het aantal Nederlanders met meerdere nationaliteiten vooral toe te schrijven aan naturalisaties, terwijl sinds 2003 de toename vooral toe te schrijven is aan het aantal Nederlanders dat bij geboorte ook een andere nationaliteit verkrijgt.3 Dit is zeer merkwaardig, aangezien het sinds 1 oktober 1997 in Nederland niet toegestaan is om naast de Nederlandse ook een andere nationaliteit te hebben.4 Op die regel gelden echter vele uitzonderingen (zie Ad. 1 voor een uiteenzetting). Dat er uitzonderingen zijn op de regel betekent niet dat problematiek omtrent het onderwerp is weggenomen. Integendeel, enkele duizenden Nederlanders die emigreren kunnen en durven niet de nationaliteit van hun nieuwe thuisland aan te nemen uit angst voor het verliezen van hun eigen nationaliteit. Hetzelfde geldt voor individuen die graag Nederlander zouden willen worden, maar de nationaliteit van hun land van oorsprong niet willen opgeven. Het is weer ander verhaal voor openbare bestuurders, vooral als ze gekozen zijn. In alle gevallen belemmert de huidige wetgeving een volwaardige deelname in de samenleving en integratie van de door de wetgeving getroffen individuen. Daarom heeft het Politiek Commissariaat Integratie en Immigratie de in dit stuk genoemde standpunten voorgesteld. Implementatie van deze voorstellen flexibiliseert de wetgeving naar een voor het individu meest toepasselijke regelgeving, en voorkomt (maatschappelijk) onwenselijke situaties op zowel individueel als landelijk niveau. Dominik Flikweert Politiek Commissaris Integratie en Immigratie
1 Openbaar bestuur duidt in dit werk op het kabinet, de de Gedeputeerde Staten, de commissaris van de Koning en de burgemeesters en wethouders. 2 Dit kan gaan om personen die twee, drie of nog meer nationaliteiten houden. 3 Centraal Bureau voor de Statistiek, “Ruim 1,1 miljoen Nederlanders met meervoudige nationaliteit,” CBS www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/dossiers/allochtonen/publicaties/artikelen/archief/2009/2009-2997wm.htm (bezocht op 5 september 2010). 4 Wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap tot beperking van meervoudige nationaliteit en tot invoering van het verlies van het Nederlanderschap wegens het toebrengen van ernstige schade aan de essentiële belangen van het Koninkrijk of van een of meer van zijn landen, Memorie van toelichting, nr. 3 (30 166 (R 1795)), 2005.
2
JOVD Politiek Commissariaat Integratie & Immigratie 1. Nederlanderschap in een gemondialiseerde wereld Al enige tijd wordt in het maatschappelijk debat gesteld dat het houden van een dubbele nationaliteit 'verboden zou moeten worden'. Daarbij wordt het hebben van een nationaliteit gelinkt aan integratie. De gedachte is dat personen met een uitsluitend Nederlandse nationaliteit beter geïntegreerd in de Nederlandse samenleving zouden zijn dan individuen met een dubbele of nietNederlandse nationaliteit. Die gedachte blijkt uit een gezamenlijk onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau en de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken onjuist te zijn.5 Mensen met een uitsluitend Nederlandse nationaliteit blijken net zo goed Nederlands te spreken en zijn net zo ingevloeid met de Nederlandse samenleving te zijn als individuen die naast een Nederlandse ook een niet-Nederlandse nationaliteit houden. Met het verbieden van het houden van een dubbele nationaliteit worden die emoties niet veranderd of afgekocht. Sterker nog, door het behouden van de oorspronkelijke nationaliteit toe te staan, wordt het voor immigranten gevoelsmatig makkelijker om een Nederlandse nationaliteit aan te nemen en om zich ook te binden aan Nederland en de Nederlandse samenleving. In combinatie met het bovenstaande kunnen bepaalde verplichtingen ontstaan die inherent kunnen zijn aan de nationaliteit van het land van oorsprong van de immigrant. Gedacht moet worden aan dienstplicht in het land van geboorte. Het behouden van en het handelen naar de verplichtingen die bij een nationaliteit horen is een individuele keuze, net als dat het aan de individuele burgers zelf is om hoe om te gaan met een nationaliteit waar zij niet vanaf kunnen komen. Vanuit vrijzinnig en liberaal oogpunt zouden burgers tot op een zekere hoogte (zie stelling 2) de vrijheid moeten hebben om zelf te bepalen waar hun loyaliteitslijnen liggen en welke verplichtingen zij aangaan en accepteren die bij een nationaliteit van een land horen. Dit pleit ervoor om mensen toe te staan twee, drie of meer nationaliteiten te houden. Niet alleen is het voor immigranten gevoelsmatig makkelijker om te integreren in de Nederlandse samenleving als zij de nationaliteit van hun land van geboorte mogen behouden, ook praktische ontwikkelingen leiden tot bedenkingen bij een verbod op het houden van meerdere nationaliteiten. In een gemondialiseerde wereld hebben individuele personen steeds verder groeiende mogelijkheden om te reizen en om te verhuizen. De flexibiliteit en mobiliteit is daarmee tot zulke hoogtes gestegen, dat kansen aanzienlijk zijn dat mensen ook weer terug gaan, om wat voor redenen dan ook. Om te voorkomen dat in het buitenland genaturaliseerde Nederlanders bij terugkomst een verblijfsvergunning aan moeten vragen, zou in feite gestopt moeten worden met het innemen van de Nederlandse nationaliteit als een andere nationaliteit wordt aangenomen. Ook de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken en de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid bepleiten een beëindiging van het verbod voor burgers voor het houden van meerdere nationaliteiten. Stelling 1: het houden van meerdere nationaliteiten moet in beginsel mogelijk zijn.
2. Zonder last Het houden van een dubbele nationaliteit is een individuele aangelegenheid met individuele gevolgen, waarbij het individu ook de vrijheid moet hebben om die gevolgen aan te nemen, onder ogen te zien en te accepteren. Dit verandert als de persoon een overheidsfunctie gaat bekleden waarbij het houden van meerdere nationaliteiten gevolgen heeft voor de samenleving als geheel, waardoor het houden van meerdere nationaliteiten geen individuele keuze is, in die zin dat de 5 Jaco Dagevos, Dubbele nationaliteit en integratie (Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau en de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken, 2008), 26-30.
3
JOVD Politiek Commissariaat Integratie & Immigratie gevolgen van het hebben van meerdere nationaliteiten de samenleving als geheel raken en aangaan. Volksvertegenwoordiger en overheidsbestuursfunctionaris vallen onder deze functies. Personen die dergelijke functies bekleden en uitoefenen mogen niet vastzitten aan verplichtingen die het uitoefenen van hun functie beïnvloedt, en moeten altijd ter verantwoording geroepen kunnen worden aan Nederland en het Nederlandse volk. Daarom mogen er geen invloeden zijn van buitenlandse wetgeving die via de dubbele nationaliteit van het individu in functie een effect kunnen vormen voor de uitvoering van de functie. Stelling 2: Voor alle openbare bestuursfuncties waarbij een eed of belofte afgelegd moet worden, dient in de eed of belofte opgenomen te worden dat, in het geval dat de de functiehouder meerdere nationaliteiten houdt, de functiehouder, indien mogelijk, afstand moet doen van zijn of haar niet-Nederlandse nationaliteiten. Stelling 3: De Nederlandse overheid zal de niet-Nederlandse nationaliteit van alle houders van een functie waarvoor een eed of belofte afgelegd moet worden, indien het niet mogelijk is de niet-Nederlandse nationaliteit op te geven, niet erkennen.
3. Ambtenarij Volgens art. 43, lid 1 van de Wet Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens zijn gemeenten verplicht de nationaliteit van een persoon correct op te nemen in de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Dat geldt niet alleen voor de Turkse of Marokkaanse nationaliteit, maar voor alle nationaliteiten. Daarvoor wordt momenteel de desbetreffende nationaliteitswetgeving van het desbetreffende land gehanteerd. In het geval van kinderen waarvan in de GBA staat dat zij Marokkaans zouden zijn, wordt ook extra Marokkaanse wetgeving toegepast door de ouders een namenlijst voor te leggen. Hoewel de GBA momenteel alleen de nationaliteit mag registreren en niet door mag geven aan consulaten van de desbetreffende landen, zijn er meerdere gevallen bekend waarin pasgeboren een nationaliteit verkrijgen op basis van wetgeving van het land van afkomst van hun ouders, zonder dat de ouders erom gevraagd hebben.6, 7 Omdat dit probleem op te lossen is een aanpassing van nationale wetgeving noodzakelijk. Allereerst zouden ambtenaren bij pasgeborenen in de GBA geen andere nationaliteit dan de Nederlandse op mogen laten nemen, tenzij ouders er nadrukkelijk om vragen ook een andere nationaliteit te laten registreren. Ook mogen ouders bij het op laten nemen van gegevens in de GBA niet gehinderd worden door overige beperkingen die vastzitten aan de desbetreffende nationaliteit, zoals een namenlijst waarbuiten geen naam gekozen mag worden. Daarnaast moet steviger in de wet verankerd komen te liggen dat er geen gegevens uit de GBA zonder toestemming van de betreffende persoon worden verstrekt aan niet-Nederlandse autoriteiten, tenzij het een gegevenstransfer betreft die als noodzakelijk wordt geacht bij de bestrijding van criminaliteit en terrorisme. Immers, het betreft aangelegenheden van de betreffende persoon zelf of, in geval van minderjarigheid van de persoon, van de ouders van de persoon. Vanzelfsprekend geldt dat bij naturalisatie wel de tweede nationaliteit van het desbetreffende individu wordt geregistreerd, voor zover het betreffende individu de nationaliteit van het land van oorsprong niet heeft opgegeven of kwijtraakt bij het aannemen van de Nederlandse 6 Betty de Hart, “Het probleem van dubbele nationaliteit. Politieke en mediadebatten na de moord op Theo van Gogh,” Migrantenstudies 21/4 (2005): 233-236. 7 Jessica van Geel, “Informatie mag niet naar Marokko,” VVD Paul de Krom, www.pauldekrom.vvd.nl/nieuws_9861/15797/ (bezocht op 5 september 2010).
4
JOVD Politiek Commissariaat Integratie & Immigratie nationaliteit. Indien een persoon bij naturalisatie zijn of haar oorspronkelijke nationaliteit niet opgeeft, wordt in feite impliciet aangegeven dat de gevolgen van het houden van een dubbele nationaliteit onder ogen worden gezien en worden geaccepteerd, zoals uiteengezet bij de eerste stelling. Bovendien is registratie in dergelijke gevallen noodzakelijk voor het in standhouden van de uitvoering van stelling 3. Stelling 4: in de GBA wordt, buiten de naturalisatieprocedure om, een nationaliteit naast de Nederlandse nationaliteit alleen geregistreerd als de persoon, of in geval van minderjarigheid de ouder(s)/verzorger(s) van de persoon, nadrukkelijk aangeeft meerdere nationaliteiten te houden. Stelling 5: bij het in het GBA op laten nemen van gegevens van een pasgeborene die bij geboorte meerdere nationaliteiten heeft verkregen, mogen ouders niet belemmerd worden door beperkingen ontstaan uit het feit dat de pasgeborene in kwestie meerdere nationaliteiten houdt. Stelling 6: gegevens uit de GBA mogen niet doorgegeven worden aan niet-Nederlandse en niet-Europese autoriteiten zonder de uitdrukkelijke toestemming van het individu in kwestie, of in geval van minderjarigheid de ouders(s)/verzorger(s) van de persoon, tenzij de gegevenstransfer van belang is voor de bestrijding van terrorisme en wetsovertredingen.
4. Internationale overweging Verscheidene internationale verdragen regelen nationaliteitswetgeving van en tussen staten die lid zijn van een dergelijk verdrag. De belangrijkste voor de Nederlandse nationaliteitswetgeving omtrent meervoudige nationaliteit is momenteel het Europees Verdrag inzake nationaliteit (Straatsburg, 6 november 1997). Deze is net als zijn voorganger voornamelijk gericht op het onder andere tegengaan van het houden van een dubbele nationaliteit. Binnen de Europese Unie zijn afspraken gemaakt omtrent de nationaliteitswetgeving, maar deze vormen momenteel een aanvulling op nationale nationaliteitswetten, niet een vervanging ervan. Net zoals geldt voor deel 3. Ambtenarij, moet ook hier benadrukt worden dat het in dit geval een Nederlandse aangelegenheid is welk individu de Nederlandse nationaliteit verkrijgt en welk individu niet. Wel zou harmonisatie van Europese regelgeving niet ontmoedigd mogen worden, om te voorkomen dat er een ontwikkeling plaatsvindt die aangemerkt kan worden als scheefgroei in het verkrijgen van nationaliteiten van staten die onderdeel zijn van de Europese ruimte waarin er sprake is van vrij verkeer van personen en vrijheid van vestiging. Beide verdragen van Straatsburg kunnen een belemmering vormen voor de verwezenlijking van de eerdergenoemde voorstellen. Daarom moet onderzocht worden in hoeverre binnen die verdragen de eerdergenoemde voorstellen bewerkstelligd kunnen worden, in hoeverre Nederland een opt-out kan verkrijgen op bepaalde artikelen van de verdragen, of zoals enkele andere landen ook hebben gedaan, in hoeverre Nederland haar deelname aan de verdragen moet opzeggen. Stelling 7: onderzocht moet worden in hoeverre binnen beide verdragen van Straatsburg betreffende nationaliteit de stellingen 1 tot en met 5 uitgevoerd kunnen worden, en of in dat licht Nederland zijn deelname aan beide verdragen dient te heroverwegen.
5
JOVD Politiek Commissariaat Integratie & Immigratie Voorgestelde stellingen
Stelling 1: het houden van meerdere nationaliteiten moet in beginsel mogelijk zijn. Stelling 2: Voor alle openbare bestuursfuncties waarbij een eed of belofte afgelegd moet worden, dient in de eed of belofte opgenomen te worden dat, in het geval dat de de functiehouder meerdere nationaliteiten houdt, de functiehouder, indien mogelijk, afstand moet doen van zijn of haar niet-Nederlandse nationaliteiten. Stelling 3: De Nederlandse overheid zal de niet-Nederlandse nationaliteit van alle houders van een functie waarvoor een eed of belofte afgelegd moet worden, indien het niet mogelijk is de niet-Nederlandse nationaliteit op te geven, niet erkennen. Stelling 4: in de GBA wordt, buiten de naturalisatieprocedure om, een nationaliteit naast de Nederlandse nationaliteit alleen geregistreerd als de persoon, of in geval van minderjarigheid de ouder(s)/verzorger(s) van de persoon, nadrukkelijk aangeeft meerdere nationaliteiten te houden. Stelling 5: bij het in het GBA op laten nemen van gegevens van een pasgeborene die bij geboorte meerdere nationaliteiten heeft verkregen, mogen ouders niet belemmerd worden door beperkingen ontstaan uit het feit dat de pasgeborene in kwestie meerdere nationaliteiten houdt. Stelling 6: gegevens uit de GBA mogen niet doorgegeven worden aan niet-Nederlandse en niet-Europese autoriteiten zonder de uitdrukkelijke toestemming van het individu in kwestie, of in geval van minderjarigheid de ouders(s)/verzorger(s) van de persoon, tenzij de gegevenstransfer van belang is voor de bestrijding van terrorisme en wetsovertredingen. Stelling 7: onderzocht moet worden in hoeverre binnen beide verdragen van Straatsburg betreffende nationaliteit de stellingen 1 tot en met 5 uitgevoerd kunnen worden, en of in dat licht Nederland zijn deelname aan beide verdragen dient te heroverwegen.
JOVD Politiek Commissariaat Integratie & Immigratie Geraadpleegde bronnen Banböck, Rainer en Sara Wallace Goodman. “Naturalisation.” EUDO CITIZENSHIP Policy Briefing No.2. European Union Democracy Observatory on Citizenship, 2010. Centraal Bureau voor de Statistiek. "Ruim 1,1 miljoen Nederlanders met meervoudige nationaliteit." CBS. www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/dossiers/allochtonen/publicaties/ artikelen/archief/2009/2009-2997-wm.htm (bezocht op 5 september 2010). Dagevos, Jaco. Dubbele nationaliteit en integratie. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau en de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken, 2008. De Waard, Peter. "Europa is verbaasd over discussie nationaliteiten." VK.nl. www.volkskrant.nl/binnenland/article401623.ece/Europa_is_verbaasd_over_ discussie_nationaliteiten (bezocht op 5 september 2010). Elzinga, D.J., R. de Lange e.a.. "Het Nederlanderschap." In Handboek van het Nederlandse staatsrecht, 227-236. 15e ed. Deventer: Kluwer, 2006. Europees Verdrag inzake nationaliteit. Straatsburg, 6 november 1997. Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden, 1983 (laatste wijziging). Hart, Betty de. “Het probleem van dubbele nationaliteit. Politieke en mediadebatten na de moord op Theo van Gogh.” Migrantenstudies 21/4 (2005): 224-238. Joris, Celine. "Dubbele nationaliteit." MO.be. www.mo.be/index.php?id=348&tx_uwnews_pi2 [art_id]=19442&cHash=a94e027917 (bezocht op 5 september 2010). Ministerie van Buitenlandse Zaken. "Nederlandse Nationaliteit." MinBuza.nl. www.minbuza.nl/nl/Producten_en_Diensten/Burgerzaken/Nederlandse_Nationaliteit (bezocht op 5 september 2010). Mooij, Susanne. "Hoe zit het nu met dubbele nationaliteit?." RNW. www.rnw.nl/nederlands/article/hoe-zit-het-nu-met-dubbele-nationaliteit (bezocht op 5 september 2010). Nicis Institute. "Dubbele nationaliteit heeft weinig invloed op integratie." KIEM (Kennisprogramma Integratie). www.kiemnet.nl/kiem/dossiers/Integratie/Integratiealgemeen/dubbelenationaliteit_1556.html (bezocht op 5 september 2010). Radio Nederland Wereldomroep. "Dubbele nationaliteit roept veel discussie op." RNW. static.rnw.nl/migratie/www.wereldexpat.nl/nl/wonen/contactmetNL/dubbelenationaliteit _reacties-redirected (bezocht op 5 september 2010). Rijkswet op het Nederlanderschap, 2005 (laatste wijziging). Wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap tot beperking van meervoudige nationaliteit en tot invoering van het verlies van het Nederlanderschap wegens het toebrengen van ernstige schade aan de essentiële belangen van het Koninkrijk of van een of meer van zijn landen. Memorie van toelichting, nr. 3 (30 166 (R 1795)), 2005.
7
JOVD Politiek Commissariaat Integratie & Immigratie Schuiling, Arjan. "Hirsch Ballin: Dubbele nationaliteit niet per se probleem." Wereldjournalisten. www.wereldjournalisten.nl/artikel/2010/01/22/hirsch_ballin_dubbele_nationaliteit_niet _zonder_m/ (bezocht op 5 september 2010). Ulijn, Rens. "Paspoort inleveren is pijnlijk." Nederlands Dagblad. www.nd.nl/artikelen/2007/oktober/26/paspoort-inleveren-is-pijnlijk (bezocht op 5 september 2010). Van Geel, Jessica. "Informatie mag niet naar Marokko." VVD Paul de Krom. www.pauldekrom.vvd.nl/nieuws_9861/15797/ (bezocht op 5 september 2010). Verdrag van Straatsburg betreffende gevallen van meervoudige nationaliteit en betreffende militaire verplichtingen in geval van dubbele nationaliteit. Straatsburg, 6 mei 1963. Vereniging van Nederlandse Gemeenten. "Gemeenten verplicht om juiste nationaliteit te registreren." VNG. www.vng.nl/eCache/DEF/86/580.html (bezocht op 5 september 2010). Wet Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens, 2009 (laatste wijziging).
8
JOVD Politiek Commissariaat Integratie & Immigratie
9
