Jongeren en Gezondheid 2006: Roken

Resultaten HBSC 2006 - Roken

Jongeren en Gezondheid 2006: Roken Inleiding Ondanks de vele rapporten en boodschappen over de negatieve gevolgen van roken, blijft tabaksgebruik de grootste vermijdbare oorzaak van sterfte in de wereld.1 Rookgedrag wordt doorgaans geïnitieerd tijdens de adolescentie en de meeste rokers raken verslaafd vóór ze de volwassenleeftijd bereikt hebben.2 Hoe vroeger de leeftijd waarop de eerste sigaret wordt gerookt, hoe groter de kans op verslaving.3 Naast de gevolgen op lange termijn zoals verhoogd risico op cardiovasculaire problemen, chronisch obstructieve longaandoeningen en longkanker1, heeft roken ook gevolgen op korte termijn (dus ook reeds tijdens de adolescentie) zoals verminderde longfunctie, verminderde fysieke fitheid, astmatische klachten, hoesten en kortademigheid.4 Zowel individuele factoren als omgevingsfactoren spelen een rol in het rookgedrag van jongeren. Jongeren hebben meer kans om te roken indien hun ouders, oudere broers zussen, of vrienden roken.5 Vrienden spelen daarbij ook nog een rol bij het aanleveren van sigaretten of andere tabaksproducten, ze doen de perceptie van de jongere over de algemene rookprevalentie in de populatie stijgen en helpen zo een norm te creëren waarin roken aanvaard is. Op individueel niveau zijn een negatief zelfbeeld6 en stressvolle gebeurtenissen belangrijke predictoren voor roken bij jongeren.7 Methodiek: vragen rond tabaksgebruik Voor de algemene beschrijving van de studie en de steekproef 2006, welke bestaat uit 11.154 leerlingen tussen 11 en 18 jaar, wordt verwezen naar de desbetreffende “fact sheets” op www.jongeren-en-gezondheid.ugent.be . In een eerste vraag wordt gepeild naar de lifetimeprevalentie van tabak (heb je ooit tabak gerookt?). De tweede vraag gaat na wat de frequentie van gebruik is (hoe vaak rook je momenteel? Dagelijks; minstens 1 maal per week maar niet elke dag; minder dan 1 maal per week of nooit). De combinatie van beide vragen laat toe na te gaan wie voor het eerst probeert, wie experimenteert en wie een regelmatig gebruiker is geworden. Beide vragen werden reeds in voorgaande surveys bevraagd en laten aldus toe om trends na te gaan. Het aantal sigaretten die de laatste 30 dagen gerookt werden, wordt bevraagd met 7 antwoordmogelijkheden gaande van ‘geen’ naar ‘meer dan 20 sigaretten per dag’. De leeftijd waarop de eerste sigaret werd gerookt, wordt ook bevraagd. Verder worden vragen gesteld over de omgeving van de jongeren. Een eerste vraag gaat na of de jongeren thuis mogen roken. Een tweede reeks vragen gaat na of belangrijke personen in de omgeving van de jongere roken, namelijk vader, moeder en hun beste vriend of vriendin. 1

WHO. Chapter 6: Neclected Global Epidemics: three growing threats. In: World Health Report 2003: Shaping the Future. 2003. 2 Lamkin L, Houston TP : Nicotine dependency and adolescents : Preventing and treating. Prim Care 1998, 25:123-35. 3 Sussman S, Dent CW, Severson H, Burton D and Flay BR. Self-quitting among adolescent smokers. Prev Med 1998, 27: A19-A28. 4 US Department of Health and Human Services. Preventing tobacco use among young people: a report of the surgeon general. US department of Health and Human Services, Public Health Service, Centres for Disease Control, Centre for Health Promotion and Education, Office on Smoking and Health; Atlanta, Georgia: 1994. 5 Tyas SL, Pederson LL. Psychosocial factors related to adolescent smoking : a critical review of the literature. Tob Control, 1998, 7:409-420. 6 Glendinning A, Inglis D. Smoking behaviour in youth: the problem of low self-esteem? J Adolesc. 1999 Oct;22(5):673-82. 7 Anda Rf, Croft JB, Felitti VJ, Nordenberg D, Giles WH, Williamson DF, Giovino GA. Adverse childhood experiences and smoking during adolescence and adulthood. JAMA. 1999 Nov 3;282(17):1652-8

Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde Universiteit Gent

1


Resultaten Ooit gebruik van tabak In grafiek 1 zijn de resultaten van het ooit roken van tabak naar leeftijd weergegeven. In het algemeen is een daling te observeren in vergelijking met 2002. Over de leeftijden heen daalt de lifetimeprevalentie (ooit gerookt) bij de jongens van 41,8% in 2002 naar 36,1% in 2006 (chi² = 44,8; df = 1; p < 0,001). Bij meisjes daalt het ooit gebruik van tabak van 36,8% in 2002 naar 31,4% in 2006 (chi² = 41,0; df = 1; p < 0,001). Grafiek 1: lifetimeprevalentie (ooit tabak gerookt) naar leeftijd

80 70 60

68

63

68

66

57

59

58

54

54

50 40

49 46

53

54

49

54 53

25

24

19

18

30

36 28

32

20 15

13

12

7 7

1994

1996

6

7 4

2002

2006

6

0 1990

32

24

14 6

58

46

33

10

65

42

41

30 20

66 64

67

1998

jongens 11-12

jongens 13-14

jongens 15-16

jongens 17-18

meisjes 11-12

meisjes 13-14

meisjes 15-16

meisjes 17-18

Naar opleidingsniveau zijn de grootste dalingen te observeren in het ASO en TSO (grafiek 2). In het ASO (jongens en meisjes samen) daalt het ooit gebruik van tabak van 51,3% in 2002 naar 44,6% in 2006 (chi² = 23,8; df = 1; p < 0,001); terwijl in het TSO het ooit gebruik van tabak daalt van 65,2% in 2002 naar 57,1% in 2006 (chi² = 31,7; df = 1; p < 0,001). In het BSO is er een lichte daling van 69,9% in 2002 naar 64,9% in 2006 (chi² = 8,4; df = 1; p = 0,004) vooral dankzij een daling bij de meisjes (chi² = 13,8; df = 1; p < 0,001). Voor jongens uit het BSO werd geen significant verschil gevonden.


2

Resultaten HBSC 2006 - Roken Grafiek 2: ooit gebruik van tabak naar opleiding

80 75 70

75

68

70

72 69

65

65

60

61

55

57

50

51

45

45

40

40

48

56 53

56 52

72 68

68 66

64

63

65

61

67

60

55 52

52 51

48

54 48 42

35 30 1990

1994

1996

1998

2002

2006

jongens ASO

jongens TSO

jongens BSO

meisjes ASO

meisjes TSO

meisjes BSO

Huidig rookgedrag bij jongeren De resultaten van het dagelijks roken bij jongeren bevinden zich in grafiek 3. Ook hier valt een daling te observeren. Over de leeftijden heen vinden we een daling van het dagelijks roken bij de jongens van 14,9% in 2002 naar 10,9% in 2006 (chi² = 47,2; df = 1; p < 0,001). Bij de meisjes daalt het dagelijks roken van 12,3% in 2002 naar 8,6% in 2006 (chi² = 45,8; df = 1; p < 0,001). De daling is vooral te wijten aan het dalende aantal dagelijkse rokers bij de 15-16 en de 17-18 jarige jongeren en dit zowel voor jongens als voor meisjes. Bij de jongere leeftijdsgroepen was het percentage dagelijks roken reeds vrij laag en worden geen significante verschillen gevonden tussen 2002 en 2006, met uitzondering van de 13-14 jarige jongens (chi² = 17,8; df = 1; p < 0,001).


3

Resultaten HBSC 2006 - Roken Grafiek 3: dagelijks roken naar leeftijd

40 35

35 32

30 25

31 30

23

25

5 0

27 25 19

21 20 17

10

30

21

20 15

31 29

26

19 18

17

19

15 13 10

12

11 10

8 3 1 0

1990

4 3 1

1994

6 5

6 5

1

1

1

1996

1998

2000

5 4

5 3 0

3 2 0

2002

2006

jongens 11-12

jongens 13-14

jongens 15-16

jongens 17-18

meisjes 11-12

meisjes 13-14

meisjes 15-16

meisjes 17-18

Grafiek 4: dagelijks roken naar opleiding

50

40

40

44

43 41

41

40

37 34

30

32

27

20

10

21 18

10

20 18 15 12

36

34

32 31

29

29 27 22

23 19 16

16

30

20 17

16

14 13

13

10 9

6

0 1990

1994

1996

1998

2000

2002

2006

jongens ASO

jongens TSO

jongens BSO

meisjes ASO

meisjes TSO

meisjes BSO


4


In grafiek 4 bevinden zich de resultaten van dagelijks roken naar opleiding. Het percentage dagelijks rokende jongeren daalt in alle opleidingsniveaus. Jongeren uit het BSO roken echter nog steeds meer dan jongeren uit het TSO (jongens: chi² = 49,3; df = 1; p < 0,001; meisjes: chi² = 36,4; df = 1; p < 0,001), die op zich weer vaker dagelijks roken dan jongeren uit het ASO (jongens: chi² = 44,4; df = 1; p < 0,001; meisjes: chi² = 33,3; df = 1; p < 0,001). Een daling in het dagelijks roken kan ook het gevolg zijn van een stijging in het wekelijks (maar niet dagelijks) roken. Jongeren roken vaak als ze in groep zijn of uitgaan tijdens het weekend. Door het rookverbod op scholen, wordt de kans om te roken op schooldagen beperkt. We stellen echter vast dat ook het percentage van jongeren die alleen wekelijks roken maar niet dagelijks, stabiel is gebleven of gedaald is (grafiek 5). Slechts een beperkt aantal jongeren rookt alleen wekelijks. De resultaten voor de 13-14 jarige jongens en de 1314 jarige meisjes zijn gelijk doorheen de verschillende jaren. Grafiek 5: wekelijks, maar niet dagelijks, roken naar leeftijd

10 9

9

8

8

7

7

76 7

6

6

6 5

6 5

6

6

5 5

4

4

3

3

2 1

8

5

5 4 4

4 4

4 3

2 1

0

2 1

1

2

1

1

0

1990

5

1994

0

1996

1998

2000

2002

2006

jongens 11-12

jongens 13-14

jongens 15-16

jongens 17-18

meisjes 11-12

meisjes 13-14

meisjes 15-16

meisjes 17-18

Bekijken we de resultaten naar opleiding in grafiek 6, dan stellen we vast dat de prevalentie van het wekelijks roken stabiel gebleven is in de laatste 4 jaar. Bij de meisjes van het BSO, stellen we een lichte stijging vast van het wekelijks roken met 3%.


5

Resultaten HBSC 2006 - Roken Grafiek 6: wekelijks, maar niet dagelijks, roken naar opleiding

10 9

8

8 7

7

6

6

5

5

4

4

8

7

7

7

6

6

6

5

5

4

4

4

2000

2002

2006

5 5

5

5

6

5 5

3 2

7

8

3 2

1 0 1990

1994

1996

1998

jongens ASO

jongens TSO

jongens BSO

meisjes ASO

meisjes TSO

meisjes BSO

Als jongeren roken, dan doen ze dit het vaakst dagelijks. Er is slechts een klein percentage wekelijkse (maar niet dagelijks) rokers. Dit zou kunnen wijzen dat jongeren die starten met roken vlug verslaafd worden aan nicotine. Een dagelijkse portie nicotine is dan nodig om het hunkeren naar sigaretten tegen te gaan. Een volgende vraag gaat na hoeveel de jongeren roken. In grafiek 7 zijn de resultaten naar leeftijd weergegeven. De zware rokers vindt men vooral terug bij de 17-18 jarigen. 4% van de jongens en 2% van de meisjes roken meer dan een pakje sigaretten per dag. Bekijkt men alleen de rokers, dan is dat 10% van de rokende 17-18 jarige jongens en 6% van de 17-18 jarige meisjes. Ook van de rokende 15-16 jarige jongens rookt 9% (2% van de totale leeftijdsgroep) reeds meer dan een pakje per dag. De meeste jongeren roken tussen 1 en 10 sigaretten per dag. In grafiek 8 staan de resultaten van het aantal sigaretten dat gerookt wordt naar opleiding. Zeven percent van de jongens uit het BSO en 5% van de meisjes uit het BSO roken meer dan 1 pakje per dag. Zetten we dit om naar alleen de rokers, dan is dat 15% van de rokende jongens uit het BSO en 12% van de rokende meisjes uit het BSO. Voor de rokende jongeren uit het ASO en TSO liggen de percentages zware rokers lager: 4% en 5% voor de rokende jongens en meisjes uit het ASO en 8% voor de rokende jongens en meisjes uit het TSO.


6

Resultaten HBSC 2006 - Roken Grafiek 7: aantal sigaretten naar leeftijd 2006

50% 45% 40%

61

35%

7

30% 25%

77

20%

5

15%

3

10% 5% 0%

69

4

93 1 2

98

1 1 jongens 13-14

0 1 jongens 11-12

8

4

2 jongens 15-16

jongens 17-18

meer dan 20 sigaretten per dag 6-10 sigaretten per dag minder dan 1 sigaret per dag geen

6

4

99 1

1

4

5

3

1

0 1 meisjes 13-14

meisjes 11-12

6

4

91 3

6

4 2

1

3

6

6 1

6

78

8

1 meisjes 15-16

2 meisjes 17-18

11-20 sigaretten per dag 1-5 sigaretten per dag minder dan 1 sigaret per week

Grafiek 8: aantal sigaretten naar opleiding 2006

50%

54

45% 40%

20% 15% 10% 5% 0%

4

8

7

30%

5

3

64

35%

25%

57

4

74

5 13

78 8 6 7

10

5

4

2

jongens ASO

jongens TSO

6

7

3

jongens BSO

meisjes ASO

3

meer dan 20 sigaretten per dag 6-10 sigaretten per dag minder dan 1 sigaret per dag geen

1

8

7

3 5

6

3 1

81 6

3

10

6

4

2

2

meisjes TSO

11

5

meisjes BSO

11-20 sigaretten per dag 1-5 sigaretten per dag minder dan 1 sigaret per week


7


Leeftijd roken eerste sigaret

De beginleeftijd van het roken van een eerste sigaret, een belangrijke predictor voor toekomstig roken, bevindt zich in grafiek 9. Alleen de 17-18 jarigen werden hierin opgenomen. Van de 61% van de jongens die zegt te roken of gerookt te hebben, begon 76% op 15 jarige leeftijd of eerder. Tien percent van de jongens zegt 11 jaar of jonger te zijn geweest wanneer ze een eerste sigaret gerookt hebben. Van de 57% van de meisjes die zegt reeds gerookt te hebben, deed 78% dit op 15 jarige leeftijd of eerder. De meerderheid van de 17-18 jarige jongeren begint te roken tussen hun 13 en 16 jaar. Grafiek 9: beginleeftijd roken 17-18 jarigen 2006

30

25

25

20

20 18

17

15

17

16

15 13 12

10

10 7

7

5 3

0

0

11 jaar of jonger

12

13

14 jongens

15

16 meisjes

17

18 jaar of ouder

In grafiek 10 bevinden zich de resultaten van de beginleeftijd van het roken naar opleiding (alleen 17-18 jarigen). Elf percent van de jongens uit het TSO en BSO begonnen reeds te roken op 11 jaar of jonger in vergelijking met 6% van de jongens uit het ASO (geen significant verschil; chi² = 3,505; df = 1; p = 0,061). Bij de meisjes zijn er ook geen grote verschillen naar opleiding te observeren.


8

Resultaten HBSC 2006 - Roken Grafiek 10: beginleeftijd roken naar opleiding 2006

100%

1 8

90% 80%

10% 0%

15

7

21

11

jongens ASO 11 jaar of jonger

16

16

19

21 22

17

11 6

14

26

11 12

15

26

20

15

1 3

23 14

19

3

18

17

20

30% 20%

14

24

50% 40%

1 5

20

70% 60%

7

11

9

14

10

11

7

6

jongens jongens meisjes TSO BSO ASO 12 13 14 15 16

10

meisjes meisjes TSO BSO 17 18 jaar of ouder

Omgeving van de jongeren

De directe omgeving van de jongeren is belangrijk omdat het de jongere al dan niet kan beschermen tegen het roken. Hoe ouder men wordt, hoe meer jongeren thuis mogen roken. Op 17-18 jarige leeftijd mogen 22% van de jongens roken thuis (altijd of soms) en 17% van de meisjes. Bij de 15-16 jarigen mogen 11% van de jongens thuis roken en 9% van de meisjes. Bij de jongste leeftijdsgroepen is dit slechts 1-2%. In grafiek 11 staan de resultaten van de adolescenten die al dan niet thuis mogen roken naar opleiding. Hierin werden zowel de rokende als niet rokende adolescenten opgenomen. De meerderheid van de adolescenten (tweede en derde graad) mogen thuis nooit roken. Meer jongeren uit het BSO mogen thuis roken dan jongeren uit het ASO en TSO.


9

Resultaten HBSC 2006 - Roken Grafiek 11: roken thuis naar opleiding

100% 90% 80% 70% 60% 50%

66

70

81

90

91

85

40% 30%

8

20% 10% 0%

6 3 7

13

jongens ASO

jongens TSO

ja, altijd

7

25

jongens BSO

5

23

3 6

10

meisjes ASO

meisjes TSO

ja, soms

meisjes BSO

neen, nooit

Grafiek 12 toont de relatie tussen ‘het thuis mogen roken’ en ‘het zelf roken van de jongere’. Van de jongeren die thuis mogen roken, rookt 70% dagelijks. Dit in tegenstelling tot de jongeren die thuis niet mogen roken waarvan slechts 4% dagelijks rookt. Deze relatie is significant (chi² = 4010,064; df = 6; p < 0,001) en blijft significant nadat voor leeftijd en opleidingsniveau gecontroleerd wordt. Grafiek 12: relatie tussen thuis mogen roken en zelf roken

100% 90%

23

80%

3 4

70% 60%

28

10 12

88

50% 40%

70

30%

50

20% 10%

5 3 4

0% ja, altijd dagelijkse roker

wekelijkse roker

ja, soms

neen, nooit

minder dan wekelijkse roker


geen roker

10


Het roken van belangrijke personen uit de omgeving van de jongere is een voorspeller voor het eigen rookgedrag. We denken hierbij in de eerste plaats aan de ouders van de jongere. In grafiek 13 staan de resultaten van het roken van vader en moeder naar opleiding. Zowel vaders als moeders van jongeren uit het BSO zijn vaker dagelijkse rokers dan ouders van jongeren uit het ASO. De prevalentie van het dagelijks roken van ouders van jongeren uit het TSO ligt er tussenin. Grafiek 13: vader en moeder rookt naar opleiding

100%

2

90%

3

3

3

1

1

1

4

5

1 5

1

2 1

69

63

1

1

2

80% 70% 60%

72

61

56 68

52

61

68

58

78

78

50% 40%

10%

5

6

7

30% 20%

5

5

6

7

6 28

37

34 21

19

4

6 4

6

29

23

28

27

34

16

14

0% ASO TSO jongens VADER

dagelijks

BSO

ASO TSO meisjes VADER

af en toe

BSO

rookt niet

ASO TSO jongens MOEDER

weet ik niet

BSO

ASO TSO meisjes MOEDER

BSO

heb deze persoon niet

Indien de vader rookt, is de kans groter dat de kinderen ook roken (chi²=163,36; df=1; p < 0,001). Van de rokende vaders (dagelijks of af en toe), rookt 18,6% van de kinderen ten minste wekelijks (= wekelijks + dagelijks). Van de vaders die niet roken, rookt 9,7% van de kinderen ten minste wekelijks. In een logistische regressie gecontroleerd voor leeftijd, geslacht en het roken van de moeder in het gezin, vinden we een odds ratio van 1,67. Met andere woorden, indien de vader rookt, heeft de jongere 1,67 keer meer kans om zelf te roken. Deze relatie is significant met een 95% betrouwheidsinterval van 1,45 tot 1,92. Hetzelfde, maar met een sterker verband, kan geobserveerd worden bij de moeders (chi²=373,37; df=1; p < 0,001). Van de rokende moeders, rookt 23,3% van de kinderen ten minste wekelijks. Terwijl 9,1% van de kinderen ten minste wekelijks rookt, indien de moeder niet rookt. Controleren we deze relatie voor leeftijd, geslacht en voor het roken van de vader in het gezin, dan is dit signifcant met een odds ratio van 2,66 (95% betrouwbaarheidsinterval: 2,31-3,06). Voor de moeders is de relatie tussen roken en het roken van hun kinderen dus nog sterker: indien een moeder rookt, hebben haar kinderen 2,66 keer meer kans zelf te roken in vergelijking met een moeder die niet rookt, en dit onafhankelijk van of de vader rookt of niet.


11

Resultaten HBSC 2006 - Roken Het is wel zo dat indien de moeder rookt, 60% van de vaders ook roken. Indien de vader rookt, roken 46% van de moeders. Jongeren met een rokende moeder, hebben meer kans dat beide ouders roken (chi² = 1187,54; df = 1; p < 0,001). Waar beide ouders roken (15% van de totale steekproef), rookt 24% van de jongere ten minste wekelijks. Indien slechts 1 van de ouders rookt (28% van de steekproef), rookt 17% van de jongere. Waar geen enkele ouder rookt (57% van de steekproef), rookt 7% van de jongeren. Deze relatie is significant (chi² = 376,84; df = 2; p < 0,001). Een tweede groep belangrijke personen uit de omgeving van de jongere zijn de vrienden. De vraag werd gesteld of hun beste vriend of vriendin rookt (grafiek 14). Ook hier weer zijn het de jongeren uit het BSO die meest aangeven dat hun beste vriend(in) rookt, gevolgd door jongeren uit het TSO en ASO. Deze trend is gelijklopend bij jongens en meisjes. Ook hier kan men observeren dat indien hun beste vriend rookt, de jongere meer kans heeft om zelf te roken (chi²=2708,27; df = 1; p < 0,001). Van de jongeren die aangeven dat hun beste vriend(in) rookt, roken 42,7% zelf ten minste wekelijks. Van de jongeren die aangeven dat hun beste vriend(in) niet rookt, roken er slechts 2,7% ten minste wekelijks. Gecontroleerd voor leeftijd en geslacht, vinden we een odds ratio van 16,34 (95% betrouwbaarheidsinterval: 13,87-19,24). Indien de beste vriend(in) rookt, heeft de jongere 16,34 keer meer kans zelf te roken. Mogelijke verklaringen voor deze associaties zijn zowel dat rokende jongeren vrienden kiezen die roken of dat jongeren beginnen roken omdat hun vrienden roken. Grafiek 14: beste vriend/vriendin rookt naar opleiding

100%

1

1

1

90%

2

3

5

80%

2

56 69 15

50% 40%

16

19

19

30% 16

20%

43

16

27

10%

2 42

65

60%

1

36

50

70%

1

15

13

39 23

0% jongens ASO dagelijks

jongens TSO

af en toe

jongens BSO

rookt niet

meisjes ASO

weet ik niet


meisjes TSO

meisjes BSO

heb deze persoon niet

12


Conclusie

Het rookgedrag van jongeren vertoont een dalende trend. De volgende metingen zullen moeten uitwijzen of deze trend bestendigd wordt. Ondanks deze daling, blijven de ongelijkheden in opleiding (een indicator van socio-economische status bij adolescenten) bestaan: meer jongeren uit het BSO roken, ze roken ook meer sigaretten dan jongeren uit het TSO en ASO, en beginnen te roken op jongere leeftijd (waardoor de kans op verslaving vergroot). Het verschil in rookgedrag tussen jongens en meisjes dat begin jaren ’90 nog bestond, was in 2006 verdwenen uitgezonderd bij 17-18-jarigen: het aantal rokende jongens is sneller gedaald dan het aantal rokende meisjes. Meisjes jonger dan 17 jaar rookten in 2006 dus evenveel als jongens. De directe omgeving is belangrijk als voorspeller voor het rookgedrag van de jongere. Jongeren die thuis mogen roken, worden vaker dagelijkse rokers, onafhankelijk van leeftijd en opleidingsniveau. Jongeren uit het BSO hebben vaker een directe omgeving waar dagelijks roken de norm is. Rookpreventie zal bij deze jongeren dan ook niet alleen gericht moeten zijn op het individu, maar ook op de omgeving. Jongeren uit een rokende omgeving hebben meer kans zelf te roken. Hierbij is het hebben van rokende vrienden de belangrijkste voorspeller, gevolgd door een moeder die rookt, en een rokende vader. Contact en team

De studie Jongeren en Gezondheid is te vinden op: www.jongeren-en-gezondheid.ugent.be. De verantwoordelijke onderzoekers zijn Prof. Dr. Lea Maes en Dr. Carine Vereecken. Contactpersoon: Anne Hublet ([email protected]) Adres: Universiteit Gent Factulteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde Watersportlaan 2 9000 Gent Tel: +32.9. 264 94 01 De internationale studie Health Behaviour in School-aged Children is te vinden op www.hbsc.org.


13

Jongeren en Gezondheid 2006: Roken

Recommend Documents