‘Jonge weggebruikers’ Jongeren met een dubbeldiagnose Marjan Hansman
•Kinder-en jeugdpsychiater Dubbeldiagnose Jeugd •Teampsychiater crisisdienst West-Overijssel
Dubbeldiagnose • Problematisch middelengebruik & (vermoeden van) psychiatrische problematiek
Jongeren • Sociaal-emotioneel ontwikkelingsniveau:
&
14 - 18 jaar:
• Gemiddeld intelligentieniveau (IQ>85)
Hersenontwikkeling • Op welke leeftijd zijn hersenen uitgegroeid? a) b) c) d)
18e 20e 22e 25e
Hersenontwikkeling • Wat is de groeivolgorde van de hersenen? a) b) c) d)
van van van van
voren naar achter achter naar voren links naar rechts rechts naar links
Puberbrein • Wat is waar? a) b) c) d)
Jongeren hebben ruimte nodig Jongeren hebben grenzen nodig Jongeren hebben kaders nodig Jongeren moet je zelf laten ervaren waar hun grenzen liggen
Puberbrein • Wat is waar tussen 10 en 14 jaar? a) Ze zijn vooral nog gericht op wat hun ouders goed vinden b) Ze kunnen hun impulsen al beter beheersen c) Ze kiezen voor het hier en nu d) Ze willen zich graag onderscheiden van de rest ng i g i ed r v be n n e e r ft o e h o j i h •Erb cte be e •Dir Puberbrein binnenstebuiten – Huub Nelis & Yvonnen van Sark - 2009
Puberbrein • Wat is waar tussen 14 en 16 jaar? a) b) c) d) e) f) g)
Opvallen Bewustere keuzes Impulsen onder controle Experimenteren •Jezelf Ze weten hun grenzen •Gren onderscheid z e n ui en t prober •Kicks Beter slaappatroon en •Risico Rationeler ’s •Ups e n dow ns
Puberbrein binnenstebuiten – Huub Nelis & Yvonnen van Sark - 2009
Puberbrein • Wat is waar tussen 16 een 22 jaar? a) b) c) d) e)
Eigen identiteit Niet meer gevoelig voor groepsdruk Verder vooruit denken Eigen verantwoordelijkheid Betere zelfreflectie g o n s i s e g l l n i a l t e i k D k i w t n o n volop i
Puberbrein binnenstebuiten – Huub Nelis & Yvonnen van Sark - 2009
Puberbrein Deze fase is nodig om zich ‘los te durven maken’ van het veilige eigen nest Zien van mogelijkheden
Puberbrein en middelen • Wat is waar? a) Jongeren kunnen beter tegen alcohol b) Ouders kunnen jongeren het best thuis leren drinken c)
Jongeren weten best waar de grens ligt
d) Pubers raken sneller verslaafd e) Als jongeren in deze fase een poosje stil staan in hun ontwikkeling halen ze dat later wel weer in f)
Alcohol en drugs kunnen de hersenen blijvend beschadigen
Puberbrein binnenstebuiten – Huub Nelis & Yvonnen van Sark - 2009
t n e b g e o n e g r e o t s e j “Als , n e n n i g e b e t n e l e d d om met mi m o n j i z g e o n e g r e o t s k moet je oo ” . n e p p o t s e ermee t
“Eige n sch u ld, dikke bult!”
Gedrag: Wel of geen middelengebruik
• P ub
Be p
Drive Drive
• • •
Nieuwsgierigheid Context Beloningssysteem
•
litei
k
•Bep te zelf r •Em erkte i egula m t o •Con tionee pulsco ie l n Rem Rem •Kor text > >> rat trole > i te-t erm kenni oneel Prefrontale cortex s ijng eric ht
en n o m r o H • nomie o t u t i a e / t •Identi ratie-individuatie erimenteren / exp •sepa n e t s a t f na te n o •grenze n e g s d j eefti l d e o l v •I n t •seksua
erb rein er
s baantje / s e i b b ho •Eisen /school/vrienden/ •thuis
Risicofactoren voor
problematisch middelengebruik • Zoals: – Genetische kwetsbaarheid – LVG – (Vroege) life-events – KOPP, KVO – Sociale kwetsbaarheid – Vroege beginleeftijd middelengebruik – Psychiatrische stoornis
Do
o n i m
t c e f f e
n fac tor e
ico
n
Ris
ei
B es c
b Pu
br er
hi kb aa
rh ei d
Eigen verantwoordelijkheid?
Dubbeldiagnose • Eerder regel dan uitzondering • Prevalentie jongeren: 3,8% – Promotie C. Couwenbergh
Prevalentie Dubbeldiagnose • Geschatte prevalentie provincie Overijssel – 12 t/m 17 jaar: 3.242 inwoners – 18 t/m 24 jaar: 3.644 inwoners
Verklaringsmodellen dubbeldiagnose • ADHD PS
Blowen SUD
• Blowen SUD
Psychose
Under‐arousal Trauma Genen
Blowen SUD Psychose ODD/CD & PS
PS
• X
Blowen SUD
• ASS PS • PS
Depressie
PS
Psychose
Cocaïne Alcohol SUD
Dubbeldiagnose • Geïntegreerde behandeling nodig
Dubbeldiagnose Jeugd • Polikliniek – incl. MDFT-team (zie www.mdft.nl)
• Twee opname-afdelingen – Detox-diagnostiek – Vervolgbehandeling
• Dagbehandeling
Op en afd Mu ltid eli Bela ng isci ng v pli n akth air erap ieën Extrinsiek ! e mo t i v a t ie
Regionaal en bovenregionaal
Dubbeldiagnose • Alle soorten psychiatrische problematiek • Alle soorten middelengebruik
Pijlers m.b.t. behandeling • Systemisch werken • Motiverende gespreksvoering • Competentiegericht werken
Waarom systemisch werken? • Voors? • Tegens?
Systemisch werken • (Ernstige) problemen: • Gezin (KOPP/KVO, hechting/mentaliseren, trauma’s, onmacht)
• Maar ook: – – – – –
Peergroup School/werk Justitie Woonvorm Verwijzer
id e h s o o l e Macht
t! h c a m re e g o H ie t n e l a v i Amb
Systemisch werken • Functie van middelen in het gezin • Functie van de problematiek van de jongere in het gezin – Parentificatie: jongere onmisbaar voor het gezin – Bliksemafleiding: b.v. bij relatieproblemen ouders
• Systeemleden kunnen (onbewust) voortgang behandeling ondermijnen/sabotteren
Motivatie Uitgang Terugval Volhouden
Uitvoeren
Voorstadium
Beslissen Overwegen & voorbereiden
Stadia van verandering (Prochaska en DiClemente 1992)
Motivatie • Ambivalentie! • Wisselende motivatie
Competentie •
Beschikken over voldoende vaardigheden om taken (uit het dagelijkse leven) te vervullen
•
Vaardigheden en taken zijn in evenwicht
TAKEN
VAARDIGHEDEN
Omgeving omgevings stressoren
TAKEN
protectieve omgevingsfactoren
Individu protectieve kindfactoren
VAARDIGHEDEN
psychiatrische stoornissen (verstandelijke) beperking
Competenties doelgroep • Gedrogeerd puberbrein o Sociaal-emotionele ontwikkeling gestagneerd o Hersenontwikkeling gestagneerd o Hersenfuncties beschadigd?
• Psychiatrische problematiek • Systeemproblematiek
(gezin, peergroup)
veel vaardigheidstekorten wél aanwezige vaardigheden naar achtergrond
Competentiegericht werken • Naar voren halen en uitbouwen aanwezige vaardigheden jongere en systeemleden • Ondersteunen op vaardigheidstekorten & stressoren – – – – –
Uitleg, modelling, instrueren Externe frontale cortex EMDR, CGT, farmacotherapie Systeembehandeling Therapieblokken
• Taken aanpassen aan aanwezige vaardigheden – Taakverlichting – Taakverzwaring
Competentiegericht werken • Stelling: De aanwezige vaardigheden zijn door alle problematiek erg uit beeld geraakt. Het is wel gemakkelijk om de vaardigheidstekorten te zien
Stoppen met middelen • Ontwenning • Functie middelen valt weg Harde confrontatie met de onderliggende vaardigheidstekorten Sterke neiging die te ontvluchten (nog sterkere gerichtheid op korte termijn behoeftebevrediging)
Weg-gebruiken???
Dilemma’s: • Welke vaardigheden zijn er bij alle systeemleden? – Voor het voetlicht halen en uitbouwen
• Waar moeten we op ondersteunen? – Samen met jongere en systeem vaststellen – Praktisch, concreet, haalbaar
• Hoeveel ruimte en hoeveel inperking? – Waar trekken we de grenzen? – Hoe streng handhaven we die?
Ambivalentie in het team!
De uitdaging • De verschillende meningen bij elkaar brengen • Verschillen niet polariseren maar benutten • Begripvol consequent grenzen bieden
Eisen aan hulpverlener • O.a.: – – – – – – – –
echtheid, persoonlijke interesse concreet, taalgebruik eerlijk, geen valse beloftes judoën, vastbijten, ‘blijven staan’ niet moraliseren relativeren & humor & geduld hanteren systeemdynamiek, ~ hiërarchie samenwerken, feedback, reflecteren
Eigen Kracht Jeugdbescherming RvdK JR BJZ NIFP Poli JJI’s Veiligheidshuis Jeugdhulpverlening MEE Verslavingszorg
Huisarts MDFT
Detox
Vervolgbehandeling
ScholenJeugdartsen ZAT’s Leerplicht Minder drank meer scoren
Dagbehandeling
Team VIA Zwerfjongeren LdH
Poli
MW Kinderartsen
RIBW
MDFT (Jeugd) GGZ
GGDCrisis-artsen dienst
