De staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport mevrouw drs. C.I.J.M. Ross-van Dorp Postbus 20350
2500 EJ DEN HAAG
Utrecht, 24 januari 2005 Onderwerp: reactie Arcares en VGN op concept WMO Ons kenmerk: 05uit00078/rs/jm Geachte mevrouw Ross, Op 22 december 2004 heeft op het Ministerie van VWS een technische briefing plaatsgevonden over het concept van het Wetsvoorstel maatschappelijke ondersteuning (WMO). Per brief zijn de genodigde organisaties verzocht om hun zienswijze op het wetsvoorstel aan u kenbaar te maken. In het ambtelijk overleg van 10 januari jongstleden is de reactietermijn verlengd tot 24 januari 2005. Arcares en de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) maken gaarne gebruik van de uitnodiging om op het voorliggende concept wetsvoorstel te reageren. In de bijlage bij deze brief treft u onze reactie aan. De Tweede Kamer heeft tot een gefaseerde invoering van de WMO besloten, dat wil zeggen in eerste instantie een WMO waarin de Welzijnswet, de Wet voorzieningen gehandicapten en de enkelvoudige huishoudelijke verzorging uit de AWBZ zijn opgenomen. Zoals we in het bestuurlijk overleg van 17 januari jl. hebben aangegeven, zullen Arcares en VGN constructief aan de invoering van deze versie van de WMO meewerken. Wij hechten er belang aan op te merken dat bij de keuzen die in het concept wetsvoorstel gemaakt lijken te worden, opvalt dat maximale beleidsvrijheid aan gemeenten wordt gegeven maar dat er onvoldoende waarborgen voor cliënten zijn.
Pagina 2 van 2
Het is teleurstellend dat aan de eerdere politieke ambitie om de positie van de burgers te versterken geen invulling wordt gegeven. Klanten met een sterke positie leveren sterke uitvoeringsorganen op. In dit kader moet ook de optimalisering van de inzet van zorgaanbieders in de pilottrajecten gezien worden. Wij constateren dat het concept wetsvoorstel zo is geschreven dat uitbreiding met meerdere functies op lange termijn als optie open gehouden wordt. Wij zijn van mening dat het voorliggende wetsvoorstel voor deze “brede WMO” onvoldoende waarborgen biedt. De nadruk in het voorstel lijkt te liggen op de tijdelijkheid van ondersteuning terwijl voor veel mensen met een beperking de ondersteuning structureel en levenslang is; het gaat vaak om ondersteuning die zich uitstrekt over alle levensterreinen en levensfasen van cliënten met een handicap (wonen, zorg, vrije tijd en arbeid). Invoering van de WMO is een omvangrijke operatie die grote gevolgen heeft voor de ouderen- en gehandicaptenzorg. Wij vragen u dan ook om bij de verdere afhandeling van de WMO met bijgaande opmerkingen rekening te houden.
Met vriendelijke groet, ARCARES
VERENIGING GEHANDICAPTENZORG NEDERLAND
de heer mr. C.M.E. van Schelven
de heer drs. H.G. Ouwerkerk
Voorzitter
Voorzitter
BIJLAGE
OPMERKINGEN VAN ARCARES EN VGN BIJ HET CONCEPT WETSVOORSTEL MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING D.D. 21 DECEMBER 2004
De Tweede Kamer heeft tot een gefaseerde invoering van de WMO besloten, dat wil zeggen in eerste instantie een WMO waarin de Welzijnswet, de Wet voorzieningen gehandicapten en de enkelvoudige huishoudelijke verzorging uit de AWBZ zijn opgenomen. Het voorliggende concept wetsvoorstel betreft deze eerste versie van de WMO. In deze bijlage geven Arcares en VGN hun reactie op het voorliggende concept Wetsvoorstel maatschappelijke ondersteuning. Wij stellen achtereenvolgens aan de orde: 1. Algemene opmerkingen; 2. Hoofdthema’s van het concept wetsvoorstel; 3. Specifieke opmerkingen bij artikelen van het concept wetsvoorstel. 1. 1.1
Algemene opmerkingen Bedoeling komt onvoldoende tot zijn recht
Belangrijkste doelstelling van het wetsvoorstel is een samenhangend beleid om ”meedoen” mogelijk te maken, uitgevoerd dicht bij de burger door een goed daarvoor toegeruste gemeente. Ook is het noodzakelijk dat mensen waar mogelijk meer eigen verantwoordelijkheid nemen voor het compenseren en oplossen van problemen die hen belemmeren bij deelname aan de samenleving. Een positieve zaak is dat door de WMO welzijn, waaronder vrije tijdsbesteding, nadrukkelijker aandacht krijgt. Welzijn is voor veel mensen immers belangrijk om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven. Hoewel de doelstellingen ”meedoen” en “eigen verantwoordelijkheid” in de MvT wel naar voren komen, zijn zij volgens Arcares en VGN in het concept wetsvoorstel zelf niet terug te vinden. Erger nog: het concept wetsvoorstel bevat verschillende artikelen die tegen het principe van zelfredzaamheid indruisen, bijvoorbeeld: de keuze voor een PGB of financiële tegemoetkoming wordt niet in de wet opgenomen maar overgelaten aan gemeenten; het concept wetsvoorstel geeft gemeenten de gelegenheid om burgers met beperkingen, bijvoorbeeld om financiële redenen, afhankelijk te maken van bepaalde algemene voorzieningen (zoals een maaltijd via tafeltje dekje), terwijl dit met een aangepaste voorziening (een aangepaste keuken in dit geval) niet nodig is. 1.2
Cultuuromslag
Het verschuiven van verantwoordelijkheden naar gemeenten vraagt meer dan een pakketverschuiving. Het vereist een cultuuromslag. Er is een uitgekiende begeleiding door de rijksoverheid nodig om te voorkomen dat de AWBZ als het ware wordt voortgezet door gemeenten, mét de bekende bureaucratische instituties van de indicatiestelling en de eigen bijdrage. Het vraagt ook om flankerend beleid om mensen met een beperking en ouderen in staat te stellen hun verantwoordelijkheid te nemen: dat wil zeggen eigen keuzen voor burgers, stimuleren en ondersteunen van de mantelzorg en stimulansen om te sparen voor de zorg van later. Zowel de begeleiding door de rijksoverheid als het flankerend beleid ontbreken in het concept wetsvoorstel. In het concept wetsvoorstel verliest de keuzevrijheid van de cliënt het van het sturingsconcept: de gemeente moet bepalen ”of en hoe” er sprake moet zijn van keuzevrijheid van burgers. Naar de mening van Arcares en VGN zou de staatssecretaris van VWS aan moeten geven welke beelden zij heeft bij het waarmaken van de eigen verantwoordelijkheid van de burgers. In plaats van gemeenten ieder voor zich dit beeld te laten invullen, zouden zij door de wet verplicht moeten worden deze algemene beleidslijnen uit te voeren. In ieder geval moet de wet de eigen doelstellingen (”meedoen” en “eigen verantwoordelijkheid”) waarmaken. 1.3
Pilots
Bij het bestuurlijk overleg op 17 januari jl. heeft u aangegeven dat tijdens deze kabinetsperiode alleen pilots zullen plaatsvinden die betrekking hebben op de “smalle WMO”. Daarentegen hebben wij van uw medewerkers begrepen dat weliswaar bij de implementatie een onderscheid zal worden gemaakt tussen een implementatietraject gericht op de voorliggende WMO (met nadruk op het ontwikkelen van
1
een landelijke gereedschapskist voor gemeenten) en ontwikkelpilots gericht op de mogelijke uitbreiding vanuit de AWBZ richting WMO, maar dat beide soorten pilots reeds van start zullen gaan. Wij verzoeken u vriendelijk ons hierover duidelijkheid te verschaffen. VGN en Arcares willen maximale betrokkenheid bij beide soorten pilots voor de WMO. Deelname aan een klankbordgroep is te beperkt. De pilots mogen zich naar de mening van Arcares en VGN niet alleen richten op het perspectief van gemeenten, maar moeten ook het perspectief van zorgaanbieders meenemen. Denk aan projecten met specifieke thema’s die belangrijk zijn voor zorgaanbieders, zoals aanbesteding van zorg, de samenhang tussen AWBZ en WMO of de administratieve lasten. 2.
Hoofdthema’s concept wetsvoorstel
Hieronder treft u de opmerkingen aan die VGN en Arcares plaatsen bij hoofdthema’s uit het concept wetsvoorstel. Dit betreft respectievelijk de volgende onderwerpen: zorgplicht; kwaliteit; budget voor de WMO; vraagverkenning en -signalering; administratieve lasten; persoonsgebonden budget; primaat van uitvoering; de systeemverantwoordelijkheid; zorginfrastructuur; specifieke deskundigheid; werkgelegenheid; BTW-vrijstelling. 2.1
Zorgplicht
Artikel 4 regelt dat bij AMvB voor bepaalde (individuele) voorzieningen een gemeentelijke zorgplicht kan worden gecreëerd. In principe zullen alleen voorzieningen in een AMvB worden opgenomen waarvoor een substituut op gemeentelijk niveau niet goed denkbaar is. VGN en Arcares vinden de voorgestelde zorgplicht zeer mager en met risico’s omgeven. Wij maken onderstaande kanttekeningen bij het voorstel. De voorgestelde zorgplicht is van toepassing op een zeer klein deel van de voorzieningen. Het is onduidelijk om welke voorzieningen het gaat bij inwerkingtreding van de wet, maar ook op de langere termijn. Hoort bijvoorbeeld de (enkelvoudige) huishoudelijke verzorging hier ook bij? De regering beperkt de zorgplicht tot individuele voorzieningen waarvoor geen substituut voorhanden is. Gemeenten zijn echter niet verplicht deze substituten te bieden. Terwijl de regering veronderstelt dat bepaalde substituten mogelijk zijn, kunnen gemeenten besluiten deze niet in het pakket op te nemen. Het gevaar bestaat dat mensen tussen de wal en het schip vallen: zij kunnen geen beroep doen op het veronderstelde substituut maar ook geen recht doen gelden op een individuele voorziening. Met als onvermijdelijk gevolg: een groter beroep op zwaardere zorgvormen. Gemeenten moeten voor het verlenen van deze voorzieningen een verordening opstellen. Volgens het concept wetsvoorstel krijgen zij echter alle ruimte om het verlenen van betreffende voorzieningen naar eigen inzicht vorm te geven: de voorzieningen moeten in “enige vorm en mate” beschikbaar zijn. Dit is voor kwetsbare burgers zoals mensen met een beperking en ouderen een te smalle basis. Opmerkelijk is dat in het concept wetsvoorstel niet is voorzien in een voorhangprocedure voor de te ontwikkelen AMvB’s. Arcares en VGN zijn van mening dat de Tweede Kamer hiermee onvoldoende inspraakmogelijkheden heeft over de feitelijke invulling van de wet. De keuze voor het overhevelen van AWBZ-functies naar de WMO en het al dan niet daaraan verbinden van een zorgplicht vraagt om belangrijke maatschappelijke afwegingen door de Kamers. VGN en Arcares stellen voor om een zware voorhangprocedure in het wetvoorstel op te nemen. Daarnaast vinden Arcares en VGN het van wezenlijk belang om op een later tijdstip betrokken te worden bij nadere concretiseringen van de WMO (opstellen van AmvB’s).
2
Arcares en VGN pleiten ervoor om gemeenten bij het formuleren van de inhoud van de verordening een protocol te doen hanteren zoals het WVG-protocol. 2.2
Kwaliteit
Tijdens het bestuurlijk overleg op 17 januari jl. heeft u uiteengezet dat het uw bedoeling is dat de Kwaliteitswet zorginstellingen ook van toepassing is op aanbieders die zorg en ondersteuning bieden op grond van de WMO. Dit uitgangspunt behoeft verduidelijking in het voorliggende concept wetsvoorstel. Volgens het concept wetsvoorstel is de Kwaliteitswet zorginstellingen op het gemeentelijke domein van toepassing wanneer de aanspraak ook op basis van de AWBZ bestaat (zoals bij huishoudelijke verzorging het geval is). Op de rest van de WMO zijn slechts kwaliteitseisen “in engere” zin van toepassing (deugdelijk en veilig). Volgens Arcares en VGN is het zeer de vraag of de redenering dat de Kwaliteitswet zorginstellingen ook in het gemeentelijk domein geldt, juist is. De Kwaliteitswet is gebaseerd op de aldaar omschreven zorg, zijnde zorg die wordt gegeven op grond van de AWBZ en de Ziekenfondswet. Bovendien bestaat de kans dat de maatregel helemaal niet gehanteerd wordt. Het is namelijk de vraag of de aanspraken uit de AWBZ onverkort overgeheveld zullen worden en onder de WMO materieel hetzelfde zullen zijn. Als dat niet het geval is, is de Kwaliteitswet immers ook niet van toepassing. Wij constateren dat de MvT op dit punt onduidelijk is. Hoe zit het bijvoorbeeld met organisaties die alleen diensten aanbieden die onder de WMO vallen, bijvoorbeeld alleen enkelvoudige huishoudelijke verzorging? Is de Kwaliteitswet ook op die organisaties van toepassing? Of vallen die alleen onder het gemeentelijk regime? Als dat laatste het geval is, is er sprake van ongelijkheid tussen aanbieders. Dit zou concurrentievervalsend zijn en het maakt een eerlijke marktwerking onmogelijk. Ook kunnen Arcares en VGN zich, in twee opzichten, niet vinden in de tijdelijkheid van de maatregel. Ten eerste is de maatregel alleen van toepassing wanneer voorzieningen zowel in de AWBZ als in de WMO zijn opgenomen. De Kwaliteitswet is echter niet (meer) van toepassing als voorzieningen integraal van de AWBZ naar de WMO overgaan. En ten tweede is in het concept wetsvoorstel opgenomen dat in een later stadium zal worden bezien of nadere regelgeving nog noodzakelijk is. Het is dus onduidelijk hoe de kwaliteitsbewaking in de toekomst wordt vormgegeven: via de Kwaliteitswet of via het gemeentelijke regime. Gezien het belang van kwaliteit, pleiten VGN en Arcares ervoor om de Kwaliteitswet zorginstellingen van toepassing te laten zijn op alle organisaties die zorg en ondersteuning aanbieden in het kader van de WMO. Hiermee wordt eveneens bevorderd dat gemeenten en aanbieders voor verschillende voorzieningen met hetzelfde kwaliteitsregime te maken krijgen. 2.3
Budget voor de WMO
Tot op heden is door de staatssecretaris benadrukt dat de WMO geen bezuinigingsoperatie is. De middelen uit de AWBZ worden “schoon aan de haak” en zonder efficiencykorting overgebracht. Het begrip “schoon aan de haak” wordt echter niet uitgelegd, waardoor het onduidelijk is om welke posten het gaat. Worden de beheerskosten bijvoorbeeld ook overgedragen? Een ander punt is dat de VNG aangeeft dat gemeenten 20% overheadkosten nodig hebben. Wordt dat bedrag in mindering gebracht op het overgehevelde budget? Tot slot vragen wij u specifieke aandacht voor de verdeelsystematiek van het budget over de diverse gemeenten vanwege de onevenredige verdeling van mensen met een beperking en ouderen over de gemeenten van Nederland. VGN en Arcares pleiten voor nadere definiëring van het begrip “schoon aan de haak”, waarbij bovenstaande punten worden meegenomen. Uitgangspunt moet zijn dat geld dat besteed wordt aan zorg aan zorg besteed blijft worden. De uitvoeringskosten van gemeenten dienen daar bovenop vergoed te worden. In het concept wetsvoorstel is geregeld (artikel 18) dat de minister tot 4 jaar na inwerkingtreding van de wet aan gemeenten een specifieke uitkering kan verstrekken ter tegemoetkoming in de kosten van bij AMvB aangewezen voorzieningen. De specifieke uitkering is vooral bedoeld om de gemeente de kans te geven om ervaring op te doen met voorzieningen zonder dat dit direct grote financiële gevolgen heeft. Arcares en VGN vinden een specifieke uitkering een goede zaak. De regel geldt echter voor een (te) korte periode. Bovendien moet zo’n maatregel niet gelden voor 4 jaar na inwerkingtreding van de wet, maar
3
ook voor 4 jaar na overheveling van of toevoeging van andere voorzieningen. Bovendien moet helder zijn welke criteria gehanteerd worden voor het kunnen laten vervallen van de specifieke uitkering. 2.4
Vraagverkenning en –signalering
In het concept wetsvoorstel is de vraagverkenning beperkt tot advisering bij de ontwikkeling van de ondersteuning (artikel 11 en 12). Om passende ondersteuning te kunnen bieden, zouden gemeenten de vraag moeten verkennen en de hulpbehoefte actief in beeld moeten brengen. In het concept wetsvoorstel ontbreekt een dergelijke bepaling echter. In aansluiting op uw suggestie om een nulmeting uit te voeren (tijdens het bestuurlijk overleg op 17 januari jl.), stellen Arcares en VGN voor aan artikel 1, onderdeel b, onder 5, toe te voegen: “actief onderzoek doen naar de behoefte van kwetsbare burgers”. 2.5
Administratieve lasten
In de MvT van het concept wetsvoorstel wordt op pagina 15 gesteld dat de administratieve lasten (“voor het bedrijfsleven”?) nihil zijn. Onder de WMO krijgen zorgaanbieders met heel veel gemeenten van doen. Soms met meer dan 20 gemeenten. Voor landelijke aanbieders zijn dat 467 gemeenten. Met al deze gemeenten moeten afspraken gemaakt worden en contracten worden afgesloten: gemeenten met ieder hun eigen beleid, kwaliteitseisen, verantwoordingen, eigen bijdragen, toezicht etc. Dit leidt zeker tot grotere administratieve lasten. Bij bepaalde voorzieningen kan het Europese aanbestedingsregime aan de orde zijn. Ook dit brengt extra administratieve lasten met zich mee voor beide partijen. VGN en Arcares stellen voor om de gevolgen voor de administratieve lasten eerst nader te inventariseren alvorens er uitspraken over te doen en aan deze inventarisatie verdere conclusies te verbinden. 2.6
Persoonsgebonden budget
In het concept wetsvoorstel is de keuze om (bij individuele voorzieningen) al dan niet een persoonsgebonden budget of financiële tegemoetkoming te hanteren bij de gemeenten gelegd (artikel 5). Wij kunnen ons hier niet in vinden. De keuzevrijheid voor natura dan wel een persoonsgebonden budget bij gemeenten leggen, gaat in tegen de eigen verantwoordelijkheid van burgers waarop de WMO is gestoeld. Vraagsturing, eigen verantwoordelijkheid en een evenwichtige relatie tussen cliënten en aanbieders wordt bevorderd wanneer cliënten zelf hun budget kunnen beheren. Arcares en VGN pleiten ervoor om in de WMO op te nemen, dat gemeenten verplicht zijn de cliënten de keuze te geven tussen zorg in natura of een persoonsgebonden budget dan wel een financiële tegemoetkoming. 2.7
Primaat van uitvoering
Tijdens het Algemeen Overleg van 9 december jl. en tijdens het bestuurlijk overleg op 17 januari jl. heeft de staatssecretaris toegezegd dat zij in de wet laat opnemen dat het primaat van de uitvoering bij private organisaties ligt. Daarbij stelde zij: als gemeenten de uitvoering zelf ter hand nemen, moeten zij uitleggen waarom zij dat doen. In het concept wetsvoorstel (artikel 10) is ervoor gekozen om de gemeentelijke verplichting om werkzaamheden uit te besteden dan wel zaken van derden te betrekken, te beperken tot werkzaamheden en zaken waarvoor gemeenten een zorgplicht hebben. Dit betekent dat de verplichting tot uitvoering door derden alleen geldt voor individuele voorzieningen waarvoor geen substituut op gemeentelijk niveau mogelijk is. Ook is de toegezegde bewijslast niet opgenomen. In onze ogen zijn dit ongewenste beperkingen. Arcares en VGN pleiten er sterk voor om het primaat van de uitvoering door private organisaties te laten gelden voor alle voorzieningen in de WMO en bij de gemeenten de bewijslast te leggen wanneer dit niet tot de mogelijkheden behoort. 2.8
Systeemverantwoordelijkheid
Het concept wetsvoorstel richt zich vooral op horizontale relaties en verantwoording. Wij vragen ons af hoe de staatssecretaris haar rol als systeemverantwoordelijke wil uitoefenen. Gemeenten moeten 4
verslag leggen en deelnemen aan de benchmark (artikel 9). Maar hoe houdt de staatssecretaris in de gaten of de werking van de WMO in de praktijk voldoende is en op welke manier zij hen kan sturen als dat niet zo blijkt te zijn? Arcares en VGN pleiten voor opname van een evaluatiemoment in de WMO. 2.9
Zorginfrastructuur
Zolang er geen duurzame regeling voor de zorginfrastructuur is, blijven de mogelijkheden van het veld om te investeren in de zorginfrastructuur beperkt. In dit verband is ook het ontbreken van goede financiering van 24-uurs beschikbaarheid bij zelfstandig wonende cliënten een probleem. Het is onduidelijk of het de bedoeling is deze collectieve voorzieningen in de WMO onder te brengen. In een wet zoals de WMO zijn collectieve voorzieningen kwetsbaar, zeker waar het om bouwkundige investeringen in de zorginfrastructuur gaat. Die belemmeren immers de begrotingsvrijheid. VGN en Arcares willen graag weten of het de bedoeling is om de zorginfrastructuur en de 24-uurs beschikbaarheid van zorg in de WMO onder te brengen. Zo ja, waarom komt dat nergens in het concept wetsvoorstel terug? Welke garanties worden ingebouwd om te zorgen dat gemeenten in de infrastructuur voorzien? 2.10
Specifieke deskundigheid
Artikel 17 van het wetsvoorstel biedt de mogelijkheid om een specifieke uitkering te verstrekken aan gemeenten die bij AMvB zijn aangewezen. Sommige instellingen voor gehandicaptenzorg en ouderenzorg bieden zeer specifieke zorg die zich bovenregionaal dan wel over heel Nederland uitstrekt. Arcares en VGN stellen voor om in dit artikel een bepaling toe te voegen op grond waarvan een dergelijke uitkering ook kan worden verstrekt aan gemeenten waar instellingen zijn gevestigd voor specifieke doelgroepen dan wel met specifieke deskundigheden die alleen op bovenregionaal of landelijk niveau te krijgen zijn. Een relevant voorbeeld binnen de gehandicaptenzorg betreft de zorg aan mensen die doof en/of blind zijn. Op dit moment zijn er landelijk opererende centra voor zintuiglijk en communicatief gehandicapten met zeer specialistische expertise. Andere voorbeelden hebben betrekking op de specialistische zorg aan kinderen met autisme, mensen met verstandelijke beperkingen in combinatie met ernstige gedragsstoornissen of aan mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Binnen de ouderenzorg gaat het bijvoorbeeld om de zorg aan oudere religieuzen of bepaalde groepen allochtone ouderen. Deze expertise dreigt verloren te gaan wanneer elke gemeente apart voorzieningen gaat treffen en niet of onvoldoende bekend is of gebruik maakt van deze gespecialiseerde centra. Afspraken op landelijk of regionaal niveau kunnen een verlies van kwaliteit voorkomen. 2.11
Werkgelegenheid
Arcares en VGN vinden het noodzakelijk dat wordt onderzocht welke mogelijke gevolgen de WMO kan hebben voor de werkgelegenheid en de continuïteit daarvan. Het gaat hierbij om onzekerheid in de bedrijfsvoering, bijvoorbeeld ten gevolge van de Europese aanbesteding (reservevorming, afspraken over het meenemen van personeel, flexibiliteit rond afbouw personeel). Daarnaast bestaat de kans op verlies in kennis bij het personeel (expertise, opleidingsmogelijkheden), omdat contracten niet voor lange termijn gegarandeerd kunnen worden. Daarnaast vragen Arcares en VGN aandacht voor indexatie van de WMO-budgetten voor de loonkostenontwikkeling. Teneinde druk op de kwantiteit en kwaliteit van de diensten te voorkomen is, zeker met het vooruitzicht van een krapper wordende arbeidsmarkt, een adequate indexatie van de WMO-budgetten noodzakelijk. 2.12
BTW-vrijstelling
De staatssecretaris heeft gezegd dat zij de BTW-vrijstelling voor geïndiceerde zorg onder de WMO wil handhaven en dat hiertoe overleg gaande is met het Ministerie van Financiën. De uitkomst hiervan is nog niet bekend. VGN en Arcares vinden het belangrijk dat het budget besteed kan worden aan waarvoor het is bedoeld. Daarom vinden we het noodzakelijk dat de BTW-vrijstelling ook geldt voor de zorg die onder de WMO valt of dat het budget evenredig met de BTW-tarieven wordt opgehoogd. 5
3.
Specifieke opmerkingen bij artikelen van het concept wetsvoorstel
Hierna volgen nog enkele aanvullende opmerkingen bij artikelen van het concept wetsvoorstel. Artikel 1 Artikel 1, onderdeel B, onder 6: het gaat niet alleen om het “behoud” van hun zelfstandig functioneren maar ook om het “bevorderen” ervan. Een gevaar van de definitie van een “gezamenlijke huishouding” kan zijn dat bij het bepalen van de “eigen bijdrage” de inkomens van cliënten die samen een woning delen worden opgeteld. Dit kan niet de bedoeling van de wet zijn. MvT blz 20 AFBZ-subsidie Diensten Bij Wonen Met Zorg: Ook de tijdelijke subsidieregeling Diensten bij Wonen met Zorg (DBWMZ) zal bij inwerkingtreding van de WMO aan het Gemeentefonds worden toegevoegd. Voor de hand liggend is dat dit geschiedt onder de bepaling dat de gelden die worden overgeheveld, worden besteed aan de doeleinden waarvoor de betrokken subsidieregeling is ingesteld. Deze bepaling is echter noch in de wetstekst noch in de MvT van het concept wetsvoorstel opgenomen. De VNG meent in haar reactie de gelden die met het overhevelen van deze (en andere) subsidieregeling gemoeid zijn, in te kunnen zetten als budget voor de uitvoeringskosten van de gemeenten. Dit druist in tegen de bedoeling van de subsidieregelingen en de WMO en moet derhalve uitgesloten worden. Overigens dient met het oog op de overheveling van de subsidieregeling DBWMZ naar de WMO in de MvT ook aandacht besteed te worden aan de tenuitvoerlegging hiervan. Vooral het feit dat de subsidieregeling bedoeld is voor cliënten met een verblijfsindicatie, maakt de regeling ontvankelijk voor beleidsmatige onduidelijkheden en afstemmingsproblemen met bijvoorbeeld het zorgkantoor. Ook speelt mee dat zorgaanbieders in verschillende gemeenten in verschillende mate gebruik maken van de subsidieregeling. Wordt bij de overheveling van de subsidieregeling DBWMZ een verdeelsleutel gehanteerd die met de huidige situatie rekening houdt? MvT blz 20 AFBZ-subsidie OGGZ graag voluit schrijven. Definitie van de vrager naar maatschappelijke ondersteuning ontbreekt. Het inkomensbegrip is niet gedefinieerd. Artikel 2 Voor zover rechten kunnen worden ontleend aan andere wetten, geldt deze wet niet. Dezelfde zinsnede is ook opgenomen in de AWBZ. Kunnen hierdoor bepaalde cliënten tussen de wal en het schip vallen? Oftewel worden ze van het kastje naar de muur gestuurd? Geldt de WMO uitsluitend als vangnet? Artikel 3 De gemeenteraad stelt een of meer plannen op die richting geven aan de beslissingen betreffende maatschappelijke ondersteuning. Het plan kan tussentijds gewijzigd worden. Moet de adviescommissie niet bij deze wijzigingen worden betrokken? Deze verplichting is niet opgenomen in het concept wetsvoorstel. Artikel 6 Betreft het een eenmalige financiële tegemoetkoming of kan het ook een structurele tegemoetkoming zijn? Wordt de financiële voorziening gevrijwaard van beslag (in het geval dat de vrager eigenaar is)? Indien de vrager in een slechte positie verkeert, is immers denkbaar dat schuldeisers beslag zullen leggen. Het incassorisico komt hierdoor bij de aanbieder te liggen. Volgens artikel 6 wordt een financiële tegemoetkoming voor een bouwkundige of woontechnische ingreep in of aan een woonruimte verleend aan de eigenaar van de woonruimte. Betreft dit alleen harde en nagelvaste aanpassingen? De vergoeding van bijvoorbeeld een traplift kan ook aan de vrager worden verstrekt (zodat de traplift eventueel kan meeverhuizen naar een andere woning). Bestaat er een risico voor de vrager dat de (particuliere) eigenaar die het geld ontvangt het voor andere doeleinden gebruikt? Artikel 9 Hoe kan de gemeente worden gehouden aan de verplichting om jaarlijks gegevens te verstrekken?
6
Prestaties van gemeenten moeten inzichtelijk worden gemaakt. Echter hoe worden de verschillende indicatoren met elkaar vergeleken? Het gaat niet alleen om kwantitatieve gegevens (aanwezigheid van voorzieningen) maar vooral ook om kwalitatieve gegevens (kwaliteit, voldoet het aan de wensen van de cliënt, tevredenheid). Artikel 10 Tussen aanbieder en vrager bestaat vaak een langdurige vertrouwensrelatie. Hoe voorziet de WMO in het kunnen behouden van de zorgrelatie tussen vrager en aanbieder na afloop van een contract? Dit is niet geregeld. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat een vrager na bijvoorbeeld drie jaar, naar een andere aanbieder moet die de gemeente dan contracteert. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur moeten toch regels gesteld kunnen worden over het mogen voortzetten van de ondersteuning bij dezelfde aanbieder. Bij aanbesteding is het heel goed mogelijk dat een “onbekende” aanbieder het contract gegund moet worden. Er wordt dan voorbijgegaan aan de gewenste mogelijkheid om de zorgvrager zelf een aanbieder te laten kiezen en hem rechtstreeks met de aanbieder zaken te laten doen (keuzevrijheid voor de cliënt). Daarnaast is het de vraag wat het niet voortzetten van een contract betekent voor investeringen van de aanbieder? Continuïteit van zorg vraagt van de aanbieder immers langlopende investeringen. Dit betekent onzekerheid bij zorginstellingen waarover niets in het concept wetsvoorstel is opgenomen. Artikel 11 Hoe verhouden de cliënteninspraak en de adviesraad in de WMO zich tot de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (WMCZ)? De WMCZ is van toepassing op instellingen die zijn toegelaten dan wel gefinancierd op basis van de AWBZ, Ziekenfondswet en Welzijnswet. Welke wettelijke basis krijgen cliëntenraden, maar ook adviesraden, in de WMO? Artikel 12 Onduidelijk is wie inspraakmogelijkheden heeft. Het gaat in dit artikel om “representatieve organisaties aan de vraagkant”. Daarnaast beperkt de inspraak zich tot advies. Worden deze instanties ook betrokken bij tussentijdse wijziging van beleidsplannen? Wat is de rol van de regionale consumenten- en patiëntenplatforms, gehandicaptenplatforms en ouderenbonden? Artikel 14 In dit artikel wordt de provincie als ondersteunende instantie opgevoerd. De rol van de provincie is echter niet duidelijk. Wat houdt de ondersteunende rol in? Wat zijn de bevoegdheden en/of instrumenten van de provincies? Welke bureaucratie wordt hiermee geschapen? Het Rijk wil toch alles aan de gemeenten overlaten? Artikel 16 Het inkomensbegrip dient in artikel 1 gedefinieerd te worden. Gemeentes die een ”hoog” eigen bijdragebeleid voeren kunnen hierdoor mensen die behoefte hebben aan ondersteuning weren. Hoe wordt dit tegengegaan? Wordt dit geregeld bij AMvB? Artikel 22 De Welzijnswet komt te vervallen, met uitzondering van artikel 9 die het mogelijk maakt dat de minister subsidies kan verstrekken ten behoeve van activiteiten op het terrein van het welzijnsbeleid. In de MvT is vermeld dat de minister subsidie kan verstrekken voor bejaardenpensions. Deze uitwerking is momenteel niet in de welzijnswet te vinden. Vraag is wat onder bejaardenpensions wordt verstaan. Artikel 27 Na inwerkingtreding van de WMO moeten gemeenten bepalen of zij mensen voorzieningen toekennen. Als gemeenten er voor kiezen de betreffende voorzieningen via indicatiestelling te verstrekken, zullen zij zo’n systeem moeten inrichten. Het is de vraag of één jaar voldoende is om het systeem operationeel te maken én de betreffende indicaties af te geven.
7
