Jezus als ware econoom

Jezus als ware econoom Markuskerk 19-10-2011 Lans Bovenberg: [email protected] Universiteit van Tilburg (UvT) Deze presentatie komt geheel voor rekening van de spreker, inclusief alle mogelijke misvattingen. Opmerkingen en opbouwende kritiek zijn zeer welkom

Opmerkingen naar [email protected]

• Comfort

– Wat is nieuw voor je? Wat heeft je aan het denken gezet? – Wat vind je goed?

• Challenge – Wat begrijp je niet? – Waar zet je vraagtekens bij? – Waar wil je meer over horen?

• http://www.protestantsegemeentebreda.nl www.jefta.org

Outline ● Wat is economie?  Micro economie: als individu verstandig kiezen  Meso economie: investeren in relaties  Macro economie: samenwerken als samenleving als geheel

● Jezus als ware econoom = Het koninkrijk van God  Verstandig kiezen: liefhebben  Investeren in relaties (met God, mensen en jezelf)  Eenheid in verscheidenheid: we zijn van elkaar afhankelijk

Micro economie: verstandig kiezen ● Afwegen van kosten en baten ● Schaarste: beperkingen    

Tijd Geld en inkomen = financieel kapitaal Talenten, energie en gezondheid = menselijk kapitaal Netwerk en vriendenkring = sociaal kapitaal

● Als je het een doet moet je het andere laten  Kosten zijn alternatieve opbrengsten

● Doelstellingen  Wat wil je in het leven bereiken?  Doelstellingen en waarden

4

Kosten van deze avond voor LB ● Schaarse tijd en energie (incl. voorbereiding)  Alternatieve opbrengsten  Financieel kapitaal: toespraak bij ING  Menselijk kapitaal: wetenschappelijke publicatie, mediatraining, conditie training  Sociaal kapitaal: Tijd met mijn vrouw of bezoek aan suikertante

 Kosten: opbrengsten van waardevolste alternatieve aanwending  „alternatieve opbrengsten‟ = sociaal kapitaal

 Economie gaat over schaarste en alternatief aanwendbare middelen  Kunst van het kiezen: als ik het een doe kan ik het ander niet doen

 Economie gaat over meer dan  geld (ook vriendschap etc)  eigenbelang (ook belangen anderen)  huidige opbrengsten  ook investeren: verdiencapaciteit, reputatie, gezondheid, relaties 5

Opbrengsten van deze avond voor LB ● Geldelijke beloning  Een avondje uit met mijn gezin of luxe thuiszorg suikertante

● Consumptie in natura: mensen die aan je lippen hangen ● Investering in mezelf  Discipline om meer na te denken over economie en KvG  Leren van jullie  Groeien in onderwijzen

● Investering in u  Economie, Jezus en het KvG leren kennen

● Investeren in relaties  Christenen in Breda leren kennen  God beter leren kennen

6

Economie gaat over meer dan geld ● Verstandig handelen  Onderneem alleen activiteiten waarvan de baten hoger zijn dan de kosten (= alternatieve opbrengsten)  Ga voor winst (kosten minus baten >0 )

● Kosten en baten breder dan geld  Alles dat schaars, alternatief aanwendbaar en van waarde is (aandacht, tijd, energie, talent, vriendschap)  Breder dan alleen eigen welzijn (ook „liefde‟)  Breder dan alleen huidige welzijn (ook toekomstige welzijn)

Rationaliteit ● Normatief: Calculeren is goed  Homo economicus  De mens die gaat voor winst  Wat winst is hangt af van voorkeuren  Eigen belang maar kan breder zijn: niet alleen eigen belang

● Positief: is de mens van vlees en bloed echt zo rationeel?  Gedragseconomie in opkomst: de mens is beperkt  Mens weet niet wat hij wil  Hij weet niet hoe hij zijn doelen het beste kan bereiken  Hij ontbeert wilskracht om te doen wat hij wil

 Wat ik verlang te doen, het goede, laat ik na; wat ik wil vermijden, het kwade, dat doe ik.‟ (Rom 7:19)

Meso: economie van relaties samen sta je sterker ● Beide partijen investeren schaarse middelen in de relatie  Geven wat op = kosten

● Relatie genereert opbrengsten  Waarde creatie: opbrengsten > kosten

● 1+1=3 ● Voorbeelden    

Bedrijf Gezin School Deze avond

Macro economie

Macro economie

Macro economie: samenleving als geheel ● Arbeidsdeling  Mensen specialiseren zich en zetten zich in voor anderen  Veel onderlinge handel ipv zelfvoorziening: geven en ontvangen  Gebruik elkaars ideeen

 Onderlinge afhankelijkheid vereist samenwerking en vertrouwen  Eenheid in verscheidenheid resulteert in economische groei

● Creer win-win situaties voor gezonde samenleving  Zorg dat waarde creatie resulteert in win-win  Waarom is Nederland rijker dan Zimbabwe?  niet omdat Nederlanders slimmer zijn  maar omdat mensen gestimuleerd worden zich voor anderen in te zetten: win-win ipv win-lose.

Outline ● Wat is economie?  Micro economie: als individu verstandig kiezen  Meso economie: investeren in relaties  Macro economie: samenwerken als samenleving als geheel

● Jezus als ware econoom = Het koninkrijk van God  Verstandig kiezen: liefhebben  Investeren in relaties (met God, mensen en jezelf)  Eenheid in verscheidenheid: we zijn van elkaar afhankelijk

Jezus en rationaliteit • Wie deze woorden van mij hoort en ernaar handelt, kan vergeleken worden met een verstandig man, die zijn huis bouwde op een rots. En wie deze woorden van mij hoort en er niet naar handelt, kan vergeleken worden met een onnadenkend man, die zijn huis bouwde op zand. (Matt 7:24,26) • Bedenk wel, ik zend jullie als schapen onder de wolven. Wees dus scherpzinnig als een slang, maar behoud de onschuld van een duif. (Matt 10:16) • En de heer prees de oneerlijke rentmeester omdat hij slim had gehandeld. (Luk 16:8)

Jezus en eigen belang ● „Verzamel schatten in de hemel, daar vreten mot noch rot ze weg, daar breken geen dieven in om te stelen‟ (Matteus 6:20). ● „En jullie Vader, die in het verborgene ziet, zal je ervoor belonen. ‟ (Matt 6:4,6) ● „Zoek liever eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, dan zullen al die andere dingen je erbij gegeven worden.‟ (Matt 6:33) ● „Zonder geloof is het onmogelijk God vreugde te geven; wie hem wil naderen moet immers geloven dat hij bestaat, en wie hem zoekt zal door hem worden beloond.‟ (Heb 11:6)

C.S. Lewis: The weight of glory ● "Als je twintig goede mensen in onze tijd zou vragen wat volgens hen de hoogste deugd is, dan zou negentien keer het antwoord luiden: zelfverloochening. Had je dit gevraagd aan bijna om het even welke grote christen uit vroeger tijden, dan zou het antwoord zijn geweest: liefde. Ziet u wat er is gebeurd? Er is een negatieve term in de plaats van een positieve gekomen, en dit is iets van meer dan taalkundig belang. De negatieve idee van zelfverloochening omvat niet allereerst een gedachte aan bevordering van goede dingen voor anderen, maar aan het zelf ontberen daarvan, alsof het voornaamste was dat wij iets missen en niet dat anderen gelukkig zijn. Volgens mij is dit niet de christelijke deugd die Liefde heet."

CS Lewis ● "Het Nieuwe Testament heeft veel te melden over zelfverloochening, maar niet over zelfverloochening als doel in zichzelf. Er staat dat je jezelf moet verloochenen en je kruis moet opnemen om Christus te kunnen volgen; en bijna iedere beschrijving van wat we zullen aantreffen als we dat doen appelleert aan verlangens. Als er bij de meeste moderne mensen een latente gedachte bestaat dat het verkeerd is het goede voor jezelf te verlangen en vurig te hopen op het genieten daarvan, dan beweer ik dat die gedachte via Kant en de stoïcijnen is binnengeslopen en geen deel uitmaakt van het christelijk geloof. Als je in de evangeliën kijkt naar de schromeloze beloften van beloning en als je ziet om wat voor verbijsterende beloningen het gaat, dan krijg je zelfs de indruk dat de Heer onze verlangens niet te sterk maar te zwak vindt. Wij zijn halfhartige wezen, we rommelen wat met drank en seks en status, terwijl er oneindige vreugde geboden wordt; zoals een onnozel kind dat wil doorgaan met moddertaartjes maken in de gribus omdat het zich niets kan voorstellen bij een vakantie aan zee. We zijn veel te gauw tevreden."

Liefde ● „Wie niet liefheeft kent God niet, want God is liefde. (..) God is liefde. Wie in de liefde blijft, blijft in God, en God blijft in hem.‟ (1 Joh 4:8,16) ● Je inzetten voor het geluk van de ander  Je vind je eigen geluk in het geluk van de ander

● Als je anderen mensen uitpakt als cadeau, pak je ook jezelf uit ● Scott Peck („Road less traveled): „Ik ben ervan overtuigd dat u, als wij verder gevorderd zijn in ons leerproces omtrent de aard van de liefde, zult gaan inzien dat de liefde voor onszelf en die voor anderen niet alleen hand in hand gaan, maar uiteindelijk een onverbrekelijke eenheid vormen.‟

Baten van liefde ● „Laten we daarbij de blik gericht houden op Jezus, de grondlegger en voltooier van ons geloof: denkend aan de vreugde die voor hem in het verschiet lag, liet hij zich niet afschrikken door de schande van het kruis.‟ (Heb 12:2) ● „Al verkocht ik mijn bezittingen omdat ik voedsel aan de armen wilde geven, al gaf ik mijn lichaam prijs en kon ik daar trots op zijn – had ik de liefde niet, het zou mij niet baten.‟ (1 Kor 13:3)

Kosten van liefde ● Wie mij volgt, maar niet breekt met zijn vader en moeder en vrouw en kinderen en broers en zusters, ja zelfs met zijn eigen leven, kan niet mijn leerling zijn. 27 Wie niet zijn kruis draagt en mij op mijn weg volgt, kan niet mijn leerling zijn. ● 28 Want wie van jullie die een toren wil bouwen gaat niet eerst de kosten berekenen, om te zien of hij wel genoeg heeft voor de bouw? 29 Als hij het fundament gelegd heeft maar de bouw niet kan voltooien, zal iedereen die dat ziet hem uitlachen 30 en zeggen: “Die man begon te bouwen, maar het karwei afmaken kon hij niet.” (Lucas 14:26-30) ● 11 Een vermaning lijkt op het moment zelf geen vreugde te brengen, slechts verdriet, maar op den duur plukt wie erdoor gevormd is er de vruchten van: een leven in vrede en gerechtigheid. (Heb 12:11)

Kosten en baten van liefde ● Toen zei Jezus tegen zijn leerlingen: „Wie achter mij aan wil komen, moet zichzelf verloochenen, zijn kruis op zich nemen en mij volgen. 25 Want ieder die zijn leven wil behouden, zal het verliezen, maar wie zijn leven verliest omwille van mij, zal het behouden. 26 Wat heeft een mens eraan de hele wereld te winnen als hij er het leven bij inschiet? Wat zou een mens niet overhebben voor zijn leven?‟ (Matt 16:24-26) ● Jim Eliot: "He is no fool who gives what he cannot keep to gain that which he cannot lose."

Waarom nadruk op welbegrepen eigen belang? ● Evangelie  Goed nieuws: sluit aan bij verlangens van mensen om waardevol en gelukkig te zijn  God wil dat het ons goed gaat

● Houdt ons nederig  "Alle mensen zoeken het geluk. Er zijn geen uitzonderingen. Hoezeer de middelen die ze ervoor gebruiken ook verschillen – iedereen verlangt ernaar. Dat sommigen oorlog voeren en anderen dit niet doen, komt voort uit hetzelfde verlangen, dat in beiden leeft, maar met verschillende inzichten samengaat.” (Pascal)  Ank van Dooren: „Waarom moet ik zo‟n lintje krijgen? Ik vind het gewoon heerlijk om les te geven aan allochtonen.‟

●

Meer evenwicht in relaties (tussen gever en ontvanger) “Al in Tessalonica hebt u mij meer dan eens iets gestuurd om mijn tekorten aan te vullen. 17 Niet dat het mij om uw gaven te doen is, ik ben er juist op uit dat het tegoed op uw rekening oploopt.” (Fil 4:16-17).

● Meer echte liefde: “Iedereen die oprecht liefheeft weet hoe heerlijk dit is. Als wij echt liefhebben doen we dat omdat wij willen liefhebben. (..) De liefde onttrekt niets aan onze persoonlijkheid. Ze voegt er juist iets aan toe. In dit zin is liefde even zelfzuchtig als onechte liefde. Het verschil is het doel: geestelijke groei van de ander en jezelf. ” (Scott Peck)

Meso economie God’s investeringen + Ons handelen

God Naasten Jezelf God Naasten Jezelf

= WINST

Vriendschap met

liefhebben

God Naasten Jezelf

Het koninkrijk van God ● 1+1+1 = 4  De 3-enige God die ons mensen als God‟s kinderen adopteert

● 1+1=3  Jij die samen met God je mag inzetten voor je naasten

● 1+1=3: je naaste die leert liefhebben en mag delen in die vreugde ● :=x

Macro economie = eenheid in verscheidenheid ● Je unieke gaven ontwikkelen ten behoeve van anderen ● Vertrouwen op anderen ● Een lichaam bestaat niet uit één deel, maar uit vele. 15 Als de voet zou zeggen: „Ik ben geen hand, dus ik hoor niet bij het lichaam,‟ hoort hij er dan werkelijk niet bij? 16 En als het oor zou zeggen: „Ik ben geen oog, dus ik hoor niet bij het lichaam,‟ hoort het er dan werkelijk niet bij? 17 Als het hele lichaam oog zou zijn, waarmee zou het dan kunnen horen? Als het hele lichaam oor zou zijn, waarmee zou het dan kunnen ruiken? (… ) 21 Het oog kan niet tegen de hand zeggen: „Ik heb je niet nodig,‟ en het hoofd kan dat evenmin tegen de voeten zeggen. 22 Integendeel, juist die delen van het lichaam die het zwakst lijken zijn het meest noodzakelijk. (…) Wanneer één lichaamsdeel pijn lijdt, lijden alle andere mee; wanneer één lichaamsdeel met respect behandeld wordt, delen alle andere in die vreugde.‟ (1 Kor 12:14-26) ● We kunnen niet gezond zijn als delen economie ziek zijn

Conclusies ● In de sociale wetenschappen leren we God kennen  Mens is als sociaal wezen beeld van 3-enige God  Principes uit de economie leren ons iets over God

● Economie is meer dan geschuif met geld  Kosten en baten zijn breder dan geld  Alles dat schaars en van waarde is  Ga voor winst maar wel in brede zin: niet alleen eigen belang

 Samen sta je sterker: 1+1=3  Relaties creeren waarde

 Talenten ontwikkelen voor anderen en op anderen vertrouwen resulteert in groei  Organiseer samenleving op basis win-win (ONS principe)

Jezus als ware econoom ● Jezus is rationeel en gaat voor Zijn ware belang  participeren in de core business van Zijn Vader  passie: geluk vinden in het geluk van mensen

 vertrouwt dat de Vader het goede met Hem voor heeft

● Jezus daagt ons uit heilzaam te calculeren  Ga voor ware, eeuwige winst: wees verstandig  Investeer in relaties met God, anderen en jezelf: Koninkrijk van ONS  participeren in God‟s core business = mensen tot bloei brengen  Leer God‟s hart kennen: vrienden van God

 ontwikkelen en inzetten van gaven tbv anderen: vrienden van mensen

 Als wij anderen dienen dan groeien wijzelf in liefde en vreugde

Het leven is een eenheid = economie en theologie ● “Het eerste gebod is: Hoor, Israël de Here, onze God is één, en gij zult de Here, uw God, liefhebben uit geheel uw hart en uit geheel uw ziel en uit geheel uw verstand en uit geheel uw kracht. En het tweede aan dit gelijk is dit: Gij zult uw naaste liefhebben als uzelf. Een ander gebod, groter dan deze, bestaat niet.” (Markus 12: 29-31, NBG)

Opmerkingen naar [email protected]

• Comfort

– Wat is nieuw voor je? Wat heeft je aan het denken gezet? – Wat vind je goed?

• Challenge – Wat begrijp je niet? – Waar zet je vraagtekens bij? – Waar wil je meer over horen?

• http://www.protestantsegemeentebreda.nl www.jefta.org