'Je moèt in het hier en nu zijn!' Over het tsjakkagehalte van een welgemeend advies Jeroen Hendriksen Gepubliceerd in Coachlink Magazine no 1, april 2014 In het ziekenhuis ontving ik een patiëntenmap waarin ik onder het kopje belangrijke tips las: 'de patiënt dient zoveel mogelijk in het hier en nu te zijn'. Juist, dacht ik, en wat is dat dan, dat hier en nu? Hoe kom ik daar? Wat levert het me op? Kan ik dat wel, kan ik dat alleen? De patiëntenwijzer gaf geen verdere informatie over het hier en nu... Allerlei vragen borrelden in mij op; ook merkte ik een bepaald verzet in mijzelf tegen de gebiedende wijs in deze zin. Ik moet? Ik moet helemaal niet! Natuurlijk kende ik het begrip hier en nu wel vanuit mijn achtergrond als communicatietrainer en coach, en vanuit therapie en spiritualiteit, maar zonder er actief betekenis aan te hechten; ik had mij het begrip niet eigen gemaakt, niet doorleefd, alleen zo nu en dan genoemd of ervaren. Het was nooit zo'n dringende behoefte om dit begrip te doorgronden, ik was ook nog nooit langdurig ziek geweest! Kortom, het zinnetje uit het patiëntenboek triggerde mij en ik besloot te onderzoeken wat dat hier en nu inhoudt en hoe ik mij dit eigen kon maken; het zou wel blijken of het mij ook iets op zou leveren. Om mijn zoektocht op gang te brengen heb ik literatuuronderzoek gedaan, een aantal vragen onder collega's uitgezet op Linkedin en vooral naar manieren gezocht om zelf in dat hier en nu te komen. Dat heeft alles met mijn persoonlijke situatie te maken: ik had net de diagnose van een zeldzame bloedkanker gekregen en was daardoor aardig in verwarring geraakt. Alle zekerheden werden in een klap onderuit gehaald en ik zocht hoe ik helderheid en rust terug kon krijgen. Hoe kon ik mij gaan verhouden tot mijn plotselinge confrontatie met ziekte en een naderende dood? Inmiddels denk ik dat deze zoektocht mij veel gebracht heeft; ik denk echter ook dat het niet makkelijk is om het hier en nu een duidelijk aanwezige plaats te geven in mijn leven en ik ben ervan overtuigd dat heel veel mensen die bijvoorbeeld kanker of een andere ernstige ziekte krijgen, dat niet zomaar alleen kunnen realiseren. Dat geldt overigens even goed voor mensen die de druk van alledag voelen, gestresst zijn, een burn-out hebben of in moeilijkheden zitten.
Zoektocht in mijn luie stoel Ik weet nog dat mijn zoektocht begon in mijn studeerkamer. Ik nestelde mij in mijn leesstoel en dacht na over het hier en nu. En zoals dat gaat (bij mij), ik droomde wat weg, dacht aan andere dingen, zette de telefoon af en kwam uit op een heel ander vraagstuk in mijn leven, namelijk dat ik nu echt een nieuwe deur in ons schuurtje moest plaatsen. Ik had dat steeds maar uitgesteld, altijd maar moe. Ik weet nog dat ik na een uurtje mijmeren nieuwe energie en zin kreeg om dingen die lagen te wachten, aan te pakken. Mijn mijmeruurtje kwam vaak terug, het was haast een vorm van mediteren. Ik begon steeds met iets wat me bezighield, concentreerde daar mijn gedachten op en liet vervolgens de gedachten los. Soms kreeg ik een fantastisch idee, soms viel ik gewoon in slaap. Vaak ontleende ik energie aan mijn uurtje mediteren en ging ik verfrist weer aan de slag. Nog steeds beschouw ik mijn mijmeruurtjes als een groot geschenk, ik leerde bij mezelf stil te staan, mijn ziekte onder ogen te zien en ondanks alle zorgen en vragen te genieten van wat zich aanbood. Toen schoot die zin over het hier en nu mij weer in gedachten en ik vroeg mij af of ik tijdens mijn mijmeruurtjes echt in het hier en nu was. Ik herkende het loslaten van wat 'moet'. Ik hoefde niets, ik was blij met wat zich aandiende, ik was niet meer zo met verleden en toekomst bezig, hoewel die toekomst zich toch wel vaak, ook buiten de mijmeruurtjes
1
aandiende. Hoe zou het met mij over een jaar zijn? Gaan de medicijnen aanslaan? Kan ik nog werken of moet ik er helemaal mee stoppen? Waar gaan we naartoe met vakantie? Kopen we een camper? En, altijd op de achtergrond: hoeveel jaar heb ik nog? Ik moest mezelf niet voor de gek houden door te zeggen dat ik de kracht van het hier en nu gevonden had. Wel had ik een houvast: rust, even niets doen, een gedachte laten komen en weer loslaten. Noem het maar mediteren. Ik liet me niet gevangen nemen door gedachten over het waarom van mijn ziekte, evenmin was ik bezig met mijn leven in de nabije toekomst. Ik realiseerde me dat wanneer ik mijn verleden (mijn familie, mijn DNA) de schuld gaf van mijn ziekte, ik mijn verantwoordelijkheid stevig van mij af zou schuiven. De vraag was veel meer: hoe zie ik leven en overleven, leven en dood, mijn ziekte onder ogen? Dat deed ik in mijn luie stoel.
Het geheim van het hier en nu Het boek van de populaire spiritueel auteur, Eckhart Tolle, ligt toevallig op het nachtkastje van mijn vrouw. In deze bestseller De kracht van het Nu (2004-10) gaat de auteur er van uit dat alles in het Nu gebeurt: 'Er is in het verleden nooit iets gebeurd; het gebeurde in het Nu. In de toekomst gebeurt er niets; toekomstige gebeurtenissen vinden plaats in het Nu.' Denken aan verleden en toekomst zijn volgens Tolle een soort trucjes van ons verstand (de herinnering van het verleden) of een projectie van het verstand als het om de toekomst gaat. Onmiddellijk geeft hij toe dat zijn uitspraken niet met datzelfde verstand te begrijpen zijn; daarvoor moet je van je verstand komen in het 'Zijn', dat leven en energie geeft. De enige vraag die ik bij zulke taal stellen kan is: wat bedoelt hij eigenlijk? Ik krijg er een boek lang geen grip op. Dan is Anselm Grün, de schrijvende monnik, een stuk duidelijker. Onder het kopje Wie wijs is heeft alle tijd van de wereld zegt hij: ‘Hoe ouder we worden hoe meer gevoel we krijgen bij het ogenblik, voor het geheim van het nu. Wie in het ogenblik leeft, heeft niet steeds ervaringen van buitenaf nodig om te voelen dat hij leeft. Zo iemand voelt zichzelf en neemt tegelijk zijn omgeving waar. Dan is een boswandeling of een intensief gesprek met een vriend genoeg om helemaal in het moment te zijn en ervan te genieten, om de tijd te vergeten. Of hij laat de stilte op zich inwerken.’ Ik begrijp hieruit dat het nu (dit ogenblik, dit moment, hij gebruikt gelukkig ook synoniemen voor het hier en nu) mij laat voelen dat ik leef, zonder allerlei ruis van buiten (die mooie ervaringen, al dat gedoe uit de grote wereld om ons heen). Ik ben bij mezelf, begrijp ik, maar toch ook in een vorm van interactie met mijn omgeving. Een wandeling met een vriend kan zo’n 'moment' zijn. Wat is dat moment in de tijd gezien? Is het hier en nu de tijdsduur van de wandeling? Is het een uurtje, een half uur of juist die ene seconde gevolgd door de volgende? Het is alsof Grün het element tijd introduceert in zijn beschrijving van het hier en nu en dan begrijp ik opeens Tolle ook beter als hij zegt: in het verleden is er nooit iets gebeurd, in de toekomst zal er niets gebeuren. Door verleden en toekomst in het hier en nu te ervaren neem ik verantwoordelijkheid voor wat ik doe, kies, wil. De bekende publicist, Zenmeester, monnik en boeddhist Thich Nhat Hanh (2006) beschrijft in een vraag die aan de Boeddha werd voorgelegd. 'Welke meditatie beoefenen U en uw leerlingen? Hij antwoordde: 'Wij zitten, we lopen en we eten.' De vraagsteller merkt op: 'Maar mijnheer, iedereen zit, loopt en eet.' Boeddha vertelt hem: 'Als wij zitten, wèten we dat we zitten, als we lopen, wèten we dat we lopen. als we eten, wèten we dat we eten.' Hij vervolgt: meestal verliezen we onszelf in het verleden of worden we weggevoerd naar de toekomst. Als we aandachtig zijn en in contact met het
2
huidige ogenblik, verdiept zich ons inzicht in wat er in en rond ons gebeurt, waardoor we geleidelijk vervuld worden van instemming, vreugde, vrede en liefde. Het is kenmerkend voor het Boeddhisme om de grote waarheden in een anekdote te vertellen om ons aan het denken te zetten. Zeker bij meditatie wordt een beroep op ons gedaan om in het moment zelf te zijn. Juist door een accent te leggen op ademhalen in een vast ritme wordt dit bereikt. .
Boeddha zegt: Jaag niet achter het verleden aan. Verlang niet naar de toekomst. Het verleden is niet meer. De torkomst is nog niet begonnen
Het vervuld worden van instemming, vreugde, vrede en liefde klinkt mooi en spiritueel, voor mij in mijn luie stoel betekende mijn mediteren veel meer dankbaarheid en rust, maar ook harde confrontatie met mijn eigen sores. Dat is voor mij vrede krijgen met mijn bestaan. Naast alle rottigheid ontstaat er toch een inzicht dat ik mijn leven niet wil laten bepalen door mijn ziekte. Voorbeeld Ik maak een wandeling met mijn vrouw. Ze maakt zich bezorgd over mijn ziekte, we hadden het zo fijn samen. Ze vertelt dat ze zich grote zorgen maakt over de nabije toekomst, hoe het met mij zal gaan. En met haar als ze uiteindelijk alleen overblijft. Eigenlijk begint ze al te rouwen. Ons gesprek is confronterend, pijnlijk maar vol emotie en empathie naar elkaar toe. Dit gesprek, waarin verleden en toekomst een rol spelen, kon alleen maar in dit 'moment', een uur, gehouden worden. En in het moment zijn betekent bepaald niet altijd vrede en geluk, integendeel, mijns inziens ontkom je niet aan de pijn, de confrontatie, de moeilijke kant van in het hier en nu zijn. Het begrip hier en nu wordt ook veelvuldig gebruikt in de humanistische psychologie (Perls, Rogers, Satir e.d.). In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw ontwikkelde de psychiater Frits Perls een nieuwe aanpak in gespreksgroepen die werkten met een vraag van een van de deelnemers. Zijn Gestalttherapie speelde zich in het hier en nu af. Gestalttherapeuten leggen geen nadruk op of wijden in het totaal geen aandacht aan het verleden en evenmin benadrukken zij de toekomst (Ruitenbeek, 1974). Er wordt nadruk gelegd op het verwoorden van het gevoel en de emotie, de ervaring van het moment staat centraal. Als iemand mij hier en nu in dit gesprek niet aankijkt is dat aan de orde. Als iemand kwaad wordt moet het daar over gaan. De tegenwoordig van romans met een therapeutisch thema bekende auteur Yalom beschrijft de functionaliteit van het gebruik van het hier en nu in groepstherapie door te wijzen op twee symbiotische lagen. In de eerste plaats geven de groepsleden uiting aan de directe gebeurtenissen in de groep en bespreken zij hun gevoelens daarover. De groep wordt daar vitaler van, heeft meer directe interactie en de betrokkenheid wordt verhoogd. De tweede laag bestaat uit het zelfonderzoek van de groep gekoppeld aan het proces dat de groep doormaakt, een vorm van reflectie op het gebeuren. De therapeut (trainer, coach) leert de groep aanwezig te zijn in het moment, gevoelens te uiten, te confronteren, maar ook terug te kijken op de waarde van de interacties in het proces, als een vorm van reflectie op het handelen van enkele minuten daarvoor (Yalom, 1978). In de Gestalttherapie gaat het niet zo zeer om het waarom, maar om het hòe: bijvoorbeeld: hoe kan ik met mijn angst voor mijn ziekte leren omgaan? Niet: Waarom ben ik ziek.
3
De vraag is of de Gestaltformulering van het begrip hier en nu dezelfde is als bovenstaande meer spirituele omschrijvingen. Voor mij zijn het twee verschillende begrippen die echter wel overeenkomen in bewustzijn en tijd. Het hier en nu van Tolle, Grün en het boeddhisme gaan over een privé-moment, een eigen ogenblik van bewustwording. De hier en nu situatie uit therapie of coaching richt zich op een ervaring die door een groep (of een tweetal) bewerkt en gewaardeerd wordt. De therapeut (trainer, coach) bewaakt het hier en nu en neemt initiatieven om (samen) te begrijpen wat er gebeurt. Dit is per definitie gericht op leren, terwijl het meer spirituele moment iets persoonlijks is, opgebouwd uit aspecten van inzicht, beleving, pijn, genieten en spiritualiteit. Het bewustzijn hierover hoeft ook niet gedeeld te worden.
In het boek Verslag van een voetreis naar Santiago de Compostela, van Leonie JoostingBunk (2011), de voetreis bij uitstek om te reflecteren en in het hier en nu te zijn, lees ik aandachtig het volgende. ’De enige manier om de angst het hoofd te bieden is deze situatie nemen zoals ze komt. Gewoon maar bang durven zijn en niet mijn angst worden. Als ik verliefdheid toelaat, komt de verwachting binnen en ik wil niet verwachten, wil niet dwingen. Ik wil leven met wat er is n een aantal bladzijden verder: ’Ik ben verbaasd over het tempo van mijn belevenissen, gedachten, hoop, emoties en verwachtingen. Er is zoveel te beleven. Maar de vraag wat ik werkelijk belangrijk vind verplaats ik naar de toekomst. Ik ben in het hier en nu’. De tekst verwondert mij. Ik leef in het hier en nu en wil geen grote gevoelens en verwachtingen toelaten? Geen verliefdheid of andere belangrijke zaken: kun je dat zomaar beslissen, heb je daar überhaupt macht over? En ontloop je dan niet juist je verantwoordelijkheid? Kun je wat werkelijk belangrijk is (en je dus nu bezighoudt) verbannen naar de toekomst? Deze auteur vermijdt het mijns inziens om in dat hier en nu te durven zijn. Er mag niet zijn wat er is! Ze maakt van het hier en nu een comfortzone, een excuus om niet aan moeilijker dingen te denken. Het is goed om ook op het spoor te komen van wat het hier en nu beslist niet is...Het hier en nu is geen pretpark.
Go with the flow Mijn vraag 'wat is dat hier en nu?' heb ik geplaatst op een discussieforum van Linkedin waar zo'n drieduizend coaches bij aangesloten zijn. Ook vroeg ik op welke wijze zij cliënten aanleerden in het hier en nu te zijn. Ik heb zo'n honderd reacties gekregen in een zich steeds verder uitdijende discussie. Ik wil mij even tot de eerste vraag: wat is dat hier en nu? beperken. Een korte bloemlezing: je bent al verloren door deze vraag te stellen reactie: hij is niet verloren want hij stelt juist vragen die er toe doen het hier en nu betekent dat je je ego hebt overwonnen hier en nu is 'awareness', gewaar zijn wat er is je leeft alleen in het hier en nu dit moment is het enige dat we hebben. Het vraagt aandacht om het niet te missen het leven is een aaneenschakeling van 'nu' momenten. Het verleden is niet meer, de toekomst is nog niet begonnen diepte in je ervaring is alleen te beleven in het moment zelf. Ook het genieten. in het hier en nu zijn is goed voor de gezondheid; betere werking van het hart, het immuunsysteem, de parasympaticus, het zenuwstelsel hier en nu is echte communicatie In het hier en nu adem je; je neemt alles waar en je verandert niets. Je hebt geen oordeel. Ervaar hoe het is
4
altijd in het hier en nu zijn kan niet. Het is een streven. Het verleden bepaalt hoe je nu bent; de toekomst bepaalt hoe je er nu tegen aan kijkt in het hier en nu heb je een beter contact met jezelf, je lijf en je emoties. Je kent innerlijke rust en ontspanning. Je bent verbonden. Je staat open voor leerervaringen. zijn waar je bent in volle aandacht. Niet bezig met toen en dan. nu is het kind van het verleden en de moeder van de toekomst; wie verdriet voelt leeft in het verleden, wie angst voelt leeft in de toekomst. bewust-zijn; contact maken met je innerlijke Zelf. NU = ZIJN = LIEFDE go with the flow; nu is continu; carpe diem
Zoveel zinnen, zoveel omschrijvingen. De verdubbelingen heb ik weggelaten en niet iedereen ging in op mijn vraag naar een omschrijving van het begrip hier en nu. Er vallen mij enkele zaken op in de reacties. 1. veel omschrijvingen hebben iets van geheimtaal, of hebben een spirituele inhoud; het is van een hoog OSM-gehalte (Ons Soort Mensen) 2. het is alsof er in de gauwigheid iets geroepen wordt (nu=zijn=liefde), een statement of een cliché ( 'nu is continu') 3. het lijkt er regelmatig op dat de omschrijving tegelijkertijd een oordeel inhoudt: als je niet hier en nu bent, ben je fout! 4. Wanneer zo'n 100 coaches zo verschillen in hun omschrijving van het begrip hier en nu is er mogelijk wat aan de hand als het gaat om de deskundigheid op dit gebied Ik kan niet ontkennen dat die eerste reactie 'Je bent al verloren door deze vraag te stellen' mij zacht gezegd onaangenaam getroffen heeft. Veroordelen dat ik -net als zo velen- zoek naar de betekenis van het hier en nu! Is het ook niet een soort sektegedrag, met de boodschap dat ik zeker niet tot de uitverkorenen hoor? Juist nu moet ik even terugdenken aan mijn motivering om op zoek te gaan naar de betekenis van het hier en nu, want 'men' neemt wat al te makkelijk aan dat ik hoor te weten wat het is. Een praktijksituatie Ik breng in mijn intervisiegroep in dat ik me enkele keren overvallen voelde door een schuldgevoel omdat het zo goed gaat met mij. Mijn ziekte is stabiel, ik kan eigenlijk alles, behalve bergen beklimmen of honderd meter hardlopen. Ik tennis, ik wandel volop, ga skiën, ik lees, schrijf en knap mijn nieuwe huis op. Waarom dan schuldig voelen? Ik wil weten wat er zich in mijn binnenste afspeelt: of het de schuldvraag is of wat anders. En wat ik er aan doen kan. De groep analyseert dat gevoel; ze stellen nieuwsgierige en associatieve vragen. Wat speelde er allemaal mee, hoe heb ik dat ervaren, gevoeld, doorleefd? Ik antwoord met herinneringen, gedachten, op zoek naar...Naar wat eigenlijk? Langzaam ontvouwt het zich tijdens de bespreking; mijn schuldgevoel heeft te maken met het durven erkennen dat ik zo blij ben met hoe het nu is. Dat ik dat wel aan iedereen zou willen vertellen. Maar dat haast niemand er meer naar vraagt, sommigen zelfs denken dat mijn ziekte al over is. Wat ik mis is authentieke aandacht voor mijn bijzondere situatie. Oprechte aandacht voor hoe het is, meer niet. Ik word er stil van. Maar ook aandacht voor het feit dat ik langzaam maar zeker afscheid neem van mijn werk en de mensen en de mensen die ik daarvan ken. Hoe kan ik oprechte aandacht krijgen?Door vooral te erkennen dat ik kennelijk die aandacht nodig heb. Daar hoef ik me niet voor te schamen. Door vervolgens in gesprek te gaan met anderen over mijn ziekte en die niet als een gegevenheid parkeren. Verder dan een eerste stap kom ik op dit moment nog niet.
5
Verleden en toekomst zijn aanwezig Wat mij opvalt in mijn bovenstaande ervaring is dat verleden en toekomst wel degelijk een rol spelen als ik in mijn intervisiegroep mijn schuldgevoel onderzoek. Ik heb mijn verleden nodig om mijn heden te kunnen begrijpen en om belangrijke stappen te zetten naar de toekomst; het intervisiegesprek is een levende ervaring juist omdat het de verbinding maakt met verleden en toekomst. Verleden en toekomst lijken samen te komen in dat intervisieuurtje van zelfonderzoek. Dat is voor mij noodzakelijk om mezelf te begrijpen. Ik herinner me nog goed, hoe intens dat gesprek was. In verbinding met mijn gesprekspartners, voelend met al mijn voelsprieten, associërend, open staan, gewaarworden, er zijn. Het is goed te realiseren dat ik/we niet altijd zo bewust in dat hier en nu aanwezig zijn. Het is net als met de liefde, dat voel je ook niet de hele dag. Er zijn momenten dat je zonder er aan te denken in het hier en nu bent, of dat je er helemaal niet mee bezig bent. In het hier en nu zijn is een oefening om vaker bewust en alert aanwezig te kunnen zijn. Samengevat is het hier en nu voor mij het moment waarop ik leef, voel, ervaar, leer en geniet of op mijn tanden bijt, onlosmakelijk verbonden met hoe ik ben geworden door mijn geschiedenis en wat ik nog wil met mijn leven. Het hier en nu is volgens mij opgebouwd uit de volgende aspecten. 1. verleden en toekomst komen samen in het hier en nu (keuze) 2. het hier en nu is niet vast te leggen in tijd. Voor de één is het deze minuut, voor een ander de wandeling van een uur 3. zijn in het hier en nu geeft sensaties rond openheid en leegte, inzicht en gewaarwording, beleven en doorleven, bewustzijn en helderheid, ruimte en echte focus, spiritualiteit en vrede 4. het hier en nu is ook een moment van confrontatie met gevoelens en ervaringen rondom pijn, verdriet, conflicten en relatieproblemen e.d. Dat sluit niet uit dat deze ervaringen uiteindelijk af te ronden zijn met een gevoel van vrede ('het is goed zo')
Hoe kom je in dat hier en nu? Dit alles houdt een zweverig gehalte wanneer iemand niet geleerd heeft in het hier en nu te komen. Ik kan me goed voorstellen dat zo'n weg niet door iedereen gevolgd kan worden. Er trekt teveel aan je, je hebt in balans te komen met een groot aantal verschrikkelijke dingen rondom je ziekte en je leven, je relatie, huwelijk, gezin, familie. Dokters, ziekenhuisbezoek, een batterij andere deskundigen, je werk, noem maar op. Dan denk je, net als ik in mijn eerste opwelling: wat een onzin, dat hier en nu, heb ik even geen tijd voor. Zie onderstaande casus. Marjolein heeft chemotherapie, stamceltransplantatie en bestraling achter de rug vanwege acute leukemie. Ze is 33 jaar, getrouwd en heeft twee jonge kinderen. Ze werkt parttime in het onderwijs. Ze maakt zich enorme zorgen over de toekomst van haar gezin en die van haarzelf. Daar krijgt ze paniekaanvallen van, ze slaapt slecht en is vaak erg onzeker en angstig. Altijd denkt ze aan ziekte en andere problemen. En gauw moe. Ze vraagt zich af hoe ze rust en stevigheid in haar leven terug kan krijgen. Haar leven wordt overheerst door haar ziekte en haar zeer onzekere toekomst. Ze gelooft niets van wat die artsen allemaal beweren. En haar kinderen en haar man hebben haar nodig, er is geen tijd om ziek te zijn. Belangrijk is dat ze haar leven toch anders wil inrichten. Hoe zou Marjolein geholpen kunnen worden bij haar behoefte aan rust en stevigheid in haar leven? Aan het begin van dit artikel heb ik gesteld dat het 'hoe' met dat hier en nu om te gaan even
6
belangrijk was als de definitiekwestie. Mijn Linkedin discussiepartners gaven samengevat de volgende antwoorden. 1. Het gesprek in het hier en nu voeren. Wat beleef je nu, wat gebeurt er met je op dit moment? Wat voel je en waar? Al datgene wat zich aandient in de gesprekssituatie maak je hier en nu van belang en dat trekt je weg van verleden en toekomst; 2. Het hier en nu gesprek kan verbonden worden met momenten van zelfreflectie en zelfbezinning, waardoor het inzicht in de eigen situatie groeit en er ook acceptatie van die situatie groeien kan; 3. Aandacht voor specifieke gedragspatronen (zorgen voor de ander, niet zorgen voor jezelf) en het ontmaskeren van je eigen vooroordelen (ik ben een tweedehands moeder/minnares/werknemer); 4. Het hier en nu leren ervaren door ontspanningsoefeningen eventueel gecombineerd met massages, mindfulnessoefeningen en yoga/meditatie; 5. Haptotherapie of een andere vorm van lichaamsgerichte therapie. Opstellingen doen bij een familieopsteller die ervaren is in het doen van opstellingen bij zieke mensen. 6. Wandelen, praten met je partner, goede vrienden of lotgenoten. En natuurlijk, die patiënt of cliënt die een therapeut of coach zoekt, doet er goed aan een hulpverlener te zoeken die de kunst verstaat in het hier en nu te werken. Ik ben met (deskundige) vrienden gaan wandelen en dat heeft mij veel opgeleverd aan inzicht en verwerking; ik ben gaan praten met lotgenoten om mijn verhaal kwijt te kunnen; ik heb zelf ook een paar cursussen gevolgd om mijn eigen angsten, drijfveren en toekomstverwachtingen duidelijk te krijgen. Doorheen de pijn op weg naar vrede. Hieronder geef ik drie voorbeelden van mogelijke oefeningen die helpen om te leren in het hier en nu te komen.
Drie oefeningen 1. meditatieoefening Loop langzaam en ontspannen met een lichte glimlach op je lippen. Voel je op je gemak en maak zekere stappen. Zorgen en angsten vallen bij dit ritmisch lopen van je af; vrede en vreugde vullen je hart. iedereen kan het. het vergt een beetje tijd, bewuste aandacht en de wens om hier en nu gelukkig te zijn Je kunt tijdens het lopen zinnetjes opzeggen. Als je ritme 2-3 is zegt je : verwondering, verwondering - blij, blij, blij (of een eigen variant daarop) Je woorden en je voetstappen breng je in overeenstemming met je ademhaling. Je kunt dat ook doen met de variant: hier - nu (naar Thich Nhat Hanh, zie ook Youtube). 2. mindfulness oefening Ga ontspannen en rustig zitten op een stoel Zet je voeten stevig op de grond en laat je armen en handen losjes liggen op je benen Haal rustig adem; na een poosje verdiep je je adem Blaas je adem uit in de lucht om je heen, richting wolken Blaas nare gevoelens weg; haal adem met mooie gevoelens Ga weer rustig ademhalen, word leeg en ontspannen Bedenk welk fijn gevoel mag blijven en welk naar gevoel mag wegblijven 3. wandeloefening Loop, op je eigen manier, zo langzaam mogelijk. 7
Blijf daarbij ontspannen en haal rustig adem Gebruik je zintuigen: zien, ruiken, proeven, voelen, horen Neem alles om je heen en in jezelf bewust op (=kijken). -ruik de bomen de planten, de lucht, de grond -proef met het puntje van je tong de lucht, het gras een dennennaald -voel de bast van de bomen om je heen -luister naar de geluiden om je heen. voetstappen, vogels, de wind, de ruisende bladeren, Luister naar die oorverdovende stilte (naar J. Hendriksen, Wandelcoaching) Samenvatting
Literatuur Grün, Anselm (2010). Leven is nu (2010). De kunst van het ouder worden. Forte, Baarn. Hendriksen, Jeroen (2012). Wandelcoaching. Boomnelissen, Amsterdam. Joosting-Bunk, Leonie (2011).Verslag van een voetreis naar Santiago de Compostela. ArtNik, Deventer. Ruitenbeek, H.M. (1974). Nieuwe groepstherapieën. Van Loghum Slaterus, Deventer. Thich Nhat Hanh (2006-4). Wandelen in vreugde. Een gids voor loopmeditatie. Ank-hermes bv., Deventer Tolle, Eckhart (2004-10). De kracht van het NU. Ankh-Hermes bv. Deventer. Yalom, Irvin D. (1978). Groepspsychotherapie in theorie en praktijk (1978). Van Loghum Slaterus, Deventer
Jeroen Hendriksen (1945) is trainer-coach in deeltijd, vanwege zijn pensioengerechtigde leeftijd. Hij is als patiënt ervaringsdeskundige. Hij werkt nog als (wandel)coach en doet opstellingen met vragen rond ziekte en dood. Hij schreef meerdere boeken over intervisie, leren, begeleiden en coaching.
8
