JastrzębieZ DRÓJ ISBN

Jastrzębie Z D R Ó

J

Jastrzębie Z D R Ó

ISBN 978-83-923629-0-6

www.jastrzebie.pl

J

Jastrzębie Z D R Ó 1

J

POŁOŻENIE miasta

4

LOCATION OF THE TOWN POLOHA MĚSTA

2

HISTORIA miasta

7

HISTORY OF THE TOWN HISTORIE MĚSTA

3

HERB I PATRON miasta

10

COAT OF ARMS AND PATRON SAINT OF THE TOWN ZNAK A PATRON MĚSTA

4

PRZYRODA i ekologia

14

NATURE AND ECOLOGY PŘÍRODA A EKOLOGIE

5

ZABYTKI i turystyka

18

MONUMENTS AND TOURISM PAMÁTKY A TURISTIKA

6

KULTURA i edukacja

23

CULTURE AND EDUCATION KULTURA A VZDĚLÁNÍ

7

SPORT i rekreacja

26

SPORT AND RECREATION SPORT A REKREACE

1

Szanowni Państwo, mam przyjemność przedstawić Państwu najnowszą publikację o Jastrzębiu Zdroju, poświęconą ofercie kulturalnej, turystycznej i rekreacyjnej Miasta. Folder, który jest swego rodzaju zaproszeniem do spaceru po Naszym Mieście, zapozna Państwa z historią Jastrzębia Zdroju oraz przybliży walory przyrodnicze i atrakcje turystyczne. Jastrzębie Zdrój ukazane w obiektywie aparatu fotograficznego to urocze zakątki, piękna przyroda, pałac, dwór obronny, zabytkowe kościoły i budynki po byłym sanatorium, a także życie społeczne i kulturalne mieszkańców. Bogata oferta instytucji zajmujących się organizacją wolnego czasu nie pozwoli się nikomu nudzić, a szlaki turystyczne i ścieżki rowerowe zachęcą do wspólnych wycieczek i poznawania okolic. Mam nadzieję, że Jastrzębie Zdrój stanie się dla Państwa kolejnym punktem na mapie świata, do którego z sentymentem i uśmiechem będą Państwo powracać. Do zobaczenia w Jastrzębiu Zdroju.

Prezydent Miasta Jastrzębie Zdrój

2

Dear Ladies and Gentlemen, I have great pleasure to presenting the latest brochure about Jastrzębie Zdrój. The brochure describes a wide range of areas including culture, sport and tourist attractions, which one can find in the town. The brochure that you are holding in your hands is a kind of invitation to visit our town, to become interested in its natural and historical monuments and to learn something about its past. Jastrzębie Zdrój, caught in the lens of a camera, reveals its beauty spots, enthralling nature, a palace, a fortified mansion, valuable churches, as well as former sanatoriums and spa houses. The photographs also unveil the social and cultural life of the town’s inhabitants. The myriad of sporting events, which are held by several recreation and sporting centres can satisfy the expectations of the most demanding visitor. The abundance of walking and cycling trails will encourage you to spend your free time visiting the places of value which are scattered throughout the town. I hope that Jastrzębie Zdrój will become a place on the map of the world, that stirs good memories and prompts you to return again and again. Let’s meet in Jastrzębie Zdrój. The Mayor of Jastrzębie Zdrój

Vážené dámy a pánové, mám to potěšení představit Vám nejnovější publikaci o Jastrzembie Zdroju, věnovanou kulturní, turistické a rekreační nabídce města. Předkládaný materiál, jenž je svým způsobem i pozvánkou na procházku po našem městě, Vás seznámí s historií Jastrzembie Zdroju a přiblíží Vám zdejší přírodní bohatství a turistické atrakce. Jastrzembie Zdroj v objektivu fotoaparátu, to jsou půvabná zákoutí, krásná příroda, Palác, Obranný dvůr, starobylé kostely a památky z dob existence sanatoria, ale také společenský život a kultura místních obyvatel. Bohatá nabídka ze strany institucí zabývajících se organizací volného času nikomu nedovolí se nudit a turistické trasy spolu s cyklostezkami vybízejí ke společným výletům a poznávání okolí. Doufám, že Jastrzembie Zdroj se pro Vás stane dalším místem na mapě světa, do něhož se budete rádi a s úsměvem vracet. Na shledanou v Jastrzembie Zdroju! Starosta města Jastrzembie Zdroj

3

Jastrzębie Z D R Ó J

1 POŁOŻENIE miasta

P O L O H A MĚ ESTA

Jastrzębie Zdrój to blisko stutysięczne Miasto położone w południowej części województwa śląskiego – na Płaskowyżu Rybnickim. Południowo-zachodnia granica Miasta jest jednocześnie granicą Polski z Republiką Czeską.

M iasto

LOCATION OF THE TOWN

dysponuje bardzo dobrze rozwiniętą infrastrukturą techniczną i układem komunikacji miejskiej. Posiada dogodne połączenia z głównymi miastami Górnego Śląska, miejscowościami wypoczynkowymi Beskidu Śląskiego, a także przejściami granicznymi w Marklowicach, Zebrzydowicach, Chałupkach i Cieszynie. W niedalekich odległościach znajdują się międzynarodowe porty lotnicze: Ostrawa (Republika Czeska – 45 km), Katowice-Pyrzowice (90 km), Kraków-Balice (120 km). W bezpośrednim sąsiedztwie Jastrzębia Zdroju znajdować się będzie pierwszy po stronie polskiej zjazd z budowanej autostrady A1, dlatego też najważniejszą inwestycją Jastrzębia Zdroju, wpisaną do Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego, jest budowa Drogi Głównej Południowej, łączącej węzeł autostrady A1 z Miastem i drogami krajowymi w południowej części województwa śląskiego. 4

Finlandia

Norwegia Szwecja

Estonia

Rosja

Łotwa

Irlandia Dania Wielka Brytania

Litwa

Białoruś

Holandia

POLSKA Belgia

Niemcy

Ukraina

Luxemburg

Jastrzębie Zdrój

Rep. Czeska

Francja

Szwajcaria

Austria Liechtenstein

Słowacja Mołdawia Węgry

Słowenia Chorwacja

Monako Portugalia

Hiszpania

Bośnia i Hercegowina

Rumunia Serbia

Andora Włochy

Bułgaria

Czarnogóra Macedonia

Sardynia Albania Turcja Grecja Sycylia

Malta Kreta

Rondo Centralne nocą / Central Roundabout at night Budynek Urzędu Miasta / Town Council Building Skrzyżowanie Al. Piłsudskiego z ulicą Mazowiecką i Warszawską / The crossroad of Piłsudskiego Avenue, Mazowiecka Street and WarBudynek Sądu Rejonowego / District Court Building szawska Street

5

Aleja Piłsudskiego nocą / Piłsudskiego Avenue at night Jastrzębie Zdrój z lotu ptaka / A bird’s-eye view of Jastrzębie Zdrój

6

Jastrzębie Zdrój is located in the southern part of the province of Silesia, on the Rybnik Plateau. The total population of the town is approximately 100,000 inhabitants. The south-western border of the town constitutes at the same time the Polish-Czech border.

Jastrzembie Zdroj je téměř stotisícové město ležící v jižní části Slezského vojvodství – na Rybnické náhorní rovině. Jihozápadní hranice města je současně hranicí Polska a České republiky.

The town boasts a highly developed technical infrastructure and public transportation. Jastrzębie Zdrój has good communications with the main towns and cities of Upper Silesia, holiday resorts in the Beskid Śląski Mountains, as well as border crossings, which are located at Marklowice, Zebrzydowice, Chałupki and Cieszyn. The distance between the town and international airports is not considerable: Ostrava (in the Czech Republic – 45 km), Katowice-Pyrzowice (90 km), Kraków-Balice (120 km). Within the vicinity of Jastrzębie Zdrój, the first exit on the A1 motorway, on the Polish side, will be created. Thus, the most essential investment, set forth with the Province of Silesia’s Development Strategy, which relates to the construction of a Main Southern Road. The Road is to connect the A1 motorway interchange to local roads in the southern part of the Silesian province.

Město disponuje velmi dobře rozvinutou technickou infrastrukturou a systémem městské hromadné dopravy. Má příznivé silniční spojení s jinými městy Horního Slezska, rekreačními středisky Slezských Beskyd, ale také hraničními přechody v Marklowicích, Zebrzydowicích, Chalupkách a polském Těšině (Cieszyn). Nedaleko odtud najdeme několik mezinárodních letišť: Ostrava (Česká republika – 45 km), Katovice-Pyrzowice (90 km), Krakov-Balice (120 km). V bezprostřední blízkosti Jastrzembie Zdroju bude postaven na polské straně první sjezd z budované dálnice A1, proto také nejdůležitější investici Jastrzembie Zdroju, zanesenou do Strategie rozvoje Slezského vojvodství, představuje výstavba Hlavního jižního tahu, který spojí dálniční uzel dálnice A1 s městem a státními silnicemi v jižní části Slezského vojvodství.

Jastrzębie Z D R Ó J

Pierwotna nazwa miejscowości Jastrząb (Jastrzemb) związana jest z legendą o „czarnym rycerzu” – właścicielu tych ziem, który niczym jastrząb napadał na karawany kupieckie podążające szlakiem wiodącym przez Bramę Morawską.

HISTORY OF THE TOWN

przez powstawanie kolonii i przysiółków – najstarszym z nich jest Boża Góra. Pierwsza wzmianka o Jastrzębiu pochodzi z 1305 roku, kiedy to w księdze fundacyjnej biskupstwa wrocławskiego zanotowano: „Item in Bozegora sive Monte Oliveti solvitur decima more polonico valet 5 marcam” co oznacza: „Podobnie w Bożej Górze, zwanej też Górą Oliwną, była oddawana dziesięcina według zwyczaju polskiego, równowartości 5 marek”. W latach 1858–1860 na gruntach Jastrzębia Dolnego, podczas poszukiwań węgla kamiennego, odkryto najsilniej radoczynną z polskich wód kruszcowych – solankę jodobromową. W 1862 roku powstało uzdrowisko Bad Königsdorf-Jastrzemb, które szybko dołączyło do elitarnego grona najlepszych europejskich kurortów. W rozwijającym się Zdroju powstawały kolejne pensjonaty i sanatoria. Do największych zaliczyć można Sanatorium Spółki Brackiej (dziś budynek Ośrodka Działalności Dydaktycznej Uniwersytetu Śląskiego), dom Zakładu Ubezpieczeń (obecnie Urząd Skarbowy), dom kuracyjny dla żołnierzy śląskich (później sanatorium „Górnik”, uległo spaleniu w latach 90.) oraz sanatorium dla inwalidów wojskowych i powstańczych (dziś Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci). W 1951 roku uruchomiona została rozlewnia wody mineralnej „Jastrzębianka”, która w 1963 roku została zastąpiona wodą stołową „Katarzynka”. Kolejne lata to

okres dynamicznego rozwoju Jastrzębia Zdroju jako ośrodka przemysłowego, a jednocześnie powolny upadek znaczenia ośrodka leczniczego. 11 czerwca 1955 roku zapadła decyzja rządu o budowie kopalń „Jastrzębie” i „Moszczenica”. W kolejnych latach rozpoczęto też budowę kopalń: „Zofiówka”, „Borynia” i „Pniówek”. Ich działalność przyczyniła się do zaniku leczniczych źródeł solanki. Zanim jednak uzdrowisko zakończyło działalność, aż do lat 80. XX w. z kuracji leczniczych korzystało 4000 pacjentów rocznie, a w drugiej połowie lat 50. – 5700 osób rocznie. W 1984 roku rozpoczęła się etapowa likwidacja lecznictwa sanatoryjnego w Jastrzębiu. Zabiegi przyrodolecznicze w Łazienkach III i IV przeprowadzane były do 1994 roku, kiedy to jastrzębskie uzdrowisko całkowicie zaprzestało działalności. W dobie przemian ustrojowych Jastrzębie Zdrój zaznaczyło się na kartach najnowszej historii Polski jako miasto, w którym 3 września 1980 roku podpisane zostało tzw. „Porozumienie Jastrzębskie”. Trzeci – po Gdańsku i Szczecinie – protokół ugody społecznej zapoczątkował proces przemian politycznych, gospodarczych i społecznych w całym kraju. Dziś Jastrzębie Zdrój jest liczącym się w kraju, blisko stutysięcznym Miastem, oferującym swoim mieszkańcom dużą ilość zieleni, atrakcyjną bazę sportowo-rekreacyjną oraz rozwijającą się ofertę akademicką.

‹

Jastrzębie na przestrzeni wieków rozrastało się

HISTORIE MESTA

2 HISTORIA miasta

7

The original name of the town was Jastrząb (Jastrzemb). The name’s origin, means ”hawk” in Polish and is connected with the legend of the ”black knight”, the owner of these lands. Being as pitiless as a hawk, he raided the merchants’ caravans that travelled the trail leading to the Moravian Gate.

Původní název obce Jastrząb (Jastrzemb, čes. jestřáb) se váže k legendě o „černém rytíři”, pánu těchto kočin, který jako jestřáb přepadal obchodní karavany táhnoucí stezkou, jež vede přes Moravskou bránu.

Over the centuries, Jastrzębie gradually expan-

Jastrzembie se v průběhu věků rozrůstalo

ded as new hamlets and settlements were esta-

vznikem osad a kolonií – nejstarší z nich je

blished. The oldest of the said settlements is cal-

Boží Hora (Boża Góra). První zmínka o Ja-

led Boża Góra. The settlement was first mentio-

strzembie pochází z roku 1305, kdy bylo

ned in 1305, in a book which commemorates the

v Zakládací listině vratislavského biskupství

founding of biasses in of Wrocław. The mention

poznamenáno toto: „Item in Bozegora sive

runs as follows: ”Item in Bozegora sive Monte

Monte Oliveti solvitur decima more polonico

Oliveti solvitur decima more polonico valet

valet 5 marcam”, což znamená: „Podobně jako

5 marcam” which means: ”Likewise in Boża Góra,

v Boží Hoře, zvané též Olivová Hora, byl

also known as Góra Oliwna (the Olive Mountain)

desátek podle polského zvyku roven hodnotě

and according to Polish custom, the tithe was paid

5 marek”.

in the equivalent of 5 marks”.

V letech 1858–1860 byla na pozemcích Ja-

Between 1858–1860, trial excavations of hard

strzembie Dolne během hledání kamenného

coal were executed all over the area of Jastrzę-

uhlí objevena nejradioaktivnější voda mezi

bie Dolne. During these excavations Iodine

polskými železitými vodami – jodo-bromová

Ulica 1 Maja – wyjście z Parku Zdrojowego / 1 Maja Street – exit from the Spa Park Fontanna w Parku Zdrojowym / Fountain in the Spa Park Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci / Pro-

springs and bromine brine were discovered. In

solanka. V roce 1862 zde vznikly lázně Bad

1860, the count of Königsdorf acquired the lands

Königsdorf-Jastrzemb, které začaly brzy patřit

and suggested the construction of bath facilities.

mezi elitní okruh nejlepších evropských

Thus, in 1862, the health resort of Bad Königs-

lázeňských měst. V prosperujících lázních vzni-

vincial Rehabilitation Hospital for Children Łazienki III / Baths III Pijalnia Wód

dorf-Jastrzemb was brought into life. Shortly after,

kaly další penzionáty a sanatoria. K těm

the town joined the exclusive circle of the most

největším lze zařadit Sanatarium spolku bratří

i zabudowa sanatoryjna w Parku Zdrojowym / A Pump Room and Sanatorium Building in the Spa Park Zakład Marii – lecznica dla dzieci / Maria Institute – Children’s Clinic Dom Zdrojowy / Spa House Muszla koncertowa w Parku Zdrojowym / Amphitheatre in the Spa Park

prestigious health resorts in Europe. New guest

(Sanatorium Spółki Brackiej) – dnes budova

houses and sanatoriums were soon constructed.

Centra didaktických aktivit Slezské univerzity

Amongst the greatest health facilities in the town,

(Ośrodek Działalności Dydaktycznej Uniwer-

8

one should mention: the Bracka Company Sanato-

sytetu Śląskiego), dům Pojišťovacího ústavu –

rium (the building now houses the Teaching Activi-

v současnosti Finanční úřad, ozdravovna pro

ty Centre, University of Silesia), the Insurance

slezské vojáky – později sanatorium „Górnik”

Company Spa House (at present, the building is the

(čes. hornik), jež padlo za oběť požáru v 90.

head office for the Treasury Office), the spa house

letech, a sanatorium pro vojenské a povsta-

for Silesian soldiers (later converted into the ”Gór-

lecké invalidy – dnes Vojvodská rehabilitační

nik” Sanatorium and which burned down in the 1990s)

nemocnice pro děti. V roce 1951 byla zpro-

and sanatorium for war-disabled soldiers and insur-

vozněna stáčírna minerální vody „Jastrzębianka”,

gents (nowadays, the Provincial Rehabilitation Ho-

jíž v roce 1963 nahradila stolní voda „Kata-

spital for Children). In 1951 the ” Jastrzębianka” mine-

rzynka”. V následujících letech se z Jastrzem-

ral water bottling plant was opened. The production

bie Zdroju stalo dynamicky se rozvíjející

of Jastrzębianka mineral water ceased in 1963, when

průmyslové středisko, čímž však město po-

the ”Katarzynka” table water was launched. Subse-

stupně ztratilo na významu coby léčebné cen-

quent years were marked by the dynamic develop-

trum. 11. června 1955 padlo rozhodnutí vlády

ment of Jastrzębie Zdrój as an industrial centre and

o výstavbě dolů „Jastrzębie” a „Moszczenica”.

simultaneously a gradual decline in health resorts. On

Později se začalo s budováním dolů „Zofiów-

11th June 1955, the Polish government issued a deci-

ka”, „Borynia” a „Pniówek”. Jejich činnost měla

sion concerning the founding of the ”Jastrzębie” mine

za následek zánik léčivých solankových pra-

and the ”Moszczenica” mine. In the following years

menů. Před tím, než však lázně ukončily svůj

the ”Zofiówka” mine, the ”Borynia” mine and the

provoz, využívalo zde léčebných kúr až do

”Pniówek” mine were established. Their under-

80. let 20. st. 4 000 pacientů ročně, přičemž

ground operations resulted in the disappearance of

v druhé polovině let 50. to bylo dokonce 5 700

the brine springs. However, before the health resorts

osob za rok. V roce 1984 byla zahájena po-

eventually closed they had as many as 5,700 patients

stupná likvidace sanatorní léčby v Jastrzembie.

per year who received the appropriate treatment

Přírodně terapeutické zákroky se v Koupelích

(around the second half of 1950s), and more or less

III a IV (Łazienki III i IV) prováděly až do roku

4,000 in the 1980s. In 1984, gradual liquidation of

1994, kdy jastrzembské lázně definitivně

the health resorts was initiated. Nonetheless, until

ukončily svou činnost.

1994 special treatment was provided for patients

V období společenských změn se Jastrzem-

in the buildings of Baths III and IV. During that year,

bie Zdroj trvale zapsal do současných dějin

the health resort finally finished its activities.

Polska jako město, v němž byla 3. září roku

During the time of political transformation in

1980 podepsána „Jastrzembská dohoda“

Poland, Jastrzębie Zdrój went down in the annals of

(Porozumienie Jastrzębskie). Po Gdaňsku

Polish modern history as the place where the so-cal-

a Štětíně se jednalo o třetí protokol spo-

led the ”Jastrzębskie Agreement” (Porozumienie Ja-

lečenského usmíření, který zahájil proces

strzębskie) was concluded on 3rd September 1980.

politických, hospodářských a společenských

This was the third social agreement protocol to be

změn v celé zemi.

signed, the first two were signed in Gdańsk and in

Dnes je Jastrzembie Zdroj se svými téměř

Szczecin. The signing the protocol initiated the process

sto tisíci obyvateli uznávaným městem v zemi,

of political, economic and social changes in Poland.

které svým občanům poskytuje množství

Nowadays, Jastrzębie Zdrój with its population

městské zeleně, pestrou základnu sportovišť

of 100,000, is a town of considerable importance

a rekreačních objektů a rozvíjející se nabídku

in Poland, offering its inhabitants an abundance of

akademického vzdělání.

greenery, attractive sport and entertainment facilities, as well as a constantly developing university education.

9

Wizerunek herbu ściśle wiąże się z dawną historią miasta Jastrzębia. W drugiej połowie XV wieku na tereny Jastrzębia został oddelegowany wysłannik królewski – rycerz Ruchenstein, który miał zagwarantować bezpieczny przejazd karawan kupieckich.

COAT OF ARMS AND PATRON SAINT OF THE TOWN

ZNAK A PATRON MESTA

Jastrzębie Z D R Ó J

3 HERB I PATRON miasta

Herb Miasta na skrzyżowaniu ulicy Granicznej i Alei Piłsudskiego Coat of Arms at the crossroads of Graniczna Street and Piłsudskiego Avenue

R

ycerz wraz ze swoją drużyną zaczął napadać na tych, których miał chronić. Zła sława rycerza rozeszła się po okolicznych terenach, a z racji metod przez niego przyjętych zyskał przezwisko Jastrząb. Dało to początek nazwie oraz wizerunkowi pieczęci gminnej, a później herbowi Jastrzębia Zdroju. W XVI wieku pojawiły się pierwsze pieczęcie przedstawiające wizerunek ptaka jastrzębia. Na pierwszej pieczęci przedstawiono go siedzącego na skałce, przyjmującego pozycję wypatrującą ofiary. W XVIII wieku pojawiła się wersja pieczęci z jastrzębiem siedzącym na gałązce, również w pozycji wypatrującej. W wieku XX wizerunek ten został przyjęty jako pieczęć gminna Jastrzębia Zdroju i był używany do roku 1977. Intensywny rozwój górnictwa i związana z tym przemiana miasta zrodziła potrzebę unowocześnienia 10

i zaktualizowania herbu. Zadanie to powierzono sławnemu grafikowi polskiemu – Szymonowi Kobylińskiemu, który oparł wizerunek obecnego herbu na motywach już istniejącego. Połączył nową historię miasta Jastrzębia Zdroju, jako miasta górniczego, z jego bogatą historią uzdrowiskową. Ze względu na to, iż w głównej mierze węgiel i źródła solanki zdecydowały o historii miasta podstawą stworzenia herbu stały się insygnia górnicze – młot i pyrlik oraz łezka jako symbol uzdrowiska. Również czarno-zielona kolorystyka herbu została dobrana zgodnie z barwami używanymi przez górnictwo. Herb został przyjęty Uchwałą Miejskiej Rady Narodowej w dniu 20 lipca 1976 roku. Mocą uchwały Rady Miasta Jastrzębie Zdrój z dnia 25 września 2001 roku patronem Miasta jest Święty Jan Nepomucen.

‹

The animal depicted on the coat of arms is inextricably connected with the past of Jastrzębie. In the second half of the 15th century, a king’s envoy, the knight of Ruchenstein, was sent to the surroundings of Jastrzębie to guarantee merchants’ caravans safe passage.

Podoba městského znaku úzce souvisí s dávnou historií města Jastrzembie. Ve druhé polovině 15. století byl na území Jastrzembie přizván královský zmocněnec – rytíř Ruchenstein, jenž měl být zárukou bezpečného provozu obchodních karavan.

However, the knight and his companions

ty, které měl chránit. Jeho neblahá pověst se brzy

started to attack the people they were suppo-

roznesla po okolí a rytíř si díky metodám, kterých

sed to protect. After a while, all of the inhabi-

užíval, vysloužil přízvisko Jestřáb. To stálo u zro-

tants of the neighbouring settlements were ter-

du názvu a podoby obecní pečeti a později také

rified of the infamous knight. Owing to the

městského znaku Jastrzembie Zdroje.

Rytíř spolu se svojí družinou začal přepadávat

methods which he used, the knight gained the

V 16. století se objevují první pečeti zobra-

nickname ”Jastrząb” (hawk in Polish). This nick-

zující ptáka jestřába. Na první pečeti je zobra-

name laid ground for the name of the town and

zen jako sedící na skále v pozici, kdy vyhlíží svou

for the symbol which is depicted on the seal

kořist. V 18. století se objevuje verze pečeti

and on Jastrzębie Zdrój’s coat of arms.

s jestřábem sedícím na větvi a taktéž vyhlížejícím

In the 16 century, the first seals depicting

svou oběť. Ve 20. století byla tato podoba přija-

the hawk (jastrząb) were made. The hawk de-

ta jako obecní pečeť Jastrzembie Zdroju a užívalo

picted on these seals sat on a rock in wait for

se jí až do roku 1977.

th

a victim. In the 18th century a different version

Intenzívní rozvoj hornictví a s tím spojená

of the seal was produced, this time the hawk

proměna města dala podnět k modernizaci a ak-

was sitting on a branch. In the 20th century, this

tualizaci městského znaku. Tímto úkolem byl

depiction was approved as the official seal of

pověřen známý polský grafik – Szymon Kobyliń-

Jastrzębie Zdrój and was in use until 1977.

ski, jenž odvodil podobu nynějšího znaku z mo-

The dynamic development of mining sector and

tivů znaku dosavadního. Sloučil tím nové dějiny

the subsequent transformation of the town brought

města Jastrzembie Zdroju coby města hor-

about the necessity to update the coat of arms.

nického s jeho bohatou lázeňskou historií.

This task was entrusted to Szymon Kobyliński,

S ohledem na fakt, že o osudech města rozho-

a famous Polish graphic artist. He created a new

dovaly zásadním způsobem uhlí a solankové pra-

coat of arms on the basis of the old one. The artist

meny, staly se základními skladebnými prvky

combined Jastrzębie Zdrój’s present history, of

městského znaku hornické insignie – mlátek

the coal mines, together with the 19 century

a želízko – a kapka jako symbol lázní. Také výběr

history of the town as prestigious health resort.

barev černé a zelené na městském znaku byl v so-

As both the coal deposits and the brine springs

uladu s barvami užívaných v hornictví. Městský

have had a significant impact on the development

znak byl schválen Usnesením Městské národní

of the town, the latest coat of arms depicts a mi-

rady ze dne 20. července 1976.

th

ning insignia, two types of mining hammer and

Podle Usnesení Rady města Jastrzembie Zdroj

a single tear symbolizing the health resort. The

ze dne 25. září 2001 je patronem města svatý Jan

green and black in the coat of arms underline the

Nepomucký.

connection with the mining sector since both

Roku 1380 byl Jan vysvěcen na kněze a získal

colours symbolise the mining industry. This

farní úřad při kostele sv. Havla v hlavním městě

version was officially approved by a resolution from

Čech. Stal se kanovníkem v pražských kostelích

the Town Council, issued on 20th July 1976.

sv. Jiljí a sv. Petra a Pavla. V roce 1390 jej

In accordance to the resolution issued by the

pražský arcibiskup jmenoval doktorem dekretů

Town Council on 25th September 2001, St John

a následně generálním vikářem pražské metro-

Nepomucen (of Bohemian origin) was elec-

pole. Ne právě nejlepší vztahy krále Václava IV.

ted as Jastrzębie Zdrój’s Patron Saint.

Lucemburského s církevní hierarchií vyústily

In 1380, John Nepomucen was ordained and

v uvěznění nejbližších spolupracovníků

became a parish priest at St Gall’s church in Pra-

pražského arcibiskupa, mezi nimi také Jana Ne-

gue. He was a canon at the church of St Idzi

pomuckého. Byl podroben krutému mučení

and at the church of St Peter and St Paul. In

a poté ještě živý vržen z Karlova mostu do Vlta-

1390 the archbishop of Prague appointed Ne-

vy. Událo se to pravděpodobně 20. března

pomucen as Archdeacon and general curate of

1393. Jeho tělo bylo vyloveno teprve 17. dubna

Prague’s archdiocese. Tense relations between

1393 a dočasně pochováno v nedalekém koste-

the King Wenceslaus IV, from the house of

le sv. Kříže. Poté byly ostatky přeneseny do Ka-

Luxembourg and church hierarchy, triggered

tedrály sv. Víta, kde spočívají dodnes v hrobce

the arrest of the Archbishop of Prague’s

po pravé straně od hlavního oltáře. Teprve

closest associates, including John Nepomucen.

o několik desítek let později se rozšířila zvěst,

Pomnik pamięci Marszu Śmierci stycznia 1945 r. na Bożej Górze / Statue in Memory of the 1945 January Death March on Boża Góra

11

Jastrzębie Z D R Ó J W

1380 roku został wyświęcony na kapłana i otrzymał probostwo przy kościele św. Galla w stolicy Czech. Był kanonikiem przy praskich kościołach św. Idziego i św. Piotra i Pawła. W roku 1390 arcybiskup praski mianował go archidiakonem, a następnie wikariuszem generalnym metropolii praskiej. Nienajlepsze stosunki króla Wacława IV Luksemburskiego z hierarchią kościelną doprowadziły do aresztowań najbliższych współpracowników arcybiskupa praskiego. Wśród nich był Jan Nepomucen. Poddano go okrutnym torturom, a następnie jeszcze żywego zrzucono z mostu Karola do Wełtawy. Prawdopodobnie miało to miejsce 20 marca 1393 roku. Dopiero 17 kwietnia 1393 roku wyłowiono jego ciało z rzeki i pochowano tymczasowo w pobliskim kościele św. Krzyża, a następnie szczątki przeniesiono do katedry św. Wita w Pradze, gdzie spoczywają do dzisiaj w grobowcu po prawej stronie ołtarza głównego. Dopiero kilkadziesiąt lat później zaczęła 12

się szerzyć wieść, że Jan Nepomucen, będąc spowiednikiem małżonki Wacława IV, zginął w obronie tajemnicy spowiedzi. Jednak to panujące powszechnie do dziś przekonanie, nie zostało historycznie potwierdzone. W 1729 roku papież Benedykt XIII zaliczył go w poczet świętych. Na Śląsku figury, obrazy czy kaplice św. Jana Nepomucena są bardzo powszechne. Na terenie Jastrzębia Zdroju znajdują się liczne miejsca kultu św. Jana Nepomucena. Najbardziej znana figurka św. Jana Nepomucena od 14 września 1975 roku znalazła swoje schronienie przy kościele pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła. Znaczenie kultu Świętego Jana Nepomucena wyrażane jest przez Nepomucenalia, czyli cykl uroczystości, spotkań i koncertów w ramach dni z Patronem Miasta.

He was brutally tortured, then finally thrown

že Jan Nepomucký, jenž byl zpovědníkem

off the Charles Bridge to drown in the Vltava

manželky Václava IV., zahynul kvůli odmítnutí

River. The event is assumed to have taken place

vyzradit zpovědní tajemství. Toto všeobecné

on 20 th March 1393. The corpse of St John

přesvědčení panuje dodnes, ač nebylo nikdy

Nepomucen was fished out of the river on

historicky doloženo. V roce 1792 jej papež Be-

17th April 1393 and buried in the nearby church

nedykt XIII. svatořečil.

of St Cross. Later, his remains were moved to

Na Slezsku jsou sochy, obrazy či kaple sv. Jana

the Cathedral of St Vit in Prague and buried in

Nepomuckého velmi rozšířené. Na území

a tomb on the right of the main altar. Several

Jastrzembie Zdroju nalezneme spousty míst

years later, there emerged a rumour which

zasvěcených kultu Jana Nepomuckého.

explained why St John Nepomucen was mur-

Nejznámější soška sv. Jana Nepomuckého

dered. It was said that St John Nepomucen, the

nalezla od 14. září 1975 útočiště v kostele za-

confessor of the King’s wife, refused to break

svěceném Nejsvětější Panně Marii matce církve.

the seal of confession and thus contradicted the

Význam kultu Jana Nepomuckého se odráží

King’s will. However, this legend has not been

v Nepomucenáliích, tedy cyklu oslav, setkání

supported by any historical sources. In 1729,

a koncertů pořádaných v rámci dní s Patronem

the pope Benedict XIII add John Nepomucen

města.

to the canon of Saints. In the Silesian region, one can find numerous statutes, paintings and chapels consecrated to St John Nepomucen. Several St John Nepomucen cult places are scattered throughout the whole town. The most famous statute of St John Nepomucen found its resting place in The Holy Church of St Mary Mother, where it was trans-

commemorating the Patron Saint of the town

Kościół Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła / The Holy Church of St Mary Kościół pw. św. Katarzyny / Mother Saint Katarzyna’s Church Patron Miasta św. Jan Nepomucen / Town Patron,

and known as Nepomucenalia.

Saint Jan Nepomucen

ferred on 14th September 1975. The cult of St John Nepomucen manifests itself in periodical events, meetings and concerts

13

Jastrzębie Z D R Ó J

4 PRZYRODA i ekologia Jastrzębie Zdrój położone jest w południowej części Wyżyny Śląskiej na Płaskowyżu Rybnickim. Obszar ten odznacza się urozmaiconą, pagórkowatą rzeźbą terenu – liczne zalesione jary, doliny i pagórki nadają Miastu malowniczy krajobraz.

NATURE AND ECOLOGY

ŘÍRODA A EKOLOGIE PR

K

limat charakteryzuje się dużą zmiennością, na co znaczny wpływ ma bliskość Bramy Morawskiej oraz zalesionego kompleksu Beskidu Śląskiego i lasów rybnicko-pszczyńskich. Działalność górnicza oraz rozbudowa Miasta spowodowały przeobrażenia krajobrazowe. Zajmowanie coraz to nowych terenów pod budownictwo wiązało się z degradacją środowiska przyrodniczego. Pomimo tego, w granicach Miasta zachowało się wiele cennych przyrodniczo obszarów, do których należą między innymi: Pająkówka, las Kyndra, las Biadoszek, las Ruptawiec, Szotkowie, fragmenty obszaru Pochwacia, fragmenty Bzia Górnego, las Ośrodka Wypoczynku Niedzielnego oraz Park Zdrojowy. Na terenie całego Miasta występuje około 400 gatunków roślin naczyniowych, 7 gatunków płazów, 4 gatunki gadów, 100 gatunków ptaków oraz 15 gatunków ssaków. Ustanowiono także 22 pomniki przyrody. Drzewostan Parku Zdrojowego to w głównej mierze dęby czerwone i szypułkowe, graby pospolite, klony pospolite, klony jaworowe i brzozy brodawkowate. Wśród rosnących krzewów możemy rozpoznać m.in. ligustr pospolity, tawuły i kaliny koralowe o okazałych kwiatostanach. W pobliżu budynku Łazienek, na niewielkiej skarpie, znajduje się interesujący przykład kwietnika parkowego – zegar, którego tarcze tworzą wielobarwne rośliny sezonowe. Ciekawymi obiektami przyrodniczymi są: sąsiadujący z Parkiem Zdrojowym, Park przy hotelu „Dąbrówka” z pomnikowymi lipami drobnolistnymi, dębem szypułkowym, 14

modrzewiami, robieniami i ustanowionym uchwałą Rady Miasta grupowym pomnikiem przyrody – sześcioma kasztanowcami oraz Park Uniwersytecki o powierzchni 4,5 ha, przechodzący w jar z małym potoczkiem. W skład jego drzewostanu wchodzą stare dęby, klony, brzozy, pojedyncze modrzewie, olcha czarna oraz lipy, które tworzą alejkę biegnącą po wschodniej stronie, i dość dużo olszy czarnej. W centralnej części rosną także dzikie czereśnie obficie owocujące. Kolejnymi obiektami są: kompleks leśny „Kyndra”, który mieści się w południowo-wschodniej części Miasta ze starodrzewem grądowym i pozostałością puszczy karpackiej, a także pojedyncze egzemplarze drzew liściastych o charakterze pomnikowym we wschodniej i południowej części Miasta w dzielnicach: Bzie i Ruptawa, między innymi Dąb Jakub. W parkach spotkać można pojedyncze sarny, wiewiórki o rudej barwie futerka, różne gatunki nocków i gacków oraz jeże. Można także zaobserwować sójki, kosy, kawki, sikory bogatki i sikorki modre. Wczesną wiosną najdonioślej rozlega się śpiew zięb i kosów. Na terenie Jastrzębia Zdroju dominują 4 typy gleb: bielicowe, pseudobielicowe, brunatne i brunatne wyługowane. Szczególną wagę przywiązuje się w Jastrzębiu Zdroju do realizacji inwestycji proekologicznych. Stale rozbudowywana jest sieć kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Miasto posiada 5 mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków oraz ekologiczne składowisko odpadów komunalnych i trzy składowiska odpadów górniczych.

Jastrzębie Zdrój is located in the southern part of the Silesian Upland, on the Rybnik Plateau. Its natural features are highly diversified, hilly land with wood ravines, valleys and slopes form picturesque landscapes around the town.

Jastrzembie Zdroj se rozkládá v jižní části Slezské výšiny na Rybnické náhorní rovině. Pro tuto oblast je příznačný členitý, kopcovitý ráz krajiny – početné zalesněné rokle, údolí a kopce vytvářejí malebný obraz městského okolí.

The climate is very changeable because of its

Zdejší podnebí je typické svou velkou

close visinity to the Moravian Gate (a mountain

proměnlivostí, což je dáno především blízkou

pass), the Beskid Śląski Mountains and to a huge

polohou Moravské brány, zalesněného

forest which stretches from Rybnik to Pszczyna.

komplexu Slezských Beskyd a rybnicko-

Coal excavation and the expansion of the town have

-pszczynských lesů. Hornická činnost a rozvoj

considerably shaped the landscape. As more and

města krajinu výrazně proměnily. Zástavba

more areas have been taken over for construction

dalších a dalších ploch s sebou nesla degradaci

purposes, the degradation of the natural environ-

přírodního prostředí. Přesto se na území

ment has proceeded faster and faster. Nonetheless,

města zachovalo mnoho cenných přírodních

the town has managed to preserve some environ-

útvarů, k nimž patří např.: Pająkówka (čes.

mental areas such as: Pająkówka, the Kyndra

pavoučnice), les Kyndra, les Biadoszek, les

forest, the Biadoszek forest, the Ruptawiec forest,

Ruptawiec, Szotkowie, části území Pochwacie

Szotkowie, a fragment of the Pochwacie area, parts

a Bzie Górne, les Střediska nedělního odpočin-

of Bzie Górne, and a wood which belongs to the

ku a Lázeňský park (Park Zdrojowy).

Sunday Leisure Park as well as the Spa Park.

Na území celého města se nachází asi 400

Within the area of the town, one can find around

druhů vyšších rostlin, 7 druhů obojživelníků,

400 species of vascular plants, 7 species of amphi-

4 druhy plazů, 100 druhů ptáků a 15 druhů

bians, 4 species of reptiles, 100 species of birds and

savců. Označených je zde 22 přírodních

15 species of mammals. A list of 22 natural monu-

památek. Porost Lázeňského parku tvoří

ments was established. The tree stand in the Spa

z velké části duby červené a letní, habry

Park contains in particular red oak, pedunculate oak,

obecné, javory obecné, javory kleny a břízy

hornbeam, Norway maple, sycamores and silver

bělokoré. Ze zde rostoucích křovin jmenujme

birch. One can also admire various bushes such as:

např. ptačí zob obecný, tavolníky a kaliny

European privets, spiraeas and common snowballs

obecné s nádherným květenstvím.

in full bloom.

Poblíž budovy Koupelí (Łazienki) můžeme

„Mostek Fiński” w Parku Zdrojowym / A ”Finnish Bridge” in the Spa Park Park Uniwersytecki / University Park Zawil-

In the vicinity of the Bath building, on a small hill,

na nevelkém svahu natrefit na podivuhodný

one can witness a unique example of a flower

příklad květinového záhonu ve tvaru hodin,

arrangement in the form of a clock. The face of the

jejichž ručičky tvoří sezónní rostliny různých

clock is covered with multicoloured seasonal plants.

barev. V sousedství Lázeňského parku nale-

An equally curious natural monument is situa-

zneme další zajímavé přírodní útvary, jmeno-

ce – Ośrodek Wypoczynku Niedzielnego / Windflowers – Sunday Leisure Park Jeż / Hedgehog Pomnik przyrody – Dąb Jakub / Natural monument – Jacob Oak Zajęcia w plenerze – słuchanie drzew / Photo in the open air – listening to

ted near the Spa Park, the Park next to the

vitě park u hotelu „Dąbrówka” s památnými

a tree

15

”Dąbrówka” Hotel with its monumental small

lípami srdčitými, dubem letním, modříny a sku-

leaf linden, pedunculate oak, larche and six unique

pinovou přírodní památkou schválenou usne-

species of chestnut. In accordance with the resolu-

sením Rady města – šesti památnými kaštany,

tion issued by the Town Council, these chestnuts

a dále Univerzitní park o ploše 4,5 ha, který

were granted the status of a natural monument. No

plynule přechází v roklinu s malým potůčkem.

less beautiful is the University Park with a surface

Jeho porost tvoří staré duby, javory, břízy, oje-

area of 4.5 ha. The park ends at a ravine and a small

dinělé modříny, olše lepkavé a lípy, které spo-

rivulet. The park’s is made up of various species of

lečně vytvářejí alej táhnoucí se po jižní straně.

tree, old oak, maple, birch, a few larches and a small

V jeho střední části rostou rovněž divoké

avenue of common alders and lindens, located in

třešně s hojnými plody. Dalšími útvary jsou:

the eastern part of the park. Wild cherry trees, be-

lesní komplex „Kyndra”, jehož místem je ji-

aring fruit, grow in the middle of the Park. Another

hovýchodní část města porostlá starými lužními

place that should be seen is the ”Kyndra” forest

lesy a pozůstatky karpatského pralesa, a dále

complex, situated in the south-eastern part of the

pak jednotlivé exempláře památných listnatých

town. The complex stands out because of its ancient

stromů ve východní a jižní části města ve čtvrtích

broadleaved forest and the remains of the Carpa-

Bzie a Ruptawa, z nichž jmenujme alespoň Dub

thian Forest. There are other broadleaved trees of

Jakub (Dąb Jakub).

great value, among others an oak called Jacob, can

V parcích můžeme narazit na srny, veverky re-

be found in the south eastern part of the town.

zavého zbarvení, různé druhy netopýrů a ježky.

In the parks one can stumble upon roe deer, squir-

K zahlédnutí tu jsou také sojky, kosi, kavky, sýko-

rels with russet fur, hedgehogs and various species of

ry koňadry a sýkory modřinky. Brzy na jaře se

bat. One can also observe jays, blackbirds, jackdaws,

nejvíce rozléhá zpěv pěnkav a kosů.

great tits and blue tits. Early spring resounds with the

Na území Jastrzembie Zdroju převládají 4 typy

loud trilling of chaffinches and blackbirds.

půdy: podzoly, kryptopodzoly, hnědozemě

Four types of soil were identified within the area

a hnědozemě vyluhované. Zvláštní důraz je v Ja-

of Jastrzębie Zdrój: podzol, pseudopodzol, brown

strzembie Zdroju kladen na realizaci proekolo-

and brown bleached. In Jastrzębie Zdrój, special

gických investic. Stále ve výstavbě je síť sanitární

importance is put upon the realisation of environ-

a dešťové kanalizace. Město vlastní 5 mechanic-

mental friendly investments. Storm water drain-

ko-biologických čistíren odpadních vod a také

age and the sanitary sewage system are constantly

ekologickou skládku komunálních odpadů spolu

developed. The town has 5 mechanical-biological

se třemi skládkami důlního odpadu.

wastewater treatment plants as well as a municipal landfill site and three mining waste sites.

16

Kwiaty w Parku Zdrojowym / Flowers in the Spa Park Pole rzepakowe – okolice Miasta / A field of rape outside of the Oczyszczalnia ścieków Jastrzętown bie-Ruptawa / A Sewage Treatment Plant Jastrzębie-Ruptawa Park Zdrojowy jesienią / Autumn in the Spa Park

17

Jastrzębie Z D R Ó J PAMÁTKY A TURISTIKA MONUMENTS AND TOURISM

5 ZABYTKI i turystyka W Mieście znajduje się wiele atrakcyjnych terenów wypoczynkowych i obiektów krajoznawczych, połączonych spacerowymi szlakami turystycznymi i ścieżkami rowerowymi.

Z

iemię jastrzębską charakteryzuje bogata rzeźba terenu, urozmaicony krajobraz, piękne jary, a także malownicze dolinki, pagórki i zagajniki. Swym urokiem przyciągają otaczające Miasto lasy, a sąsiedztwo Beskidu Śląskiego daje szansę wspaniałego wypoczynku. Ważnym elementem ładu przestrzennego Miasta jest osiedle Zdrój z interesującą architekturą uzdrowiskową, wkomponowaną w zieleń. Na szczególną uwagę zasługuje wpisany do rejestru zabytków klasy „A” Park Zdrojowy im. dr. Mikołaja Witczaka wraz z budynkami uzdrowiska: byłymi sanatoriami „Mieszko”, „Dąbrówka” (dawna „Betania”), pawilonem nr 3 (dawne sanatorium Spółki Brackiej), willą „Opolanka”, zespołem klasztornym i kościołem pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (dawny Zakład Marii) i „Domem Aniołów Stróżów”. Park Zdrojowy jest oryginalnym założeniem architektoniczno-przestrzennym z połowy XIX wieku z bogatym pierwotnym drzewostanem (ponad 76 gatunków drzew i krzewów). Najbardziej charakterystycznym obiektem 18

znajdującym się w Parku jest Dom Zdrojowy zbudowany w stylu szwajcarskim w 1862 r., w którym w czasach uzdrowiska znajdowało się „Kasyno Zdrojowe”. Obecnie działa w nim Miejski Ośrodek Kultury oraz organizacje użyteczności publicznej. Nieopodal Domu Zdrojowego znajduje się drewniana pijalnia wód z II połowy XIX w. oraz muszla koncertowa. Na przeciwko Domu Zdrojowego znajduje się budynek Łazienek III z 1861 r. (z wieżą – dawnym zbiornikiem solanki), dziś siedziba Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji Ośrodka Działalności Dydaktycznej Uniwersytetu Śląskiego. Na terenie Miasta zachowało się wiele budynków po byłym uzdrowisku m.in.: Spółka Bracka – dziś główny budynek Ośrodka Działalności Dydaktycznej Uniwersytetu Śląskiego, Pijalnia Wód, Sanatorium im. J. Piłsudskiego – obecnie Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci, Uzdrowisko Zakładu Ubezpieczeń – dziś siedziba Hotelu Dąbrówka, a także Pensjonat Łucja – obecnie Jastrzębska Izba Regionalna im. Rodziny Witczaków.

The town boasts numerous attractive recreational areas and tourist sites, which are connected to one another by tourist and cycling trails.

Ve městě najdeme spoustu atraktivních míst k odpočinku a místních zajímavostí, které jsou vzájemně spojeny turistickými a cyklistickými stezkami.

The land around Jastrzębie stands out because

Zemi jastrzembskou charakterizují členitý re-

of its unique land features, diverse landscapes,

liéf, pestrá krajina, pěkné rokle, a malebná údolí,

beautiful ravines, picturesque valleys, hills and

kopce a háje. Okolní lesy nám učarují svým půva-

groves. Surrounding forests add to the charm of

bem a sousedství se Slezskými Beskydy nám po-

the town, whereas the nearby Beskid Śląski

skytne možnost skvělého odpočinku.

Mountains provide an unequalled opportunity for rest and relax.

Důležitým prvkem rozsáhlého územi města je sídliště Zdrój se zajímavou lázeňskou architektu-

From an architectural point of view, the most

rou uprostřed městské zeleně. Bližší pozornosti

fascinating place in the town is the Zdrój district

by neměl uniknout Lázeňský park (Park Zdrojo-

with its interesting spa facilities surrounded by

wy im. Mikołaja Witczaka) zapsaný do registru

rich greenery. Special emphasis should be put

památek třídy „A” společně s lázeňskými budo-

upon the Mikołaj Witczak Spa Park, which is li-

vami – bývalými sanatorii „Mieszko”, „Dąbrówka”

sted in the Register of Historic Monuments

(dříve „Betania”), pavilónem č. 3 (dříve sanatorium

(”A” class). Equally beautiful are the following

Spolku bratří / Spółka Bracka), vilou „Opolanka”,

health resorts: the former sanatoriums of ”Mieszko”

skupinou klášterů a kostelem Nejsvětějšího srdce

and ”Dąbrówka” (former ”Betania”), Pavilion no. 3

Pana Ježíše (kościół pw. Najświętszego Serca Pana

(former sanatorium of the Bracka Company), the

Jezusa, dříve Mariánský institut) a „Domem

”Opolanka” villa, the monastery complex, the

strážných andělů” (Dom Aniołów Stróżów).

church of the Holly Heart of Jesus (former Maria

Lázeňský park je původním architektonicko-pro-

Institute – Children’s Clinic) and the ”Guardian

storovým výtvorem z poloviny 19. století s boha-

Angels’ House”. The Park boasts a unique archi-

tou skladbou dřevin (více než 76 druhů stromů

Dwór obronny w Bziu Zameckim /

tectural and spatial layout and the trees come in

a keřů). Nejpříznačnější budovou stojící v parku je

A fortified Manor House in Bzie Zameckie Kościół św. Barbary i Józefa / Saint Barbara and Saint Joseph’s Church Zegar w Zdroju / Clock in Zdrój Budynek

many variates and in great abundance (over 76

Lázeňský dům (Dom Zdrojovy) postavený ve

species of tree and bush). The most distinctive

švýcarském stylu r. 1862, v němž bylo v lázeňských

building in the Park is the Spa House. The Spa

dobách umístěno Lázeňské kasíno („Kasyno Zdro-

Ośrodka Działalności Dydaktycznej Uniwersytetu Śląskiego / Teaching Activity

House was erected in the Swiss style around

jowe”). Dnes v něm působí Městské kulturní stře-

1862 and was used to ”Zdroj Casino”. Nowadays

disko a veřejně prospěšné organizace. Poblíž

Centre, University of Silesia

the building is used by the Municipal Culture

Lázeňského domu narazíme na dřevěný přístřešek

19

Jastrzębie Z D R Ó J

Głównymi atrakcjami Jastrzębia Zdroju są: • Kościół pw. św. Katarzyny z 1825 r. wybudowany w Jastrzębiu Górnym w stylu barokowo-klasycystycznym, gdzie na szczególną uwagę zasługuje XVIII-wieczny obraz z Okiem Opatrzności • Kościół pw. św. Barbary i Józefa wzniesiony ok. 1647 r. w Jedłowniku, przebudowany w 1888 r. i przeniesiony do Jastrzębia Dolnego w 1974 r. • Kościół pw. Wszystkich Świętych zbudowany w Szerokiej w latach 1796–1801 w stylu barokowo-klasycystycznym. Na ołtarzu znajduje się obraz Wszystkich Świętych z Trójcą Świętą i św. Janem Nepomucenem – patronem miasta Jastrzębie Zdrój • Pałac w Boryni z drugiej połowy XVIII w., wybudowany w stylu klasycystycznym, murowany, restaurowany w 1961 r., z częściowo zachowaną oryginalną stolarką • Dwór obronny w Bziu Zameckim z początku XVII w., wybudowany w stylu późnorenesansowym

20

Centre and public utility institutions. Within the

z 2. pol. 19. st., kde se dříve pila minerální voda,

vicinity of the Spa House, there is a wooden pump

a hudební pavilónek. Naproti Lázeňského domu

room, which was erected during the second half

uvidíme budovu Koupelí III (Łazienki III) z r. 1861

th

of the 19 century and a band shell. The building

s věží – bývalým rezervoárem solankové vody.

of Baths III, constructed in 1861 (with a tower

V budově Koupelí III dnes sídlí Oddělení etnolo-

that used to contain the tank for brine), now

gie a pedagogických věd Centra didaktických

houses the Ethnology Department and the

aktivit Slezské univerzity.

Department of Education Science, held by the

Na území města se z dob lázní zachovalo

Teaching Activity Centre, University of Silesia.

množství budov m.j. Spolek bratří (Spółka

There are many buildings which used to be

Bracka) – dnes hlavní budova Centra didak-

health resort facilities such as the Bracka Com-

tických aktivit Slezské univerzity, Pijalnia wód

pany, nowadays the Head Office for Teaching

(zmiňované místo pro pití minerální vody, pozn.

Activity Centre, University of Silesia, The Pump

překl.), Sanatorium im. J. Piłsudskiego –

Room, the Józef Piłsudski Sanatorium, at

v současnosti Vojvodská rehabilitační nemoc-

present the Provincial Rehabilitation Hospital

nice pro děti, Ozdravovna pojišťovacího

for Children, the Insurance Company Sana-

ústavu (Uzdrowisko Zakładu Ubiezpieczeń) –

torium, nowadays the Dąbrówka Hotel, as well

dnes sídlo hotelu Dąbrówka, a nakonec

as the Łucja guesthouse, which now houses

Pensjonat Łucja – dnes Jastrzembská

the Witczak Regional Museum.

Regionální jizba (Jastrzębska Izba Regionalna

One of Jastrzębie Zdrój’s main tourist attractions is:

im. Rodziny Witczaków). Hlavními atrakcemi v Jastrzembie Zdro-

• Saint Katarzyna’s Church in Jastrzębie

ju jsou:

Dolne the church was erected in the Baro-

• Kostel sv. Kateřiny z r. 1825 postavený

que-Classical style in around 1825. Visitors

v barokně klasicistním stylu, v němž by

can find a valuable painting dating from the

neměl uniknout pozornosti zvláště obraz

18th century and depicting the Eye of Provi-

z 18. st. Oko prozřetelnosti • Kostel sv. Barbary a Josefa s datem vzniku ko-

dence • St Barbara and St Joseph’s Church, built in 1647 in Jedłownik, rebuilt in 1888 and moved to Jastrzębie Dolne in 1974

lem r. 1647 w Jedlowniku, rekonstruovaný r. 1888 a přenesený do Jastrzembie Dolne v r. 1974 • Kostel Všech svatých postaven v obci Szero-

• The Baroque-Classical Church of All Saints

ka v letech 1796–1801 v barokně klasicistním

in Szeroka, built between 1796–1801. The

stylu. Na oltáři můžeme vidět obraz Všech

altar houses a painting depicting the All

Svatých se Svatou Trojicí a sv. Janem Nepo-

Saints, the Holy Trinity and St John Nepo-

muckým – patronem města Jastrzembie Zdroj

mucen, the Patron Saint of Jastrzębie Zdrój

• Palác v obci Borynia ze 2. pol. 18. st., po-

• The Palace in Borynia, from the second

stavený v klasicistním stylu, zděný, restauro-

half of the 18th century, erected in the Clas-

vaný v r. 1961, s částečně zachovanou

sical style, restored in 1961, with partially preserved original woodwork • Fortified mansion in Bzie Zameckie, erected in the Late Renaissance style, in the first half of the 17th century.

původní truhlářskou prací • Obranný dvůr v obci Bzie Zameckie z počátku 17. st., postavený ve stylu pozdní renesance. V Jastrzembie Zdroju je spousta turistických

Jastrzębie Zdrój has numerous places that are

zastávek. Podrobné informace lze najít na inter-

of great tourist importance. Detailed information

netových stránkách Polského turisticko-vla-

can be found on the Polish Tourist Association’s

stivědného spolku Oddělení Jastrzembie Zdroj

Web site, the Regional Unit in Jastrzębie Zdrój,

(www.pttk.jasnet.pl). Najdeme zde také infor-

www.pttk.jasnet.pl. The Web site provides all

mace o turistických trasách označených Zemí

of the necessary information about tourist trails

jastrzembskou, které spojují atraktivní místa odpo-

around Jastrzębie which connect the various

činku, vlastivědné objekty, martyrologická místa

recreational areas, places of interest, places

a kulturní památky. Patří k nim: Jastrzembská

of martyrdom and cultural heritage objects.

naučná stezka Jerzego Fudzińskiego (Jastrzęb-

One can distinguish, among others: the Jerzy

ski Szlak Krajoznawczy im. Jerzego Fudzińskiego),

Wnętrze kościoła pw. św. Katarzyny / The interior of Saint Katarzyna’s Church Klasycystyczny pałac w Boryni / A Classical Palace in Borynia Kościół pw. Wszystkich Świętych w Jastrzębiu Szerokiej / All Saints Church in Jastrzębie Szeroka Wnętrze pałacu w Boryni / The interior of the Pallace in Borynia 21

W

Jastrzębiu Zdroju znajdują się liczne punkty krajobrazowe. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, oddział Jastrzębie Zdrój (www.pttk.jasnet.pl). Można na niej znaleźć również informacje o wyznaczonych przez ziemię jastrzębską szlakach turystycznych, łączących atrakcyjne tereny wypoczynkowe, obiekty krajoznawcze, miejsca martyrologii i zabytki kultury – należą do nich: Jastrzębski Szlak Krajoznawczy im. Jerzego Fudzińskiego, Szlak Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich, Szlak Powstań Śląskich, Szlak Zebrzydowicki. W granicach Miasta wyznaczonych jest też blisko 78 km tras rowerowych, przebiegają także międzynarodowe szlaki rowerowe. W czasie wędrówek pieszych i wypraw rowerowych warto odwiedzić zabytkową aleję dębowo-grabową zwaną Kozią Alejką. Jej część znajduje się między obecnym Urzędem Skarbowym a osiedlem „Słoneczne”. To urocze miejsce doceniono już w czasach świetności jastrzębskiego sanatorium. Kuracjuszom dla poprawy samopoczucia służyły nie tylko lecznicze wody oraz odkryta w sąsiedniej Połomi borowina, ale również długie spacery i kozie mleko.

Fudziński Tourist Trail, the Oświęcim Priso-

Stezka evakuace osvětimských vězňů

ners Evacuation Trail, the Silesian Insurgen-

(Szlak Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich),

cy Trail and the Zebrzydowice Trail.

Stezka slezských povstání (Szlak Powstań

Jastrzębie boasts 78 kilometres of cycling trails, including international trails.

Impreza plenerowa z pieczoną kiełbaską / An outdoor party with grilled sausages Rodzinny Rajd Rowerowy / A Family Cycling Rally Kozia Alejka / Goat Avenue W drodze do turystycznego przejścia granicznego Jastrzębie Zdrój Ruptawa–Petrovice Kempa / On the way to the tourist boarder crossing, Jastrzębie Zdrój Ruptawa–Petrovice Kempa 22

Śląskich), Zebrzydowická stezka (Szlak Zebrzydowicki).

When walking or cycling, one should take

Na teritoriu města je označeno téměř 78 km

a look at the famous avenue of oak and horn-

cyklostezek a probíhají tu také mezinárodní

beam, nicknamed Kozia Alejka (the avenue

cyklistické trasy.

of goats). Part of the avenue connects the actual

Během pěších túr nebo výletů na kole stojí za

Treasury Office and the ”Słoneczne” housing

to navštívit starou dubovo-habrovou alej zvanou

estate. This charming place was appreciated as

Kozí alej (Kozia Alejka). Její část se nacházi mezi

far back as the tike when the health resorts were

současným Finančním úřadem a sídlištěm

prosperous. Not only the healing baths and mud

„Słoneczne”. Toto místo bylo vysoce ceněno

treatment (the therapeutic mud was supplied

již v dobách slávy jastrzembského sanatoria.

from the neighbouring village – Połomia) but also

K dosaženi duševni pohody nepomáhaly

long walks and goat’s milk had a beneficial

lázeňským hostům pouze léčivé vody a léčivá

influence on the well-being of the health resort’s

rašelina objevená v sousední obci Połomia, ale

patients.

také dlouhé procházky a kozí mléko.

– rozbudza, rozwija i zaspokaja potrzeby kulturalne społeczności lokalnej poprzez: • formy aktywności kulturalnej w postaci kursów, sekcji, kół zainteresowań, zespołów artystycznych czy warsztatów • imprezy kulturalne, w tym: festiwale, konkursy, koncerty, spektakle teatralne, festyny, happeningi, rajdy, spotkania autorskie oraz prelekcje • cykliczne imprezy takie jak: Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o Mistrzostwo Jastrzębia Zdroju, Jastrzębski Festiwal Kultury, Dni Jastrzębia Zdroju, Międzynarodowy Konkurs Młodzieżowych Orkiestr Dętych, Międzynarodowe Konfrontacje Artystyczne, Międzynarodowy Festiwal Chórów im. Anzelma Skrobola, Konkurs Piosenki Poetyckiej, Święto Działacza Kultury, Konkurs na najlepszego sportowca i trenera roku – „Złoty Jastrząbek” . Miejski Ośrodek Kultury dysponuje dwiema salami kinowymi – kino „Centrum” (394 i 72 miejsca), gdzie prowadzona jest działalność z zakresu kinematografii. Jedną z placówek Ośrodka jest Galeria Historii Miasta, która pozyskuje, przechowuje, zabezpiecza

Jastrzębie Z D R Ó J ‹

Miejski Ośrodek Kultury (www.mokjas.sisco.pl)

i naukowo opracowuje zabytki obrazujące historię Jastrzębia Zdroju oraz ziemi jastrzębskiej. Miejska Biblioteka Publiczna (www.mbp.jasnet.pl) – jedna z najstarszych placówek kulturalnych w mieście, zajmująca od lat zaszczytne I miejsce w rankingu bibliotek wielkomiejskich województwa śląskiego. Posiada 11 filii usytuowanych na terenie całego miasta, oferując: • materiały biblioteczne, książki, czasopisma • płyty analogowe, kompaktowe, kasety magnetofonowe • książki mówione • programy multimedialne • wystawy artystyczne (malarskie, literackie, fotograficzne i kolekcjonerskie). Edukacja – lokalnie wspiera się rozwój edukacyjny młodzieży przez bogatą ofertę oświatową. W szkołach ponadgimnazjalnych tworzone są profile dostosowane do potrzeb współczesnego rynku pracy. W Mieście będą jednocześnie funkcjonować trzy ośrodki szkolnictwa wyższego: Uniwersytet Śląski w Katowicach, Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. Od kilku lat w Jastrzębiu Zdroju prowadzi działalność również Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych. 23

KULTURA A VZDELÁNÍ

W Jastrzębiu Zdroju ma swoją siedzibę wiele ośrodków dydaktyczno-kulturalnych i stowarzyszeń. Jedną z najstarszych placówek kulturalnych jest Miejska Biblioteka Publiczna. Bogatą ofertę kulturalną zapewnia Miejski Ośrodek Kultury. Ponadto na terenie miasta działają: Oddział Polskiego Towarzystwa Kultury, Jastrzębski Klub Fotograficzny „Niezależni”, Związek Harcerstwa Polskiego.

CULTURE AND EDUCATION

6 KULTURA i edukacja

There are numerous cultural and educational centres and associations in Jastrzębie Zdrój. The Municipal Public Library is one of the oldest cultural centres in the town, whereas the Municipal Culture Centre stands out by its rich presentation of many cultural events. One should not also forget about other organisations such as the Regional Unit of the Polish Cultural Association, the Jastrzębie Photographic Club ”Niezależni” and the Polish Scouting and Guides Association.

”Poland reads to children” – Vice Mayor Franciszek Piksa Miejska Biblioteka Publiczna / Municipal Public Library Dni Jastrzębia Zdroju / Days of Jastrzębie Zdrój 24

Městské kulturní středisko (www.mokjas.sisco.pl) – iniciuje, rozvíjí a uspokojuje kulturní potřeby místního obyvatelstva formou: • kulturních aktivit

Centre

v podobě kurzů, oddílových setkání, zájmových

(www.mokjas.sisco.pl) – stimulates, develops and

kroužků, uměleckých spolků a dílen • kulturních

satisfies the cultural needs of the local community

podniků jako jsou festivaly, soutěže, koncerty, di-

by: • presenting various forms of cultural activities,

vadelní představení, lidové slavnosti, happeningy,

like various courses, sections, activity clubs, bands

putovní výlety, autorská setkání a přednášky • pra-

or workshops • cultural events including festivals,

videlně pořádaných akcí jako: Celopolská soutěž

competitions, concerts, performances, festivities,

ve společenském tanci o mistra Jastrzembie

rallies, meetings with writers and or poets and

Zdroju, Jastrzembský kulturní festival, Dny

lectures • periodical events such as: The National

Jastrzembie Zdroju, Mezinárodní soutěž

Ballroom Dance Competition for the Jastrzębie

mládežnických dechových orchestrů, Mezinárodní

Championship, the Jastrzębie Festival of Culture,

umělecká setkání, Mezinárodní festival pěveckých

Jastrzębie Days Festival, International Contest of

sborů Anzelma Skrobola, Soutěž poetické písně,

Youth Brass Bands, The International Festival

Svátek kulturních pracovníků, Soutěž o nejlepšího

of Arts, the Anzelm Skrobol International Choirs

sportovce a trenéra roku – „Złoty Jastrząbek”

Festival, Poetry Festivals, Distinguished Cultural

(čes. zlatý jestřabek).

The

Międzynarodowy Konkurs Młodzieżowych Orkiest Dętych / International Miejski Contest of Youth Brass Bands Ośrodek Kultury / Municipal Cultural Centre Wystawa w Miejskiej Bibliotece Publicznej / Exhibition in the Municipal Górnicze Centrum KulPublic Library tury / Mining Cultural Centre Ogólnopolska Akcja „cała Polska czyta dzieciom” – Zastępca Prezydenta Miasta Franciszek Piksa / Nationwide action

V Jastrzembie Zdroju má své sídlo mnoho didakticko-kulturních středisek a spolků. Jedním z nejstarších kulturních pracovišť je Městská veřejná knihovna. Bohatou kulturní nabídku zajišťuje Městské kulturní středisko. Kromě toho ve městě působí: Oddělení Polského kulturního spolku, Jastrzembský fotografický klub „Niezależni” (čes. nezávislí), Svaz polských skautů (pol. harcerzy).

Municipal

Culture

Activist Competitions, the Best Sportsmen and

Městské kulturní středisko vlastní dva

the Best Trainer Competition”Złoty Jastrząbek”.

kinosály v budově kina „Centrum” (se 394

The Municipal Culture Centre runs the Central

a 72 místy), kde se pořádají různé akce z oblasti

Cinema. The Cinema has 2 screens (one for 394

kinematografie.

people, the second for 72 people) and organises

Jedním z pracovišť Střediska je Galerie dějin

many cinematographic activities for film buffs.

města, která shromažďuje, uchovává, zajišťuje

The Municipal Culture Centre runs the Town’s

a vědecky zpracovává památky dokládající

History Gallery. The task of the Gallery involves

zobrazující historii Jastrzembie Zdroju a celé

acquiring, storing, preserving and describing ob-

Země jastrzembské.

jects of historical value connected with Jastrzębie Zdrój and its surrounding lands.

Městská

veřejná

knihovna

(www.mbp.jasnet.pl) – jedno z nejstarších

One needs to mention the Municipal Public Li-

kulturních pracovišť ve městě, které už léta

brary (www.mbp.jasnet.pl), one of the oldest

zaujímá 1. pozici v žebříčku velkoměstských

cultural institutions in the town. The library has main-

knihoven Slezského vojvodství. V celém městě

tained a high position in the ranking of libraries

má knihovna 11 poboček, které nabízejí: • kni-

within the Silesian Province for many subsequent

hovnické materiály, knihy, časopisy • gramo-

years. The library in Jastrzębie has 11 branches which

fonové desky, CD nosiče, magnetofonové

are scattered throughout the town. Its offer inclu-

kazety • zvukové knihy • multimediální progra-

des: • library materials, books and magazines • ana-

my • výstavy umění (malířství, literatury,

logue records, compact discs and audio cassettes

fotografií a sběratelství).

• audio books • multimedia software • organizing

Vzdělání – rozvoj vzdělanosti mezi mládeží

art exhibition connected especially with painting,

je lokálně podorován pomocí široké výchovně

literature, photography and collecting.

vzdělávací nabídky. Na středních školách

Education, the comprehensive education of

a učilištích vznikají profily, které jsou přizpůso-

young people is constantly developing through

beny potřebám současného pracovního trhu.

diverse of educational possibilities. Secondary

Ve městě budou zároveň fungovat tři instituty

schools organise several profiled courses which are

vysokého školství: Slezská univerzita v Kato-

tailored to the various economic trends. In the fu-

vicích, Akademie tělesné výchovy v Katovicích,

ture, three universities, namely the University of

Hornicko-hutnická akademie v Krakově. Již

Silesia from Katowice, the University of Science

několik let má v Jastrzembie Zdroju své půso-

and Technology from Cracow and the Academy

biště také Pedagogické kolegium cizích jazyků

of Physical Education from Katowice will run their

(Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych).

Branch Campuses in the town. Additionally a Foreign Languages Teacher Training College has been operating for some years in the town.

25

Jastrzębie Z D R Ó J SPORT A REKREACE SPORT AND RECREATION

7 SPORT i rekreacja Sport odgrywa ważną rolę w życiu codziennym mieszkańców miasta Jastrzębia Zdroju. Z każdym dniem jastrzębski sport pozyskuje nowych wielbicieli, którzy rozwijają swoje umiejętności i zamiłowania pod okiem trenerów na licznych obiektach sportowych znajdujących się na terenie Miasta.

Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (www.mosir.xm.pl)

rowerowe „Złoty Stok”, wyścigi rowerów wodnych oraz

zajmuje się krzewieniem kultury fizycznej w Mieście m.in.

festyny rodzinne. W czasie zimy główną atrakcją są od-

poprzez: • zajęcia i imprezy sportowo-rekreacyjne dla

bywające się tam zawody saneczkowe, narciarskie,

przedszkolaków i uczniów także o zasięgu regionalnym

a także gry i zabawy na śniegu dla dzieci Y basen letni

• cykliczne imprezy dla mieszkańców m.in. Międzynaro-

przy ulicy Witczaka – pierwszy w regionie odkryty basen,

dowy Turniej Trampkarzy o Puchar Prezydenta Miasta,

obecnie modernizowany. Na terenie nowego komplek-

Bieg Porozumień Jastrzębskich oraz Memoriał im. Grze-

su sportowo-rekreacyjnego znajdować się będą liczne

gorza Kolosy, Sportowy Turniej Miast i Gmin • prowa-

urządzenia rekreacyjne: basen z atrakcjami (m.in. wiry

dzenie i udostępnianie bazy obiektów sportowo-rekre-

wodne, tzw. rwąca rzeka, komora ze sztuczną falą, „jeż

acyjnych, tj. kompleks sportowy OMEGA przy ulicy Har-

wodny”, masaże wodne), brodzik i plac zabaw dla dzieci

cerskiej, Hala Widowiskowo-Sportowa przy ulicy Leśnej,

z atrakcjami, zjeżdżalnia o długości 73 m, plaża.

kryta pływalnia LAGUNA – ulica Warszawska, Stadion

Istotną rolę w kształtowaniu rozwoju sportu, rekreacji

Sportowy przy ulicy Kościelnej, zlokalizowany w centrum

i turystyki odgrywają liczne instytucje mające na celu

Miasta Stadion Miejski oraz 3 obiekty, z których miesz-

rozwój sportu. Wśród nich wymienić można m.in.:

kańcy szczególnie chętnie korzystają, tj.: Y kryte lodo-

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze

wisko JASTOR – najnowocześniejszy obiekt sportowy

(www.pttk.jasnet.pl) – organizuje liczne imprezy o atrak-

w Mieście. Posiada trybuny z 1584 miejscami siedzący-

cyjnych programach krajoznawczych i fachowej obsłu-

mi i 300 miejscami stojącymi. Lodowisko stało się ulu-

dze przewodnickiej. Wycieczki zachęcają do poznania

bionym miejscem zimowego wypoczynku. Na jego tere-

regionu, na przejezdnych czekają odznaki regionalne, uła-

nie organizowane są ogólnodostępne ślizgawki oraz im-

twiające podróżowanie po ziemi jastrzębskiej oraz jej bliż-

prezy rekreacyjne, a także treningi i mecze Jastrzębskie-

szych i dalszych okolicach.

go Klubu Hokejowego oraz młodzieżowe turnieje hoke-

Miejskie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycz-

jowe z udziałem drużyn zagranicznych Y Ośrodek Wy-

nej – zrzesza 11 Klubów Rekreacyjno-Sportowych.

poczynku Niedzielnego (OWN) przy ulicy Cieszyńskiej

Jest organizatorem wielu imprez miejskich, wojewódz-

– doskonałe miejsce rodzinnej rekreacji. Można skorzy-

kich, ogólnopolskich i międzynarodowych.

stać z boiska do piłki plażowej, kortów tenisowych, pla-

Międzyszkolny Ośrodek Sportowy – placówka wy-

cu zabaw i brodzika dla dzieci, zbiornika wodnego z wy-

chowania pozaszkolnego, której celem jest kształcenie

pożyczalnią sprzętu pływającego, amfiteatru oraz letniej

uzdolnień dzieci i młodzieży, organizowanie rekreacji

kawiarenki. W okresie letnim na terenie kompleksu orga-

oraz zaangażowanie społeczności lokalnej do szeroko

nizowane są zawody pływackie, zawody wędkarskie,

rozumianej kultury fizycznej i zdrowotnej uwzględniając

turnieje siatkówki plażowej i tenisa ziemnego, zawody

potrzeby, oczekiwania i ambicje środowiska.

26

Sport plays an important role in the everyday life of the inhabitants of Jastrzębie Zdrój. More and more people are hooked on sport. Thus, the town provides them with the opportunity to develop their skills and abilities under the watchful eye of trainers, in numerous sporting centres.

Grand Prix Jastrzębia w siatkówce plażowej / Jastrzębie Beach volleyball Grand Prix Międzynarodowy Wyścig Kolarski Solidarności i Olimpijczyków / The International Solidarity and Olimpic Cycling Race Stadion Miejski / MuniciMistrzostwa Jastrzębia pal Stadium Zdroju w pływaniu / Jastrzębie Zdrój’s Swimming Championship

Sport hraje v každodenním životě obyvatel města Jastrzembie Zdroju důležitou roli. Sport si zde získává stále nové obdivovatele, kteří rozvíjejí své schopnosti a záliby pod zkušeným okem trenérů, a to na četných sportovištích celého města.

The Municipal Centre for Sport and Recre-

Městské středisko sportu a rekreace

ation (www.mosir.xm.pl) propagates a physi-

(www.mosir.xm.pl) se věnuje propagování

cal culture among the inhabitants of the town.

tělesné kultury ve městě m.j. pomocí: • kurzů

It organises: • training, as well as sporting and re-

a sportovně-rekreačních podniků pro

creational events, for pupils of nursery schools, pri-

předškolní i školní mládež z celého regionu

mary schools and secondary schools, also on a re-

• pravidelně pořádaných podniků jako Me-

gional scale • periodical events, namely: the Inter-

zinárodní soutěže pěších turistů o pohár sta-

national Sneakers-wearers Contests for the

rosty města, Běhu jastrzembského porozumění

Mayor’s Cup, Race, which commemorates the

nebo Memoriálu Grzegorze Kolosy a Spor-

Jastrzębie Agreement, the Grzegorz Kolosa

tovního turnaje měst a obcí • spravování

Memorial, Sporting Tournaments for the towns

a zpřístupňování sportovně-rekreačních ob-

and Communes • the Centre also runs and hires

jektů jako jsou sportovní komplex OMEGA

various sport and recreation facilities such as:

na ul. Harcerska, Hala kultury a sportu na

The OMEGA Sports Hall on Harcerska

ul. Leśna, krytý bazén LAGUNA na ul. War-

Street, the Sports and Entertainment Hall on

szawska, Sportovní stadión na ul. Kościelna,

Leśna Street, the LAGUNA indoor swimming

Městský stadión v centru města, ale také tři

pool on Warszawska Street, the Sport Stadium

další objekty, které obyvatelé zvláště rádi

on Kościelna Street, the Municipal Stadium

navštěvují: Y kryté kluziště JASTOR – nej-

located in the centre of the town and 3 other sport

modernější sportoviště ve městě. Jeho tribuny

facilities: Y the JASTOR skating rink is the most

nabízejí 1584 míst k sezení a 300 míst na stání.

modern sports facility in Jastrzębie Zdrój. It seats

Kluziště se stalo oblíbeným místem zimní re-

1,584 and 300 standing places. The skating rink has

kreace. V jeho prostorách se pořádá bruslení

become a favourite place to practice winter sports.

pro veřejnost aj. rekreační podniky,

Numerous Jastrzębie Hockey Club matches and

je však také místem tréninků a zápasů

training events are organised there. Furthermore,

Jastrzembského hokejového klubu a mlá-

it is a place where the youth hockey team compete

dežnických hokejových turnajů za účasti za-

with foreign teams. There is also the ice rink for

hraničních družstev Y Středisko nedělního

27

those who simply like ice-skating. Some occasio-

odpočinku (OWN) na ul. Cieszyńska – perfektní

nal recreational events take place within the faci-

místo pro rodinnou rekreaci. K dispozici tu jsou

lity YThe Sunday Leisure Park, located on Cie-

hřiště na plážový volejbal, tenisové kurty, dětské

szyńska Street is a perfect place to actively spend

hřiště a brouzdaliště pro děti, vodní nádrž

time with the whole family. Visitors have at their

s půjčovnou vodáckého vybavení, amfiteátr

disposal a beach volleyball pitch, a paddling pool

a letní kavárna. V letním období se ve zdejších

for children, an artificial basin and floating equip-

prostorách pořádají plavecké závody, závody

ment renting outlet, tennis courts, an amphithe-

v rybaření, turnaje v plážovém volejbale a teni-

atre and an open-air café. During the summer,

se, cyklistické závody „Złoty Stok” (čes. zlatý

visitors can participate in swimming contests,

svah), závody šlapadel nebo rodinné slavnosti.

fishing contests, volleyball competitions, tennis

V zimním období jsou hlavní atrakcí sáňkařské

competitions, the ”Złoty Stok” cycling competi-

a lyžařské závody, ale také dětské hry a zábavy

tion, sea cycle rallies and family festivities. During

na sněhu Y letní koupaliště na ul. Witczaka

the winter, numerous sleigh and ski competitions

– v regioně první venkovní bazén, v současno-

are organized, as well as snow games for children

sti modernizovaný. V prostorách nového

Y the indoor swimming pool on Witczaka

sportovně-rekreačního komplexu bude k di-

Street, the oldest swimming pool in the region is cur-

spozici celá řada rekreačních zařízení: bazén

rently being modernised. After modernisation, the

s atrakcemi (např. vířivkami, tzv. divokou

swimming pool will offer visitors a myriad of water

řekou, komorou s umělými vlnami, tzv. vodním

attractions: swimming pool with artificial whirlpools

ježkem a vodními masážemi), brouzdaliště

and waves, a fountain in the form of a geyser, under-

a hřiště s dětskými atrakcemi, skluzavka

water massages; a paddling pool and a playground

o délce 73 m a pláž.

for children, beach and a 73-metre slide.

rekreačních a turistických aktivit hrají četné insti-

the various institutions which promote sport, re-

tuce sportovního zaměření. Z nich lze zmínit:

creation and tourism, among others are:

(www.pttk.jasnet.pl) – pořádá celou řadu

(www.pttk.jasnet.pl), organises many guided

akcí s atraktivním naučným programem a od-

excursions to places of unique historical or natu-

borným průvodcovským servisem. Výlety lákají

ral value. The aim of the excursions are to stir in-

k poznávání regionu, na účastníky čekají re-

terest in the region’s history and culture. The mem-

gionální odznaky, které usnadňují cestování

bers of the Association which have special badges

po Jastrzembské zemi a jejím blízkém

may take advantage of the many discounts granted

i vzdálenějším okolí.

Polish

Tourist

in various tourist places in Jastrzębie Zdrój and its surroundings. The Municipal Association for Promoting Physical Culture, consists of 11 sporting and re-

strzębie” (Black Hawks) Hockey Club, Ośrodek Wypoczynku NieJastrzębie dzielnego – basen / Sunday Leisure Park – Mistrzostwa Polski swimming pool w Judo / Polish Judo Championship

28

Polský turisticko-vlastivědný spolek

Association

The

Kryte lodowisko „Jastor” / Indoor Skating Rink ”Jastor” Jastrzębski Klub Hokejowy „Czarne Jastrzębie” / “Czarne Ja-

Nezastupitelnou roli v rozvíjení sportovních,

One should also underline the importance of

Městská společnost na podporu tělesné kultury – zastřešuje 11 rekreačně-sportovních klubů. Pořádá celou řadu městských, vojvodských, celostátních a mezinárodních akcí.

creational centres. The association organises many

Meziškolní sportovní centrum – pracoviště,

events on a town, province, national and interna-

jehož cílem je mimoškolní výchova dětí a mládeže,

tional scale.

organizace volného času, a které usiluje o probu-

The Inter-school Sport Centre propagates

zení zájmu místního společenství o široce

health and an active lifestyle among children and teen-

chápaný rozvoj tělesné kultury a kultury zdraví

agers. It promotes a physical culture among the

s přihlédnutím k potřebám, očekáváním a sna-

members of the local community, simultaneously

hám této komunity.

satisfying their needs, expectations and ambitions.

Wydawca: Urząd Miasta Jastrzębie Zdrój 44-335 Jastrzębie Zdrój Al. J. Piłsudskiego 60 tel. 032 47 85 100 [email protected] www.jastrzebie.pl www.sjz.pl

Autorzy zdjęć: Kinga Czakon, Aneta Czarnocka-Kanik, Jarosław Gilga, Grzegorz Knesz, Janusz Moczulski, Rafał Stelmaczonek, Józef Wolny, Agnieszka Zeh Podziękowania za udostępnienie zdjęć do albumu: Antoni i Aleksandra Przybyłowie – Jastrzębska Izba Regionalna w Jastrzębiu Zdroju Miejska Biblioteka Publiczna w Jastrzębiu Zdroju Miejski Ośrodek Kultury w Jastrzębiu Zdroju Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Jastrzębiu Zdroju Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze w Jastrzębiu Zdroju Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci w Jastrzębiu Zdroju

© 2006 „Wydawnictwo Unitex” Sp. z o.o. 85-861 Bydgoszcz, ul. Glinki 144 tel. 052 362 02 00, fax 052 320 50 50 e-mail: [email protected] http://www.wydawnictwo-unitex.com.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone All rights reserved Printed in Poland

Urząd Miasta Jastrzębie Zdrój 44-335 Jastrzębie Zdrój, Al. J. Piłsudskiego 60, tel. 032 47 85 100 [email protected], www.jastrzebie.pl, www.sjz.pl

ISBN 978-83-923629-0-6