RegenBOOG Nieuws- en informatieblad van de Brabantse Organisatie (allochtone) Ouderen Groepen 5e jaargang
VAN DE REDACTIE Slimme Zorg, allochtone ouderen en het digitale tijdperk De zorg voor ouderen loopt steeds meer tegen de grenzen van de bestaande mogelijkheden aan, tenminste als we alles van de overheid moeten verwachten. Er zijn diverse initiatieven, al langer bestaand of pas gestart. Op initiatief van de provincie Noord-Brabant wordt al langere tijd gedacht hoe de problemen, die in de toekomst zullen ontstaan, opgevangen kunnen worden. Men werkt aan een ontwikkeling, Slimme Zorg” waarbij de burgers in Brabant worden gestimuleerd om na te denken over de zorg zowel voor elkaar als met behulp van technische en digitale mogelijkheden. Voor BOOG is uiteraard de vertaling van dit alles naar allochtone ouderen van belang. Het begrip mantelzorg, de zorg voor de familie, is iets waar we al langere tijd aandacht aan besteden. Maar nu willen we ons ook richten op de technische en digitale mogelijkheden. Wat houdt Slimme Zorg voor oudere migranten en hun kinderen in? hoe ver is men ermee en wat kan dit specifiek betekenen voor allochtone ouderen? Daarover gaat het in deze RegenBOOG. Namens de redactiecommissie: Cees van Baardewijk Ontvangen van de RegenBOOG Wilt u de Regenboog (ook) digitaal ontvangen, zendt ons dan uw emailadres. Wilt u de RegenBOOG niet meer ontvangen?
RegenBOOG december 2011/januari 2012
nummer 3/ december 2011/januari 2012
Eén mailtje naar
[email protected] En we zullen ervoor zorgen. Slimme Zorg en BOOG “Ik zag het al helemaal voor me, na een demonstratie van de mensen van Living lab eHealth Eindhoven”, zegt Cees van Baardewijk, secretaris van BOOG. “Ze demonstreerden een scherm, waarin de computer was verwerkt. Het was heel eenvoudig aan te zetten en er was alleen een aansluiting op Internet nodig. De prijs is ook te doen. Het zou zo’n, € 600,- moeten kosten. Je kunt het vergelijken met een i-pad, maar dan in het groot. Met eenvoudige symbolen, zodat ook iemand die niet lezen en schrijven kan, zo’n ding kan bedienen. Raak je bijvoorbeeld het telefoontje aan, dan verschijnt er een serie foto’s van mensen die je zou kunnen bellen. Je familie, de huisarts, de wijkverpleegkundige en zelfs de winkel waar je een bestelling kunt doen. Als je op de foto drukt, dan wordt het nummer automatisch gebeld. Ook kun je eenvoudig zien wie er aan de deur staat en besluiten of je de deur al dan niet open doet. Zo zijn er tal van mogelijkheden te bedenken”. Het zou technisch mogelijk kunnen zijn dat iemand die bijvoorbeeld Berbers praat, in zijn eigen taal de klachten aan de huisarts kan vertellen en dat de computer dan vertaalt. Maar dat is toekomstmuziek. We hadden een mooi project bedacht in het kader van het Slimme Zorg project van de provincie, maar helaas bleek onze organisatie daarvoor een maatje te klein. Er werd ook van onze kant veel geld verlangd en de administratie voor zo’n project kunnen wij niet voor onze rekening
pag. 1
nemen met de weinige menskracht die wij ons kunnen veroorloven. Het is heel jammer, want we zagen het al voor ons en het zou veel mensen enorm kunnen helpen. De mensen van Living lab eHealth waren ook enthousiast. Het aanpassen van zo’n apparaat aan de behoeften van allochtone ouderen van de eerste generatie was echt een uitdaging voor hen. Ze wilden er graag mee beginnen. BOOG zag er een geweldige mogelijkheid in om de allochtone ouderen langer zelfstandig te laten wonen. Men wilde een pilot van een jaar voor de ontwikkeling van het apparaat en voor een eerste test met het gebruik van dergelijke apparatuur. Als dat zou gaan, dan zou men via een bus ‘de boer op’ gaan om het apparaat overal te promoten. Er zijn nog diverse pogingen gedaan om het project in afgeslankte vorm toch van de grond te krijgen. Maar hoewel niet alle hoop is verloren, blijkt het een moeizame weg. Slimme Zorg en generaties Om te zien hoe Slimme Zorg ingezet zou kunnen worden voor Marokkaanse en Turkse ouderen zijn we dicht bij huis gebleven. Mohamed el Haddad, voorzitter van BOOG heeft hier zijn eigen dromen over. Hij vertelt van zijn vader, die regelmatig naar Marokko afreist, waarna zijn kinderen maar moeten afwachten wanneer hij weer terugkeert. “De vorige keer is hij twee jaar weggebleven”, zegt Mohamed. “Binnenkort gaat hij weer en het is altijd een verrassing of hij twee of drie maanden of misschien jaren wegblijft.” “Wij zien hem als een eenzame man die van alles en nog wat wil realiseren en dat wil ik hem ook niet uit het hoofd praten. Het is de droom die migranten wilden realiseren. Geld verdienen en daarmee thuis de zaken op orde brengen. Dat wil hij nog steeds. Zijn bezittingen, die hij 50 jaar geleden achter liet, zijn zwaar verwaarloosd. Toen hij met pensioen kon ging hij zijn bezit verzorgen. Olijfbomen die her en der verspreid staan. Het zijn er zo’n 80 en ook de grond is van hem. Vroeger was het zo dat als je een boom plantte in de grond van een ander, die boom je eigendom was en de grond van de ander bleef. Maar de grond en de bomen zijn familiebezit. Hij is een van de vier hoofdbezitters. Het land waar we vandaan komen is heuvelachtig en de bomen zijn verspreid over een aantal hectaren. Hij heeft het allemaal in kaart gebracht en via de rechtbank het bezit veilig gesteld. Het is voor hem een uitdaging
RegenBOOG december 2011/januari 2012
om iets te doen met zijn bezit. Dat heeft hij altijd gewild.” Twee jaar geleden is de vader van Mohamed twee jaar weggebleven en hij meldde zich vaak langere tijd niet. Het bereik voor de mobiele telefoon is in de heuvels niet zo goed en er is nauwelijks verbinding. Bovendien snapt hij de berichten die dan in het Frans op zijn mobieltje verschijnen nauwelijks en dat zet hij het maar uit. “Alleen als hij naar de stad gaat is hij bereikbaar en belt hij ons zodat wij hem terug kunnen bellen.” “Op het ogenblik is men bezig om allerlei netwerken aan te brengen en dat geeft mogelijkheden voor Slimme zorg. Het is een uitdaging om met slimme techniek met je ouders te kunnen communiceren, of het nu dichtbij is of veraf. Je kunt ze daarmee het vertrouwen geven dat ze op hun kinderen kunnen terugvallen als er iets is en ook de kinderen hoeven niet in onzekerheid te leven. Migranten die als pensionado’s teruggaan voor korte of langere tijd hebben niet in de gaten dat het land is veranderd in die vijftig jaar. De kinderen kunnen raad geven hoe ze in deze tijd moeten omgaan met de mensen en de voorzieningen van het land waar ze vandaan kwamen. Ze weten vaak niet bij wie ze advies moeten inwinnen over wetgeving etc. Ze denken simpel: dat is mijn eigendom en dat wil ik terug, maar ze vergeten dat het land enorme ontwikkelingen heeft doorgemaakt. Het is soms niet zo slim om direct naar de rechter te stappen. Dat kost vaak jarenlange procedures en frustraties.” Als er een slim communicatiemiddel is dat op een simpele manier te gebruiken is, dan kunnen de kinderen de ouders adviseren Mohamed stelt zich voor dat zijn vader aan het eind van de dag een afbeelding op het beeldscherm van zijn zoon aanklikt en dat hij direct zijn verhaal kan doen. Het zou hem rust geven als zijn zoon hem direct antwoord kan geven en hem het gevoel geeft dat hij goed bezig is. Dat is beter voor hem dan in Nederland te blijven en niets te doen. Mohamed wil een stap verder gaan in het betrekken van Slimme communicatiesystemen Het is mogelijk om visueel contact te hebben. Hoe ziet vader eruit. Is hij erg mager of moe? Neemt hij zijn medicijnen wel op tijd in? De afstand wordt op die manier verkleind en de individuele contacten kunnen bijna persoonlijk zijn. “Als mijn vader hier is, vraag ik hem dagelijks of hij voldoende heeft gelopen en waar. Dat
pag.
2
kan ik in Marokko niet controleren. Ik heb hier zelf zo’n slim systeem bij het hardlopen. Alles wordt gecontroleerd en thuis kan ik de gegevens overbrengen op de computer. Als mijn vader dat in Marokko kan doen, dan kan ik een oogje in het zeil houden.”
ernst van de situatie in. Vervolgens wordt een medewerker of een hulpdienst opgeroepen. De medewerker zal binnen 15 minuten ter plekke aanwezig zijn. Om deze service te kunnen bieden, zullen zorgaanbieders gezamenlijk plaatselijke nachtteams organiseren. Het samenwerkingsverband voor het project Zorgcirkels bestaat uit Lunet Zorg, RSZK, St. Joris, SVVE de Archipel, Valkenhof, VitalisZorggroep, Zuidzorg, Holland Innovative, Fontys, ROC Eindhoven, SRE, Zorgbelang Brabant en Brainport Health Innovation. In juli 2010 is het project gestart. De lange termijn ambitie van de zorgaanbieders is om zoveel mogelijk gezamenlijk te voorzien in verzorging en begeleiding.
Ook het inschakelen van een arts kan veel makkelijker zijn. Niet alleen voor het bereiken van de Nederlandse arts, maar ook als hij daar naar een arts moet. In principe wordt geen arts in Marokko vertrouwd voordat een kennis die arts heeft aanbevolen. Slimme Zorg is een geweldige mogelijkheid om de zorg voor ouderen te optimaliseren. Tot nu toe is dat niet nadrukkelijk tot uitdrukking gekomen. We hebben te weinig de kansen benut om te zoeken naar toepassingen die voor migranten gebruikt kunnen worden. In de thuislanden bestaat nauwelijks aandacht voor deze pensionado’s terwijl in Benidorm en andere overwinteringsplaatsen voor autochtone Nederlandse ouderen alle medische zorg voorhanden is. “Dat moet veranderen. Ook deze mensen zijn Nederlands staatsburger Ze zijn verzekerd en hebben recht op goede zorg”, zegt Mohamed. Zorgcirkels Aan mensen die zorgbehoevend zijn of zich om een andere redenen onveilig voelen in de nacht, wil Zorgcirkels extra veiligheid en assistentie bieden. De inzet van zorgdomotica speelt daarbij een belangrijke rol. Zorgdomotica is in huis geïnstalleerde techniek die in contact staat met een zorgcentrale. Voorbeelden van zorgdomotica zijn: valdetectoren, deurcontacten en audioverbindingen. Stel dat iemand gevallen is, dwaalt of om hulp roept, dan stuurt de apparatuur een signaal naar de centrale. De centralist ontvangt het signaal en schat de
RegenBOOG december 2011/januari 2012
Techno Nursing in Brabant Op 30 november jl. vond in Tilburg een bijeenkomst van het Wereldpodium in Tilburg plaats over dit onderwerp. De techno Nurse komt er aan, schreef men, onvermijdelijk en op afzienbare termijn. Want wij hebben steeds meer gezondheidszorg nodig en zorg is duur. Bovendien dreigt een tekort aan werkers in de zorg en willen mensen liever zelfstandig blijven dan te worden verzorgd in een kliniek of ziekenhuis. Techno Nursing, elektronische zorg op afstand, lijkt de oplossing. In het Brabants Dagblad werd die dag al een voorproefje gegeven van deze interessante bijeenkomst, waarbij de mogelijkheden voor Brabant werden besproken, onder andere aan de hand van voorbeelden uit India en Bangladesh. Geen verpleegkundige meer die langskomt, maar een zorgrobot die je billen wast werd als somber toekomstperspectief genoemd. Zorg op afstand zou onpersoonlijk zijn en zorgrobots en zorgtechnologie lijken alleen maar te worden gebruikt om kosten te besparen. Maar, ging het stukje verder, niets is minder waar. Voorlopig zijn deze technische ontwikkelingen eerder duurder dan goedkoper dat de traditionele manier van zorg verlenen. Als voorbeeld van een betere zorg werd het project Gezond Thuis in Breda aangehaald. Dit project werd tijdens de bijeenkomst in de praktijk getoond. Via een beeldscherm werkt een verpleegkundige vanuit het zorgcentrum, dat dag en nacht bereikbaar is. Om de privacy te beschermen vraagt de verpleegkundige eerst of ze een beeldverbinding mag maken, want zonder toestemming wordt er niet in het huis van de aanvrager gekeken.
pag. 3
Een ander sprekend voorbeeld van hoe ver het technisch kunnen strekt, is de zeehond Paro, een robotzeehond die knorrende geluidjes maakt en met zijn staart kan zwaaien of een knipoog geeft. In zorginstellingen met dementerende ouderen brengt Paro vrolijkheid en zorgt voor stressvermindering.
Eerst de cijfers Mirjam Smulder van het PON gaf aan de hand van statistieken aan hoe in de toekomst meer ouderen het met minder personeel moeten doen. Als je 65 wordt, vertelde ze, bestaat de kans dat je veel ouder wordt. Brabant is na Limburg de provincie waar het hoogste percentage ouderen zal wonen. De provincie Noord-Brabant helpt door middel van 16 projecten om schaalvergroting te geven aan activiteiten die het lang thuis wonen kunnen stimuleren. Van Slimme Zorg, TV, mobiele telefoon tot en met automatische zonwering en bewegingssensoren die voorkomen dat iemand in het donker valt. Uiteindelijk heeft iedereen meer techniek in huis dan men denkt. Vaak is men zich er niet van bewust dat dit ook een onderdeel van de zorg is. De meeste mensen staan niet positief tegenover de technische ontwikkelingen, omdat men denkt dat het ten koste gaat van het persoonlijk contact met de professionals, maar juist door bijvoorbeeld de elektronische zorg op afstand, hebben de mensen meer contact en voelen ze zich veiliger in huis. Er is nog veel te doen op het gebied van afstemming en samenwerking in alle geledingen maar er worden vorderingen gemaakt die aanleiding geven tot positieve verwachtingen. Denk als eenvoudig voorbeeld aan een skype verbinding tussen een dochter en haar oude moeder. Ze kan moeder diverse keren bellen terwijl ze vroeger naar moeder toe moest reizen wat niet vaker ging dat een maal per dag. De kleine wereld van de oudere wordt groter.
RegenBOOG december 2011/januari 2012
Voorbeelden uit ontwikkelingslanden Bineke Posthumus, en dr. Hanneke Molema van TNO Delft vertelden van hun ervaringen met de Healthline in Bagladesh, een service waarbij mensen op afstand een consult kunnen aanvragen per mobiele telefoon voor een luttel bedrag. Een zeer tot de verbeelding sprekend voorbeeld is de Arafind eyeclinic in India, een van de grootste oogziekenhuizen ter wereld waar meer dan 70% van de patiënten gratis wordt behandeld. Om de kosten te dekken worden de mensen in de dorpen bezocht door laag opgeleide verpleegkundigen die alleen bepaalde handelingen kunnen verrichten en geschoold zijn in het op hun gemak stellen van patiënten. De IT technologie is grotendeels door eigen specialisten van het ziekenhuis ontworpen. Door per beeldscherm gegevens door te geven kan de arts in het oogziekenhuis een diagnose stellen en bekijken of de patiënt geholpen kan worden. Is dit het geval dan worden de arme mensen per busje opgehaald, behandeld en weer thuis gebracht.
Naast inkomsten die men genereert van de 30% patiënten, die de behandeling wel kunnen betalen, worden de financiën op orde gebracht door giften en donaties. Het ziekenhuis staat in de top 50 van de meest innovatieve ziekenhuizen ter wereld. Een wrang detail is dat als de mensen blind zouden worden zonder de behandeling, ze niet meer voor zichzelf zouden kunnen zorgen. Een sociaal vangnet bestaat niet in India. Ontwikkeling in Brabant De technologische markt in de zorg is groeiende. Door een grootschalige aanpak zou de groei kunnen worden versterkt. Regelgeving en financieringsstructuren vormen vaak een blokkade in Nederland. We hebben hier last van de wet van de remmende voorsprong. Er zouden technologische interventies bedacht kunnen worden op Europees niveau, maar er
pag.
4
zijn zoveel verschillende regels en wetgeving in de EU landen, dat dit bijna onmogelijk is. Zoveel mogelijkheden Dr. Riet Hammen, die uit ervaring en eigen onderzoek naar sociale hulpverlening sprak, vertelde van tal van mogelijkheden die al bestaan, zoals Brabant Connect met welzijnsactiviteiten, bridgeclubs etc. Zij zou de door haar onderzochte activiteiten op het gebied van zorgruil ook op deze manier op het scherm willen brengen. Er wordt nog gesproken over de alarmknop voor moeder die nog zelfstandig woont en over andere toepassingen van Slimme Zorg. Er klinkt ook enige scepsis uit het publiek. De maatschappij, specialisten en verzekeraars staan niet te popelen om hun dominante plek in de zorg op te geven. Allochtone ouderen en het digitale tijdperk Hoewel er tal van mogelijkheden zouden zijn, is het de vraag of, als die gerealiseerd zijn, de allochtone ouderen er ook gebruik van zouden willen maken. Onbekend maakt immers onbemind en heel veel ouderen vinden nog steeds dat hun kinderen voor ze moeten zorgen. We schreven daar al eerder over in verband met het zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen van ouderen. Wat heb je eraan als er na heel veel moeite een prachtige oplossing is om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten blijven, als ze die oplossing niet accepteren? Om de acceptatie van allochtone ouderen voor zulke ontwikkelingen in kaart te brengen, werd bij BOOG een nieuw project ontwikkeld. Beschrijving van het project en mogelijkheid of het wordt uitgevoerd Over de behoeften en wensen van allochtone ouderen richting technische/ digitale hulpmiddelen gericht op het langer thuis kunnen blijven wonen, zijn geen (harde) cijfers bekend. Wel blijkt uit ervaringen van Boog en OVAA (Eindhoven) dat bij zorgbehoeften, het vaak
RegenBOOG december 2011/januari 2012
gaat om ondersteuning en voorzieningen bij het zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Immers, allochtone ouderen van dit moment zijn minder gericht op het wonen in zorg- en verpleeghuizen. Deze behoefte vindt haar oorsprong vooral in culturele achtergronden. In een groot aantal niet westerse culturen zorgen de kinderen voor hun ouders en wonen ze vaak in hetzelfde huis. Maar, evenals bij autochtone gezinnen, zal de zorg door de kinderen van allochtone afkomst steeds meer afnemen, omdat ook hier man en vrouw vaak allebei werken. Verondersteld wordt dat allochtone ouderen een grote afstand hebben tot de digitale markt en nauwelijks gebruik maken van technische en/of digitale (hulp)middelen die de zelfredzaamheid en het thuis kunnen blijven wonen ondersteunen. Onbekendheid hiermee, angst voor het vreemde en cultuurgebonden verwachtingen als ‘de kinderen zorgen voor mij’ zijn hiervan belangrijke oorzaken. Het project van de Stichting Boog kent de volgende doelstellingen: - Het verkrijgen van meer inzicht in de behoeften van allochtone ouderen om wel/niet langer thuis te willen wonen en zo ja in welke vorm; - Het verkrijgen van meer inzicht in de afstand van allochtone ouderen tot de digitale/technische markt (omvang, drempels etc); - Verkenning van behoeften, wensen en mogelijkheden van allochtone ouderen op het gebied van technische en/of digitale hulpmiddelen; - Verkenning van de rol van hun kinderen (mantelzorgers) bij de invoering en ondersteuning van technische/digitale hulpmiddelen; - Inventarisatie van de meest relevante en bestaande hulpmiddelen; - Het maken van een vertaalslag van behoeften van de ouderen naar de keuze voor een of meerdere bestaande digitale/technische hulpmiddelen; - Het vaststellen van een implementatie plan om na het project gerichte acties te ondernemen voor de ‘invoering’ van de
pag. 5
gekozen instrumenten bij allochtone ouderen in Brabant. Omdat het vooral gaat om de eerste generatie allochtone ouderen staat in dit traject de COMMUNICATIE centraal. Het gaat immers om de 1e generatie allochtonen en zeker bij Turken en Marokkanen is daarbij sprake van een slechte beheersing van de Nederlandse taal en een grote mate van analfabetisme. Gesproken taal - zowel het Nederlands als de eigen taal – zal daardoor de hoofdmoot vormen in de communicatie.
Het project zou worden uitgevoerd in een grote en in een kleine gemeente in de provincie Brabant. In de grote gemeente Eindhoven wordt het project bij voorkeur uitgevoerd in het stadsdeel Woensel in Eindhoven. Dit omdat in dit stadsdeel een grote concentratie Turkse en Marokkaanse ouderen woonachtig is en omdat Eindhoven dé technische/digitale stad bij uitstek is en mede daardoor ook veel samenwerkingsmogelijkheden biedt. Een ander argument betreft de samenwerking met het project Actief met taal van de Eindhovense stichting OVAA. Dit biedt veel ingangen naar de doelgroepen. Daarnaast wordt gezocht naar samenwerking met ‘Living Lab eHealth Eindhoven van Brainport Health Innovation. De keuze voor de kleinere Brabantse gemeente wordt nader bepaald. Tot zover het projectvoorstel van BOOG, Waarvoor men nog steeds op zoek is naar financiering. VIB bijeenkomst in het Willem II stadion in Tilburg Op 28 november jl. kwamen vele vrijwilligers en professionals bijeen in Tilburg, zo’n 400, om over de brede aanpak in het kader van Slimme Zorg te praten. Het was voor veel mensen een eye-opener om te zien op
RegenBOOG december 2011/januari 2012
hoeveel vlakken dit onderwerp van toepassing is. Zoals de gedeputeerde mevrouw Brigite van Haaften vertelde: We moeten nadenken over de toekomst van de Zorg, zowel voor elkaar als technische oplossingen. Het gaat erom mensen de regie over hun leven terug te geven, ook als ze ouder worden. Turkse Nederlanders en digitale diensten Een van de workshops ging over het project Living Lab eHealth in Eindhoven, waarbij Turkse Nederlanders vertrouwd gemaakt werden met zorg op afstand. In de Eindhovense wijk Doornakkers vormen Turkse ouderen een grote bewonersgroep. Een aantal bewoners van Doornakkers testte verschillende ICT-diensten in de praktijk. Het ging om diensten waarvan potentiële gebruikers aangeven dat die nuttig kunnen zijn. De Turkse ouderen leerden bijvoorbeeld skypen, ‘beeldtelefonie’ door middel van een touchscreen dat ondersteuning biedt bij de informele zorg. Via beeldverbinding zoekt een oudere direct contact met een familielid of andere naaste. Ook is er een aansluiting op de huisartsenpost, thuiszorg en de politie, dit draagt bij aan meer veiligheid. Een ander voorbeeld is ‘thuis bewegen’: deelnemers doen mee met een groepsprogramma, maar krijgen gelijktijdig individuele fysio- en fitnessinstructie met hulp van ICTvoorzieningen. Ook zijn een digitale weegschaal en een bloeddrukmeter aangesloten op de pc, zodat mensen hun gezondheidssituatie in de gaten kunnen houden. Bewoners maken direct kennis met relevante innovaties. Het projectteam onderzoekt de uitkomsten en kan in de praktijk het gebruik en de inrichting van diensten aanpassen. De aanpak is gericht op drie thema’s: gezondheid, veiligheid en sociale contacten. Dit zijn de aandachtsgebieden die het meest essentieel zijn voor het behoud van zelfstandigheid, zelfredzaamheid en participatie. De thema’s sluiten aan op de ambities die de gemeente Eindhoven heeft geformuleerd met betrekking tot enerzijds burgerparticipatie en anderzijds sociaal design. ‘Maatschappelijk relevante innovaties hebben alleen kans van slagen als deze vanuit een integraal perspectief worden bedacht en uitgevoerd, in nauwe samenspraak met de gebruikers.’ Peter Soethoudt, project coördinator, vertelde over de aanpak. Op verzoek van de gemeente Eindhoven is samen met woningbouw corporaties, welzijnsinstellingen, etc. gekeken
pag.
6
naar de belangstelling en behoeftes van bewoners voor digitale diensten op het gebied van zorg en welzijn. Er wordt veel ontwikkeld op dit gebied maar het gebruik is tot nu toe zeer beperkt. Brainport Health innovation wilde onderzoek doen naar de mogelijkheden om mensen langer zelfstandig te laten wonen. Peter Soethoudt nodigde mensen uit om deze ontwikkelingen verder te verspreiden in eigen wijk of gemeente. Een van de proefprojecten werd gehouden in de wijk Doornakkers waar ook een woonvoorziening voor Turkse senioren op stapel staat. Men wilde vast kijken welke ondersteuning mantelzorgers hiervan konden hebben en hoe veel van de ouderen uit hun isolement zouden kunnen worden verlost. Hoe heeft men dit aangepakt? Het meest essentiële is dat men vooraf duidelijk weet wat de behoefte is en dat de diensten worden afgebakend en afgestemd in wisselwerking met gebruikers. Niet uitgaan van het aanbod van leveranciers die apparatuur willen verkopen. Ook moet er een eenduidige communicatie zijn en duidelijkheid. Als iedereen zijn eigen verhaal vertelt raken de mensen de weg kwijt. Er is uitgegaan van de meest moeilijke doelgroep - allochtonen, die geen Nederlands spreken en soms ook in de eigen taal analfabeet zijn - om zoveel mogelijk te leren. Er is gekeken naar de toekomst en de haalbaarheid. Sadiye Üstüner is projectmedewerkster en was onder andere belast met het werven van deelnemers. Dat was niet makkelijk, vooral niet onder de senioren. Ze moesten worden overtuigd en er moest worden gekeken wat ze wilden. Waar kunnen de mensen gevonden worden? Meestal bij de kinderen, dus via speeltuinen en wijkhuizen en ook via sleutelfiguren. Het was niet makkelijk om de bedoelingen van living lab over te brengen, ondervond Sadiye. Ze heeft gekeken naar de vragen en behoeften inzake de gezondheidszorg, de sociale contacten en de veiligheid. Veel vrouwen van 65 jaar en ouder die geen Nederlands spraken en analfabeet waren zouden meer met de kinderen in contact willen staan. “Ik ben niet goed met de computer, ik wil het niet.” kreeg ze te horen. Maar ze vertelde dat ze naar Turkije zouden kunnen bellen en naar hun kleinkinderen. Een vrouw van 35 met drie kinderen kon de telefoon niet gebruiken. Sadiye beloofde haar dat als ze mee zou doen aan het project ze
RegenBOOG december 2011/januari 2012
haar schoonmoeder zou kunnen bellen en haar dochter. Uiteindelijk kon er worden gestart met 15 deelnemers, die negen maanden hebben meegedaan aan het project. Sadiye laat een filmpje zien over de introductiebijeenkomst. “Zorg dat je het zo persoonlijk maakt dat ze zelf herkennen dat ze aan deze aanpak veel kunnen hebben”, is haar volgende advies. In het filmpje wordt aandacht besteed aan sociale ontmoetingen, beeldbellen, de software, touch screen en contactleggen, ook met de gezondheidsdienst. Dat is heel belangrijk, een gezondheidscheck, een beweegprogramma, aanmoediging om te wandelen door de wijk en de gegevens daarvan in te voeren in de computer zodat de verpleegkundige de gegevens kan zien en advies geven. Een caloriemeter om de hals kan per dag berekenen hoeveel in gewicht is toe of afgenomen, de polsslag en bloeddruk kan gemeten worden en doorgegeven. Een coach geeft feedback. Volgende fase: implementatie De gebruiker moet overtuigd zijn van het gemak. Zorg voor één installateur die alles in één dag kan installeren. Wees hard naar de leveranciers! Regel persoonlijke ondersteuning, een trainer, helpdesk een projectmedewerker en een coach. Geef een cursus op maat met een certificaat. Zorg voor een handleiding met plaatjes Blijf in contact met de gebruiker en houd aandacht voor zijn vragen. Dit kost wel veel aan ondersteuning, maar de provincie wilde een handreiking geven voor het gebruik door senioren. Uit dit project komen een aantal handvatten om het verder ‘uit te rollen’. Een seniorenflat in Eindhoven met 60 flats wil dit systeem gaan invoeren. Het kunnen ook zelforganisaties zijn die de bal aan het rollen brengen. Het is zeker de moeite waard. Een ervaringsdeskundige Zübeyde Çetin heeft meegedaan met het project en vertelt hoe ze allerlei toelichting kon krijgen op het gebruik van de apparatuur. Aanvankelijk dacht ze toen de monteur kwam: Heb ik wel plaats voor zoveel doosjes? Haar gezondheidstoestand was niet zo goed en daarom wilde ze mee doen. Ze kreeg een activity monitor waar ze haar gewicht en
pag. 7
bloeddruk kon invoeren. Ze had een bypass operatie ondergaan en was te zwaar. Ook de bloeddruk was te hoog. “Als ik te weinig calorieën verbrand neemt de coach contact met me op”, vertelt ze. Ze bracht de kinderen met de auto weg, maar nu gaat ze lopen. “Het gaat goed met ons allemaal nu ons eetpatroon is veranderd en wij meer bewegen. Ik ben rond de 30 kilo afgevallen en hoef geen medicijnen meer te gebruiken voor de hoge bloeddruk. Ik ben heel blij”, glundert Zübeyde. De apparatuur kwam net op tijd bij haar, vindt ze. Ze is ook nog gaan zwemmen en heeft inmiddels haar A, B en C diploma behaald. Het is ook een enorme stimulans geweest voor haar man en kinderen. Haar man gaat nu op de fiets naar zijn werk en ook haar kinderen lopen nu veel. “Uitrollen” Peter Soethoudt geeft aan dat de tijd voor de workshop er bijna op zit. “Maar de toekomst is aan u om het in te vullen in uw omgeving”, zegt hij. Minister Schippers van o.a. Gezondheidszorg en preventie zal blij zijn met onze voorbeelden. De eerste lijn staat helaas nog niet te springen om mee te doen omdat het financiële stelsel nog geen rekening houdt met deze mogelijkheden. Toch is een kleine verzekeringmaatschappij in het Westen van het land al overgegaan tot vergoedingen op buurtniveau. Door druk van de consumenten zal dit vaker voorkomen. Ook de gemeenten kunnen deze initiatieven enorm stimuleren. Hij wil graag meewerken en informatie geven. Hij geeft daartoe zijn e-mail adres op:
[email protected]. Hij vertelt nog dat in Doornakkers financiën zijn uitgegeven ten behoeve van de deelnemers tot bedragen van € 3000 per persoon, maar dat was omdat alles moest worden gestart. In een vervolgtraject kunnen veel kosten bespaard worden. Zo kan er een health kiosk opgezet worden waar mensen zelf kunnen meten en daardoor geen dure apparatuur thuis hoeven te hebben. “We hebben geleerd hoe belangrijk het is om in de organisatie ruimte te geven aan een gedegen begeleiding van de eindgebruikers. Het moet kunnen. Als anderen het kunnen, kunt u het ook”, besluit hij.
van dementerende ouderen. Een belangrijke voorwaarde voor provinciale steun is de samenwerking tussen verschillende partijen in een project. Zowel maatschappelijke organisaties, kennisinstituten en het bedrijfsleven moeten erbij betrokken zijn. Essentieel is de deelname van eindgebruikers aan de ontwikkeling en uitvoering van de projecten. Het gaat immers om hún wensen, behoeften en ervaringen. COLOFOON Redactieleden: Hilda van der Plaats Gordana Bogosavac en Cees van Baardewijk (Eindredactie) E-mail redactie:
[email protected] [email protected] Bureau BOOG Stichting Brabantse Organisatie (allochtone) Ouderen Groepen (BOOG) Klokgebouw 196, 5617 AB Eindhoven. Telefoon: 040 - 7878571 ______________________________ Kopij kunt u inleveren: schriftelijk H. v. d. Plaats, Glanerbeek 16, 5032 RL Tilburg of per e-mail:
[email protected] of
[email protected] o.v.v. DE REGENBOOG Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door subsidie van de Provincie Noord-Brabant Kijkt u ook eens op onze website: www.boogbrabant.nl
Meer weten De provincie Noord-Brabant heeft o.a. een artikelenreeks “Slimme Zorg’2011 uitgebracht waarin een aantal aspecten van Slimme Zorg worden belicht. Meer weten? Kijk op: www.brabant.nl/slimme zorg.
Samenwerking in projecten Inmiddels worden zestien concrete projecten ondersteund door de provincie. Denk hierbij aan beeldspraakverbindingen met mantelzorgers, bibliotheek of thuiszorg. Of aan een digitaal dossier voor partners en kinderen
RegenBOOG december 2011/januari 2012
pag.
8
