Janneke van de Rijt. Studentnummer: Opleidinscoördinator: Gery Quak Onderzoeksdocent: Jan Schrurs

Janneke van de Rijt E-mail: [email protected] Studentnummer: 172644 Opleidinscoördinator: Gery Quak Onderzoeksdocent: Jan Schrurs Beek en Donk, 19 juni 2012

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid

Inhoud Voorwoord .............................................................................................................................................. 4 Samenvatting........................................................................................................................................... 5 1. Inleiding ............................................................................................................................................... 6

2.

1.1

Aanleiding voor het onderzoek. .............................................................................................. 6

1.2

Probleemstelling...................................................................................................................... 7

1.3

Doelstelling van het onderzoek ............................................................................................... 7

1.4

Onderzoeksvraag ..................................................................................................................... 7

Theoretisch kader ............................................................................................................................ 8 2.1

Autisme en wonen................................................................................................................... 8

2.2

Uitdagingen van zelfstandig wonen voor jongeren met autisme ........................................... 8

2.3

Taksatieschaal ......................................................................................................................... 8

2.4 Begeleiding voor jongeren met autisme met betrekking tot zelfstandig wonen, is essentieel............................................................................................................................................. 9

3.

4.

5.

2.5

Verduidelijking van de praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden ........................... 10

2.6

Opbouw Woonvaardighedenmap ......................................................................................... 11

Praktijkonderzoek.......................................................................................................................... 12 3.1

Inleiding ................................................................................................................................. 12

3.2

Onderzoeksmethode en onderzoeksgroep ........................................................................... 12

3.3

Dataverzameling.................................................................................................................... 12

3.4

Verwachte resultaten ............................................................................................................ 12

Dataverzameling en analyse.......................................................................................................... 13 4.1

Vragenlijst jongeren met autisme die zelfstandig begeleid wonen ...................................... 13

4.2

Vragenlijst autismebegeleiders ............................................................................................. 14

Data-interpretatie ......................................................................................................................... 15 5.1

Inleiding ................................................................................................................................. 15

5.2

Conclusies .............................................................................................................................. 15

5.2.5 Welke algemene hoge prioritering geven jongeren met autisme aan praktische vaardigheden? ............................................................................................................................... 16 5.2.6 Welke algemene hoge prioritering geven autismebegeleiders aan praktische vaardigheden? ............................................................................................................................... 16 5.2.7 Welke zeer hoge prioritering geven zowel jongeren met autisme als de autismebegeleiders aan de praktische vaardigheden? ................................................................. 16 2


6.

5.3

Slotconclusie .......................................................................................................................... 17

5.4

Kanttekeningen onderzoek ................................................................................................... 17

5.3

Aanbevelingen ....................................................................................................................... 18

5.4

Wat betekent dit voor de praktijk? ....................................................................................... 18

Literatuurlijst ................................................................................................................................. 19 Bijlage 1

Opbouw Woonvaardighedenmap ................................................................................. 20

Bijlage 2

Vragenlijst ...................................................................................................................... 23

Bijlage 3

Score .............................................................................................................................. 28

Bijlage 4

Statische verwerking cliënten ....................................................................................... 29

Bijlage 5

Statische verwerking autismebegeleiders..................................................................... 30

Bijlage 6

Voorbeeld format stappenplannen ............................................................................... 33

3

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid Voorwoord Voor u ligt mijn onderzoeksrapport, dat ik geschreven heb in het kader van de opleiding HBO-Master SEN Autisme-specialist. In dit onderzoeksrapport is te lezen hoe ik tot een antwoord ben gekomen op de vraag hoe ik een Woonvaardighedenmap kan ontwikkelen voor jongeren met autisme, die beschermd/begeleid zelfstandig gaan wonen, waarin de praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden van de Taksatieschaal zijn uitgewerkt in uniforme stappenplannen. Met dank aan: o mijn studiecoach dhr J. Schrurs en mijn “critical friends”, Cynthia en Eva: voor jullie feedback, kritische bevraging en ondersteuning; o Mevr. H. van der Velden: voor het kritisch meekijken bij de neerslag van dit onderzoeksrapport; o Autismebegeleiding: voor het bieden van de mogelijkheid om dit praktijkonderzoek vorm te geven; o De jong volwassenen met autisme en autismebegeleiders: voor de bijdrage die jullie geleverd hebben aan dit praktijkonderzoek; o Mijn persoonlijke omgeving: voor alle steun die zij mij in dit proces gaven.

4

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid Samenvatting Ik ben Janneke van de Rijt en sinds 2008 werkzaam als autismebegeleidster binnen Autismebegeleiding.nl, een particuliere zorgaanbieder, gespecialiseerd in de begeleiding van mensen met een gemiddeld intelligentie en autisme en hun omgeving. Doelstelling van Autismebegeleiding.nl is het bieden van professionele op-maatgemaakte begeleiding vanuit een visie waarbij vraaggestuurde zorg centraal staat. Er was geen uniformiteit in de methodiek van verduidelijking van het aanleren van praktische vaardigheden met betrekking tot het [beschermend/begeleid] zelfstandig wonen voor jongere met autisme. Ook was er geen verzamelplaats waar deze gedeeld konden worden. Dit maakte dat bij mij de vraag terecht kwam deze map te ontwikkelen. Tijdens de oriëntatiefase werd duidelijk dat er tijdens de nieuwe levensfase, de overstap naar het zelfstandig begeleid wonen uitdagingen aan gekoppeld zijn. Het is dan ook van essentieel belang is om begeleiding te bieden tijdens deze overstap, om de kans van slagen zo groot mogelijk te achten. In dit ontwikkelonderzoek is het uiteindelijke doel het ontwikkelen van een Woonvaardighedenmap waarin praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden van de Taksatieschaal zijn uitgewerkt in stappen en stappenplannen. Om een Woonvaardighedenmap te ontwikkelen voor Autismebegeleiding.nl is het belangrijk te inventariseren welke prioriteiten er liggen met betrekking tot de praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden van de Taksatieschaal. Om dit te inventariseren heb ik een vragenlijst opgesteld die ik bij zowel cliënten als autismebegeleiders heb afgenomen, waarin zij aan hebben gegeven welke deelthema’s zij als prioriteit achten. Mijn verwachtingen hierin, dat jongeren voornamelijk laag of zeer laag zullen scoren en een discrepantie tussen de autismebegeleiders en de jongeren is me ontzettend meegevallen. Kijkend naar mijn resultaten wat mijn onderzoek opgeleverd heeft, kan gezegd worden dat de Woonvaardighedenmap gewenst is, startend met de deelthema’s zelfverzorging algemeen, verzorgen woonruimte, administratie, afspraken, contacten aangaan en onderhouden en stress. Dit betekent voor de praktijk dat er gestart is met het ontwikkelen van de Woonvaardighedenmap, met bovenstaande deelthema’s.

5

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid 1. Inleiding 1.1 Aanleiding voor het onderzoek. Sinds september 2009 ben ik werkzaam als autismebegeleidster bij AB.nl. AB.nl werkt nauw samen met AT.nl: 1 een stichting voor diagnostiek en behandeling voor mensen met een Autisme Spectrum Stoornis en AW.nl: een gespecialiseerd bureau voor arbeidstoeleiding en arbeidsbegeleiding voor mensen met ASS. AB.nl is een particulier zorgbureau dat gespecialiseerd is in de begeleiding, advisering en praktische hulpverlening aan kinderen, jongeren en volwassenen met een gemiddelde tot zeer hoge intelligentie en ASS en hun omgeving. 2 De begeleiding vindt plaats bij de cliënt thuis, op school, de stageplaats, het werk, de dagbesteding en in de vrije tijd. AB.nl begeleidt op dit moment ongeveer 400 cliënten in de leeftijd van 4,5 tot 67 jaar. AB.nl heeft een 100-tal medewerkers. Deze medewerkers hebben een fulltime of parttime dienstverband en zijn voor 95% HBO, Post-HBO of academisch opgeleid. Elk individueel cliënt-begeleidingstraject wordt uitgevoerd onder supervisie van een casemanager, waarbij het opstellen en bewaken van het individueel handelingsplan en de inhoudelijke aansturing van de autisme 3 begeleiders valt onder de verantwoordelijkheid van de casemanager. Gedragsdeskundigen zijn [eind]verantwoordelijken. Daarnaast begeleiden gedragsdeskundigen hun eigen cliënten: vaak zijn dat de begeleidingen waarin de aard van de hulpvraag en/of de omgevingsvariabelen en/of de volwassen mensen met autisme de begeleiding meer complex maken. Als autismebegeleidster binnen AB.nl begeleid ik cliënten in de thuissituatie, neem ik deel aan de zaterdagclub, het woonproject en geef ik samen met een gedragsdeskundige vaardigheidstrainingen aan cliënten in de leeftijd van 6 tot 14 jaar. In mijn praktijksituatie bij het woonproject werd duidelijk dat wanneer een cliënt zelfstandig of begeleid/ beschermd gaat wonen, er nieuwe vaardigheden aan bod komen. Met behulp van de afname van de Taksatieschaal werd inzicht verkregen in welke vaardigheden de cliënt reeds bezat en welke vaardigheden hij aangeleerd moest krijgen. Deze vaardigheden werden verder uitgewerkt door de casemanager in het Individueel Handelingplan Wonen in hoofddoelen en subdoelen, waarna de autismebegeleider aan de slag ging. . Al snel bleek dat de autismebegeleiders, ieder voor zich op zijn/haar eigen wijze, telkens het wiel opnieuw aan het uitvinden was. Er was geen uniformiteit in de methodiek van verduidelijking van het aanleren van de vaardigheden en geen verzamelplaats waar alles bij elkaar kwam en deze gedeeld konden worden met anderen. Daarnaast gaven veel collega’s aan dat het lastig was om “klein” te kijken voor wat betreft deze vaardigheden. Hierdoor leken stappenplannen niet te werken en ontstond er zowel bij de autismebegeleider als de cliënt weerstand.

1

Autisme Spectrum Stoornis wordt aangeduid met ASS. De cliënt wordt aangeduid met “hij”; uiteraard kan hier ook “cliënte” en “zij”gelezen worden. 3 Waar gedragsdeskundigen staat kan gelezen worden “orthopedagoog, [ontwikkelings-] [GZ-] psycholoog”. 2

6

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid 1.2

Probleemstelling

Kijkend naar de handelingsverlegenheid is er vanuit het project Wonen het verzoek gekomen om te komen tot ontwikkeling van een “Woonvaardighedenmap”, waarin praktische vaardigheden verduidelijkt worden en uitgewerkt zijn in stappen en stappenplannen. Op deze manier kan de autismebegeleider beschikken over een stappenplan wat individueel op maat gemaakt kan worden voor iedere cliënt. Met behulp van deze stappenplannen, beschikt de autismebegeleider over materiaal wat ingezet kan worden om de praktische vaardigheden te ontwikkelen en te verbeteren.

1.3

Doelstelling van het onderzoek

Om in beeld te brengen wat een cliënt al wel/niet aan vaardigheden op verschillende aandachtsgebieden bezit, wordt in onze organisatie de Taksatieschaal afgenomen. De Taksatieschaal brengt tevens in beeld de verwachte steunstructuur die de cliënt nodig zal hebben om deze vaardigheden te leren c.q. te behouden. Vanuit de Taksatieschaal worden de vaardigheden, omgezet in doelen in het Individueel HandelingsPlan 4 Wonen . Er is er voor gekozen om de vaardigheden te verduidelijken en via stappenplannen in te trainen. Het doel van dit onderzoek is daarom te komen tot het ontwikkelen van een Woonvaardighedenmap waarin praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden van de Taksatieschaal zijn uitgewerkt in stappen en stappenplannen.

1.4

Onderzoeksvraag

Om de probleemstelling verder te kunnen onderzoeken heb ik de volgende onderzoeksvraag en deelvragen opgesteld: “ Hoe ontwikkel ik een Woonvaardighedenmap voor jongeren met autisme, die [beschermd/begeleid] 5 zelfstandig gaan wonen, waarin de praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden van de Taksatieschaal zijn uitgewerkt in uniforme stappenplannen?” Mijn deelvragen hierbij zijn: o Wat zijn de uitdagingen voor zelfstandig wonen voor jongeren met autisme? o Waar richt de Taksatieschaal zich op? o Waarom is begeleiding voor jongeren met autisme met betrekking tot zelfstandig wonen zo essentieel? o Hoe kan de verduidelijking van de praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden vorm gegeven worden? o Welke prioritering geven autismebegeleiders aan praktische vaardigheden? o Welke prioritering geven jongeren met autisme aan praktische vaardigheden?

4 5

Afgekort tot IHP Wonen. Afgekort tot zelfstandig wonen.

7

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid 2.

Theoretisch kader

2.1

Autisme en wonen

Jongeren zonder autisme passen vaardigheden die ze op het ene levensgebied in een bepaalde situatie geleerd hebben meestal zonder al te veel problemen toe op andere levensgebieden en in andere situaties. Voor jongeren met autisme is het moeilijk een verband te zien tussen verschillende activiteiten. Zij hebben daardoor moeite om vaardigheden in vergelijkbare situaties toe te passen. Wonen betekent voor iedere jongere met autisme iets anders. Vaak hebben zij hun levenlang ondersteuning nodig, ook bij wonen. 2.2 Uitdagingen van zelfstandig wonen voor jongeren met autisme Jongeren met autisme staan voor dezelfde ontwikkelingstaken als jongeren zonder autisme. Het volbrengen van die ontwikkelingstaken en het zich eigen maken van de daaruit voortvloeiende vaardigheden verlopen minder vanzelfsprekend. De hoeveelheid veranderingen die plaats vindt wanneer de jongere met autisme zelfstandig gaat wonen, kan leiden tot extreme gevoelens van onveiligheid, onzekerheid en angst en ingrijpende gevolgen hebben voor hun gedrag. TEACHH benoemt eveneens de impact die veranderingen hebben op mensen met autisme. “We have long recognized that introducing or changing too many variables at the same time is ineffective at best, and at worst overwhelming for people with ASD. For example, rather than going to a new place to play a new game with a new person, the TEACCH approach would be te keep two of 6 those elements familiar, while introducing one new element”. Wanneer jongeren met autisme het overzicht kwijt raken, kunnen zij angstig worden en in paniek raken en de situatie zo gaan beïnvloeden dat ze zich niet meer angstig hoeven te voelen. Volgens Heykoop (1995) is dit een duidelijke reactie om zichzelf te beschermen. “juist in deze fase zien we dan naar buiten gerichte reacties: agressie of juist naar binnen gerichte 7 reacties: depressies, die beiden vormen van beïnvloeding zijn in een situatie waarin de angst toeslaat”. Havighurst stelt dat de menselijke levensloop wordt gekenmerkt door het vervullen van opdrachten die in zekere zin specifiek zijn voor de opeenvolgende levenstijdperken. Hij spreekt van ontwikkelingstaken. Alle personen, met en zonder autisme komen telkens in een bepaalde nieuwe levensfase terecht waarbij ze 8 telkens aan nieuwe ontwikkelingstaken moeten voldoen . Èèn zo’n belangrijke nieuwe levensfase is het zelfstandig wonen. Zelfstandig wonen brengt veranderingen in dagbesteding, besteding van de vrije tijd en dagelijkse routines. 9

Voor iemand met autisme betekent zelfstandig wonen dat hij voor nieuwe uitdagingen komt te staan. Uitdagingen voor wat betreft het aanleren van vaardigheden, het ontwikkelen van nieuwe routines en zoeken. naar nieuw evenwicht op het gebied van zelfredzaamheid, administratie en financiën, dagbesteding en sociale contacten. 2.3

Taksatieschaal

Jongeren met autisme zijn allemaal erg verschillend voor wat betreft hun ondersteuningsbehoefte. Om iemand met autisme goed te kunnen ondersteunen is individueel maatwerk nodig, aangepast aan zijn tempo, mogelijkheden en behoeften. Om de juiste ondersteuningsbehoefte te kunnen leveren is het noodzakelijk om dit exact in beeld te brengen. De Taksatieschaal is een hulpmiddel om in kaart te brengen welke vaardigheden op de aandachtsgebieden, de jongeren met autisme al beheersen, of nog niet [helemaal] beheersen.

6

Mesibov, G.B. & Shea, V. & Schopler, E. 2004, pag. 72 J. Schrurs, 2009 pag. 21 8 Mönks en Knoers, 2004, pag. 15 9 Waar hij staat kan ook zij gelezen worden. 7

8

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid De Taksatieschaal bestaat uit een vragenlijst, die praktische, verstandelijke en sociaal-emotionele vaardigheden in beeld brengt op een groot aantal levensgebieden. Voor wat betreft het zelfstandig wonen betreft het de volgende aandachtsgebieden: 1. Persoonlijke sfeer: bijv. persoonlijke verzorging, eigen gezondheid bewaken, hulp in kunnen roepen. 2.Huishoudelijke sfeer: bijv. maaltijden verzorgen, oven bedienen, kleding opbergen. 3.In de maatschappij: bijv. veilig gedrag in het verkeer, boodschappen doen, weten wat duur/goedkoop is. 4. Verstandelijke vaardigheden: bijv. verantwoord omgaan met geld, tijdsbesef hebben, afspraken maken. 5. Persoonlijke vaardigheden: bijv. telefoon beantwoorden, gevolgen van eigen gedrag/keuzes overzien, familiecontacten onderhouden. 6. Individuele kenmerken: bijv. verslavingsgevoelig, onthouden van afspraken, wekelijkse bezigheden overzien. 7. Sociaal functioneren: bijv. aangaan en onderhouden van contacten, anderen helpen, gevoelens delen. 8. Gedrag: bijv. lichamelijke klachten, zich zorgen maken, lusteloosheid. Wanneer gezocht wordt naar een nieuwe woonomgeving is het belangrijk dat helderheid bestaat hoe veilig deze woonomgeving moet zijn. Met de Taksatieschaal kan men gericht gaan kijken naar de aandachtsgebieden, om vandaar uit te bepalen welke steunstructuur noodzakelijk is. De steunstructuur wordt weergegeven op een schaal van 0 (24-uurs begeleiding voorwaardelijk) tot 8 (begeleiding op afstand). Met de steunstructuur wordt het vangnet veilig gesteld voor zowel de jongere met autisme als de begeleider. Indien de steunstructuur niet goed op elkaar is afgestemd, zijn beide partijen onvoldoende in staat de situatie goed aan te sturen en daardoor beheersbaar te houden. Dit kan als gevolg hebben, enerzijds dat de jongere met autisme zich niet veilig genoeg acht, anderzijds dat de begeleider niet goed aan kan sluiten bij datgene wat de jongere met autisme nodig heeft. 2.4

Begeleiding voor jongeren met autisme met betrekking tot zelfstandig wonen, is essentieel

Jongeren met autisme behoeven een op maat gemaakte benadering met betrekking tot het begeleiden. Het begeleiden van mensen met autisme behoeft levensloopbegeleiding, doordat transitiemomenten niet vanzelf verlopen. Levensloopbegeleiding is een vorm van preventief werken. Het bestaat uit het continu monitoren en het begeleiden van iedere fase van het leven. Juist bij overgangsfases van de ene levensfase naar de andere is goede begeleiding voorwaardelijk: deze transitiemomenten verlopen vaak niet vanzelf. Bij zelfstandig wonen moeten dagelijkse routines op velerlei gebied [zelfverzorging, huishoudelijke taken etc.] vervangen worden door nieuwe routines. Moeilijkheden op het gebied van centrale coherentie, executief functioneren en de theory of mind maken dat jongeren met autisme meer moeite hebben om vaardigheden te leren, overzicht te houden en zich een bepaalde regelmaat op te leggen. Schrurs (2009) zegt dat jongeren met autisme in de levensfase richting/tijdens zelfstandig wonen, voor extra problemen zullen komen te staan: “Enerzijds het autisme, anderzijds hun cognitieve stijl zorgt ervoor dat zij moeite hebben met het integreren van nieuwe ervaringen, inschatten van gevoelens en het aangaan van nieuwe uitdagingen en veranderingen. Het feit dat het volbrengen van de ontwikkelingstaken en het zich eigen maken van de daarbij horende vaardigheden niet altijd even soepel verloopt, lijkt de jongere zich niet altijd .10 bewust van” De Gezondheidsraad (2009) stelt dat: “een ontregeling in één van de domeinen (wonen, werk, vrije tijd, vriendschappen, relaties en 11 zorgarrangementen) kan van invloed zijn op de stabiliteit in een ander domein.” Voor iemand met autisme kunnen deze veranderingen leiden tot extremere gevoelens van onveiligheid, onzekerheid en angst en ingrijpende gevolgen voor hun gedrag hebben. 10 11

Schrurs, J. (2009). Psycho-educatie bij personen met Autisme Spectrum Stoornissen. Wat zeg je van jezelf? Autisme, een levenlang anders, 2009, p. 32

9

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid Om de kans van slagen zo groot mogelijk te maken is het van essentieel belang dat individuele begeleiding geboden wordt op alle aandachtsgebieden om de jongere met autisme zo zelfstandig mogelijk te laten wonen.

2.5

Verduidelijking van de praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden

De Taksatieschaal vormt binnen onze organisatie de basis van het IHP Wonen, waarin de aandachtsgebieden en de daarbij behorende steunstructuur uitgewerkt worden in deelgebieden. In het IHP Wonen worden doelen van begeleiding uitgewerkt rondom de praktische vaardigheden, die gekoppeld zijn aan deze deelgebieden. Begeleiding Als we kijken naar de letterlijke betekenis van het woord begeleiden dan omschrijft Van Dale begeleiden als ‘op weg vergezellen’; ‘met een tweede partij [een [ander] instrument] harmonisch ondersteunen’; ‘samengaan met’. Dit laatste kan voor pedagogisch begeleiden gelden. Ook de eerste omschrijving kan worden gebruikt. 12 Opvoeden is immers samen op weg zijn. ‘Begeleider’ wordt door Van Dale gedefinieerd als ‘die vergezelt’.” Als definitie van begeleiden van jongeren met autisme die begeleid zelfstandig gaan wonen ga ik uit van een samen op weg gaan waarbij de begeleider aansluit bij de jongere met autisme en bij datgene wat hij nodig heeft op zijn weg daar naar toe. Verduidelijking De methode Structured Teaching van TEACCH maakt gebruik van ondersteunende communicatie om de omgeving aan te passen op een persoon met autisme, o.a. vanuit hun behoefte aan structuur en 13 visuele/ geschreven informatie. Deze duidelijkheid, overzicht en voorspelbaarheid kan geboden worden door middel van verduidelijking rondom ruimte, tijd en activiteit die aangeboden wordt van de Structured Teaching. Enerzijds worden ruimte, tijd en activiteit visueel verduidelijkt., anderzijds worden ruimte, tijd en activiteit concreet gemaakt door deze inzichtelijk, overzichtelijk en voorspelbaar te maken. Het gebruik van vaste routines, standaardprocedures, orde en regelmaat biedt een ander handvat om voorspelbaarheid te ervaren 14 naast visuele verduidelijking. De visuele verduidelijking kan vorm gegeven worden door middel van verschillende overzichten. Vormen van deze overzichten kunnen zijn: o werkschema: “Een werkschema is een schema dat het aantal af te werken taken aangeeft”. “Een 15 werkschema geeft visuele antwoorden op de vraag: HOELANG doe ik een activiteit? ”. o dagschema: Een visueel dagschema is georganiseerde informatie over toekomstige gebeurtenissen en 16 verwachtingen. “Een dagschema geeft visuele antwoorden op de vragen: Waar en Wanneer doe ik 17 een activiteit?” o werkorganisatie: Werkorganisatie heeft betrekking op het ‘hoe’ van een taak; hoe wordt de taak 18 georganiseerd. Belangrijk bij de invulling van de overzichten is dat de communicatievorm moet passen bij de jongere met autisme zodat deze begrijpt wat er van hem verwacht wordt. Er zijn verschillende vormen mogelijk: 19 voorwerpen, foto’s, tekeningen, woordbeelden en geschreven taal.

12

Van Dale in Kok, 1992, p.37 - 38 Mesibovet al, 2006 14 Mesibovet al, 2006 15 Peeters, 2009, 65 en 118 16 Mesibov, Shea & Schopler, 2005 17 Peeters, 2009, 118 18 Peeters, 2009, 66 19 Vermeulen P, 2008 13

10

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid Kijkend naar onze doelgroep jongeren met autisme die zelfstandig gaan wonen, kan gezegd worden dat met betrekking tot verduidelijking van de praktische vaardigheden met name gebruik zal worden gemaakt van geschreven taal. Dit maakt dat ik gekomen ben tot het uitwerken van de praktische vaardigheden in stappenplannen, en deze te verzamelen in de Woonvaardighedenmap. De Woonvaardighedenmap bevat informatie over praktische woonvaardigheden op een gestructureerde en samenhangende manier en is flexibel in te zetten. Flexibel omdat er alleen in de Woonvaardighedenmap gestopt wordt wat de jongere met autisme of de woonbegeleider belangrijk vindt. Flexibel omdat de map rustig opgebouwd kan worden en zowel individueel als groepsgewijs gebruikt kan worden. 2.6

Opbouw Woonvaardighedenmap

De Woonvaardighedenmap is opgebouwd uit 8 delen met hoofdthema’s en deelthema’s. De hoofdthema’s zijn gekoppeld aan de Taksatieschaal. In de deelthema’s worden onderwerpen of vragen beantwoord waarmee de jongere met autisme moeite kan hebben. De volgende hoofdthema’s worden behandeld: Thema 1: Persoonlijke sfeer Thema 2: Huishoudelijke sfeer: Thema 3: In de maatschappij Thema 4: Verstandelijke vaardigheden Thema 5: Persoonlijke vaardigheden Thema 6: Individuele kenmerken Thema 7: Sociaal functioneren Thema 8: Gedrag Elke hoofdthema begint met een eigen inhoudspagina. Op deze inhoudspagina worden de stappenplannen aangekruist die in de Woonvaardighedenmap worden opgenomen voor de betreffende jongere met autisme. Voor het volledige overzicht met betrekking tot de inhoud van de Woonvaardighedenmap, verwijs ik u door naar bijlage 1.

11


Praktijkonderzoek.

3.1

Inleiding

In dit hoofdstuk beschrijf ik de onderzoeksmethode die ik gebruikt heb, de keuze en verantwoording van de onderzoeksinstrumenten, de onderzoeksgroep en de manier waarop de data verzameld en geanalyseerd zijn.

3.2 Onderzoeksmethode en onderzoeksgroep In dit ontwikkelonderzoek is het uiteindelijke doel het ontwikkelen van een Woonvaardighedenmap waarin praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden van de Taksatieschaal zijn uitgewerkt in stappen en stappenplannen. Om een Woonvaardighedenmap te ontwikkelen voor Autismebegeleiding.nl is het belangrijk te inventariseren welke prioriteiten er liggen met betrekking tot de praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden van de Taksatieschaal. Om vast te stellen welke deelgebieden met betrekking tot zelfstandig wonen prioriteiten hebben heb ik een vragenlijst [zie bijlage 2] opgesteld. Ik heb 7 autismebegeleiders en 7 bewoners van een woonproject van AB.nl bevraagd. De vragenlijst bij de bewoners zijn semigestructureerd afgenomen, waardoor nagegaan kan worden of zij de vragen interpreteren zoals ik ze ook daadwerkelijk bedoel. De autismebegeleiders hebben allen de vragenlijst individueel ingevuld. 3.3

Dataverzameling

Opbouw: De vragenlijst bestaat uit de vaardigheden die gekoppeld zijn aan de hoofdthema’s die voortkomen vanuit de Taksatieschaal. Deze hoofdthema’s zijn onderverdeeld in deelthema’s. In de deelthema’s worden onderwerpen of vragen beantwoordt waarmee de jongere met autisme moeite kan hebben. Score: Ik heb gekozen voor een 4-puntsschaal. Een score 1 of 2 geeft aan dat de autismebegeleider/cliënt vindt dat het deelthema wel een hoge prioriteit heeft. Een score 3 of 4 geeft aan dat de autismebegeleider/cliënt vindt dat het deelthema geen hoge prioriteit heeft. [zie bijlage 3] Uitslag: De scores van de autismebegeleiders en cliënten heb ik apart verzameld in twee Excelbestanden met de turftabellen, onderverdeel in de aandachtsgebieden van de Taksatieschaal. In dit overzicht heb ik per vraag geturfd hoeveel autismebegeleiders en cliënten een omgerekende score 1, 2, 3 of 4 ingevuld hebben. [zie bijlagen]. Hierop heb ik een statische verwerkingen toegepast: o Een verwerking met het percentueel aantal autismebegeleiders en cliënten dat op de genormeerde waarden gescoord heeft. [zie bijlage 4 en 5] Uiteindelijk heb ik de keuze gemaakt om de percentuele scores te analyseren. Er is sprake van prioriteit wanneer 57,2% of meer score 1 of 2 is aangegeven.

3.4

Verwachte resultaten

Momenteel ben ik zelf werkzaam in een woonproject, vanuit onze organisatie. Uit eigen ervaring verwacht ik dan ook dat de jongeren met autisme veel van de deelthema’s aan zullen geven als prioriteit laag of zeer laag. In het woonproject is het merkbaar dat de jongeren het lastig vinden om hulp te accepteren m.b.t. de praktische vaardigheden vanuit het woonteam. Daarnaast verwacht ik dat er een grote discrepantie zal zitten in hetgeen wat de autismebegeleiders en de jongeren aan zullen geven als prioriteit.

12


Dataverzameling en analyse

4.1

Vragenlijst jongeren met autisme die zelfstandig begeleid wonen

Figuur 1:

Percentuele verdeling normscores prioriteit deelthema’s Woonvaardighedenmap Score 1-2: Score 3-4:

Prioriteit hoog Prioriteit laag

Deelthema Persoonlijke hygiëne algemeen Persoonlijke hygiëne vrouw Persoonlijk hygiëne man Zelfverzorging algemeen Verzorgen woonruimte Boodschappen doen Maaltijd bereiden Kleding verzorgen Zelfstandig reizen Openbare gelegenheden Administratie Financiën Gesprek voeren Afspraken Seksuele handelingen Contacten aangaan en onderhouden Hulp vragen en aanbieden Agressie Stress

Score 1 – 2 28,6 % 28,6% 14,3% 85,8% 71,5% 57,2% 57,2% 28,6% 28,6% 71,5% 85,8% 42,9% 57,2% 85,8% 28,6% 71,5% 42,9% 28,6% 71,5%

Score 3 – 4 71,5% 71,5% 85,8% 14,3% 28,6% 42,9% 42,9% 71,5% 71,5% 28,6% 14,3% 57,2% 42,9% 14,3% 71,5% 28,6% 57,2% 71,5% 28,6%

Analyse figuur 1: Na analyse blijkt dat cliënten prioriteit achten met betrekking tot de volgende deelthema’s: o Zelfverzorging algemeen o Verzorgen woonruimte o Boodschappen doen o Maaltijden bereiden o Openbare gelegenheden o Administratie o Gesprek voeren o Afspraken o Contacten aangaan en onderhouden o Stress De cliënten vinden dat de overige onderdelen geen prioriteit hebben.

13


Vragenlijst autismebegeleiders

Figuur 2:

Percentuele verdeling normscores prioriteit deelthema’s Woonvaardighedenmap Score 1-2: Score 3-4:

Prioriteit hoog Prioriteit laag

Deelthema Persoonlijke hygiëne algemeen Persoonlijke hygiëne vrouw Persoonlijk hygiëne man Zelfverzorging algemeen Verzorgen woonruimte Boodschappen doen Maaltijd bereiden Kleding verzorgen Zelfstandig reizen Openbare gelegenheden Administratie Financiën Gesprek voeren Afspraken Seksuele handelingen Contacten aangaan en onderhouden Hulp vragen en aanbieden Agressie Stress

Score 1 – 2 85,8% 71,5% 57,2% 71,5% 71,5% 57,2% 71,5% 85,8% 85,8% 42,9% 100,1% 100,1% 57,2% 100,1% 42,9% 85,8% 71,5% 57,2% 71,5%

Score 1 - 2 14,3% 28,6% 42,9% 28,6% 28,6% 42,9% 28,6% 14,3% 14,3% 57,2% 0% 0% 42,9% 0% 57,2% 14,3% 28,6% 42,9% 28,6%

Analyse figuur 2: Na analyse blijkt dat autismebegeleiders prioriteit achten met betrekking tot de volgende deelthema’s: o Persoonlijke hygiëne algemeen o Persoonlijke hygiëne vrouw o Persoonlijke hygiëne man o Zelfverzorging algemeen o Verzorgen woonruimte o Boodschappen doen o Maaltijden bereiden o Kleding verzorgen o Zelfstandig reizen o Administratie o Financiën o Gesprek voeren o Afspraken o Contacten aangaan en onderhouden o Hulp vragen en aanbieden o Agressie o Stress De autismebegeleiders vinden dat de overige onderdelen geen prioriteit hebben.

14


Data-interpretatie

5.1 Inleiding In hoofdstuk 1 is de volgende probleemstelling geformuleerd: Kijkend naar de handelingsverlegenheid is er vanuit het project Wonen het verzoek gekomen om te komen tot ontwikkeling van een “Woonvaardighedenmap”, waarin praktische vaardigheden verduidelijkt worden en uitgewerkt zijn in stappen en stappenplannen. Op deze manier kan de autismebegeleider beschikken over een stappenplan wat individueel op maat gemaakt kan worden voor iedere cliënt. Om dit te onderzoeken heb ik mezelf de volgende onderzoeksvraag gesteld: “ Hoe ontwikkel ik een Woonvaardighedenmap voor jongeren met autisme, die [beschermd/begeleid] zelfstandig gaan wonen, waarin de praktische vaardigheden vanuit de deelgebieden van de Taksatieschaal zijn uitgewerkt in uniforme stappenplannen?” In hoofdstuk 2 heb ik de literatuur bestudeerd en verwerkt. In hoofdstuk 3 heb ik de onderzoeksmethode, de keuze en verantwoording van het onderzoeksinstrument, de onderzoeksgroep en de manier waarop de data verzameld en geanalyseerd zijn beschreven. In hoofdstuk 4 zijn alle data verwerkt en geanalyseerd. Vanuit die basis wil ik in dit hoofdstuk de relatie leggen tussen de onderzoeksvragen, de deelvragen, de bestudeerde literatuur en de verzamelde data. 5.2

Conclusies

Voor iemand met autisme betekent zelfstandig wonen dat hij voor nieuwe uitdagingen komt te staan. Uitdagingen voor wat betreft het aanleren van vaardigheden, het ontwikkelen van nieuwe routines en zoeken naar nieuw evenwicht op het gebied van zelfredzaamheid, administratie en financiën, dagbesteding en sociale contacten. Wanneer gezocht wordt naar een nieuwe woonomgeving is het belangrijk dat helderheid bestaat hoe veilig deze woonomgeving moet zijn. Met de Taksatieschaal kan men gericht gaan kijken naar de aandachtsgebieden, om vandaar uit te bepalen welke steunstructuur noodzakelijk is. De steunstructuur wordt weergegeven op een schaal van 0 (24-uurs begeleiding voorwaardelijk) tot 8 (begeleiding op afstand). Met de steunstructuur wordt het vangnet veilig gesteld voor zowel de jongere met autisme als de begeleider. Indien de steunstructuur niet goed op elkaar is afgestemd, zijn beide partijen onvoldoende in staat de situatie goed aan te sturen en daardoor beheersbaar te houden. Dit kan als gevolg hebben, enerzijds dat de jongere met autisme zich niet veilig genoeg acht, anderzijds dat de begeleider niet goed aan kan sluiten bij datgene wat de jongere met autisme nodig heeft. Om de kans van slagen zo groot mogelijk te maken is het van essentieel belang dat individuele begeleiding geboden wordt op alle aandachtsgebieden om de jongere met autisme zo zelfstandig mogelijk te laten wonen. Kijkend naar onze doelgroep jongeren met autisme die zelfstandig gaan wonen, kan gezegd worden dat met betrekking tot verduidelijking van de praktische vaardigheden met name gebruik zal worden gemaakt van geschreven taal. Dit maakt dat ik gekomen ben tot het uitwerken van de praktische vaardigheden in stappenplannen, en deze te verzamelen in de Woonvaardighedenmap. De Woonvaardighedenmap bevat informatie over praktische woonvaardigheden op een gestructureerde en samenhangende manier en is flexibel in te zetten. Flexibel omdat er alleen in de Woonvaardighedenmap gestopt wordt wat de jongere met autisme of de woonbegeleider belangrijk vindt. Flexibel omdat de map rustig opgebouwd kan worden en zowel individueel als groepsgewijs gebruikt kan worden. Kijkend naar mijn verwachtingen voordat ik van start ging met het praktijkonderzoek, kan gezegd worden dat mijn verwachtingen niet kloppend zijn met de gegevens die uit de vragenlijst is gekomen.

15

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid 5.2.5 Welke algemene hoge prioritering geven jongeren met autisme aan praktische vaardigheden? Aan de hand van de gegevens van de vragenlijst waarbij de jongeren met autisme bevraagd zijn op de prioritering met betrekking tot de praktische vaardigheden ben ik gekomen tot de volgende conclusies: o o o o o o o o o o

Zelfverzorging algemeen achten de jongeren als prioriteit Verzorgen woonruimte achten de jongeren als prioriteit Boodschappen doen achten de jongeren als prioriteit Maaltijden bereiden achten de jongeren als prioriteit Openbare gelegenheden achten de jongeren als prioriteit Administratie achten de jongeren als prioriteit Gesprek voeren achten de jongeren als prioriteit Afspraken achten de jongeren als prioriteit Contacten aangaan en onderhouden achten de jongeren als prioriteit Stress achten de jongeren als prioriteit

5.2.6 Welke algemene hoge prioritering geven autismebegeleiders aan praktische vaardigheden? Aan de hand van de gegevens van de vragenlijst waarbij de autismebegeleiders bevraagd zijn op de prioritering met betrekking tot de praktische vaardigheden ben ik gekomen tot de volgende conclusies: o o o o o o o o o o o o o o o o o

Persoonlijke hygiëne algemeen achten de autismebegeleiders als prioriteit Persoonlijke hygiëne vrouw achten de autismebegeleiders als prioriteit Persoonlijke hygiëne man achten de autismebegeleiders als prioriteit Zelfverzorging algemeen achten de autismebegeleiders als prioriteit Verzorgen woonruimte achten de autismebegeleiders als prioriteit Boodschappen doen achten de autismebegeleiders als prioriteit Maaltijden bereiden achten de autismebegeleiders als prioriteit Kleding verzorgen achten de autismebegeleiders als prioriteit Zelfstandig reizen achten de autismebegeleiders als prioriteit Administratie achten de autismebegeleiders als prioriteit Financiën achten de autismebegeleiders als prioriteit Gesprek voeren achten de autismebegeleiders als prioriteit Afspraken achten de autismebegeleiders als prioriteit Contacten aangaan en onderhouden achten de autismebegeleiders als prioriteit Hulp vragen en aanbieden achten de autismebegeleiders als prioriteit Agressie achten de autismebegeleiders als prioriteit Stress achten de autismebegeleiders als prioriteit

5.2.7 Welke zeer hoge prioritering geven zowel jongeren met autisme als de autismebegeleiders aan de praktische vaardigheden? Aan de hand van de gegevens van de vragenlijst waarbij de jongeren met autisme als de autismebegeleiders bevraagd zijn op de zeer hoge prioritering met betrekking tot de praktische vaardigheden ben ik gekomen tot de volgende conclusies: o o o o o o

Zelfverzorging algemeen achten zowel de jongeren met autisme als de autismebegeleiders als zeer hoge prioriteit Verzorgen woonruimte achten zowel de jongeren met autisme als de autismebegeleiders als zeer hoge prioriteit Administratie achten zowel de jongeren met autisme als de autismebegeleiders als zeer hoge prioriteit Afspraken achten zowel de jongeren met autisme als de autismebegeleiders als zeer hoge prioriteit Contacten aangaan en onderhouden achten zowel de jongeren met autisme als de autismebegeleiders als zeer hoge prioriteit Stress achten zowel de jongeren met autisme als de autismebegeleiders als zeer hoge prioriteit

16


Slotconclusie

“Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid”. Mensen met autisme die op het punt staan om zelfstandig te gaan wonen, komen voor nieuwe uitdagingen te staan. Op het moment dat wij autismebegeleiders in staat zijn om de jongeren met autisme te laten wortelen in de basis, zullen zij in staat zijn om vervolgens te groeien in zelfstandigheid. Het ontwikkelen van deze Woonvaardighedenmap zal voor autismebegeleiders en jongeren met autisme een hulpmiddel zijn om ook daadwerkelijk te kunnen wortelen in de basis, om van daar uit te kunnen gaan groeien en de wortels steeds steviger te maken wat hen weer groter maakt wat betreft de zelfstandigheid. In dit gehele proces zal de autismebegeleider de jongere met autisme mee moeten nemen in de stappen die gezet gaan worden om de wortels te laten groeien. De autismebegeleider zal daarom samen met de jongere met autisme de stappenplannen uit de Woonvaardighedenmap op maat moeten maken, zodat deze aansluit bij de behoefte van deze jongeren. Aan de hand van de prioritering heb ik een start gemaakt met de Woonvaardighedenmap en ben ik aan de slag gegaan door een aantal deelthema’s uit te werken in stappenplannen [zie bijlage 6]. Dit proces zal niet stoppen na dit onderzoek, maar zal in het woonteam verder uitgewerkt gaan worden.

5.4

Kanttekeningen onderzoek

Op basis van mijn onderzoek en bovengenoemde resultaten en conclusies wil ik toch een aantal kanttekeningen plaatsen. Kijkend naar mijn onderzoeksgroep kan gezegd worden dat deze bestaat uit zeven cliënten en zeven autismebegeleiders. Hierbij is geen rekening gehouden met man – vrouw verhouding. Deze onderzoeksgroep is dus niet dermate groot, waardoor bij een volgend soortgelijk onderzoek waarbij gebruik gemaakt wordt van een grotere onderzoeksgroep, mogelijk wel rekening houdend met de man – vrouw verhouding, de resultaten mogelijk anders kunnen zijn. De onderzoeksgroep heeft momenteel een vragenlijst ingevuld, waarbij enerzijds gebruik gemaakt wordt van de vaardigheid verbeelding, wat voor mensen met autisme lastig kan zijn. Anderzijds kan dit ook betekenen dat je nuttige informatie mist, omdat je niet in gesprek gaat met de jongeren en autismebegeleiders. Mogelijk dat wanneer er gebruik gemaakt wordt bij een aanvullend onderzoek van een interview, hierdoor andere resultaten uit voort kunnen komen.

17


Aanbevelingen

Om verdere ontwikkeling mogelijk te maken ben ik gekomen tot de volgende aanbevelingen: Aanbeveling 1: Door de afname van de Taksatieschaal wordt helder welke vaardigheden de jongere met autisme [nog] niet bezit en kunnen de betreffende onderdelen van de Woonvaardighedenmap worden ingezet. Zo ontstaat de persoonlijke Woonvaardighedenmap voor iedere jongere met autisme. Aanbeveling 2: De Woonvaardighedenmap bevat uniforme stappenplannen, die vervolgens samen met de jongere met autisme en de autismebegeleider op maat gemaakt moeten worden voor iedere jongere met autisme. Aanbeveling 3: De stappenplannen zullen vervolgens ingeoefend moeten worden en daar waar nodig opnieuw bijgesteld moeten worden. Aanbeveling 4: De Woonvaardighedenmap is een werkdocument en daardoor voortdurend aan verandering onderhevig.

5.4 Wat betekent dit voor de praktijk? De Woonvaardighedenmap is voor zowel de autismebegeleiders als jongeren met autisme een hulpmiddel dat ingezet kan worden zodra een jongeren met autisme op het punt staat om zelfstandig te gaan wonen. De Woonvaardighedenmap bevat informatie over praktische woonvaardigheden op een gestructureerde en samenhangende manier en is flexibel in te zetten. Flexibel omdat er alleen in de Woonvaardighedenmap gestopt wordt wat de jongere met autisme of de woonbegeleider belangrijk vindt. Flexibel omdat de map rustig opgebouwd kan worden en zowel individueel als groepsgewijs gebruikt kan worden. Voor nu betekent dit dat er al een aantal stappenplannen gemaakt zijn, op het gebied van het verzorgen van de woonruimte en deze al in onze organisatie in gebruik zijn. Na het afronden van dit onderzoek, zal de Woonvaardighedenmap op alle deelthema’s verder uitgewerkt worden.

18


Literatuurlijst

Bogdashina, O. (2008). Waarneming en zintuiglijke ervaringen bij mensen met Autisme en Aspergersyndroom: Verschillende ervaringen, verschillende werelden. Antwerpen-Apeldoorn: Uitgeverij Garant. Harinck, F. (2007). Basisprincipes praktijkonderzoek. Antwerpen - Apeldoorn: Uitgeverij Garant. Hilhorst, T en Mous, T (2005). Woonbegeleiding. Arnhem: Uitgeverij Angerenstein. Keesom, J & Nieuwenhuis, R. (2009). Wonen met autisme. Een uitgave van de RIBW Alliantie in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Autisme en het Dr. Leo Kannerhuis. Kok J.F.W. [1992]. Opvoeden als beroep, Een inleiding voor opvoeders en leraren, Soest: Uitgeverij Nelissen Mesibov, G. B., Shea, V., & Schopler, E. (2006). The TEACCH Approach To Autism Spectrum Disorders. New York: Uitgeverij Springer Science + Business Media, LLC. Migchelbrink, F. (2009). Praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn. Amsterdam: Uitgeverij SWP. Noens, I. en I. van Berckelaer-Onnes (2002) Communicatie bij mensen met autisme en een verstandelijke beperking: van inzicht naar interventie. Nederlands Tijdschrift voor Zorg aan verstandelijk gehandicapten 28 (4), 212-225. Van der Gaag, Dr R.J (1996). Communicatie. Engagement. Peeters, T. (1995). AUTISME Van begrijpen tot begeleiden. Antwerpen-Baarn: Uitgeverij Hadewijch Reintjes, B. (2011). Handboek Taksatieschaal. Vermeulen, P. (2008). Over autisme & communicatie. Berghem: Uitgeverij EPO Gezondheidsraad (2009). Autismespectrumstoornissen: een leven lang anders. Den Haag: Gezondheidsraad. Schrurs, J. (2009). Psycho-educatie bij personen met Autisme Spectrum Stoornissen. Meijel: Uitgeverij VIA. Mönks en Knoers (2005). Ontwikkelingspsychologie: Inleiding tot verschillende deelgebieden. Uitgeverij van Gorcum

19

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid Bijlage 1

Opbouw Woonvaardighedenmap

Hoofdthema Deel 1 Persoonlijke sfeer

Deelthema

Stappenplan

1.1 Persoonlijke hygiëne algemeen

1.1.1 Tanden poetsen 1.1.2 Aankleden 1.1.3 Gezicht wassen 1.1.4 Douchen 1.1.5 Haren wassen 1.1.6 Haren kammen 1.1.7 Nagels knippen

1.2 Persoonlijke hygiëne vrouw

1.2.1 Mezelf wassen 1.2.2 Benen scheren 1.2.3 Oksels scheren 1.2.4 Schaamstreek scheren 1.2.5 Menstruatie 1.2.6 Make-up verwijderen 1.2.7 Toilet bezoek

1.3 Persoonlijke hygiëne man

1.3.1 Mezelf wassen 1.3.2 Gezicht scheren 1.3.3 Toilet bezoek

1.4 Zelfverzorging algemeen

1.4.1 Medicijnen aanvullen, halen en bewaren 1.4.2 Medicijnen innemen 1.4.3 Op mijn gezondheid letten m.b.t. voeding 1.4.4 Op mijn gezondheid letten m.b.t. dag - nachtritme 1.4.5 Op mijn gezondheid letten m.b.t. het weer 1.4.6 Hulp inroepen bij verwonding 1.4.7 Hulp inroepen bij levensbedreigende situaties 1.4.8 Dokter bellen 1.4.9 Ouders/begeleider bellen

Deel 2 Huishoudelijke sfeer 2.1 Verzorgen woonruimte

2.1.1 Opruimen 2.1.2 Toilet poetsen 2.1.3 Badkamer poetsen 2.1.4 Slaapkamer poetsen 2.1.5 Woonkamer poetsen 2.1.6 Keuken poetsen 2.1.7 Washok poetsen

2.2 Boodschappen doen

2.2.1 Weekmenu maken 2.2.2 Boodschappenlijstje maken 2.2.3 Boodschappen doen 2.2.4 Boodschappen betalen 2.2.5 Boodschappen opbergen

20

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid 2.4 Maaltijden bereiden

2.4.1 Koude maaltijden bereiden 2.4.2 Warme maaltijden bereiden 2.4.3 Tafel dekken 2.4.4 Tafel afruimen 2.4.5 Afwassen 2.4.6 Afdrogen 2.4.7 Schone vaat opruimen

2.6 Kleding verzorgen

2.5.1 Weten wanneer kleding gewassen moet worden 2.5.2 Wasmachine bedienen 2.5.3Kleding sorteren 2.5.4 Kleding wassen 2.5.5 Kleding drogen 2.5.6 Kleding strijken 2.5.7 Kleding opvouwen 2.5.8 Kleding opbergen

3.1 Zelfstandig reizen

3.1.1 Veilig gedrag in het verkeer 3.1.2 Reizen met openbaar vervoer 3.1.3 De weg vinden

3.2 Openbare gelegenheden

3.2.1 In een restaurant

Deel 3 In de maatschappij

3.2.2 In de bibliotheek 3.2.3 In de winkel 3.2.4 In het postkantoor / bank Deel 4 Verstandelijke vaardigheden 4.1 Administratie

4.1.1 Post openen 4.1.2 Post sorteren 4.1.3 Post ordenen 4.1.4 Formulieren invullen

4.2 Financiën

4.2.1 Budgetteren 4.2.2 Internetbankieren 4.2.3 Contant betalen 4.2.4 Met pinpas betalen 4.2.5 Met pinpas geld halen uit geldautomaat

5.1 Gesprek voeren

5.1.1 Telefoneren 5.1.2 Persoonlijk gesprek 5.1.3 Zakelijk gesprek

5.2 Afspraken

5.2.1 Afspraken maken en noteren 5.2.2 Afspraken afzeggen / verzetten

5.3 Organiseren en

5.3.1 Dag / weekschema maken

Deel 5 Persoonlijke vaardigheden

21

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid plannen 5.3.1 Agenda: hoe vul ik die in? 5.3.2 Dag / weekschema: hoe vul ik die in? Deel 6 Individuele vaardigheden 6.1 Seksuele handelingen

6.1.1 Mastruberen vrouw 6.1.2 Mastruberen man 6.1.3 Seksuele handelingen met de vrouw 6.1.4 Seksuele handelingen met de man 6.1.5 Wat is gepast m.b.t. seksuele handelingen met mezelf en anderen 6.1.6 Veilig vrijen

7.1 Contacten aangaan en onderhouden

7.1.1 Contacten aangaan met onbekende mensen

Deel 7 Sociaal functioneren

7.1.2 Contact onderhouden met familie 7.1.3 Contact onderhouden met vrienden 7.1.4 Contact onderhouden met buren 7.1.5 Contact onderhouden met onbekende mensen 7.2 Hulp vragen en aanbieden

7.2.1 Hulp vragen 7.2.2 Hulp bieden

Deel 8 Gedrag 8.1 Agressie

8.1.1 Omgaan met agressie

8.2 Stress

8.2.1 Stressfactoren 8.2.2 Stress: wat is helpend voor mij?

22


Vragenlijst

Vanuit de Master Sen Autismespecialist, ben ik momenteel bezig met mijn afstudeerproject. Allereerst wil ik u hartelijk danken voor uw medewerking. Hieronder vindt u een tabel, bestaande uit 8 hoofdthema’s vanuit de taksatieschaal. Deze 8 hoofdthema’s heb ik onderverdeeld in 20 deelthema’s. Naast het kopje deelthema’s vindt u een lijstje waarbij u kunt zien welke stappenplannen vallen onder de desbetreffende deelthema’s. Ik wil u vragen om per deelthema aan te geven of u vindt dat het desbetreffende deelthema prioriteit heeft op het moment van zelfstandig begeleid wonen. Hieronder vindt u de scoring: 1 = prioriteit zeer hoog 2 = prioriteit hoog 3 = prioriteit laag 4 = prioriteit zeer laag

23

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid Hoofdthema Deel 1 Persoonlijke sfeer

Deelthema

Stappenplan

1.1 Persoonlijke hygiëne algemeen

1.1.1 Tanden poetsen

Prioritering

1

2

3

4

1

2

3

4

1

2

3

4

1.1.2 Aankleden 1.1.3 Gezicht wassen 1.1.4 Douchen 1.1.5 Haren wassen 1.1.6 Haren kammen 1.1.7 Nagels knippen 1.2 Persoonlijke hygiëne vrouw

1.2.1 Mezelf wassen 1.2.2 Benen scheren 1.2.3 Oksels scheren 1.2.4 Schaamstreek scheren 1.2.5 Menstruatie 1.2.6 Make-up verwijderen 1.2.7 Toilet bezoek

1.3 Persoonlijke hygiëne man

1.3.1 Mezelf wassen 1.3.2 Gezicht scheren 1.3.3 Toilet bezoek

1.4 Zelfverzorging algemeen

1.4.1 Medicijnen aanvullen, halen en bewaren 1.4.2 Medicijnen innemen 1.4.3 Op mijn gezondheid letten m.b.t. voeding 1.4.4 Op mijn gezondheid letten m.b.t. dag - nachtritme 1.4.5 Op mijn gezondheid letten m.b.t. het weer 1.4.6 Hulp inroepen bij verwonding 1.4.7 Hulp inroepen bij levensbedreigende situaties 1.4.8 Dokter bellen 1.4.9 Ouders/begeleider bellen

1

2

3

4

2.1 Verzorgen woonruimte

2.1.1 Opruimen

1

2

3

4

Deel 2 Huishoudelijke sfeer

2.1.2 Toilet poetsen 2.1.3 Badkamer poetsen 2.1.4 Slaapkamer poetsen 2.1.5 Woonkamer poetsen 2.1.6 Keuken poetsen 2.1.7 Washok poetsen

24


2.2 Boodschappen doen

2.2.1 Weekmenu maken

1

2

3

4

1

2

3

4

2.2.2 Boodschappenlijstje maken 2.2.3 Boodschappen doen 2.2.4 Boodschappen betalen 2.2.5 Boodschappen opbergen 2.4 Maaltijden bereiden

2.4.1 Koude maaltijden bereiden 2.4.2 Warme maaltijden bereiden 2.4.3 Tafel dekken 2.4.4 Tafel afruimen 2.4.5 Afwassen 2.4.6 Afdrogen 2.4.7 Schone vaat opruimen

2.6 Kleding verzorgen

2.5.1 Weten wanneer kleding gewassen moet worden 2.5.2 Wasmachine bedienen 2.5.3Kleding sorteren 2.5.4 Kleding wassen 2.5.5 Kleding drogen 2.5.6 Kleding strijken 2.5.7 Kleding opvouwen 2.5.8 Kleding opbergen

1

2

3

4

3.1 Zelfstandig reizen

3.1.1 Veilig gedrag in het verkeer 3.1.2 Reizen met openbaar vervoer 3.1.3 De weg vinden

1

2

3

4

3.2 Openbare gelegenheden

3.2.1 In een restaurant

1

2

3

4

1

2

3

4

1

2

3

4

Deel 3 In de maatschappij

3.2.2 In de bibliotheek 3.2.3 In de winkel 3.2.4 In het postkantoor / bank Deel 4 Verstandelijke vaardigheden 4.1 Administratie

4.1.1 Post openen 4.1.2 Post sorteren 4.1.3 Post ordenen 4.1.4 Formulieren invullen

4.2 Financiën

4.2.1 Budgetteren 4.2.2 Internetbankieren

25

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid 4.2.3 Contant betalen 4.2.4 Met pinpas betalen 4.2.5 Met pinpas geld halen uit geldautomaat Deel 5 Persoonlijke vaardigheden 5.1 Gesprek voeren

5.1.1 Telefoneren

1

2

3

4

5.1.2 Persoonlijk gesprek 5.1.3 Zakelijk gesprek 5.2 Afspraken

5.2.1 Afspraken maken en noteren 5.2.2 Afspraken afzeggen / verzetten

1

2

3

4

5.3 Organiseren en plannen

5.3.1 Dag / weekschema maken

1

2

3

4

1

2

3

4

1

2

3

4

5.3.1 Agenda: hoe vul ik die in? 5.3.2 Dag / weekschema: hoe vul ik die in? Deel 6 Individuele kenmerken 6.1 Seksuele handelingen

6.1.1 Masturberen vrouw 6.1.2 Masturberen man 6.1.3 Seksuele handelingen met de vrouw 6.1.4 Seksuele handelingen met de man 6.1.5 Wat is gepast m.b.t. seksuele handelingen met mezelf en anderen 6.1.6 Veilig vrijen

Deel 7 Sociaal functioneren 7.1 Contacten aangaan en onderhouden

7.1.1 Contacten aangaan met nieuwe onbekende mensen 7.1.2 Contact onderhouden met familie 7.1.3 Contact onderhouden met vrienden 7.1.4 Contact onderhouden met buren 7.1.5 Contact onderhouden met nieuwe onbekende mensen

26

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid 7.2 Hulp vragen en aanbieden

7.2.1 Hulp vragen

1

2

3

4

7.2.2 Hulp bieden Deel 8 Gedrag 8.1 Agressie

8.1.1 Omgaan met agressie

1

2

3

4

8.2 Stress

8.2.1 Stressfactoren

1

2

3

4

8.2.2 Stress: wat is helpend voor mij?

27


Score

Score cliënt Persoonlijke hygiëne algemeen Persoonlijke hygiëne vrouw Persoonlijk hygiëne man Zelfverzorging algemeen Verzorgen woonruimte Boodschappen doen Maaltijd bereiden Kleding verzorgen Zelfstandig reizen Openbare gelegenheden Administratie Financiën Gesprek voeren Afspraken Organiseren en plannen Seksuele handelingen Contacten aangaan en onderhouden Hulp vragen en aanbieden Agressie Stress

2 1 1 2 1 4 3 2 1 2 4 2 2 3 2 1 1 1 2 2

0 1 0 4 4 0 1 0 1 2 2 1 2 3 3 1 4 2 0 3

1 0 0 0 1 1 0 2 1 1 0 1 1 1 1 1 1 2 1 1

4 5 6 1 1 2 3 3 4 2 1 3 2 0 1 4 1 2 4 1

Score autismebegeleider Persoonlijke hygiëne algemeen Persoonlijke hygiëne vrouw Persoonlijk hygiëne man Zelfverzorging algemeen Verzorgen woonruimte Boodschappen doen Maaltijd bereiden Kleding verzorgen Zelfstandig reizen Openbare gelegenheden Administratie Financiën Gesprek voeren Afspraken Organiseren en plannen Seksuele handelingen Contacten aangaan en onderhouden Hulp vragen en aanbieden Agressie Stress

3 2 2 1 2 2 0 3 2 0 3 7 2 3 4 0 2 2 0 2

3 3 2 4 3 2 5 3 4 3 4 0 3 4 3 3 4 3 4 3

28

0 1 1 1 2 3 2 1 1 3 0 0 1 0 0 3 1 2 2 2

1 1 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0


Statische verwerking cliënten

Prioriteit mbt deelthema's woonvaardighedenmap

Stress Agressie Hulp vragen en aanbieden Contacten aangaan en onderhouden Seksuele handelingen Organiseren en plannen Afspraken Gesprek voeren Zeer laag

Financiën

Laag Administratie

Hoog

Openbare gelegenheden

Zeer hoog

Zelfstandig reizen Kleding verzorgen Maaltijden bereiden Boodschappen doen Verzorgen woonruimte Zelfverzorging algemeen Persoonlijke hygiëne man Persoonlijke hygiëne vrouw Persoonlijke hygiëne algemeen 0,00

10,00

20,00

30,00

29

40,00

50,00 Procent

60,00

70,00

80,00

90,00

100,00


Statische verwerking erwerking autismebegeleiders

Prioriteit mbt deelthema's woonvaardighedenmap

Stress Agressie Hulp vragen en aanbieden Contacten aangaan en onderhouden Seksuele handelingen Organiseren en plannen Afspraken Gesprek voeren Zeer laag

Financiën

Laag Administratie

Hoog

Openbare gelegenheden

Zeer hoog

Zelfstandig reizen Kleding verzorgen Maaltijden bereiden Boodschappen doen Verzorgen woonruimte Zelfverzorging algemeen Persoonlijke hygiëne man Persoonlijke hygiëne vrouw Persoonlijke hygiëne algemeen 0,00

10,00

20,00

30,00

30

40,00

50,00 Procent

60,00

70,00

80,00

90,00

100,00


Voorbeeld format stappenplannen Huishoudelijke sfeer

STAPPENPLAN

1

Slaapkamer poetsen 1

Ik pak:

-

een emmer alles reiniger een poetsdoekje een vuilniszak voor de kleine prullenbak - de stofzuiger - de dweil en dweilstok

2

Ik doe:

- handwarm water in de emmer - 1 dopje allesreiniger in de emmer - het poetsdoekje in de emmer

3

Ik doe:

- alle kleren die vies zijn in de wasmand - alle kleren die niet vies zijn in de kledingkast op de juiste plaats - spullen opbergen die opgeborgen moeten worden - alle prulletjes die wegmogen in de prullenbak gooien

4

Ik pak alle spullen van de kledingkast en zet deze op de grond neer

5

Ik doe met het natte poetsdoekje af:

- de bovenkant van de kledingkast - de zijkanten van de kledingkast - de voorkant van de kledingkast

6

Mijn kledingkast is gepoetst

- ik spoel mijn poetsdoekje uit - ik pak mijn poetsdoekje uit de emmer en wring deze uit

7

Ik pak alle spullen van het nachtkastje

8


9

Ik zet alle spullen van mijn nachtkastje weer terug op zijn plaats

- alle spullen die op mijn nachtkastje staan - mijn nachtkastje

10

Mijn nachtkastje is gepoetst

- ik spoel mijn poetsdoekje uit - ik pak mijn poetsdoekje uit de emmer en wring deze uit

11


- alle spullen die op mijn vensterbank staan - mijn vensterbank

31

Wortelen in de basis, groeien in zelfstandigheid Vervolg STAPPENPLAN

Slaapkamer poetsen

12

Ik zet alle spullen van mijn vensterbank weer terug op zijn plaats

13

Ik doe alles wat aan de muur hangt of op de grond staat met het natte poetsdoekje af

14

Ik pak de prullenbak:

-

Ik haal de vuilniszak eruit en knoop deze dicht Ik doe een nieuwe vuilniszak in mijn prullenbak

15

Ik doe:

-

Mijn kussen opschudden en op zijn plaats leggen Mijn dekbed opschudden, op zijn plaats leggen en rechttrekken

16

Ik stofzuig de gehele vloer

17

Ik dweil de gehele vloer

15

De slaapkamer is gepoetst:

-

32

Poetsdoekje en dweil uit de emmer halen, uitwringen en bij de vuile was gooien water uit de emmer in het putje buiten gooien emmer uitspoelen met koud water Vuilniszak in de grijze container gooien Gebruikte poetsspullen opruimen

Janneke van de Rijt. Studentnummer: Opleidinscoördinator: Gery Quak Onderzoeksdocent: Jan Schrurs

Recommend Documents