JAARVERSLAG Samenwerken in buurten, wijken en dorpen. Industrieweg 33, 9601 LJ Hoogezand

     

JAARVERSLAG   2010  Samenwerken in buurten, wijken en dorpen         

Industrieweg 33, 9601 LJ Hoogezand

VOORWOORD RAAD VAN BESTUUR    Lefier heeft in het tweede jaar na oprichting in allerlei opzichten veel gepresteerd. Ondanks de moei‐ lijke markt, door de economische crisis, de recessie en een dalend consumentenvertrouwen, hebben  wij in 2010 danig aan de weg getimmerd en het productieniveau van het eerste fusiejaar doorgetrok‐ ken. De fusie heeft niet geleid tot terugval van activiteiten.    Wij hebben productiecijfers gerealiseerd die in een moeilijke markt tot tevredenheid stemmen. Er  zijn 724 nieuwe woningen opgeleverd (waaronder 562 huurwoningen), 926 niveauverbeteringen  uitgevoerd, 261 woningen verkocht uit de voorraad en 376 woningen gesloopt. Nieuwbouw en sloop  zijn redelijk volgens de begroting uitgevoerd. De verkoop is echter met 20% tegengevallen en de  woningverbetering voor 2010 is tweemaal zo hoog begroot dan gerealiseerd.     In het sociale domein hebben wij in productie en verhuur een belangrijke bijdrage geleverd aan goed  en actief wonen in de regio. Er zijn 3.237 nieuwe huurcontracten gesloten, waarvan 1.082 voor stu‐ dentenhuisvesting/jongerenhuisvesting. Ook hebben wij huisvesting aan kwetsbaren gerealiseerd,  onder meer in de vorm van begeleid wonen voor diverse groepen. Circa 97% van onze woningen is  goedkoop of betaalbaar. Ruim 90% van alle nieuwe verhuringen is aangegaan met huurders die een  inkomen hebben lager dan € 33.614.     Met de gemeenten in ons praktische werkgebied, Borger‐Odoorn, Emmen, Groningen, Hoogezand‐ Sappemeer en Stadskanaal, hebben wij prestatieafspraken of lokale akkoorden gesloten. Lefier heeft  daarnaast intensief samengewerkt met vele organisaties in de sectoren zorg, welzijn, veiligheid,  onderwijs en arbeidsmarkt. Op alle niveaus heeft overleg met huurdersorganisaties plaatsgevonden.     Tegelijkertijd heeft de problematiek in de economie en de volkshuisvesting ons parten gespeeld in  het verslagjaar. Gebleken is, dat wij te hoge risico’s hebben genomen bij de bouw in de midden‐ en  middenhogere marktsegmenten, vooral in de projectontwikkeling. Ons resultaat op projectgebied is  in 2010 daardoor ruim € 2 miljoen negatief. Ultimo 2010 staan er 225 woningen op de balans die niet  verkocht, zelfs niet verhuurd zijn. Het betreft vooral appartementen, waarvan 185 in StadGroningen.  Daarnaast zijn wij op onmogelijkheden gestuit bij de realisatie van een ambitieus projectplan voor  jongeren‐ annex studentenhuisvesting in de Groningse Reitdiepzone. Wij hebben Deloitte Forensic  and Dispute Services opdracht gegeven onderzoek te doen naar het besluitvormingsproces van dat  project. Wij verwachten de resultaten niet voor mei 2011.    Het financiële jaarresultaat wijkt met € 77,6 miljoen positief sterk af van het negatieve resultaat van   € 44 miljoen van 2009. Dit is vooral het gevolg van veranderingen in de disconteringsvoet, minder  afboekingen en de beleidswaardebepaling. Van directe betekenis is, dat het operationeel behaalde  resultaat in 2010 met € 23 miljoen circa € 6,4 miljoen hoger ligt dan begroot. Lefier heeft daarbij een  kasstroomindicator van 3,21 en een rentedekkingsgraad van 1,67.     Op basis van de in 2010 behaalde resultaten stellen wij met genoegen vast dat Lefier een gezonde  wooncorporatie is en goed borgbaar door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Daarmee  heeft de fusie van de corporaties In, Volksbelang en Wooncom tot Lefier (in 2009) zijn volkshuisves‐ telijke meerwaarde duidelijk aangetoond.     Medio december 2010 heeft Yvonne Geerdink, lid raad van bestuur en directeur van Lefier  woonbedrijf StadGroningen, vanwege persoonlijke redenen besloten een time‐out te nemen bij  Lefier. Koos Parie, als adviseur verbonden aan de fusie van Lefier en zeer ervaren in onze sector,  neemt als interim‐directeur het woonbedrijf StadGroningen waar.    2

In dit jaarverslag nemen wij u graag mee in onze Lefiervisie en onze concrete invulling ervan in de  ongedeelde regio en in de afzonderlijke woonbedrijven. Wij gaan met name in op de realisatie van  ons Twintigpuntenplan. Bij de start van Lefier hebben de drie fusiepartners met elkaar twintig pun‐ ten benoemd die binnen drie jaar na de fusie gerealiseerd dienen te zijn. Met dit Twintigpuntenplan  willen we vaststellen of de fusie tot de gewenste resultaten leidt. Dit blijkt in 2010 overwegend het  geval te zijn.    Wij hebben deze prestaties in 2010 kunnen verwezenlijken dankzij de enthousiaste en gemotiveerde  inzet van onze medewerkers, waarvoor wij hen hartelijk danken. Ook zijn wij de raad van commissa‐ rissen en de LefierOR zeer erkentelijk voor de kritische en deskundige wijze waarop zij met ons vorm  geven aan de ontwikkelingen van Lefier. Tot slot nog een dankwoord aan onze samenwerkingspart‐ ners en stakeholders met wie we onze brede visie op volkshuisvesting kunnen waarmaken.     Dit jaar publiceren wij ons jaarverslag online op www.jaarverslaglefier.nl. Op deze site kunt u alle  informatie aanklikken die u interessant vindt en op die manier ‘mijn jaarverslag’ samenstellen. Ook  laten we hier enkele hoogtepunten per woonbedrijf zien die de titel van ons verslag onderstrepen:  ‘samenwerken in buurten, wijken en dorpen’. Omdat de resultaten van onze bijdrage in buurten,  wijken en dorpen niet altijd zichtbaar zijn in één jaar, laten we op de site zien wat onze bijdrage  meerjarig is geweest in de Korreweg in StadGroningen, Nieuw‐Buinen in ZuidOost Drenthe, Maarstee  in Stadskanaal en Gorecht‐West in Hoogezand. Verder zullen onze huurders en stakeholders  op  diverse manieren geïnformeerd en geattendeerd worden op de resultaten van 2010 en de site.      Wij wensen u veel leesplezier!    Namens de raad van bestuur Lefier,   Ton Selten

3

Onderwerpen   

VOORWOORD RAAD VAN BESTUUR    1. LEFIER IN DE ONGEDEELDE REGIO      1.1 Terugblik Lefier 2010   1.2 Vooruitblik Lefier 2011/2012      1.3 Visie Lefier           1.4 De zeven strategische thema’s van Lefier 2011 

 

 

 

 

     

   

   

   

   

   

 

 

         

         

       

   

   

 

               

               

 

 

                     

                     

               

 

                   

   

 

2. LEFIER HOOGEZAND‐STADSKANAAL        2.1 Terugblik 2010 en vooruitblik 2011/2012        2.2 Maatschappelijke prestaties Lefier Hoogezand   2.2.1 In onze werkgebieden kansen voor iedereen      2.2.2 Buurten, wijken en dorpen waar mensen graag willen wonen  2.2.3 Verdienen waar het kan, investeren waar het moet    2.2.4 Met open vizier samenwerken aan gedeelde doelen    2.2.5 Bewoners voelen zich partner          2.2.6 Klanten zijn onze ambassadeur   2.2.7 In alles een balans tussen mens, geld en milieu      2.2.8 Bouwprojecten Lefier Hoogezand        2.3 Maatschappelijke prestaties Lefier Stadskanaal    2.3.1 In onze werkgebieden kansen voor iedereen      2.3.2 Buurten, wijken en dorpen waar mensen graag willen wonen  2.3.3 Verdienen waar het kan, investeren waar het moet    2.3.4 Met open vizier samenwerken aan gedeelde doelen    2.3.5 Bewoners voelen zich partner          2.3.6 Klanten zijn onze ambassadeur         2.3.7 In alles een balans tussen mens, geld en milieu      2.3.8 Bouwprojecten Lefier Stadskanaal       

 

       

 

3. LEFIER ZUIDOOSTDRENTHE           3.1 Terugblik 2010 en vooruitblik 2011/2012        3.2 Maatschappelijke prestaties Lefier ZuidoostDrenthe    3.2.1 In onze werkgebieden kansen voor iedereen      3.2.2 Buurten, wijken en dorpen waar mensen graag willen wonen  3.2.3 Verdienen waar het kan, investeren waar het moet    3.2.4 Met open vizier samenwerken aan gedeelde doelen    3.2.5 Bewoners voelen zich partner          3.2.6 Klanten zijn onze ambassadeur         3.2.7 In alles een balans tussen mens, geld en milieu      3.2.8 Bouwprojecten Lefier ZuidoostDrenthe        

4. LEFIER STADGRONINGEN            4.1 Terugblik 2010 en vooruitblik 2011/2012        4.2 Maatschappelijke prestaties Lefier StadGroningen     4.2.1 In onze werkgebieden kansen voor iedereen      4.2.2 Buurten, wijken en dorpen waar mensen graag willen wonen  4.2.3 Verdienen waar het kan, investeren waar het moet    4.2.4 Met open vizier samenwerken aan gedeelde doelen    4.2.5 Bewoners voelen zich partner          4.2.6 Klanten zijn onze ambassadeur         4.2.7 In alles een balans tussen mens, geld en milieu      4.2.8 Bouwprojecten Lefier StadGroningen  4

             

             

5. LEFIER IN ONTWIKKELING                6. LEFIER IN DE KERN                  7. LEFIER IN DE MAATSCHAPPIJ            7.1 Governancecode Woningcorporaties          7.2 Besturen: verslag raad van bestuur (RvB)  7.2.1 Decentraal organisatiemodel  7.2.2 Bestuursmodel  7.2.3 Taken en werkwijze raad van bestuur  7.2.4 Activiteiten raad van bestuur in 2010  7.2.5 Samenstelling raad van bestuur  7.2.6 Tegenstrijdige belangen  7.2.7 Doelstellingen, strategie en randvoorwaarden  7.2.8 Horizontale dialoog  7.2.9 Interne risicobeheersing‐ en controle systemen  7.2.10 Externe accountant  7.2.11 Voorbereiding visitatie  7.2.12 Integriteit  7.3 Professionaliseren: Personeel & Organisatie  7.3.1 Ontwikkeling en ontplooiing  7.3.2 Great place to work  7.3.3 Flexibiliteit van arbeid  7.4 Beïnvloeden: LefierOR, huurdersorganisaties en stakeholders    7.4.1 Verslag van de LefierOR             7.4.2 Huurders‐ en bewonersorganisaties          7.4.3 Stakeholders            7.5 Verantwoorden: Twintigpuntenplan          7.6 Toezicht houden: verslag raad van commissarissen (RvC)      7.6.1 Deskundigheid en commissies            7.6.2 Samenstelling raad van commissarissen   7.6.3 Werkwijze en activiteiten raad van commissarissen      7.6.4 Besluiten raad van commissarissen     7.6.5  Zelfevaluatie raad van commissarissen          7.6.6 Onafhankelijkheid en integriteit raad van commissarissen    7.6.7 Beoordeling en bezoldiging raad van bestuur        7.6.8 Honorering raad van commissarissen              8. LEFIER EN DE FINANCIËN  8.1 Financieel beleid en financiële kaders          8.2 Planning & Control   8.3 Risicomanagement             8.4 Beleidswaarde en overige waarderingen van het vastgoed van Lefier  8.5 Treasury                  8.6 Oordeel Centraal Fonds Volkshuisvesting en ministerie van BZK    8.7 Toelichting financiële resultaat              9. LEFIER EN DE SAMENWERKINGSVERBANDEN        9.1 Stichting en deelnemingen             9.2 Deelnemingen Lefier Hoogezand‐Stadskanaal        9.3 Deelnemingen Lefier ZuidoostDrenthe          9.4 Deelnemingen Lefier StadGroningen          9.5 Overzicht juridische indeling           

       

   

 

     

     

 

     

 

 

 

 

       

     

 

 

 

       

       

           

           

 

   

      5

  10. LEFIER EN DE JAARREKENING  10.1 Kerngegevens    10.2 Jaarrekening      10.2.1 Geconsolideerde balans per 31 december 2010           10.2.2 Geconsolideerde winst‐en‐verliesrekening over 2010  10.2.3 Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2010            10.2.4 Grondslagen voor de financiële verslaggeving     10.2.5  Toelichting op de geconsolideerde balans            10.2.6 Toelichting op de fiscale positie         10.2.7 Toelichting beleidswaarde 2010 ten opzichte van vorig verslagjaar  10.2.8 Toelichting rentabiliteitswaardecorrectie 2010 ten opzichte van vorig verslagjaar  10.2.9 Niet uit de balans blijkende verplichtingen  10.2.10 Toelichting op de geconsolideerde winst‐en‐verliesrekening  10.2.11 Toelichting beloning bestuur (WOPT)  10.2.12 Enkelvoudige jaarrekening 2010  10.3 Overige gegevens  10.3.1 Verklaring besteding middelen in het belang van de volkshuisvesting  10.3.2 Voorstel resultaat bestemming  10.4 Bijlagen  10.4.1 Financieel overzicht groepsmaatschappijen  10.4.2 Toelichting nettobedrijfskosten  10.4.3 Toelichting overige waardeveranderingen over 2010  10.4.4 Toelichting realisatie en begroting  10.4.5 Resultaten per activiteit over 2010                      11. Verklaringen  11.1 Verklaring raad van bestuur  11.2 Verklaring raad van commissarissen  11.3 Accountantsverklaring      

6

 

1     LEFIER IN DE ONGEDEELDE REGIO   

1.1 Terugblik Lefier 2010   De woningmarktgebieden waarin Lefier opereert, verschillen sterk van elkaar. ‘Zwartemeer’ is geen  Groningen, en ‘wonen en zorg in een dorp’ is iets heel anders dan studentenhuisvesting in ‘Stad’. Ook  de risico’s en resultaten verschillen per woonbedrijf en woningmarktgebied. Lefier is opgezet om de  krachten en vermogens van de fusiepartners te bundelen en risico’s te spreiden, zodat we in ons  gehele werkgebied (‘de ongedeelde regio van Lefier’) optimaal kunnen doen wat nodig is.  Onze visie over werken in de ongedeelde regio heeft in 2010 geleid tot zichtbare resultaten. Door de  solvabiliteit van fusiepartner Wooncom zijn de risico’s in de projectontwikkeling van woonbedrijf  StadGroningen ondervangen en is dit woonbedrijf in het geheel financierbaar en borgbaar gebleven.  Wij zijn ervan overtuigd dat de toekomstige waardeontwikkeling, met name in StadGroningen, de  basis zal bieden voor de noodzakelijke voortgang van de transformatie van ons bezit in Hoogezand‐ Sappemeer en de Drents‐Groningse veenkoloniën.    Erkenning van de buitenwereld  Gemeenten, huurdersorganisaties, stakeholders evenals het ministerie VROM/WWI hebben de  inspanningen van Lefier in 2010 positief geëvalueerd.  ‐ Het Centraal Fonds Volkshuisvesting, de adviseur van het ministerie van Binnenlandse Zaken en  Koninkrijkszaken (BZK), heeft Lefier beoordeeld in de rapportage ‘Corporatie in Perspectief  2010’ en onder meer een positief solvabiliteitsoordeel toegekend.  ‐ Eind 2010 heeft Lefier van de minister van WWI een positieve zienswijze op onze prestaties ont‐ vangen.    Inspanningen op het gebied van groei en krimp  In het werkgebied van Lefier komen groei en krimp voor. In 2010 hebben wij diverse inspanningen  verricht voor de aanpak en beheersing van die tendens.   ‐  Lefier heeft met de gemeenten prestatieafspraken en lokale akkoorden afgesloten. Het inzicht is  alom ingetreden dat in krimpgebieden regionale woon‐ en leefbaarheidplannen nodig zijn. Ener‐ zijds om de complexe woningmarktopgave te formuleren, anderzijds om te voorkomen dat cor‐ poraties meer woningen dan nodig moeten slopen. In de woon‐ en leefbaarheidplannen is  bovendien aandacht nodig voor de uitstraling van de slechtste particuliere eigendomswoningen  op de waardeontwikkeling van omliggend vastgoed, waaronder corporatiebezit. Lefier heeft  diverse relaties gelegd voor de aanpak van dit vraagstuk.  ‐  Samen met VNO‐NCWNoord, RABO en provincie Groningen heeft Lefier in Oost‐Groningen  tientallen ondernemers en bestuurders van maatschappelijke organisaties uit onderwijs, zorg,  welzijn en wonen bij elkaar gebracht. Wij streven ernaar in nieuwe coalities van ‘onderop’, van‐ uit de samenleving, een gezamenlijke strategie te bepalen, gericht op leefbaarheid en voorzie‐ ningen in krimpgebieden. Tevens geldt hierbij: ‘niet overal kan alles’. De keuze voor het wel of  niet realiseren van een voorziening hangt af van het draagvlak, het gebruik, de bereikbaarheid  en de toegankelijkheid voor bewoners.  ‐      Leefbaarheid wordt in onze visie door mensen zelf gemaakt, voorzieningen kunnen daaraan bij‐ dragen. Om die reden is Lefier in 2010 betrokken geweest bij de bouw van een aantal multifunc‐ tionele accommodaties (MFA’s). Met MFA’s zijn slimme combinaties mogelijk. Zo kunnen  bijvoorbeeld bepaalde functies op het platteland behouden blijven. In de stedelijke wijkaanpak  geven MFA’s inhoud aan leefbaarheid.  ‐  Lefier wil bijdragen aan de vorming van ‘vitale gemeenschappen’, aan activering van mensen en  maatschappelijke participatie. Deze lijn is in 2010 bekrachtigd in een themavergadering van de  raad van commissarissen en de raad van bestuur.      

7

‐ 

‘Nederland bestaat niet’, is een oneliner die wij sinds 2010 gebruiken. In ons noordelijke werkge‐ bied treden al grote verschillen op tussen de verschillende woonbedrijven, marktgebieden en  segmenten en dat geldt nog meer voor de situatie in heel Nederland. Met onze oneliner willen  wij de eigenheid van onze regio beklemtonen. Tegelijkertijd willen wij de nadruk leggen op de  afwijkingen in problematiek en oplossingen bij de woningmarkten in de drie noordelijke provin‐ cies, ten opzichte van de rest van ons land. Tevens proberen we (richting rijksoverheid en onze  brancheorganisatie) condities te creëren voor het gezamenlijk invullen van het begrip ‘regionali‐ sering van woningmarktbeleid’.   ‐  In 2010 is er, mede vanuit Lefier, een sterk fundament gelegd voor ‘Lobby‐Noord’. Dit heeft  geresulteerd in het rapport ‘Groei en krimp in het Noorden – opgaven en armslag van de corpo‐ raties in de drie noordelijke provincies’, opgesteld door RIGO Research en Advies. Hierin pleiten  de noordelijke corporaties gezamenlijk voor een regionale benadering van de woningmarkt. Dit  rapport vormt de praktische en wetenschappelijke grondslag voor onze ‘Lobby‐Noord’.          Eind februari 2011 heeft minister Donner het RIGO‐rapport in ontvangst genomen. Naar aanlei‐ ding van een werkbezoek in onze regio begin 2011, heeft de minister ingestemd met ons verzoek  (namens alle Noord‐Nederlandse corporaties) om van het Noorden een proeftuin voor regionali‐ sering van beleid te maken. Een eerste workshop voor ambtenaren van het ministerie van BZK  en bestuurders van corporaties is in voorbereiding.    Inspanningen van de woonbedrijven   ‐  De drie woonbedrijven van Lefier hebben in het verslagjaar verschillende ontwikkelingen  doorgemaakt. Tegelijkertijd zijn er overeenkomsten. Zo zijn bij alle woonbedrijven nieuwe stap‐ pen gezet in de wijkaanpak en gebiedsontwikkeling in samenwerking met andere instanties,  organisaties en bewoners.   ‐  Woonbedrijf StadGroningen heeft in 2010 onder druk gestaan door een aantal zaken (die in de  media breed zijn uitgemeten), zoals een dispuut over de vergoeding van inrichtingskosten bij  niveauverbetering, huisvesting van bijzondere doelgroepen en planologische bezwaarprocedu‐ res. Aan het eind van het verslagjaar heeft het managementteam (MT) een ‘week van de klan‐ tenvraag’ georganiseerd, om openstaande vragen en verzoeken af te handelen. Woonbedrijf  StadGroningen heeft landelijke aandacht en waardering gekregen voor de in Groningen ontwik‐ kelde ‘waardenzeefmethodiek’, waarbij bewoners zelf de inzet van middelen in hun wijk bepa‐ len.  ‐  Woonbedrijf ZuidoostDrenthe heeft maatschappelijk en financieel gezien goede resultaten  behaald. Het woonbedrijf heeft onder andere € 6 miljoen aan bezuinigingen op beheerkosten  gerealiseerd, uitbreiding Emmen Revisited (ER) en vervlechting ER met de processen van het  woonbedrijf.  ‐  Bij woonbedrijf Hoogezand‐Stadskanaal ontwikkelen beide locaties zich nog niet op dezelfde  manier. In Stadskanaal herwint de organisatie zijn kracht en identiteit. In het verslagjaar is de  transformatie met de aanpak van de wijk Maarsstee enorm gevorderd. Voor de organisatie in  Hoogezand is het nog vaak zoeken, zowel op financieel‐administratief gebied als qua inrichting  van het portefeuillebeleid. Toch zijn in 2010 flinke stappen gezet, onder andere voor de integrale  ontwikkeling van de wijk Gorecht‐West, in samenwerking met bewoners, gemeente en andere  organisaties (met FC Groningen als opvallende partner).    Inspanningen van de interne organisatie   Intern zijn in 2010 diverse stappen voorwaarts gezet in de ontwikkeling van de Lefierorganisatie.   Het bestuurssysteem is versterkt en we passen de governancecode geheel toe. Als onderdeel daar‐ van is ook de informatieverschaffing op onze website uitgebreid.   Er is een Lefierbreed investeringsstatuut vastgesteld, de eerste interne audits zijn uitgevoerd en de  treasury is doorontwikkeld.   Tevens is de gedragswijzer, de nieuwe integriteitcode van Lefier, in het verslagjaar verder uitgewerkt.     8

Deze gedragswijzer is begin 2011 ingevoerd als opvolger van de integriteitcodes van de Lefiervoorlo‐ pers (fusiepartners).     Binnen Lefier heeft het Ontwikkelbedrijf zich verder ontplooid tot een professionele ontwikkelafde‐ ling die fungeert als interne opdrachtnemer en sparringpartner van de drie Lefierwoonbedrijven. Het  Ontwikkelbedrijf heeft zich in structuur en cultuur al behoorlijk gepositioneerd. Wel heeft de nieuwe  rolverdeling en samenwerking tussen woonbedrijven en het Ontwikkelbedrijf een periode van  gewenning gevergd. Dit heeft vooral in de eerste drie kwartalen geleid tot een terugval in de produc‐ tieniveaus.    

1.2 Vooruitblik Lefier 2011/2012  ‘Op weg naar een nieuwe werkelijkheid’, was de titel van het Jaarplan 2011. Bij de voorbereiding van  het Jaarplan 2012 constateren we, dat we al volop in deze nieuwe werkelijkheid zitten. We moeten  niet alleen anders, we willen ook anders. Extern zien corporaties zich geconfronteerd met forse hef‐ fingen van de overheid, een veranderende markt en een nu nog eindig verdienmodel. Tevens worden  klanten mondiger en zij verwachten een eigentijdsere inrichting van onze klantprocessen. Daarnaast  is in de woongebieden van Lefier de krimp steeds duidelijker voelbaar. En ook binnen Lefier staat ons  veel te doen. Er is al sprake van een nieuwe werkelijkheid.    Lefier heeft zich in de afgelopen jaren op de kaart gezet met een heldere visie. Tegelijkertijd ontwik‐ kelen wij ons. Daardoor ontstaat intern behoefte aan afbakening van de strategische opgaven, een  explicieter en beter portefeuillebeleid, meer nadruk op het klantperspectief en een efficiëntere aan‐ sturing binnen de organisatie. Deze nieuwe werkelijkheid vereist bovendien stevige financiële en  organisatorische maatregelen. Om een financieel gezonde organisatie te zijn en te blijven, bezuinigen  we fors op de exploitatie. Daarnaast heroverwegen we onze meerjareninvesteringen om voortdu‐ rend aan onze financiële randvoorwaarden te kunnen voldoen. Dit bereiken we alleen maar door  zaken anders te doen.    Daarom hebben we voor 2012 onze ambities voor de komende jaren sterk aangescherpt.    

1.3 Visie Lefier  Lefier is een wooncorporatie met een positief mensbeeld.  Ieder mens heeft talenten en verdient kansen en prikkels om mee te doen in onze samenleving en de  regie te voeren over zijn of haar eigen leven. Leven in een kansrijke omgeving helpt mensen om  mogelijkheden te benutten. Daarom leveren we een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling en het  uitbouwen van leef‐ en woonklimaten die de bewoners inspireren, stimuleren, en kansen en per‐ spectieven bieden.   We initiëren of werken mee aan ontwikkelingen die een bijdrage leveren aan een inspirerende  woonomgeving. We investeren in maatschappelijke voorzieningen, kwetsbare groepen kunnen op  onze bijzondere aandacht rekenen en we stellen voldoende goede en betaalbare huisvesting  beschikbaar.    We voelen ons verantwoordelijk en we willen een rol van betekenis vervullen in die wijken, buurten,  dorpen, steden en kernen waar we een permanente factor zijn en waar we woningen hebben of  waar een beroep op onze inzet wordt gedaan. We investeren in nieuwe ontwikkelingen, samenwer‐ kingsverbanden en methodieken om inhoud te geven aan onze brede visie op de volkshuisvesting.  We zijn transparant over onze inzet en onze keuzes.       

    9

1.4 De zeven strategische thema’s van Lefier 2010  Voor het waarmaken van onze visie, strategische positionering en ambitie hebben wij zeven strategi‐ sche thema’s geformuleerd, met daarbij passende ambities.   Onze activiteiten in het verslagjaar zijn gebaseerd op deze strategische opgaven. In deze paragraaf  lichten wij per thema de inhoud ervan toe, gevolgd door de input van onze stakeholders.     1  e  Strategische opgave ‐ In onze werkgebieden: kansen voor iedereen  Vanuit het centrale vermogen worden de middelen verschaft om de lokale opgaven uit te voeren.  Wij werken vanuit een heldere visie op wijken, buurten, dorpen, steden en kernen. Wij dragen bij  aan een kansrijke omgeving met goede voorzieningen voor onze bewoners. Zowel in gebieden die te  maken hebben met krimp als in de gebieden die groeien.    De ambities van Lefier  - Wij koesteren en versterken onze wortels in de lokale situatie.  - Zowel gebieden die te maken hebben met krimp als de gebieden die groeien, kunnen rekenen op  onze aandacht en passende maatregelen.  - Wij hebben expliciet aandacht voor het inbouwen van flexibiliteit in onze opgave, vooral in die  gebieden waar sprake is van krimp.  - Wij maken ons sterk voor het behoud of verkrijgen van voldoende voorzieningen en een kans‐ rijke omgeving en we zetten ons portfoliobeleid en vermogensbeheer daarvoor in.  - Wij bieden woningen die aansluiten bij de vraag, zowel koop als huur.    De input van onze stakeholders  - Voor ons zijn jongeren in de ongedeelde regio van groot belang.    2  e  Strategische opgave ‐ Buurten, wijken en dorpen waar mensen graag willen wonen  Wonen is meer dan een dak boven het hoofd. Het is samenleven, deelnemen aan de maatschappij en  de eigen woon‐ en leefsituatie bepalen. Het vereist een fijn huis in een veilige buurt met voldoende  voorzieningen en een kansrijke omgeving. Wij investeren in maatschappelijke voorzieningen. Kwets‐ bare groepen kunnen op onze bijzondere aandacht rekenen en we stellen voldoende goede en  betaalbare huisvesting beschikbaar. Wij zijn lokaal verankerd en in gesprek met onze bewoners en  we dragen waar nodig bij aan buurten, wijken en dorpen waar mensen graag willen wonen.    De ambities van Lefier  - Samen met bewoners en lokale belanghebbenden maken wij keuzes over de ontwikkeling van  buurten, wijken en dorpen.  - Buurten, wijken en dorpen behouden een eigen identiteit.  - Mensen kunnen kiezen tussen verschillende woonmilieus.   - Wij investeren in een prettige, duurzame leefomgeving met goede (basis)voorzieningen.  - Wij investeren in een kansrijke en inspirerende woonomgeving.  - Wij kiezen en bepalen nadrukkelijk ons domein en bepalen onze focus; daarbij begrenzen wij  onze antwoorden en excelleren wij in wat we doen.    De input van onze stakeholders  - Wij spelen een actieve rol bij woonoverlastproblematiek.  - Wij zetten ons in om een bij de vraag van jongeren passend woon‐ en leefmilieu te creëren;   wij geven jongeren expliciet kansen op het gebied van wonen, werken, leren, cultuur en  voorzieningen.    

10

3 e  Strategische opgave ‐ Verdienen waar het kan, investeren waar het moet  Onze investeringscapaciteit zetten wij in ten behoeve van lokale en regionale opgaven. Voor de  komende jaren worden, in afspraak met de gemeenten, de investeringsopgaven geïntensiveerd.     De ambities van Lefier  - Wij voeren een woonbedrijfoverschrijdend portfoliobeleid en vermogensbeheer. Dit zijn de  instrumenten waarmee wij daadwerkelijk (gelijke) kansen kunnen bieden binnen het  werkgebied: geld verdienen waar het kan om het te kunnen investeren waar het nodig is.  Bijvoorbeeld door bijzondere vastgoedontwikkeling en verkoop.  - Wij gaan actief na waar we kostenbesparingen of inkomstenvermeerdering kunnen realiseren.  - De opgaven en het strategisch voorraadbeleid blijven lokaal. Vermogen en risicoafdekking  worden centraal geregeld.    4 e  Strategische opgave ‐ Met open vizier samenwerken aan gedeelde doelen  Wij willen een constructieve bijdrage leveren aan de samenleving en daar deel van uitmaken.  Daarom laten wij zien wie we zijn en waarvoor we staan. Wij hebben een duidelijk mensbeeld en een  heldere visie. Wij zijn transparant over onze doelstellingen. Wij nodigen bewoners en andere belang‐ hebbenden uit met ons in gesprek te gaan en ons te voeden, om zo te komen tot ‘gedeelde doelen’.    De ambities van Lefier  - Wij brengen actief onze stakeholders inclusief hun doelen en belangen in kaart.  - Wij vertalen onze visie met bewoners, huurders(organisaties) en samenwerkingspartners in  ‘gedeelde doelen’.   - Wij leggen met bewoners, huurders(organisaties) en partners afspraken vast over te leveren  prestaties, zoals een Lokaal Akkoord met gemeenten. Prestaties worden concreet benoemd,  zodat zij kunnen worden getoetst en verantwoord.  - Wij zijn open over de keuzes die wij maken en de middelen die wij inzetten om de afgesproken  doelen te realiseren. Daarbij maken we steeds duidelijk waar voor ons de grenzen liggen in wat  we willen en kunnen.  - Wij zetten in op ketensamenwerking vanuit de gedachte, dat partijen samen meer kunnen  realiseren dan alleen: één plus één is drie!  - Wij zorgen voor een breed contact met stakeholders met verbinding op alle niveaus; wij werken  toe van participatie naar samenwerking (co‐maker).    De input van onze stakeholders  - Wij nemen waar het moet het voortouw in samenwerkingsprocessen in buurt, wijk en dorp.  Waar nodig en gewenst, zijn wij verbindingsstation of deelnemer: integraal en daadkrachtig en zo  nodig ook outreachend naar andere stakeholders.    5 e  Strategische opgave ‐ Bewoners voelen zich partner  Bewoners zijn voor ons een belangrijke bron van inspiratie, kennis en ervaring. Bewoners zijn onze  partners in buurten, wijken en dorpen. Wij hebben met onze bewoners een gezamenlijk belang in  het houden en/of creëren van een veilige, kansrijke en inspirerende woonomgeving met goede en  betaalbare woningen. Bewoners die initiatieven nemen om hieraan een bijdrage te leveren, zullen  wij zo nodig ondersteunen en we stimuleren het nemen van eigen verantwoordelijkheid.    De ambities van Lefier  - Samen met bewoners stellen wij vanuit onze visie gedeelde doelen op en wij dagen bewoners uit  om deze woondoelen te realiseren met behulp van onze facilitering. Wij willen daarbij expliciet  de vormen van zelforganisatie ondersteunen.  - Wij werken samen met bewoners aan buurten, wijken en dorpen. De wijze waarop stemmen we  af op de wensen en behoeften die lokaal passend zijn.    11

Wij stimuleren bewonersinitiatieven.   Wij verwachten van bewoners dat zij zich verantwoordelijk voelen voor hun eigen woon‐ en  leefomgeving.    De input van onze stakeholders  - Wij organiseren adequate bewonersparticipatie met daarbij passende moderne werkvormen.  -

6 e  Strategische opgave ‐ Klanten zijn onze ambassadeur  Onze klanten vormen ons primaire bestaansrecht. Wij bieden een goed product, optimale service en  excellente dienstverlening. Klanten kunnen op ons vertrouwen. Wij bieden diensten en producten  passend bij de vraag. Klanten worden goed geïnformeerd.    De ambities van Lefier  - Wij bieden diensten en producten die passen bij de vraag.  - Wij streven naar structurele kwaliteitsverhoging.   - Wij zijn goed bereikbaar via een door de klant zelfgekozen weg.    De input van onze stakeholders  - Wij streven naar een optimale klantwaardering.    7 e  Strategische opgave ‐ In alles een balans tussen mens, geld en milieu  Wij investeren in de toekomst. Duurzaamheid en energiebesparingen zijn voor ons belangrijke toets‐ stenen. Bij alle keuzes van ons bedrijf wordt een afweging gemaakt tussen mens, geld en milieu.    De ambities van Lefier  - Bij het ontwikkelen en beheren van onze woningen en woon‐ en werkomgevingen, maken wij  consequent een afweging tussen mens, geld en milieu en wij brengen een duurzame en groene  kijk in.  - Met energiebesparingen helpen wij de woonlasten binnen de perken te houden en we dragen bij  aan een beter milieu.  - Als duurzame en groene organisatie hechten wij veel belang aan de ontwikkeling van medewer‐ kers en hun talenten.  - Wij zorgen voor optimale primaire bedrijfsprocessen, waarbij we zorgen voor een goede aanslui‐ ting tussen binnen en buiten.   - Wij streven naar een optimale medewerkerwaardering en betrokkenheid.  - Wij streven ernaar om als organisatie intern steeds beter te worden (permanente  organisatieverbetering).  - Wij werken toe naar een netwerkorganisatie met medewerkers die in staat worden gesteld zelf  kennis te halen en beschikbaar te maken voor anderen.  - Wij zorgen voor een informatiehuishouding die mensen faciliteert bij het maken en naleven van  afspraken en het maken van keuzes.    De input van onze stakeholders  - Wij streven ernaar dat onze medewerkers zich verbonden voelen en kunnen identificeren met de  praktijk van Lefier. 

12

2     LEFIER HOOGEZAND‐STADSKANAAL   

2.1 Terugblik 2010 en vooruitblik 2011/2012  Niet alleen Lefierbreed, maar ook voor woonbedrijf Hoogezand‐Stadskanaal is het tweede jaar na de  start van de nieuwe organisatie Lefier, een succesvol jaar geweest met name op huisvestingsgebied.  Ten aanzien van het bedrijfsresultaat zijn de verkoopresultaten van de beide vestigingen in het ver‐ slagjaar echter teleurstellend te noemen. Enerzijds heeft ons de algehele malaise op de woningmarkt  parten gespeeld. Anderzijds is vestiging Hoogezand organisatorisch nog niet geheel op orde gebleken  voor de begrote verkoopopgave. Voor deze vestiging resteert nog de opgave om de onderhoudlasten  zowel incidenteel als planmatig beter te beheersen en te voorzien van een goede beleidsmatige  onderbouwing. Intern is hard gewerkt aan het per afdeling helder krijgen van het plan en de onder‐ delen van de PDCA‐cirkel (Plan Do Check Act).     Vestiging Hoogezand in 2010  In onze vestiging Hoogezand stond gedurende het gehele jaar het wijkvernieuwingsproject Gorecht‐ West hoog op de agenda. De projectorganisatie heeft samen met de bewoners de eerste stappen  gezet op het pad van de planontwikkeling. Tegelijkertijd is gewerkt aan het voorbereiden van het  integrale project ‘Samen aanpakken’. Binnen dit project proberen we, in samenhang met de fysieke  herstructurering van deze wijk, te komen tot nieuwe vormen van activering en probleemaanpak.  Deze vorm van wijkgericht werken, heeft zowel bij onze eigen organisatie als bij die van de gemeente  voor de nodige interne dynamiek gezorgd. Als fundament voor deze vruchtbare samenwerking is met  de gemeente en onze collega‐corporatie Talma een set prestatieafspraken gemaakt. Nadat eind vorig  jaar in Hoogezand de bouw is gestart van ons project ‘De Pleiaden’, hebben we dit jaar de eerste fase  kunnen opleveren.  Vestiging Stadskanaal in 2010  In Stadskanaal zijn in het kader van de wijkvernieuwing Maarsstee in het najaar van 2010 de eerste  woningen opgeleverd, evenals in Onstwedde en Parkwijk. We hebben veel tijd en energie gestoken  in de begeleiding van de herhuisvesting van de bewoners van het wooncomplex Parkstee. Het  wooncomplex is verkocht aan onze zorgcollega Meander, die in het complex een zogenaamd  zorghotel ontwikkelt voor het gehele verzorgingsgebied Stadskanaal. De sloop van de drie Philipsflats  is een mijlpaal in de geschiedenis van de gemeente Stadskanaal. Het tempo waarmee de herhuis‐ vesting van de betrokken bewoners heeft plaatsgevonden, is een indicatie voor de situatie op de  huurwoningmarkt in dit gebied. De krimp ligt hier duidelijk op de loer. In het verslagjaar is extra  aandacht besteed aan de aanpak van woonoverlast. Samen met de welzijnsorganisatie, gemeente en  politie hebben we als doel gesteld het aantal overlastsituaties te halveren. Hieraan is gezamenlijk  gewerkt aan de hand van een concrete lijst van overlastsituaties en mede met de inzet van  wooncoaches.     Vooruitblik 2011/2012 voor woonbedrijf Hoogezand‐Stadskanaal  De komende jaren gaat Hoogezand‐Stadskanaal voort op de ingeslagen weg, aan de hand van de  volgende doelstellingen:   - vooral het wijkgerichte werken, is in beide vestigingen speerpunt van beleid;  - wij intensiveren de samenwerking met onze partners zowel binnen het wijkgerichte werken als  daarbuiten;   - de productie binnen onze energieprojecten krijgt extra aandacht;  - wij realiseren (met name in Maarsstee) nieuwbouw sociale huurwoningen;  - zowel in Hoogezand als in Stadskanaal werken wij aan de voorbereiding van onze toekomstige  productie.  Namens het management van Lefier Hoogezand‐Stadskanaal,  Henk van der Meer  13

  Highlights Hoogezand  Feestelijke aftrap ‘Wijkvernieuwing Gorecht‐West’                                 Op 18 september 2010 hebben we met een drukbezochte dag de start gemarkeerd van   ‘Wijkvernieuwing Gorecht‐West’. Met dit open planproces gaan we een vernieuwde vitale wijk reali‐ seren. Samen met onze partners in de wijk, de gemeente, Talma, Kwartier en natuurlijk de bewoners,  gaan we een langlopend (misschien wel 15 jaar durend) integraal traject in. Naast fysieke plannen  voor sloop (ongeveer 300 woningen), nieuwbouw en verbetering, treffen we via ‘Samen Aanpakken’  een omvangrijk pakket sociale maatregelen voor de sociale stijging van de wijk. Misschien is ‘Wijk‐ vernieuwing Gorecht‐West’ wel het grootste integrale herstructureringsproject van Noord‐ Nederland, een ware uitdaging!    De Hooge Horst viert 15‐jarig jubileum met open huis                                  In september 2010 bestond het wooncomplex De Hooge Horst 15 jaar. Ter ere van dit jubileum orga‐ niseerden wij op zaterdag 20 november 2010 een open huis, samen met het bestuur van de  ‘Vereniging voor groepswonen senioren’ (de bewoners moeten lid zijn van deze vereniging om een  woning in het complex te kunnen huren). Met dit open huis wilden we jonge senioren enthousiast  maken voor het wooncomplex. En met succes: we hebben een aantal nieuwe aanmeldingen van  potentiële toekomstige bewoners gekregen.    14

  Personeelsdag 2010                                 Onze Personeelsdag in 2010 (op 4 juni) hebben we doorgebracht tussen onze bewoners. De ochtend  was gereserveerd voor de jeugd van Hoogezand. Samen is er geklust en de kinderen konden alles  vragen over de beroepen binnen een woningcorporatie. De dag is voortgezet met een spellenmiddag  in de wijken. We kijken terug op een gezellige, stralende dag die een positieve bijdrage heeft gele‐ verd aan de leefbaarheid in de buurt.    Highlights Stadskanaal    Maarsstee  In Maarsstee zijn de eerste 23 grondgebonden woningen opgeleverd. Het transformatieproces in  deze wijk is in volle gang. In 5 jaar tijd worden in Maarsstee 180 woningen opgeleverd.    Parkwijk  In Parkwijk zijn in 2010 de 24 patiowoningen opgeleverd.    

2.2 Maatschappelijke prestaties Lefier Hoogezand    2.2.1 In onze werkgebieden kansen voor iedereen    Verhuurbaarheid, betaalbaarheid, bereikbaarheid  De mutatiegraad in 2010 was 9,68%. Dit is een daling van bijna 2% ten opzichte van 2009. De daling  doet zich met name voor in Gorecht‐West, waar huurders in afwachting zijn van de plannen voor de  herstructurering. Ook dit jaar is de vraag naar woningen onder de huurtoeslaggrens groter dan het  aanbod. Om het aantal geweigerde woningaanbiedingen zo laag mogelijk te houden, is in 2010 meer  aandacht besteed aan het eerst telefonisch aanbieden van woningen.  Binnen het huurbeleid streven we naar voldoende betaalbare woningen voor mensen met een   inkomen tot € 33.614. Voor nieuw te bouwen woningen houden wij een huurprijs aan van maximaal  € 647. 

15

  Passend huisvesten van de doelgroep  Tabel 1 De resultaten van huisvesting vestiging Hoogezand volgens de BBSH‐normen    Huisvesting/verhuringen vestiging Hoogezand in 2010 volgens BBSH‐normen  Huurprijscategorie in euro’s   

                       

Aantallen  personen 

Leeftijd 

Huurtoeslag‐  grenzen (inkomen) 

1 persoon    1 persoon   

t/m 64 jaar    65 jaar en ouder   

2 en meer    2 en meer   

t/m 64 jaar    65 jaar en ouder   

tot € 21.450  € 21.450 en meer  tot € 20.200  € 20.200 en meer  subtotaal  tot € 29.125  € 29.125 en meer  tot € 27.575  € 27.575 en meer  subtotaal 

70  3  0  0  73  39  4  1  0  44 

Eindtotaal

117

  Te goedkoop gehuisvest    Te duur gehuisvest   

   

<357.37 

357.37  511.50  548.18  Totaal  tot  tot  tot  511.50  548.18  647.53  76  5  1  152 85  2  0  90 7  4  0  11 2  0  0  2 170 11  1  255 66  5  1  111 16  0  3  23 10  4  1  16 3  0  0  3 95  9  5  153

265

20 

6 

408

    Huisvesting aan urgenten, statushouders, generaal pardonners, asielzoekers en maat‐ schappelijke opvang Beleid wonen, welzijn en zorg    Beleid wonen, welzijn en zorg  Lefier Hoogezand‐Stadskanaal is zich vanaf 2010 meer gaan richten op het (door)ontwikkelen van  strategisch beleid en afwegingskaders voor welzijn, zorg en vastgoed, en met de (concept)ontwikke‐ ling van projecten en initiatieven. In het najaar zijn met alle relevante stakeholders in het WWZ‐ netwerk (wonen, welzijn, zorg) verkennende gesprekken gevoerd. Het is onze ambitie om met  stakeholders gezamenlijk visietrajecten te starten. Met Zorggroep Meander en zorginstelling De  Zijlen ligt hierover inmiddels een concrete afspraak.     Projectinitiatieven  In Hoogezand ligt een vraag rond het concept van thuiszorg en dagbesteding in het complex De  Ruyterstraat. Deze erfenis van Thuiszorg Groningen hebben we nu duidelijk uitgezet bij verpleeg‐ en  verzorgingshuis Zinn. Wij bieden de huisvesting en Zinn is verantwoordelijk voor het inhoudelijke  programma. In januari 2011 is een helder pakket aan afspraken gerealiseerd tussen Zinn en Lefier.    Statushouders  In 2010 moesten in de gemeente Hoogezand‐Sappemeer 24 statushouders worden gehuisvest door  de beide lokale corporaties. Lefier heeft 14 statushouders aan een woning geholpen. Daarmee is  onze taakstelling voor 2010 gehaald.    Bureau Woonkans  Bureau Woonkans is in eerste instantie projectmatig opgezet. In 2010 hebben de deelnemende part‐ ners: Woningstichting Talma, Lefier en gemeente Hoogezand‐Sappemeer besloten structureel woon‐ kanstrajecten in te zetten.         16

Woonkanstrajecten hebben als doel ontruimingen en/of woonproblemen in de gemeente  Hoogezand‐Sappemeer te voorkomen. Lefier heeft zitting in de selectiecommissie.   In 2010 zijn voor 18 huishoudens woonkanstrajecten opgestart in een woning van Lefier. In 2010 zijn  6 trajecten in een woning van Lefier succesvol afgerond. In totaal hebben in het afgelopen jaar 72  woonkanstrajecten plaatsgevonden via Bureau Woonkans.     Begeleid Wonen  Het gebouw aan de Paulus Potterstraat bevat 53 woningen voor begeleid wonen. Het uitgangspunt  bij deze woonvorm is ‘zo gewoon mogelijk wonen’ te bieden aan huurders die nog meer moeten  leren omgaan met zelfstandig wonen. Deze trajecten worden opgestart en bewaakt via Bureau  Woonkans. In 2010 zijn 37 nieuwe aanmeldingen binnengekomen. In 25 gevallen is een daadwerke‐ lijke plaatsing gerealiseerd. Verder zijn 21 lopende trajecten positief afgesloten; hierbij was 15 keer  sprake van doorstroming naar reguliere huisvesting. Tevens hebben we verbeteringen en verande‐ ringen aangebracht binnen de procedure en de werkwijze. Daarnaast is specifieke aandacht gegeven  aan de uitstroom en de samenwerking met begeleidende hulpverleningsorganisaties.     Klant heeft keuze  Onze woningzoekenden kunnen kiezen waar ze willen wonen. Lefier Hoogezand maakt gebruik van  het inschrijfmodel, waarbij ‘persoonlijke benadering’ en ‘maatwerk’ sleutelbegrippen zijn.  In 2010 is het aantal woningzoekenden iets toegenomen. De gemiddelde wachttijd voor een eenge‐ zinswoning is op dit moment ongeveer 2 jaar en voor een appartement 1,5 jaar.   De afdeling Wonen ziet de wachttijden oplopen. Dit heeft verschillende oorzaken. Mensen die willen  doorstromen naar een koopwoning, kopen minder snel door de economische crisis, het aantal echt‐ scheidingen blijft hoog en er is een uitstroom vanuit begeleid wonen.  De taakstelling om de normen van acceptabele wachttijden te benoemen voor de verschillende doel‐ groepen en meer informatie te verzamelen over onze woningzoekenden, is in 2010 niet gehaald.  Deze taak is doorgeschoven naar 2011.     Huurachterstanden   Eind 2010 zijn we gestart met een experiment om onze huurincassoprocedure te versnellen en pro‐ blematische huurachterstanden eerder aan te pakken. Dit experiment moet in 2011 tot een daling  van huurachterstand leiden. De huurachterstand van de zittende huurders bedraagt in december  2010: 1,23%. Dit is een daling van 0,12% ten opzichte van 2009.     Samenwerking met Baanvak  Sinds een aantal jaren heeft Lefier het operationele wijkbeheer ondergebracht bij re‐integratiebedrijf  Baanvak. Daarnaast werken we intensief samen met Baanvak in de Vredekerk in Gorecht‐West.  Baanvak verzorgt het beheer van de kerk, maakt schoon en verzorgt de lunches en de avondmaaltij‐ den. Tevens maakt Baanvak schuurtjes voor de bewoners van Gorecht‐West. Er is een grote vraag  naar deze schuurtjes in de wijk. In 2010 zijn er meer dan 50 tuinschuurtjes gerealiseerd. Ter bevorde‐ ring van de leefbaarheid in de wijken wordt regelmatig een beroep gedaan op de mensen van  Baanvak.     Vraag‐ en aanbodontwikkeling: portefeuilleplan  In 2010 hebben we gewerkt aan een nieuw strategisch opgavenbeleid (SOB). Vanuit hernieuwd  inzicht in demografische ontwikkelingen en marktontwikkelingen is een plan voor de toekomst opge‐ steld. Wij streven naar een kwalitatief verbeterd woningbezit richting 2020; qua aantallen woningen  blijft het woningbezit hetzelfde. Deze strategische opgave realiseren wij door elk jaar woningen te  slopen (gemiddeld 90 op jaarbasis), 20 woningen te verkopen, 70 woningen te verbeteren en gemid‐ deld per jaar 100 nieuwe woningen te bouwen. Deze maatregelen zijn toegedeeld aan complexen en  gelabeld.       17

Naast de bepaling van de inhoud van dit portefeuilleplan, is de procesgang van het opgavenbeleid  vastgesteld. Op deze wijze kunnen wij de inhoud gestructureerd monitoren en de maatregelen  worden op een juiste manier meegenomen in jaarbegrotingen en het financieel meerjarenkader.     2.2.2 Buurten, wijken en dorpen waar mensen graag willen wonen    Wijkgericht werken    Pilot ‘Gorecht‐West’  Het wijkgericht werken krijgt in Hoogezand vorm en inhoud in de pilot van de wijk Gorecht‐West.  Hierbij werkt Lefier Hoogezand samen met gemeente Hoogezand‐Sappemeer, de  Bewonerscommissie Gorecht‐West en Talma. De pilot heeft een integrale aanpak en bestaat uit  fysieke plannen en een pakket sociale maatregelen. Deze pilot is onder andere mogelijk door een  subsidie van € 1 miljoen die we hebben binnengehaald voor het sociale programma ‘Samen  Aanpakken’, ten behoeve van de 40+‐wijken.     In een zo open mogelijk planproces is na de zomer van 2010 onder aanvoering van een onafhanke‐ lijke procesmanager hard gewerkt aan de eerste verkenningen van het fysieke programma.   De uitgangspunten zijn: sloop van de zogenaamde ‘rode baksteenwoningen’ (ongeveer 350 stuks),  verbetering van een aantal woningen en toevoeging van kwaliteit aan de openbare ruimte. Het open  planproces heeft geleid tot enthousiasme en betrokkenheid in de wijk. De eerste contouren van een  nieuwe wijkstructuur (stedenbouwkundige opzet,  globale ideeën over kosten en fasering) zijn  inmiddels zichtbaar.   Daarnaast zijn voorbereidingen getroffen voor de sociale aanpak via een zogenaamd frontlineteam.  Dit team gaat ‘achter de voordeur’ inventariseren welke problematiek (wel of niet in verband met de  herstructurering) in gezinnen aan de orde is en maakt een opmaat naar maatwerkoplossingen.   Na een zoektocht naar de juiste projectstructuur, is nu een duidelijke en enthousiaste projectorgani‐ satie gevormd.     Volgens plan is medio 2011 een haalbaar wijkplan Gorecht‐West gereed. Het streven is om eind  maart 2011 een definitief wijkplan te hebben, inclusief de financiële doorrekening die als basis dient  voor de financiële afspraken tussen Lefier en gemeente. Vervolgens kan naar verwachting rond de  zomer besluitvorming plaatsvinden.    Samenwerking met FC Groningen in Gorecht‐West  In het najaar van 2010 is de afdeling Maatschappij & Markt gestart met verkennende gesprekken  voor een mogelijke samenwerking tussen Lefier en FC Groningen op sociaal‐maatschappelijk gebied  in de wijk Gorecht‐West. Beide partijen hebben direct zeer enthousiast gereageerd en in september  2010 is het startdocument voor de samenwerking ‘Scoren op leefbaarheid’ geschreven. In dit start‐ document hebben wij onze visie en (aan de hand van de Lefierbrief) drie strategische opgaven  benoemd die aansluiten bij de doelen die Lefier en FC Groningen samen willen nastreven. Deze  opgaven zijn:  ‐ in onze werkgebieden kansen voor iedereen;  ‐ buurten en wijken waar mensen graag willen wonen;  ‐ met open vizier werken aan gedeelde doelen.  Voor Lefier is deze samenwerking een unieke kans om vooral de moeilijk bereikbare huurders met  sociaal‐maatschappelijke problemen weer te activeren, door daarbij de inzet van FC Groningen te  gebruiken.     ‘Aftrap Gorecht‐West’  In 2011 starten we met een gezamenlijke aftrap, bedoeld om de bewoners kennis te laten maken  met de 5 werkgebieden die beschreven staan in de nota ‘Samen Aanpakken’.     18

Verder sluiten we in 2011 aan bij bestaande activiteiten in de wijk en we starten met een aantal  activiteiten vanuit het principe: ‘liever kwaliteit dan kwantiteit geven aan onze bewoners’. Daarnaast  kijken Lefier en FC Groningen naar andere subsidiemogelijkheden voor het jaarplan 2011.    Bevorderen leefbaarheid in wijken en buurten  Het realiseren en in stand houden van leefbare wijken is een belangrijk speerpunt. De sociaal wijkbe‐ heerders hebben hier samen met de bewoners een actieve rol in. De sociaal wijkbeheerders, de  buurtconciërge en het wijkbeheer (Baanvak) leveren gezamenlijk een bijdrage aan een schone, onge‐ schonden en leefbare wijk. In 2010 is € 515.000 uitgegeven aan fysiek wijkbeheer en € 255.000 aan  het bevorderen van de leefbaarheid in wijken en buurten.    Schoon, ongeschonden en veilig  In 2010 is gericht aandacht besteed aan schone en ongeschonden trappenhuizen in de gestapelde  bouw in de wijken, onder beheer van de buurtconciërge. In een aantal complexen is duidelijk verbe‐ tering waar te nemen.  In het verslagjaar heeft Lefier opnieuw de tuindagen financieel ondersteund. Deze dagen worden  door actieve bewoners georganiseerd.     Directe woonomgeving  De jeu de boules‐baan bij het complex Saskiahof is in 2010 gereedgemaakt en is een groot succes  gebleken. Een groep van circa 20 bewoners maakt regelmatig enthousiast gebruik van de baan.   Met de bewonerscommissie, het wijkteam Boswijk en de gemeente is gesproken over de aanpak van  een van de hofjes aan de Scheepstimmerman. Hier wordt de groenvoorziening en bestrating verbe‐ terd.    Activering  Ook in 2010 zijn meerdere bewonersinitiatieven financieel ondersteund en gefaciliteerd.   Deze initiatieven variëren van buurtfeesten en opschoonacties tot activiteiten die buurtbewoners  met kinderen organiseren. Veelal hebben de activiteiten als doel de samenhang in buurten te bevor‐ deren of het fysiek opknappen van de buurt.    Overlast  In 2010 heeft vestiging Hoogezand een grote diversiteit aan overlastmeldingen binnengekregen. De  zwaarte en ernst van de overlast verschilt sterk. Het varieert van geluidsoverlast, burenruzies, niet of  slecht onderhouden tuinen en vervuiling tot verschil in leefstijl of ruzie hierover. Er heeft in één geval  een ontruiming plaatsgevonden op basis van overlast (wietplantage).   In 2010 is bij de overlastmeldingen meerdere malen sprake geweest van overlast op basis van zware  psychosociale problematiek en geweld en/of bedreiging van huisgenoten of buren. Bij de aanpak van  deze situaties werken we nauw samen met het OGGz Netwerk. Dit is een samenwerkingsverband van  verschillende instellingen die werkzaam zijn op het gebied van zorg en welzijn. Deze nauwe samen‐ werking vraagt ook van Lefier een intensieve aanpak van overlast, omdat situaties regelmatig dreig‐ den te escaleren. De aanpak van woonoverlast zal verder vorm krijgen in 2011.  Maatschappelijk vastgoed    Multifunctionele accommodatie (MFA)  In het kader van de prestatieafspraken met de gemeente is een notitie geschreven waarin Lefier zijn  rol met betrekking tot maatschappelijk vastgoed in de gemeente Hoogezand‐Sappemeer verwoordt.  In deze notitie is verwoord dat wij in het beginstadium graag meedenken over programmering en per  situatie zullen bezien of wij een rol voor Lefier zien qua ontwikkeling, beheer en/of eigendom.  

19

De onduidelijkheid rondom het project ‘Westerbroek’ is in 2010 opgehelderd. In het verleden heeft  Lefier toegezegd de onrendabele investering 50/50 met de gemeente te verrekenen. Dit betekent  dat Lefier € 400.000 voor zijn rekening neemt. De bestaande afspraken zijn boven tafel getild en  Lefier en de gemeente hebben gezamenlijk geconstateerd dat Westerbroek in essentie een haalbaar  project is. In feite is daarmee de initiatieffase afgerond.     Lefierkwartier  Voor de uitwerking van het project ‘Lefierkwartier’ is in het vierde kwartaal van 2010 extern advies  ingehuurd. Dit moet scherper zicht geven op het project, zodat we in het eerste kwartaal van 2011  definitief kunnen bepalen of de ontwikkeling van een Lefierkwartier haalbaar is. Het Lefierkwartier  wordt een centrale plaats waar kantoorfuncties voor Lefier en andere maatschappelijke organisaties  onder één dak gehuisvest zijn. Voor de uitwerking van dit project is de aansluiting nodig van een aan‐ tal grotere partijen, die eveneens meerwaarde zien in het bij elkaar gehuisvest zijn. Wij streven daar‐ bij naar een duurzame samenwerking. In het verslagjaar heeft het concept verder vorm gekregen via  twee lijnen: ‘welzijn en zorg’ en ‘arbeid in combinatie met onderwijs’. Een eerste gespreksronde met  de geïnteresseerde partijen heeft voldoende commitment opgeleverd, onder andere van NOVO,  Kwartier en Lentis. Het uitgangspunt bij het Lefierkwartier is tevens dat Lefier een deel van het ge‐ bouw voor zijn rekening neemt, voor de huisvesting van het Ontwikkelbedrijf en De Kern. In de loop  van 2011 wordt de knoop doorgehakt.    2.2.3 Verdienen waar het kan, investeren waar het moet    Verkopen    Nieuwbouwproject ‘Pleiaden’  In het laatste kwartaal van 2010 is de verkoop van het nieuwbouwproject ‘Pleiaden’ in Woldwijck  voorbereid.   Het betreft hier 19 appartementen die volgens planning in juni 2011 worden opgeleverd. In septem‐ ber 2010 is het besluit genomen om 10 appartementen te verhuren.   De markt voor (duurdere) koopappartementen is sinds 2008 ingezakt en er is op dit moment geen  reden om aan te nemen dat deze markt zich in 2011 sterk zal verbeteren. Door een deel van de  appartementen eerst te verhuren tot de huursubsidiegrens van € 648 en pas bij mutatie te verkopen,  wordt op toekomstige marktontwikkelingen geanticipeerd. Daarnaast zetten we de koopapparte‐ menten met een koopgarantconstructie in de markt. In januari 2011 is de verhuur en de verkoop van  start gegaan.    Nieuwe woningen Judith Leysterstraat  Van het totaal van 8 nieuwe woningen aan de Judith Leysterstraat zijn 5 woningen verkocht in 2010:  1 aan een particulier en 4 aan een collega‐corporatie (afronding koop in januari 2011). De resterende  3 woningen komen nu in de sociale verhuur om ze bij mutatie wederom te koop aan te bieden.     Verkoop bestaand bezit   Tijdens het derde kwartaal van 2010 is het verkoopproces in Hoogezand verder ingericht. Dit heeft  geleid tot samenwerkingsovereenkomsten met twee makelaarskantoren, te weten Bosma & Schuur  Makelaars en ERA Duit. In het derde kwartaal is ook de verkoopvijver samengesteld (woningen die  zittende huurders kunnen kopen of woningen die bij mutatie worden verkocht). Hierbij is rekening  gehouden met 4 factoren, te weten: mutatiegraad, direct rendement, mate waarin bezit versnipperd  is en de kans dat er een woning gesloopt moet worden.   Eind augustus is de afdeling Wonen begonnen met de verkoop aan zittende huurders en de verkoop  van muterende woningen die gelabeld zijn als verkoopwoning.      20

In totaal zijn 230 huurders aangeschreven; 10 huurders hebben aangegeven interesse te hebben in  het kopen van de woning. Uiteindelijk heeft deze actie geleid tot 1 verkochte woning. Daarnaast  zijn/worden de hierboven genoemde 230 woningen ook bij mutatie te koop aangeboden. Dit heeft  geleid tot drie verkochte woningen. De eerste ervaring met de verkoop leert ons dat aanbod van  mutatiewoningen eerder tot verkoop leidt.     Kwalitatief in stand houden woningbezit    Planmatig onderhoud  Ten aanzien van het planmatig onderhoud hebben we samen met het Ontwikkelbedrijf geconsta‐ teerd dat er geen systematiek ligt onder het planmatig onderhoud. Er is ook geen meerjaren onder‐ houdsplanning. WALS (dit is het doorrekenen van de macro‐economische risico’s) is daarom doorge‐ rekend op basis van de gemiddelde kosten uit het verleden. De afgelopen jaren is het planmatig  onderhoud uitgevoerd op basis van het beschikbare budget. Dit betekent dus dat alleen onderhoud  is gedaan dat financieel gezien haalbaar was. Woningverbetering heeft plaatsgevonden in Woldwijck  en Foxhol. Daarnaast hebben we geconstateerd dat er geen eenduidige definitie is van kwaliteit; er is  verschil in kwaliteitsniveau bij nieuwbouw, mutatie en renovatie. Dit heeft nadelige gevolgen gehad,  te weten:  ‐ een toenemend klachtenonderhoud;  ‐ achterstallig onderhoud in wijken waar geen herstructurering is geweest, zoals Gorecht en delen  van de Spoorstraat‐Kieldiep en Noorderpark‐Margrietpark;  ‐ onvoldoende duidelijkheid over het budget dat nodig is voor planmatig onderhoud om de voor‐ raad op niveau te krijgen en te houden;  ‐ uiteenlopende kwaliteit van de woningen.    Verbeteracties  Wij hebben de accountant een managementletter ‘Technisch beheer’ laten opstellen om te kunnen  bepalen welke verbeteracties nodig zijn ten aanzien van de kwaliteit van ons woningbezit.   Dit document biedt input voor een verbeterplan. Dit plan gaan we samen met het Ontwikkelbedrijf  opstellen en de komende jaren implementeren.   Er is een besluit genomen om in 2011 een nieuwe methodiek te gebruiken voor het in kaart brengen  van de onderhoudsbehoefte van ons bezit, te weten: conditiemeting. Dit houdt in dat alle woningen  (zo snel als mogelijk) technisch in beeld worden gebracht op grond van geconstateerde gebreken.  Bijna alle werkzaamheden die zijn opgenomen in de begroting ‘Planmatig onderhoud’ zijn in  opdracht gegeven en voor het grootste gedeelte uitgevoerd. Er is een kleine overloop in 2011. Alleen  het beoogde planmatig onderhoud aan de Noordbroeksterstraat is uitgesteld. We gaan eerst onder‐ zoeken of het onderhoud mogelijk op korte termijn voor een energieaanpak (EPA‐aanpak) in aan‐ merking komt.     Installaties      Alle beoogde werkzaamheden zijn in opdracht gegeven en voor het overgrote deel gerealiseerd.    Woningaanpassing  Verbetering  Halverwege 2010 is het besluit genomen een aantal woningen in Foxhol (omgeving Roerdompstraat)  te renoveren. De aanpak bestaat uit een gedeelte achterstallig onderhoud, energiebesparende maat‐ regelen, en het voor rekening van de huurder aanbrengen van veranderingen aan de plattegronden.  In de weken tussen 6 juli en 16 juli zijn huisbezoeken gebracht om de interesse te peilen. Er was veel  animo en de renovatie is in november van start gegaan.  

21

We hebben in november het besluit genomen om aanvullend 9 woningen toe te voegen aan de  verbeterstroom in Foxhol, op initiatief van de bewoners. Hiermee is onze totale voorraad in Foxhol  op niveau. De oplevering is in het voorjaar van 2011.    Sloop en nieuwbouw    Sloop‐ en/of nieuwbouwactiviteiten  In het verslagjaar hebben de volgende sloop‐ en/of nieuwbouwactiviteiten plaatsgevonden:  ‐ sloop Popko Bielstraat: in totaal 24 woningen gesloopt. Het betreft een complex duplexwoningen;  ‐ sloop Resedastraat, Leliestraat en Narcissenstraat: in totaal 25 woningen gesloopt;  ‐ sloop B. van Royenstraat: in totaal 35 woningen gesloopt;   ‐ sloop Thorbeckelaan (Gorecht‐West): in totaal 18 woningen gesloopt;  ‐ nieuwbouw Pleiaden: 9 koop‐ en 10 huurwoningen;  ‐ realisatie nieuwbouwkoop JudithLeysterstraat: resterende 6 woningen zijn opgeleverd in 2010.     Planontwikkeling initiatieven  Voor onderstaande projecten zijn in het vierde kwartaal 2010 initiatiefbesluiten genomen:  ‐ ABN AMRO‐locatie in Sappemeer (start bouw 2012);  ‐ Popko Bielstraat: de woningen zijn gesloopt en er wordt met betrekking tot de leefbaarheid  gezorgd voor interim‐beheer (start bouw eind 2011);  ‐ Narcissenstraat: de woningen zijn gesloopt en er wordt met betrekking tot de leefbaarheid  gezorgd voor interim‐beheer (start bouw eind 2011);   ‐ MFC Westerbroek: realisatie van een MFC (multifunctioneel centrum), (start bouw 2012);  ‐ Uitbreiding renovatie Roerdompstraat/Talingstraat in Foxhol met 9 woningen in de G. Imbosstraat  (uitvoering voorjaar 2011).  Aan de productieplanning voor 2010 heeft geen basis ten grondslag gelegen in de vorm van een stra‐ tegisch opgavenbeleid. We hebben in het verslagjaar een zo reëel mogelijke planning gemaakt en die  projecten opgepakt die of urgent, of al in uitvoering waren.     Grondbank  Lefier Hoogezand is nog steeds in onderhandeling over grondruil met een projectontwikkelaar in de  Molenwaard. Onze vestiging heeft geen haast met de afhandeling en zoals het er nu naar uitziet ook  gemeente Hoogezand niet.   Wij zijn na 10 jaar (antispeculatiewetgeving VROM) wel een verklaring schuldig als we de grond nog  langer in bezit willen houden. In het eerste kwartaal van 2011 volgt besluitvorming over de exploita‐ tie van de grond in de Molenwaard.    Leegstand, huurderving  In 2010 is er een huurderving van € 293.925. Dit is inclusief de huurderving door sloop (€ 9.259) en  door verkoop (€ 17.858). De frictieleegstand in 2010 bedraagt € 266.808. De frictieleegstand is het  gevolg van moeilijk verhuurbare woningen (begeleid wonen appartementen) en een aantal projecten  (Gorecht‐West en nog enkele locaties).    Huurverhoging   De jaarlijkse huurverhoging is conform begroting en VROM‐voorstel met 1,2% doorgevoerd. Met  uitzondering van sloop en dergelijke komen we uit op het begrote percentage. Er is nog steeds  onduidelijkheid over de ingangsdatum van de aanpassing van het Woningwaarderingsstelsel (WWS),  waarbij energiepunten van toepassing zijn. Dit is ook een van de redenen dat het nieuw te ontwik‐ kelen huurbeleid nog niet is geïmplementeerd. Verder is in 2010 de voorbereiding gestart voor  invoering van huurharmonisatie. Woningen die nu voor minder dan 64% van maximaal redelijk wor‐ den verhuurd, zullen straks bij mutatie voor 64% van maximaal redelijk worden verhuurd, tenzij de  betaalbaarheid/verhuurbaarheid in gevaar komt.    22

2.2.4 Met open vizier samenwerken aan gedeelde doelen    Stakeholdersmanagement, proactief ophalen agenda’s  Wij willen proactiever de agenda van onze stakeholders ophalen. In kwartaal één is hiermee een  begin gemaakt door in gesprek te gaan met Meander en De Zijlen. Dit traject zal de nieuwe pro‐ cesmanager ‘Wonen, Welzijn & Vastgoed’ verder vormgeven.   In het bestuurlijk overleg met Kwartier Zorg en Welzijn in Hoogezand hebben we visies uitgewisseld  en afgesproken in 2011 meer gezamenlijk aandacht te geven aan het thema ‘Preventie’. Tevens zul‐ len wij participeren in Huisartsen Onder Een Dak (HOED).     Met partners in de wijk  Wij werken met de volgende organisaties als partners in de wijk: de huurdersraad, wijkraden en de  bewonerscommissies.    Prestatieafspraken/Lokaal Akkoord  Er is in samenwerking met de gemeente en collega‐corporatie Talma gewerkt aan prestatieafspraken  met de gemeente. In de conceptprestatieafspraken komen thema’s aan de orde als: huisvesting van  de doelgroep/beleid, woningvoorraad en monitoring, wonen, welzijn en zorg, en wijkgericht werken.   De formele bekrachtiging van de prestatieafspraken heeft plaatsgevonden op 16 december 2010. De  prestatieafspraken zijn inmiddels ook voorzien van een werkagenda met meer dan 20 punten. De  agenda betreft bestaande en lopende projecten en initiatieven. Deze agenda wordt bewaakt door  een projectgroep, waarin alle partijen op management‐/beleidsniveau vertegenwoordigd zijn.     Geschillencommissie   In de geschillencommissie hebben klanten van Talma, Lefier Hoogezand‐Stadskanaal, SWS Slochteren  en Het Groninger Huis zitting genomen. In 2010 zijn voor de vestiging Hoogezand geen zaken in  behandeling genomen bij de geschillencommissie.     Netwerk Openbare Geestelijke Gezondheidszorg  Lefier Hoogezand participeert in het netwerk Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGz), een  samenwerkingsverband met deelnemers uit de hulpverlening, politie, corporaties en gemeentelijke  sociale dienst. In 2009 is besloten het netwerk aan te hangen bij het lokale welzijnswerk, waarbinnen  ook het algemeen maatschappelijk werk is ondergebracht. Er is een proces in gang gezet dat moet  leiden tot versterking van de verbinding tussen het welzijnswerk, de zorg en de hulpverlening. Wij  zijn cofinancierder van dit netwerk, nemen deel aan het tweewekelijks overleg van het netwerk en  zitten tevens in de stuurgroep.     Huurdersraad   In 2010 is het reguliere overleg met de huurdersraad verstevigd en geïntensiveerd. In plaats van een  halfjaarlijks regulier overleg, heeft het overleg in 2010 één keer per zes weken plaatsgevonden. Er  zijn afspraken gemaakt over de manier waarop we met elkaar willen overleggen. Beide partijen heb‐ ben het belang van het overleg benadrukt. Er is over een diversiteit aan onderwerpen overleg  gevoerd, met als belangrijkste onderwerpen: de totstandkoming van een geactualiseerd sociaal sta‐ tuut, de verkoop van woningen, het huurbeleid bij harmonisatie, projecten, het toewijzingsbeleid en  de kwaliteit van communicatie en dienstverlening aan de klant.    2.2.5 Bewoners voelen zich partner    Betrekken van bewoners bij beleid en beheer   De sociaal wijkbeheerders overleggen regelmatig met bewoners‐ en flatcommissies over de leef‐ baarheid en andere zaken die direct met het complex en/of de buurt te maken hebben. Ook in 2010  is zeer regelmatig met ongeveer 15 commissies en groepen overleg gevoerd.  

23

We hebben geconstateerd dat soms al langer lopende gespreksonderwerpen terugkeren. In 2010  hebben we een aantal van die onderwerpen kunnen ronden. Daarnaast is gebleken dat de wijze van  overleggen, met name de effectiviteit ervan en de tevredenheid erover, in de nabije toekomst aan‐ dacht vereist. Door sommige commissies is aangegeven dat de deelnemers verouderen en dat er  behoefte is aan nieuwe leden. Andere commissies zijn zeer actief in en rond het wooncomplex, als‐ mede in het organiseren van activiteiten. Wij ondersteunen bewoners‐ en flatcommissies financieel  en faciliteren daar waar dit mogelijk is.    Bewonersparticipatie in projecten   Bewonersparticipatie op projectniveau heeft in 2010 plaatsgehad bij de projecten ‘Foxhol’ en ‘Popko  Bielstraat/Narcissenstraat’. Daarnaast is vanzelfsprekend het nodige geïnvesteerd in Gorecht‐West.     G. Imbosstraat  Eind november heeft de sociaal wijkbeheerder in Foxhol huisbezoeken uitgevoerd bij de bewoners  van G. Imbosstraat 73 tot en met 99 (alleen huurwoningen), vanwege het geplande groot onder‐ houd. De wijkbeheerder heeft de wensen van de bewoners geïnventariseerd. Van de 9 huishoudens  hebben 8 huishoudens hun wensen kenbaar gemaakt. De wensen varieerden van isolatie van de  woning tot het verplaatsen van de keuken naar de berging.     2.2.6 Klanten zijn onze ambassadeur    Kwaliteit van de dienstverlening    Meten klanttevredenheid  Lefier Hoogezand kent tot heden geen structurele methode voor het meten van de dienstverlening  aan de klant en de klanttevredenheid.     In 2011 bepalen we hoe we onze kwaliteit gaan meten. In 2010 zijn, waar dat snel te realiseren was,  al enkele verbeteringen aangebracht in onze dienstverlening. Daarnaast hebben we oriënterende  gesprekken gevoerd met het Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector (KWH) over een  eventuele (nul)meting.    Verbetering dienstverlening  Om telefonisch beter bereikbaar te zijn, zijn gedurende de ochtend twee binnenkomende lijnen  beschikbaar gemaakt bij de klantenontvangst. De fysieke inrichting van het servicebureau is veran‐ derd, zodat wij de klant zowel aan de balie als aan de telefoon beter te woord kunnen staan. Ook zijn  met name verbeteringen aangebracht in de communicatie met de klant in het verhuurmutatieproces,  de huurincasso en de aanpak van woonoverlast.  In het najaar is het verbetertraject ‘Klant & Dienstverlening’ ingezet met een startbijeenkomst. In dit  traject zijn alle medewerkers van Wonen & Welzijn betrokken. Hier staan vragen centraal als: wat is  kwaliteit? Wat vinden we daarbij belangrijk? Hoe klantvriendelijk en klantgericht zijn we?   Na de startbijeenkomst zijn zeven gemengde verbeterteams gevormd die de verschillende onderde‐ len van onze dienstverlening doorlichten. Er zijn onder andere verbeterteams voor: eerste klantcon‐ tacten, huur betalen, reparatieverzoeken en klachtenmanagement. Ieder team kan voorstellen doen  ter verbetering van onze dienstverlening. In 2010 zijn alle teams een keer bijeengekomen. Dit traject  loopt door in 2011.     Aftersales en klanttevredenheid  In 2010 is de aftersales door de sociaal wijkbeheerders na nieuwe verhuringen weer nieuw leven  ingeblazen. Deze aftersales zijn deels gericht op vragen rondom de nieuwe verhuring en deels op  kennismaking met elkaar.  

24

  Het team Dagelijks onderhoud is met aftersales gestart als pilot, bij de uitvoering van klachtonder‐ houd in de wijk Gorecht‐West. Alle bewoners wordt na afhandeling van de klacht telefonisch  gevraagd naar hun tevredenheid over het oplossen van de klacht. De onderwerpen ‘meer toezicht’  en ‘aftersales’ krijgen in 2011 zeker een vervolg.    PR & Communicatie    Mediamix  ‐ In 2010 zijn we gestart met het plaatsen van nieuwspagina’s in de HS‐krant. Hiermee stellen we  de inwoners van Hoogezand‐Sappemeer op de hoogte van onze activiteiten. Het zijn aantrekke‐ lijke, leesbare pagina’s die al snel de interesse van de lezer wekken. Hiermee kunnen wij ons  imago versterken. Verspreid over het jaar hebben we 7 pagina’s geplaatst.  ‐ We hebben een populaire versie van het jaarbericht 2009 (terugblik) en jaarplan 2010 (vooruit‐ blik) gemaakt en verstuurd naar onze stakeholders. Hiermee leggen wij verantwoording af over  onze handelingen en we vertellen wat onze corporatie in het lopende jaar van plan is. Deze  publicaties bevorderen onze contacten in wijken, buurten en dorpen.   ‐ Samen met het bestuur van de woonvorm in wooncomplex De Hooge Horst is een open huis  georganiseerd. Deze dag, die veel belangstellenden heeft getrokken, is opgezet om jonge senio‐ ren te werven om de zelfwerkzaamheid in het complex te waarborgen. Het open huis heeft een  aantal nieuwe aanmeldingen van potentiële toekomstige bewoners opgeleverd.   Mensen waren enthousiast over het complex. Gebleken is dat veel senioren zich aan het oriën‐ teren zijn op hun toekomstige woonsituatie. Reden voor ons om actief te kijken hoe we daar in  de informatievoorziening komend jaar op kunnen inspelen.   2.2.7 In alles een balans tussen mens, geld en milieu   

Duurzaamheid  Voor het gehele woonbedrijf rekenen we door wat onze huidige projecten en programma’s opleve‐ ren in het kader van het terugdringen van het energieverbruik van woningen.   Bij alle nieuwbouwprojecten wordt hout met FSC‐keurmerk gebruikt als duurzaam materiaal.  Daarnaast oriënteren we ons in het kader van de wijkontwikkeling Gorecht‐West op duurzame ont‐ wikkeling van de nieuwe wijk. Mogelijkheden voor zogenaamde lage temperatuurverwarming wor‐ den onder de loep genomen. Tevens wordt bekeken of de schaal van de wijk zich eigent voor derge‐ lijke duurzame investeringen.   

25

2.2.8 Bouwprojecten Lefier Hoogezand    Tabel 2 Overzicht bouwprojecten Lefier Hoogezand  Overzicht opgeleverde huurwoningen Hoogezand 2010  Project  Gemeente  

Type  

Aantallen  Aantallen begroot  gerealiseerd  ‐

‐  Hoogezand‐Sappemeer  Overzicht opgeleverde koopwoningen Hoogezand 2010  Project  Gemeente 

‐ 

J.Leysterstraat  Hoogezand‐Sappemeer  Overzicht uitgevoerde niveauverbeteringen Hoogezand 2010   Project  Gemeente 

Koop > 200.000 

Woldwijck  Hoogezand‐Sappemeer  Rozenstraat  Hoogezand‐Sappemeer  Foxhol  Hoogezand‐Sappemeer  Overzicht gesloopte eenheden Hoogezand 2010  Project  Gemeente   Leliestraat  Narcissenstraat  P.Bielstraat  Resedastraat   Burgemeester van Royenstraat O  G. Borgesiusstraat  Thorbeckelaan   

Hoogezand‐Sappemeer  Hoogezand‐Sappemeer  Hoogezand‐Sappemeer  Hoogezand‐Sappemeer  Hoogezand‐Sappemeer  Hoogezand‐Sappemeer  Hoogezand‐Sappemeer  Totaal 

Type 

Investering  (x  1.000 euro) 

Type   Sociale huur  Sociale huur  Sociale huur  Sociale huur  Sociale huur  Sociale huur  Sociale huur 

‐ 

Aantallen  Aantallen  Aantallen  gerealiseerd  begroot  verkocht  6 6  1 

Aantallen  Aantallen  Investering  gerealiseerd  begroot  per woning  446 26 40  17.160  121 18 18  6.700  16 4 17  4.100  Aantallen  Aantallen begroot  gerealiseerd  12 8 24 5 35 6 12 102

12  8  24  5  ‐  6  12  67 

                                 

   De bouw van opgeleverde koopwoningen boven de grens van € 200.000 heeft bijgedragen aan het  volkshuisvestelijke beleid van Lefier door onder meer een gevarieerder aanbod van woningen in de  wijk en een positieve impuls aan de leefbaarheid van de wijk. 

26

2.3 Maatschappelijke prestaties Lefier Stadskanaal  2.3.1 In onze werkgebieden kansen voor iedereen    Verhuurbaarheid, betaalbaarheid, bereikbaarheid    Huurbeleid  De huurverhoging was in 2010 gemiddeld 1,2%. Er is in 2010 geen duidelijkheid gekomen over de  ingangsdatum van de voorgestelde aanpassingen in het Woningwaarderingsstelsel. Wij hadden de  keus gemaakt om de effecten hiervan mee te nemen in een nieuw huurbeleid. Dit is nog niet moge‐ lijk gebleken. Er wordt (in combinatie met Emmen) nog wel gewerkt aan de ontwikkeling van een  beleid waarbij de prijs‐kwaliteitverhouding beter tot uitdrukking komt.    Huurincasso    Huurachterstanden woningen  Voor 2010 hebben we een norm gesteld van 11,88% voor woningen. Gemiddeld genomen over het  gehele jaar 2010 is de huurachterstand 11,53%. Hierbij zijn we dus iets beneden de norm gebleven.  Ondanks het feit dat we de betreffende doelgroep sociaal benaderen, is het ons gelukt om de huur‐ achterstand stabiel en beheersbaar te houden.     Huurachterstanden bedrijfsonroerend goed  Ultimo 2010 bedroeg de huurachterstand van bedrijfsonroerend goed 18,3%. Hoewel dit nog steeds  een relatief hoog percentage is, betekent het meer dan een halvering van de huurachterstand ten  opzichte van ultimo november. Oorzaak van deze halvering is dat, na inzet van een deurwaarder, een  omvangrijke huurachterstand is geïncasseerd.    Huurderving  Het is ons in 2010 gelukt om de huurderving als gevolg van frictieleegstand binnen de gestelde norm  te houden, dankzij een scherp samenspel van alle functiegroepen binnen het team Wonen & Welzijn.  Dit ondanks een afname van de vraag en het doorgaans vaker moeten aanbieden van minder popu‐ laire gezinswoningen en flats, alvorens tot een goede match te komen. Inzicht in de huurderving  heeft ons bewuster gemaakt van het juist registreren van dat soort leegstand.     Financieel beheer  In 2010 waren er 13 actieve zaken inzake financieel beheer. Hiervan zijn 4 zaken met een goed resul‐ taat beëindigd en 9 zaken die helaas niet konden worden opgelost.     Ontruimingen  Een groot winstpunt dit jaar is een halvering van het aantal ontruimingen ten opzichte van 2009.  Vonden er in 2009 nog 28 uitzettingen plaats, in 2010 waren dat er 14. Omdat een ontruiming kost‐ baar is, hebben we door verlaging van de ontruimingen op financieel gebied winst behaald. Prioriteit  blijft natuurlijk het menselijk aspect en het feit dat in een groot aantal gevallen een uitzetting is  voorkomen. Het aantal aanzeggingen in 2010 bedroeg 57. Hiervan zijn er 43 voorkomen.     Te Woon  In 2010 zijn voorbereidingen gestart om Te Woon straks goed te kunnen uitvoeren. Er is bij uitvoe‐ ringsbeslissingen een aantal knopen doorgehakt. Alle communicatie rondom Te Woon is in kaart  gebracht en uitgezet. Er heeft een overleg plaatsgevonden met De Koepel, hierbij is informatie gege‐ ven over de pilot ‘Te Woon in Maarsstee’. Ook het bewonersplatform ‘Maarsstee’ is geïnformeerd  over Te Woon. Beide organisaties zijn enthousiast over het product Te Woon. In 2011 krijgen de  bewoners van de nieuwbouw in Maarsstee een aanbieding.    27

Woonlastenbeleid/visie In 2010 is gewerkt aan een nieuw huurbeleid waarbij de prijs-kwaliteitverhouding van woningen beter tot uitdrukking zou kunnen komen. De systematiek is helder, het is nu vooral zaak om de indicatoren hiervoor de juiste weging mee te geven. We willen voor dit instrument gebruikmaken van de WOZ-waarde die vooral ook de locatie waardeert. Een aantal eerste scenario’s liet zien dat de totale huuropbrengst minimaal gelijk zal blijven, maar naar verwachting kan gaan stijgen. De gekozen wijze laat echter nog onvoldoende differentiatie zien. De definitieve invulling wordt doorgeschoven naar het moment waarop de wijzigingen in het Woningwaarderingsstelsel duidelijk zijn. Passend huisvesten van de doelgroep Wij hebben in 2010 in totaal 342 woningzoekenden geholpen. Volgens de BBSH-normen (Besluit Beheer Sociale Huursector) zijn 332 woningzoekenden (97%) passend gehuisvest. Hiermee hebben we onze eigen norm, 95% passend huisvesten, gehaald. Er zijn 3 woningzoekenden te duur gehuisvest en 7 woningzoekenden te goedkoop. Ondanks de keuzevrijheid kiest het overgrote merendeel van onze woningzoekenden voor een woning die past bij het inkomen. Tabel 3 De resultaten van huisvesting vestiging Stadskanaal volgens de BBSH-normen

Huisvesting/verhuringen vestiging Stadskanaal in 2010 volgens BBSH-normen Aantallen personen

Leeftijd

Huurtoeslaggrenzen (inkomen)

1 persoon

t/m 64 jaar

1 persoon

65 jaar en ouder

2 en meer

t/m 64 jaar

2 en meer

65 jaar en ouder

tot € 21.450 € 21.450 en meer tot € 20.200 € 20.200 en meer subtotaal tot € 29.125 € 29.125 en meer tot € 27.575 € 27.575 en meer subtotaal

Eindtotaal

Huurprijscategorie in euro’s <357.37 357.37 511.50 tot tot 511.50 548.18 42 62 3 7 15 3 2 28 6 0 4 0 51 109 12 19 80 19 0 10 8 0 22 5 0 4 0 19 116 32

70

225

44

548.18 Totaal tot 647.53 0 107 0 25 2 38 0 4 2 174 1 119 0 18 0 27 0 4 1 168

3

342

Te goedkoop gehuisvest Te duur gehuisvest

Statushouders (bijzondere doelgroepen) We hebben met NOVO drie situaties besproken over het verhuren van woonruimte aan NOVO in het kader van ambulante woonbegeleiding extern. Het gaat hierbij om cliënten die niet goed in de huidige woonvoorzieningen van NOVO passen. Het ‘Eindrapport haalbaarheidsonderzoek 24-uurs woonvoorziening jongeren’ is in mei gepresenteerd. Voor de gemeenten Stadskanaal en Vlagtwedde samen wordt een Woonvoorziening Jong Volwassenen ter grootte van 8 tot 10 plaatsen wenselijk geacht. Het is nu de taak van de gemeenten een kwartiermaker te benoemen die de plannen verder gestalte zal geven. Daarbij krijgen wij als Lefier de vraag van huisvesting. Deze vraag wordt neergelegd bij de afdeling Markt & Maatschappij. Met Lentis zijn we op zoek naar een nieuwe locatie, c.q. gebouw voor het Begeleid Wonenprogramma van Lentis, ter vervanging van de huidige voorzieningen van Lentis op diverse locaties in Stadskanaal. Deze actie heeft nog niet geleid tot een oplossing. Het een en ander is afhankelijk van de toekomstverwachting van een momenteel door Meander gehuurde locatie.

28

  Stichting Mondiale Woonhulp  Al een aantal jaren participeert Lefier in de stichting Mondiale Woonhulp. In deze stichting werkt een  aantal noordelijke corporaties samen bij het helpen oplossen van huisvestingsvraagstukken die zijn  ontstaan na natuurrampen in landen waar de hulpverlening afhankelijk is van steun van buitenaf.   Allereerst hebben wij een project op Sri Lanka ondersteund, dat gericht is op het tekort aan huisves‐ ting na de tsunami‐ramp. Bij deze hulpverlening kiezen we voor oplossingen op de langere termijn,  waarbij de bevolking zelf nadrukkelijk wordt betrokken. Uiteraard moet het project een integraal  karakter hebben, maar het wonen staat bij ons op de voorgrond.     Ook willen we niet zelf naar de rampgebieden afreizen. We zoeken een lokale partner die kennis  heeft van de lokale situatie en ons als zodanig kan vertegenwoordigen.   Dit jaar wordt ons project in Ghana afgerond. We zijn op zoek naar een geschikte partner op Haïti  met wie we samen een nieuw huisvestingsproject kunnen opzetten.     Beleid Wonen, Welzijn en Zorg  Er zijn gesprekken met de zorginstellingen Meander en De Zijlen opgestart om een gezamenlijke visie  te ontwikkelen over Wonen, Zorg en Welzijn. In de loop van 2011 zal deze samenwerking meer vorm  krijgen. We maken een zorgvuldig afwegingskader om vragen van instellingen op dit vlak goed te  kunnen beoordelen. Een onderdeel daarvan is een inventarisatie van woningen die we nu al met een  vorm van zorg verhuren.    Werkgelegenheid, leerplaatsen, stages    Stichting OntwikkelingsMaatschappij Stadskanaal (SOMS)  In de tweede helft van de jaren negentig heeft een van de voorgangers van Lefier het initiatief  genomen tot een ‘denktank’, gericht op de verdere ontwikkeling van de gemeente Stadskanaal. Na  een aantal succesvolle jaren zijn de activiteiten ingesluimerd. Vorig jaar hebben wij het initiatief  nieuw leven ingeblazen en sindsdien functioneert dit gezelschap weer volop.    Adviesraad Noorderpoortcollege  Met het Noorderpoortcollege zijn de eerste stappen gezet om te onderzoeken of de huisvesting van  ons onderhoudsbedrijf in Stadskanaal onder te brengen is in de nieuwbouwplannen van het college,  onder het motto ‘Breng onze praktijk in de school en de school in onze praktijk’.    Ontwikkeling vraag en aanbod    Portefeuilleplan  In 2010 zijn gesprekken met gemeente Stadskanaal gevoerd om onze visie en ons portefeuilleplan te  delen, met de intentie beide onderwerpen te verwerken in een nieuw te sluiten Lokaal Akkoord.  Vooralsnog gaan we ervan uit dat onze inschattingen van de afname van de primaire doelgroep tot  2020 redelijk parallel lopen met de huidige tendens van de krimp. Wel worden vanuit Wonen &  Welzijn nadrukkelijk signalen afgegeven over de populariteit van enkele complexen. Dit zou te maken  kunnen hebben met de eerste duidelijke tekenen van krimp. We zullen de signalen van Wonen &  Welzijn kritisch volgen. Indien nodig ondernemen we actie.    Multifunctionele accommodatie (MFA)  In samenwerking met gemeente Stadskanaal is een haalbaarheidsstudie verricht naar de ontwikke‐ ling van een MFA in Stadskanaal‐Noord. Er is een programma van eisen opgesteld.   Met de gemeente zijn concrete afspraken gemaakt over de diverse rollen van partijen en toekom‐ stige eigendomsituaties.  

29

De insteek is dat Lefier eigenaar wordt van het vastgoed. De gemeente draagt ongeveer 75% van de  investeringskosten bij. Er is een aannemer geselecteerd voor de bouw. In 2011 zal de MFA worden  gerealiseerd.     2.3.2 Buurten, wijken en dorpen waar mensen graag willen wonen    Wijkgericht werken    Wijkvisies  In 2010 is gewerkt aan integraal gedragen wijkvisies voor Musselkanaal, Alteveer en Stadskanaal‐ Noord. Er zijn diverse bijeenkomsten geweest waarbij we met de wijken en professionals hebben  gesproken over het toekomstbeeld.   Na het vaststellen van de visies (medio 2011) wordt verder gewerkt aan het programma en de daar‐ uit voortvloeiende maatregelen. De samenwerkende organisaties raken er steeds meer van door‐ drongen wat wijkgericht werken eigenlijk betekent.    Visie op Te Woon  In 2010 is Lefierbreed het concept ‘Te Woon’ geëvalueerd. Hieruit is een genuanceerd beeld voort‐ gekomen. Vooralsnog heeft dat ertoe geleid dat we onze Te Woon‐variant uitsluitend aanbieden in  Maarsstee. Verder is veel voorbereid voor het implementeren van Te Woon in Maarsstee. Daarvoor  zijn makelaars en hypotheekverstrekkers geselecteerd door Wonen & Welzijn. De aanbieding aan de  bewoners kan conform planning worden gedaan.    Woningmarktrapportage   De afdelingen Maatschappij & Markt en Wonen & Welzijn hebben in 2010 stevig gewerkt aan een  woningmarktrapportage. De woningmarktrapportage 2009 is afgerond. Het doel hiervan is inzicht  krijgen in de actualiteit van vraag en aanbod. Dit inzicht vormt, samen met de input van Wonen &  Welzijn en de actuele inzichten vanuit de afdeling Maatschappij & Markt, de basis voor de herijking  van het portefeuilleplan 2011.     Wijkbeheer    Leefbaarheidprojecten  Voor het eerst werkt wijkbeheer in 2010 met een eigen gespecificeerde begroting. Een substantieel  deel van het budget voor reguliere projecten is besteed aan ‘Incidentele opschoning van tuinen’.  Situaties in straten en complexen waarbij uitstel van herstel tot verslechtering van de conditie zou  leiden, zijn door ons opgepakt als calamiteiten. Het project ‘Herinrichting binnentuin Diemerhof’,  bedoeld voor grotere cohesie, is gerealiseerd. Het ‘bijzonder wonen’‐project is niet doorgegaan. De  24‐uursopvang is voorlopig door de gemeente in de wachtstand gezet.     Wijkaanpak  De in januari 2010 aangestelde procesmanager en de verbeterslagen die sindsdien zijn doorgevoerd,  zijn positieve ontwikkelingen. Ook is werken met een nieuwe structuur van wijkaanpak ingevoerd.  Deze werkwijze levert nog wel wat ‘opstartproblemen’ op, maar het tempo is momenteel goed.  Er zijn diverse gesprekken geweest om duidelijk te maken dat wijkgericht werken iets is van alle  deelnemende partijen. De problemen in het management bij de gemeente zorgen voor enige vertra‐ ging, evenals het ‘settelen’ van de nieuwe procesmanager ‘Wijkaanpak’. De interne communicatie  rondom de voortgang van de wijkvisies en de inhoud daarvan is verder opgepakt.   

30

Woonoverlast  In 2010 is gewerkt aan het project ‘Integrale aanpak woonoverlast’. De gemeente, Lefier en Welstad  hebben zich in 2009 tot doel gesteld om de 78 op 1 januari 2009 geregistreerde zware overlastsitua‐ ties in 2 jaar tijd te verminderen met 50%.   Het aantal overlastsituaties is fors gedaald in 2010, van 78 naar 12. Door instroom van nieuwe situa‐ ties in 2010 is het aantal overlastsituaties ultimo 2011: 49. Hierbij is in 10 gevallen sprake van ern‐ stige woonoverlast en in 3 gevallen is sprake van zeer ernstige woonoverlast. De wooncoach heeft in  6 situaties effectief opgetreden. Het zijn korte interventies waarna overdracht naar reguliere organi‐ saties plaatsvindt. Deze dossiers konden worden gesloten. Het merendeel van de overlastsituaties is  opgelost door de steeds effectievere ketenaanpak vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin en de  extra focus van de reguliere organisaties.    2.3.3 Verdienen waar het kan, investeren waar het moet    Verkopen    Verkoop woningen  Er zijn in 2010 35 woningen verkocht. 14 woningen staan leeg voor verkoop, 6 woningen staan op de  planning om bij de notaris te passeren. De gemiddelde verkoopsnelheid is 147 dagen en loopt, ver‐ geleken met vorig jaar, langzaam op. In het verslagjaar zijn 8 verkoopwoningen weer terug in de ver‐ huur gegaan.   Gezien de doelstelling van 2010 is het resultaat tegengevallen. De oorzaken zijn krimp en slechte  marktomstandigheden. We moeten dit resultaatgebied in 2011 scherp in de gaten houden.     Verkoop complex  De verkoop van het complex Parkstee omvat 29 woningen. Het realiseren van de verkoop Parkstee is  niet gerealiseerd in 2010. We werken aan toestemming van het ministerie.    Productie    Nieuwbouw  - De nieuwbouwproductie loopt op een aantal projecten achter op de begrote resultaten. Het  project ‘Beukenstraat’ in Alteveer zal in het eerste kwartaal van 2011 worden opgeleverd. Dit  project is te laat gestart en heeft hinder ondervonden van de winter. Daarnaast zal het project  aan de Molenstraat in Mussel een kwartaal later worden opgeleverd.   De woningen in Onstwedde zijn gereed, maar kunnen niet als opgeleverd beschouwd worden,  omdat er niet tijdig een nutsaansluiting was.  - De ontwikkeling van het Centrumplan ‘Musselkanaal’ is opgehouden door een procedure bij de  Raad Van Staten. We zijn daarnaast in gesprek met de gemeente over de realisatie van het pro‐ ject. Het is de vraag of bouwen wel zin heeft in verband met leegstaande winkels in het centrum.  - In de Molenwijk participeren wij met maximaal 3 woningen in een project voor collectief particu‐ lier opdrachtgeverschap. Dit zal in 2011 verder vorm krijgen.    Planmatig onderhoud  Planmatig onderhoud is nagenoeg geheel uitgevoerd of in uitvoering gebracht. Het geplande planma‐ tig onderhoud ‘Parkstee’ is in verband met de op handen zijnde verkoop/verbouwing niet uitgevoerd.  Verder is vertraging opgetreden bij de uitvoer van enkele EPA‐projecten (Energie Prestatie  Advies/energielabel). Dat betekent dat een forse post (grofweg € 700.000) voor planmatig onder‐ houd niet is uitgegeven in 2010. In het eerste kwartaal van 2011 zal bekeken worden of de geplande  werken meegenomen worden naar 2011 en hoe dit financieel verwerkt wordt in de opdracht aan het  Ontwikkelbedrijf. Wel kan al geconcludeerd worden dat op drie na alle werken afgerond zijn in 2010.   

31

Herstructurering   In 2010 zijn 72 uitplaatsingen gerealiseerd (zie tabel 4). Door de latere oplevering van de nieuwbouw  in de buitendorpen (Onstwedde, Alteveer en Mussel) is een deel van de geplande verhuizingen ver‐ schoven van 2010 naar 2011.    Tabel 4 Uitplaatsingen vestiging Stadskanaal    Wijk

Gepland

Gerealis eerd

Maars stee

21

21

Parkwijk

20

20

Parkstee

0

2

Onstwedde

33

14

Alteveer

13

6

3

2

Muss el W isselwoningen OAM To taal

10

7

100

72

    Verbeterproject ‘Maarsstee’  Het verbeterproject ‘Maarsstee fase 2’ is in 2010 opgeleverd. De voorbereidingen voor fase 3 zijn  gestart. De uitvoering start in 2011.    EPA‐projecten  In het laatste kwartaal zijn vijf EPA‐projecten (Energie Prestatie Advies/energielabel) opgestart. De  deelname bij de Belgiëlaan en J.F.H. Meijerstraat/Wilhelminalaan was dusdanig laag, dat besloten is  deze projecten geen doorgang te laten vinden. De projecten ‘Westerwoldselaan, Navolaan, Hun‐ singolaan en Azaleastraat’ zijn doorgeschoven naar 2011. Met deze uitkomsten is het duidelijk dat  het EPA‐proces opnieuw tegen het licht gehouden moet worden, zodat de projecten in 2011 een  betere kans van slagen hebben.    2.3.4 Met open vizier samenwerken aan gedeelde doelen    Stakeholdersmanagement, proactief ophalen agenda’s  We willen proactiever de agenda van onze stakeholders moeten ophalen. In het najaar is met meer‐ dere stakeholders gesproken om visies uit te wisselen en verbinding en raakvlakken helder te krijgen.  Dit geldt als eerste voor de gemeente en De Koepel. Met deze partijen is regelmatig gesproken over  de visie en plannen voor de toekomst. Er zijn daarnaast gesprekken met de zorginstellingen Meander  en De Zijlen opgestart om een gezamenlijke visie te ontwikkelen op Wonen, Zorg en Welzijn. In de  loop van 2011 zal dit meer vorm krijgen.    Met partners in de wijk  Partners in de wijk zijn organisaties als De Koepel, WoonAdviesCommissie (WAC), Bewoners Platform  Maarsstee, ouderenbonden (OSOS en Seniorenraad) en Gehandicapten Platform Welstad.    Wijkraden  Een wijkraad is van belang voor elke wijk. Zo’n raad is de spreekbuis van de wijk en zorgt voor be‐ trokkenheid van wijkbewoners. Wijkraden zijn tevens de bewakers van de leefbaarheid in de wijk,  initiatiefnemers en uitvoerders van acties voor het bevorderen van sociale cohesie. Ze zijn belangen‐ behartigers en brengen wensen van de wijk in beeld.   

32

Bewonersparticipatie in de wijk  In de wijkraden wordt voornamelijk gesproken over het heden (hier en nu). Toekomstzaken worden  besproken aan de hand van de visietrajecten die vanuit Wijkaanpak Stadskanaal worden geregis‐ seerd. De contacten met wijkraden zijn goed en daar waar de visies in uitvoering zijn, zijn de contac‐ ten ook intensief. Eind 2010 zijn de plannen voor nieuwbouw in Mussel (6 woningen) en Onstwedde  gepresenteerd. In Parkwijk zijn de 24 woningen naast Parkheem gepresenteerd. Daarnaast is het  binnengebied Maarsstee gepresenteerd in het buurtcentrum. We hebben 2 inloopmomenten gehad.   Eén in Onstwedde over de woonomgeving Boslaan en één in Musselkanaal met algemene informatie  en het tuinenproject. Verder hebben we het hoogste punt gevierd in de Boslaan met inwoners van  Onstwedde.     Prestatieafspraken  De komende periode wordt samen met de gemeente verder gewerkt aan een nieuw Lokaal Akkoord.  Naar verwachting wordt dit in 2011 gesloten.    Huurdersorganisatie  Onze doelstelling is een goede verbinding met onze klanten. De Koepel is een waardevol instrument.  In 2010 heeft het management van Maatschappij & Markt en Welzijn & Wonen 7 keer overleg  gevoerd met De Koepel en het bestuurlijk overleg heeft 2 keer plaatsgevonden.   Onderwerpen van het overleg zijn: het toekomstige en huidige beleid. We zien De Koepel collectieve,  maar ook individuele zaken oppakken. Dit werkt prima, mede doordat de medewerkers van Lefier  Stadskanaal laagdrempelig werken en open staan voor de bestuursleden. Zij zijn ervan overtuigd dat  de klant bij een geschil het best geholpen wordt door in te steken op het medewerkersverantwoor‐ delijkheidsniveau.     Geschillencommissie  Het beleid van Wonen & Welzijn is ingediende klachten altijd op te lossen. De aanvliegroute is op het  niveau van de medewerkers. Indien nodig, volgt een gesprek met de manager en bewoners, maar  altijd ook met de medewerker(s) aan tafel. In 2010 hebben wij een schriftelijke klacht ontvangen die  wij in gesprek met de klant hebben opgelost.     2.3.5 Bewoners voelen zich partner    Participatielabel Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector  Op dit moment hebben we het gouden label voor het participatieonderdeel van het  Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector (KWH). In het vierde kwartaal 2010 zijn alle gege‐ vens aangeleverd voor de nieuwe beoordeling in 2011. De resultaten zullen rond de zomervakantie  bekend zijn.    Bewonerscommissies    Participatiebeleidsplan  Het participatiebeleidsplan van Lefier wordt herschreven. Inmiddels is het stuk binnen Lefier afge‐ stemd en daarna besproken met De Koepel en het opbouwwerk. Hier zijn verbeterpunten uit naar  voren gekomen die we in 2011 verwerken. We transformeren het beleidsplan samen met Hoogezand  naar een meer visionair stuk.    Sociaal statuut  Het sociaal statuut is voor 2011 aangepast, inmiddels getekend en weer geldig voor 1 jaar.   

33

Projecten    Wijkgericht programmeren   Het wijkgericht programmeren vanuit de nieuwe wijkvisies staat nog in de kinderschoenen. We heb‐ ben afgesproken dat we met zoveel mogelijk projectinitiatieven aanhaken bij bestaande wijkvisies en  programma’s.     Huurdersdag  Om de verbinding te maken met klanten en bewoners en te tonen wat we in huis hebben, hebben  we in het voorjaar van 2010 een huurdersdag georganiseerd samen met onze netwerkpartner  Meander. In onze woonwinkel hebben we onze 55+‐bewoners uitgenodigd. Gezien de grote opkomst  en de tevreden reacties kunnen wij terugzien op een geslaagde dag die om een herhaling vraagt.     Open huis  In 2010 hebben we drie keer een open huis georganiseerd (Maarsstee, Onstwedde en Parkwijk). De  gelegenheid die wij de samenleving geven om een kijkje te nemen in nieuwbouwwoningen, voordat  bewoners de sleutels krijgen, wordt zeer gewaardeerd. Zo horen wij onder andere ongevraagd  meningen over de grootte van de woning, het uitrustingsniveau en het dilemma van woningzoeken‐ den in hun zoektocht naar een dergelijke woning. Het levert ons op een gemakkelijke manier infor‐ matie op, de verbinding die wij met de samenleving willen en de mogelijkheid gastheer te zijn in onze  ‘tijdelijke’ showrooms.     Bewonersparticipatie in projecten  In Stadskanaal zijn we goed op weg met participatie van bewoners. We zijn vernieuwend (‘leeg  A4’tje’ in Alteveer) en vragen van bewoners soms een lange adem (Boslaan in Onstwedde). We laten  mensen in principe overal over meepraten en hebben van tevoren gedefinieerd waar bewoners  welke rechten hebben (informeren, adviseren en coproduceren). We evalueren de projecten qua  proces. De samenwerking intern verloopt soepel en met enthousiasme. We scoorden bij de evaluatie  van het participatieproces nieuwbouw (4 situaties) gemiddeld een ruime 8. Het laagste cijfer was een  7,5. Een mooie score voor soms langdurige en veelomvattende projecten.    2.3.6 Klanten zijn onze ambassadeur    Kwaliteit meten  Metingen in 2010 hebben de volgende resultaten opgeleverd:                2009                2010  1. Telefonische bereikbaarheid       8,6    8,3  2. Corporatie bezoeken        7,6    7,7  3. Woning zoeken          7,7    7,1  4. Woning betrekken         8,5    8,3  5. Huur betalen          7,5    7,8  6. Reparatie uitvoeren        7,5    7,4  7. Woning onderhouden        8,0    7,7  8. Klachten afhandelen        6,9    6,6  9. Woning verlaten          8,4    8,4    In 2011 investeren we in de onderwerpen met de laagste cijfers, onder meer ‘klachten afhandelen’.  Daarnaast besteden we specifieke aandacht aan de informatie op onze internetsite.  Maatregelen krijgen aandacht in de plaatselijke media, maar ook intern zal geïnvesteerd worden in  het upgraden van kennis.  

34

Bij de overige onderwerpen volgen we de aanbevelingen van het Kwaliteitscentrum Woningcorpora‐ ties Huursector (KWH) en passen die toe op de praktijk. De volgende meetperiode loopt van januari  tot en met maart 2011.    Klantontvangst  In 2010 hebben wij 12.071 klanten in onze woonwinkel ontvangen; een gemiddelde van 1.006 klan‐ ten per maand en 50 per dag. Daarnaast zijn er 23.633 telefonische contacten geweest. Per maand  zijn dat 1.970 telefoontjes; een gemiddelde van 98 per dag.     De top vijf van binnenkomende telefoonvragen bestaat uit:   - een woning aanvragen of informatie hierover;  - reageren op een woning;   - herinschrijving;  - huurbetalingen;  - reparatieverzoeken.     Verbeterproject optiemodel  De afdeling Welzijn &Wonen heeft de problemen geïnventariseerd en geconcludeerd dat het huidige  optiemodel voor klanten en onze organisatie niet meer voldoet en dat het goed is om het systeem te  verbeteren. We willen de klant bewuster laten kiezen waar hij of zij wil wonen. De woningzoekende  maakt een zoekprofiel op basis van plaats, wijk, woningtype, aantal slaapkamers, enzovoort. Wordt  een woning opgezegd, dan krijgt een woningzoekende bericht dat een woning leeg komt die aan zijn  of haar zoekprofiel voldoet. Is hij of zij geïnteresseerd dan verzoeken wij de woningzoekende te rea‐ geren. Doet deze dat niet, dan maakt hij geen kans op de woning. Omdat we zoveel mogelijk gebruik  willen maken van de moderne technieken als internet, sms, enzovoort en niet afhankelijk willen zijn  van een wekelijkse advertentie, is registreren noodzakelijk. Het uitgangspunt is: gemakkelijker  inschrijven voor de klant op internet en voor ons minder administratief werk. Minder weigeringen  leiden tot een snellere acceptatie. Een groep medewerkers van Welzijn & Wonen is kartrekker van  dit project. Met dit project willen we een model ontwikkelen dat losgekoppeld is van het werkgebied  ZuidoostDrenthe.   Het streven is om voor juni 2011 het model op papier te hebben en te hebben goedgekeurd. In het  najaar staat de bouw van het systeem gepland, zodat we in 2012 kunnen starten met het nieuwe  model.    2.3.7 In alles een balans tussen mens, geld en milieu  Duurzaamheid    Energie  In 2010 zijn we bezig geweest door te rekenen wat onze huidige projecten en programma’s opleve‐ ren in het kader van het terugdringen van het energieverbruik van woningen. Tegelijkertijd is een  haalbaarheidsonderzoek gaande naar duurzame energieopwekking voor de herstructurerings‐wijk  Maarsstee.     Hout met FSC‐keurmerk  Wat betreft duurzaam materiaalgebruik wordt bij alle nieuwbouwprojecten gebruikgemaakt van  hout met het FSC‐keurmerk.   

35

2.3.8 Bouwprojecten Lefier Stadskanaal    Tabel 5 Overzicht bouwprojecten Lefier Stadskanaal  Overzicht volkshuisvestelijke prestaties Stadskanaal 2010    Aantal opgeleverde verhuureenheden  Aantal opgeleverde koopwoningen  Aantal uitgevoerde niveauverbeteringen  Aantal verkochte verhuureenheden  Aantal gesloopte verhuureenheden   Overzicht opgeleverde nieuwbouw huur Stadskanaal 2010  Project  Gemeente   Alteveer, Berkenstraat 1‐19 fase 1  Onstwedde, Boslaan e.o. fase 1  Stadskanaal, Maarsstee fase A1  grondgebonden woningen  Alteveer, Berkenstraat 2‐24 fase 2  Alteveer, Berkenstraat 2‐12 ev  Mussel, Molenstraat 38‐46 ev  Stadskanaal, Parkwijk Irenelaan     

36

Type  

Stadskanaal  Stadskanaal  Stadskanaal 

Eengezinswoning  Eengezinswoning  Eengezinswoning 

Stadskanaal  Stadskanaal  Stadskanaal  Stadskanaal  Totaal 

Eengezinswoning  Eengezinswoning  Eengezinswoning  Eengezinswoning 

Aantallen  gerealiseerd  54  0  238  35  170 

Aantallen  begroot  98  12  485  50  169 

Aantallen  gerealiseerd  3    23 

Aantallen  begroot  6  28  23 

    4  24  54 

8  5  4  24  98 

   

3     LEFIER ZUIDOOSTDRENTHE   

3.1 Terugblik 2010 en vooruitblik 2011/2012   2010 was een goed jaar voor Lefier ZuidoostDrenthe. We hebben vele maatschappelijke doelen  bereikt in combinatie met een positief bedrijfsresultaat. Een bedrijfsresultaat waarbij stevig is inge‐ grepen op de kosten, maar met behoud van de vooropgestelde doelen. Er is hard gewerkt aan leef‐ baar wonen in wijken. 'Wonen, wijken: woonwijken' was de kern van onze inspanningen, met als  werkmotto ‘Meer met minder’. Wij hebben meer bereikt met minder middelen. Een jaar om trots op  te zijn. 

  Goede en betaalbare huisvesting  De betaalbaarheid van onze woningen is meer dan goed; 95% van de woningen wordt toegewezen  aan de doelgroep. Het aantal opgeleverde huurwoningen is, met 116 nieuwbouwwoningen, even‐ eens goed. Binnen Lefier ZuidoostDrenthe gaat bijzondere aandacht uit naar EPA (Energie Prestatie  Advies/energielabel). In 2010 is bij 220 van de geplande 428 woningen EPA doorgevoerd. Bij 155  geplande woningen zijn geen EPA‐investeringen uitgevoerd, omdat deze woningen al het C‐label  bleken te hebben. Voor in totaal 102 woningen is geen EPA gerealiseerd, omdat niet minimaal 70%  van de bewoners mee wilde doen. Daarom hebben we inmiddels een verbeterde aanpak van het  aanbieden van EPA doorgevoerd.    Huisvesting bijzondere doelgroepen en maatschappelijke opvang  Het huisvesten van bijzondere doelgroepen verloopt voor de statushouders slecht. Wij hebben  woningen aangeboden, maar de weigeringen en ‘no shows’ zijn meer regelmaat dan uitzondering.   Op het gebied van maatschappelijke huisvesting zijn positieve resultaten behaald, namelijk de ople‐ vering van ‘t Hof van Erica en de verhuur van een woning als inloophuis aan de Stichting Under the  Ivy voor (ex‐)kankerpatiënten. Tevens hebben we 17 woningen beschikbaar gesteld aan instellingen  voor maatschappelijke opvang en vrouwenopvang.   

Wijk‐ en dorpsgericht werken   Het wijk‐ en dorpsgericht werken is in Nieuw‐Buinen en Emmen volop in uitvoer. Veel nieuwe dorps‐ programma’s zijn tot stand gekomen. De organisatie Emmen Revisited (ER) is sterk in beweging  samen met de wijkteams en onze participanten. ER is met de uitbreiding flink op stoom. Een succes‐ vol congres is gerealiseerd en de nieuwe werkwijze bij ER wordt binnen Lefier ZuidoostDrenthe ver‐ taald naar een visie op wijk‐ en dorpsgericht werken. Deze visie resulteert in meer capaciteit voor de  participanten om meer tijd aan de uitbreiding van wijkteams te besteden. In 2010 zijn bewonersiniti‐ atieven ruimschoots financieel ondersteund en wij hebben actief meegewerkt in projecten waarmee  voorzieningen in de wijk worden gerealiseerd; 3 multifunctionele accommodaties (MFA’s) zijn in  voorbereiding of al opgeleverd. Ook hebben we een katalyserende rol gespeeld in een aantal winkel‐ centra die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van de wijk.    Overleg maatschappelijke partners  Het overleg met alle maatschappelijke partners loopt zoals gewenst. Het belangrijkste voorbeeld  hiervan is een Nieuw Lokaal Akkoord met de gemeente Borger‐Odoorn. Hierdoor is in 2010 met  beide gemeenten een nieuw Lokaal Akkoord gesloten. Het Lokaal Akkoord met gemeente Emmen is  in een managementplatform geoperationaliseerd en gerealiseerd. De partners zijn in 2010 allen uit‐ gebreid betrokken bij de totstandkoming van de Lefierbrief.    Dienstverlening  De tevredenheid van klanten is met een tevredenheidmeting getoetst. In 2010 zijn de resultaten  volgens de norm. Maar de klantentevredenheid kan en moet beter.       37

Bedrijfsvoering en organisatiestructuur  Onze bedrijfsvoering heeft geresulteerd in gedegen financiële resultaten. De begroting is gehaald en  er is verantwoord omgesprongen met de middelen die ons ter beschikking staan. De organisatie‐ veranderingen die we in 2009 zijn gestart, hebben effect in 2010. Kostenbewustzijn in combinatie  met structuurwijzigingen heeft geleid tot besparingen op personeels‐ en overige bedrijfskosten.     Strategisch opgavenbeleid  Het strategisch opgavenbeleid staat in de aandacht. Er is een onderzoek geweest naar verbeterpun‐ ten en die zijn er volop. Al voor de start van het onderzoek hebben we verbeteringen en aanscher‐ pingen in gang gezet. In het project ‘Strategisch marketingtraject’ verdiepen we de klantvraag en  actualiseren we de marktgegevens. Belangrijke peilers daarvoor zijn de twee woningmarkt‐ en ver‐ huisketenonderzoeken die in het vierde kwartaal van 2010 in onze twee gemeenten met onze  medewerking gereed zijn gekomen. Het belangrijkste verbeterpunt is het ontwikkelen van complex‐ beheerplannen.    Projectontwikkeling  De projectontwikkeling staat bij Lefier ZuidoostDrenthe stevig in de schijnwerpers. Waar verleden  jaar veel is afgewaardeerd vanwege de economische crisis, is dit jaar de projectenlijst flink opge‐ schoond. Projecten die langdurig in de initiatieffase of ontwikkelfase bleven hangen, zijn versneld  uitgevoerd of verwijderd. Dit zorgt voor meer overzicht en werkbaarheid in de projecten.     Integriteit  In het vierde kwartaal is een verkenning naar integer gedrag uitgevoerd. Hierbij is geconstateerd dat  een aantal zaken op het gebied van integriteit verbeterd kan en moet worden. Daarom is het infor‐ meel bestaand ‘klusbeleid’ afgeschaft en is de meldingsplicht voor cadeaus die we ontvangen geac‐ tualiseerd. Ook wordt het gebruik van gereedschappen van Lefier in 2011 beter gemonitord. Aan‐ vullende onderzoeken op het gebied van aanbesteding en ‘open magazijn’ worden gestart.    3.1.2 Vooruitblik naar 2011  2011 wordt het jaar van ‘efficiency’, ‘wijk‐ en dorpsgericht werken’ en ‘waardering en vertrouwen’.  Het is onze doelstelling om stevig structureel te bezuinigingen, zodat we voldoende cashflow houden  om geborgd te kunnen lenen. In Lefier ZuidoostDrenthe is de laatste jaren het kostenbewustzijn fors  gestegen. Op dit kostenbewustzijn wordt in 2011 een beroep gedaan om de noodzakelijke middelen  vrij te spelen. Strategische aandacht voor het wijk‐ en dorpsgericht werken, is nodig om in samen‐ werking met maatschappelijke partners het vraagstuk van de krimp te beantwoorden. ER is een  belangrijk voertuig, maar ook vanuit onze ‘eigen’ organisatie is het nodig dat ons werk meer vanuit  de wijken en dorpen plaatsvindt. Vertrouwen en waardering zijn het waarvoor we het uiteindelijk  doen. In 2011 wordt dit zichtbaar met de visitatie en kwaliteitslabels. Aan het vertrouwen en de  waardering wordt gewerkt door ons werk heel goed te doen en transparant te zijn in onze afwegin‐ gen.   Het werken aan 'efficiency, wijk‐ en dorpsgericht werken en waardering en vertrouwen’ is ons ant‐ woord op de vraag: de crisis voorbij!? De titel van het jaarplan in 2011.       Namens het management van Lefier ZuidoostDrenthe,  Erwin Bel                  38

Highlights ZuidoostDrenthe    Verhuurbaarheid                                   Ondanks de verwachte krimp valt de frictieleegstand bij Lefier ZuidoostDrenthe nog mee en we  weten de leegstand op een acceptabel peil te houden. We zien wel dat de economische crisis de  mutatiegraad naar beneden trekt. Dat is voor ons vooral gunstig, omdat het onze mutatiekosten wat  lager houdt. Daarnaast hebben we goede resultaten bereikt met de incasso. Voor het eerst sinds  jaren zijn de huurachterstanden weer gedaald. Dit heeft helaas wel tot meer ontruimingen geleid.   Verkoop huurwoningen  Door extra inspanningen hebben we de verkoop van huurwoningen redelijk op het begrote niveau  weten te houden. Dit ondanks de economische crisis en de merkbaar lagere vraag‐aanbodverhouding  op de kopersmarkt. Van de begrote 150 woningen zijn er uiteindelijk toch nog 134 verkocht.        

39

Maatschappelijke beleidsvorming                                In de contacten met de stakeholders hebben we goede stappen gezet. De verhoudingen zijn goed en  worden steeds professioneler. We hebben de agenda opgehaald, de stakeholders betrokken bij ons  jaarplan en hen bevraagd over onze resultaten (vooral via beoordeling directeur‐bestuurder).   De uitbreiding van ER verloopt voorspoedig.     3.2 Maatschappelijke prestaties Lefier ZuidoostDrenthe  3.2.1 In onze werkgebieden; kansen voor iedereen     Verhuurbaarheid, betaalbaarheid en bereikbaarheid 

  Mutatiegraad  In 2010 zijn 907 woningen opnieuw verhuurd (2009: 965). De mutatiegraad komt hiermee op 9,9.     Verhuurbaarheid  De graadmeter voor de verhuurbaarheid is de vraag‐aanbodverhouding, oftewel het aantal woning‐ zoekenden per mutatie. Deze bedraagt in 2010 voor Lefier ZuidoostDrenthe 4,7 (2009 : 4,6).   De verhuurbaarheid staat vooral onder druk in kleine kernen zonder voorzieningen. Zorgelijk blijft de  verhuurbaarheid in de buitendorpen Nieuw‐Buinen, Nieuw‐Weerdinge en Roswinkel (< 3). De gro‐ tere kernen zoals Borger en Klazienaveen doen het relatief goed (> 6). Hier zijn de voorzieningen op  orde. Oudere seniorenwoningen en flats zonder lift zijn overal minder gewild.     Woningzoekenden  Het aantal woningzoekenden is in 2010 afgenomen met 232 (‐5%). Deze daling betreft hoofdzakelijk  de wijken van Emmen: Angelslo (‐14%) en Emmen Centrum (‐17%). In de buitendorpen stabiliseerde  het aantal woningzoekenden.     Betaalbaarheid en bereikbaarheid  Ons woningbezit behoort voor 98,8% tot de goedkope en betaalbare woningen (de woningen met de  huurprijs tot € 548); 99,6% van ons bezit heeft een huur onder de huurtoeslaggrens. De jaarlijkse  huurverhoging bedroeg in 2010 1,2%.    Passend huisvesten van de doelgroep (% verhuurd aan de doelgroep)  Bij de toewijzing van woningen vindt geen inkomenstoets plaats, behalve bij de zogenaamde onren‐ dabele topwoningen. Dit zijn nieuwbouwwoningen waarin onrendabel is geïnvesteerd en daarom  alleen toegewezen worden aan de doelgroep.   40

Bij de acceptatie van deze woningen vindt wel een inkomenstoets plaats. In tabel 6 zijn de resultaten  van de verhuringen weergegeven volgens de BBSH‐normen (Besluit Beheer Sociale Huursector).    Tabel 6 Resultaten verhuringen volgens de BBSH‐normen, woonbedrijf ZuidoostDrenthe  Huisvesting/verhuringen woonbedrijf ZuidoostDrenthe in 2010 volgens BBSH‐normen  Huurprijscategorie in euro’s    Aantallen  personen 

Leeftijd 

Huurtoeslag‐  grenzen (inkomen) 

1 persoon    1 persoon   

t/m 64 jaar    65 jaar en ouder   

2 en meer    2 en meer   

t/m 64 jaar    65 jaar en ouder   

tot € 21.450  € 21.450 en meer  tot € 20.200  € 20.200 en meer    subtotaal  tot € 29.125  € 29.125 en meer  tot € 27.575  € 27.575 en meer  subtotaal 

Eindtotaal

<357.37 

99  17  1    0  117  38  3  1  1  43 

160

357.37  511.50 en hoger  Totaal  tot  511.50  195 16  310 43  1  61 62  12  75 8  5  13 308 34  459 275 47  360 37  9  49 58  11  70 12  8  21 382 75  500

690

109 

959

 

   

Te goedkoop gehuisvest    Te duur gehuisvest   

   Volgens de BBSH‐normen is 89% passend geholpen. Als we kijken naar de inkomensgrens van  € 33.000 (norm 2010), die gesteld wordt in de EU‐maatregel die per 01‐01‐2011 ingaat, is 95,2% van  de woningzoekenden passend gehuisvest.    Huisvesting van urgenten, statushouders, generaal pardonners, asielzoekers en maat‐ schappelijke opvang  Asielzoekers  Er zijn in 2010 geen extra woningen toegewezen aan stichting Op ‘t Stee voor deze doelgroep asiel‐ zoekers.    Statushouders  Het ministerie stelt elk half jaar per gemeente de taakstelling vast voor het aantal te huisvesten sta‐ tushouders. We lopen in de gemeenten Emmen en Borger‐Odoorn achter op de taakstelling. Dit  komt doordat er minimale belangstelling is van statushouders om zich te vestigen in deze gemeen‐ ten. Er zijn eind 2010 afspraken gemaakt met de provincie, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers  (COA ) en de gemeenten over het aanleveren van contingenten (bij een contingent wordt met een  gemeente de afspraak gemaakt dat men binnen twee maanden een vooraf bepaald aantal vergun‐ ninghouders zal huisvesten). De eerste resultaten van deze opzet worden begin 2011 verwacht.    Verhuur aan maatschappelijke instellingen  Lefier ZuidoostDrenthe heeft een woning verhuurd aan de Stichting Under the Ivy. Deze stichting  realiseert inloophuizen voor (ex‐)kankerpatiënten en hun naasten. Lefier ZuidoostDrenthe stelde de  plannen voor de woning (sloop) bij, heeft de woning opgeknapt en daarbij de garantie afgegeven dat  de stichting het pand minimaal 7 jaar kan huren. In de maatschappelijke huisvesting heeft succesvol  en naar grote tevredenheid van maatschappelijke partners een integratie van de stichting De  Noorderbrug en de bewoners van het complex Mantingerbrink plaatsgevonden.        41

Verhuur aan instellingen en cliënten uit de maatschappelijke opvang  Er zijn 5 woningen beschikbaar gesteld aan instellingen. We hebben aan 12 cliënten vanuit de vrou‐ wenopvang een woning op naam toe kunnen wijzen.    Woningaanpassingen     Woningaanpassingen in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)  In 2010 is 87 keer een aanvraag ingediend voor een woningaanpassing. Dit is een daling ten opzichte  van 2009 (134). Er wordt kritischer gekeken naar het wel of niet verstrekken van voorzieningen en/of  een PGB (Persoonsgebondenbudget). Daarnaast moeten belanghebbenden een (inkomensafhanke‐ lijke) eigen bijdrage betalen. Dit kan mensen ervan weerhouden een aanvraag door te zetten. Ook in  2010 heeft een aantal ‘grotere’ woningaanpassingen plaatsgevonden, namelijk het aanbrengen van  een aanbouw (slaapkamer en badkamer op de begane grond).     Overige woningaanpassingen  Binnen het bezit van Lefier ZuidoostDrenthe vindt er een inventarisatie plaats van alle seniorencom‐ plexen waar problemen zijn met het stallen van scootmobielen.  Huurachterstanden     Actief incassobeleid  Om huurachterstanden tot een minimum te beperken, voeren we een actief incassobeleid. In januari  2010 is de aanmaanprocedure aangepast. Huurders ontvangen tweemaal per maand een herinnering  als ze de maandhuur nog niet betaald hebben. Dit was voorheen eenmaal in de maand. Door deze  verandering worden huurders sneller herinnerd aan het feit dat de huur nog niet betaald is. Na de  tweede herinnering neemt een woonconsulent contact op met de huurder. De huurder wordt  gebeld, uitgenodigd en er wordt een huisbezoek afgelegd. Het doel van dit huisbezoek is om in een  vroegtijdig stadium contact te krijgen met de huurder, zodat de huurachterstand overzichtelijk blijft  en er nog tijd is om hulpverlening in te schakelen als dit nodig is. Mede door deze aanpak zijn de  huurachterstanden gedaald. In 2010 zijn 17 huurders op basis van de samenwerkingsovereenkomst  Schuldhulpverlening doorverwezen naar Schuldhulp Emmen. Deze huurders worden met voorrang  door Schuldhulp Emmen geholpen. In 2010 is een nieuw Service Level Agreement met onze deur‐ waarder afgesloten. Het doel is om de financiële prestaties van de deurwaarder te verbeteren, resul‐ terend in snellere incasso van vorderingen. De totale huurderachterstand bedroeg per 31 december  2010 € 1,261 miljoen (2009: € 1,491 miljoen), oftewel 2,16% van de huuropbrengsten (2009: 2,59%  van de huuropbrengsten). Een daling ten opzichte van vorig jaar van 15%.     Ontruimingen  In 2010 zijn 46 woningen ontruimd. Dit zijn er 13 meer ten opzichte van 2009. Deze toename heeft  deels te maken met een strenger en consequenter incassobeleid. Een ontruiming is vaak een sluit‐ stuk van een lang traject. Tijdens dit traject krijgt de huurder de gelegenheid om zijn achterstand op  te lossen. Indien de huurder financiële hulp van Schuldhulp Emmen aanvaardt en voldoet aan de  voorwaarden van Schuldhulp Emmen, dan stelt Lefier ZuidoostDrenthe zich coulant op.   In 2010 hebben 10 huurders vrijwillig de sleutel ingeleverd voorafgaand aan een ontruiming.   Er hebben geen ontruimingen plaatsgevonden wegens overlast of hennepteelt.    Geschillencommissie  Huurders van Lefier ZuidoostDrenthe kunnen met een klacht over Lefier bij de Regionale Geschillen‐ commissie Drenthe en Groningen terecht. Het aantal ingediende klachten is in 2010 ten opzichte van  2009 afgenomen van 11 naar 7. Mede door het persoonlijk contact met de klagers konden 5 geschil‐ len in 2010 worden afgehandeld zonder zitting van de Regionale Geschillencommissie Drenthe en  Groningen (2009: 4 zittingen).   42

  Deze afgehandelde klachten hadden betrekking op ‘overlast’ (2x), ‘reparatie uitvoeren’ (1x), ‘dienst‐ verlening rond de woning’ (1x) en ‘huur betalen’ (1x). De 2 klachten die ultimo 2010 nog in behande‐ ling zijn, gaan over respectievelijk ‘reparatie uitvoeren’ en ‘woning zoeken’.     3.2.2 Buurten, wijken en dorpen waar mensen graag willen wonen    Bevorderen leefbaarheid door faciliteren bewonersinitiatieven  We leveren een bijdrage aan de kwaliteit en leefbaarheid van wijken en dorpen door het inzetten  van het leefbaarheidsbudget. Aanvragen kunnen rechtstreeks worden ingediend bij Lefier  ZuidoostDrenthe. Via het leefbaarheidsbudget is in 2010 ruim € 60.000 uitgegeven aan  bewonersini‐ tiatieven. Dit is onder andere besteed aan een jeugdsoos, kunst aan de muur in een ouderencom‐ plex, de herinrichting van een schoolplein, een sinterklaasfeest en de organisatie van een tafeltennis‐ toernooi voor schooljeugd.   Ook hebben verschillende multifunctionele sportvelden (gespreid) een bijdrage ontvangen. Naast het  leefbaarheidsbudget van Lefier ZuidoostDrenthe hebben we samen met de gemeente Emmen en de  corporaties Domesta en Woonservice in de ER‐gebieden gezamenlijk een soortgelijk budget: het  knelpuntenfonds. Het fonds draagt bij aan de leefbaarheid en sociale cohesie in de wijk, buurt of het  dorp, vergroot de betrokkenheid van bewoners, stimuleert en beloont buurt‐ en burgerinitiatieven.  In 2010 hebben wij € 180.000 bijgedragen aan het knelpuntenfonds. In 2010 hebben de partners met  elkaar gesproken over continuering van het knelpuntenfonds en de onderlinge verdeling. Dit levert  voor Lefier een verlaging van de bijdrage op van € 80.000 in 2011, omdat gekozen is voor een meer  evenredige inbreng in het fonds en een verlaging van de maximale gezamenlijke budgetten.    Tabel 7 Een greep uit de gehonoreerde aanvragen knelpuntenfonds ER per wijk of dorp    Initiatieven Emmen Revisited voor goede leefbaarheid in wijken en buurten    Wijk/dorp  Omschrijving  Inhoud  Barger‐  Openingsfeest   Het openingsfeest voor het vernieuwde dorpscentrum  Compascuum  vernieuwd dorpscen‐ en wat kleinere initiatieven, zoals een middag voor ou‐ trum  deren en sportwedstrijden voor de jeugd.  Nieuw‐Amsterdam,  Speeltoestellen, vrij‐ Speeltoestellen aan de Leemweg en extra activiteiten bij  Veenoord  markt  de vrijmarkt.  Nieuw‐Weerdinge  Speelattributen  Het uitbrengen van de dorpskrant en speelattributen.  Roswinkel  Dorpshuis  Vernieuwing van het dorpshuis en enkele kleinere initia‐ tieven, zoals een meidendoedag.  Emmer‐  Sportveld  Onder andere het multifunctionele sportveld.  Compascuum  Emmermeer  Evenementen  Buurtbarbecues ter bevordering van de samenhang en  een dance‐event om jongeren meer te betrekken bij de  wijk.  Nieuw‐Weerdinge  Evenementen  Activiteiten als barbecues en jeugdactiviteiten.  Schoonebeek  Speelvoorzieningen  Speelvoorzieningen en er zijn buurtafspraken gemaakt.  Zwartemeer  Sportveld  Nieuw multifunctioneel sportveld.  Angelslo  Evenementen  Allerlei activiteiten, zoals projecten die het multicultu‐ rele samenleven bevorderen.  Bargeres en  Evenementen  Onder andere wijkfestivals, georganiseerd voor en door  Emmerhout  bewoners.          43

Bevorderen leefbaarheid door initiëren projecten op sociaal maatschappelijk gebied  In het afgelopen jaar hebben we samen met bewoners gewerkt aan een betere woon‐ en leefomge‐ ving. Dit doen we door verschillende projecten op te zetten en met bewoners en andere partners om  tafel te zitten.     Tabel 8 Overzicht sociaal maatschappelijke projecten Lefier ZuidoostDrenthe per wijk of dorp     Projecten van Lefier ZuidoostDrenthe voor goede leefbaarheid in wijken en buurten    Wijk/dorp  project  Inhoud/omschrijving  Angelslo  Zwerfvuil  Opruimen zwerfvuil in samenwerking met de gemeente, buurt‐ support, wijkverenigingen en scholen. De kinderen van de scholen  hebben hun steentje bijgedragen. Lefier heeft voor een leuke  attentie voor deze kinderen gezorgd.  Emmerschans  Schuttingproject  Het schuttingproject is afgerond en nieuwe achterpaden zijn aan‐ gelegd. De mensen zijn over het algemeen tevreden.   Er is een commissie opgestart om mee te denken over de woon‐ Erica  Afstemming om‐ omgeving.   geving met  dorpsraad  Nieuw‐  Tuinenproject  Het project is naar volle tevredenheid van de wat oudere bewo‐ Weerdinge  ‘Zetveld’  ners afgerond.   De tuinen zijn opgehoogd en de afscheidingen zijn geplaatst. In  samenspraak met de bewoners van het Zetveld zijn enkele moes‐ tuinen door Lefier teruggenomen.   De flats zijn opgeknapt. Dit project loopt nog door in het eerste  Nieuw‐Buinen  Opknapbeurt  kwartaal 2011. Het straatwerk moet nog worden gelegd.  flats Linnaeus‐ laan  Pilot portieken  De bewoners houden in de week dat het schoonmaakbedrijf niet  Nieuw‐  komt zelf het portiek schoon (bijvoorbeeld het oud papier).Deze  Amsterdam/  pilot loopt ook bij de appartementen aan de Acacialaan in  Emmer‐ Emmer‐Compascuum. In 2011 wordt de pilot geëvalueerd om te  Compascuum  kijken hoe we dit verder kunnen ontwikkelen.  Bargeres  Schoonmaakactie  In de flat van de Bruntingerbrink is een schoonmaakactie geweest  en de containerruimte is opgeknapt met buurtsupport.  De bewoners vroegen aandacht voor het klimaat in de woningen.  Emmermeer  Ventilatie com‐ Er kan niet of onvoldoende geventileerd worden. Er is gestart met  plex De  een geringe ingreep om de woningen te voorzien van valramen,  Haagstede  zodat er ook ’s nacht geventileerd kan worden zonder angst voor  inbraak onder de bewoners.  In de ‘Nicolai‐flats’ aan de Meerstraat, de Nijkampenweg en de  Emmermeer  Aanpak overlast  Nijkampen is sprake van overlast en verpaupering van de alge‐ en verpaupering  mene ruimtes. Bewoners zijn bezocht met het verzoek om het  algemene ruim‐ trappenhuis, de entree en de kelder op te ruimen en schoon te  tes  maken. Daarnaast hebben wij Sedna opdracht gegeven om een  woonbelevingsonderzoek uit te voeren. Dit onderzoek loopt door  in 2011.    Opbouwwerk  Ook in 2010 hebben we bij de welzijnsinstelling Sedna extra uren opbouwwerk ingekocht, onder  andere voor:  - het reguliere opbouwwerk;  - inzet voor extra kaderondersteuning van een bewonerscommissie voor herstructurering en voor  de huurdersvereniging in Klazienaveen;  44

  -

uitbreiding van buurtgerichte sociale activering;  extra ondersteuning van een bewonerscommissie in Erica; deze commissie gaat na een verbeter‐ traject aan de slag met een omgevingsplan, een woonbelevingsonderzoek en het vervolg in  Nieuw‐Dordrecht. 

  Overlast  In 2010 zijn 667 overlastmeldingen gemeld (2009: 576). De meeste meldingen gaan over geluids‐ overlast en bewoning van de woning. Er zijn in 2010 geen ontruimingen geweest op basis van over‐ last. Er is wel een procedure gestart om het huurcontract met een huurder te ontbinden.   Vanuit individuele probleemsituaties hebben we overleg met externe partijen, onder andere via  zorgconferenties met meerdere partijen, maar ook veel één‐op‐één‐afspraken.  In 2009 is gesproken over een overlastconvenant. Door omstandigheden heeft het opstellen van het  convenant in het verslagjaar vertraging opgelopen. De partijen hebben het voor 2011 weer op de  agenda staan. De woningcorporaties, de gemeente en de politie zijn hierbij betrokken.    Ogen en oren in de wijk  In 2010 is de pilot ‘Ogen en Oren’ in de wijk opgestart met als doel vroegtijdige signalering van knel‐ punten in onze wijken en dorpen. In het komende jaar wordt een evaluatie uitgevoerd van deze pilot  om te kijken hoe we in de toekomst omgaan met vroegtijdige signalering.     Tuinen  De wijkbeheerders maken iedere maand foto’s van tuinen van individuele huurders en selecteren  ook maandelijks een aantal winnaars. We doen dit sinds begin 2010 en het is een groot succes. Te‐ vens hebben we in het begin van dit jaar een actie opgezet voor huurders met de mooiste aaneenge‐ sloten tuinen. In november 2010 is de prijs, een barbecuepakket, uitgereikt aan een bewoner van de  Roedestraat in Klazienaveen. Bewoners werken samen aan mooie tuinen in de straat en kunnen ook  samen een feestje vieren. Deze acties zijn via de media bekendgemaakt.     Sociale overlast  De discussie over de toename van het aantal huurders met psychische klachten in Bargeres is verder  opgelaaid. Een clustering van huurders met psychische klachten kan een oorzaak zijn van buurtpro‐ blematiek. Deze buurtproblematiek is bijna onoplosbaar, omdat het gedrag slecht beïnvloedbaar is.  Hulpverlenende instanties schieten hier vaak te kort. Dit signaal wordt doorgegeven aan de stuur‐ groep van het OGGz (Openbare Geestelijke Gezondheidszorg). Bij sociale overlast wordt vaak de hulp  ingeschakeld van netwerkpartners. Regelmatig gaan we op huisbezoek met wijkagenten en  mede‐ werkers van verschillende disciplines van Sedna of bijvoorbeeld van de GGD. Door deze gezamenlijke  aanpak verwachten wij sneller de juiste hulp te bieden.     Hennep Convenant  In de zomer van 2010 organiseerden de partners in het Hennep Convenant twee dagdelen voor een  hennep expert meeting. In een leegstaande woning werd een hennepplantage geplaatst, zodat de  deelnemers aan den lijve kennis konden maken met de praktijken van wiet verbouwen in een wo‐ ning. Door Enexis werd een afgetapte meterkast getoond. Uit de evaluatie is gebleken dat nog veel  meer personen beroepshalve bij bewoners achter de voordeur komen en voor wie het van grote  waarde is om hun kennis op te vijzelen over de hennepteelt.     Daarom zijn nog twee dagdelen georganiseerd. Behalve de ingerichte woning is door de politie en  medewerkers van Enexis voorlichting gegeven over de praktijken van de telers. Naast onze eigen  medewerkers waren ook medewerkers van de brandweer, bouw‐ en woningtoezicht en milieutoe‐ zicht van de partij.      45

  3.2.3 Verdienen waar het kan, investeren waar het moet    Verkopen bestaand bezit  In 2010 zijn 134 woningen verkocht met een totale opbrengst van € 14,3 miljoen (2009: 158 wonin‐ gen, opbrengst € 17,7 miljoen). Hiervan zijn 12 woningen met 5% korting verkocht aan zittende  huurders. Over heel 2010 zijn uiteindelijk de woningen gemiddeld € 2.600 boven begroting verkocht.  De gemiddelde verkoopprijs van de bij mutatie verkochte woningen ligt gemiddeld 0,2% boven de  gemiddelde taxatiewaarde. In oktober 2010 zijn alle circa 1.900 huurders uit het voor verkoop gela‐ beld bezit nogmaals geattendeerd op de mogelijkheid om hun woning te kopen.   Hierop hebben 12 huurders gereageerd en opdracht gegeven om de woning te taxeren. Tot nu toe  hebben 3 huurders gekocht.     Vrije huursector en verkoop nieuwbouw  In 2010 zijn 27 woningen in de vrije huursector verhuurd. In het nieuwbouwproject ‘De Oude  Drukkerij’ zijn direct na oplevering 20 woningen verhuurd. Uit de opgeleverde nieuwbouwprojecten  zijn 6 woningen verkocht.    Bedrijfsonroerendgoed en grondbank  In 2010 zijn 3 bedrijfspanden, 4 bouwkavels en 5 woningen verkocht.  Er is 1 bedrijfspand en 1 woning aangekocht. In Nieuw‐Buinen zijn 15 bedrijfsruimtes opgeleverd en  verhuurd in het MFA‐gebouw. Om het project ‘Noorderplein Mediamarkt’ mogelijk te maken, wordt  de Niienbrinksflat aan de gemeente verkocht en daarna gesloopt voor nieuwbouw. Naast een goede  prijs krijgt Lefier ter compensatie van deze woningen een ontwikkellocatie in het centrum.     Beheer Verenigingen van eigenaren (VvE)  Eind december 2010 zijn er 49 VvE’s in beheer. In 2010 zijn 3 VvE’s opgestart.     3.2.4 Met open vizier samenwerken aan gedeelde doelen    Prestatieafspraken gemeenten    Prestatieafspraken ‐ gemeente Borger‐Odoorn  - In februari hebben we een belanghoudersevent gehad met de ambtelijke top met een prima  uitwisseling van visies en agenda’s. Er is een mooie basis gelegd met volop perspectief voor  vruchtbare samenwerking.   - Elf raadsleden van de gemeente Borger‐Odoorn brachten op 25 juni een bezoek aan een aantal  maatschappelijke projecten van de corporaties Lefier ZuidoostDrenthe en Woonservice. Voor  veel raadsleden was de rondrit een nadere kennismaking met beide corporaties. In een onge‐ dwongen sfeer is van gedachten gewisseld over plannen en wensen op het gebied van leefbaar‐ heid in de gemeente Borger‐Odoorn.     Prestatieafspraken ‐ gemeente Emmen  Eind mei is de nieuwe gemeenteraad op werkbezoek geweest. De raad is aan de hand van een  beperkt aantal thema’s geïnformeerd over het werk van en de mogelijkheden en onmogelijkheden  van corporaties en dus ook van Lefier ZuidoostDrenthe. De raadsleden waren zeer enthousiast en  hopen op een vervolgbezoek.   - Begin 2010 is het Lokaal Akkoord tussen gemeente Emmen en de corporaties Woonservice,  Domesta en Lefier getekend. Hiermee zijn voor de komende jaren afspraken gemaakt over de te  leveren prestaties. In 2010 is als eerste ingezet op het invullen van het herstructureringsfonds,  het maken van de woonvisie voor de gemeente Emmen en het ontwikkelen van een woning‐ marktmonitor. Voor alle andere thema’s zijn plannen van aanpak gemaakt.   46

Om de uitvoer van het Lokaal Akkoord te monitoren, is een managementoverleg van de geza‐ menlijke partners gestart.   - In het bestuurlijk overleg met gemeente Borger‐Odoorn is het woonplan 2010‐2014 besproken.  Hierin wordt de woningbehoefte in de komende jaren in beeld gebracht. Voor de gemeente is  het een belangrijk beleidsdocument om richting te geven aan de ontwikkelingen. Het woonplan  is in samenwerking met de corporaties uitgevoerd. Ook zorg‐ en welzijnsinstellingen hebben een  bijdrage geleverd op het gebied van zorg en welzijn. Het vervolg is het maken van prestatieaf‐ spraken, waarvoor nu een voorstel op tafel ligt.     Samenwerking maatschappelijke organisaties    Organiseren van de continue dialoog  Lefier organiseert belanghoudersdagen om het contact met stakeholders en maatschappelijke part‐ ners actueel te houden. Door samen te praten over elkaars visie en beleid is afstemming mogelijk. Op  die manier geven we invulling aan maatschappelijke beleidsvorming. Er is gestart met een bestuurlijk  overleg met de Zorggroep Tangenborgh. Ook worden er al werkendewijs stappen gezet in het wer‐ ken met accountmanagement.    Afstemming met gemeente op uitvoeringsniveau  Om de samenwerking een impuls te geven, zijn er twee bijeenkomsten geweest: een met ambtena‐ ren van de afdeling Beleidsvoorbereiding en een met de afdeling Fysiek Ruimtelijke Ontwikkeling. De  ambtenaren zijn bijgepraat over de structuur van onze organisatie en er is van gedachten gewisseld  over een aantal gemeenschappelijke thema’s zoals ‘Krimp’, die ook vermeld staan in het Lokaal  Akkoord.    Bijdragen aan de combinatie wonen en zorg  Lefier wil vanuit zijn visie op wonen, welzijn en zorg ervoor zorgen dat ouderen en mensen met een  beperking zo lang en zo zelfstandig mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Projecten 2010:  - In Erica is ‘t Hof van Erica opgeleverd. Dit complex bestaat uit 34 huurwoningen en een  zorginfrastructuur. De zorginfrastructuur wordt gehuurd door Zorggroep Tangenborgh, die   24 uurszorg garandeert, zodat inwoners het dorp niet hoeven te verlaten.   - Er zijn verkennende gesprekken gevoerd met een oudereninitiatief dat belangstelling heeft voor  een kleinschalige woonvoorziening in Nieuw‐Dordrecht.  - Onze huurders konden weer gebruikmaken van de diensten van de ledenvereniging van Icare.  - USUS heeft onderzoek gedaan naar de relatie tussen budgetten in de zorg voor het huisvesten  van cliënten en de huurprijzen die in de corporatiebranche gehanteerd worden. Hieruit blijkt dat  het twee verschillende werelden zijn die verschillende talen spreken. Er is een model ontwik‐ keld, waardoor er meer één taal wordt gesproken en we vanuit de financiering van de zorg een  huurprijs kunnen bepalen. Voor twee projecten in Borger zijn huurprijzen uitgewerkt.  - Er zijn gesprekken gevoerd met diverse zorgorganisaties die zorg leveren aan mensen met een  beperking. Het doel is te voldoen aan de vraag naar geschikte woonruimte.  - In opdracht van de stuurgroep Emmen Revisited is in samenwerking met Domesta, Sedna en de  gemeente het onderzoek uitgevoerd naar een integraal lokaal dienstverleningsaanbod. De con‐ clusie van dit onderzoek is dat er kansen liggen om integraal diensten aan te bieden in één servi‐ cepunt. Hierbij staan advies, informatie en ontmoeting centraal.           Er is een kwartiermaker aangesteld die voor twee locaties een model voor een servicepunt ont‐ wikkelt en een draaiboek schrijft voor het opstarten. Toekomstige ontwikkelingen kunnen hier‐ van gebruikmaken.  - Om ook bewoners in kleine dorpen thuis te laten wonen, zijn we het project ‘Thuistechnologie in  Nieuw‐Dordrecht’ gestart. In 2009 zijn de wensen van de bewoners in beeld gebracht en in 2010  is gewerkt aan het daadwerkelijk vormgeven van de infrastructuur en de ondersteuning. De  bewoners van het dorp zijn geïnformeerd over het project en we hebben geprobeerd de bewo‐ ners te enthousiasmeren.   47

    Het doel is de koudwatervrees rondom thuistechnologie te verminderen en de inwoners van de  dorpen de weg te wijzen naar informatie, advies en toepassing op maat. Dit project is onderdeel  van een provinciaal project ‘Thuistechnologie toegankelijk op het Drentse platteland’. Drie  corporaties (Woonborg, Woonservice en Woonconcept) voeren in drie dorpen (Eext, Valthe en  Hollandscheveld) dit project uit. Met de uitkomsten zetten we Drenthebreed in om  ondersteuning te krijgen voor onder andere distributie, helpdeskfunctie en informatie en  communicatie van thuistechnologische mogelijkheden.     Multifunctionele accommodaties (MFA’s)  - MFA Noorderbreedte in Nieuw‐Buinen is in 2010 opgeleverd. Er zijn huurcontracten gesloten  met 14 partijen. Op de verdieping is 800 m2 niet direct in gebruik genomen. In overleg met de  huurder is gekeken naar alternatieve huurders. Die zijn gevonden, waarmee een uniek gezond‐ heidsconcept mogelijk zal worden. Verwacht wordt dat de ruimte in 2011 in gebruik wordt  genomen. In 2010 is gewerkt aan de oprichting van een beheerstichting. Deze stichting regelt de  dagelijkse exploitatie en beheer.   - Het definitieve ontwerp voor de MFA in Borger is gereed. Het ontwerp is gepresenteerd aan de  direct omwonenden. Omwonenden maken zich zorgen dat zij overlast zullen krijgen van hang‐ jongeren.  - De ontwikkeling van het multifunctioneel centrum (MFC) en de woningen met 24‐uurszorg in  Emmer‐Compascuum gaat met ups en downs. Het proces vertraagt, omdat er geen overeen‐ stemming is over randvoorwaarden voor realisatie. Alle deelnemers worden uitgedaagd hun  grenzen op te zoeken. Door het meewerken aan het realiseren van en het bouwen van MFA’s,  laten we zien dat we ook in dat opzicht onze verantwoordelijkheid nemen voor goede voorzie‐ ningen op de juiste plek.    Met partners doelen stellen voor de toekomst van wijken en dorpen    Emmen Revisited: samen aan de slag met het proces  Het uitgangspunt bij de werkwijze Emmen Revisited is dat overheid, maatschappelijke organisaties  en bewoners samenwerken als gelijkwaardige partners. Het samenwerkingsverband is continu aan‐ wezig in het gebied en houdt via het lokale team de vinger aan de pols. Door de uitbreiding van  Emmen Revisited zijn er nu 13 wijk‐ en dorpsteams in de gemeente Emmen. Hierin zijn of worden  programma’s opgesteld en daaruit voortvloeiend de uitvoeringsprogramma’s. Een programma geeft  gezamenlijke focus en versterkt het netwerk en de verbinding tussen overheid, maatschappelijke  organisaties en bewoners. Het doel van het programma is het verbeteren van de sociale kwaliteit van  de wijken en dorpen door het verbeteren van het wonen, de woonomgeving, het sociaal klimaat en  de voorzieningen. De uitbreiding is volgens planning gegaan. In Barger‐Compascuum is een eerste  platform voor bewoners en dorpkenners geweest om gezamenlijk te checken of de gehaalde infor‐ matie en beelden juist zijn. In Nieuw‐Weerdinge ligt het dorpsprogramma er al.     In dit dorp is een platform georganiseerd om te beoordelen of we betrokken bewoners kunnen  enthousiasmeren om een aantal zaken op te pakken. In Nieuw‐Amsterdam is een platform geweest  om de puntjes op de ‘i’ te zetten bij het schrijven van het dorpsprogramma. De dorpsprogramma’s  van de kleine kernen, zoals Nieuw‐Weerdinge en Roswinkel, liggen in concept klaar. Nieuw‐ Dordrecht is in het laatste kwartaal opgestart.     In de wijken Angelslo, Bargeres, Emmerhout en Emmermeer en in de dorpen Zwartemeer en Nieuw‐ Weerdinge wordt via het zogenaamde voortgangsoverzicht het wijk(dorps)programma met daarin de  lopende activiteiten, projecten en de ontwikkelopgaven bewaakt.    48

Nieuw‐Buinen  In de gemeente Borger‐Odoorn is een dorpsteam actief in Nieuw‐Buinen. In het team zitten  vertegenwoordigers van de gemeente, de dorpsgemeenschap, het wijkbasisteam, een dorpscoördi‐ nator en Lefier. Dit team zal de in het DOP formuleerde uitvoeringsplannen van de programmalijnen  combineren met de actualiteit van Nieuw‐Buinen. Ook bewaakt het dorpsteam via het voortgangs‐ overzicht het al lopende programma.     3.2.5 Bewoners voelen zich partner    Huurdersfederatie en samenwerking huurdersverenigingen  In 2010 is ingezet op het verstevigen van de relatie met de Huurdersfederatie.   - Er is op management‐, bestuurlijk en medewerkerniveau overleg gevoerd, onder andere over de  overlegstructuur en de gezamenlijke werkagenda.   De Huurdersfederatie is bezig met een vernieuwingsslag. Verder kwamen onderwerpen als het  activiteitenplan en de begroting van de Huurdersfederatie, de Lefierbrief, het co‐makership en  het jaarplan van Lefier aan de orde. Tot slot stonden punten als EPA (Energie Prestatie  Advies/energielabel), het tuinbeleid, de buurtbemiddeling, de huurverhoging, de overlegwet,  het wijk‐ en dorpsgericht werken, de Europese regelgeving en de gevolgen van het regeerak‐ koord op de agenda. Lefier heeft een extra financiële toezegging gedaan, zodat er een inhaalslag  in de administratie kon plaatsvinden. Eind mei is het sociaal statuut opnieuw ondertekend.   - Begin september waren we te gast op de algemene ledenvergadering van de Huurdersfederatie.  Er is gesproken over de strategische thema’s en de rol en positie die wij als organisatie innemen.  Verder is inzicht gegeven in wat de afgelopen jaren gedaan is in relatie tot wat wij beloofd had‐ den.     Betrekken van bewoners bij beheer en beleid  Er is regelmatig overleg met de verschillende huurdersverenigingen. Op de agenda staan zaken zoals  verkoopbeleid, verschillende projecten en de toekomstvisie van de buurt. Daarnaast bespreken we  wensen en ideeën. We vangen signalen op van allerlei onderwerpen die spelen in een buurt of wijk,  bijvoorbeeld klachten of het verloop van samenwerking met andere partijen. Wij ontmoeten ook  bestuursleden in de overleggen bij projecten met bewonerscommissies. Bij sommige overleggen met  huurdersverenigingen zit een vertegenwoordiger van de Huurdersfederatie. Een al langer lopend  fenomeen is de zoektocht van huurdersorganisaties naar hun bestaansrecht en hun perspectief in de  toekomst. Bij uitbreiding van hun blikveld raken ze aan de lokale bewonersorganisaties, waardoor  steeds meer samenwerking wordt gezocht.     In Emmerhout en Emmer‐Compascuum neemt dit vergaande vormen aan. In Emmer‐Compascuum  heeft het geleid tot het opheffen van de Huurdersvereniging Nieuw Leven. Dorpsbelangen heeft een  nieuwe commissie ingericht die zich richt op huurderszaken. In Emmerhout vinden gesprekken plaats  over een fusie van de huurdersorganisatie en de Vereniging voor Wijkbelangen.     3.2.6 Klanten zijn onze ambassadeur    Klant heeft keuze  De woningzoekende heeft de vrijheid zich voor bijna alle woningen die Lefier aanbiedt in te schrijven.  Alleen voor seniorenwoningen geldt een leeftijdsgrens.   Voor een aantal nieuwbouwwoningen worden bij de toewijzing inkomens‐ en vermogenseisen  gesteld. Behalve inschrijven voor reguliere sociale huurwoningen, is het mogelijk woningen in de vrije  sector te huren. In 2010 zijn, op individueel verzoek van bewoners, bij 359 woningen verbeteringen  uitgevoerd. De verbeteringen betroffen voornamelijk het plaatsen van een CV, dubbel glas aanbren‐ gen of het comfortabeler maken van de doucheruimte.      49

Te Woon  In 2010 hebben we binnen de pilot ‘Borger’ één woning met Koopgarant verkocht. Na de start van Te  Woon in 2009 zijn daar inmiddels in totaal 2 woningen verkocht. Er heeft zich in 2010 nog een huur‐ der uit de pilot ‘Borger’ gemeld voor het kopen van zijn woning. Binnen de pilot ‘Klazienaveen’, waar  we 140 huurders hun woning te koop hebben aangeboden, hebben uiteindelijk 9 huurders hun  woning gekocht; 8 daarvan hebben de woning met Koopgarant (25% korting) gekocht en 1 huurder  heeft de woning met Koopcomfort gekocht. Er zijn nog 3 huurders bezig met het regelen van een  financiering voor hun woning. De totale geldstroom die met de verkoop van 10 Te Woon‐woningen  in 2010 gemoeid zijn, bedraagt € 892.000.    Kwaliteit van dienstverlening: KWH‐huurlabel en Participatielabel  Wij willen een zo optimaal mogelijke dienstverlening bieden aan onze klanten. Daarvoor laten wij ons  continu meten door het Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector (KWH). In 2009 hebben  wij het Gouden Huurlabel ontvangen.   - Voor 2010 wordt de telefonische bereikbaarheid nog één keer gemeten. Geeft ook dat een     positief resultaat, dan halen wij opnieuw het Gouden Huurlabel.  - Op diverse onderdelen zijn verbeteringen mogelijk en in een aantal gevallen noodzakelijk. In  2011  besteden we speciale aandacht aan de klachtenafhandeling.   - In 2007 hebben we het Participatielabel voor het eerst gehaald. Nu drie jaar later is het label  verlopen en gaat KWH opnieuw meten in 2011. Dit gebeurt aan de hand van het Participatielabel en het criterium: hoe waarderen de bewoners(organisaties) onze inspanningen op het gebied van  bewonersparticipatie. Met dit inzicht verbeteren we onze aanpak op het gebied van bewoners‐ participatie. Daarnaast kunnen we met het label onze prestaties zichtbaar maken aan onze part‐ ners.     3.2.7 In alles een balans tussen mens, geld en milieu    Kwalitatief in stand houden woningbezit    Planmatig onderhoud  In 2010 voerden we planmatig onderhoud uit in de vorm van schilderwerk, dakbedekking, timmer‐ werk en installatiewerk. De kosten begroten wij op basis van de technische conditie van de wonin‐ gen. Kosten van planmatig onderhoud aan woningen die in een verbeterplan zijn opgenomen, staan  niet in deze begroting. Het bedrag is opgebouwd uit regulier planmatig onderhoud en bijzondere  posten. Deze cijfers zullen nog verder uitgewerkt worden, nadat alle facturen zijn verwerkt. Alle wer‐ ken zijn gerealiseerd in 2010 en financieel afgewikkeld. Er was een bedrag begroot van € 7.714.000.  In 2010 is € 6.781.000 uitgegeven. Er is sprake van een budget‐ en aanbestedingsvoordeel en een  btw‐voordeel. Alle opgedragen werkzaamheden zijn binnen het budget uitgevoerd. Dit jaar zijn circa  1.700 woningen aangepast volgens basiskwaliteit. We blijven hiermee ruimschoots binnen de begro‐ ting.     Verbeteren op individuele basis  Huurders kunnen op eigen verzoek een individuele aanvraag doen voor centrale verwarming, isole‐ rende beglazing en/of doucheverbetering. Hier staat een huurverhoging tegenover. Deze individuele  verbeteringen hebben in 2010 een investering gevergd van € 1.9 miljoen.   Begroot was € 2.1 miljoen. We zien een afname van individuele verbeteraanvragen. Door de EPA‐ investeringen blijven er steeds minder woningen over waar deze verbeteringen nog mogelijk zijn.     Reparatieverzoeken  De kosten van het klachtenonderhoud liggen ongeveer € 180.000 lager dan het begrote bedrag. Op  basis van het KWH‐label is de tevredenheidscore 7,4 en de aftersales‐onderzoeken (circa 600  gesprekken met individuele bewoners) laten een waardering van 8,2 zien.     50

  Mutatieonderhoud  In 2010 zijn 907 contracten afgesloten in bestaande woningen. In de begroting 2010 is uitgegaan van  1.100 mutaties met daarbij een budget van € 3.050.000. Later is de ZAV‐begroting toegevoegd aan  het budget voor mutatieonderhoud, waardoor het budget uitkomt op € 3.446.000. De kosten in 2010  bedragen in totaal € 3.189.000, waarmee we binnen het budget blijven. Met 907 mutaties komen wij  uit op een gemiddelde van € 3.515 per mutatie (begroot € 2.773 per mutatie). Voor 74 mutaties (8%  van 907 mutaties) waren de kosten hoger dan € 10.000 (oude woningen) en gemiddeld € 16.718 per  mutatie. Voor de mutatie van meer dan € 10.000 per woning is een afwegingskader gemaakt. Hierin  wordt gekeken naar de toekomst van de woning, de investering in relatie tot de huurprijs en mogelijk  goedkopere alternatieven.    Duurzame investeringen (EPA‐Energie Prestatie Advies & FSC‐hout)    Verbeteren energieprestaties   In 2010 zijn de bewoners geïnformeerd over een totaal van 15 projecten met EPA‐maatregelen  (Energie Prestatie Advies). Uiteindelijk hebben wij voor acht projecten minimaal 70% van de bewo‐ ners enthousiast gekregen. Dit betekent dat in 2010 in 220 woningen de energiebesparende maatre‐ gelen zijn uitgevoerd. Voor de overige zeven projecten hadden wij geen akkoordverklaring van mini‐ maal 70% van de bewoners. Van de 99 bewoners verleenden er 52 geen medewerking. Redenen  waarom huurders niet meedoen, zijn de overlast van de werkzaamheden, de hoogte van de huurver‐ hoging en de twijfel over de besparing van energie. In de begroting zijn 428 woningen met energiela‐ bel F of G opgenomen die in 2010 voorzien moesten worden van label C.     Energiezuinige woningen, Borger ‐ Groen werken  In de wijk Daalkampen realiseren we 12 sociale huurwoningen, ook wel energie‐nul‐woningen  genoemd. Een bijzonder project, omdat de woningen zelf energie leveren. De opgewekte energie  wordt in de huizen zelf gebruikt en kan leiden tot teruglevering aan het net. Wel met een hogere  huur, maar zonder steeds toenemende energielasten. Met een iets hogere investering kunnen we dit  mooie product realiseren.     3.2.8 Bouwprojecten Lefier ZuidoostDrenthe    Sloop als gevolg van herstructurering  In de Nijenbrinksflat in het centrum van Emmen hebben 22 bewoners al vervangende huisvesting  gevonden. In het herstructureringsgebied Emmer‐Compascuum zijn alle huurders bezocht. Iedere  bewoner heeft een andere woning gevonden. De sloop is inmiddels in volle gang.    Opgeleverde nieuwbouw  In de begroting is opgenomen dat in 2010 122 sociale huurwoningen, 26 vrije huur en 23 koop (10 +  (50% van 26) worden opgeleverd. Daarnaast is er 3.663 m² BVO Maatschappelijk Vastgoed en 204 m²  Zorgvastgoed begroot. In 2010 zijn 90 sociale huurwoningen opgeleverd; 20 van de in 2010 geplande  woningen zijn nog in 2009 opgeleverd. De 12 begrote woningen in Emmerschans zijn in herontwikke‐ ling. Daarnaast zijn er 26 vrije huurwoningen in de Wilhelminastraat in december 2010 opgeleverd.  Bij het complex van 34 zorgwoningen in Erica is 204 m² Zorgvastgoed gelijktijdig met de woningen  opgeleverd. Het MFA Nieuw‐Buinen met 3.619,5 m² is in september 2010 opgeleverd.   In de deelneming Wilhelmina BV (50% deelneming Wooncom Holding BV) zijn de 26 koopwoningen  in december 2010 opgeleverd. Hiervan heeft Lefier 5 woningen aangekocht, ook om mogelijkheden  te bieden aan de bewoners van de Nijenbrinksflat. De 10 koopwoningen aan de Kluft in Borger zijn in  2010 opgeleverd. In 2010 zijn 8 van deze woningen verkocht.         51

Niveauverbeteringen  In 2010 zijn 110 woningen verbeterd, waarvan 20 woningen bij mutatie vanuit een oud plan.   Het aantal is lager dan geprognosticeerd, omdat een project aan de Semsstraat in Erica doorgescho‐ ven is naar 2011. Dit komt doordat het overleg met de bewoners meer tijd in beslag heeft genomen.    Eerste paal  In 2010 zijn geen bouwprojecten gestart. Het aantal ‘eerste paal’‐woningen is nul. Alle in 2010 opge‐ leverde projecten zijn in 2009 gestart.     Tabel 9 Overzicht bouwprojecten Lefier ZuidoostDrenthe  Nieuwbouw opgeleverde eenheden voor verhuur ZuidoostDrenthe 2010  Project  Gemeente   Type   Borger Hunzedal NB fase 2  Van Liere Locatie  Emmerschans noord fase 5  Molenbuurt fase 3  Erica Woongebouw, scheiden wonen‐zorg  Erica Pand Prinsen  Nieuw Buinen MFA 

Borger‐Odoorn  Emmen  Emmen  Emmen  Emmen  Emmen  Borger‐Odoorn 

Nieuw Buinen MFA  Borger‐Odoorn    Totaal   Overzicht opgeleverde koopwoningen ZuidoostDrenthe 2010  Project  Gemeente 

Aantallen  M2  Aantallen  M2 begroot  gerealiseerd  gerealiseerd  begroot  23   23  26   26  0   12    33   42  34 204  34  204 0   12  2790    2434

Sociale huur  Vrije huur  Sociale huur  Sociale huur  Sociale huur  Sociale huur  Maatschappelijk  vastgoed  BOG   

116

Type 

Borger Hunzedal NB fase 2  Borger‐Odoorn  Koop < 200.000  Borger Hunzedal NB fase 2  Borger‐Odoorn  Koop > 200.000  Emmen Van Liere Locatie (50% aandeel)  Emmen  Koop > 200.000    Totaal    Overzicht uitgevoerde niveauverbeteringen ZuidoostDrenthe 2010 (> 20.000 euro)  Project  Gemeente  Aantallen  gerealiseerd  Julianastraat Compleet Wonen  Emmen  Gebied Kalffstraat e.o.  Emmen  Erica Semsstraat e.o.  Emmen  Emmer Compascuum Streng e.o.  Emmen  Verbeterde woningen bij mutatie  Emmen  (nee‐zeggers)    Totaal 

829  3823 

  149 

1229 3867

Aantallen  Aantallen  Aantallen verkocht  gerealiseerd  begroot  6 6  6 4 4  2 13 13  6,5 23 23  14,5 Aantallen  begroot 

Investering per woning 

12 25 0 53 2

22 9 39 55 2

92

127

34.378 22.627 ‐ ‐ 23.500

     De bouw van opgeleverde koopwoningen boven de grens van € 200.000 heeft bijgedragen aan het  volkshuisvestelijke beleid van Lefier door onder meer een gevarieerder aanbod van woningen in de  wijk en een positieve impuls aan de leefbaarheid van de wijk. 

52

4     LEFIER STADGRONINGEN   

4.1 Terugblik 2010 en vooruitblik 2011/2012    Moeilijk jaar  2010 was voor de gehele corporatiesector een moeilijk jaar. Ook voor Lefier StadGroningen waren de  bedreigingen groter dan de kansen, waardoor de organisatie in zwaar weer terecht kwam. We kre‐ gen te kampen met forse stagnatie in de verhuur en verkoop van met name het duurdere segment.  Ondanks grote inspanningen van een speciale Task Force kon een stevige afwaardering niet worden  voorkomen. Daarnaast kwamen in 2010 problemen aan het licht bij de ontwikkeling van de 800 stu‐ denteneenheden aan het Reitdiep, op de locatie waar voorheen Oving was gevestigd. Door complica‐ ties op het gebied van ruimtelijke ordening, milieu en veiligheid zijn naar alle waarschijnlijkheid fun‐ damentele en kostbare aanpassingen van de plannen nodig. Begin 2011 is een onderzoek ingesteld  om de achtergronden en oorzaken van deze kwestie goed te kunnen beoordelen. Lefier  StadGroningen kwam met grote regelmaat negatief in de pers. Veelal met ‘kleine’, maar ook met  enkele hardnekkige gevallen. Deze berichtgeving heeft wel gevolgen gehad voor ons imago. Het was  frustrerend voor onze medewerkers, met name voor degenen met een actieve rol in de buitendienst  of frontoffice. In het verlengde daarvan moesten we constateren dat veel klantcontacten niet ade‐ quaat werden afgewikkeld, met nodeloos veel irritatie aan de kant van de klant en extra (her‐ stel)werk voor Lefier. In 2011 zal onder het motto ‘De klant centraal’ veel aandacht uitgaan naar het  vlekkeloos laten verlopen van de klantcontacten. Tot slot viel de directeur van Lefier StadGroningen  aan het einde van het jaar door ziekte uit. Al met al heeft het zelfvertrouwen van de organisatie door  de ontwikkelingen in 2010 een forse deuk opgelopen en is de nodige onrust veroorzaakt. In 2011  zullen we alles op alles zetten om Lefier StadGroningen door het zware weer heen te loodsen. De  stevige basis van Lefier geeft daarvoor een betrouwbare basis.     Nieuwbouw en woningverbetering 2010  In 2010 hebben we in totaal 517 nieuwbouwwoningen koop en huur opgeleverd, waarvan 116 soci‐ ale nieuwbouwwoningen en 401 marktconforme nieuwbouwwoningen (268 huur‐ en 133 koopwo‐ ningen). Eind 2010 waren er veel projecten in de initiatieffase, waaronder 835 eenheden jongeren‐ huisvesting en verdere projecten met sociale huurwoningen en/of met delen maatschappelijk vast‐ goed. Er waren, naast enkele niveauverbeteringsprojecten, 398 woningen in de realisatiefase die in  2011/2012 worden opgeleverd. Nagenoeg alle projecten voor niveauverbetering zijn in voorberei‐ ding en in 2011 zal, naar verwachting, een groot aantal worden uitgevoerd.     Tabel 10 Volkshuisvestelijke prestaties Lefier StadGroningen      Gerealiseerd 2010  Begroot 2010  Aantal opgeleverde koopwoningen  133 100 Aantal opgeleverde verhuureenheden  384 421 Aantal uitgevoerde niveauverbetering  23 381 Aantal verkochte verhuureenheden  85 103 Aantal Te Woon  6 38 Aantal gesloopte verhuureenheden  0 40 Totaal  631 1.083   Aanpassingen ontwikkelportefeuille  De situatie op de koopwoningenmarkt vraagt om aanpassingen in de ontwikkelportefeuille.   Zo hebben we eind 2010 het besluit voorbereid om de woningen van de Olivijn (Eelderbaan) niet te  realiseren. Bovendien worden nieuwe projecten in realisatie genomen die voldoen aan de 70%‐  voorverkoopeis.     53

De woningmarkt in Groningen vraagt nu om minder (grotere) appartementen en minder koop. De  markt in de stad vraagt om meer jongerenhuisvesting, sociale huur voor bijzondere doelgroepen en  voor grote gezinnen. We proberen onderdelen van onze opgave te realiseren in de bestaande  voorraad in plaats van alleen door nieuwbouw. Aanpassing van de ontwikkelportefeuille gebeurt ook  door de bestemming te wijzigen van nog in ontwikkeling te nemen projecten.     Vastgoedsturing  In 2010 hebben we een aantal flinke stappen gezet op weg naar werken vanuit vastgoedsturing in  onze organisatie. Dit is een van de belangrijkste bouwstenen van ons Strategisch Opgaven Beleid.  Ons uiteindelijke doel is, door het scherp in beeld krijgen van de vraag in de stad, de wensporte‐ feuille voor Lefier StadGroningen te formuleren. Hierop zullen we dan actief sturen. De noodzaak om  hier stevig op te sturen, is eens te meer duidelijk geworden in de huidige woningmarkt.  Het nieuwe Volkshuisvestelijk Kader is een eerste stap hierin. In dit Volkshuisvestelijk Kader hebben  we eenduidig in beeld gebracht welke opgave we zien voor nieuwbouw (koop en sociale huur), kwali‐ teitsverbetering in de bestaande voorraad en sloop/nieuwbouw. Speciale aandacht is er voor onze  opgave nieuwbouw jongerenhuisvesting (1.500 eenheden). Aan onze vrije sector voorraad hebben  we een maximum van 500 gesteld. Voor het eerst hebben we de huisvestingsbehoefte voor bijzon‐ dere doelgroepen en kwetsbare individuen op een gelijkwaardige manier als opgave geformuleerd.    Verhuur  2010 was het jaar waarin we grote aantallen vrije sector huurwoningen, door de crisis op de wo‐ ningmarkt, versneld in onze portefeuille kregen en moesten verhuren. Eind 2010 hebben we een  Task Force in het leven geroepen die ruimte en middelen heeft om de verkoop en verhuur te realise‐ ren in met name de Kop van Oost, Tasmantoren en Antillenstraat. De totale voorraad marktconform  te verhuren/te verkopen woningen was eind 2010 182 woningen.   De verhuur van de overige woningen verliep conform begroting. De acceptatiegraad was stabiel en  de mutatiegraad was in 2010 gemiddeld 10%. Het aantal ingeschreven woningzoekenden en het  aantal actief woningzoekenden was stabiel. Jongeren/starters en grote gezinnen blijven de groepen  met de langste wachttijd.    Gesprekken met stakeholders  Naar aanleiding van de LefierAgenda, waarin we onze plannen presenteren, hebben leden van het  managementteam in 2010 gesprekken gevoerd met individuele stakeholders. Die gesprekken leveren  in de breedte van ons relatienetwerk een kritisch klankbord, uitwisseling van visie en ideeën en ver‐ bindingen voor de toekomst op. Wij gebruiken de resultaten van deze gesprekken om ons handelen  te verbeteren en ons programma voor de komende jaren aan te scherpen en in te vullen. Zo hebben  de gesprekken input geleverd voor de Agenda voor 2011/2012.     Nieuw Lokaal Akkoord  In 2010 is gewerkt aan het Nieuw Lokaal Akkoord met de gemeente Groningen, dat in 2011 moet  leiden tot een nieuw Nieuw Lokaal Akkoord, waarin prestatieafspraken worden gemaakt over onder  andere de woningvoorraad, duurzaamheid, organisatie en het sociaal‐maatschappelijk programma.     Huurdersparticipatie  In 2009 en de eerste maanden van 2010 hebben we gewerkt aan een nieuwe basis voor goede  samenwerking met huurders. Op 13 juli hebben we de nieuwe samenwerkingsovereenkomst met de  Stuurgroep Huurdersbelang ondertekend. De belangrijkste winst is de gedeelde wens om samen stap  voor stap de participatieladder verder te bestijgen.             54

Prijzen  Lefier StadGroningen heeft in 2010 de Building Business Golden Green Award gewonnen voor  ‘Duurzame corporatie 2010’ met het nieuwbouwproject ‘De Zunne’ in de Wijert.   Ook zijn we voor ons op mobiliteit en inzetbaarheid gerichte samenwerkingsverband  Loopbaaninitiatief genomineerd voor de Noorderlink Award.     Namens het management van Lefier StadGroningen,  Koos Parie    Highlights Lefier StadGroningen    Building Business Golden Green Award 2010                            Foto Zunne 2                          Foto Zunne Karakter    Onder de naam ‘De Zunne’ heeft Lefier StadGroningen in 2009 32 ruime eengezinswoningen  gebouwd in Groningen‐Zuid (22 koop‐ en 10 sociale huurwoningen). Bijzonder aan dit project is de  aandacht voor energiezuinigheid en milieuvriendelijkheid. In 2010 won Lefier met dit project de  Building Business Golden Green Award 2010 voor ‘Duurzame corporatie van het jaar’.                

55

Huurders en Lefier in debat                            Foto debat    De medewerkers van het team Woon‐ en wijkbeheer van Lefier hebben één keer per kwartaal een  teamdag, waarbij wordt gepraat over actuele onderwerpen. We wilden huurders betrekken bij zo’n  dag en in gesprek zijn over wat er leeft. Zo kunnen we van elkaar leren. Daarom hebben we op een  van die dagen een aantal huurders uitgenodigd voor een huurdersdebat. Hieraan hebben in totaal  ongeveer 20 huurders uit alle wijken en enkele kamerhuurders deelgenomen. We hebben gedebat‐ teerd aan de hand van drie stellingen. De gespreksonderwerpen waren: persaandacht, bewonersbe‐ trokkenheid en woonruimteverdeling. Het was wennen aan de vorm, maar het debat is al met al  door alle deelnemers als positief ervaren. In een open gesprek hebben we naar elkaar geluisterd en  gehoord waar aandachtspunten liggen.     Nationale Zorgvernieuwingsprijs voor Wiel&Deal                        +  Foto Maaike Kersten                            56

                      Foto impressie Wielewaal    Lefier StadGroningen heeft in 2010 de eerste paal in de grond geslagen voor een flat aan het  Wielewaalplein, waar circa 150 appartementen voor jongeren worden gerealiseerd.     Zes woningen in deze woontoren zijn bestemd voor Wiel&Deal, een woonproject voor studenten  met een lichamelijke beperking die zijn aangewezen op ondersteuning. Deze woningen bevinden zich  tussen de andere woningen, zodat studenten met een handicap samen met andere jongeren hun  studentenleven kunnen leiden. Wiel&Deal won met dit innovatieve concept in 2010 de Nationale  Zorgvernieuwingsprijs.    4.2 Maatschappelijke prestaties Lefier StadGroningen    4.2.1 In onze werkgebieden kansen voor iedereen    Prestatieafspraken  Het Nieuw Lokaal Akkoord (NLA) tussen de corporaties en gemeente Groningen liep af in 2010. Met  veel inzet en enthousiasme is gewerkt aan het NLA 2.0 ‘Mensen maken stad!’, dat uiteindelijk in 2011  definitief zijn vorm krijgt. Het NLA 2.0 zet de koers voort, maar legt wel een aantal andere accenten.  Woningbouwafspraken zijn minder gericht op absolute aantallen en zijn meer gericht op kwaliteit.  Duurzaamheid, en dan vooral het omlaag brengen van energieverbruik in de bestaande voorraad, is  meer dan ooit een centraal thema. De wijkgerichte aanpak wordt doorgezet. Voor 15 wijken is voor  een periode van vier jaar € 8.875.000 beschikbaar. Wijkteams waarin de gemeente, corporaties,  maatschappelijke instellingen en bewoners vertegenwoordigd zijn, beslissen over de besteding van  het wijkbudget. De komende jaren investeren gemeente Groningen en de corporaties stevig in  woonruimte voor jongeren: 4.500 eenheden tot 2014. Lefier neemt hiervan 1.500 eenheden voor zijn  rekening.     Werken aan wonen in de regio  Lefier StadGroningen is actief betrokken bij het Regiovisiegebied Groningen‐Assen. Gezamenlijk wil‐ len we de woningproductie in de regio verhogen en de kwaliteit van het wonen verbeteren. Ten oos‐ ten van de stad Groningen wordt de wijk Meerstad gebouwd. Vijf corporaties in de stad en de  omliggende dorpen, waaronder Lefier StadGroningen, willen hieraan graag een bijdrage leveren en  hebben hun krachten gebundeld in Meerwaarde.     Wijkperspectieven  Geen enkele wijk in Groningen is hetzelfde en doelen en ambitie verschillen per wijk. Belangrijke  overkoepelende thema's voor Lefier StadGroningen in alle wijken zijn: schoon, heel en veilig en  optimale bewonersbetrokkenheid. We werken nauw samen met partners en bewoners in de wijken.  Samen met onze Nieuw Lokaal Akkoord‐partners en wijkbewoners zijn in 2010 gezamenlijke wijk‐ analyses en ‐perspectieven gemaakt.  

57

Die perspectieven bieden ons in de toekomst een kader voor het maken van keuzes in de wijk. Zeker  nu het vooruitzicht de komende jaren bezuinigen is, helpt dit kader bewoners en professionals  gerichter te kiezen en de juiste dingen te doen.    Strategisch opgavenbeleid  In 2010 hebben we in het woonbedrijf StadGroningen de kaders en randvoorwaarden voor ons stra‐ tegisch opgavenbeleid herijkt. We hebben ons volkshuisvestelijk kader aangescherpt en onze wijkvi‐ sies herijkt. Dit helpt ons om in 2011 goede strategische keuzes te maken, vanuit een volkshuisveste‐ lijk, technisch, financieel en sociaal‐maatschappelijk kader. De keuzes leiden tot wijkprogramma's  waarin onze visie per wijk is vertaald naar concrete acties. De wijkvisies zullen in een beknopte versie  worden aangeboden aan bewoners, medewerkers en stakeholders.    Verhuur van woningen  In Groningen stonden in 2010 29.498 woningzoekenden ingeschreven. In vergelijking met 2009 zijn  dat er 2.000 meer. Van 628 woningen werd de huur opgezegd (10% van ons woningbezit).    Tabel 11 Aantal woningtoewijzingen Lefier StadGroningen 2010    Huisvesting/verhuringen woonbedrijf StadGroningen in 2010 volgens BBSH‐normen  Huurprijscategorie in euro’s    Aantallen  personen 

Leeftijd 

Huurtoeslag‐  grenzen (inkomen) 

<357.37 

1 persoon    1 persoon   

t/m 64 jaar    65 jaar en ouder   

2 en meer    2 en meer   

t/m 64 jaar    65 jaar en ouder   

3 en meer    3 en meer   

t/m 64 jaar    65 jaar en ouder   

tot € 21.450  € 21.450 en meer  tot € 20.200  € 20.200 en meer  subtotaal  tot € 29.125  € 29.125 en meer  tot € 27.575  € 27.575 en meer  subtotaal  tot € 29.125  € 29.125 en meer  tot € 27.575  € 27.575 en meer  subtotaal  onbekend 

86  11  0  0  97  8  0  0  0  8  3  0  0  0  3  8 

Eindtotaal

116

357.37  511.50 en hoger  Totaal  tot  511.50  103     19  208 21  9  41 14  1  15 5  0  5 143 29  269 53  22  83 5  9  14 12  1  13 1  1  2 71  33  112 42  23  68 7  6  13 0  0  0 0  0  0 49  29  81 12  2  22

275

93 

484

 

  Te goedkoop gehuisvest    Te duur gehuisvest   

     

  Verhuur van kamers  Via onze website (http://stadgroningen.lefier.nl/) kunnen jongeren van 16 tot 30 jaar zich inschrijven  als kamerzoekende in de stad Groningen. In 2010 hebben zich 2.701 nieuwe kamerzoekenden inge‐ schreven. Aan 469 jongeren hebben we een kamer verhuurd. Voor de meeste kamers was in 2010  een wachttijd. De wachttijd voor de Selwerdflats en het Hoendiep was gemiddeld 3 tot 5 maanden,  in de periode juli en augustus iets langer. De wachttijd voor de overige onzelfstandige kamers was  circa 7 maanden. De wachttijd voor zelfstandige kamers was in 2010 gemiddeld 1 jaar en 9 maanden.  Voor zelfstandige kamers in Groningen‐Zuid en Beijum is de wachttijd korter.     58

Er zijn in 2010 1.082 kamers opgezegd (32%). Van deze kamers zijn er 598 op onze website gepubli‐ ceerd. De overige kamers zijn verhuurd via voordracht, intern doorschuiven of bemiddeling.     Verhuur aan urgente woningzoekenden  Kwetsbare personen/gezinnen, mensen die moeten verhuizen vanwege wijkvernieuwing en mensen  die onder de Generaal Pardonregeling vallen, komen in aanmerking voor urgentie. De selectiecom‐ missie van de gezamenlijke corporaties in de stad Groningen handelt urgentieaanvragen af.     4.2.2 Buurten, wijken en dorpen waar mensen graag willen wonen    Nieuwbouw    Koop‐ en huurwoningen Nieuw Indische Buurt  In de Nieuw Indische Buurt is de nieuwbouw afgerond. De nieuwe woningen zien er prachtig uit en er  is een gevarieerd aanbod ontstaan van koop‐ en huurwoningen.   Onder de nieuwe bewoners ontstond echter hier en daar onvrede, onder andere over de inrichting  van het terrein en ook waren er spanningen tussen bewoners onderling. Met huurders en eigenaren,  politie, Stiel en de gemeente hebben we afspraken gemaakt om de sfeer te verbeteren.    Appartementen en eengezinswoningen Korrezoom  In de zomer van 2010 heeft Lefier StadGroningen in samenwerking met Ter Steege Vastgoed 50 soci‐ ale huurappartementen in het nieuwbouwcomplex ‘De Korrezoom’ opgeleverd. Het project  ‘Korrezoom’ bestaat verder uit 41 koopappartementen en 10 eengezinskoopwoningen.     Eengezinswoningen Lewenborg  Aan de zuidelijke rand van de Groningse wijk Lewenborg heeft Lefier 57 eengezinswoningen gereali‐ seerd, waarvan 29 sociale huur‐ en 28 koopwoningen. Eind 2010 is de laatste woning opgeleverd.     Ontwikkeling van de Reitdiepzone voor jongerenhuisvesting  De strook tussen het Rietdiep en de Friesestraatweg, vanaf het ACM‐terrein tot de ringweg noord, is  een van de gebieden dat is aangewezen voor jongerenhuisvesting. Lefier StadGroningen heeft in  2010 zijn visie op de ontwikkeling van de Reitdiepzone uitgewerkt. We willen hier een woonsfeer aan  de stad toevoegen met een combinatie van wooneenheden en voorzieningen die aantrekkelijk is  voor jongeren. Daarbij willen we veel ruimte laten voor andere partijen om hun eigen invulling aan  de ontwikkeling van de afzonderlijke deellocaties te geven.     Appartementencomplex voor jongeren Lissabonstraat  In 2010 is Lefier StadGroningen gestart met de bouw van een nieuw appartementencomplex voor  jongeren aan de Lissabonstraat in Groningen. In totaal komen er 8 zelfstandige, 72 onzelfstandige  studenteneenheden en 25 parkeerplaatsen; 14 appartementen zijn bedoeld voor autistische jonge‐ ren die woonbegeleiding krijgen.     Appartementen voor jongeren Wielewaalplein  Lefier StadGroningen heeft de eerste paal geslagen voor een flat aan het Wielewaalplein waar circa  150 appartementen voor jongeren worden gerealiseerd. Zes woningen in deze woontoren zijn  bestemd voor Wiel&Deal, een woonproject voor studenten met een lichamelijke beperking die zijn  aangewezen op ondersteuning.     Appartementencomplex ‘De Sirius’  In Paddepoel is de bouw van het appartementencomplex ‘De Sirius’ van start gegaan. Het complex  bestaat uit twee appartementengebouwen met elk 12 appartementen.       59

Tussen de twee gebouwen komt een gymzaal voor het basisonderwijs. Drie huurappartementen zijn  bedoeld voor mensen met een ernstige lichamelijke beperking die zorg krijgen van Stichting Fokus.  Ook zijn tien appartementen beschikbaar speciaal voor cliënten van De Noorderbrug. Het gaat hierbij  om mensen die doof of slechthorend zijn. De appartementen worden volledig aangepast aan de  beperkingen van de bewoners.     Mix van wonen en maatschappelijke functies in Helpman  In de wijk Helpman realiseert Lefier StadGroningen het nieuwbouwcomplex ‘De Componist’. In het  complex komen 32 ruime koopappartementen in verschillende groottes en typen. Ook komt er huis‐ vesting voor diverse maatschappelijke instellingen. De verkoop is gestart in het najaar van 2010.     Duurzame eengezinswoningen Groningen Zuid  Onder de naam ‘De Zunne’ heeft Lefier StadGroningen in 2009 32 ruime eengezinswoningen  gebouwd in Groningen Zuid (22 koop‐ en 10 sociale huurwoningen). Bijzonder aan dit project is de  aandacht voor energiezuinigheid en milieuvriendelijkheid. In 2010 won Lefier StadGroningen met dit  project de Building Business Golden Green Awards 2010 voor ‘Duurzame corporatie van het jaar’.   

Woningverbetering    Niveauverbetering  In de Nieuw Indische Buurt is Lefier StadGroningen bezig met het verbeteren van woningen. De  woningen krijgen isolatie en nieuwe keukens en sanitair. Eind 2010 was de niveauverbetering van  zo’n 275 woningen afgerond.   We willen de overlast die de verbouwing met zich meebrengt voor de bewoners zoveel mogelijk  beperken. Daarom heeft Lefier StadGroningen een woning als slaapwoning ingericht en een andere  als woonkamer, zodat bewoners de rommel tijdelijk kunnen ontvluchten.   We hebben voorbereidingen getroffen voor de verbetering van 37 woningen aan de Bankastraat, 57  woningen in Helpman en 168 woningen in Paddepoel Zuid.     Aanpak tochtklachten Castor‐, Pollux‐ en Morgensterflat  Samen met de bewonerscommissie is een plan van aanpak gemaakt voor het verminderen van de  tochtklachten in de Castor‐, Pollux‐ en Morgensterflat in de wijk Paddepoel. Ondanks dat het onder‐ zoek geen gebreken aantoont, willen we de situatie voor de ouderen die hier wonen toch graag ver‐ beteren. In 2011 gaan we maatregelen uittesten in 9 proefwoningen.    400 woningen in Lewenborg verbeterd  In 2009 heeft Lefier StadGroningen 400 woningen in Lewenborg ingrijpend verbeterd. Lefier won  hiermee de VKG Renovatieprijs 2010. Na de werkzaamheden ontstond een geschil tussen Lefier en  bewoners over de hoogte van de onkostenvergoeding. In 2010 vond een mediationtraject plaats, en  begin 2011 hebben de bewoners en Lefier StadGroningen overeenstemming bereikt over een hogere  vergoeding.     Keuze uit verschillende eigendomsvormen  We zorgen voor een gedifferentieerd woningaanbod waarbij een vanzelfsprekende relatie is tussen  prijs en kwaliteit. We bieden keuze uit verschillende eigendomsvormen, zoals huur, verkoop, Koop‐ garant en Koopcomfort. Sinds de start van Te Woon in 2006 heeft Lefier StadGroningen in totaal zo’n  2.000 woningen aangeboden; 6 huurders hebben in 2010 hun woning, die door Te Woon werd aan‐ geboden, gekocht, waarvan 5 met korting.    Vrije sectormarkt  We bieden een gedifferentieerd woningaanbod. Door de forse uitbreiding van vrije sectorwoningen  kunnen woningzoekenden meer kiezen.     60

We onderscheiden ons als Lefier StadGroningen op de vrije sectormarkt door wensen van nieuwe  huurders op het gebied van vloer‐ en wandafwerking tegen een meerprijs in te willigen.     Vitale wijken    Nieuw Lokaal Akkoord/wijkteams  In het Nieuw Lokaal Akkoord hebben de corporaties en de gemeente in 2007 afspraken vastgelegd  over het werken aan wonen in de wijken en budget beschikbaar gesteld. Wijkteams, waarin de cor‐ poraties, gemeente, bewoners en instellingen zijn vertegenwoordigd, maken in overleg met bewo‐ ners plannen voor de wijk. In 2010 zijn in alle wijken opnieuw vele initiatieven tot stand gekomen.     Krachtwijkenaanpak  Twee wijken in Groningen zijn aangewezen als krachtwijken. Een ervan is de Korrewegwijk, waar  Lefier werkt aan fysieke en sociale wijkvernieuwing. In 2010 hebben we samen met vele partners  mooie resultaten geboekt. Zo is een wijkhotel van start gegaan. Dit hotel wordt gerund door wijkbe‐ woners die hiermee werkervaring opdoen. Ook is het pand ‘Veiligheid in de buurt’ geopend, waar  politie, stadswachten, GGZ en het OM zitten. Het doel is de veiligheid in de buurt te vergroten door  beter zichtbaar te zijn in de wijk en kortere lijnen te bewerkstelligen met de wijk en de bewoners. De  krachtwijkenaanpak stopt, maar we stoppen niet met onze inzet in de Korrewegwijk. Lefier  StadGroningen gaat door met de afspraken die gemaakt zijn, zoals het wijkhotel, het pand ‘Veiligheid  in de buurt’ en vrouwenwerkplaats Jasmijn Werkt. In het jaarplan voor 2011 is meer focus gelegd op  doelen en ambities.     Aanpak onderhuur Korrewegwijk  Met behulp van de gemeente hebben we onderzoek gedaan naar onderhuur in de Korrewegwijk. Op  46 adressen werd dit aangetroffen. Het grootste deel van de officiële huurders heeft de huur op ons  verzoek opgezegd, een enkele onderhuurkwestie is uit handen gegeven aan de advocaat.     Project ‘Korrewegwijk schoon dat doen we gewoon’   Het doel van het project is om in kleine projecten samen met bewoners de woonomgeving schoon te  maken en te houden. In 2010 zijn verscheidene projecten uitgevoerd. Op de laatste wijkstemdag is  ‘Korrewegwijk schoon dat doen we gewoon’ opnieuw door de bewoners gekozen. Het project zal dus  een vervolg krijgen.     Pleinfeest Kraaienest Lewenborg  In Kraaienest in de Groningse wijk Lewenborg werd de niveauverbetering afgesloten met een plein‐ feest, een initiatief van een bewoner dat wij hebben ondersteund. Samen hebben we gekeken hoe  we het feest kunnen verbinden aan een verbeterpunt op het plein: het zwerfvuil. Het werd samen  zwerfvuil opruimen en daarna voetbal kijken.     ‘Meeroeien’ Lewenborg  ‘Meeroeien’ is een project van De Scheepsraad in Lewenborg waarbij, in samenwerking met de MJD,  Stiel, de gemeente, Lefier StadGroningen en Nijestee, straatschouwen worden gehouden. We kijken  daarbij naar sociale en fysieke problemen en proberen deze in samenwerking met de bewoners op te  lossen. In 2010 zijn 9 straten geschouwd.     Parkeren Castor‐, Pollux‐ en Morgensterflat  Rond een aantal ouderenflats in Paddepoel was gebrek aan parkeerruimte voor bewoners, doordat  bezoekers van het nabijgelegen winkelcentrum de parkeerplaatsen gebruiken. Er is in overleg met de  bewonerscommissie een plan gemaakt waarbij bewoners een individuele parkeerplek kunnen huren.      

61

In 2010 heeft Lefier StadGroningen de parkeerplaats opnieuw ingericht. Het plan werkt; bewoners  zijn tevreden en kunnen hun auto kwijt voor de deur.    Herinrichting tuinen Paddepoel Zuid  Om meer rust en eenheid te creëren in de uitstraling van de Watermanstraat en omgeving, hebben  we de tuinen aangepakt. Tijdens informatieavonden, op vragenlijsten en bij huisbezoeken, konden  bewoners aangeven wat ze wilden. In 2010 zijn de schuttingen in de achtertuinen geplaatst en in  2011 volgt de herinrichting van de voortuinen waarbij we het groen blijven van de tuinen stimuleren.     Activiteitenruimte in jongerenpand Goeman Borgesiuslaan  Lefier StadGroningen gaat een ruimte in het pand aan de Goeman Borgesiuslaan ter beschikking  stellen aan de bewonersvereniging voor hun activiteiten. Lefier StadGroningen draagt financieel bij  door een deel van de huur voor zijn rekening te nemen.     Top 10‐pandenproject  In een aantal studentenpanden wordt vaker overlast veroorzaakt dan gemiddeld. Daarom hebben we  in 2009 bij deze panden het toezicht verscherpt. In 2010 hebben we dit voortgezet. Dit werpt zijn  vruchten af, want we zien een structurele verbetering in de probleempanden.    Onderhoud     Dagelijks onderhoud  Gebreken en storingen verhelpen we zo snel mogelijk en voor nieuwe huurders maken we de woning  helemaal in orde. Bijna alle dagelijks onderhoud wordt uitgevoerd door onze eigen medewerkers.  Lefier StadGroningen probeert eventuele storingen zoveel mogelijk vóór te zijn door in alle woningen  jaarlijks preventief serviceonderhoud uit te voeren. Daardoor kunnen veel gebreken in de kiem wor‐ den gesmoord. In 2010 hebben we 84% van de woningen preventief bezocht. Wel wordt het steeds  moeilijker huurders thuis te treffen.     Planmatig onderhoud  Bij het planmatig onderhoud gaat het om grotere, geplande onderhoudsprojecten, met het doel de  kwaliteit van onze woningen op het gewenste niveau te brengen of te houden. Voor de Verenigingen  van Eigenaren voert Lefier StadGroningen het technisch beheer uit. In 2010 hebben we bij diverse  complexen, waaronder Korreweg, Hora Siccemasingel, Papiermolen en de 4e Drift ‐ Noorderhaven,  groot onderhoud uitgevoerd aan het casco. Bij de Castor‐, Pollux‐ en Morgensterflat in Paddepoel  hebben we herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan de galerijvloeren, schilderwerk gedaan en kozij‐ nen vervangen. Bij een complex aan de Oosterhamriklaan hebben we aluminium kozijnen vervangen  en aanpassingen gedaan aan de ventilatie. Ook hebben we legionellabeheerplannen opgesteld en  bijbehorende werkzaamheden uitgevoerd.     Woningaanpassingen  Mensen met een lichamelijke beperking die in het dagelijks leven belemmeringen ondervinden, kun‐ nen een beroep doen op de Wet Maatschappelijke Ondersteuning voor een aanpassing van hun wo‐ ning, bijvoorbeeld beugels in de douche, een verhoogde toiletpot of een aangepaste keuken. In 2010  heeft Lefier StadGroningen 129 woningen aangepast. Steeds meer mensen hebben een scootmobiel,  daarom hebben we gezorgd voor meer plaatsen voor het stallen van scootmobielen in panden waar  veel ouderen wonen.     Balansventilatie Akkerstraat  Uit onafhankelijk onderzoek bleek in 2009 dat het balansventilatiesysteem in twee complexen in de  Akkerstraat niet goed functioneerde. In 2010 heeft Lefier StadGroningen het balansventilatiesysteem  in alle woningen in het ene complex vervangen door mechanische ventilatie.  62

In negen woningen in het andere complex is in het najaar het ventilatiesysteem vervangen. Naar  aanleiding van deze pilot is in overleg met de bewoners besloten om in alle woningen het  ventilatiesysteem te vervangen. Dit wordt uitgevoerd in 2011.     Huisvesting kwetsbare personen en urgente woningzoekenden  Kwetsbare personen/gezinnen, mensen die moeten verhuizen vanwege wijkvernieuwing en mensen  die onder de Generaal Pardon‐regeling vallen, komen in aanmerking voor urgentie. De selectiecom‐ missie van de gezamenlijke corporaties in de stad Groningen handelt urgentieaanvragen af. Kwets‐ bare personen zijn mensen die, al dan niet tijdelijk, zorg of begeleiding nodig hebben bij het wonen.  In Groningen zijn over de huisvesting van bijzondere doelgroepen afspraken gemaakt met de geza‐ menlijke corporaties, de gemeente en diverse instellingen. De aanpak voor de huisvesting van bij‐ zondere doelgroepen is in 2010 gewijzigd. De instellingen en stichtingen kunnen samen met hun  cliënt zelf geschikte woonruimte zoeken op WoningNet. De cliënten krijgen urgentie en extra punten.  Het is de bedoeling dat er zo een betere spreiding ontstaat van deze doelgroep over de stad.   Moeilijk plaatsbaren en cliënten van instellingen die nog niet zelf kunnen zoeken (onder andere in  de Van Mesdagkliniek), worden verdeeld onder de Groninger corporaties die vervolgens passende  huisvesting regelen. Dat geldt ook voor huishoudens die eerder uit hun woning zijn gezet of die bij‐ voorbeeld vanwege overlast of gezondheidsredenen moeten verhuizen. Lefier StadGroningen heeft  16 woningen toegewezen aan woningzoekenden van deze groep; 9 woningen zijn toegewezen aan  asielzoekers via COA en 9 woningen aan eigen huurders. In totaal zijn daarmee 34 kwetsbare indivi‐ duen in 2010 gehuisvest.     Aanpak overlast en huurschulden  Door in een vroeg stadium actie te ondernemen, proberen we het aantal huisuitzettingen zoveel  mogelijk te beperken. In 2010 zijn we in Groningen begonnen met het project ‘Preventief’: een  medewerker van Lefier StadGroningen die bij huurders op bezoek gaat wanneer ze huurachterstan‐ den dreigen op te lopen, waardoor ontruiming dreigt. Dit project richt zich op het voorkomen van  huurschuld, ontruimingen en ernstige verwaarlozing. In 2011 evalueren we het eerste jaar van dit  project. In 2010 zijn ook de voorbereidingen van een stedelijke pilot ‘Preventie Huisuitzetting’  getroffen. Deze pilot gaan we 2011 uitvoeren in samenwerking met corporaties, MJD en GKB. In 2010  hebben bij Lefier StadGroningen toch 40 ontruimingen plaatsgevonden, omdat er helaas geen  andere uitkomst mogelijk was. 37 van deze ontruimingen waren vanwege huurschulden en 3 ontrui‐ mingen waren vanwege overlast.     Verhuur aan maatschappelijke instellingen  Lefier werkt als maatschappelijke onderneming vaak samen met maatschappelijke (zorg)instellingen  om zo aan een speciale vraag naar huisvesting te kunnen voldoen. We voeren een actief beleid om  kwetsbaren en bijzondere doelgroepen op een goede wijze in de wijken te integreren.   - In 2010 heeft Lefier StadGroningen een kinderdagverblijf gevestigd in de Orionflat in Paddepoel.  In het nieuwbouwproject ‘Sirius’ hebben we woningen beschikbaar gesteld die bestemd zijn voor  de Noorderbrug en Fokus om hier hun cliënten te huisvesten.   - Verder hebben we gezorgd voor huisvesting voor jongeren met en stoornis in het autistisch spec‐ trum die een hbo‐ of wo‐opleiding volgen in de stad Groningen. Zij krijgen woonbegeleiding van  Stumass. De eerste 7 jongeren hebben hun intrek genomen in de Van Heemskerckflat en ook in  de nieuwbouw aan de Lissabonstraat zijn 14 eenheden bestemd voor deze groep. Aan het  Wielewaalplein realiseren we 6 eenheden voor Wiel&Deal, gericht op huisvesting van studenten  met een handicap. Aan de Chopinlaan realiseren we nieuwbouw voor huisvesting voor NOVO,  SKSG en GSV.   - We gaan door met de huisvesting voor het buurtrestaurant L’etudié in de Korrewegwijk. Het Alfa  College gaat naast het restaurant, ook vergaderfaciliteiten aanbieden. Het voormalig postkantoor  aan de Munnekeholm hebben we beschikbaar gesteld aan diverse culturele instellingen voor  meerdaagse exposities.  

63

In het kader van de krachtwijkenaanpak is in maart 2010 een ‘Veiligheid in de Buurt’‐pand  geopend in de Korrewegwijk. In 2011 neemt ook het STIP (Steun‐ en informatiepunt) zijn intrek in  dit pand.    4.2.3 Verdienen waar het kan, investeren waar het moet    Huurbeleid  In 2010 zijn de huren verhoogd met het inflatiecijfer van 1,2%, het door het ministerie toegestane  percentage. Uitzonderingen zijn bijvoorbeeld gemaakt voor woningen die worden gesloopt. Ook is  een uitzondering gemaakt voor het complex waar we wegens problemen met de balansventilatie een  tijdelijke huurverlaging hebben toegepast, tot het moment dat het project om de problemen te ver‐ helpen, is afgerond. Om de juiste balans tussen prijs en kwaliteit te houden, hebben we voor al onze  verhuurcomplexen streefhuren geformuleerd. Wanneer een woning leeg komt, wordt de huur naar  het niveau van de streefhuur gebracht. Daarbij zorgen we ervoor dat er voldoende woningen met  een betaalbare huurprijs beschikbaar blijven. De gemiddelde streefhuur voor jongereneenheden is  100% en voor overige eenheden 80% van maximaal redelijk. Voor beide doelgroepen hebben we dat  gemiddelde nog niet bereikt.     Efficiënte bedrijfsvoering: kamers aanbieden per sms en e‐mail  Sinds begin juni 2010 bieden we studentenkamers aan per sms en e‐mail. Kamerzoekenden kunnen  van maandag tot en met zondag op internet op kamers reageren, waarna op maandag de kamer  wordt aangeboden aan degene met de meeste punten. De kamerzoekende ontvangt hierover een e‐ mail en tegelijkertijd een sms. Een kamerzoekende weet nu heel snel of hij of zij een kamer heeft.  Door deze extra sms‐service hebben we besloten om de reactietermijn van 5 naar 3 werkdagen te  verkorten. Daarna wordt de kamer aangeboden aan de eerstvolgende kamerzoekende. Hierdoor  worden kamers sneller verhuurd en voorkomen we leegstand.     Efficiënte bedrijfsvoering: gemengd beheer  Doordat we woningen verkopen, wonen in steeds meer complexen eigenaren en huurders door  elkaar. Dit stelt nieuwe eisen aan de organisatie van het beheer van deze complexen.   We hebben in 2010 alle processen in kaart gebracht en verbeteringen aangebracht, zoals het aan‐ nemen van een consulent ‘Gemengd beheer’ die Lefier StadGroningen als eigenaar vertegenwoordigt  in gemengd beheercomplexen.    Efficiënte bedrijfsvoering: onderhoudscontracten  Lefier StadGroningen heeft vele onderhoudscontracten. In 2010 zijn alle liften geïnventariseerd en  hebben we een nieuwe aanbesteding gehouden. Dit heeft geleid tot betere contractvoorwaarden en  lagere kosten.     Verkoopresultaten bestaande bouw  In 2010 zijn in totaal 85 eenheden van ons bestaande bezit verkocht, waar we er 103 hadden  begroot. Het koopaanbod van Lefier StadGroningen bestaat voornamelijk uit het woningtype appar‐ tement in de prijscategorie € 100.000 tot € 130.000 (startersegment). In Lewenborg en Paddepoel  zijn enkele eengezinswoningen die zijn bestemd voor de verkoop. Vanwege de ontwikkeling van het  Forum zijn tevens 19 onzelfstandige eenheden aan de Schoolstraat verkocht aan de gemeente  Groningen. De totale opbrengst uit verkopen bestaande bouw bedroeg in 2010 ruim € 9.600.000.                64

Tabel 12 Verkoopresultaten vrije verkoop Lefier StadGroningen bestaande bouw      Aantal eenheden  Appartementen  57 Eengezinswoningen  8 Onzelfstandig  19 Parkeerplaatsen  0 Carports  1 Garageboxen  0 TOTAAL  85 Totaal aantal verkochte eenheden in 2010, vrije verkoop bestaande bouw    Verkoopresultaten nieuwbouw  De verkoop van appartementen in de stad Groningen verloopt moeizaam. In 2010 zijn we gestart  met het te huur aanbieden van de appartementen in de Kop van Oost en de Tasmantoren (vrije sec‐ tor markt). Over 2010 hebben we 134 van de 315 woningen in de vrije sector verhuurd. Dit betekent  dat we een voorraad van 181 marktconforme huurwoningen hebben die nog niet verhuurd zijn. In  2010 zijn 98 nieuwbouwkoopwoningen verkocht. We hebben een voorraad van 86 woningen die nog  niet zijn verkocht. In de begroting was rekening gehouden met de verkoop van 100 woningen. In  2011 nemen we de 41 koopappartementen en 10 eengezinswoningen in de Korrezoom, waarvan  slechts enkele zijn verkocht, in verhuur (vrije sector markt). In 2010 hebben we hiervoor de voorbe‐ reidingen getroffen.     4.2.4. Met open vizier samenwerken aan gedeelde doelen    Buurt‐ en wijkoverleg  Vanuit Lefier StadGroningen overleggen we gestructureerd met professionals en bewoners. Voor‐ beelden hiervan zijn omgevingsbeheeroverleg, bewonersplatform, wijkbeheeroverleg in Paddepoel  en het netwerkoverleg STIP (steun‐ en informatiepunt voor bewoners over voorzieningen in de wijk)  in Lewenborg. Ook vindt in alle Groningse wijken het ‘Heel de Buurt’‐overleg plaats. In deze overleg‐ gen worden door instanties en bewoners de problemen in de wijk geïnventariseerd en gezamenlijk  aangepakt.     Medewerkers van Lefier StadGroningen in de wijken  Lefier StadGroningen heeft diverse medewerkers die actief zijn in de wijken: bewonersconsulenten,  wijkconsulenten, woonconsulenten sociaal, buurtbeheerders en huismeesters. Per wijk zijn alle rol‐ len vertegenwoordigd. De medewerkers weten veel beter wat er speelt in de wijk en kunnen sneller  met elkaar afstemmen. De wijkconsulent is verantwoordelijk voor ketensamenwerking in de wijk,  contact met groepen bewoners en is actief vanuit het NLA. De wijkconsulent onderhoudt actief een  uitgebreid netwerk in de wijk met samenwerkingspartners. In plaats van de vragen van de bewoners  op het kantoor af te handelen, zijn ook de bewonersconsulenten steeds meer in de wijk te vinden,  waar ze aan huis vragen van bewoners bespreken en samen tot oplossingen komen. Bewoners kun‐ nen hun vraag ter plekke uitleggen en de consulenten kunnen de vragen efficiënter afhandelen.     Verantwoording afleggen  Als Lefier StadGroningen vinden we het belangrijk aan onze belanghouders uit te leggen wat we  doen, hoe we dat doen en waarom. Een van de manieren daarvoor is het jaarverslag. Naast het jaar‐ verslag publiceren we ieder jaar de ‘Agenda’, waarin we onze plannen voor het komende jaar toelich‐ ten. Naar aanleiding van de ‘Agenda’ nodigen we onze relaties uit om te reageren en met ons in  gesprek te gaan.       65

Lefier StadGroningen benadert regelmatig actief de (lokale) pers door het sturen van persberichten  of het organiseren van bijeenkomsten. Daarnaast komt het voor dat de pers ons benadert met een  vraag naar aanleiding van plannen of activiteiten van Lefier StadGroningen. We geven graag uitleg  over wat we doen en waarom.     Sponsoring  Vanuit onze maatschappelijke rol steunen we graag initiatieven van andere organisaties in de vorm  van sponsoring. Lefier StadGroningen kiest er daarbij voor om vooral wijkgebonden activiteiten te  ondersteunen, of activiteiten die een directe relatie hebben met ons werkveld. In 2010 gaven we als  Lefier StadGroningen onder meer een bijdrage aan diverse wijkkranten en aan de Dag van de Archi‐ tectuur.    4.2.5 Bewoners voelen zich partner    Huurdersparticipatie  In 2010 heeft Lefier StadGroningen een samenwerkingsovereenkomst voor een periode van twee  jaar met de Stuurgroep Huurdersbelang ondertekend. We streven naar een optimale samenwerking  bij bedrijfsbrede thema's en willen vorm geven aan nieuwe vormen van participatie op complex‐,  buurt‐, wijk‐ en bedrijfsniveau. In 2011 starten we met vormen als een bewonersadviesgroep en een  internetpanel. Met Grobos overleggen we over Lefierbrede thema's die jongeren betreffen. Thema's  die in 2010 aan de orde zijn gekomen, zijn: vergroten betrokkenheid studenten bij Grobos en Lefier,  duurzaamheid, verbreding doelgroep studenten naar doelgroep jongeren, opgave Lefier nieuwbouw  jongeren en aansluitingen televisie. Binnen Lefier StadGroningen gaan we met bewoners en mede‐ werkers nadenken over onze visie op participatie en vooral ook hoe we participatie in de praktijk  (kunnen en willen) vormgeven. Dit moet uitmonden in een ambitieuze, eigentijdse en robuuste visie  op bewonersparticipatie.     Huurdersdebat  In het najaar hebben we een huurdersdebat georganiseerd met in totaal ongeveer 20 huurders uit  alle wijken en enkele kamerhuurders. Gespreksonderwerpen waren: persaandacht, bewonersbetrok‐ kenheid en woonruimteverdeling. Het was wennen aan de vorm, maar het debat is al met al door  alle deelnemers als positief ervaren. In een open gesprek hebben we naar elkaar geluisterd en  gehoord waar de aandachtspunten liggen.    Actieve bewoners: De Wijk als Speelplaats  In 2010 is in de Korrewegwijk en De Hoogte het project ‘De Wijk als Speelplaats’ van start gegaan. De  Wijk als Speelplaats is een leerwerktraject waarbij jongeren zonder startkwalificatie opnieuw naar  school gaan, stage lopen (waar mogelijk in de wijk) en outdoorevenementen voor jonge kinderen in  de wijk begeleiden. Het project vindt plaats in nauwe samenwerking tussen gemeente Groningen, De  Huismeesters, Lefier StadGroningen, Hanzehogeschool Groningen, Stiel, MJD, Alfa College en KAW  en sluit aan bij de wijkevenementen en ander aanbod voor werk‐ en wijkeconomie.     Actieve bewoners: studenten zetten zich in voor de wijk  In de Korrewegwijk hebben wij in 2010 twee woningen ter beschikking gesteld voor studenten die als  tegenprestatie actief zijn in de wijk. Het idee achter dit project is dat studenten meer betrokken  raken bij de wijk waar ze wonen en dat bewoners voor activiteiten in de wijk gebruik kunnen maken  van juniorwerkers met gespecialiseerde achtergrond. Het project wordt als succesvol ervaren. Het  effect is dat de studenten veel praktijkervaring opdoen en dat de wijk er veel voor terug krijgt.             66

4.2.6. Klanten zijn onze ambassadeur    Onderzoek ‘Klanttevredenheid’  We willen onze dienstverlening goed afstemmen op de vragen van onze klanten. Eind 2010 heeft een  klanttevredenheidsonderzoek plaatsgevonden om de mening van onze klanten over onze dienstver‐ lening in kaart te brengen. In 2011 gaan we aan de slag met de uitkomsten hiervan.     Dienstverlening  In 2010 hebben 16.561 bezoekers de woonwinkel in Groningen bezocht. Dit is vergelijkbaar met 2009  (1.415 bezoekers). Redenen voor een bezoek waren: 1. bezoek/afspraak, 2. sleutels halen of bren‐ gen, 3. informatie woningzoekende. In 2010 hebben 53.168 relaties/huurders ons per telefoon pro‐ beren te bereiken. Hiervan hebben we 48.225 beantwoord. Hieruit kunnen we concluderen dat wij  9,5% van de gesprekken missen, doordat relaties/huurders vroegtijdig hebben ophangen. We heb‐ ben in 2010 956 chats ontvangen. We vinden het belangrijk om klanten goed te informeren en vra‐ gen en problemen professioneel op te pakken. Dat lukt ons nog niet altijd. In 2011 willen we een  verbeterslag maken in het tijdig en correct afhandelen van de vragen van onze klanten. We hebben  in 2010 voorbereidingen getroffen voor een ‘Zelfbedieningsportal’ voor klanten, waar huurders zelf  op de website antwoorden kunnen vinden en zaken kunnen regelen.     Klachtenafhandeling  Als klanten ontevreden zijn over onze dienstverlening horen we dat graag, om samen naar een  oplossing te kunnen zoeken. Via een meldingsformulier op onze website kan een klacht worden  doorgegeven. Hier staat ook informatie over de klachtenprocedure. Komen we er in onderling over‐ leg niet uit, dan kan een huurder een klacht indienen bij de Klachtencommissie Gezamenlijke Corpo‐ raties Groningen. Bij deze klachtencommissie zijn in totaal 10 klachten binnengekomen; 2 klachten  zijn voortijdig opgelost door Lefier StadGroningen, 5 zijn behandeld tijdens een hoorzitting en 1 is  ingetrokken door de klager. Er waren 2 niet‐ontvankelijke klachten, waarvan 1 is terugverwezen naar  Lefier StadGroningen en 1 is verwezen naar de rechtbank.     4.2.7 In alles een balans tussen mens, geld en milieu    Duurzaamheidactie jongerenpanden   Net als vorig jaar organiseerden we samen met Grobos en de vertegenwoordiging van de kamer‐ huurders in Groningen een duurzaamheidwedstrijd voor kamerhuurders, om bewustwording over dit  thema te stimuleren. Vijf inzendingen zijn door de jury beoordeeld. Hieruit is een winnaar gekozen.  Het aantal aanmeldingen blijft aan de lage kant. Dit is reden om de wedstrijd begin 2011 grondig te  evalueren.    Ledverlichting Hoendiepflat  In overleg met de bewonersvertegenwoordiging in de jongerenflat aan het Hoendiep is een proefop‐ stelling gemaakt met ledverlichting in een gezamenlijke gang. Inmiddels is de proef afgerond en is  besloten op alle verdiepingen ledverlichting aan te brengen. De energiebesparing op jaarbasis is  hoog.                       67

4.2.8 Bouwprojecten Lefier StadGroningen    Tabel 13 Overzicht bouwprojecten Lefier StadGroningen  Nieuwbouw opgeleverd gemeente Groningen 2010  Wooneenheden  Sociale huur  begroot Appartementen Chopinlaan  30 Appartementen Korrezoom (Korrewegwijk)  50 Appartementen Sirius (Paddepoel)  13 Appartementen Palembangstraat  25 Woningen Medanstraat fase 2  12 Eensgezinswoningen Bierhof (Lewenborg)  0 Sociale huur totaal  134

realisatie 0 50 0 25 12 29 116

Marktconforme huur  Kop van Oost fase 1 appartementen  Kop van Oost fase 1 kadewoningen  Tasman Toren appartementen  Marktconforme huur totaal 

begroot 20 0 93 113

realisatie 76 4 91 171

Jongerenhuisvesting   Jongereneenheden Helperwestsingel fase 1 

begroot 18

realisatie 0

63 80 161

0 0 0

begroot 1 1 1 1 1 1 6

realisatie 0 0 0 0 0 1 1

Parkeerplaatsen (koop en huur)  Korrezoom huur  Sirius huur  Korrezoom koop  Helperwestsingel fase 1  Kop van Oost  Palembangstraat  Tasman Toren  Parkeerplaatsen totaal 

begroot  50  13  27  64  0  0  0  154 

realisatie 70 0 59 0 102 23 147 401

begroot 14 44 16 37 4 84 12 16 27 30 12 5 18 5 6

realisatie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

  Warmoesstraat  Steentilstraat  Praediniussingel  Haddingedwarsstraat  Palembangstraat  Niveauverbeteringen totaal    Sloop gemeente Groningen 2010  Wooneenheden  Noorderkroonstraat  Borneoplein  Bandoengstraat  Sloop totaal    Overige 

begroot  5  12  16  18  0  381   

realisatie 0 0 0 0 23 23

begroot  20  0  0  20    0 

realisatie 0 0 0 0

 

Jongereneenheden Eendrachtskade  Jongereneenheden Lissabonstraat  Jongerenhuisvesting totaal  Bedrijfsonroerendgoed (koop en huur)  Chopinlaan, SKSG  Chopinlaan, GSV  Chopinlaan, gymzaal  Sirius, gymzaal (Paddepoel)  Helperwestsingel, Steunpunt Noorderbrug  Lewenborg, sporthal (OCSW)  Bedrijfsonroerendgoed totaal    Niveauverbeteringen gemeente Groningen 2010    Floresstraat, Menadostraat  Floresstraat, Javastraat, Molukkenstraat  Bandoengstraat  Bankastraat, Sumatralaan  Arubastraat, Parimaribostraat  Surinamestraat  Oosthamriklaan  Bankastraat  Coendersweg, Helperkerkstraat  Van Royenlaan  Burchtstraat, Carolieweg  Gedempte Zuiderdiep  Noorderhaven, Werfstraat  Violenstraat  Trompstraat   

Koopwoningen   begroot  realisatie Appartementen Chopinlaan  37  0 Kop van Oost fase 1 appartementen  26  2 Appartementen Korrezoom (Korrewegwijk)    * (44)  51  51 Appartementen Helperwestsingel fase 1  53  0 Appartementen Olivijn (Eelderbaan)  52  0 Appartementen Tasman Toren                          * (58)  93  95 Appartementen Sirius (Paddepoel)  11  0 Woningen Medanstraat fase 2  6  6 Appartementen Palembangstraat                      * (3)  25  25 Eensgezinswoningen Timorstraat  18  18 Eensgezinswoningen Boerhof (Lewenborg)  0  28 Koop totaal  372  225 * Voor drie projecten is besloten koopwoningen over te hevelen naar de  marktconforme huur. In totaal gaat het hier om 105 woningen.  Totaal wooneenheden  780  512     Afslag regel volgens afspraken in  30%  prestatiebegroting 2010      Prestatieafspraak  546  512

0

                                                               

  De bouw van opgeleverde woningen boven de grens van € 200.000 (betreft projecten: Korrezoom,  Kop van Oost en Tasmantoren voor zowel koop als marktconforme huur) heeft bijgedragen aan het  volkshuisvestelijke beleid van Lefier door onder meer een gevarieerder aanbod van woningen in de  stad en een positieve impuls aan de leefbaarheid van de wijken. 

68

 

5     LEFIER IN ONTWIKKELING    Voor de ontwikkeling van Lefier is medio 2009 voor alle woonbedrijven een gezamenlijk Ontwikkel‐ bedrijf opgericht. Het Ontwikkelbedrijf is primair dienend aan de drie woonbedrijven binnen Lefier.  Zij ontwikkelt en realiseert, in opdracht van de woonbedrijven, alle nieuwbouw en verbeterplannen.  Daarnaast voert zij voor de woonbedrijven Hoogezand en Stadskanaal en ZuidoostDrenthe het plan‐ matig onderhoud uit. In deze is het Ontwikkelbedrijf ook partner en adviseur om te komen tot opti‐ male planvorming en realisatie.    Interne organisatie Ontwikkelbedrijf  Eind 2010 is het Ontwikkelbedrijf ruim één jaar daadwerkelijk in bedrijf. In november 2009 heeft het  Ontwikkelbedrijf structuur gekregen. In die periode is het managementteam benoemd en is het plan  van aanpak bepaald voor het proces van samenvoegen en veranderen (‘De Expeditie’) en de bijbeho‐ rende structuurontwikkelingen. Onder de werknaam ‘De Expeditie’ voeren we het proces uit van  samenvoegen en eenwording van de oorspronkelijke ontwikkelafdelingen tot het gezamenlijke  Ontwikkelbedrijf. Het veranderproces omvat de transformatie tot één professionele, flexibele organi‐ satie die ‘in control’ is met eenheid in beleid, gedrag en houding. Bij de inrichting van het Ontwikkel‐ bedrijf werken we onder andere aan de ontwikkeling van uniforme functieprofielen voor dezelfde  functies, eenduidige bedrijfsprocessen, één proces‐ en projectadministratie, een sluitend sturings‐ en  beslismodel en een Lefierbreed inkoopbeleid voor het Ontwikkelbedrijf.    Inspanningen van het Ontwikkelbedrijf in 2010  - In ‘De Expeditie’ heeft het Ontwikkelbedrijf langs een aantal paden functieomschrijvingen,  bedrijfsprocessen, besluitvormingslijnen en sturingsmechanismen in werking gesteld. Daarnaast  hebben de reguliere werkzaamheden normaal doorgang gevonden.  - Via ‘De Expeditie’ is ook gewerkt aan de invulling van de rollen van het Ontwikkelbedrijf, zodat  we als bedrijf (Ontwikkelbedrijf), afdeling (Ontwikkeling, Realisatie en Bedrijfsvoering) en op  termijn als persoon (individuele medewerker) voor de woonbedrijven de rol van adviseur en  ondersteuner professioneel kunnen vervullen.   - De medewerkers van het Ontwikkelbedrijf zijn op grond van functies meer verspreid over de  verschillende locaties, waardoor ook flexibele inzetbaarheid mogelijk wordt. In de basis heeft  elke locatie nu voldoende bezetting van medewerkers van het Ontwikkelbedrijf. Sinds 2011  worden medewerkers voor een deel al flexibel ingezet voor de verschillende woonbedrijven.  - Het Ontwikkelbedrijf is gestart met de inrichting en implementatie van uniforme  registratiesystemen voor proces‐ en projectadministratie, waarin alle woonbedrijven  participeren. De systemen waren, volgens plan, per 31 december 2010 op orde. In het eerste  kwartaal van 2011 zijn de systemen gevuld en per april zijn de eerste Lefierbrede en  woonbedrijfspecifieke rapportages geleverd.  - In professionaliteit en rolbesef ten aanzien van Lefier en zijn onderdelen, is in het verslagjaar een  grote sprong voorwaarts gemaakt. Lefier is een eenheid in verscheidenheid. Er zijn grote ver‐ schillen tussen de woonbedrijven. Niet alleen in locatie, maar ook in de manier van werken,  wijze van organiseren, aansturing, historie en cultuur. Het Ontwikkelbedrijf werkt daar flexibel in  mee.  - In het verslagjaar is ervaren dat het Ontwikkelbedrijf te midden van de collega’s in de  woonbedrijven staat. De medewerkers van het Ontwikkelbedrijf voelen zich niet alleen sterk  verbonden met de collega’s in de woonbedrijven, maar ze zijn ook sterk met hen verbonden.  

69

6     LEFIER IN DE KERN   De Kern is het centrale onderdeel van Lefier dat ondersteunend en voorwaardenscheppend werkt  voor de woonbedrijven en het Ontwikkelbedrijf. De Kern speelt een belangrijke rol in governance en  compliance, evenals bij de Planning & Control van Lefier en bewaakt zo centraal de bedrijfsvoering  en de financiën. De afdeling Finance & Control is onderdeel van De Kern, evenals de afdeling  Personeel & Organisatie. De Kern ondersteunt Lefier als geheel op het gebied van corporate informa‐ tisering, personeel en organisatie, communicatie, inkoop en portfolio.   Vanuit De Kern‐locatie worden veel verbindingen gelegd en onderhouden tussen Lefier en andere  organisaties en bewegingen: in de sector, met de overheid, met andere maatschappelijke organisa‐ ties, met kennisinstituten, met ondernemers en andere betrokkenen.    Lefierkwartier   De Kern is tijdelijk in een gebouw in Hoogezand ondergebracht dat woonbedrijf Hoogezand‐ Stadskanaal huurt van collega‐corporatie Talma. Het is de bedoeling dat De Kern verhuist naar het  zogenaamde Lefierkwartier dat door het woonbedrijf Hoogezand‐Stadskanaal ontwikkeld zal gaan  worden. Dit wordt een centrale plaats in Hoogezand waar kantoorfuncties voor Lefier en andere  maatschappelijke organisaties onder één dak worden gebracht.    Inspanningen in 2010    Aanpassing bestuurssysteem  Het bestuurssysteem van Lefier is versterkt en verankerd, onder meer door de invulling van het  bestuurssecretariaat.     Actualisering governancecode  De Kern heeft doorgelicht hoe Lefier de governancecode uitvoert. Vervolgens is, waar nodig, de toe‐ passing ervan geactualiseerd, zodat Lefier nu in alle opzichten aan de governancecode voldoet. In dit  kader is ook de informatieverschaffing via de website van Lefier uitgebreid.    Finance & Control  De professionalisering van de afdeling Finance & Control is in 2010 doorgezet. Finance & Control  heeft de volgende activiteiten uitgevoerd:  - vernieuwing van de opzet van het risicomanagementsysteem. Hiervoor heeft ook de raad van  commissarissen input geleverd. De doorontwikkeling van het risicomanagementsysteem vordert  gestaag, zij het niet in het gewenste tempo. Dit is een aandachtspunt voor 2011;  - uitvoering van drie interne bedrijfsaudits;  - opstelling van een investeringsstatuut en een treasuryjaarplan;  - aanbieden van de eerste scenarioplanningen voor de meerjarenbegroting;  - opening van derivatenlijnen bij vier banken;  - voortgang van de opzet van onze gedifferentieerde vermogensbenadering.    Gebiedsaanpak  In 2010 zijn ten aanzien van de gebiedsaanpak twee scenariobijeenkomsten georganiseerd. Hierin  zijn vier scenario’s ontwikkeld en is een aanzet gegeven voor de zogeheten ‘robuuste strategieën’.  Deze kunnen de woonbedrijven zelfstandig verder uitwerken en hieraan kunnen zij hun beleid spie‐ gelen. In 2011 zal hieraan een vervolg worden gegeven.            70

  Corporate I&A  De corporate adviseurs I&A (Informatisering & Automatisering) hebben in oktober 2010 het Lefiernet  opgeleverd: één ICT‐infrastructuur voor alle medewerkers van Lefier. Daarnaast is een informatie‐ strategie opgesteld voor de hele Lefierorganisatie die als hulpmiddel dient bij het maken van keuzes  rondom vraagstukken die de informatievoorziening betreffen.    Corporate Personeel & Organisatie   Zie tekst 7.3    Corporate communicatie  In 2010 is een project gestart voor de ontwikkeling van een nieuwe webportal (website en intranet).  Na de fase van conceptontwikkeling/webstrategie zal de site gebouwd worden. Oplevering is gepland  in het najaar van 2011. Eind 2010 is een onderzoek uitgevoerd naar de identiteit van Lefier. De uit‐ komsten daarvan zijn begin 2011 besproken met de raad van bestuur en het management. De doel‐ stelling is om de gewenste identiteit beter uit te dragen.    Inkoop  In juli 2010 is een onderzoek gestart naar de organisatie van inkoop binnen heel Lefier. Hierbij wordt  onderzocht hoe het inkoopproces verbeterd kan worden en waar quickwins te behalen zijn. De  oplevering is gepland in 2011.    Portfolio  In 2010 voerde Pieter Thoben voor zijn afstuderen bij de Radboud Universiteit Nijmegen een inventa‐ riserend en analyserend onderzoek uit naar ons portefeuillebeleid. De resultaten gebruiken we bij de  doorontwikkeling van ons property‐, asset‐ en portfoliomanagement.    Vooruitblik 2011  In 2011 is gestart met de invoering van een ‘tax control framework’. Deze werkwijze betekent een  vereenvoudiging van de belastingaangiftes en verloopt in samenwerking met de Belastingdienst. 

71

7     LEFIER IN DE MAATSCHAPPIJ    Lefier staat met beide benen in de maatschappij waarin zij werkt. Daarom hechten wij veel waarde  aan good governance. Lefier onderschrijft de in de Aedescode en de Governancecode Woningcorpo‐ raties vastgelegde beginselen. Deze codes bevatten normen voor goed bestuur en toezicht, voor  transparantie, externe verantwoording en financiële beheersing. Wij zien de codes als een stelsel  van bepalingen en normen dat ons richting geeft voor verbetering van onze kwaliteiten, transparan‐ tie en het afleggen van verantwoording.    

7.1 Governancecode Woningcorporaties  Lefier onderschrijft de in de Aedescode en Governancecode Woningcorporaties vastgelegde begin‐ selen. In 2010 heeft Lefier de principes en uitwerkingen, zoals opgenomen in de Governancecode  Woningcorporaties, opgevolgd met uitzondering van de volgende punten:  - Vanuit de principes van goed besturen  In 2010 is de Lefierbrede gedragswijzer ontwikkeld en die wordt in 2011 ingevoerd. Tot de  Lefierbrede gedragswijzer is ingevoerd, hanteren wij de integriteitscodes van de fusiepartners.  - Vanuit de principes van toezicht houden  In 2010 zijn duidelijke stappen gezet voor het inrichten van het risicomanagementsysteem, maar  dit is nog niet afgerond. Op punt III.2 ‘Onafhankelijkheid’ voldeed Lefier niet‐volledig aan de  code. RvC‐lid mevrouw Slagman‐Bootsma was tot 1 november 2010 waarnemend burgemeester  in de gemeente Westerveld. De gemeente Westerveld wordt in de statuten genoemd bij de  gemeenten waar stichting Lefier activiteiten kan ontplooien. Feitelijk is Lefier in 2010 niet werk‐ zaam geweest in Westerveld, want de wooncorporatie heeft hier in 2009 en 2010 geen bezit ge‐ had en geen activiteiten uitgevoerd.   - Vanuit de principes van open communicatie en transparantie   In 2010 hebben we de presentatie van onze corporate governance op de website van Lefier sterk  verbeterd. Hiermee voldoen we nu aan de voorgestelde uitwerkingen van dit principe. Daar‐ naast hebben we een plan opgesteld voor een nieuwe website die meer recht doet aan de wen‐ sen van de klant en de belanghebbenden. De oplevering van deze site zal in het najaar 2011  plaatsvinden.  

  7.2 Besturen: verslag raad van bestuur (RvB)  Bij de inrichting van onze bestuurlijke organisatie hanteren wij de normen van de Governancecode  Woningcorporaties. Wij verantwoorden ons in het verslag over de inrichting van de governancestruc‐ tuur binnen Lefier. Meer informatie is te vinden op de website van Lefier op de pagina’s corporate  governance (www.lefier.nl/OverLefier/Corporategovernance).     7.2.1 Decentraal organisatiemodel  Als decentrale wooncorporatie heeft Lefier een decentraal organisatiemodel. De corporatie kent een  eenheid in visie en strategie, maar geen eenheid in beleid. De bedrijfsvoering van de verschillende  woonbedrijven binnen Lefier gebeurt decentraal. De organisatie van Lefier bestaat uit drie woonbe‐ drijven, het Ontwikkelbedrijf en De Kern. De drie woonbedrijven (Hoogezand‐Stadskanaal,  ZuidoostDrenthe en StadGroningen) vormen het zwaartepunt van de organisatie. De woonbedrijven  geven in hun eigen werkgebied zelfstandig en binnen de gestelde kaders invulling aan hun eigen  beleid en bedrijfsvoering.     Ontwikkelbedrijf  Het Ontwikkelbedrijf is primair dienend aan de drie woonbedrijven. De woonbedrijven, die zowel  klant als opdrachtgever zijn voor het Ontwikkelbedrijf, geven opdrachten in de sfeer van projectont‐ wikkeling en realisatie en (deels) voor planmatig onderhoud. De meeste medewerkers van het  Ontwikkelbedrijf zijn decentraal in de woonbedrijven gehuisvest.     72

Met het Ontwikkelbedrijf beoogt Lefier een aantal belangrijke voordelen te behalen op het gebied  van professionalisering, bedrijfsvoering, marktpositie en flexibiliteit. Het streven is de samenwerking  tussen de woonbedrijven en het Ontwikkelbedrijf dermate vruchtbaar te maken dat het meerwaarde  oplevert.     De Kern  De Kern is het centrale gedeelte van de Lefierorganisatie en heeft een dienende, ondersteunende en  coördinerende functie. In dit bedrijfsonderdeel, dat zeer bescheiden van omvang is, zijn de afdeling  Finance & Control en een aantal ondersteunende functies ondergebracht. De Kern bewaakt centraal  de financiën en de bedrijfsvoering en ondersteunt de organisatie op het gebied van informatisering,  Personeel & Organisatie, communicatie en portfolio. In De Kern krijgt het ‘corporate’ beleid vorm,  evenals de strategie voor ‘Lefier in de ongedeelde regio’. In 2010 is het bestuurssysteem van Lefier  versterkt en, door de inrichting van het bestuurssecretariaat, verankerd.    7.2.2 Bestuursmodel  Het bestuur van Lefier bestaat uit een vierhoofdige raad van bestuur (RvB) die werkt als collectief.  Een raad van commissarissen bewaakt het functioneren van de raad van bestuur. De vier leden van  de raad van bestuur dragen samen de verantwoordelijkheid voor het functioneren van de totale  wooncorporatie. Er zijn geen hiërarchische verhoudingen binnen de raad. Binnen hun collectieve  verantwoordelijkheid voor Lefier als totaal, hebben alle RvB‐leden tevens individueel een aantal  decentrale verantwoordelijkheden.  - Elk RvB‐lid heeft een primair, geografisch‐organisatorisch verantwoordelijkheidsgebied. De  voorzitter van de raad van bestuur opereert vanuit De Kern en heeft ook het Ontwikkelbedrijf in  zijn portefeuille. De overige drie leden van de raad van bestuur zijn ieder directeur van een  woonbedrijf. Met deze taakverdeling heeft Lefier een evenwichtig bestuur dat zowel in de  decentrale woonbedrijven als centraal is ingebed.  - Elk RvB‐lid heeft een thematische Lefierbrede bestuursportefeuille, respectievelijk:   • Vastgoedeconomie en waardesturing (Henk van der Meer).  • Klant en operationeel excelleren (Erwin Bel).  • Gebiedsaanpak en de ongedeelde regio (Ton Selten).  • Ontwikkeling, ontplooiing en verbinding (Yvonne Geerdink).  Vanuit deze aandachtsgebieden jagen de bestuursleden ontwikkelingen aan binnen de totale  wooncorporatie. Zij doen dat onder meer door initiatieven te nemen, verbindingen te leggen  tussen Lefiermedewerkers onderling en met de buitenwereld, door kennisdeling en kennisont‐ wikkeling te organiseren en nieuwe ontwikkelingen te agenderen.     De raad van commissarissen (RvC) van Lefier bestaat uit 7 personen en houdt toezicht op het bestuur  en op de algemene gang van zaken in de wooncorporatie en de met zijn verbonden ondernemingen.  De RvC staat tevens het bestuur met advies ter zijde en is de werkgever van het bestuur (zie verder  paragraaf 7.6 Toezicht houden: verslag van de raad van commissarissen).     7.2.3 Taken en werkwijze raad van bestuur  De raad van bestuur draagt zorg voor de algehele leiding en het functioneren van Lefier. Bij de ver‐ vulling van haar taken richt de raad zich naar het belang van de woningcorporatie in het licht van zijn  volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstelling, met afweging van de relevante belangen voor  degenen die bij de woningcorporatie betrokken zijn. De verantwoordelijkheden van de raad van  bestuur zijn beschreven in de statuten van Lefier en in het reglement raad van bestuur. Deze docu‐ menten staan op de website van Lefier en zijn te vinden op de pagina’s corporate governance  (www.lefier.nl/OverLefier/Corporategovernance/Raad_van_Bestuur). Daarnaast behoort het beleid  ten aanzien van de deelnemingen van Lefier tot de taken van de bestuurders.      

73

Tevens is de raad van bestuur verantwoordelijk voor de naleving van alle relevante wet‐ en  regelgeving en voor het beheersen van de risico’s die verbonden zijn aan de activiteiten van Lefier.     Het bestuur rapporteert hierover aan de raad van commissarissen en bespreekt de interne risicobe‐ heersing‐ en controlesystemen met de auditcommissie van de raad van commissarissen. De werk‐ wijze van de RvB is:  - De bestuurders treden gezamenlijk op en elke bestuurder vertegenwoordigt individueel ook de  corporatie.  - De bestuurders streven enerzijds goede aanspreekbaarheid na en anderzijds optimale effectivi‐ teit in de verdeling van werkzaamheden.  - De bestuurders hanteren naar elkaar het beginsel van ‘no surprises’.  - De raad van bestuur legt verantwoording af aan de raad van commissarissen en verschaft de  toezichthouders tijdig de informatie die zij nodig hebben voor de uitoefening van hun toezicht‐ houdende taken.   - De bestuurders hanteren ook naar de raad van commissarissen het beginsel van ‘no surprises’.    7.2.4 Activiteiten raad van bestuur in 2010  De raad van bestuur heeft in het verslagjaar 23 keer vergaderd en drie keer een inhoudelijke één‐ of  tweedaagse vergadering georganiseerd. De raad van bestuur heeft de visie en strategische thema’s  van de corporatie vastgelegd in de Lefierbrief. Deze thema’s zijn in de woonbedrijven vertaald naar  inhoudelijke en beleidsdoelstellingen.    7.2.5 Samenstelling raad van bestuur  Tabel 14 geeft de gegevens van de raad van bestuur weer per 31 december 2010. In dit overzicht zijn  ook de nevenfuncties opgenomen die de bestuursleden in 2010 hebben vervuld, voor zover ze rele‐ vant zijn voor Lefier. Jaarlijks vindt een herijking plaats van de nevenfuncties van de bestuurders.   Half december 2010 heeft Yvonne Geerdink, directeur Lefier StadGroningen en lid raad van bestuur,  vanwege persoonlijke redenen besloten een time‐out te nemen. In eerste instantie heeft het mana‐ gementteam van woonbedrijf StadGroningen de portefeuille van Yvonne Geerdink waargenomen en  fungeerde Ton Selten (voorzitter raad van bestuur) als eerste aanspreekpunt voor bestuurlijke zaken.  Eind januari 2011 is Koos Parie benoemd als interim‐directeur Lefier StadGroningen.     Tabel 14 Samenstelling raad van bestuur met portefeuilles en nevenfuncties 2010    Raad van bestuur 2010  Naam en  M Functie Lefier en nevenfuncties  Lefierbrede   geboortedatum  V  bestuursportefeuille  Ongedeelde regio‐ en  M  Voorzitter raad van bestuur Lefier  A.W.M. Selten  gebiedsaanpak  ‐ Penningmeester Stichting Fonds Werken Aan   (Ton)    Wonen  07‐10‐1953  ‐ Lid bestuur MKB Zuidoost Drenthe  ‐ Lid bestuur Stichting Leergeld Emmen  ‐ Lid stuurgroep Convenant voor het        Noorden/werkgroep Lobby Noord  ‐ Lid stuurgroep Dwarsverband  ‐ Lid werkveld adviescommissie Vastgoed en     Makelaardij van Hanze Hogeschool Groningen  ‐ Lid bestuur ODW (verband Drentse en Groningse     woningcorporaties  ‐ Aspirant‐lid bestuur Gradus Hendriks Stichting      (leerstoel Wonen en Opbouwwerk Erasmus      Universiteit Rotterdam)    74

Y.J.L. Geerdink  (Yvonne)  14‐01‐1962 

V  Lid raad van bestuur Lefier/directeur 

H.A.S. van der  Meer (Henk)  18‐06‐1950 

M  Lid raad van bestuur Lefier/directeur 

E. Bel (Erwin)  09‐05‐1968 

M  Lid raad van bestuur Lefier/directeur 

StadGroningen 

Ontwikkeling ontplooi‐ ing en verbinding 

‐ Lid Raad van Toezicht de Hoven     (verpleeg‐ en verzorgingshuizen)  ‐ Lid bestuur CMO Groningen  ‐ Lid adviesraad Noorderpoort  ‐ Lid adviesraad Alfacollege, Groningen   ‐ Voorzitter directeurenoverleg corporaties     regiovisiegebied Groningen‐Assen 

Hoogezand‐Stadskanaal 

Vastgoedeconomie en  waardesturing 

‐ Lid adviesraad Noorderpoort  ‐ Voorzitter bestuur stichting mondiale Woonhulp  ‐ Lid bestuur stichting SOMS  ‐ Voorzitter vrienden van het Vakcollege     Noorderpoort  ‐ Lid BestuursAdviesCommissie Arbeidsvoor‐    waarden Aedes 

ZuidoostDrenthe 

Klant en operationeel  excelleren 

‐ Lid bestuur Nederlandse Vereniging Bestuurders     Woningcorporaties  ‐ Lid stuurgroep Emmen Revisited 

  7.2.6 Tegenstrijdige belangen  Elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen Lefier en de bestuurders wordt vermeden. De  statuten en het bestuursreglement bevatten een uitwerking van dit belangrijke uitgangspunt. In de  statuten is de handelswijze in geval van belangenverstrengeling geregeld. In 2010 is geen sprake  geweest van tegenstrijdige belangen met betrekking tot de vier bestuurders, zoals in principe  bedoeld in II.3 van de Governancecode Woningcorporaties.    7.2.7 Doelstellingen, strategie en randvoorwaarden   Het bestuur heeft na goedkeurig van de raad van commissarissen de Lefierbrief 2011 als uitgangs‐ punt genomen voor het uitwerken van de jaarplannen en de begroting 2011.    7.2.8 Horizontale dialoog   Lefier heeft met betrekking tot de maatschappelijke en volkshuisvestelijke missie en doelstellingen  een aantal belanghebbenden benoemd. In tabel 15 zijn de belanghebbenden weergegeven.                                  75

Tabel 15 Belangrijke partners van Lefier  Soort dienstverlener:

Belangrijke partners van Lefier Naam organisatie:

Overheid

• • • • •

Branchevereniging Woningcorporaties

• • • •

Bewonersvertegenwoordiging

Onderwijs

Maatschappelijke opvang/zorg/welzijn

Veiligheid Overige woningcorporaties

Wijkverbanden

Overige

76

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • •

Ministeries BzK en Financiën Centraal Fonds Volkshuisvesting Waarborgfonds Sociale Woningbouw Provincies: Groningen en Drenthe Gemeenten: Groningen (diensten: OCSW, Sozawe, ROEZ), Emmen, Borger-Odoorn, Stadskanaal en HoogezandSappemeer Aedes Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties Kences Deelnemers aan het Noordelijk Overleg Lefier: Grobos, Stuurgroep Huurdersbelangen Lefier Groningen, Huurdersfederatie Zuidoost Drenthe, De Koepel, Huurdersraad Hoogezand-Sappemeer Bewonersorganisaties wijken en dorpen Rijksuniversiteit Groningen Hanzehogeschool Stenden Hogeschool Alfa College Noorderpoort VCOG Tangenborgh (zorg) Icare/Compleet wonen COA Meander (zorg) Welstad (onderdeel van de welzijnsgroep ‘Tinten’) Kwartier (welzijn) OGGZ en Lentis (zorg) Novo/de Zijlen (zorg) Baanvak (re-integratiebedrijf) Stamm/CMO Politie De Huismeesters Nijestee Patrimonium Domesta Woonservice Woonzorg BCM Woningstichting Talma Woonstade Lobby Noord; naast bovenstaande woningcorporaties ook aanwezig: De Wieren, Woonfriesland, Wonen NWF, Wold & waard, Woonconcept, Elkien, Thús Wonen, Woningstichting Weststellingwerf, De Volmacht, Woonstade, Lyaemer Wonen, Woonborg, Stichting Eelder Woningbouw, Actium, Woningbouwvereniging Slochteren, Acantus, Wierden & Borgen, Wonen ZuidwestFriesland, Stichting Woningbouw Achtkarspelen, SUW Uithuizen, Wst Groningerhuis, De Bouwvereniging, Wst De Delthe, Woongroep Marenland en Accolade Emmen Revisited (In het kader van het samenwerkingsverband Emmen Revisited dorp- en wijkteams en stuurgroep Mooi Blijven Wonen Groningen Wijkaanpak Stadskanaal VNO-NCW Rabobank Bouwend Nederland MKB Noordelijke regieraad bouw Visitatiecommissie Deetman KWH

7.2.9 Interne risicobeheersing‐ en controlesystemen   In 2010 is vanuit het bestuur veel aandacht uitgegaan naar de interne risicobeheersing‐ en controle‐ systemen (zie hoofdstuk 8, paragraaf 8.2).     7.2.10 Externe accountant   De externe accountant is in 2009 benoemd door de RvC. Deloitte is voor de periode van een jaar en  bij goed functioneren 3 jaar benoemd tot extern accountant van Lefier. In 2010 heeft deze eerste  evaluatie plaatsgevonden en er is besloten voor 3 jaar met elkaar verder te gaan. De twee belangrijk‐ ste producten van de externe accountant zijn: de boardletter en het rapport met bevindingen bij de  jaarrekening. De boardletter is gebaseerd op de managementletters van de bedrijfsonderdelen. De  boardletter 2010 is besproken in de RvB in aanwezigheid van de accountant. De RvC ontvangt een  afschrift van de boardletter en bespreekt deze in haar eigen vergadering. De managementletters zijn  met de accountant besproken in de managementteams van de woonbedrijven. De belangrijkste aan‐ dachtspunten waren de projectontwikkeling, onderhoudskosten en de kwaliteit van het strategisch  opgavebeleid. In 2010 heeft de externe accountant de vergadering van de RvC over de vaststelling  van de jaarrekening bijgewoond.    7.2.11 Voorbereiding visitatie  Lefier heeft in het verslagjaar geen visitatie laten uitvoeren, omdat twee van de drie rechtsvoorgan‐ gers van Lefier al één respectievelijk twee keer gevisiteerd waren, waardoor Lefier al aan de visitatie‐ verplichting uit de Aedescode voldeed.    7.2.12 Integriteit  In juni 2010 is Jan Postema, directeur Ontwikkelbedrijf, in het kader van zijn vorige functie als direc‐ teur van De Blauwe Stad in de media genoemd als mogelijk betrokken bij mogelijke fraude rondom  transacties van gronden aldaar. In juni is (zoals verwacht) uit de resultaten van een ingesteld onder‐ zoek door de Noordelijke Rekenkamer gebleken dat de integriteit van Jan Postema bij De Blauwe  Stad absoluut niet in het geding is. Dit heeft het Groninger Provinciebestuur hem ook in een per‐ soonlijke brief laten weten. Er is op de berichtgeving adequaat gereageerd door onder meer onze  medewerkers zowel in het begin als bij de afronding te informeren over het standpunt van Lefier in  deze. Extra duidelijk is geworden hoe groot de impact van onterechte beschuldigingen is.    7.3 Professionaliseren: Personeel & Organisatie  In de tweede helft van 2010 is vanuit de afdeling HRM (De Kern) een omgevingsanalyse uitgevoerd  binnen alle bedrijven van Lefier. Hiervoor hebben de managementteams van de (woon)bedrijven  geïnventariseerd welke externe ontwikkelingen zich de komende vijf jaar zullen voordoen. Vervol‐ gens is ingeschat welke invloed die ontwikkelingen hebben op HRM.   Medewerkers vormen ons belangrijkste kapitaal. Als medewerkers over de juiste kwaliteiten  beschikken, de juiste competenties hebben en de ruimte krijgen hun talenten binnen onze organisa‐ tie verder te ontwikkelen, zijn wij als organisatie in staat onze visie en doelstellingen te realiseren.  Daarom stellen wij faciliteiten beschikbaar en creëren we mogelijkheden ter ondersteuning en sti‐ mulering van de ontplooiing van medewerkers die bijdragen tot persoonlijke groei en verruiming van  loopbaankansen binnen de organisatie en daar buiten. Tevens vinden wij het van groot belang dat  we een organisatie zijn waar het plezierig werken is en waar medewerkers zich gemotiveerd inzetten  zowel voor de doelstellingen van Lefier als voor hun eigen ontwikkeling.   Wij willen een organisatie zijn die boeiend en uitdagend is voor onze huidige medewerkers en voor  potentiële nieuwe medewerkers, oftewel: een ‘great place to work’. Door de huidige financieel‐eco‐ nomische crisis hebben we ervaren dat binnen Lefier behoefte is aan ruimte en flexibiliteit in de for‐ matie. Er is deels een flexibele schil van arbeid nodig die we kunnen afstemmen op de benodigde  capaciteit. Daarnaast hebben we geconstateerd dat er vaker voor korte duur behoefte is aan speci‐ fieke kennis. Daarom is een flexibele schil van medewerkers en arbeid, met andere woorden flexibele  vormen van arbeid, van groot belang om onze bedrijfsvoering efficiënt en effectief te laten verlopen. 

77

In antwoord op de voorgaande constateringen heeft de raad van bestuur Lefierbreed drie strategi‐ sche HR‐thema’s geformuleerd, die elk bedrijf vervolgens zelf kan invullen.     Deze thema’s zijn:  1. ontwikkeling en ontplooiing;  2. great place to work;  3. flexibiliteit van arbeid.    7.3.1 Ontwikkeling en ontplooiing  Voor de ontwikkeling en ontplooiing van medewerkers is het netwerk ‘Loopbaaninitiatief’ beschik‐ baar. Dit is een samenwerkingsverband van woningcorporaties in het noorden waaraan ook Lefier  deelneemt. Deze samenwerking is opgezet voor de bevordering van duurzame inzetbaarheid en  mobiliteit van medewerkers. Het netwerk is in 2007 gestart met vijf noordelijke corporaties en per 1  januari 2011 uitgebreid met elf corporaties in het noorden. Het netwerk ‘Loopbaaninitiatief’ is aan‐ gesloten bij Noorderlink.   - In 2010 is ‘Loopbaaninitiatief’ uit vele inzendingen met vijf andere organisaties genomineerd  voor de Noorderlink Award, maar niet als winnaar uit de bus gekomen. De nominatie geeft ech‐ ter wel duidelijk de meerwaarde aan van het samenwerkingsverband ‘Loopbaaninitiatief’. Dit  netwerk vergroot niet alleen de mobiliteitskansen van medewerkers, maar bevordert ook het op  maat vormgeven van faciliteiten voor ontwikkeling, ontplooiing en duurzame inzetbaarheid.   - In 2010 hebben in totaal 22 Lefiermedewerkers een workshop gevolgd bij ‘Loopbaaninitiatief’.  In 2010 is 2,6% van de brutoloonsom aan opleidingen uitgegeven. Medewerkers die mee ontwikke‐ len met de organisatie zorgen ervoor dat we onze doelstellingen realiseren.  7.3.2 Great place to work  Medewerkers die met plezier en gemotiveerd hun werk doen, bepalen de kwaliteit van onze dienst‐ verlening. Respect voor elkaar, elkaar kunnen vertrouwen, integer in je werk staan en integer je werk  verrichten, zijn aspecten die het werkplezier bevorderen.     Gedragswijzer   In het eerste jaar van de fusie is binnen Lefier vanuit drie integriteitcodes (van de voormalige corpo‐ raties) gewerkt. In 2010 heeft een groep van 16 medewerkers, afkomstig uit de hele Lefier‐organisa‐ tie, één nieuw document samengesteld ter vervanging van die drie codes. Deze nieuwe integriteit‐ code heeft de naam ‘gedragswijzer’ gekregen. De gedragswijzer helpt ons bij het bepalen en kiezen  van het juiste gedrag bij morele dilemma’s in ons werk. Een gedragscode op papier is nog geen  garantie voor integer gedrag. Daarom staat 2011 in het teken van inbedding van de gedragswijzer in  de organisatie, zodat de gedragscode gaat leven binnen Lefier. Via discussie en beeldvorming kunnen  de medewerkers de principes leren hanteren en eigen maken. De wijze waarop dit plaats gaat vin‐ den, wordt bepaald door en is afgestemd op het woonbedrijf, De Kern en het Ontwikkelbedrijf. De  bedrijven stellen hiervoor een plan van aanpak op dat 1 juni 2011 gereed is. Voorop staat dat het  gezamenlijk doorleven van de gedragswijzer een moreel leerproces is.    Personeelsfeest Lefier  In 2010 bestond Lefier als fusiecorporatie een jaar. Dat was voor ons een belangrijk moment om er  als organisatie bij stil te staan. Daarom is op 1 april Lefierbreed een personeelsfeest georganiseerd.  Dit personeelsfeest stond het teken van persoonlijke kennismaking, samenzijn en verbinding met  elkaar.    Stage‐ en leerwerkplekken  Vanuit onze visie, maatschappelijke rol en verantwoordelijkheid bieden wij jonge mensen binnen  Lefier de mogelijkheid tot stage‐ en werkervaringsplaatsen. In 2010 hebben verspreid over de hele  organisatie 87 mensen stage gelopen, dan wel een werkervaringsplaats gekregen bij Lefier. Dit is op  ons personeelsbestand ruim 16%.  78

Traineetraject  Het Ontwikkelbedrijf participeert in een samenwerkingsverband met zes vastgoedorganisaties. Het  samenwerkingsverband bestaat uit een architectenbureau, twee aannemers, een gemeente, Lefier  en twee andere corporaties. Deze samenwerking is opgezet om gezamenlijk een interessant en uit‐ dagend traineetraject aan te bieden aan jonge talentvolle Vastgoed hbo’ers in het noorden, gedu‐ rende drie jaar en bij drie van de zes organisaties.  Dit traject heeft twee oogmerken: de studenten krijgen de kans om vanuit de praktijk kennis te  maken met verschillende branches binnen de vastgoedsector en de deelnemende organisaties pro‐ beren de jonge talentvolle mensen te interesseren en te behouden voor het noorden.   In 2010 zijn drie trainees na een traineetraject van drie jaar afgezwaaid. Zij hebben het traject glans‐ rijk doorlopen. Hiermee is het noorden drie jonge talentvolle mensen binnen de vastgoedsector rij‐ ker. Alle drie hebben zij vervolgens een functie aanvaard binnen het samenwerkingsverband.  In 2010 heeft werving naar nieuw jong talent vijf nieuwe trainees opgeleverd.    7.3.3 Flexibiliteit van arbeid  Lefierbreed is het thema ‘Flexibiliteit van arbeid’ in 2010 nog niet nader uitgewerkt en er zijn geen  kaders geformuleerd. Activiteiten in het kader van flexibiliteit zijn in eerste instantie een verant‐ woordelijkheid van elk woonbedrijf. In 2011 wordt dit thema, evenals de twee voorgaande thema's,  verder ontwikkeld vanuit de raad van bestuur.   

7.4 Beïnvloeden: LefierOR, huurdersorganisaties en stakeholders    7.4.1 Verslag van de LefierOR  De LefierOR is op centraal niveau dé gesprekspartner van de raad van bestuur, in de persoon van de  voorzitter van de raad van bestuur. In dit overleg worden de onderwerpen besproken die voor de  gehele organisatie gelden. De ene keer fungeert de LefierOR als klankbord en de andere keer heeft  de ondernemingsraad een meer toetsende rol met advies‐ of instemmingsbevoegdheid. De LefierOR  is samengesteld uit de ondernemingsraden van de drie woonbedrijven en telt 17 zetels, waarvan er  15 zijn vervuld. De leden zijn afkomstig uit:  - de OR Hoogezand‐Stadskanaal; formeel 5 zetels,  waarvan er 5 zijn vervuld;  - de OR ZuidoostDrenthe; formeel 7 zetels, waarvan er 6 vervuld zijn;  - de OR Lefier StadGroningen; formeel 5 zetels,  waarvan er 4 vervuld zijn.    Inspanningen in 2010  - Er hebben zes overleggen plaatsgevonden tussen de RvB‐voorzitter en de LefierOR. Gedurende  het jaar zijn diverse onderwerpen aan de orde geweest, waaronder de Lefierbrief 2010, de  begroting 2011 en de vorming van een aparte OR voor het Ontwikkelbedrijf. Ook de jaarlijkse  gesprekken tussen de LefierOR met elk RvB‐lid afzonderlijk over zijn of haar portefeuille zijn  besproken.  - De LefierOR heeft evenals in 2009 in het verslagjaar een gesprek gevoerd met een delegatie van  de raad van commissarissen.   - De LefierOR heeft samen met de bestuurder onderzocht welke mogelijkheden er zijn om de  ondernemingsraad vroegtijdig bij de ontwikkeling van voornemens en besluitvorming van de  raad van bestuur te betrekken. Afgesproken is dat de bestuurder de LefierOR tijdig informeert  over besluiten die hij in voorbereiding heeft en vervolgens afspraken maakt over het tijdstip en  de wijze waarop hij de OR‐leden in de besluitvorming betrekt. Met deze werkwijze wordt de  LefierOR al zoveel mogelijk in de fase van bedenken en vormgeven bij het beleid ingeschakeld in  plaats van dat de nadruk op advisering en instemming achteraf ligt.  - Op initiatief van de LefierOR en in samenspraak met de bestuurder en de directeur van het  Ontwikkelbedrijf, is besloten een aparte OR op te richten voor het Ontwikkelbedrijf.         79

De voorbereidingen zijn uitgevoerd door de commissie Ontwikkelbedrijf die in mei 2010 is opgericht.  Deze OR‐commissie behandelt alle zaken die het Ontwikkelbedrijf betreffen en voert overleg met de  directeur van het Ontwikkelbedrijf, totdat de officiële OR van dit bedrijfsonderdeel is geïnstalleerd.  De commissie bestaat uit één OR‐lid per woonbedrijf die tevens werkzaam is bij het Ontwikkelbedrijf.  Eind december 2010 zijn de verkiezingen voor OR‐leden voor het Ontwikkelbedrijf gestart.   - In 2010 hebben de leden van de LefierOR een tweedaagse cursus gevolgd voor de invulling van  de rolverdeling, de werkwijze en de onderlinge betrokkenheid binnen de OR. Tevens hebben de  leden uit hun midden een voorzitter en een secretaris gekozen die samen met een ambtelijk  secretaris het dagelijks bestuur van de LefierOR vormen. Het dagelijks bestuur is het aanspreek‐ punt voor de bestuurder.    Instemmingaanvragen  De LefierOR heeft twee instemmingaanvragen behandeld en hierover instemming uitgebracht. Het  betreft de inrichting van een centraal meldpunt en het verplaatsen van de personeelsadministratie  van het Ontwikkelbedrijf van Groningen naar Emmen.     Namens de LefierOR,   Egbert Veldkamp, voorzitter    7.4.2 Huurders‐ en bewonersorganisaties  Binnen Lefier bestaan vele vormen van overleg met huurders‐ en bewonersorganisaties.  - Er is lokaal overleg tussen huurders‐ en bewonersorganisaties en een woonbedrijf; huurders‐ en  bewonersorganisaties opereren lokaal en hebben daar ook hun formele positie en overlegstruc‐ tuur.  - De vertegenwoordigers van de lokale huurders‐ en bewonersorganisaties overleggen gezamen‐ lijk minimaal twee keer per jaar met een delegatie van de raad van bestuur.   Aan dit overleg, het Noordelijk Overleg Lefier, nemen de volgende gesprekspartners deel: De  Koepel (Stadskanaal), Stuurgroep Huurdersbelangen Lefier Groningen, Huurdersfederatie  Zuidoost‐Drenthe, huurdersraad Hoogezand‐Sappemeer en Grobos (studenten Groningen).    Inspanningen in 2010  - Twee keer heeft een bestuurlijk overleg plaatsgevonden tussen vertegenwoordigers van de  huurders‐ en bewonersorganisaties en een delegatie van de raad van bestuur. Hierbij is gespro‐ ken over de Lefierbrief 2011, de stand van zaken van het Twintigpuntenplan, de berichtgeving in  de media, het sociaal statuut, een overlegprotocol, de begroting en het jaarplan 2011, het  Lefierkwartier, de input voor het Lefiervizier 2012 en de beleving rondom het uitgangspunt  ‘huurders ambassadeur/bewoners partner’.   - De vertegenwoordigers van de huurders‐ en bewonersorganisaties hebben een overleg gehad  met de voorzitter en twee leden van de raad van commissarissen.   - De leden van de raad van bestuur zijn met de managers ‘Wonen’ van Lefier en de  vertegenwoordigers van de huurdersorganisaties een dag op excursie geweest. Tijdens deze  excursie is een bezoek gebracht aan SWZ in Zwolle. Gedurende deze dag is tijdens het bezoek  aan het Earthship gesproken over het thema ‘Duurzaamheid’ en is een wijkvernieuwingsproject  bezocht.    7.4.3 Stakeholders  De woonbedrijven en de bestuurders hebben regelmatig contact met diverse stakeholders. Tijdens  formele en informele overleggen komen diverse onderwerpen naar voren. Ook vragen bestuursleden  jaarlijks feedback aan ‘hun’ stakeholders.      

80

Tijdens het feedbackgesprek vroegen de bestuursleden de stakeholders ook om input voor de  Lefierbrief. In 2010 hebben de bestuursleden daarnaast actief input van diverse stakeholders  gevraagd voor hun beoordeling.   Elke bestuurder heeft een gesprek georganiseerd met stakeholders uit de sector, één vanuit de  overheid en één uit een maatschappelijk middenveld/bedrijfsleven. Uit deze gesprekken zijn in het  verslagjaar de volgende punten voren gekomen:  - Lefier wordt heel duidelijk gezien als maatschappelijk sterk verankerde organisatie;  - Lefier laat daadwerkelijk zien dat hij een maatschappelijk sterk verankerde organisatie is;  - Lefier is een belangrijke en invloedrijke partij in het noorden en dat wordt als positief ervaren;   - her en der wordt de historie van fusiepartners nog enigszins benoemd, maar het verleden speelt  vrijwel geen rol in de huidige contacten;   - het management wordt als toegankelijk en open ervaren;   - enkele stakeholders geven aan dat Lefier aandacht voor kwaliteit en de juiste balans in het vizier  moet houden;   - de stakeholders benoemen de onduidelijke communicatie over een aantal dossiers als  aandachtspunt voor Lefier;  - in algemene zin stellen de stakeholders dat Lefier zich sterker zou moeten positioneren en zijn  positie moet benutten om essentiële zaken op de agenda te krijgen.    Voor een overzicht van de belanghebbenden van Lefier verwijzen wij naar tabel 15. 

7.5 Verantwoorden: Twintigpuntenplan  Bij de start van Lefier hebben de drie fusiepartners Volksbelang, In en Wooncom met elkaar twintig  punten benoemd die binnen drie jaar gerealiseerd dienen te zijn. Dit zogenaamde Twintigpuntenplan  dient ook als leidraad bij de jaarlijkse evaluatiegesprekken met de gezamenlijke huurdersorganisa‐ ties, de ondernemingsraden (van de verschillende organisatieonderdelen) en de overige stakehol‐ ders.   De twintig punten zijn verdeeld over zes thema’s, namelijk:  1. Gevolgen van de huurontwikkeling;  2. Lokale binding;  3. Investeren in lokaal verband;  4. Verbeteren organisatie;  5. Vermogensruil;  6. Maatschappelijke ambitie.  De eerste vijf thema’s refereren aan de toetsingscriteria die de minister van VROM heeft gehanteerd  bij het goedkeuren van de fusie tot Lefier. Ook de gemeenten en de huurdersorganisaties hebben  hun zienswijzen op deze onderwerpen gegeven. Het zesde thema ‘Maatschappelijke ambitie’ is door  Lefier toegevoegd. In het tweede jaar als Lefier hebben wij verschillende stappen gezet voor de  invulling en uitwerking van het Twintigpuntenplan. De in 2010 behaalde resultaten zijn weergeven in  de onderstaande tabel.    Tabel 16 Rubricering Twintigpuntenplan met overzicht van de in 2010 bereikte resultaten    Rubricering Twintigpuntenplan Lefier  Thema’s   Strategische visie Lefier  Resultaten 2010  De wijze waarop de bepaling van de huurverho‐ Gevolgen van de  Krachtenbundeling leidt niet tot  ging gebeurt, is voor de woonbedrijven onver‐ huurontwikkeling  huurverhogingen.  Lokale binding 

Wij werken vanuit lokale situaties en  koesteren de verschillen tussen stad  en land en tussen de onderscheiden  milieus in de regio.   

anderd gebleven.   Er is geen opwaartse druk op de huren geweest.  Lefier is op meerdere manieren en momenten in  gesprek geweest met de lokale en gezamenlijke  huurdersorganisaties van Lefier, onder meer  over de begroting(en) en de Lefierbrief.     81

Met de gemeenten waarin Lefier werkzaam is,  zijn afspraken gemaakt en zijn structurele  samenwerkingsoverleggen gevoerd met lokale  partners.                 De woonbedrijven van Lefier hebben ieder hun  eigen huurdersparticipatie georganiseerd.    De woonbedrijven houden periodiek klanttevre‐ denheidsonderzoeken. Uitgangs‐punten bij de  daaruit voortkomende acties zijn: de klant cen‐ traal stellen en de basis op orde brengen. Ook  wordt een adviesgroep voor bewoners ingericht.    Met de overige belangrijkste stakeholders wor‐ den ten minste eenmaal per jaar agenda‐ gesprekken gevoerd. De doelstelling is om zowel  feedback te krijgen als de toekomst te bespre‐ ken.  De investeringscapaciteit wordt inge‐ Voor geheel Lefier is inhoud gegeven aan de  zet voor lokale en regionale behoef‐ termen meerjarenkader, strategisch opgaven‐ ten. De huidige plannen richten zich  beleid en meerjarenbegroting, waarover ook  uitdrukkelijk op de kernen, dorpen,  uniforme afspraken zijn gemaakt. Op basis van  buurten en wijken in ons werkgebied  deze drie begrippen wordt het daadwerkelijke  en op samenwerking met partijen die  beleid per woonbedrijf ingevuld.  daar actief zijn. De fusie stelt ons in    staat meer opgaven aan te pakken  We hebben ons in 2010 gehouden aan de pres‐ en beter te presteren. De kernen,  taties die wij onze lokale samenwerkingspart‐ dorpen en steden in de regio zijn de  ners hebben toegezegd.   bouwstenen voor het strategisch    voorraadbeleid. De investeringsop‐ gaven voor de komende jaren zijn  geïnventariseerd en afgesproken met  de gemeenten.   Lefier houdt zich aan de afspraken.  Onze dienstverlening blijft minimaal  We gebruiken de benchmarks van het CFV en de  op het huidige niveau, maar de  aeDex voor het meten van onze kwaliteit en  ambities reiken verder.   communiceren hierover met de interne toe‐   zichthouders.       Onze organisatie wordt door de  Uit de jaarrekening blijkt dat de nettobedrijfs‐ schaalvergroting stabieler, professi‐ kosten in 2010, gecorrigeerd voor inflatie, niet  oneler en doelmatiger.  hoger zijn dan voor de fusie.     In de praktijk zien we dat werknemers gebruik‐ maken van de mogelijkheden die Lefier biedt op  het gebied van mobiliteit. Tussen alle bedrijfs‐ onderdelen van Lefier is een aantal werknemers  (zowel horizontaal als verticaal) van baan veran‐ derd.  De plek van de woonbedrijven in het  hart van de lokale gemeenschappen  is een conditio sine qua non voor het  werken aan goede buurten en wij‐ ken. Belanghebbenden en lokale  partners zijn direct bij de beleids‐ vorming betrokken. Ons model met  woonbedrijven in de wijken en dor‐ pen, vormt daarvoor de beste waar‐ borg.    Huurdersparticipatie blijft binnen  Lefier lokaal gewaarborgd.    Wij organiseren onze samenwerking  en feedback in nauw overleg met  lokale spelers en bewoners.  

Investeren in  lokaal verband 

Verbeteren orga‐ nisatie 

82

Vermogensruil 

Op de middellange termijn is waar‐ schijnlijk sprake van vermogensuit‐ ruil.     De gefuseerde wooncorporatie kan  met gezamenlijke inzet van middelen  flexibeler inspelen op ontwikkelingen  dan de afzonderlijke corporaties. 

Maatschappelijke  Wij zijn een vanzelfsprekende part‐ ner voor organisaties op het gebied  ambitie 

van zorg, onderwijs, welzijn en werk,  zowel lokaal als regionaal en dit uit  zich in concrete samenwerkingspro‐ jecten.   Wij zijn een vanzelfsprekende part‐ ner voor de provincies op een breed  terrein voor de opgave in de onge‐ deelde regio. 

Vanaf 2009 is de financiële kracht van Lefier  bewezen. We hebben een zeer solide vermo‐ genspositie en goede kasstromen. Dit vinden we  niet alleen zelf, het blijkt ook uit benchmarks en  het oordeel van het CFV. De financiële effecten  van de crisis hebben we door onze goede finan‐ ciële positie kunnen opvangen zonder in onze  plannen te hoeven schrappen. Onder de risico’s  in de projectontwikkeling, vooral bij Lefier  StadGroningen, is vanuit de in Lefier   ZuidoostDrenthe en Lefier Stadskanaal opge‐ bouwde solvabiliteit een breder draagvlak  gelegd. In de toekomst zal de waardeontwikke‐ ling juist bij Lefier StadGroningen een basis vor‐ men voor het verder oppakken van de krimpge‐ relateerde transformatieopgaven in de veen‐ koloniën. Ook merken wij dat Lefier, onder meer  door zijn omvang, een interessante gespreks‐ partner is voor onder meer vermogenverschaf‐ fers. Dit versterkt de mogelijkheden voor ‘fun‐ ding’ in de toekomst.  Onze maatschappelijke opstelling is in 2010 niet  verminderd. Onze betrokkenheid, benaderbaar‐ heid en betrouwbaarheid blijven onverminderd.  In 2010 hebben wij dit expliciet getoetst bij onze  stakeholders door middel van stakeholdersge‐ prekken. 

 

7.6 Toezicht houden: verslag raad van commissarissen (RvC)  In dit jaarverslag en boekjaar 2010 legt de raad van commissarissen, als onderdeel van een maat‐ schappelijk ondernemende organisatie, publiekelijk verantwoording af over de wijze waarop het  toezichthoudend orgaan invulling heeft gegeven aan de uitvoering van de taken en bevoegdheden bij  het toezicht houden op wooncorporatie Lefier. De raad van commissarissen van Lefier houdt toezicht  op het beleid van de raad van bestuur en op de algemene gang van zaken bij Lefier en de met zijn  verbonden onderneming(en). Dit gebeurt vanuit de visie en ambitie van Lefier, zoals die bij de fusie  zijn opgesteld. De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de raad van commissarissen  zijn beschreven in de statuten van Lefier (artikel 5, 6 en 7) die zijn ingegaan op 31 december 2008 en  verder uitgewerkt in het reglement raad van commissarissen de dato 23 januari 2009. De statuten en  het reglement RvC zijn in te zien op de website van Lefier, op de pagina’s corporate governance  (http://www.lefier.nl/OverLefier/Corporategovernance/Raad_van_Commissarissen.aspx )    7.6.1 Deskundigheid en commissies    Profielschets   Bij de start van Lefier heeft de raad van commissarissen een profielschets samengesteld voor de RvC,  waarin de gewenste deskundigheid en ervaring van de toezichthouders is vastgesteld.  Ten aanzien van de kennisvereisten geldt dat de raad van commissarissen als collectief (dus aanwezig  bij minimaal één van de leden) moet beschikken over deskundigheid op de volgende terreinen:   - bedrijfseconomie en financiën;   - volkshuisvesting;  - vastgoedontwikkeling en beheer;  83

- marketing en marktcommunicatie;  - arbeidsverhoudingen;  - samenlevingsontwikkeling;  - wet‐ en regelgeving.     Eén of meer toezichthouders dient ervaring te hebben in één van de volgende gebieden:  - ervaring op het snijvlak van politiek en bedrijfsleven;  - ervaring met het aansturen van complexe organisaties;   - ervaring met het dragen van een eindverantwoordelijke positie.    Remuneratiecommissie  De raad van commissarissen heeft de remuneratiecommissie in 2009 ingesteld. Voor deze commissie  is een afzonderlijk reglement vastgesteld waarin taken en bevoegdheden zijn omschreven (meer  informatie is te vinden op de website van Lefier, op de pagina’s over corporate governance  (http://www.lefier.nl/OverLefier/Corporategovernance/Raad_van_Commissarissen.aspx )   Vanwege de uitvoering van haar taken heeft de voltallige remuneratiecommissie tweemaal verga‐ derd in 2010, in aanwezigheid van de voorzitter raad van bestuur van Lefier. De remuneratiecommis‐ sie heeft haar bevindingen en adviezen steeds gerapporteerd aan de RvC. De remuneratiecommissie  heeft in het verslagjaar vooral aandacht besteed aan de beoordeling van het functioneren van de  raad van bestuur, de uitvoering van de zelfevaluatie RvC en het voorbereiden van de evaluatie van  het bestuursmodel.    Evaluatie bestuursmodel  De evaluatie van de bestuursstructuur bestaat uit het beoordelen van de werkbaarheid en effectivi‐ teit van het gekozen bestuurs‐ en toezichtmodel. Voor deze evaluatie heeft de RvC een voorstel  ingediend dat in de RvC‐vergadering van 19 november 2010 is besproken. De evaluatie omvat ener‐ zijds een terugblik op de afgelopen twee jaar waarin het model in praktijk is gebracht en anderzijds  een blik op de toekomst waarbij Lefier een krachtig en slagvaardig bestuur nodig heeft. Niet alleen  om de voorziene en onvoorziene problemen het hoofd te bieden, maar ook om proactief op nieuwe  kansen in te spelen. De interactie met de raad van commissarissen speelt daarbij een rol.   Auditcommissie  De raad van commissarissen heeft ook de auditcommissie in 2009 ingesteld. Voor deze commissie is  eveneens een afzonderlijk reglement vastgesteld waarin taken en bevoegdheden zijn omschreven.  (http://www.lefier.nl/OverLefier/Corporategovernance/Raad_van_Commissarissen.aspx )  De auditcommissie is in het verslagjaar vijf keer bijeengekomen in aanwezigheid van de directeur  Finance & Control en de voorzitter van de RvB. De commissie heeft haar bevindingen en adviezen  gerapporteerd aan de RvC.  - Bij de vergadering in mei 2010 is de accountant aanwezig geweest om de jaarrekening en het  jaarverslag te bespreken. Tevens is de accountant in mei aangeschoven om de specifieke aan‐ dachtspunten in de opdracht voor de accountant door te nemen.  - In november 2010 heeft de commissie gesproken over het duurzame verdienmodel van Aedes.  Daarnaast zijn de conclusies uit de analyse en samenvatting van de benchmark ‘Corporatie in  Perspectief’ besproken.     Commissie ‘Maatschappelijk rendement en stakeholdersmanagement’  In de tweede helft van 2010 heeft de RvC de commissie ‘Maatschappelijk rendement en stakehol‐ dersmanagement’ ingesteld. Deze commissie bestaat uit de leden van de RvC die op voordracht van  de huurdersorganisaties zijn binnengekomen. In het verslagjaar zijn nog uitsluitend verkennende  gesprekken gevoerd. In 2011 zal deze commissie de RvB adviseren bij de organisatie van een stake‐ holdersbijeenkomst.    84

7.6.2 Samenstelling raad van commissarissen  De raad van commissarissen bestaat uit zeven leden. Tabel 17 geeft de samenstelling van de RvC  weer per 31 december 2010 en de taken van de leden binnen de RvC.   Ook bevat de tabel de nevenfuncties die de toezichthouders in 2010 hebben vervuld opgenomen,  voor zover ze relevant zijn voor Lefier. Jaarlijks vindt herijking plaats van de nevenfuncties van de  leden van de raad van commissarissen.    Tabel 17 Samenstelling raad van commissarissen met beroepen en nevenfuncties 2010    Samenstelling raad van commissarissen Lefier 2010  Verga‐ dering en  Naam en  M Functie en  Beroep en nevenfuncties  presentie  geboorte‐ V  RvC‐ datum  commissie  V  Voorzitter  ‐ Voorzitter Regiekamer ‘Naar een rijke Waddenzee’  4/4  Drs. J.A.J.  remuneratie‐ ‐ Voorzitter Kunststation C  + thema‐  Stam (Joan)  commissie  ‐ Voorzitter Kunstraad (tot 1‐10‐2010)   dag en   08‐03‐1945  ‐ Voorzitter RvT De Hoven (vanaf 1‐10‐2010)  excursie    ‐ Vicevoorzitter Raad van Toezicht van SLS Wonen te   4/4  D. Hoogstra  M  Vicevoorzitter  auditcommissie     Leiden (lid auditcie en remuneratiecie)  + thema‐  (Douwe)  ‐ Lid voordrachtscommissie VTW  dag en   27‐03‐1945  ‐ Voorzitter VVE Residentie Zuiderzee  excursie    Beroep:  Prof. dr. H. J.  M  Lid  4/4  auditcommissie  ‐ Bijzonder hoogleraar overheidsmanagement,   + thema‐  ter Bogt    Rijksuniversiteit Groningen (RUG)  dag en   (Henk)  ‐ Universitair hoofddocent Management Accounting,  excursie  20‐02‐1955  T. Slagman‐ Bootsma  (Tryntsje)  07‐03‐1949 

V 

A.  Edelenbosch  (Ali)   05‐1‐1948 

V 

E.I. van  Leeuwen‐ Seelt (Noor)  09‐12‐1944 

V 

  RUG    Beroep: waarnemend burgemeester van     Westerveld (tot 1 november 2010)  ‐ Lid Regionaal College (politie)  ‐ Lid bestuur Veiligheidsregio Drenthe  ‐ Lid Commissie Veiligheid van de VNG  ‐ Vicevoorzitter Recreatieschap Drenthe  ‐ Voorzitter Netwerk Veilig Drenthe  ‐ Voorzitter Commissie Korpsbeleidsplan Politie      Drenthe  ‐ Lid regiegroep aanpak huiselijk geweld  ‐ Lid Arrondissementaal Justitieel Beraad  ‐ Bestuurslid Vereniging van Drentse gemeenten  ‐ Lid raad van toezicht Bureau Jeugdzorg Drenthe  Lid op voor‐ ‐ Voorzitter raad van toezicht Drents Landschap  dracht van de  ‐ Voorzitter van Advies HDL  huurders‐ ‐ Voorzitter Technische Commissie Bodem/VROM  organisaties  ‐ Bestuurslid De 12Landschappen    ‐ Bestuurslid vereniging IVN/Amsterdam (Instituut   commissie    voor Natuureducatie)  maatschappelijk  ‐ Lid raad van toezicht Stichting IVN/Amsterdam  rendement en  ‐ Bestuurslid Je Maintiendrai Fonds (subsidieert    projecten in Groningen/Drenthe/Friesland)  stakeholders‐ ‐ Bestuurslid Dorpsbelangen Gasselternijveensche   management    mond  Lid op voor‐ Beroep: dga NL consulting bv  dracht   ‐ Voorzitter raad van toezicht Biblionet Groningen  van de onderne‐ ‐ Lid raad van toezicht Interzorg Drenthe  mingsraden  ‐ Lid raad van toezicht ROC Noorderpoort     ‐ Voorzitter bestuur NL kenniscoöperatie u.a.  remuneratie‐  ‐ Secretaris bestuur MBO‐stichting ‘Assen voor   commissie    Assen’  Lid op voor‐ dracht van de  huurders‐ organisaties    commissie  maatschappelijk  rendement en  stakeholders‐ management 

4/4  + thema‐  dag en   excursie 

4/4  + thema‐  dag en   excursie 

4/4  + thema‐  dag en   excursie 

85

‐ Lid raad van toezicht Tjongerschans ziekenhuis    Heerenveen  ‐ Penningmeester bestuur stichting Thomassen a     Thuessink  ‐ Secretaris stichting kinderoncologie Groningen  Beroep: organisatieadviseur via Marton B.V.  ‐ Voorzitter raad van toezicht CVO Zuidwest      Friesland  ‐ Vicevoorzitter raad van toezicht Besturenraad  ‐ Vicevoorzitter bestuur pensioenfonds predikanten     PKN  ‐ Lid ledenraad Rabobank Zuidwest Friesland 

M  Lid  mr. A.C.  auditcommissie  Wallast (Ton)  10‐08‐1949 

4/4  + thema‐  dag en   excursie 

  Rooster van aftrede  Op 8 november heeft de RvC besloten mevrouw A. Edelenbosch en de heer T. Wallast per 1 januari  2011 te herbenoemen voor een periode van 3 jaar. Voorafgaand aan dit besluit heeft de voorzitter  van RvC beide leden apart gesproken. Mevrouw Edelenbosch is lid van de RvC op voordracht van de  gezamenlijke huurdersorganisaties en is door de huurdersorganisaties voorgedragen voor herbe‐ noeming. Andere argumenten voor de herbenoeming van beide leden zijn: de kwaliteit van het func‐ tioneren en het feit dat hun deskundigheden passen bij de profielschets en aanvullend zijn op de  capaciteiten van de overige leden van de raad van commissarissen.    Tabel 18 Rooster van aftreden raad van commissarissen Lefier    Naam leden raad van   Benoemd   Herbenoembaar  Uiterste datum   commissarissen   per   op  van aftreden   Mevrouw drs. J.A.J. Stam  De heer D. Hoogstra  Prof. dr. H. J. ter Bogt   Mevrouw T. Slagman‐Bootsma  Mevrouw A. Edelenbosch  Mevrouw E.I. van Leeuwen‐Seelt  Mr. A.C. Wallast 

22‐2‐2005   bij In  01‐09‐2006   bij Wooncom  01‐01‐2002   bij Volksbelang  01‐01‐2009   bij Lefier  07‐03‐2008   bij Wooncom  01‐01‐2009   bij Lefier  01‐01‐2009  bij Lefier 

Niet*  01‐01‐2012 

01‐01‐2012   (01‐01‐2014*)  01‐09‐2015 

Niet 

01‐01‐2012 

01‐01‐2013  01‐01‐2016  01‐01‐2011  01‐01‐2014  01‐01‐2013  01‐01‐2016  01‐01‐2011  01‐01‐2014  01‐01‐2017 

01‐01‐2018  01‐01‐2017  01‐01‐2018  01‐01‐2018 

* stopt op eigen verzoek na één termijn 

  7.6.3 Werkwijze en activiteiten raad van commissarissen   De raad van commissarissen heeft bij het uitoefenen van haar toezichtstaken in 2010 de volgende  documenten als toetsingskader gebruikt:  - het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH);  - de Aedescode en Governancecode voor woningcorporaties;  - het Twintigpuntenplan van Lefier;  - de Lefierbrief 2011;  - het risicomanagementsysteem;  - het jaarplan en de geconsolideerde begroting Lefier 2010.    86

Informatie inwinnen  Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen, heeft de RvC zich regelmatig mondeling dan  wel schriftelijk door het bestuur laten informeren over relevante ontwikkelingen en behaalde resul‐ taten in relatie tot de beoogde doelen. De raad van commissarissen heeft in het boekjaar 2010 de  volgende activiteiten ondernomen om te horen wat er speelt binnen het werkveld van Lefier:  - Tijdens vergaderingen heeft de RvC zich door de raad van bestuur op de hoogte laten stellen  over de gang van zaken in de woonbedrijven.  - Op 15 november 2010 heeft een overleg plaatsgevonden tussen twee leden van de RvC en alle  OR‐voorzitters binnen Lefier.  - Een deel van de RvC heeft op 15 december 2010 overleg gevoerd met vertegenwoordigers van  de huurdersorganisaties.  - Diverse leden van de RvC hebben externe bijeenkomsten over het werkveld bijgewoond, onder  meer van Aedes, VTW en collega‐corporaties.  - Er hebben meerdere overleggen plaatsgevonden over de voortgang tussen de voorzitter en de  vice‐voorzitter van de RvC en de RvB‐voorzitter en de secretaris van de RvB.     Vergaderingen RvC  In het verslagjaar heeft de voltallige RvC vier raadsvergaderingen gehouden, waarbij de middagen  gebruikt zijn voor themabijeenkomsten. De data van de vergaderingen zijn:  - 5 maart; de middag stond in het teken van de zelfevaluatie van de RvC.  - 21 mei: bij deze raadsvergadering is de accountant aangeschoven om de jaarrekening en het  jaarverslag te bespreken. In de middag hebben de RvC en RvB samen een workshop ‘risicomana‐ gement Lefier’ gevolgd.  - 10 september; de middag hebben de RvC en RvB gewijd aan het uitdiepen van de visie.  - 19 november; in de middag heeft de RvC, samen met de RvC van Domesta, een bezoek gebracht  aan Emmen Revisited.    Extra themabijeenkomst en excursie  - De voltallige RvC heeft op 22 april een themabijeenkomst belegd over de invoering van de  beleidswaarde binnen Lefier en de ontwikkelingen in de woningmarkt (crisis en waardeontwik‐ keling).   - Op 24 september 2010 zijn alle leden van de RvC en RvB samen op excursie geweest. Zij hebben  een bezoek gebracht aan de directie en de RvC van Volkshuisvesting Arnhem. De bijeenkomst  vond plaats in het Bruishuis in Malburgen. Er is gesproken over de ervaringen van Lefier  StadGroningen en Volkshuisvesting Arnhem met de projecten rond Pluk Ideas (waaronder Diver‐ siteit en Opgroeien in de wijk Malburgen).    Scholingen raad van commissarissen  Diverse leden van de RvC hebben in 2010 scholingen, trainingen en workshops gevolgd, waaronder:  - Een regiobijeenkomst van het Centraal Fonds Volkshuisvesting voor raden van commissarissen  van corporaties.  - Werkbezoek van het Aedes Kennisnetwerk Drenthe‐Groningen aan Woonservice Drenthe.  - Nationaal symposium woningcorporaties van het Studiecentrum voor Bedrijf & Overheid.  - Workshop voor commissarissen van grote woningcorporaties van VTW (Vereniging van Toezicht‐ houders in Woningcorporaties).  - Bijeenkomst ‘Toezicht Corporaties en bedrijfsleven; kruisbestuiving’ van VTW.  - Workshop ‘De dilemma’s van de huurderscommissaris’ van de Woonbond.  - Workshop ‘Stakeholdersdialoog en visitatie’ van VTW.             87

7.6.4 Besluiten raad van commissarissen  In tabel 19 is weergegeven over welke onderwerpen de raad van commissarissen in het boekjaar  2010 heeft gesproken en welke besluiten zijn genomen.   Tabel 19 Overzicht onderwerpen en besluiten raad van commissarissen in het boekjaar 2010    Besproken onderwerpen/besluiten raad van commissarissen boekjaar 2010  Afhandeling  Treasuryjaarplan 2010  Goedkeuring  De positionering van de auditor en het auditplan  Goedkeuring  Plan ‘Start risicomanagement Lefier 2010’  Goedkeuring  Lefierbrief 2011  Goedkeuring  Jaarverslag en jaarrekening Lefier, inclusief verbindingen 2009  Goedkeuring  ‘Op weg naar een nieuwe werkelijkheid’ Jaarplan 2011 en Meerjarenbegro‐ Goedkeuring  ting 2011‐2020, met inbegrip van het treasuryjaarplan en investeringsstatuut  Herbenoeming mevrouw A. Edelenbosch en de heer T. Wallast tot leden van  Besluit  de raad van commissarissen (zie paragraaf Rooster van aftreden, pagina 86)  Stand van zaken en bespreekpunten ‘Integer handelen’  Bespreking  Geconsolideerde eerste, tweede en derde kwartaalrapportage  Bespreking  Boardletter Lefier 2009  Bespreking  RvC‐commissie maatschappelijk rendement en stakeholdersmanagement  Bespreking  Gevoeligheidsanalyse  Bespreking  Aandachtspunten interim‐controle Deloitte  Bespreking    7.6.5 Zelfevaluatie raad van commissarissen  

  Leidraad evaluatie  Volgens het reglement raad van commissarissen behoort de raad elk jaar het eigen functioneren te  beoordelen. De RvC evalueert het eigen functioneren aan de hand van:  - de Governancecode Woningbouwcorporaties;  - het reglement voor de RvC van Lefier;  - de eigen opvattingen van de RvC over goed werkgeverschap, goed financieel toezicht en de  maatschappelijke functie van Lefier;  - het functioneren van de RvC zelf en de deskundigheidsontwikkeling van de commissarissen als  individu en als team.    Methode evaluatie  De methode die de RvC van Lefier bij de (zelf)evaluatie gebruikt, gaat uit van de drie rollen die een  raad dient te vervullen: toezichthouder, adviseur en werkgever. De kwaliteit van een RvC wordt  beoordeeld op basis van twee fundamenten:  1  De deskundigheid van de RvC, zowel collectief als per individu.  2  De kwaliteit van het functioneren van de RvC, zowel collectief als individueel.  De RvC‐voorzitter van Lefier is degene die met de individuele leden hun functioneren en deskundig‐ heidsontwikkeling bespreekt. Daarnaast bespreekt de RvC als collectief het collectieve functioneren,  waarbij ook het functioneren van de voorzitter aan de orde is. Bij Lefier is afgesproken dat de remu‐ neratiecommissie zorg draagt voor de uitvoering van de afgesproken evaluatiemethode. Verant‐ woording hierover vindt plaats in het jaarverslag.   

88

Vragenlijst en rondetafelgesprek  Op 5 maart 2010 is het eigen functioneren van de RvC besproken, evenals het functioneren van de  individuele leden. In de besloten vergadering buiten aanwezigheid van het bestuur heeft de raad  haar eigen inrichting en functioneren als collectief beoordeeld, evenals de bijdrage van de afzonder‐ lijke leden. Voorafgaand aan deze bespreking hebben alle leden van de RvC een vragenlijst ontvan‐ gen met daarbij onder meer een deskundigheidsmatrix ter invulling. Tevens is gevraagd om een  overzicht op te geven van de nevenfuncties. Ook de voorzitter en leden van de raad van bestuur van  Lefier zijn gevraagd de vragenlijst individueel in te vullen om zo input te krijgen van degenen die zicht  hebben op het functioneren van de RvC en de effecten daarvan. Op basis van de uitkomsten van de  vragenlijsten is een gespreksagenda voor een rondetafelgesprek opgesteld, waarmee de zelfevalua‐ tie heeft plaatsgevonden. Besproken zijn de deskundigheidsmatrix, de relevante nevenfuncties (zie  tabel 17 Samenstelling raad van commissarissen), het functioneren van de raad van bestuur en de  bestuursstructuur, de relatie met belanghebbenden en integriteit.    Aandachts‐ en verbeterpunten  In de zelfevaluatie van de RvC zijn het functioneren van de raad en de onderlinge samenwerking  positief beoordeeld. Daarnaast zijn uit de zelfevaluatie de volgende aandachts‐ en verbeterpunten  naar voren gekomen:   - Adviesfunctie van de RvC richting de RvB kan beter uit de verf komen.  - De deskundigheidsmatrix liet zien dat de RvC hoog scoort op financiële deskundigheid en mager‐ der scoort op kennis van de vastgoedmarkt. Om deze kennis te versterken, is onder meer op 22  april 2010 een themabijeenkomst georganiseerd.  - Het evalueren van het bij de fusie gekozen bestuursmodel moet apart aandacht krijgen.  - Het idee is ontstaan om een commissie ‘Maatschappelijk rendement en stakeholdersmanage‐ ment’ in te richten, waar de leden van de RvC, die op voordracht van huurdersorganisaties zijn  binnengekomen, plaats innemen. De eerste verkennende gesprekken over de doelstelling van  deze commissie hebben in 2010 plaatsgevonden. In 2011 zal deze commissie invulling geven aan  haar taken.    7.6.6 Onafhankelijkheid en integriteit raad van commissarissen  De leden van de raad van commissarissen zijn onafhankelijk en opereren zonder last of ruggespraak.  Zij hebben op geen enkele wijze belangen in de Stichting Lefier. De raad van commissarissen bewaakt  het principe van onafhankelijkheid volgens de criteria in de Governancecode Woningcorporaties,  bepaling III2.2. De toezichthouders hebben deze criteria onderling besproken en mondeling gecon‐ troleerd, zowel bij de RvC‐leden als de bestuurders. Hieruit is gebleken dat er geen sprake is van  (transacties met) tegenstrijdige belangen waarbij toezichthouders of bestuurders betrokken zijn  (geweest).  - RvC‐lid mevrouw Slagman‐Bootsma was tot 1 november 2010 waarnemend burgemeester in de  gemeente Westerveld. Hier zit een tegenstrijdigheid tussen de statuten van Lefier en de BBSH‐  bepaling (Besluit Beheer Sociale Huursector) in artikel 7. Dit artikel geeft aan dat zitting hebben  in het orgaan RvC onverenigbaar is met het lidmaatschap van het college van B&W waar de  stichting feitelijk werkzaam is. De gemeente Westerveld wordt namelijk in artikel 2 genoemd bij  de gemeenten waar Stichting Lefier activiteiten kan ontplooien. Feitelijk is Lefier in 2010 niet  werkzaam geweest in gemeente Westerveld, want de wooncorporatie heeft hier geen bezit en  geen activiteiten uitgevoerd.     Vermeende misstanden   Lefier heeft een centraal ‘meldpunt misstanden’, maar daar heeft in 2010 niemand gebruik van  gemaakt. Wel heeft Lefier in de tweede helft van 2010 bericht gekregen van het Meldpunt Integriteit  Woningcorporaties dat hier twee anonieme brieven zijn ingeleverd over vermeende  integriteitschendingen bij woonbedrijf ZuidoostDrenthe.  

89

Deze meldingen zijn door de voorzitter van de RvB op 20 oktober 2010 doorgegeven aan de  voorzitter en vicevoorzitter van de RvC. Na de verkenning heeft de raad van bestuur bij twee  onderwerpen een specifieker onderzoek ingesteld, te weten het aanbestedingsbeleid en het  materiaalbeheer. Niet omdat er voor Lefier aanknopingspunten zijn dat het om misstanden gaat,  maar om uit te sluiten dat het aanbesteden en materiaalbeheer niet integer verloopt. De  maatregelen zijn met het personeel gecommuniceerd. Ook is het anoniem meldpunt geïnformeerd  over de tussenstand. In april 2011 heeft Lefier van de VROM‐Inspectie Ministerie van Infrastructuur  en Milieu in 2010 een reactie gekregen dat Lefier voortvarend uitvoering heeft gegeven aan het  intern uit te voeren onderzoek en aan het resultaat daarvan maatregelen heeft verbonden om  mogelijke integriteitschendingen tegen te gaan. Hiermee beschouwen zij de meldingen bij het  Meldpunt Integriteit Woningcorporaties als afgedaan.    7.6.7 Beoordeling en bezoldiging raad van bestuur  De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor een goed bestuur van Lefier. Daaronder valt  ook de jaarlijkse evaluatie en beoordeling van het functioneren van de raad van bestuur en, indien  nodig, de benoeming, schorsing en het ontslag van de leden van de raad van bestuur. De remunera‐ tiecommissie speelt hier een belangrijke rol in. In maart 2010 zijn de leden van de RvB beoordeeld  door de RvC over het jaar 2009 (hierbij zijn ook medewerkers bevraagd). In november 2010 heeft de  RvC de bestuurders beoordeeld over 2010. In maart en november hebben zowel individuele gesprek‐ ken met de RvC plaatsgevonden als een groepsgesprek met alle leden van de RvB.   Bij de beoordeling over 2010 hebben bestuursleden input van diverse stakeholders gevraagd. Elke  bestuurder heeft een gesprek georganiseerd met stakeholders uit de sector, één vanuit de overheid  en één uit een maatschappelijke organisatie. Bij elk gesprek zijn steeds twee bestuurders aanwezig  geweest; de te beoordelen bestuurder met een collega‐bestuurder. De collega‐bestuurder heeft het  gesprek gevoerd en de te beoordelen bestuurder is als toehoorder aanwezig geweest.  Bij deze gesprekken zijn aan de stakeholders onder andere de volgende vragen gesteld:  - Wat in het gedrag van de bestuurder vind je effectief?  - Wat in het gedrag van de bestuurder vind je contraproductief?  Zowel over 2009 als over 2010 zijn de bestuurders positief beoordeeld. Van de beoordelingen zijn  uitgebreide verslagen opgesteld die in een besloten vergadering op hoofdlijnen met de RvC zijn  gedeeld.   Bij de beoordeling over 2010 zijn aanvullende afspraken gemaakt over de prestatieafspraken die de  bestuurders aan het begin van het jaar aanleveren. Ook is er een verantwoordelijkheidsverdeling  opgesteld waarin staat welke bestuurder voor welk onderdeel verantwoordelijk is.    Vaststelling bezoldiging  In 2009 heeft de raad van commissarissen het bezoldigingsbeleid en de arbeidsvoorwaarden voor de  raad van bestuur vastgesteld. Hierbij is onder andere het volgende bepaald:  - de contracten met bestuursleden worden gesloten voor vier jaar;  - de bestuursbeloning is geregeld volgens de Adviesregel van de commissie Izeboud;  - de overige arbeidsvoorwaarden zijn gebaseerd op de cao Woondiensten.   Dit beleid is volledig nageleefd. Per 1 juli 2010 is de Sectorbrede Beloningscode Bestuurders Woning‐ corporaties ingegaan. Op dat moment heeft de RvC aangegeven dat dit de code is die voor Lefier  geldend is. Dus deze code komt in plaats van de Adviesregel van de commissie Izeboud.   De volledige Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (WOPT)‐ opgave is opgenomen in de jaarrekening. De totale beloning voor Lefier bedraagt € 779.696.  Daarnaast hebben de bestuurders de beschikking over een leaseauto. De bestuurders ontvingen  geen aanvullende variabele beloningen of bonussen, ook zijn geen betalingen op termijn of afvloei‐ ingsregelingen getroffen.   

90

7.6.8 Honorering raad van commissarissen  De honorering van de raad van commissarissen is gekoppeld aan de zwaarte van de functie van de  afzonderlijke leden van de RvC, rekening houdend met maatschappelijke waarden en normen.   De leden ontvangen jaarlijks een vergoeding van bruto € 9.000, de vicevoorzitter ontvangt bruto   € 12.500 en de voorzitter ontvangt jaarlijks bruto € 13.500. Daarnaast zijn er € 16.637,69 aan overige  kosten voor de leden van de RvC gemaakt.     Namens de raad van commissarissen Lefier,  mevrouw drs. J.A.J. Stam, voorzitter 

91

8   LEFIER EN DE FINANCIËN    8.1 Financieel beleid en financiële kaders  Het financiële beleidsplan (FBP) bevat de financiële kaders waarbinnen Lefier en de bedrijven binnen  Lefier de begroting en een financiële meerjarenprognose maken. Dit beleidsplan is onderdeel van de  Lefierbrief (de jaarlijkse kaderbrief voor de organisatie). Het FBP gaat uit van drie financiële kaders:   - Lefier presteert maximaal met zijn vermogen.  - Lefier stuurt op (meerjarige) kasstromen en is liquide.  - Lefier is solvabel.    8.1.1 Lefier presteert maximaal met zijn vermogen  Dit financiële kader is gericht op twee doelstellingen: een doelmatige (efficiënte) bedrijfsvoering en  het daadwerkelijk inzetten van het vermogen voor de maatschappelijke onderneming.  De doelstelling ‘doelmatige (efficiënte) bedrijfsvoering’ is als volgt geoperationaliseerd:  - De nettobedrijfskosten mogen in de meerjarenbegroting niet meer dan inflatoir stijgen. Met  ingang van 2011 kunnen geen fusiegerelateerde kosten meer worden gemaakt.  - De totale exploitatielasten van het vastgoed stijgen niet meer dan inflatoir.   Tabel 20 toont de ontwikkeling van de exploitatie in procenten van de huuropbrengsten. Hieruit  blijkt dat wij voldoen aan onze doelstellingen. Deze tabel is overgenomen uit de Lefier meerjarenbe‐ groting 2011‐2020.     Tabel 20 Ontwikkeling exploitatie in % van de huuropbrengsten van Lefier    Ontw ik keling e xploita tie in % v an de huuropbre ngs ten     9 5%   8 5% 7 5%   6 5%   5 5%   4 5% 3 5%   2 5%   1 5% 5%   2 01 1 2 01 2 2 01 3 20 1 4 20 1 5   21 ,1 % 21 ,7 % 22 ,2 % 2 2,8 % 2 3,7 % Fin an cie rin g sko sten Ui tg av  e n le ef ba ar he id 6 ,6% 6 ,4% 6 ,2% 6,0 % 5,9 % Be la stin ge n e n v erz e keri ng en 6 ,7% 6 ,7% 6 ,7% 6,7 % 6,8 %   32 ,4 % 30 ,5 % 29 ,6 % 2 8,7 % 2 9,7 % On de rh ou ds las ten   16 ,4 % 16 ,8 % 16 ,9 % 1 6,5 % 1 6,2 %   Ne tto-b e dri jfs kos ten   8.1.2 Lefier stuurt op (meerjarige) kasstromen en is liquide  De onderneming heeft voldoende liquide middelen om zijn plannen uit te kunnen voeren. Dit bete‐ kent in de praktijk voor de operationele kasstromen dat ten minste aan de eisen van het  Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) voor borgbaarheid wordt voldaan. Daarnaast is er via  het portfoliomanagement een bij het vermogen van Lefier passende balans in de investerings‐ en  desinvesteringskasstromen. Deze doelstelling is vertaald in de norm dat de operationele kasstromen  in de periode 2011‐2020 zodanig zijn dat fictief minimaal 2% van de leningenportefeuille kan worden  afgelost. Voor de periode 2016‐2020 wordt deze eis ook getoetst. In grafiek 1 is de operationele kas‐ stroom in de begroting (‘basisvariant’) afgezet tegen de 2% ‐norm van het WSW. Lefier voldoet aan  de eis. Grafiek 1  is overgenomen uit de meerjarenbegroting 2011‐2020.     

  92

  Grafiek 1 Ontwikkeling operationele kasstromen 2011‐2020  Ontwikkeling operationele kasstromen 2011-2020 3,5%

Norm2,0% Basisvariant

3,0%

2,5%

2,0%

1,5%

1,0% 2011

2 012

2013

2014

2015

20 16

2017

2018

2019

202 0

                       

8.1.3 Lefier is solvabel  De solvabiliteit is een maat voor de financiële weerbaarheid op langere termijn. Lefier is solvabel  wanneer Lefier, naar zijn eigen normen, voldoende eigen vermogen bezit om zijn plannen de eerst‐ komende 10 jaar (en vervolgens tot in lengte van jaren) te kunnen uitvoeren.   Wij drukken de solvabiliteit uit in het percentage eigen vermogen ten opzichte van de waarde van  het vastgoed in exploitatie (WOZ‐waarde). Voor geborgde financiering stelt het WSW een grens  waarbij het vreemd vermogen maximaal 50% van de WOZ‐waarde mag zijn. Wij nemen deze norm  over. Deze eis geldt voor ten minste 10 jaar, waarbij de laatste 5 jaren op basis van een normatief  programma worden bepaald. Lefier voldoet ruimschoots aan de norm.    8.1.4 De financiële toekomst en scenario’s  Lefier heeft een financieel beleid met stevige eisen op het gebied van efficiency, liquiditeit en solva‐ biliteit. In de meerjarenbegroting 2011‐2020 voldoen we aan deze eisen.  Daarbij opereert Lefier in een veranderende maatschappelijke context. Veel veranderingen hebben,  soms grote, financiële gevolgen. Tabel 21 geeft de ontwikkelingen met grote financiële impact weer.    Tabel 21 Maatschappelijke ontwikkelingen met financiële impact    Maatschappelijke ontwikkelingen met financiële impact  Politiek:  Het nieuwe kabinet laat het huurbeleid voor de sociale verhuur vrijwel onaange‐ ‐ vrijwel on‐  past. De huren mogen de komende jaren slechts met inflatie stijgen. Onze kosten  stijgen echter met meer dan inflatie. Hiermee is het verdienmodel van corporaties     gewijzigd      huurbeleid   op lange termijn niet duurzaam. Ook heeft het kabinet een heffing voor corpora‐ ties aangekondigd als bijdrage aan de uitgaven van de huurtoeslag. Deze heffing    ‐ heffing van‐  zou vanaf 2014 moeten ingaan. De jaarlijkse kosten voor Lefier zijn naar verwach‐ ting circa € 5,5 miljoen.     af 2014  Verkoop  Lefier verkoopt al jarenlang vooral aan bewoners per jaar circa 0,8‐1,0 % van zijn  woningenportefeuille,. Door de onzekerheid in de woningmarkt, maar vooral door  bezit staat  de krimp in Noord‐Nederland, lopen deze verkoopmogelijkheden terug. Wij hou‐ onder druk  den rekening met een daling in de verkopen van 25‐50%. Hierdoor missen we kas‐ stromen.  Stijgende  De rente (en daarmee de kosten voor nieuwe leningen) was de afgelopen tijd his‐ torisch laag en stijgt inmiddels weer licht. Bij het in de toekomst aantrekken van  rentelasten  de economie valt een verdere rentestijging te verwachten. Dit leidt tot hogere  operationele kosten.   

93

Scenario’s  Lefier heeft de maatschappelijke (en andere) ontwikkelingen intern uitgewerkt in een aantal scena‐ rio’s. Wij willen ook in de toekomst dezelfde financiële normen blijven hanteren. Bij een toenemende  externe druk op onze financiën, betekent dit dat Lefier zelf maatregelen moet treffen om aan de  normen te kunnen blijven voldoen. In de nieuwe meerjarenbegroting wordt daartoe een aanscher‐ ping opgenomen van het exploitatieresultaat. Ook moeten wij in ons meerjarige investeringspro‐ gramma optimaal de kwaliteit in planningstechnische zin en qua inhoud incalculeren.  

  8.2 Planning & Control   Het financiële beleidsplan van Lefier is een van de producten uit de planning‐ en controlcyclus. De  planning‐ en controlcyclus begint bij de Lefierbrief en het financiële beleidsplan en verloopt jaarlijks  via de begroting, de kwartaalrapportages en het jaarverslag. In onze plannen en verantwoordingsdocumenten maken wij zoveel mogelijk en expliciet het verband  duidelijk tussen de inkomsten en uitgaven in euro’s en onze maatschappelijke prestaties. Lefier wil  continu ‘in control’ zijn en maakt als concern bij de beheersing van zijn bedrijfsprocessen gebruik van  een planning‐ en controlcyclus. De bedrijfsonderdelen van Lefier maken een begroting en rapporte‐ ren per kwartaal aan het bestuur. Het bestuur rapporteert op basis van een geconsolideerde begro‐ ting en rapportage aan de raad van commissarissen.  Prestatieafspraken   Lefier heeft aan de hand van zijn visie en strategische thema’s prestatieafspraken geformuleerd.  Sommige prestatieafspraken hebben betrekking op meerdere thema’s. Deze prestatieafspraken zijn  gerangschikt onder het thema dat de primaire doelstelling ervan het meest benadert. Het financiële  beleid is met name verweven met het strategische thema ‘Verdienen waar het kan, investeren waar  het moet’.    

8.3 Risicomanagement    8.3.1 Visie   Lefier wil als organisatie ‘in control’ zijn, zowel organisatorisch als financieel. Wij willen dat het resul‐ taat conform de verwachting is. Beheersing van bedrijfsprocessen en financiële risico’s vereist een  stevig fundament. Wij richten ons risicomanagement in als systeem en proces en gebruiken het om  eenvoudig en transparant zicht te hebben en te houden op onze organisatiedoelen en risico’s.     8.3.2. Doelen risicomanagement De Governancecode Woningcorporaties schrijft de corporaties een intern risicobeheersing‐ en con‐ trolesysteem voor. Het transparant in kaart brengen van risico’s en deze systematisch monitoren, is  een belangrijk onderdeel van good governance. Het is tevens de basis voor een risicomanagement‐ systeem (RMS). In 2010 is Lefier gestart met de concrete vormgeving van een risicomanagementsys‐ teem. Vervolgens heeft de raad van commissarissen de architectuur van het RMS goedgekeurd. Deze  architectuur bestaat uit vier velden waarop de risico’s ingedeeld worden. Deze velden zullen tevens  de basis zijn voor structuur en rapportages.  Figuur 1 geeft een beeld van de architectuur van het LefierRMS. In de laatste kolom is aangegeven  wie de verantwoordelijkheid heeft voor de velden.   

94

Figuur 1 Risicomanagementsysteem Lefier                                           Business Control Framework  Lefier heeft het GRC‐softwaresysteem van BWise aangeschaft. Dit is een pakket ter ondersteuning  van Governance, Risicomanagement en Compliance van organisaties.   Lefier gebruikt BWise om zijn risico’s en beheersmaatregelen vast te leggen, gekoppeld aan de pro‐ cessen in de organisatie. Ook de Key Controls worden vastgelegd in het systeem, waardoor er een  geheel van processen, risico’s en beheersmaatregelen ontstaat: het zogeheten Business Control  Framework. Om uniforme vastlegging te creëren vanuit de gefuseerde corporaties is een nieuwe  processtructuur en risicomatrix vastgesteld.     Controle en transparantie  Met de Lefierbrede, integrale methodiek Business Control Framework kunnen we met een redelijke  mate van zekerheid vaststellen of we onze organisatiedoelstellingen bereiken. Daarnaast kunnen we  op een eenvoudige en transparante manier zicht houden op onze risico’s en gestructureerd werken  aan de uiteindelijke doelstelling van het RMS: een ‘in control’‐verklaring voor Lefier.     8.3.3  Risicoprofiel en genomen maatregelen  In het kader van verantwoorden en beheersen vindt elk kwartaal rapportage van risico’s plaats:  - per (woon)bedrijf een rapportage rond de belangrijkste risico’s;  - op corporate niveau een rapportage met behulp van een risicoparagraaf en een risicokaart per  risicogroep, waarmee de beheersing van de risico’s op dat moment wordt ingeschat.                       95

Figuur 2 De actuele risicokaart van de raad van bestuur van Lefier   

Maatregelen op belangrijkste risico’s  Lefier heeft diverse maatregelen ingezet ter beheersing van de belangrijkste risico’s. Tabel 22  geeft de maatregelen weer voor de risicogroepen die beoordeeld zijn als gedeeltelijk beheerst.     

96

Tabel 22 Overzicht van maatregelen op risico’s die gedeeltelijk beheerst worden     Overzicht van maatregelen op risico's die gedeeltelijk beheerst worden Risicogroep  Bevindingen  A. Visie & strategische opgaven A 02 Portfoliobeleid  Onvoldoende kwaliteit portfoliobeleid wat kan leiden tot mismatch vraag en aanbod op langere termijn

Getroffen maatregelen en ingezette acties  Elk woonbedrijf heeft de aandacht voor het meerjarenkader  vergroot. Dit zorgt voor een betere volgende  meerjarenbegroting. Gezien de opgave van Lefier is  blijvende aandacht gewenst.

B. Administratieve Organisatie/Interne Controle & Governance/Compliance Onvoldoende ‘ingesleten’processen, veel  Er wordt gewerkt aan een Tax Control Framework waarmee  B 13 Fiscaliteiten  nieuwe zaken rond BTW en VpB, de  duidelijke kaders ontstaan rond de fiscale processen en  verantwoordelijkheden zijn niet duidelijk  verantwoordelijkheden. belegd. B.08 Inkoop  Realiseerbare inkoopvoordelen worden niet  Opdracht tot inventarisatiemogelijkheden is verstrekt aan  behaald. Geen beleid op Lefierniveau. externe. Deze rapporteert begin 2011. B 10 Vastgoedbeheer  Onvoldoende vastgoedsturing op  Awareness vergroot door rapport afstudeerder G. de Kam.  complexniveau (property ‐ en asset  RvB en F&C werken actief samen aan sturen op rendement. management)  B 15  Onvoldoende en niet eenduidige  Ontwikkelbedrijf (OWB) heeft project gestart leidend tot  Projectontwikkeling  projectbeheersing procesbeschrijvingen en beheersingsmaatregelen. Ook  samenwerking en communicatie tussen woonbedrijven en  OWB is onderwerp van gesprek. Aan de beheersing van de  projecten wordt actief gewerkt, onder meer middels de  implementatie van ondersteunende software (Reasult en 1  projectadministratie) welke 1e kwartaal 2011 is  geïmplementeerd.  C. Externe en Maatschappelijke Ontwikkelingen  C 02 Markt  Als gevolg van een verslechterende markt  realiseert Lefier zijn kasstromen niet (met  name minder verkopen en leegstand in de  nieuwbouw)  D. Bestuurskwaliteit  D 03 Integriteit, fraude  en reputatie 

Er is sprake geweest van niet integer of  frauduleus handelen met het risico dat de  reputatie wordt geschaad.

De verkooppool is aangepast en onderzocht wordt in  hoeverre het opgavebeleid aangepast kan of moet worden  op de gewijzigde marktomstandigheden. 

Er wordt gewerkt aan nieuwe gedragswijzer, er is onderzoek  gedaan naar misstanden, beveiligingsmaatregelen zijn  genomen en er wordt aangesproken op gedrag. 

 

Renterisico en kapitaalmarkt  In de bancaire sector is Basel 3 in voorbereiding. Dit houdt onder meer in dat banken veel meer eigen  vermogen moeten gaan aanhouden per euro uitgeleend geld. Dit geld ook voor de sectorbanken  NWB en BNG. Basel 3 kan voor Lefier leiden tot een substantiële stijging van de kosten van leningen  en is een van de bedreigingen in de toekomstige ontwikkelingen op de kapitaalmarkt. Ook andere  signalen laten mogelijke stijging van de rente zien. Lefier heeft hierop geanticipeerd door ook met  buitenlandse banken contacten op te bouwen. Zo is een derde van het in 2010 aangetrokken bedrag  afkomstig uit het buitenland. Verder volgen we de activiteiten van de grootste corporaties bij het  ontwikkelen van een eigen EMTN‐programma (Euro Medium Term Note‐programma). Het zelf ont‐ wikkelen van zo’n programma of meeliften met collega‐corporaties zijn twee opties voor de toe‐ komst. Het risico op hogere financieringskosten kan wel worden gemitigeerd, maar niet geëlimi‐ neerd.  Implementatie controlraamwerk in BWise  Begin 2010 is de structuur gevormd voor het integrale risicomanagement systeem van Lefier. Daarna  is een begin gemaakt met een uniforme vastlegging van risico’s en beheersingsmaatregelen. Op dit  punt is het ambitieniveau voor 2011 verhoogd. Een werkgroep gaat het RMS operationaliseren, zodat  wij onze risico’s gestructureerd, uniform en centraal kunnen vastleggen en monitoren.  Het is de bedoeling dat in 2011 het controlraamwerk voor de primaire processen ingericht is en de  geformuleerde beheersmaatregelen worden uitgevoerd. 

97

Projecten ‘risicokaart’  In 2010 is in het Ontwikkelbedrijf een project ‘Risicokaart’ ontwikkeld dat ingevuld wordt voor alle  projecten ‘Risicokaart’ binnen Lefier. In het nieuw ingerichte proces wordt de risicokaart onderdeel  van de besluitvormingsdocumenten. De implementatie van deze risicokaart vindt begin 2011 plaats.  Doorrekening macro‐economische risico’s  Lefier maakt voor het doorrekenen van de macro‐economische risico’s gebruik van een Asset Liability  Management‐pakket (Woningcorporatie Asset Liability System). Dit systeem past het instrument van  de scenarioanalyse van Monte Carlo toe. De uitkomst leidt tot een reeks scenario’s met eenzelfde  waarschijnlijkheid en wordt grafisch weegegeven in een wolk. Hiermee kan inzicht worden verkregen  in de mate waarin het voorgenomen beleid past binnen het vastgestelde risicoprofiel. Dit instrument  wordt tevens gebruikt voor het meerjarig doorrekenen van beleidskeuzes, ter ondersteuning van de  totstandkoming van het beleid.  Beheersingstructuur rondom risico’s  Lefier past de principes van het ‘three Lines of defence model’ (zie tabel 23) toe bij inrichting van de  interne beheersing en risicomanagement. Dit model structureert de rollen en verantwoordelijkheden  bij het op orde hebben van de interne beheersing. Binnen het ‘three Lines of defence'‐ model heeft  elke verdedigingslinie zijn eigen verantwoordelijkheid in de beheersing van risico's, die van invloed  zijn op de strategie en de doelstellingen van een organisatie.     Tabel 23 De verdedigingslinies bij Lefier     De verdedigingslinies bij Lefier volgens het ‘three Lines of defence'‐ model  De directeur/bestuurder is samen met het MT van het (woon)bedrijf primair ver‐ 1e verdedigingslinie:   (lijn)management  antwoordelijk voor de resultaten, uitvoering, compliance en de effectiviteit van de  risicobeheersing en beheersmaatregelen.  Het management is verantwoordelijk voor de toetsing van de huidige mate van  beheersing van processen in relatie tot geïdentificeerde risico’s. Belangrijke maat‐ regelen in deze laag zijn: het vierogenprincipe, functiescheiding en maatregelen in  het proces. Rapportering vindt onder meer plaats via de planning‐ en controlcy‐ clus.  Hier komen internal control, compliance (het voldoen aan wet‐ en regelgeving) en  2e verdedigingslinie:  controllers  risicomanagement samen. Deze linie heeft als primaire taak toetsing van de eerste  linie. De tweede lijn verzorgt adequate informatie over de kwaliteit van de interne  beheersing (in de managementrapportages) en coördineert en houdt toezicht op  het management en de beheersing van over risico’s en zorgt voor de verslagleg‐ ging.   De interne audit functie zorgt er voor dat een onafhankelijk oordeel wordt gege‐ 3e verdedigingslinie:  interne audit  ven over het ontwerp en de effectiviteit van de internal controls inzake risico's die  van invloed zijn op de corporatieresultaten, inclusief de riskmanagementactivitei‐ ten uitgevoerd door functionarissen in zowel de 1e als de 2e verdedigingslinie.  Deze interne auditor fungeert als ‘extra slot op de deur’.  Het bestuur is eindverantwoordelijk voor het risicomanagement en de interne beheersing  De externe accountantscontrole kan als 4e verdedigingslinie gezien worden 

  8.3.4 Resultaten externe en interne audits    Externe audit  In de Managementletter (rapport aan de raad van commissarissen van de accountant van Lefier)  wordt jaarlijks gerapporteerd omtrent de beoordeling van de interne bedrijfsprocessen in het kader  van de jaarrekeningcontrole.  

98

Deze Managementletter (zogenoemde Boardletter) is besproken op corporate niveau in de raad van  bestuur, de auditcommissie en de raad van commissarissen (in het bijzijn van de accountant van  Lefier). Daarnaast zijn er managementletters per (woon)bedrijf uitgebracht. Deze zijn besproken in  de managementteams in het bijzijn van de accountant.    Resultaten externe audit  De accountant heeft geconstateerd dat Lefier de bevindingen in het voorgaande jaar voor een groot  deel heeft opgepakt. Verder heeft Deloitte Real Estate de waardering van verschillende projecten  beoordeeld en tevens de procedures van het Ontwikkelbedrijf.  Daarnaast vermeldt het rapport dat doorontwikkelen van het strategisch marketingplan in woonbe‐ drijf ZuidoostDrenthe een complicerende factor is voor financiële uitkomsten van de beleidswaarde.  Ook is opgemerkt dat in de woonbedrijven (met uitzondering van Lefier StadGroningen) tussentijds  geen analyse plaatsvindt van eventuele mutaties in de beleidswaardeberekening.   Het risicomanagement zal de komende tijd verder uitgewerkt moeten worden. Bovendien moet er  op worden toegezien dat de beheersingsmaatregelen daadwerkelijk in praktijk worden gebracht.   De bevindingen van de accountant krijgen zonder uitzondering aandacht en worden waar nodig  actief opgepakt.    Interne audits  In 2010 zijn vijf interne audits uitgevoerd, waarvan vier afgerond. Tabel 24 geeft een overzicht van de  bevindingen.    Tabel 24 Resultaten van de interne audits bij Lefier in 2010    Interne audits Lefier in 2010    Audit  Audit project ‘Kop van Oost’ 

Audit proces planmatig onder‐ houd StadGroningen 

  Uitgangspunten  Middels een audit op dit project de  procesgang evalueren en leerpunten  benoemen voor de nieuwe procesin‐ richting.  Reguliere audit op het proces plan‐ matig onderhoud inclusief meerjaren  onderhoudsbegroting. 

Audit proces planmatig onder‐ houd Lefier (exclusief  StadGroningen) 

Reguliere audit op het proces plan‐ matig onderhoud inclusief meerjaren  onderhoudsbegroting. 

Audit Opzet nieuwe processen  Projectontwikkeling Lefier 

Toetsen van de opzet en bestaan van  de nieuwe processen rondom pro‐ jectontwikkeling.  

Audit Verantwoording onder‐ houdskosten in rapportages 

Analyse naar kwaliteit van gerappor‐ teerde informatie omtrent onder‐ houdslasten. 

  Conclusie  De conclusies uit deze audit zijn onderverdeeld in proces‐ matige en projectspecifieke constateringen welke bij de  inrichting van de nieuwe processen zijn meegenomen.   Beheersing van proces is op orde.   Beheersing van het proces is gedeeltelijk op orde. Diverse  aanbevelingen zijn gedaan om de risico’s in het proces  beter te beheersen, met name op het vlak van de meerja‐ renonderhoudsbegroting, kwaliteit van de informatievoor‐ ziening en de afstemming tussen de interne bedrijven.  Binnen het Ontwikkelbedrijf zijn de processen beschreven  en geïmplementeerd. Er is echter nog extra aandacht  gewenst voor verbinding in de processen met andere  (woon)bedrijven en voor bedrijfsoverstijgende procesbe‐ schrijvingen.   Afronding begin 2011. 

  8.4 Beleidswaarde en overige waarderingen van het vastgoed van Lefier  Beoordelingsmethoden vastgoed  Er zijn vier relevante methoden om vastgoed te waarderen.  - Volkshuisvestelijke exploitatiewaarde: de exploitatiewaarde is de contante waarde van de  kasstromen bij doorexploiteren. Hierbij wordt geen rekening gehouden met toekomstig beleid.  Deze waarde hanteert het Centraal Fonds Volkshuisvesting bij de beoordeling van de corpora‐ ties.  - Beleidswaarde: dit is de contante waarde van de kasstromen van het toekomstig beleid, reke‐ ning houdend met de eigen strategie ten opzichte van complexen uit de vastgoedportefeuille.    99

-

Bruto open marktwaarde: de marktwaarde in verhuurde staat.  WOZ‐waarde: dit is de waarde die op basis van de Wet Onroerende Zaken periodiek door de  lokale overheden als grondslag voor de heffing van diverse belastingen wordt bepaald. De WOZ‐ waarde is een maatstaf voor de leegwaarde. 

  Lefier hanteert beleidswaarde  Lefier waardeert zijn vastgoed op basis van de beleidswaarde. Waarderen tegen actuele waarde leidt  naar onze mening tot een goed inzicht in de reële waarde van het vastgoed (en dus ook in de vermo‐ genspositie), en daarmee in de volkshuisvestelijke mogelijkheden van Lefier.  In grafiek 2 (Lefier waarde vastgoed per 31 december 2010) zijn de vier waarderingen van het vast‐ goed naast elkaar gezet. Het verschil tussen de WOZ‐waarde en de bruto open marktwaarde wordt  veroorzaakt door het feit dat de woning momenteel verhuurd is. Het verschil tussen de bruto open  marktwaarde en de beleidswaarde is het bestemde (of beklemde) vermogen, omdat de woningen  tegen ‘sociale’ in plaats van ‘marktconforme’ tarieven verhuurd worden.  Grafiek 2 Lefier waarde vastgoed per 31 december 2010  Lefier waarde vastgoed per 31 december 2010 (x € 1.000.000,-)

3.500

3.000 2.500

2.000

3.459

1.500

2.584

1.000 500

967

1.206

0 V o lk s huis v e s t e lijk e wa a rde

B e le ids wa a rde

B rut o o pe n m a rk t wa a rde

WO Z - wa a rde

Voldaan aan beleidsvereiste  De beleidswaarde ontstaat door een netto contante waardeberekening van de kasstromen uit  inkomsten en uitgaven die het resultaat zijn van het gevoerde (vastgoed)beleid. Wanneer daarnaast  ook nog de gewenste risicobuffer (solvabiliteitseis) wordt vastgesteld, kan ook het vrije eigen vermo‐ gen worden berekend. Dit is het vermogen dat de corporatie heeft, maar dat nog niet is ingezet.  Uiteraard kan dit bedrag ook negatief zijn. Voorwaarde voor het kunnen berekenen van een  beleidswaarde is, dat er daadwerkelijk beleid is voor de individuele vastgoedcomplexen en dat de bij  het beleid horende kasstromen kunnen worden berekend. Het bestuur van Lefier heeft vastgesteld  dat aan het beleidsvereiste wordt voldaan. Wij realiseren ons terdege dat voor het werkelijk goed  (cyclisch) werken met de beleidswaarde ook in 2011 nog verdere stappen moeten worden gezet.    Toelichting tabel 25 ‘Beleidswaarde per 31 december 2010’  De kasstromen horende bij het beleid, zijn per complex in beeld gebracht. Om de berekeningen te  kunnen maken is gebruikgemaakt van ‘asset & liability’‐software (WALS).   Hiermee zijn we in staat om goed en uniform te rekenen ten aanzien van ons vastgoed. WALS is  daardoor ook een belangrijk risicobeheersinginstrument. Ingerekend zijn de kasstromen behorende  bij het beleid van Lefier en de hiermee verbonden maatregelen (ingrepen, investeringen en  verkoopprogramma) in de eerstkomende 5 jaren. De overige kasstromen zijn berekend voor 25 jaren,  daarna is een restwaarde meegenomen ter hoogte van 10% van de WOZ‐waarde.   100

  Tabel 25 Beleidswaarde per 31 december 2010’ Hoogezand Stadskanaal

Beleidswaarde per 31 december 2010 (x € 1.000,-) I. Aantal verhuureenheden (gewogen) II. Beleidswaarde Contante waarde huren Contante waarde huurderving Saldo Contante waarde bijdragen Contante waarde inkomsten uit verkoop Contante waarde inkomsten uit sloop Contante waarde overige inkomsten Contante waarde nettobedrijfskosten Contante waarde erfpacht Contante waarde onderhoudsuitgaven Contante waarde belastingen en verzekeringen Contante waarde verbeteruitgaven Contante waarde sociale activiteiten leefbaarheid Contante waarde fysieke activiteiten leefbaarheid Contante waarde sectorspecifieke heffing Contante waarde overige exploitatie-uitgaven Contante waarde kasstromen In procenten Restwaarde Totale beleidswaarde In procenten

StadGroningen

ZuidoostDrenthe

Lefier

11.746

29.610

3.521

4.306

10.037

260.524 -1.702 258.822

347.783 -1.530 346.252

767.908 -14.473 753.434

0 7.819 44 0 -49.964 0 -73.586 -14.757 -9.966 -6.608 -14.216 -84 -6.711 90.793 10,1%

10 19.760 0 0 -59.789 0 -98.501 -25.755 -19.036 -36.160 -10.624 -100 -5.139 110.918 12,3%

6.169 116.582 368 804 -142.494 -556 -217.460 -59.433 -32.497 -19.644 -14.825 -206 -4.606 385.635 42,7%

0 48.294 0 0 -154.790 0 -319.339 -62.022 -51.364 -57.851 -8.273 -274 -24.441 315.307 34,9%

6.179 192.455 412 804 -407.037 -556 -708.887 -161.967 -112.862 -120.262 -47.938 -664 -40.898 902.653 100,0%

33.392

41.372

99.191

129.467

303.423

124.185 10,3%

152.290 12,6%

484.827 40,2%

954.346 2.330.561 -8.978 -26.684 945.368 2.303.877

444.774 1.206.076 36,9% 100,0%

  8.5 Treasury  Lefier werkt met een treasurystatuut en een treasuryjaarplan waarin de kaders en de doelstellingen  op het gebied van treasury zijn benoemd. Speerpunten hierin zijn de (gemiddelde) rentelasten, de  duration van de leningenportefeuille en het renterisicobeheer. Lefier is aangesloten bij het  Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW).  Tabel 26 Leningenportefeuille en transacties  Leningenportefeuille (x € 1.000,-) Schuldrestant 1 januari Eindaflossingen Reguliere aflossingen Klim Disagio Storting gecontracteerde leningen Nog aan trekken

werkelijk

begroot

werkelijk

31-12-2010

31-12-2010

31-12-2009

710.936

711.152

636.334

-8.975

-8.718

-22.743

-12.153

-11.455

-12.112 157

0

0

-242

0

0

80.000

5.000

109.300

0

74.806

0

769.566

770.785

710.936

Gemiddeld rentepercentage

4,38

4,66

4,57

Duration

8,92

6,93

7,19

Schuldrestant 31 december

  101

Leningen  De aangetrokken financiering in 2010 heeft bijgedragen aan de verdere verlaging van het gemiddeld  rentepercentage en een verhoging van de duration. Het percentage is gedaald met 19 basispunten  (0,19%) naar een niveau van 4,38%. Het volume van de aangetrokken financiering is nagenoeg gelijk  aan de begroting. In totaal is in 2010 voor € 155 miljoen aan nieuwe leningen aangetrokken. Hiervan  wordt € 75 miljoen in de komende jaren teruggestort. Alle in 2010 aangetrokken leningen zijn WSW‐ geborgd. Het in 2010 door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw afgegeven faciliteringsvolume  bedraagt € 333 miljoen. Lefier heeft op het gebied van derivaten alleen een rentecap afgesloten op 2  roll‐over leningen van in totaal € 25 miljoen met een looptijd tot 2012.    Tabel 27 Recap transacties    Recap transacties

2010

2011

2012

2013

totaal

(x € 1.000,-) Gecontracteerde financiering

80.000

45.000

67.500

0

192.500

0

-20.000

-17.500

0

-37.500

80.000

25.000

50.000

0

155.000

Af: bundeling van leningen Nettogecontracteerd in 2010

Renterisico  Lefier hanteert als grens voor het renterisico de normen van het Waarborgfonds Sociale Woning‐ bouw. Het WSW hanteert de 15%‐grens als richtlijn voor het renterisico. Per jaar mag maximaal 15%  van het saldo uitstaande leningen van het laatste verslagjaar een renteaanpassing krijgen. Daarvoor  telt het bedrag van leningen die een renteconversie kennen, en het saldo van leningen met een bul‐ letaflossing die wordt geherfinancierd in het betreffende jaar.   Daarnaast telt het saldo variabele renteleningen elk jaar mee. De bedoeling van deze richtlijnen is te  grote pieken te voorkomen.  Om de reguliere aflossingen niet buiten beeld te laten vallen, aangezien ze een reëel risico implice‐ ren, wordt in grafiek 3 (Relatief renterisico) het renterisico conform de definitie van het WSW aange‐ vuld met de reguliere aflossingen.  Op grond van het treasurystatuut is de definitie van het relatief renterisico van het WSW leidend.  Deze bepaald in sterke mate de mix van financiering met een korte en lange rentetypische looptijd.  Het relatief renterisico ligt de komende 20 jaar ruim beneden het toegestane maximum van het  WSW. Bij de financieringsstrategie zal Lefier rekening houden met de beschikbare ruimte in enig jaar.    Grafiek 3 Relatief renterisico  Relatief renterisico 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0%

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

2024

2025

2026

2027

2028

2029

WSW-norm

15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0%

WSW-renterisico

4,8% 11,3% 5,3% 11,7% 6,9% 3,5% 4,3% 4,5% 6,7% 10,0% 11,9% 10,3% 2,9% 1,2% 11,0% 7,2% 5,2% 9,4% 6,8%

renterisico + aflossingen 6,3% 12,7% 6,7% 12,9% 8,1% 4,8% 5,6% 5,9% 7,6% 11,1% 12,9% 11,3% 3,8% 2,2% 12,1% 8,5% 6,4% 10,6% 7,9%

102

8.6 Oordeel Centraal Fonds Volkhuisvesting en ministerie van BZK    Beoordelingen  Jaarlijks beoordelen het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) en de minister van Binnenlandse  Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK )de bedrijfsvoering van alle woningcorporaties. Het rapport ‘Corpo‐ ratie in perspectief 2010’ (met de bevindingen over de bedrijfsvoering van Lefier) en de Oordeels‐ brief van de minister zijn beschikbaar via de website van het CFV (www.cfv.nl).  - Het CFV houdt namens het ministerie van BZK financieel toezicht op Lefier. Dit fonds, dat de  financiële gezondheid van alle woningcorporaties bewaakt, voert elk jaar een bedrijfsvergelijking  tussen corporaties uit. Lefier is door CFV ingedeeld in de groep grote herstructureringscorpora‐ ties.  In het jaarlijkse eindrapport ‘Corporatie in perspectief’ laat het CFV zien hoe de volkshuisveste‐ lijke en financiële kengetallen van een corporatie zich verhouden tot die van collega‐corporaties.  Het CFV heeft Lefier in 2010 een positief solvabiliteitsoordeel en continuïteitsoordeel (A1) toe‐ gekend. In vergelijking tot de referentiegroep heeft Lefier een ‘licht’ beter risicoprofiel, een  hogere rentedekkingsgraad over de afgelopen jaren en lagere nettobedrijfskosten per verhuur‐ eenheid.   -   De minister van BZK heeft in de Oordeelsbrief 2010 een positief oordeel uitgesproken over  Lefier.    

8.7 Toelichting financiële resultaat    Tabel 28 Kengetallen    Kengetallen

Interest Coverage Ratio Kasstroomindicator

Werkelijk

Begroot

Werkelijk

2010

2010

2009

1,67

1,48

1,74

3,21

2,31

3,78

Loan to Value - grondslag woz-waarde

22,3%

22,3%

20,7%

Loan to Value - grondslag beleidswaarde

63,9%

74,2%

69,6%

               

Interest Coverage Ratio  De Interest Coverage Ratio (ICR) wordt berekend door de winst‐ en verliesrekening te zuiveren van  waarderingsvraagstukken, zichtbare non‐cash en niet‐exploitatiegerelateerde items, zoals    afschrijvingen, verkopen en dergelijke.     De totale rentelast wordt uitgedrukt in de verhouding tot het exploitatie saldo; dit bepaald de ICR.  Indien de ICR kleiner is dan 1, genereert de corporatie onvoldoende kasstroom uit de exploitatie om  de rentelast te betalen.     Kasstroomindicator  De fictie van 2% aflossing is gebaseerd op de eindigheid van de exploitatieduur van woningen. Het is  algemeen aanvaard in de sociale huursector dat men bij een nieuwe sociale huurwoning bij aanvang  met een exploitatieduur van 50 jaar rekening houdt. Verder zijn/worden de investeringen van corpo‐ raties nagenoeg geheel met vreemd vermogen gefinancierd. Monitoring van de realisatie van de  operationele kasstroom vindt via de kasstroomindicator plaats.    Loan to Value  Loan to Value laat zien welke waarde van het bezit is gefinancierd, oftewel, de financiering uitge‐ drukt in een percentage van de waarde van het bezit. In de context van treasury hanteren wij als  waarderingsgrondslag de woz‐waarde. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw hanteert als plafond  een Loan to Value van 50%. 

103

Tabel 29 Samenvatting Winst‐ en Verliesrekening Samenvatting Winst- en Verliesrekening (in € 1.000)

realisatie

begroot

2010

2010

Verschil

Bedrijfsopbrengsten Bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Financiële baten en lasten Belastingen Totaal operationeel resultaat Opbrengst verkoop verhuureenheden Projectresultaten Bijzond. waardeverand. van vlottende activa Resultaat deelnemingen Totaal gerealiseerd resultaat

158.628

161.094

-105.885

-113.210

-2.466 7.325

-27.205

-28.755

1.550

-2.569

-2.551

-18

22.969

16.578

6.391

26.506

31.581

-5.075

-4

-234

230

-10.488

0

-10.488

-172

-31

-141

38.810

47.894

-9.084

Rentabiliteitswaardecorrectie

-3.373

-2.086

-1.287

Mutatie beleidswaarde

68.786

-35.695

104.481

-26.634

-54.212

27.578

Saldo toekomstig te realiseren resultaat

Overige waardeveranderingen mva

38.779

-91.993

130.772

Jaarresultaat

77.589

-44.099

121.688

Toelichting op verschillen tussen realisatie en begroting  Het operationeel resultaat is € 6,4 miljoen beter dan begroot. De belangrijkste oorzaken zijn:  - Lagere huuropbrengsten dan begroot in verband met minder of later opgeleverde nieuwbouw  dan begroot, huurvermindering voor huurders Akkerstraat e.o. en hogere huurderving dan  begroot  - Een eenmalige teruggave van € 2,0 miljoen in de bedrijfsopbrengsten als gevolg van een BTW  teruggave uit hoofde van de pro rata berekening.  - De bedrijfslaten vallen ca. € 7,3 miljoen gunstiger uit, met name door lagere onderhoudskosten  (4,2 miljoen). Dit is enerzijds te danken aan aanbestedingsvoordeel en anderzijds het gevolg van  de beperkte kwaliteit van de begrotingen planmatig onderhoud van de woonbedrijven.  - Het verwachte renteresultaat van Lefier is over 2010 € 1,5 miljoen gunstiger dan begroot. Dit  komt met name door een uiteindelijk lagere benutting van de kredietfaciliteit (werkelijk  gemiddeld circa € 25 miljoen, tegen begroot € 50 miljoen) en lagere rentetarieven.    De opbrengst verkoop verhuureenheden valt zo’n € 5,1 miljoen lager uit dan begroot. Dit wordt  vooral veroorzaakt door tegenvallende verkopen in StadGroningen (geen verkoop uit aangewezen  vrije sector en opbrengsten Te Woon worden niet meer verwerkt in W&V rekening) en in Stadskanaal  (verkoop van complex Parkstee 29 woningen is nog niet gerealiseerd). De post bijzondere  waardeverandering van vlottende activa betreft de afwaardering van enkele grond‐ en  ontwikkelposities. Deze worden toegelicht in de bijlagen van de jaarrekening.     Onder het saldo toekomstig resultaat valt op het gunstige effect van de mutatie beleidswaarde op de  W&V rekening ten opzichte van begroot (€ 104,5 miljoen positief). Voor uitgebreide toelichting  verwijzen wij naar de toelichting beleidswaarde 2010 ten opzichte van vorig verslagjaar als onderdeel  van de jaarrekening. De overige waardeverandering MVA kent een positief verschil van € 27,5  miljoen doordat er voor minder projecten dan begroot een realisatiebesluit is genomen. Gevolg  hiervan is een lagere productie. Voor een uitgebreidere toelichting van de genomen onrendabele  toppen over 2010 verwijzen wij naar de toelichting overige waardeveranderingen over 2010 als  onderdeel van de bijlagen van de jaarrekening.  104

9    LEFIER EN DE SAMENWERKINGSVERBANDEN   

9.1 Stichting en deelnemingen  Lefier is ondergebracht in een stichting. In de statuten is als doel vastgelegd dat de Stichting Lefier  uitsluitend werkzaam is op het gebied van volkshuisvesting in de diverse noordelijke gemeenten.   Lefier wil dit doel onder meer bereiken door:  a. het voeren van bestuur over en het samenwerken met andere gemeenten en gevestigde  rechtspersonen die eveneens werkzaam zijn in het belang van de volkshuisvesting;  b.  het bevorderen van de samenhang tussen en de afstemming in beleid en activiteiten van de  rechtspersonen waarover de stichting bestuur voert;  c. het bouwen, verkrijgen, in stand houden, verhuren, vervreemden en amoveren van woningen;  d. het verrichten van al hetgeen met het vorenstaande verband houdt of daarvoor bevorderlijk kan  zijn.    Stichting Lefier is (mede)bestuurder van diverse deelnemingen. Daaruit volgt dat de raad van com‐ missarissen van de stichting toezicht houdt op de raad van bestuur van Lefier. De raad van bestuur is  direct of indirect bestuurlijk verantwoordelijk voor het functioneren van de deelnemingen.     In de jaarrekening onder de bijlagen staat een specifieker overzicht van de financiën van de  deelnemingen in het boekjaar 2010.    Er zijn per ultimo 2010 geen projecten in uitvoering binnen de verbindingen. Een deel van de  opgeleverde koopwoningen (108) zijn verkocht aan Stichting Lefier. Onderstaand een overzicht van  de opgeleverde koopwoningen binnen de verbindingen in 2010.    Tabel 30 Overzicht opgeleverde koopwoningen binnen verbindingen 2010   Overzicht opgeleverde koopwoningen binnen verbindingen in 2010 Verbinding Project Aantallen opgeleverd in verbinding Wilhelmina Van Liere 26 Projectontwikkeling & Exploitatie BV V.O.F. IN Ter Steege Korrezoom 51 V.O.F. Tasmantoren Tasmantoren 95 Totaal 172

Aantallen naar huur Stichting Lefier 6

44 58 108

  De bouw van opgeleverde koopwoningen (allen boven de grens van € 200.000) heeft bijgedragen aan  het volkshuisvestelijke beleid van Lefier door onder meer een gevarieerder aanbod van woningen en  een positieve impuls aan de leefbaarheid van de wijken.   

9.2 Deelnemingen Lefier Hoogezand‐Stadskanaal    LEFIER HOOGEZAND‐STADSKANAAL, vestiging Hoogezand    Volkspart BV (opgeheven per 1‐9‐2010)  Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

23‐01‐1998    Lefier bezit 100% van de aandelen.  Het bestuur van Lefier vormt het bestuur van de vennootschap.  02062017  Dienstverlening op het gebied van wonen, met name door het exploite‐ ren van een of meerdere woonwinkel.  105

Hoogezand 4 CV  Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

01‐12‐2006  Lefier bezit 99.5% van de aandelen.  Niet van toepassing.  Niet van toepassing.  Woningexploitatie met uitponden als achterliggende gedachte 

  VOF Pleiaden  Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

27‐11‐2009  Lefier is 69,7% eigenaar.  Niet van toepassing  1171452  Samenwerking in verband met de realisatie van de bouwkundige her‐ structurering. 

  9.3 Deelnemingen Lefier ZuidoostDrenthe    LEFIER ZUIDOOSTDRENTHE    Wooncom Holding BV  Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

13‐10‐2000    Stichting Lefier bezit 100% van de aandelen.  Het bestuur van Stichting Lefier is het bestuur van de vennootschap.  2322881  ‐ Het oprichten en verwerven van, het deelnemen in, het samenwerken  met, het besturen van, alsmede het financieren van andere onderne‐ mingen, in welke rechtsvorm ook.   ‐ Het verstrekken en aangaan van geldleningen, het beheren en het  beschikken over registergoederen en het stellen van zekerheden, ook  voor schulden van anderen, doch enkel binnen het concern waar de  vennootschap deel van uitmaakt. 

De Monden BV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

03‐07‐2001  Wooncom Holding BV bezit 100% van de aandelen. Het bestuur van Wooncom Holding BV is het bestuur van de vennoot‐ schap. 02074258 ‐ Het oprichten en verwerven van, het deelnemen in, het samenwerken  met, het besturen van, alsmede het financieren van andere onderne‐ mingen, in welke rechtsvorm ook.   ‐ Het verstrekken en aangaan van geldleningen, het beheren en het  beschikken over registergoederen en het stellen van zekerheden, ook  voor schulden van anderen, doch enkel binnen het concern waar de  vennootschap deel van uitmaakt.

De Monden CV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

106

03‐07‐2001  De Monden BV bezit 2% van de aandelen. Niet van toepassing. 02074292  In eigendom verwerven, herontwikkelen, exploiteren van registergoe‐ deren, waarbij de bouw en verkoop van woningen niet tot het doel  behoort.

  Wooncom Verhuur BV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

31‐12‐2007 Wooncom Holding BV bezit 100% van de aandelen. Het bestuur van Wooncom Holding BV is het bestuur van de vennoot‐ schap. 01124736 De exploitatie van commercieel vastgoed en het in dat kader verwerven  van registergoederen, investeren van gelden in registergoederen, het  stichten van gebouwen en het administreren en beheren, exploiteren,  huren en verhuren dan wel vervreemden van registergoederen.

Wooncom Diensten BV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

31‐12‐2007 Wooncom Holding BV bezit 100% van de aandelen. Het bestuur van Wooncom Holding BV is het bestuur van de vennoot‐ schap. 01124861 Het voeren van administraties voor derden, ondermeer voor verenigin‐ gen van eigenaren van appartementencomplexen.

Wooncom Projectontwikkeling BV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

30‐12‐2005  Wooncom Holding BV bezit 100% van de aandelen. Het bestuur van Wooncom Holding BV is het bestuur van de vennoot‐ schap. 04080057 ‐ Het oprichten en verwerven van, het deelnemen in, het samenwerken  met, het besturen van, alsmede het financieren van andere onderne‐ mingen, in welke rechtsvorm ook.   ‐ Het verstrekken en aangaan van geldleningen, het beheren en het  beschikken over registergoederen en het stellen van zekerheden, ook  voor schulden van anderen, doch enkel binnen het concern waar de  vennootschap deel van uitmaakt.   ‐ Het verrichten van alle verdere handelingen, die met het vorenstaande  in de ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn.

Emmermeer Ontwikkeling BV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

07‐07‐2005 Wooncom Holding BV bezit 50% van de aandelen. Het bestuur van Wooncom Holding BV en het bestuur van Bemog  Projectontwikkeling BV zijn het bestuur van de vennootschap. 05078751  Het ontwikkelen, realiseren en verkopen van het project ‘Emmermeer,  plangebied Aireydorp’.

Wilhelmina Projectontwikkeling en Exploitatiemaatschappij BV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

10‐07‐2006  Lefier bezit 50% van de aandelen. Het bestuur van Wooncom Holding BV en het bestuur van Bemog  Projectontwikkeling BV zijn het bestuur van de vennootschap. 04082459  Het ontwikkelen, realiseren, exploiteren en verkopen van het project  ‘Wilhelminastraat 94‐103’ in Emmen, waaronder begrepen alle werk‐ zaamheden die noodzakelijkerwijs voortvloeien uit het verrichten van  het uitvoeren van het project, zoals het verkrijgen, vervreemden en  bezwaren van registergoederen, het verstrekken van opdrachten aan  adviseurs, architecten,makelaars et cetera.

Stichting Usus (bestuurlijk) Datum oprichting  Deelneming 

06‐04‐2006  Lefier heeft geen deelneming in Stichting Usus. 107

Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

Niet van toepassing.  08145876  Het doel van de stichting is een netwerk en centrum te zijn voor onder‐ zoek, ontwikkeling en innovatie op het gebied van wonen, welzijn en  zorg en al hetgeen daartoe bevorderlijk kan zijn.

Stichting Farkas (bestuurlijk) Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

02‐02‐2000  Lefier heeft geen deelneming in Stichting Farkas. Niet van toepassing.  04060650 Technisch ontwerp en advies voor stedenbouw‐, verkeers‐, tuin‐ en  landschapskunde, ruimtelijke ordening en planologie. Door samenwer‐ king met  Drentse corporaties verbeteren van volkshuisvesting in  Hongarije.

 

  9.4 Deelnemingen Lefier StadGroningen  LEFIER STADGRONINGEN  Pandgarant BV  Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

03‐05‐1999  Lefier bezit 33.25% van de aandelen.  Lefier heeft zeggenschap middels de aandeelhoudersvergadering.  02064817  Het aanbieden van producten en diensten op het gebied van beheer,  administratie en onderhoud van onroerende zaken aan zowel particu‐ liere eigenaren van onroerend goed als rechtspersonen en eigenaren. 

Woningnet NV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

05‐02‐2001 Lefier bezit 0.017% van de aandelen. Lefier heeft geen bestuurlijke inspraak. 30171204 Elektronische woonruimteverdeling in verschillende regio’s in Neder‐ land. Hierbij gaat het zowel om de sociale huur als huurwoningen in de  vrije sector, maar ook om koopwoningen.

Groninger Monumentenfonds NV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

27‐08‐2002 Lefier bezit 10.26% van de aandelen. Lefier heeft geen bestuurlijke inspraak. 02076784  In het belang van stads‐ en dorpsherstel verwerven en restaureren van  registergoederen, in het bijzonder monumenten.

Wonen Boven Winkels NV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving  108

25‐02‐2004 Lefier bezit 50% van de aandelen. Lefier heeft zeggenschap middels de aandeelhoudersvergadering. 02083406 Wonen boven Winkels Groningen stelt zich als doel om leegstaande  panden boven winkels te renoveren, aan te passen en geschikt te ma‐

 

ken voor bewoning. Hiermee zorgen we ervoor dat meer woningen  beschikbaar komen, dat leefbaarheid in de stad wordt bevorderd en dat  achterstallig onderhoud van leegstaande bovenverdiepingen wordt  aangepakt.

In Holding BV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

29‐12‐2005 Lefier bezit 100% van de aandelen. Het bestuur van Lefier vormt het bestuur van de vennootschap. 02091641 Participeren in verschillende deelnemingen, zoals In Ontwikkeling BV en  de Vierwaarde BV.

In Ontwikkeling BV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

29‐12‐2005 In Holding BV bezit 100% van de aandelen. Het bestuur van Lefier vormt het bestuur van de vennootschap. 02091657 Projectontwikkeling van verschillende vastgoedprojecten in Groningen.

In Ter Steege VOF Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

9‐11‐2006 In Ontwikkeling BV is 50% eigenaar Niet van toepassing. 02096247 Aannemersbedrijf voor burgerlijke en utiliteitsbouw.

Tasmantoren VOF Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

20‐05‐2008 In Ontwikkeling BV is 67% eigenaar. Niet van toepassing. 0113348  Aannemersbedrijf voor burgerlijke en utiliteitsbouw.

Vierwaarde BV Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

16‐05‐2007 In Holding BV bezit 33% van de aandelen. Een bestuurder van In Holding BV vormt samen met een bestuurder van  De Huismeesters Ontwikkeling BV het bestuur. 02097998 Het verkrijgen, vervreemden en exploiteren van registergoederen en  andere vermogenswaarden, waaronder begrepen projectontwikkeling,  het verwerven en vervreemden van (landbouw)gronden en het ontwik‐ kelen en exploiteren van deze gronden ten behoeve van nieuwbouw,  alsmede het ontwikkelen, realiseren en exploiteren van deze nieuw‐ bouw, alsmede beheren en beleggen.

Stichting Restauratie Rijksmonumenten Groningen Datum oprichting  Deelneming  Bestuursverantwoorde‐ lijkheid  KvK‐nummer  Beschrijving 

20‐01‐1999  Lefier heeft geen deelneming in deze stichting Een bestuurder van Lefier is voorzitter van het bestuur van de stichting. 02065905 Deze stichting heeft instandhouding van monumenten als doel.  Stichting Stadsherstel kan door de ruime doelstelling niet in aanmerking  komen voor verhoogde rijksbedragen in kosten van de restauratie van  rijksmonumenten. Daarom is deze zusterstichting opgericht; uitsluitend  voor rijksmonumenten.

  109

9.5 Overzicht juridische indeling

110

  10 LEFIER EN DE JAARREKENING  10.1 Kerngegevens  31-12-2010

31-12-2009

25.549

25.593

Aantal verhuureenheden in exploitatie A. Woningen B. Eenheden in verzorgingshuizen

392

392

C. Overige woongelegenheden

3.770

3.866

Subtotaal woongelegenheden

29.711

29.851

2.889

2.523

D2: Bedrijfsruimten/winkels

267

298

D3: Overig bezit

131

584

D1: Garages

D4: Maatschappelijk vastgoed Subtotaal niet woongelegenheden Totaal

673

53

3.960

3.458

33.671

33.309

980

594

Mutaties in verhuureenheden Opgeleverde nieuwbouw Aankopen

8

15

Verkopen

-270

-269

Verkopen Te Woon Sloop Saldo overige mutaties Saldo mutaties

-16

-11

-388

-357

48

11

362

-17

Aantal woningen naar huurprijsklasse Goedkoop tot € 357,37 Betaalbaar vanaf € 357,37 tot € 548,18

5.861

6.568

18.450

18.363

Duur tot huurtoeslaggrens vanaf € 548,18 tot € 647,53

634

368

Duur boven huurtoeslaggrens vanaf € 647,53

604

294

25.549

25.593

Totaal Volkshuisvestelijke prestaties Aantal opgeleverde koop woongelegenheden

162

248

Aantal opgeleverde huur woongelegenheden

562

454

Aantal aangekochte woongelegenheden

5

3

Aantal uitgevoerde niet-ingrijpende verbeteringen (tot € 20.000,-)

767

961

Aantal uitgevoerde ingrijpende verbeteringen (vanaf € 20.000,-)

159

603

Aantal verkochte woongelegenheden

261

264

Aantal Te Woon Aantal gesloopte woongelegenheden Totaal

16

11

376

348

2.308

2.892

Verhuur Totale huurachterstand (in duizenden euro's) Huren en vergoedingen

5.388

4.235

152.514

146.913

Totale huurachterstand in % van huren en vergoedingen

3,5%

2,9%

Totale huurderving (x € 1.000,-)

3.242

1.203

Huurderving in % van huren en vergoedingen

2,1%

0,8%

Gemiddelde netto huurprijs van de woningen

417

404

67,5%

65,8%

% van de maximale huurprijs van de woningen

111

31-12-2010

31-12-2009

Organisatie Aantal werknemers ultimo in loondienst Aantal fte's ultimo in loondienst bij Lefier totaal

518

522

464,0

450,1

waarvan werkzaam bij: woonbedrijf Hoogezand woonbedrijf StadGroningen woonbedrijf Stadskanaal

46,9

44,1

143,7

153,3

26,5

25,1

180,8

213,4

de Kern

13,2

14,2

Ontwikkelbedrijf

52,9

0,0

524.619

447.030

woonbedrijf ZuidOostDrenthe

Balans en resultaten (in duizenden euro's) Eigen vermogen Voorzieningen Totaal vermogen Huren Vergoedingen

40.030

45.095

1.364.000

1.224.399

140.473

136.852

8.798

8.858

Vennootschapsbelasting

-2.569

3.487

Jaarresultaat

77.589

-44.434

Waardering bezit (in duizenden euro's) Historische kostprijs

996.151

858.499

Beleidswaarde

1.206.192

1.029.930

Fiscale waarde

3.458.698

3.274.462

Marktwaarde in verhuurde staat

2.584.137

2.440.709

38,5%

36,5%

Financiële continuïteit Solvabiliteit Current ratio Rentabiliteit eigen vermogen

1,0

1,1

14,8

-9,9

Rentabiliteit vreemd vermogen

3,9

4,1

Rentabiliteit totaal vermogen

8,2

-1,0

17.717

14.891

771.308

713.039

4,39

4,57

Eigen vermogen per gewogen verhuureenheid Treasury (in duizenden euro's) Leningenportefeuille Gemiddelde rentelast leningen o/g (%) Gemiddelde restant looptijd in jaren

16

18

Duration

8,3

7,2

1.729.349

1.637.231

Maximaal toegestane leningenportefeuille (WSW)

 

 

Toelichting kengetallen:    Solvabiliteit  Het eigen vermogen gedeeld door het totale vermogen (balanstotaal) ultimo boekjaar maal 100.    Liquiditeit (current ratio)  Totaal vlottende activa gedeeld door totaal kortlopende schulden ultimo boekjaar.    Rentabiliteit eigen vermogen  Het jaarresultaat (na belasting) uitgedrukt in een percentage van het eigen vermogen ultimo  boekjaar.    112

Rente vreemd vermogen  Het totaal van de rentelasten over het boekjaar, uitgedrukt in een percentage van het (totale) vreemd  vermogen ultimo boekjaar.    Rentabiliteit totaal vermogen  Het totaal van het jaarresultaat (na belasting) en de rentelast op vreemd vermogen, uitgedrukt in een  percentage van het totale vermogen ultimo boekjaar.   

10.2 Jaarrekening    10.2.1 Geconsolideerde balans per 31 december 2010  (voor resultaatbestemming)  Activa (in € 1.000)

Toelichting

31-12-2010

31-12-2009

1.029.930

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa

1

Onroerende zaken in exploitatie

1.1

1.206.192

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

1.2

12.762

2.888

Onroerende zaken in ontwikkeling

1.3

37.848

68.199

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

1.4

Financiële vaste activa Deelnemingen Belastinglatenties Overige financiële vaste activa

2 2.1 2.2 2.3

Totaal vaste activa

17.284

17.409

1.274.086

1.118.426

316 4.427 504

473 9.101 538

5.247

10.112

1.279.333

1.128.538

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden

3

51.761

51.885

Onderhanden projecten

4

0

23.905

Vorderingen

5

Huurdebiteuren

5.1

2.771

2.240

Gemeenten Vorderingen belastingen Vorderingen op groepsmaatschappijen Overige vorderingen

5.2 5.3 5.4 5.5

88 10.048 1.166 3.341

180 6.498 370 3.849

Overlopende activa

5.6

13.926

6.667

31.340

19.804

1.567

267

84.668

95.861

1.364.000

1.224.399

Totaal vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa TOTAAL ACTIVA

6

113

Passiva (in € 1.000)

Toe31-12-2010

31-12-2009

7

524.619

447.030

Voorzieningen Voorziening onderhoud Voorzieningen onrendabele investeringen nieuwbouw

8 8.1 8.2

537 38.394

517 43.442

Overige voorzieningen

8.3

lichting Groepsvermogen

Langlopende schulden

1.099

1.136

40.030

45.095

9

Leningen overheid en kredietinstellingen

9.1

702.251

640.609

Terugkoopverplichting verkocht onder voorwaarden

9.2

12.762

2.888

Waarborgsommen

9.3

147

133

715.160

643.630

37.246

45.928

Kortlopende schulden

10

Schulden aan kredietinstellingen

10.1

Schulden aan gemeenten

10.2

73

168

Schulden aan leveranciers

10.3

15.022

13.589

Schulden op groepsmaatschappijen Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Overlopende passiva

10.4 10.5 10.6 10.7

5 6.322 1.694 23.829

124 1.946 1.364 25.525

84.191

88.644

1.364.000

1.224.399

TOTAAL PASSIVA

114

10.2.2 Geconsolideerde winst‐en‐verliesrekening over 2010  Winst- en Verliesrekening (in € 1.000)

Toelichting

2010

2009 136.852

BEDRIJFSOPBRENGSTEN Huren

11

140.473

Vergoedingen

12

8.798

8.858

Overheidsbijdragen

13

41

2.494 27.867

Verkoop onroerende goederen

14

26.506

Gerealiseerde opbrengst onderhanden projecten

15

14.149

9.986

Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf

16

4.228

5.311

Overige bedrijfsopbrengsten

17

Som der bedrijfsopbrengsten

5.088

3.141

199.283

194.509

BEDRIJFSLASTEN Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa

18

2.625

2.840

Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa

19

26.634

58.533

Kosten uitbesteed werk en externe kosten

20

14.153

8.949

Erfpacht Lasten onderhoud Lonen en salarissen

21 22 23

42 33.414 22.358

38 36.130 22.614

Sociale lasten

24

2.795

2.438

Pensioenlasten

25

4.105

3.942

Bijzondere waardeveranderingen van vlottende activa

26

10.488

16.741

Overige bedrijfslasten

27

40.546

38.639

Som der bedrijfslasten

157.160

190.864

BEDRIJFSRESULTAAT

42.122

3.645

6.629

5.958

FINANCIËLE BATEN EN LASTEN

28

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Opbrengsten financiële vaste activa en effecten Rentelasten en soortgelijke kosten Financieringskosten Saldo financiële baten en lasten

107

669

-33.727

-32.532

-214

-74

-27.205

-25.979

14.917

-22.334

GROEPSRESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTINGEN Belastingen

29

-2.569

3.487

Resultaat deelnemingen

30

-172

-3

12.176

-18.850

65.413

-25.584

77.589

-44.434

GROEPSRESULTAAT NA BELASTINGEN VÓÓR MUTATIE ACTUELE WAARDE MATERIËLE VASTE ACTIVA Mutatie actuele waarde materiële vaste activa JAARRESULTAAT

31

115

10.2.3 Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2010  Volgens de directe methode (x € 1.000,-) Liquide middelen primo

2010

2009

-45.661

-14.611

140.473

136.852

8.798

8.858

Operationele activiteiten Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen Overige bedrijfsopbrengsten Ontvangen rente Saldo ingaande kasstroom Erfpacht

41

2.457

5.912

3.134

1.471

1.012

156.695

152.313

-42

-38

Lasten onderhoud

-33.603

-36.130

Lonen en salarissen

-22.358

-22.614

Sociale lasten

-6.245

-6.404

-14.879

-13.750

Zakelijke bedrijfslasten

-9.568

-9.298

Servicekosten

-9.316

-8.652

Overige lasten

-6.987

-11.195

Vennootschapsbelasting

-1.511

3.487

Overige organisatielasten

Deelnemingen

-230

16

-33.126

-32.607

-137.865

-137.185

18.830

15.128

Verkoopontvangsten bestaand bezit

27.686

30.837

Verkoopontvangsten nieuwbouw koop

36.827

-3.770

Betaalde rente/financieringskosten Saldo uitgaande kasstroom Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringsactiviteiten

Verkoopontvangsten overig Investeringen/uitgaven activa in exploitatie Investeringen/uitgaven activa ten dienste van de exploitatie

909

434

-14.095

-78.811

-2.298

-882

Investeringen/uitgaven activa in ontwikkeling Investeringen/uitgaven onderhanden werk

-98.129 -3.119

-49.187 -26.831

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

-52.219

-128.210

80.000

110.116

Financieringsactiviteiten Leningen o/g: Nieuwe leningen Klim

0

157

Contractaflossingen

-11.661

-12.305

Eindaflossingen

-26.969

-23.944

2.000

8.008

43.370

82.032

-35.680

-45.661

Kasgeldleningen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Liquide middelen ultimo

116

10.2.4 Grondslagen voor de financiële verslaggeving 

  Algemene grondslagen voor de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening   De jaarrekening heeft betrekking op de periode 1 januari 2010 tot en met 31 december 2010. Alle  bedragen luiden in euro’s, tenzij anders vermeld.     Activiteiten   De activiteiten van Stichting Lefier (hierna Lefier), statutair gevestigd in Hoogezand, zijn erop gericht  mensen te huisvesten in wijken, buurten, dorpen, steden en kernen. Het feitelijk actieve werkgebied  bestaat uit de vijf gemeenten: Borger‐Odoorn, Hoogezand‐Sappemeer, Stadskanaal, Emmen en  Groningen. Zij vormen onze “ongedeelde regio” in enge zin. Wij spreken van “ongedeelde regio”,  omdat ons werkterrein bestaat uit gebieden met groei en krimp en uit gebieden met stad en  platteland. Tussen die verschillende gebieden legt Lefier verbindingen. Wij verbinden onze menselijke  en financiële vermogens, ons gerealiseerd vermogen en de toekomstige verdiencapaciteit en onze  groei en krimp.    Regelgeving   De jaarverslaggeving voor toegelaten instellingen volkshuisvesting dient te voldoen aan de eisen zoals  deze zijn geformuleerd in het Besluit beheer sociale huursector (Bbsh). In dit besluit wordt  voorgeschreven Titel 9 Boek 2 BW toe te passen, behoudens enkele uitzonderingen van specifieke  aard. Voor jaarrekeningen van woningcorporaties geldt de door de RJ uitgegeven Richtlijn 645  Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting. In deze richtlijn zijn onder meer specifieke modellen voor de  balans, de winst‐en‐verliesrekening en het verloopoverzicht van de beleidswaarde opgenomen en zijn  voor de sector specifieke presentatie‐, waarderings‐ en verslaggevingsvoorschriften geformuleerd. De  geconsolideerde jaarrekening is opgesteld volgens de bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de  Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving.     Grondslagen voor de consolidatie   In de geconsolideerde jaarrekening zijn alle activa, passiva, baten en lasten van Lefier en zijn  groepsmaatschappijen en joint ventures, die met Lefier een economische en organisatorische eenheid  vormen, geconsolideerd. Bij de consolidatie zijn de groepsmaatschappijen integraal geconsolideerd.  Joint ventures worden proportioneel geconsolideerd en overige deelnemingen (groter dan 20%)  worden tegen nettovermogenswaarde en (kleiner dan 20%) tegen verkrijgingsprijs gewaardeerd. De  onderlinge verhoudingen zijn geëlimineerd.    De belangrijkste reden voor het proportioneel consolideren is het beter inzicht krijgen in de  activiteiten van de groep. De deelneming V.O.F. Pleiaden en Volkspart BV worden niet  meegeconsolideerd in verband met een te verwaarlozen belang.  Volledig geconsolideerd In Holding B.V. In Ontwikkeling B.V. Stichting Restauratie Rijksmonumenten Groningen Wooncom Holding B.V. Wooncom Verhuur B.V. Wooncom Diensten B.V. Wooncom Projectontwikkeling B.V. De Monden B.V. De Monden C.V. Proportioneel geconsolideerd N.V. Wonen boven Winkels Groningen V.O.F. In - Ter Steege V.O.F. Tasmantoren Emmermeer Ontwikkeling B.V. Wilhelmina P&E BV

Belang 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00%

Vestigingsplaats Groningen Groningen Groningen Emmen Emmen Emmen Emmen Emmen Emmen

KvK-nr 02091641 02091657 02065905 02071358 01124736 01124861 04080057 02074258 02074292

Belang 50,00% 50,00% 66,67% 50,00% 50,00%

Vestigingsplaats Groningen Groningen Groningen Emmen Emmen

KvK-nr 02083406 02096247 01133482 05078751 04082459

117

Overige deelnemingen Groninger Monumentenfonds N.V. Pandgarant B.V. Vierwaarde B.V. Volkspart B.V. V.O.F. Pleiaden Woningnet N.V.

Belang 10,30% 33,33% 33,33% 100,00% 69,70% 0,02%

Vestigingsplaats Groningen Groningen Groningen Hoogezand Hoogezand Utrecht

KvK-nr 0207678 02064817 02097998 02062017 02028826 30171204

  Stelselwijziging: Consolidatie Wooncom Holding B.V.  De 100% deelneming Wooncom Holding B.V. is met ingang van dit jaarverslag volledig mee  geconsolideerd, inclusief dochtermaatschappijen. Deze consolidatie is ook verwerkt in de  vergelijkende cijfers. Daar deze deelneming vorig jaar nog via de nettovermogenswaarde is verwerkt,  wijken de vergelijkende cijfers af van het voorgaande jaarverslag.     De reden voor deze stelselwijziging is dat met ingang van boekjaar 2010 Wooncom Holding B.V.  proportioneel is gaan consolideren van haar 50%‐belangen. Deze stelselwijziging werkt door naar de  geconsolideerde jaarrekening van stichting Lefier en daarom is in de geconsolideerde jaarrekening  van stichting Lefier ook sprake van een stelselwijziging als gevolg waarvan Wooncom Holding B.V. in  2010 meegeconsolideerd wordt. De wijzigingen in de geconsolideerde balans worden hierna  toegelicht.    Ook in de vergelijkende cijfers van de winst‐en‐verliesrekening is Wooncom Holding B.V. toegevoegd  als volledige consolidatie, waarmee het resultaat van de deelneming is gecorrigeerd. De  stelselwijziging heeft voor het resultaat van Lefier geen gevolgen.     Toelichting Consolidatie Wooncom Holding B.V. in vergelijkende cijfers Balans Activa (in € 1.000) 31-12-2009 nieuw

aanpassing

31-12-2009 oud

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa

1.118.426

0

1.118.426

10.112

-476

10.588

1.128.538

-476

1.129.014

Voorraden

51.885

2.460

49.425

Onderhanden projecten

23.905

0

23.905

Vorderingen

19.804

226

19.578

267

46

221

95.861

2.732

93.129

1.224.399

2.256

1.222.143

Financiële vaste activa Totaal vaste activa VLOTTENDE ACTIVA

Liquide middelen Totaal vlottende activa TOTAAL ACTIVA

Passiva (in € 1.000) 31-12-2009 nieuw Groepsvermogen

aanpassing

31-12-2009 oud

447.030

0

45.095

91

45.004

Langlopende schulden

643.630

841

642.789

Kortlopende schulden

88.644

1.324

87.320

1.224.399

2.256

1.222.143

Voorzieningen

TOTAAL PASSIVA

118

447.030

 

Geconsolideerde grondslagen voor waardering van activa en passiva    Activa en passiva worden indien niets vermeld gewaardeerd tegen nominale waarde.    1 Materiële vaste activa    1.1 Onroerende zaken in exploitatie  De onroerende zaken in exploitatie worden gewaardeerd tegen actuele waarde. Het begrip actuele  waarde is nader uitgewerkt in de beleidswaarde. De beleidswaarde wordt bepaald door op  complexniveau de contante waarde van toekomstige exploitatieopbrengsten te verminderen met de  contante waarde van de toekomstige exploitatielasten. Alle kosten en/of opbrengsten worden  toegerekend aan een individueel object.     De kasstromen zijn gebaseerd op de in november 2010 goedgekeurde (meerjaren)begroting en  bestrijken een periode van tien jaar.  Bij de bepaling van de beleidswaarde zijn de volgende parameters en uitgangspunten gehanteerd:  Aard van de norm Complexindeling/ kasstroomgegenererende eenheid Moment van disconteren

Niveau van de norm complexdefinitie conform AEDEX (IPD)-definitie

Beleidshorizon

5 jaren

Beleidshorizon beleggingsportefeuille

voor het vastgoed; welke expliciet als belegging wordt aangehouden, worden de verkopen via een uitpondscenario in de waardering van het complex meegenomen (25 jaren).

Levensduur

25 jaren

Onderhoudsuitgaven

uitgaven gerelateerd aan de strategie per complex, gebaseerd op de onderhoudsmeerjarenplanning

Zakelijke lasten

de zakelijke lasten zijn normatief bepaald. Voor complexspecifieke uitgangs-punten (belastingen en verzekeringen) wordt uitgegaan van een raming op complexniveau.

Restwaarde

restwaarde 10% van de waarde conform de Wet Onroerende Zaken. Deze wordt nominaal en niet verdisconteerd meegenomen.

Disconteringspercentage

5,25% (6,00%)

Inflatie 2011-2015 Evenwichtsniveau prijsindex

1,50% (1,25%); 1,60% (1,50%); 1,70% (1,75%); 1,80% (2,00%); 1,90% (2,25%) 2,00% (2,25%) vanaf 2016 wordt uitgegaan van deze waarde

Loonindex 2011-2015 Evenwichtsniveau loonindex

1,50% (1,85%); 1,80% (2,20%); 2,10% (2,55%); 2,40% (2,90%); 2,70% (3,25%) 3,00% (3,25%) vanaf 2016 wordt uitgegaan van deze waarde

Onderhoudskostenindex 2011-2015 Evenwichtsniveau onderhoudskostenindex

1,50% (1,85%); 1,80% (2,20%); 2,10% (2,55%); 2,40% (2,90%); 2,70% (3,25%) 3,00% (3,25%) vanaf 2016 wordt uitgegaan van deze waarde

Marktindex 2011-2015 Evenwichtsniveau marktindex

1,50% (1,85%); 1,80% (2,20%); 2,10% (2,55%); 2,40% (2,90%); 2,70% (3,25%) 3,00% (3,25%) vanaf 2016 wordt uitgegaan van deze waarde

Reguliere huurverhoging per 1 juli 2011-2016

1,25% (1,00%); 1,50% (1,25%); 1,60% (1,50%); 1,70% (1,75%); 1,80% (2,00%) 1,90% (2,25%) 2,00% (2,25%) vanaf 2017 wordt uitgegaan van deze waarde verhoging lopend jaar is gebaseerd op prijsinflatie vorig jaar

Evenwichtsniveau huurverhoging

Kostenfactoren a) Woning b) Studenteneenheid c) Eenheden in een verzorgingshuis d) Woonwagenstandplaats e) Parkeerplaats en/of garagebox f) Schuurtje en/of kelder h) Maatschappelijk vastgoed

medionumerando

de kostenfactoren bepalen de wijze waarop de indirecte kosten worden toegerekend aan de verhuureenheden. 1,00 0,75 0,50 0,50 0,10 0,10 1,00 per 100 m2 bruto-vloeroppervlak 1,00 per 100 m2 bruto-vloeroppervlak

119

De in de beleidswaarde opgenomen verwachte opbrengstwaarde van woningen geoormerkt voor  verkoop wordt gedefinieerd als de contante waarde van het bedrag dat kan worden verkregen bij  vrijwillige verkoop binnen een verwachte termijn, onder aftrek van verkoopkosten die niet door de  koper worden gedragen. Ter bepaling van dit bedrag worden taxaties uitgevoerd door  onafhankelijke externe deskundigen of worden vergelijkbare onroerende zaken als referentie  gehanteerd.     1.2 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden   Onroerende zaken die in het kader van een regeling Verkoop Onder Voorwaarden (VOV) zijn  overgedragen aan een derde en waarvoor de woningcorporatie een terugkoopverplichting kent,  worden aangemerkt als financieringsconstructie.   De betreffende onroerende zaken worden gewaardeerd tegen actuele waarde, zijnde de met de  koper overeengekomen contractprijs (eerste waardering) en daarna de marktwaarde op basis van  VOV.   Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans  een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en  getoetst aan de bij de overdracht ontstane verplichting, rekening houdend met de  contractvoorwaarden.   1.3 Onroerende zaken in ontwikkeling   Dit betreffen complexen in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie die   gewaardeerd tegen historische kostprijs en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde  van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering  uit hoofde van te dekken stichtingskosten. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. De  geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde  vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken, wordt de  interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Indien de bijzondere waardevermindering  hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, wordt de onroerende zaak op nihil  gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen.     Met betrekking tot zogeheten gecombineerde projecten wordt het aandeel van de koopwoningen  verantwoord onder de post onderhanden projecten/voorraden, het aandeel huurwoningen wordt  verantwoord onder de post onroerende en roerende zaken in ontwikkeling. Voor wat betreft het  onrendabele deel van het gecombineerde project wordt bij het aangaan van de verplichting het  onrendabele deel verminderd met het verwachte verkoopresultaat in de winst‐en‐verliesrekening en  naar rato van de voortgang verantwoord onder de post overige waardeveranderingen (im)materiële  vaste activa.     1.4 Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie  De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van  de aanschafwaarde of vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen over de  economische levensduur en bijzondere waardeverminderingen.  Omschrijving Casco kantoorgebouw Verbetering kantoorgebouw Vervoermiddelen Kantoorinventaris Computers (Kantoor-)machines Software

120

Methode Lineair Lineair Lineair Lineair Lineair Lineair Lineair

Restwaarde 50% woz-waarde nihil nihil nihil nihil nihil nihil

Looptijd 25 jaar 10 jaar 5 jaar 5 jaar 5 jaar 5 jaar 5 jaar

2 

Financiële vaste activa     2.1 Deelnemingen   Deelnemingen waarop invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid kan worden  uitgeoefend, worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode op basis van de  nettovermogenswaarde. Bij een kapitaalsdeelname van groter dan 20% wordt ervan uitgegaan dat er  sprake is van invloed van betekenis. Deelnemingen met een negatieve vermogenswaarde worden op  nihil gewaardeerd. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend, worden  gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of duurzaam lagere bedrijfswaarde. Bij een kapitaalsdeelname  van kleiner dan 20% wordt ervan uitgegaan dat er geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend.    Dividenden van deze deelnemingen worden verantwoord in de periode waarin zij betaalbaar worden  gesteld.    2.2 Belastinglatenties  Onder de financiële vaste activa zijn actieve belastinglatenties opgenomen, indien en voor zover het  waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. Deze actieve  latenties zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. De actieve belastinglatentie heeft betrekking op  tijdelijke verschillen tussen waardering in de jaarrekening, de fiscale waardering en op de aanwezige  compensabele verliezen.     3 Voorraden 

   Kantoorartikelen en magazijnvoorraad  Voorraden materialen zijn tegen vaste verrekenprijzen gewaardeerd, zo nodig wordt een voorziening  voor incourantheid in aftrek gebracht.     Voorraad te verkopen woningen  De voorraad woningen (opgeleverd en nog niet verkocht) wordt gewaardeerd tegen  vervaardigingsprijs of lagere netto‐opbrengstwaarde.     Grond‐ en ontwikkelposities  Grond (al dan niet met onroerend goed) wordt gekocht met het oog op (her)ontwikkeling, dan wordt  deze opgenomen in de grondbank. Deze wordt gewaardeerd tegen historische kostprijs of  opbrengstwaarde wanneer deze lager is. Voor de grondbank geldt dat alle kasstromen die hieruit  voortvloeien, worden geactiveerd. Dit betreft ook de huurinkomsten en de onderhoudslasten uit de  tijdelijke exploitatie. Daarnaast wordt een calculatorische rente toegerekend aan de onderhanden  werkpositie. Genoemde kasstromen en ‐kosten worden per positie/locatie geadministreerd. Voor  iedere locatie is bij de aankoop een grondexploitatie (grex) beschikbaar. Deze grex bevat op  hoofdlijnen een doorrekening van het meest haalbare ontwikkelprogramma en wordt ten minste eens  per drie jaar herzien. Als randvoorwaarde geldt dat de realiseerbare waarde van het actief hoger moet  zijn dan de boekwaarde, inclusief de geactiveerde directe kosten en geactiveerde rente (RJ273.212).    Onderhanden werk  Het onderhanden werk (onroerende zaken onverkocht in aanbouw bestemd voor verkoop) wordt  gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto‐opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs  omvat de bouwkosten, directe loonkosten en overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging  kunnen worden toegerekend. Deze lagere netto‐opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele  beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat de bouwkosten, directe loonkosten en  overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend.   

121

4 Onderhanden projecten   De onderhanden projecten (onroerende zaken verkocht in aanbouw), in opdracht van derden, worden  gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectkosten, vermeerderd met de toegerekende winst en  verminderd met verwachte verliezen en gedeclareerde termijnen. Indien het resultaat op een  onderhanden project niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat, wordt geen winst  toegerekend.     De projectkosten omvatten de direct op het project betrekking hebbende kosten, kosten die  toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project en  andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend.     In de onderhanden projecten zijn tevens inbegrepen de uit de projectontwikkeling voortkomende  projecten indien en voor zover voor eenheden van het project voor of tijdens de constructie een  onvoorwaardelijke verkoopovereenkomst is afgesloten.     Projectopbrengsten en ‐kosten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten en  kosten verwerkt in de winst‐en‐verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op de  balansdatum. De mate waarin de prestaties zijn verricht, is bepaald op basis van de tot de  balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten/inspectie  van het uitgevoerde deel van het project/de voltooiing van een fysiek onderscheidbaar  projectonderdeel.     Indien het totaal van alle onderhanden projecten een debetstand vertoont, wordt het totaalsaldo  gepresenteerd onder de vlottende activa. Indien het totaal van alle onderhanden projecten een  creditsaldo vertoont, wordt het totaalsaldo gepresenteerd onder de kortlopende schulden.     In het boekjaar gerealiseerde projectopbrengsten worden als opbrengsten in de winst‐en‐ verliesrekening verwerkt in de post verkoop onroerende goederen, zolang het project nog niet is  voltooid. Projectkosten zijn verwerkt in de post kosten uitbesteed werk in de winst‐en‐ verliesrekening.    5 Vorderingen    5.1 Huurdebiteuren   De huurdebiteuren worden gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening  voor oninbaarheid.     5.4 Vorderingen op groepsmaatschappijen  De vorderingen met een lange termijnkarakter waarbij het opeisbare deel betrekking heeft op het  belang van een derde. Het eigen deel is geëlimineerd binnen geconsolideerde positie.      5.2/5.3/5.5/5.6 Vorderingen en overlopende activa   De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde (indien deze lager is  dan de verkrijgings‐/vervaardigingsprijs) en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde  kostprijs, die gelijk kan zijn aan de nominale waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte  voorzieningen voor het risico van oninbaarheid. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van  individuele beoordeling van de vorderingen.      

122

6 Liquide middelen   De liquide middelen bestaan uit: kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf  maanden.     Rekening‐courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder  de kortlopende schulden.    8 Voorzieningen   Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare en feitelijke verplichtingen en verliezen  die op de balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen  noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden ingeschat. Voorzieningen worden  tegen contante waarde opgenomen.     In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen  verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”.  Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de woningcorporatie zijn gedaan richting huurders,  gemeenten en overige stakeholders, aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen  en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het  besluitvormingsproces van de woningcorporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering.     8.1 Voorziening onderhoud  Deze voorziening dient als egalisatie voor enkele onderhoudsuitgaven in de servicekosten.  Gewaardeerd op nominale waarde.    8.2 Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw  Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuwbouw worden als bijzondere  waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de  investeringen gaan behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het  betreffende complex overtreffen, wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder  verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle  investeringsuitgaven minus de aan deze investering toe te rekenen bedrijfswaarde.    8.3 Overige voorzieningen    Voorziening jubileumuitkering  De voorziening inzake jubilea is een voorziening voor mogelijke verplichtingen aan eigen medewerkers  in verband met uitkeringen inzake jubilea (CAO), gedurende de periode dat men mogelijk werkzaam  zal zijn bij Lefier. De verplichtingen worden tegen contante waarde opgenomen en bepaald op basis  van actuariële grondslagen. Rekening wordt onder meer gehouden met blijf‐ en sterftekans.     Voorziening omgevingsbeheer  Deze voorziening dient ter dekking van mogelijke aanspraken, door de bewoners, op terugbetaling  van de betaalde kosten voor omgevingsbeheer. Gewaardeerd op nominale waarde.    Voorziening reservering rentevoordeel  Gedurende de contractperiode van de lening wordt de bijdrage (verschil markt‐ en contractrente) van  de gemeente Groningen middels een laagrentende lening ten laste van de exploitatie gebracht. De  bijdrage wordt bepaald via de annuïteitenmethode.  

123

Het verschil in de annuïteit op basis van de marktrente (4,05%) en de contractrente (0,50%) is de  jaarlijkse bijdrage. Aan het einde van de contractperiode van de lening wordt de voorziening  gesaldeerd met de te vorderen bijdragen.    9 Langlopende schulden   De langlopende schulden worden gewaardeerd tegen reële waarde. Hierbij wordt gerekend met  een disconteringsvoet van 5,25%. De schuldrestanten zijn opgenomen tegen rentabiliteitswaarde.    10 Kortlopende schulden  De kortlopende schulden worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Het criterium “betalings‐ termijn” is beslissend voor de rubricering van een schuld onder de post langlopende of  kortlopende schulden. Met betalingstermijn wordt die termijn bedoeld die is overeengekomen bij  de normale tenuitvoerlegging van de overeenkomst. Indien de (oorspronkelijke) betalingstermijn  van een schuld minder dan één jaar bedraagt, is deze schuld aan te merken als een kortlopende  schuld.   

Geconsolideerde grondslagen voor de bepaling van het resultaat   Het resultaat wordt bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde  waarderingsgrondslagen. Opbrengsten worden verantwoord in het jaar waarin deze worden  gerealiseerd. Lasten worden verantwoord in het jaar waarin de prestaties worden geleverd.     11 Huren   De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het  verslagjaar 2010 bedroeg dit maximumpercentage 1,2%. De opbrengsten uit hoofde van huur  worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van opeisbaarheid daar bij tussentijdse  beëindiging van het huurcontract geen terugbetalingsverplichting geldt.     12 Vergoedingen   De bijdragen van huurders die zijn overeengekomen voor de levering van goederen en diensten.     13 Overheidsbijdragen   Onder deze post zijn de volgende elementen opgenomen:   - Vrijval uit de egalisatierekening rijksbijdragen.   - Overige overheidsbijdragen.     Voor zover de overige overheidsbijdragen nog niet zijn ontvangen, is de bijdrage berekend op  grond van de regelingen, waarbij rekening is gehouden met voorcalculatorische huurverhogingen  en lastenstijgingen.     14 Verkoop onroerende zaken   De post verkopen onroerende zaken betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus  de gemaakte direct toerekenbare verkoopkosten.     De omzet van de verkochte verhuureenheden wordt verantwoord op het moment van juridische  levering (passeren van de transportakte).    15 Gerealiseerde opbrengst onderhanden projecten  Projectopbrengsten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten verwerkt in  de winst‐en‐verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum.      124

  16 Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf   De toe te rekenen interne directe kosten en rente in het kader van voorfinanciering ten behoeve van  onroerende zaken in ontwikkeling worden hieronder verantwoord.    18 Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa   Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische  levensduur. Afschrijving van het actief vindt plaats tot de restwaarde is bereikt. De  afschrijvingstermijnen en gevolgde systematiek luiden als volgt:     Omschrijving Casco kantoorgebouw Verbetering kantoorgebouw Vervoermiddelen Kantoorinventaris Computers (Kantoor-)machines Software

Methode Lineair Lineair Lineair Lineair Lineair Lineair Lineair

Restwaarde 50% woz-waarde nihil nihil nihil nihil nihil nihil

Looptijd 25 jaar 10 jaar 5 jaar 5 jaar 5 jaar 5 jaar 5 jaar

  19 Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa   De overige waardeveranderingen worden gevormd door de waardevermindering die is ontstaan door  gedurende het verslagjaar nieuw aangegane juridische en feitelijke verplichtingen met betrekking tot  investeringen in nieuwbouw en herstructurering.     20 Kosten uitbesteed werk en externe kosten  Betreft de bestede kosten van de opgeleverde nieuwbouw koop en de bestede kosten van de  onderhanden reeds verkochte projecten in het boekjaar.    22 Lasten onderhoud   Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud  verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het  verslagjaar hebben plaatsgevonden.    23/24/25 Lonen en salarissen, sociale‐ en pensioenlasten   Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst‐ en‐verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.     27 Overige bedrijfslasten  De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.    28 Financiële baten en lasten    Rentebaten en ‐lasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve  rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening  gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen. Rentelasten worden  geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van een actief, indien  het een aanmerkelijke tijd vergt om het actief gebruiksklaar of verkoopklaar te maken. De te activeren  rente wordt berekend op basis van de verschuldigde rente over specifiek voor de vervaardiging  opgenomen leningen en van de gewogen rentevoet van leningen die niet specifiek aan de  vervaardiging van het actief zijn toe te rekenen, in verhouding tot de uitgaven en periode van  vervaardiging.      

125

  29 Belastingen  De belastingen over de resultaten omvatten zowel de op korte termijn te verrekenen belastingen  als de latente belastingen. De op korte termijn te verrekenen belastingen is de te verwachten  belastingschuld over het resultaat voor belastingen is rekeninghoudend met fiscale faciliteiten,  waaronder de vaststellingsovereenkomst (VSO) en niet‐aftrekbare kosten, gebruikmakend van de  toepasbare belastingpercentages per balansdatum en eventuele aanpassingen van de  belastingschuld met betrekking tot voorgaande jaren. Op verliezen worden belastingen in  mindering gebracht, indien compensatie met in voorgaande jaren behaalde winsten mogelijk is en  dit leidt tot belastingrestitutie. Tevens worden belastingen in mindering gebracht, indien  redelijkerwijs mag worden aangenomen dat compensatie van verliezen met toekomstige winsten  mogelijk is. Latente belastingen worden berekend op basis van de belastingpercentages die naar  verwachting van toepassing zijn bij de afloop van de tijdelijke verschillen en de compensabele  verliezen, tegen contante waarde.    30 Resultaat deelnemingen  Het hier weergegeven resultaat heeft betrekking op de minderheidsdeelnemingen, die niet zijn  opgenomen in de consolidatie.    31 Mutatie actuele waarde materiële vaste activa  Dit zijn kosten en opbrengsten als gevolg van de veranderingen in de beleidswaarde door de  diverse effecten die via de winst‐en‐verliesrekening lopen, zoals:   - Autonome mutaties.  - Voorraadmutaties.  - Exploitatiewijzigingen.  - Wijzigingen in het (des)investeringsbeleid.     

Grondslagen voor de opstelling van het geconsolideerd kasstroomoverzicht   Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De liquiditeitspositie in het  kasstroomoverzicht bestaat uit liquide middelen onder aftrek van bankkredieten. In het  kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings‐ en  financieringsactiviteiten. 

126

10.2.5 Toelichting op de geconsolideerde balans  (in € 1.000) 1 Materiële vaste activa

In

In

Ten dienste

exploitatie

ontwikkeling

van

1.029.930

68.199

17.409

1.115.538

67.836

-12.132

0

55.704

0

-6.037

0

-6.037

Overboeking

-6.817

-74.614

0

-81.431

Investering

14.098

62.432

2.394

78.924

Aankopen

2.039

0

0

2.039

99.317

0

0

99.317

Boekwaarde per 31 december 2009 Mutatie actuele waarde Mutatie voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw

Nieuwbouw Desinvestering

0

0

96

96

-212

0

-2.615

-2.827

1.206.192

37.848

17.284

1.261.324

Totaal

Afschrijvingen Boekwaarde 31 december 2010

1.1 Onroerende zaken in exploitatie

Totaal

Overige

Niet woon-

Overige

wooneenheden

gelegenheden

zaken

906.017

76.528

39.303

8.082

1.029.930

53.900

6.637

7.204

95

67.836

0

0

234

-7.051

-6.817

Niet-ingrijpende verbeteringen (< € 20.000,-)

2.819

0

0

0

2.819

Ingrijpende verbeteringen (> € 20.000,-)

5.782

0

0

0

5.782

EPA-investeringen

2.339

0

0

0

2.339

Comfort- en geriefsverbetering

2.933

173

4

48

3.158

950

0

1.089

0

2.039

92.892

0

6.425

0

99.317

49

-16

-31

-214

-212

1.067.681

83.322

54.228

960

1.206.192

Boekwaarde per 31 december 2009 Mutatie actuele waarde Overboeking

Aankopen Nieuwbouw Afschrijvingen Boekwaarde 31 december 2010

Woningen

Van het onroerend goed in exploitatie zijn 589 verhuureenheden bestemd voor de verkoop op korte termijn (2011). De actuele waarde van deze eenheden bedraagt € 35,1 miljoen. In de totale beleidswaarde is opgenomen € 192,5 miljoen aan verkoopopbrengsten (1904 verhuureenheden). Enkele transacties van betekenis hebben plaatsgevonden tussen Lefier en haar verbindingen. Het gaat hierbij voornamelijk om aankopen van woningen van de Vof Tasmantoren (58), Vof In Ter Steege (44) en Wilhelmina P&E BV (6). Deze 108 opgeleverde koopwoningen zijn voor ca. EUR 27 miljoen gekocht door Lefier en bestemd voor de marktconforme huur. In de consolidatie zijn deze verwerkt onder de investeringen. 31-12-2010 1.2 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Verkocht onder voorwaarden

31-12-2009

12.762

Totaal

2.888 12.762

1.3 Onroerende zaken in ontwikkeling

2.888 Bestede

ORT/ waarde-

kosten

vermindering

147.147

-78.948

1.186

-7.223

-6.037

Mutatie actuele waarde

-12.132

0

-12.132

Overboeking naar onroerende en roerende zaken in exploitatie

-74.614

0

-74.614

62.432

0

62.432

124.019

-86.171

37.848

Vervoer-

Totaal

Boekwaarde per 31 december 2009 Mutatie voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw

Investering Boekwaarde 31 december 2010

1.4 Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Boekwaarde per 31 december 2009 Investering Desinvestering Afschrijvingen Boekwaarde 31 december 2010

Kantoor-

Inventaris

ICT

gebouwen

Totaal

68.199

middelen

13.600

1.170

2.271

368

17.409

852

335

1.050

157

2.394

0

0

0

96

96

-1.066

-343

-1.074

-132

-2.615

13.386

1.162

2.247

489

17.284

127

31-12-2010

31-12-2009

2 Financiële vaste activa 2.1 Deelnemingen CV Hoogezand 4

20

20

Groninger Monumentenfonds

120

120

Vierwaarde B.V.

156

156

PandGarant B.V.

19

176

Woningnet N.V.

1

Totaal

1 316

Toelichting mutaties deelnemingen:

31-12-2010

Stand per 1 januari Verwerving aandelen Storting Resultaat

473 31-12-2009

473 0

473 0

0

0

-157

0

Stand per 31 december

316

473

2.2 Belastinglatenties Stand per 1 januari Correctie voorgaand jaar Belasting uit hoofde van fiscaal resultaat

9.101 -9 -4.665

Stand per 31 december

5.615 0 3.486

4.427

9.101

Een kwart van de latentie zal naar verwachting binnen 1 jaar worden verrekend met toekomstige fiscale winsten 2.3 Overige financiële vaste activa Leningen u/g Overige

250

250

254

288

Totaal

504

Toelichting overige financiële vaste activa:

31-12-2010

Stand per 1 januari Aflossing

538 31-12-2009

538

429

-39

134

Verstrekking

0

-30

Te ontvangen rente

5

Stand per 31 december

5 504

538

Vlottende activa 3 Voorraden Magazijnvoorraad Voorraad te verkopen woningen Grond- en ontwikkelposities Onderhanden werk

997

1.434

6.001

3.942

37.670

25.026

7.093

21.483

Totaal

51.761

Toelichting grond- en ontwikkelposities:

31-12-2009

31-12-2010

Boekwaarde per 31 december 2009

51.885

25.026

Overboeking

13.237

Waardeverandering

22.976 -11.513

-4.314

364

Toegerekende rente verslagjaar

1.795

-4.678

Aankoop

1.926

Stand per 31 december

Onderhanden werk (zonder verkoopcontract): Bestede kosten projecten (voor verkoop) in ontwikkeling

17.877 37.670

31-12-2010

25.026

31-12-2009

7.093

21.523

Af : gedeclareerde termijnen

0

0

Af : voorziening voor verliezen

0

-40

Totaal

7.093

128

21.483

31-12-2010 4 Onderhanden projecten (met verkoopcontract) Bestede kosten projecten (voor verkoop) in ontwikkeling Af : gedeclareerde termijnen

31-12-2009

0

25.104

0

-1.199

Totaal

0

23.905

5 Vorderingen 5.1 Huurdebiteuren 5.2 Gemeenten 5.3 Vorderingen belastingen 5.4 Vorderingen op groepsmaatschappijen Rekeningcourant de Kern

2.771

2.240

88

180

10.048

6.498

1.166

370

0

0

5.5 Overige vorderingen

3.341

3.849

5.6 Overlopende activa

13.926

6.667

Totaal

31.340

19.804

De vorderingen hebben een looptijd korter dan één jaar. Onder de overlopende activa zijn met name vooruitbetaalde rente en aflossingstermijnen van leningen met een vervaldatum begin januari en vooruitbetaalde lasten zoals verzekeringspremies verantwoord. 5.1 Toelichting huurdebiteuren:

31-12-2010

Huurdersachterstand zittende huurders

2.364

Huurdersachterstand vertrokken huurders

3.024

2.724

Totale huurdersachterstand Af: voorziening dubieuze debiteuren

31-12-2009 1.511 5.388

4.235

-2.617

-1.995

Totaal huurdebiteuren

2.771

2.240

6 Liquide middelen Kas

13

BNG

884

0

ING-bank

669

46

Kruisposten

19

1

202

Totaal

1.567

267

7 Groepsvermogen Eigen vermogen Resultaat boekjaar

447.030

491.465

77.589

-44.435

Totaal Toelichting groepsvermogen:

524.619 31-12-2010

Stand per 1 januari Correctie voorgaande jaren Resultaat boekjaar

Reserve waardevermeerdering materiële vaste activa Overige reserves

31-12-2009 447.030

491.474

0

-9

77.589

-44.435

Stand per 31 december

Opbouw eigen vermogen naar realisatie:

447.030

524.619

447.030

31-12-2010

31-12-2009

471.532

411.469

53.087

Totaal

35.561 524.619

447.030

8 Voorzieningen 8.1 Voorziening onderhoud 8.2 Voorzieningen onrendabele investeringen nieuwbouw 8.3 Overige voorzieningen Stand 31 december

537

517

38.394

43.442

1.099

1.136 40.030

45.095

De voorzieningen hebben een langlopend karakter. Verloopoverzicht voorzieningen:

Onderhoud

Onrendabele

Overige

Totaal 45.095

investeringen Stand per 31 december 2009

517

43.442

1.136

Toevoeging

39

25.452

60

25.551

Onttrekking

-19

-18.172

-50

-18.241

0

-12.328

-121

-12.449

537

38.394

1.025

39.956

Vrijval Stand 31 december 2010

129

31-12-2010

31-12-2009

9 Langlopende schulden 9.1 Leningen overheid en kredietinstellingen Langlopende leningen

771.308

Af: rentabiliteitswaardecorrectie

-69.057

Totaal 9.2 Terugkoopverplichting verkocht onder voorwaarden 9.3 Waarborgsommen Totaal langlopende schulden

713.039 -72.430 702.251

640.609

12.762

2.888

147

133

715.160

643.630

Specificatie leningen overheid en kredietinstellingen:

Overheid

Krediet-

Totaal

instellingen Langlopende leningen Stand per 31 december 2009

119.576

593.463

713.039

Nieuwe leningen

0

80.000

80.000

Disagio

0

-242

-242

-4.271

-7.426

-11.697

Contractaflossingen Eindaflossingen Leningenportefeuille per 31 december 2010

-8.261

-1.531

-9.792

107.044

664.264

771.308

-5.943

-66.487

-72.430

-1.320

1.899

579

2.569

32.687

35.256 -29.068

Rentabiliteitswaardecorrectie Stand per 31 december 2009 Autonome ontwikkeling Wijziging discontopercentage Nieuwe leningen Wijzigingen in lopende leningen Stand per 31 december 2010

0

-29.068

-22

-3.372

-3.394

-4.716

-64.341

-69.057

De gemiddelde rentevoet van de leningenportefeuille bedraagt ultimo 2010 4,39% (ultimo 2009: 4,57%). De aflossingsverplichting komend jaar is ultimo 2010 € 48.569 (ultimo 2009: € 20.392).

Specificatie leningen naar looptijd:

31-12-2010

31-12-2009

Looptijd < 1 jaar

48.569

20.392

Looptijd 1 - 5 jaar

196.856

195.997

Looptijd > 5 jaar

525.883

496.650

Leningenportefeuille per 31 december

771.308

713.039 713.039

10 Kortlopende schulden 10.1 Schulden aan kredietinstellingen 10.2 Schulden aan gemeenten 10.3 Schulden aan leveranciers 10.4 Schulden op groepsmaatschappijen 10.5 Belastingen en premies sociale verzekeringen 10.6 Overige schulden 10.7 Overlopende passiva

37.246

45.928

73

168

15.022

13.589

5

124

6.322

1.946

1.694

1.364

23.829

25.525

Totaal

84.191

Onder de overlopende passiva zijn met name de transitorische rente van langlopende leningen en verplichtingen van werkzaamheden welke zijn uitgevoerd in 2010 en waarvan de nota ontvangen is in 2011 verantwoord.

130

88.644

10.2.6 Toelichting op de fiscale positie  Lefier is ontstaan uit een fusie van drie corporaties per 1 januari 2009. Zowel Wooncom als In hebben  over de jaren 2006 en 2007 een aangifte vennootschapsbelasting ingediend. Volksbelang heeft voor  2006 en 2007 geen aangifte gedaan. Voor 2008 zijn de drie stichtingen afzonderlijk integraal  belastingplichtig. De aangiften vennootschapsbelasting 2008 voor de drie corporaties zijn ingediend.  Leidend in deze aangiften zijn de afspraken uit VSO‐2 tussen Aedes en de belastingdienst.    Rond de fiscale positie zijn de tijdelijke waardeverschillen en de verliescompensatie relevant. Alle  balansposities zijn onderzocht op tijdelijke waardeverschillen. Aan compensabele verliezen heeft  Lefier € 17,7 miljoen aan verliezen welke na de fusie zijn ontstaan (boekjaar 2009) en voorwaarts  compensabel zijn. Daarnaast zijn er compensabele verliezen ontstaan voor de fusie (boekjaren 2006  tot en met 2008). De voorfusie verliezen van voormalig Stichting In bedragen € 11,7 miljoen. Het is  onzeker of dit gecompenseerd kan worden.    Daarnaast is de ontwikkeling van het fiscale resultaat de komende jaren dusdanig onzeker dat we  slechts voor de resterende compensabele verliezen na de fusie van € 17,7 miljoen een actieve  belasting latentie vormen. Het verwachte fiscaal resultaat en de aanwezige compensatie‐ mogelijkheden leiden ertoe dat Lefier de eerstkomende jaren geen vennootschapsbelasting betaalt.  Lefier werkt aan een tax planning model om toekomstige fiscale resultaten en afwikkeling van  latenties beter te kunnen volgen.     Potentiële actieve belastinglatentie  Voor de jaarrekening 2009 is de fiscale positie uitsluitend bepaald op basis van voorwaarts fiscaal  verrekenbare verliezen. Dit heeft geleid tot een actieve belastinglatentie in de jaarrekening 2009 van   € 9,1 miljoen. Voor de jaarrekening 2010 zijn naast de verliesverrekeningsmogelijkheid ook per  balanspost de permanente en tijdelijke verschillen tussen de commerciële en fiscale balans in kaart  gebracht voor het boekjaar 2009. De som van de berekende potentiële latenties is circa € 44,1 miljoen  (zie tabel hierna). De latenties uit tijdelijke verschillen worden (conform 2009) niet intracomptabel  verwerkt. De reden hiervoor is dat het verwachte fiscale resultaat onvoldoende en daarnaast  onvoldoende zeker is om de latenties te compenseren.  Actieve belastinglatentie (2010: potentieel)

31-12-2010

Stand per 1 januari Correctie voorgaand jaar Waardering leningen Tijdelijk verschil in waardering leningen Tijdelijk verschil in waardering activa

31-12-2009 9.101

0

5.615 0

0

0

5.401

0

29.643

0

Belasting uit hoofde van fiscaal resultaat

0

3.486

Naar kortlopende schulden

0

Stand per 31 december

0 44.145

9.101

Mutatie belastinglatentie   Voor de daadwerkelijke opname van (de omvang van) de actieve latentie is het van belang of deze kan  worden verrekend met toekomstige fiscale winsten. Dit geldt zeker voor de voorfusie verliezen van In  die alleen gecompenseerd kunnen worden met resultaten van activiteiten in Groningen. Wij schatten  in dat Lefier de komende jaren een licht positief fiscaal resultaat laat zien, waardoor slechts de na de  fusie ontstane fiscale verliezen (€ 17,7 miljoen) voorwaarts compensabel zijn. Dit rechtvaardigt een  latentie van € 4,427 miljoen (zie tabel hierna). De verwachting is dat een kwart van de latentie binnen  1 jaar verrekend zal worden met toekomstige fiscale winsten.    

131

Overzicht mutatie belastinglatentie (actief) Stand per 31/12/2009

9.101

Mutatie actieve belastinglatentie vennootschapsbelasting

-4.674

Stand per 31/12/2010

4.427

De actieve belastinglatentie per ultimo 2010 is gebaseerd op compensabele verliezen van na de fusie

  Belastingdruk  Het toepasselijke belastingtarief voor 2010 is 25,5%. Het effectieve belastingtarief (de zogenaamde  ETR) bedraagt 24,4%. Het verschil tussen het toepasselijke en effectieve belastingtarief wordt  veroorzaakt door toepassing van herinvesteringreserve (HIR) en verliesverrekening van Acute en  Latente VPB. In het resultaat van Lefier is de fiscale positie als volgt verwerkt:    De verwerking van de fiscale positie in het resultaat boekjaar 2010 is als volgt: Mutatie belasting latentie

-4.674

Correctie vennootschapsbelasting voorgaande jaren

2.105

Totaal belastingen

-2.569

De correctie voorgaande jaren betreft terugontvangen vennootschapsbelasting. In voorgaande jaren zijn deze voorlopige aanslagen via het resulaat verwerkt.

 

 

10.2.7 Toelichting beleidswaarde 2010 ten opzichte van vorig verslagjaar  Hieronder is het verloopoverzicht opgenomen van de mutaties in de beleidswaarde per 31‐12‐2010 te  opzichte van een jaar eerder. Deze mutaties zijn onder te verdelen in de volgende componenten:  a. Autonome ontwikkeling.  b. Voorraadmutaties.  c. Parameterwijzigingen.  d. Wijziging exploitatiebeleid.  e. Wijziging (des)investeringsbeleid.    Toelichting mutatie beleidswaarde Hoogezand Stadskanaal StadZuidOostLefier (x € 1.000,-)

Groningen

Drenthe

Beleidswaarde per 31 december 2009

139.893

128.417

397.630

363.990

1.029.930

Autonome ontwikkeling Voorraadmutaties Parameterwijzigingen Wijziging exploitatiebeleid Wijziging (des) investeringsbeleid

722 45 8.392 -12.468 -12.399

-1.258 1.752 6.872 12.455 4.051

6.081 84.141 22.862 -7.906 -17.980

-9.789 7.324 21.990 69.365 -8.106

-4.244 93.262 60.116 61.446 -34.434

Beleidswaarde per 31 december 2010

124.185

152.289

484.828

444.774

1.206.076

  Het verloop van de mutatie beleidswaarde is ook als volgt te verklaren, waarbij inzichtelijk wordt  gemaakt welke deel van de mutatie via de Winst en Verliesrekening loopt:  31-12-2010 Verloop Mutatie beleidswaarde   (x € 1.000,-)     Beleidswaarde per 31 december 2009 1.029.930     Bij: geactiveerde investeringen als gevolg van nieuwbouw, 107.360   aankopen en verbeteringen 68.786   Bij: Mutatie beleidswaarde bestaand bezit via W&V Stand per 31 december

132

1.206.076

Hieronder worden de componenten in het kort beschreven. Tevens zijn de uitgangspunten en  parameters uit de jaarrekening per soort van de component toegevoegd.   

ad a Autonome ontwikkeling (€ ‐ 4,2 miljoen)  De autonome ontwikkeling bestaat uit twee afzonderlijke onderdelen: de vrijval van de  voorgecalculeerde exploitatiekasstroom in het verslagjaar en het financiële effect dat ontstaat door  het opschuiven (verkorting resterende periode) van het disconteringsmoment van de toekomstige  kasstromen met één jaar.    Vrijval kasstromen (€ ‐ 53,1 miljoen)  De vrijval is gelijk aan het wegvallen van de voorgecalculeerde kasstromen van jaar één uit de  berekening beleidswaarde ultimo 2009. Het aantal jaarlijkse kasstromen dat onderdeel uitmaakt  van de beleidswaarde berekening is dus met één jaar afgenomen.    Effect jaar opschuiven (€ 48,9 miljoen)  Het effect hiervan wordt bepaald door het disconteringsmoment één jaar te verschuiven. Alle  toekomstige kasstromen ultimo 2009 worden dus één jaar minder contant gemaakt. Het verschil  is het effect van het opschuiven van de exploitatieperiode met één jaar.    ad b Voorraadmutaties (€ 93,2 miljoen)  De beleidswaarde van de verhuureenheden is in 2010 gewijzigd door de onderstaande mutaties in de  voorraad verhuureenheden.    Nieuwbouw (€ 88,4 miljoen)  Op het moment van financiële oplevering van de gebouwde verhuureenheden worden deze  toegevoegd aan de balanspost onroerende zaken in exploitatie.    Verkoop ( € ‐ 1,6 miljoen)  Bij de passering van de notariële akte wordt de verhuureenheid uit de post onroerende zaken in  exploitatie gehaald. Omdat toekomstige verkopen niet worden ingerekend in de bedrijfswaarde,  wordt de woning tegen de bedrijfswaarde uit de voorraad gehaald.    Sloop (€ ‐ 0,9 miljoen)  Wanneer woningen door sloop uit exploitatie worden genomen, wordt de beleidswaarde overgeboekt  naar activa in ontwikkeling. De gemiddelde beleidswaarde per woning is laag, omdat enige jaren  voorafgaand aan de sloop al een levensduurverkorting heeft plaatsgevonden. Het financiële effect van  deze besluitvorming is opgenomen onder de levensduur bij de post parameterwijzigingen.    Actualisatie VHE‐bestand en aankopen (€ 7,3 miljoen)  Het VHE‐bestand is geactualiseerd, wat leidt tot een beleidswaarde correctie. Daarnaast betreft dit de  verwerking van aangekochte verhuureenheden in de beleidswaarde.    ad c Parameterwijzigingen (€ 60,1 miljoen)  Onder deze categorie worden mutaties in beleidswaarde verantwoord als gevolg van wijzigingen in  gehanteerde parameters ten opzichte van het voorgaande jaar. De oorzaken van deze verandering  kunnen liggen in bijvoorbeeld wijzigingen in economische verwachtingen voor de prijsinflatie,  loonindex en de onderhoudsindex. Het percentage waarmee de kasstromen contant worden gemaakt,  hoort ook in het rijtje van de parameters thuis. De set parameters die Lefier hanteert, is onderling  sterk gecorreleerd.       

133

Macro‐economische parameters (€ 15,0 miljoen)  De lange termijn prijsinflatie is aangepast van 2,25% naar 2%. Dit heeft een negatief effect van € ‐  22,5 miljoen. De lange termijn onderhoudsindex is aangepast van 3,25% naar 3%.   Dit heeft een positief effect van € 25 miljoen. De loonindex is aangepast van 3,25% naar 3%. Dit  heeft een positief effect van € 14 miljoen.     Discontopercentage (€ 45,1 miljoen)  In het derde kwartaal is het discontopercentage door het Centraal Fonds Volkshuisvesting en het  Waarborgfonds Sociale Woningbouw gewijzigd. Het nieuwe percentage is verlaagd van 6% naar  5,25%. Er is sprake van een positief effect, doordat toekomstige kasstromen tegen een lager  percentage contant worden gemaakt.    ad d Wijzigingen exploitatiebeleid (€ 61,4 miljoen)  De bedrijfswaarde van het woningbezit kan in de loop van het verslagjaar wijzigen door mutaties in  de omvang van de kasstromen ten opzichte van het voorafgaande jaar.    Huren (€ 23,8 miljoen)  De toename in de beleidswaarde 2010 wordt in belangrijke mate veroorzaakt doordat er in 2010  huurharmonisatie is ingerekend. De huurharmonisatie heeft een positief effect van € 22,9 miljoen.  Daarnaast is het huurniveau per ultimo 2010 in de beleidswaarde 2010 hoger dan in de  beleidswaarde 2009.    Onderhoudsuitgaven (€ 21,7 miljoen)  In het verslagjaar kunnen de geraamde uitgaven van toekomstig onderhoud wijzigen. In deze post  is het financiële effect van de verlaging van de meerjaren onderhoudsbegroting tot uitdrukking  gebracht.    Overige exploitatie uitgaven (€ 16,6 miljoen)  Op deze post is de mutatie in de kasstromen van met name de lagere bedrijfskosten tot  uitdrukking gebracht. Per 1 januari 2011 is in de begroting rekening gehouden met de oprichting  van het Ontwikkelbedrijf. In de beleidswaarde van vorig verslagjaar was er nog sprake van  dekkingsverliezen op de ontwikkelactiviteiten in de afzonderlijke woonbedrijven. In de nieuwe  situatie is het Ontwikkelbedrijf volledig kostendekkend. Dit heeft een positief effect op de  beleidswaarde.    Restwaarde (€ ‐ 0,6 miljoen)  In deze post wordt het effect op de beleidswaarde weergegeven van toekomstige prijsstijgingen  van de restwaarde. Deze restwaarde betreft de historische grondkosten. Het negatieve bedrag  wordt veroorzaakt doordat de parameter waardeontwikkeling ultimo 2009 fors lager ligt dan de in  2008 gehanteerde parameter. Deze daling wordt veroorzaakt door de impact die het huidige  economische klimaat heeft op de prijsontwikkeling van de onroerendgoedmarkt.    ad e Wijzigingen (des)investeringsbeleid (€ ‐ 34,4 miljoen)    Verkoopprogramma (€ ‐ 23,1 miljoen)   Vorig verslagjaar waren in de beleidswaarde 1.529 verkopen in de prognose opgenomen. In de  beleidswaarde per 31 december 2010 zijn dit er 1.957. Het verschil bij het inrekenen van verkopen  en een wijziging van de gemiddelde verkoopopbrengst heeft een negatief effect op de  beleidswaarde.   

134

Sloopprogramma (€ ‐ 11,1 miljoen)  Vorig verslagjaar waren in de beleidswaarde 1.259 verhuureenheden voor sloop in de prognose  opgenomen. In de beleidswaarde per 31 december 2010 zijn dit er 1.333. Het meer inrekenen van  verhuureenheden voor sloop heeft een negatief effect op de beleidswaarde.    Investeringsprogramma (€ ‐ 0,2 miljoen)  Vorig verslagjaar waren er 9.107 verbeteringen in de prognose opgenomen. In de beleidswaarde per  31 december 2010 zijn dit er 11.855. De ingerekende verbeteringen zijn minder onrendabel wat een  positief effect heeft op de bedrijfswaarde.    10.2.8 Toelichting rentabiliteitswaardecorrectie 2010 ten opzichte van vorig verslagjaar  De rentabiliteitswaarde correctie heeft betrekking op het verschil tussen het gemiddelde betaalde  rentepercentage op de leningenportefeuille ten opzichte van de gehanteerde disconteringsvoet in de  contante waardeberekening. Wanneer het gemiddeld betaalde rentepercentage op de leningen lager  is dan de gehanteerde disconteringsvoet, ontstaat een positieve rentabiliteitswaarde correctie. Per  saldo is er over 2010 een positieve correctie van € 3,4 miljoen en is toe te schrijven aan de volgende  oorzaken:    Autonome ontwikkeling (€ 0,5 miljoen)  Ook hier speelt het effect van de vrijval van de voorcalculatorische exploitatiekasstromen een rol,  evenals het effect van één jaar opschuiven.    Wijziging van discontopercentage (€ 35,3 miljoen)  De post geeft het effect weer van de aanpassing van de disconteringsvoet die is verlaagd van 6% naar  5,25%.    Wijziging in lopende leningen, renteconversies en vervroegde aflossingen (€ ‐ 3,4 miljoen)  Deze post geeft het financiële effect weer van aanpassingen in leningsvoorwaarden  (aflossingsschema, rentevoet, looptijd et cetera) op toekomstige kasstromen.     Nieuwe leningen (€ ‐29,1 miljoen)  Hier wordt het effect weergegeven van de in 2010 gecontracteerde leningen ten opzichte van de  nominale restschuld.  10.2.9 Niet uit de balans blijkende verplichtingen Voorziening voor pensioenen  De pensioenregeling van SPW is een zogenaamde salaris‐diensttijdregeling (toegezegd pensioen/DB‐ regeling). Echter, Lefier als aangesloten werkgever is slechts verplicht een vooraf door het bestuur  van SPW vastgestelde premie te betalen. Er bestaat geen reglementaire of statutaire verplichting om  eventuele tekorten van het pensioenfonds aan te zuiveren. Ook bestaat er geen aanspraak van  aangesloten werkgevers op eventuele door het pensioenfonds opgebouwde buffers. De  pensioenregeling van SPW kan daarom voor de RJ 271 dan ook gekwalificeerd worden als een  toegezegde bijdrageregeling (DC‐regeling).    Samenvattend:  De pensioenregeling van SPW is een toegezegde pensioenregeling.  De werkgever heeft in het geval van een tekort bij SPW geen verplichting tot het voldoen van  aanvullende bijdragen, anders dan hogere toekomstige premies.   

135

Ultimo 2010 bedraagt de dekkingsgraad van het SPW 102% (ultimo 2009: 104%). De  Nederlandsche Bank stelt als eis een minimale dekkingsgraad van 105% en een buffervereiste die  uitkomt op een dekkingsgraad van ten minste 116,7%. Door het SPW is inmiddels een herstelplan  opgesteld.   Op grond hiervan kunnen in de komende jaren, naast reguliere premies, additionele premies  worden verwacht.   

Samenwerkingsverbanden  Lefier verbindt zich jegens de Friesland Bank als borg voor Vierwaarde B.V. tot zekerheid voor een  verstrekte lening van € 7,5 miljoen in rekening‐courant. Met dien verstande dat het bedrag  waarvoor de borg uit hoofde van deze borgstelling kan worden aangesproken nimmer meer  bedraagt dan € 4,2 miljoen. In geval van uitwinning zal de bank de borg aanspreken naar rato van  zijn aandeel in het aandelenkapitaal van Vierwaarde B.V.     Lefier staat voor één derde garant voor het exploitatieresultaat van Nieuw Veenlanden 1 in de  gemeente Borger‐Odoorn.    Stichting Lefier is onbeperkt aansprakelijk voor de schulden van de VOF Tasmantoren en VOF In‐ Ter Steege.    Obligo Waarborgfonds Sociale Woningbouw  Bij de borging van leningen door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) is als  voorwaarde aan de deelnemers gesteld dat deze een obligo aanhouden. Deze verplichting is  voorwaardelijk. Zolang het risicovermogen van het WSW voldoende is om eventuele  betalingsverplichtingen van WSW‐deelnemers over te nemen, wordt geen beroep gedaan op deze  obligoverplichting. Met ingang van 1 juli 2007 is het tarief 3,85% over de som van alle geborgde  schuldrestanten. Ultimo 2010 bedraagt deze obligo € 28,7 miljoen (ultimo 2009: € 26,4 miljoen).    Aangegane verplichtingen inzake projecten in ontwikkeling  Lefier heeft inzake de ontwikkeling van projecten (nieuwbouw, renovatie en/of grootonderhoud)  € 38,3  miljoen aan aangegane verplichtingen ultimo 2010 (ultimo 2009: € 63,2 miljoen).    Wet Ketenaansprakelijkheid  Op grond van de Wet Ketenaansprakelijkheid kan Lefier eventueel aansprakelijk worden gesteld.  Aangezien wij door de wetgever als eigenbouwer worden aangemerkt, passen wij de Wet  Ketenaansprakelijkheid toe bij alle investeringen en onderhoudswerkzaamheden. Dit houdt in dat  een deel van de loonsom in het factuurbedrag op een geblokkeerde rekening wordt gestort.  Tevens passen wij in genoemde gevallen de btw‐verleggingsrekening toe.    Huur kantoorpanden  Lefier huurt drie bedrijfspanden voor eigen gebruik, te weten Hooggoorns 14 te Emmen, Achter de  Brink 2‐3 te Borger en de Beneluxlaan 64 te Stadskanaal. Hiervoor zijn langlopende verplichtingen  aangegaan. 

136

10.2.10 Toelichting op de geconsolideerde winst‐en‐verliesrekening  (in € 1.000) 2010

2009

143.468

137.993

BEDRIJFSOPBRENGSTEN 11 Huren Te ontvangen netto-huur Af: huurderving wegens leegstand Totaal huren

-2.995

-1.141

140.473

136.852

9.046

8.920

12 Vergoedingen Te ontvangen vergoedingen Af: vergoedingsderving

-247

-62

8.798

8.858

41

2.494

41

2.494

Opbrengst verkopen bestaand bezit

28.242

30.652

Af: Direct toerekenbare kosten

-1.736

-2.785

26.506

27.867

39.800

10.083

Totaal vergoedingen 13 Overheidsbijdragen BWS bijdrage Totaal overheidsbijdragen 14 Verkoop onroerende goederen

Totaal verkoop onroerende goederen 15 Gerealiseerde opbrengst onderhanden projecten Netto omzet Mutatie onderhanden projecten Totaal verkoop onroerende goederen

-25.651

-97

14.149

9.986

16 Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf Geactiveerde kosten werkapparaat

4.228

5.311

4.228

5.311

Vergoedingen verrichte diensten

876

277

Beheervergoeding

509

934

Bijdrage Krachtwijken

695

0

2.126

0

Totaal geactiveerde kosten werkapparaat 17 Overige bedrijfsopbrengsten

Pro rata Overige bedrijfsopbrengsten Totaal overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten

882

1.930

5.088

3.141

199.283

194.509

2.617

2.708

BEDRIJFSLASTEN 18 Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Activa ten dienste van de exploitatie Overige zaken Totaal afschrijvingen op (im)materiële vaste activa

8

132

2.625

2.840

26.381

53.838

0

-2.907

19 Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa Onrendabele investering nieuwbouw huur Herwaardering kantoorgebouwen en overige activa ten dienste van de exploitatie Overig Totaal overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa

253

7.602

26.634

58.533

137

(in € 1.000) 2010

2009

20 Kosten uitbesteed werk en externe kosten Uitbesteed werk Totaal uitbesteed werk en externe kosten

14.153

8.949

14.153

8.949

42

38

42

38

19.820

19.863

21 Erfpacht Erfpacht Totaal erfpacht 22 Lasten onderhoud Planmatig onderhoud (inclusief contractonderhoud) Basiskwaliteit Dagelijks onderhoud Mutatieonderhoud

919

1.255

10.951

11.770

7.747

9.232

Subtotaal

39.436

42.120

Af: Onderhoudslasten eigen onderhoudsdienst

-6.022

-5.990

33.414

36.130

Bruto salarissen

20.485

19.342

Uitzendkrachten

1.991

3.416

Totaal lasten onderhoud 23 Lonen en salarissen

Af: Ontvangen ziekengelden Totaal lonen en salarissen

-118

-144

22.358

22.614

Het gemiddeld aantal bij Lefier werkzame werknemers over 2010, berekend op fulltime basis, bedroeg 457. 24/25 Sociale lasten en pensioenlasten Sociale lasten

2.795

2.438

Pensioenlasten

4.105

3.942

6.900

6.380

Totaal sociale lasten en pensioenlasten 26 Bijzondere waardeveranderingen van vlottende activa Afwaardering grond en ontwikkelposities

10.488

16.741

10.488

16.741

Overige personeelskosten

2.875

2.335

Huisvestingskosten

1.760

1.941

Totaal bijzondere waardeveranderingen van vlottende activa 27 Overige bedrijfslasten

Kosten Raad van Commissarissen Algemene kosten Fusiekosten

92

79

7.934

7.705

894

972

Zakelijke bedrijfslasten

9.568

9.299

Servicekosten

9.316

8.652

Overige lasten

8.107

7.656

40.546

38.639

8.854

8.659

Totaal overige bedrijfslasten Specificatie zakelijke bedrijfslasten Belastingen Verzekeringen Totaal zakelijke bedrijfslasten

138

714

640

9.568

9.299

(in € 1.000) 2010

2009

Specificatie overige lasten Dotatie voorziening

881

Administratievergoeding PandGarant B.V.

197

172

3.898

832

695

109

0

38

Bijdrage leefbaarheid/Lokaal Akkoord Bijdrage Krachtwijken Energie en duurzaamheid Projectresultaten

1.677

126

0

Overig

2.310

4.828

Totaal overige lasten

8.107

7.656

Specificatie honoraria externe accountant: Onderzoek van de jaarrekening

227

211

Adviesdiensten op fiscaal terrein

95

299

3

48

325

558

157.160

190.864

5.907

5.688

Andere niet-controlediensten Totaal Som der bedrijfslasten 28 FINANCIELE BATEN EN LASTEN Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Bouwrente Toegerekende rente materiële vaste activa in de servicekosten Overige vorderingen Totaal rentebaten en soortgelijke opbrengsten

54

71

667

199

6.629

5.958

Opbrengsten financiële vaste activa en effecten Te vorderen bijdragen

10

93

Leningen u/g

97

576

107

669

-33.359

-31.546

-254

-734

Betaalde premies derivaten

-39

-37

Disagio WSW

-70

-58

Opbrengsten financiële vaste activa Rentelasten en soortgelijke kosten Leningen o/g Kasgeld/rekeningcourant

Overige schulden Rentelasten en soortgelijke kosten

-5

-157

-33.727

-32.532

Financieringskosten Financieringskosten Totaal financieringskosten Saldo financiële baten en lasten

-214

-74

-214

-74

-27.205

-25.979

139

(in € 1.000) 2010

2009

29 Belastingen Mutatie belasting latentie

-4.674

Correctie vennootschapsbelasting voorgaande jaren

3.486

2.105

1

-2.569

3.487

Resultaat deelnemingen

-172

-3

Totaal resultaat deelneming

-172

-3

Totaal belastingen 30 Resultaat deelnemingen

31 Mutatie actuele waarde Rentabiliteitswaardecorrectie

-3.373

7.497

Mutatie actuele waarde bestaand bezit

68.786

-33.081

Totaal mutatie actuele waarde

65.413

-25.584

JAARRESULTAAT

77.589

-44.434

10.2.11 Toelichting beloning bestuur (WOPT)  Ingevolge het Burgerlijk Wetboek 2 Titel 9 wordt er in deze paragraaf een opgave gedaan van de  beloningen van de bestuurders en de pensioenlasten. Er wordt opgave gedaan van het loon Wet  Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (WOPT) voor de bestuurders  en overige medewerkers. De grens voor de publicatie van het belastbare loon, zoals bedoeld in  artikel 8, eerste lid van de WOPT, is voor 2010 vastgesteld op € 193.000 (2009: € 188.000). In  principe wordt de beloning marktconform vastgesteld en getoetst aan de code voor de beloning  van bestuurders van woningcorporaties (Code Izeboud).     Binnen Lefier is er een drietal bestuurders met een inkomen boven de WOPT‐grens. De honorering  van de bestuurders is in overeenstemming met het advies van de commissie arbeidsvoorwaarden  statutair directeur woningcorporaties (commissie Izeboud) uit 2004.  Beloning Bestuur in 2010

A.W.M.

H.A.S. van

Selten

der Meer

Y. Geerdink

E. Bel

Datum in dienst

01-05-1987

01-05-1996

01-06-2000

01-03-2009

Geboortedatum

07-10-1953

18-06-1950

14-01-1962

09-05-1968

Functie in Bestuur

Voorzitter

Directeur woonbedrijf

Lid

Lid

Lid

Hoogezand/

StadGroningen

ZuidoostDrenthe

130.833

Stadskanaal WOPT 2010: Belastbaar loon Persoonlijke toeslag Pensioenafdracht Uitkeringbeëindiging Totale beloning in 2010

149.745

157.557

149.077

1.800

-12.536

1.800

1.800

51.234

53.753

51.234

43.399

0

0

0

0

202.779

198.774

202.111

176.032

148.796

156.459

146.977

100.881

1.800

1.800

1.800

1.500

50.842

53.338

50.842

33.028

WOPT 2009: Belastbaar loon Persoonlijke toeslag Pensioenafdracht Uitkeringbeëindiging Totale beloning in 2009

0

0

0

0

201.438

211.597

199.619

135.409

De bezoldiging van de Raad van Commissarissen bedroeg in 2010 totaal € 72.710 (2009: € 72.710.  De vergoeding bedraagt voor de voorzitter € 13.500, de vice‐voorzitter € 12.500 en een lid € 9.000. 

140

Beloning Raad van Commissarissen Naam J. A. J. Stam D. Hoogstra E.I. van Leeuwen-Selt* A. Edelenbosch A.C. Wallast T. Slagman-Bootsma H.J. Ter Bogt

Functie Voorzitter Vice-voorzitter Lid Lid Lid Lid Lid

Beloning 2010 13.500 12.500 10.710 9.000 9.000 9.000 9.000

Beloning 2009 13.500 12.500 10.710 9.000 9.000 9.000 9.000

* De vergoeding is, btw belast met 19%, betaald aan NL Consulting B.V.

  10.2.12 Enkelvoudige jaarrekening 2010  (voor resultaatbestemming)  Enkelvoudige balans per 31 december 2010:  Activa (in € 1.000) 31-12-2010

31-12-2009

1.185.151

1.009.601

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Onroerende zaken in exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

12.762

2.888

Onroerende zaken in ontwikkeling

37.848

68.199

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Financiële vaste activa Belastinglatenties Vordering op groepsmaatschappijen

Totaal vaste activa

17.284

17.409

1.253.045

1.098.097

4.427 25.075 29.502

9.101 25.799 34.900

1.282.547

1.132.997

48.191

29.196

0

25.104

2.771

2.236

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Onderhanden projecten Vorderingen Huurdebiteuren Gemeenten Vorderingen op belastingen Vorderingen op groepsmaatschappijen Rekeningcourant de Kern Overige vorderingen

88

180

10.048 1.843 139 3.101

6.498 1.397 0 3.533

Overlopende activa

13.378

6.484

Totaal vorderingen

31.368

20.328

1.089

1.191

80.648

75.819

1.363.195

1.208.816

Liquide middelen Totaal vlottende activa TOTAAL ACTIVA

141

Passiva (in € 1.000) Eigen vermogen Overige reserves Wettelijke reserve deelnemingen Resultaat boekjaar

Voorzieningen Voorziening onderhoud Voorzieningen onrendabele investeringen nieuwbouw Overige voorzieningen

31-12-2010

31-12-2009

446.887 143 77.589

491.436 29 -44.435

524.619

447.030

537 38.394

517 43.442

4.691

9.039

43.622

52.998

700.462 144 12.762

638.459 130 2.888

713.368

641.477

38.782

29.720

Langlopende schulden Leningen overheid en kredietinstellingen Waarborgsommen Terugkoopverplichting verkocht onder voorwaarden

Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan gemeenten Schulden aan leveranciers

58

153

12.821

12.506

Schulden op groepsmaatschappijen

2.042

652

Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden

3.943 1.270

1.946 148

22.670

22.186

81.586

67.311

1.363.195

1.208.816

Overlopende passiva

TOTAAL PASSIVA

142

Enkelvoudige winst‐en‐verliesrekening over 2010:  (in € 1.000) 2010

2009

138.710

135.100

8.772

8.470

BEDRIJFSOPBRENGSTEN Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen

41

2.494

Verkoop onroerende zaken

26.506

27.868

Gerealiseerde opbrengst onderhanden projecten

12.031

13.055

Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf

4.228

5.311

Overige bedrijfsopbrengsten

4.676

3.390

194.963

195.688

2.626

2.840

Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa

26.634

58.533

Kosten uitbesteed werk en externe kosten

11.571

8.949

Erfpacht Lasten onderhoud Lonen en salarissen

42 33.080 22.358

38 35.702 22.614

Sociale lasten

2.795

2.438

Pensioenlasten

4.105

3.942

Bijzondere waardeveranderingen van vlottende activa

10.488

16.741

Overige bedrijfslasten

39.620

38.182

Som der bedrijfslasten

153.319

189.979

BEDRIJFSRESULTAAT

41.644

5.709

6.629

5.958

Som der bedrijfsopbrengsten BEDRIJFSLASTEN Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa

FINANCIËLE BATEN EN LASTEN Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Opbrengsten financiële vaste activa en effecten Rentelasten en soortgelijke kosten Financieringskosten

97

662

-33.615

-32.369

-212

-71

-27.101

-25.820

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTINGEN

14.543

-20.111

Belastingen

-2.543

3.486

982

-1.454

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING NA BELASTINGEN

12.982

-18.079

Mutatie actuele waarde materiële vaste activa

64.607

-26.356

JAARRESULTAAT

77.589

-44.435

Saldo financiële baten en lasten

Resultaat deelnemingen

143

Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 2010   

Enkelvoudige grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat  De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld volgens de bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de  Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Voor  jaarrekeningen van woningcorporaties geldt de door de RJ uitgegeven Richtlijn 645 Toegelaten  Instellingen Volkshuisvesting.    Voor de algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening, de grondslagen voor de  waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat, alsmede voor de toelichting op  de onderscheiden activa en passiva en de resultaten wordt verwezen naar de toelichting op de  geconsolideerde jaarrekening, voor zover hierna niet anders wordt vermeld. Fiscale eenheid  Lefier is voor de BTW en de VPB een fiscale eenheid en kan hoofdelijk aansprakelijk worden  gesteld voor belastingschulden van de fiscale eenheid als geheel.     

Toelichting op de enkelvoudige balans:  In de toelichting worden alleen de jaarrekeningposten die afwijken van de geconsolideerde  jaarrekening weergegeven.    Eigen vermogen  Specificatie eigen vermogen: Overige reserves Wettelijke reserve deelnemingen Resultaat boekjaar

31-12-2010

31-12-2009

446.887 143 77.589 524.619

491.436 29 -44.435 447.030

Toelichting wettelijke reserve deelnemingen: Voor deelnemingen die tegen netto vermogenswaarde zijn gewaardeerd en een (indirect) belang kennen 31-12-2010 31-12-2009 . Pandgarant BV (belang 33,3%) 13 11 . Emmermeer Ontwikkeling BV (belang 50%) 33 34 . Wilhelmina P&E BV (belang 50%) 97 -16 Totaal wettelijke reserve deelneming 143 29

    Voorzieningen  De grondslagen voor de voorzieningen zijn gelijk aan die van de geconsolideerde balans met  uitzondering van een voorziening deelnemingen. In de enkelvoudige balans is een voorziening  gevormd voor het bedrag van de te verwachten betalingen voor rekening van Lefier ten behoeve  van de deelnemingen, welke onderdeel is van de overige voorzieningen.    Kortlopende schulden  De schulden op groepsmaatschappijen betreffen voornamelijk een schuld aan de 100% dochter  SRRG. 

144

10.3 Overige gegevens   10.3.1 Verklaring besteding middelen in het belang van de volkshuisvesting  Lefier is een woningcorporatie met een positief mensbeeld. Ieder mens heeft talenten en verdient  kansen en prikkels om mee te doen in onze samenleving en de regie te voeren over zijn of haar eigen  leven.    Leven in een kansrijke omgeving helpt mensen om mogelijkheden te benutten. Daarom leveren wij  een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling en het uitbouwen van leef‐ en woonklimaten die  inspiratie geven aan wie er woont, mensen stimuleert en kansen en perspectieven biedt.    Wij initiëren of werken mee aan ontwikkelingen die een bijdrage leveren aan een inspirerende  woonomgeving. Wij investeren in maatschappelijke voorzieningen, kwetsbare groepen kunnen op  onze bijzondere aandacht rekenen en we stellen voldoende goede en betaalbare huisvesting  beschikbaar.    Wij voelen ons verantwoordelijk en wij willen een rol van betekenis vervullen in die wijken, buurten,  dorpen, steden en kernen waar we een permanente factor zijn en waar we woningen hebben of waar  een beroep op onze inzet wordt gedaan. We investeren in nieuwe ontwikkelingen,  samenwerkingsverbanden en methodieken om inhoud te geven aan onze brede visie op de  volkshuisvesting. We zijn transparant over onze inzet en onze keuzes.    10.3.2 Voorstel resultaat bestemming    (in € 1.000)    Het gerealiseerde resultaat na belasting ad. € 77.589 wordt ten gunste van de overige reserves  gebracht.    Bestemming:  ‐ Toevoeging aan de overige reserves: € 77.589.   

145

10.4  Bijlagen    10.4.1 Financieel overzicht groepsmaatschappijen  (in € 1.000) Naam

Aard verbinding

KvK-nr

Participatie

Eigen vermogen 31-12-2010

Omzet

31-12-2009

2010

Jaarresultaat 2009

2010

Leningen 2009

31-12-2010

Rekeningcourant faciliteit:

31-12-2009

31-12-2010

31-12-2009

Woonbedrijf ZuidOostDrenthe Wooncom Holding BV

Tussenholding

02071358

100%

467

356

0

0

111

-19

295

120

0

450

De Monden BV

Projectontwikkeling

02074258

100%

-142

-117

411

762

-25

-19

525

841

0

0

Wooncom Verhuur BV

Vastgoedexploitatie

01124736

100%

16

16

0

0

0

0

0

0

0

0

Wooncom Diensten BV

Dienstverlening

01124861

100%

16

16

0

0

0

0

0

0

0

0

Wooncom Projectontwikkeling BV

Projectontwikkeling

04080057

100%

9

9

0

0

0

0

0

0

0

0

Emmermeer Ontwikkeling BV

Projectontwikkeling

05078751

50%

42

42

0

0

-1

-14

0

0

0

0

Wilhelmina P&E BV

Projectontwikkeling

04082459

50%

106

-7

70

-9

113

-22

0

0

0

0

De Monden CV

Overig

02074292

100%

-106

-91

0

0

-15

0

0

0

0

0

N.V. Wonen boven Winkels Groningen

Vastgoedexploitatie

02083406

50%

2.763

2.839

285

270

-77

-23

1.744

2.134

0

0

IN Holding BV

Tussenholding

02091641

100%

-522

-3.149

666

-3.122

-664

-3.158

1.576

14.293

0

0

IN Ontwikkeling BV

Tussenholding

02091657

100%

-545

-3.171

-666

-3.121

-664

-3.158

-18

16.208

0

0

V.O.F. In - Ter Steege

Projectontwikkeling

02096247

50%

-1.833

-1.522

11.893

3.589

-311

-1.722

0

5.750

-26

1.074 75

Woonbedrijf StadGroningen

V.O.F. Tasmantoren

Projectontwikkeling

01133482

67%

-4.307

-3.304

38.071

14.926

-1.003

-3.064

0

20.000

47

Stichting Stadsherstel Groningen

Vastgoedexploitatie

41010440

100%

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Stichting Restauratie Rijksmonumenten Groningen

Vastgoedexploitatie

02065905

100%

-4.881

-6.610

1.648

2.007

1.730

1.723

25.161

25.229

100

-195

Pandgarant BV

Diensten Beheer

02064817

33.3%

57

52

2.043

1.815

5

7

0

0

0

0

Vierwaarde B.V.

Overig

02097998

33.3%

468

468

0

0

0

0

7.500

7.500

1.114

785

Woonbedrijf Hoogezand Volkspart BV***

Dienstverlening

02062017

100%

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

V.O.F. Pleijaden

Projectontwikkeling

02028826

69,7%

0

0

0

0

0

0

0

0

978

978

99.5%

20

20

0

0

0

0

0

0

0

0

Hoogezand 4 CV

146

10.4.2 Toelichting nettobedrijfskosten 

(in € 1.000) 2010

2009

BRUTO-BEDRIJFSKOSTEN Afschrijvingen activa ten dienste van de exploitatie Lonen en salarissen Uitzendkrachten Af: Ontvangen ziekengelden

2.617

2.708

20.485

19.342

1.991

3.416

-118

-144

Sociale lasten

2.795

2.438

Pensioenlasten

4.105

3.942

Overige personeelskosten

2.875

2.335

Huisvestingskosten

1.760

1.941

Kosten Raad van Commissarissen Algemene kosten Fusiekosten

92

79

7.934

7.705

894

972

45.430

44.734

Dekking eigen onderhoudsdienst

-6.022

-5.990

Dekking projectontwikkeling

-4.228

-5.311

Dekking uitgaven leefbaarheid

-2.512

-2.150

Dekking selectiecommissie

-266

-263

Dekking servicekosten

-362

-390

-51

-319

Dekking inschrijfgelden

-315

-327

Dekking verkoopkosten

-251

-373

Dekking overig

-371

-311

-14.379

-15.434

NETTO-BEDRIJFSKOSTEN

31.051

29.300

Gewogen verhuureenheden

29.610

30.020

143.468

137.993

Per gewogen verhuureenheid (inclusief fusiekosten)

1.049

976

Per gewogen verhuureenheid (exclusief fusiekosten)

1.018

944

Uitgedrukt in procenten van de huuropbrengsten (inclusief fusiekosten)

21,6%

21,2%

Uitgedrukt in procenten van de huuropbrengsten (exclusief fusiekosten)

21,0%

20,5%

Totaal bedrijfskosten DEKKING

Dekking beheer bedrijven en/of vve's

Totaal dekking

Huuropbrengsten

147

10.4.3 Toelichting overige waardeveranderingen over 2010  (in € 1.000) 2010

2009

19 Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa Onrendabele investering nieuwbouw huur

26.634

53.838

Herwaardering kantoorgebouwen en overige activa tdv exploitatie

0

-2.907

Overig

0

Totaal

7.602 26.634

58.533

26 Bijzondere waardeveranderingen van vlottende activa Afwaardering magazijnvoorraad Afwaardering grond en ontwikkelposities

0

0

10.488

16.741

Afwaardering onderhanden werken

0

Totaal

0 10.488

16.741

Toelichting onrendabele investering nieuwbouw huur Project

Woonbedrijf

Vastgoed

ORT project

Morgenster 2e fase

StadGroningen

woningen

1.226

Wielewaalplein

StadGroningen

studentenkamers

6.866 1.396

Chopinlaan

StadGroningen

woningen

Chopinlaan

StadGroningen

BOG

Lewenborg sporthal locatie

StadGroningen

woningen

Lewenborg sporthal locatie

StadGroningen

parkeren

Morgenster 2e fase

StadGroningen

parkeren

131

Wielewaalplein

StadGroningen

parkeren

485

Eendrachtskade (aanvullende ORT)

StadGroningen

studentenkamers

Emmerhout WiCe 42 won Noord

ZOD

woningen

Emmerhout WiCe 42 won Zuid

ZOD

woningen

1.065

Daalkampen 2 starters

ZOD

woningen

1.286

383 3.539 504

619 1.334

Alteveer Berkenstraat 2-24 fase 2 soc huur

HGZ-STK

woningen

706

Mussel Molenstraat 1-11+2-20

HGZ-STK

woningen

412

Onstwedde Boslaan e.o. Fase 1

HGZ-STK

woningen

2.534

Stadskanaal Maarsstee fase 1

HGZ-STK

woningen

2.508

Overige ORT, o.a. herrekening o.b.v. nieuwe parameters TOTAAL

1.640 26.634

Afwaardering grond en ontwikkelposities Locatie

Woonbedrijf

Gemeente

Afwaardering

Olivijn (eelderbaan fase 3)

Groningen

Groningen

800

Vof Tasmantoren

Groningen

Groningen

600

Antillenstraat fase 2 en 3

Groningen

Groningen

750

Reitdieplocatie

Groningen

Groningen

5.526

grond Drentse Horn

ZOD

Borger-Odoorn

3.670

Grondexploitaties ZOD

ZOD

Borger-Odoorn

-858

TOTAAL

148

10.488

10.4.4 Toelichting realisatie en begroting  Winst- en Verliesrekening (in € 1.000)

realisatie

begroot

2010

2010

143.468

144.502

-2.995

-2.479

-516

8.798

9.360

-562

Verschil

Bedrijfsopbrengsten Huren Huurderving Vergoedingen Overheidsbijdragen Opbrengst verkoop verhuureenheden Projectresultaten Geactiveerde kosten werkapparaat Overige bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten

-1.034

41

701

-660

26.506

31.581

-5.075

-4

-234

230

4.228

6.327

-2.099

5.088

2.683

2.405

185.130

192.441

-7.311

Bedrijfslasten Afschrijvingen Overige waardeveranderingen mva Erfpacht Lasten onderhoud Doorbelasting bedrijfskosten Lonen en salarissen

2.625

3.261

-636

26.634

54.212

-27.578

42

42

0

33.414

37.175

-3.761

0

0

0

22.358

23.080

-722

Sociale lasten

2.795

3.114

-319

Pensioenlasten

4.105

4.361

-256

Bijzond. waardeverand. van vlottende activa

10.488

0

10.488

Overige personeelskosten

2.875

3.865

-990

Huisvestingskosten

1.760

1.943

-183

92

123

-31

7.934

8.436

-502

Kosten Raad van Commissarissen Algemene kosten Fusiekosten Zakelijke bedrijfslasten

894

665

229

9.568

9.725

-157

Servicekosten

9.316

9.919

-603

Overige bedrijfslasten

8.107

7.501

606

143.007

167.422

-24.415

42.122

25.019

17.103

Totaal bedrijfslasten Bedrijfsresultaat

149

realisatie

begroot

2010

2010

Verschil

6.629

5.614

107

69

38

-33.727

-34.253

526

Financiële baten en lasten Rentebaten Opbrengst financiële vaste activa Rentelasten Financieringskosten Saldo financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsvoering Belastingen Resultaat deelnemingen Resultaat voor mutatie actuele waarde

1.015

-214

-185

-29

-27.205

-28.755

1.550

14.917

-3.736

18.653

-2.569

-2.551

-18

-172

-31

-141

12.176

-6.318

18.494

Rentabiliteitswaardecorrectie

-3.373

-2.086

-1.287

Mutatie beleidswaarde

68.786

-35.695

104.481

Totaal mutatie actuele waarde

65.413

-37.781

103.194

Jaarresultaat

77.589

-44.099

121.688

realisatie

begroot

Verschil

2010

2010

Samenvatting Winst- en Verliesrekening (in € 1.000) Bedrijfsopbrengsten Bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Financiële baten en lasten Belastingen Totaal operationeel resultaat Opbrengst verkoop verhuureenheden Projectresultaten Bijzond. waardeverand. van vlottende activa Resultaat deelnemingen Totaal gerealiseerd resultaat

158.628

161.094

-105.885

-113.210

-2.466 7.325

-27.205

-28.755

1.550

-2.569

-2.551

-18

22.969

16.578

6.391

26.506

31.581

-5.075

-4

-234

230

-10.488

0

-10.488

-172

-31

-141

38.810

47.894

-9.084

Rentabiliteitswaardecorrectie

-3.373

-2.086

-1.287

Mutatie beleidswaarde

68.786

-35.695

104.481

-26.634

-54.212

27.578

Saldo toekomstig te realiseren resultaat

Overige waardeveranderingen mva

38.779

-91.993

130.772

Jaarresultaat

77.589

-44.099

121.688

150

10.4.5 Resultaten per activiteit over 2010  (x € 1.000) Resultaten

Regulier

Verkopen

Activiteiten

Project-

Overige

beheer

bestaand

in wijken

ontwik-

activiteiten

bezit

Totaal

keling

Bedrijfsopbrengsten Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen

140.473

140.473

8.798

8.798

41

Verkoop onroerende zaken

41 26.506

26.506

Gerealiseerde opbrengst onderhanden projecten

14.149

Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf Overige bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten

14.149

4.228

149.312

26.506

0

18.377

4.228 5.088

5.088

5.088

199.283

Bedrijfslasten Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa

2.625

2.625

26.634

26.634

Bijzondere waardeverandering vlottende activa

10.488

10.488

Kosten uitbesteed werk en externe kosten

14.153

14.153

Erfpacht

42

42

Lasten onderhoud*

33.414

33.414

Kosten werkapparaat**

32.037

Fusiekosten

251

2.512

6.382

737

41.919

894

894

Zakelijke bedrijfslasten

9.568

9.568

Servicekosten

9.316

9.316

Overige bedrijfslasten Totaal bedrijfslasten Bedrijfsresultaat

3.898

4.209

8.107

114.530

251

6.411

31.023

4.946

157.160

34.782

26.254

-6.411

-12.646

142

42.122

Financiële baten en lasten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Opbrengsten financiële vaste activa en effecten Rentelasten en soortgelijke kosten Financieringskosten Saldo financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening vóór belastingen

722

5.907

10

6.629 97

-27.820

-5.907

-214

-214

-27.302

0

0

0

97

-27.205

7.480

26.254

-6.411

-12.646

239

14.917

Belastingen

-2.569

Resultaat deelnemingen Resultaat na belastingen vóór mutatie actuele waarde

7.480

26.254

-6.411

-12.646

-172

-172

67

12.176

Mutatie actuele waarde materiële vaste activa Resultaat na belastingen na mutatie actuele waarde

107 -33.727

65.413 7.480

26.254

-6.411

-12.646

67

77.589

* De lasten onderhoud zijn exclusief de personeelskosten van de eigen onderhoudsdienst. ** De kosten werkapparaat bestaan uit de volgende onderdelen (zie ook de Winst- en Verliesrekening over 2010): - Lonen en salarissen - Sociale lasten

22.358 6.900

- Overige organisatielasten

12.661

Totaal kosten werkapparaat

41.919

 

151

11 Verklaringen  11.1 Verklaring raad van bestuur  In de statuten van Lefier is vastgelegd dat het bestuur binnen zes maanden na afloop van het  boekjaar een volkshuisvestingsverslag, een jaarrekening en een verslag van de werkzaamheden  opleveren, die moeten voldoen aan de voorschriften die terzake voor toegelaten instellingen van de  Woningwet gelden. De raad verleent de opdracht tot beoordeling van de jaarrekening van de  stichting. Deze opdracht wordt gegeven aan een door de raad aangewezen accountant. De  jaarrekening, het jaarverslag en het volkshuisvestingsverslag moeten worden vastgesteld door het  bestuur en vervolgens ter goedkeuring aan de raad voorgelegd. Het bestuur stelt de jaarrekening,  het jaarverslag en het volkshuisvestingsverslag niet vast en de raad keurt deze niet goed alvorens zij  kennis hebben genomen van de bevindingen van de accountant.    De leden van de raad van bestuur van Lefier hebben het jaarverslag met de daarin opgenomen  jaarrekening en de daarbij behorende door de accountant afgegeven goedkeurende verklaring  vastgesteld.    Namens de raad van bestuur,  Ton Selten, voorzitter    Hoogezand, 28 juni 2011 

 

Ton Selten

Henk van der Meer 

Erwin Bel 

152

11.2 Verklaring raad van commissarissen    De leden van de raad van commissarissen van Lefier verklaren kennis te hebben genomen van het  jaarverslag met de daarin opgenomen jaarrekening en de daarbij behorende door de accountant  afgegeven goedkeurende verklaring. De raad van commissarissen heeft goedkeuring verleend aan  het jaarverslag inclusief jaarrekening.    Namens de raad van commissarissen,  Joan Stam, voorzitter    Hoogezand, 28 juni 2011   

Joan Stam     

Ali Edelenbosch 

Noor van Leeuwen 

Henk ter Bogt                 

 

                                

                                   

                                    

Douwe Hoogstra 

 

  Tryntsje Slagman‐Bootsma 

Ton Wallast 

 

153

11.3 Accountantsverklaring     

154

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Commissarissen van Stichting Lefier te Hoogezand Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de op de pagina’s 111 t/m 144 van het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2010 van Stichting Lefier te Hoogezand gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2010 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst-enverliesrekening over 2010 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de toegelaten instelling is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de bepalingen inzake de jaarrekening en het jaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector, Richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving en de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens. Het bestuur van de toegelaten instelling is tevens verantwoordelijk voor een zodanig intern beheersingssysteem als hij noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en het controleprotocol in rubriek A van Bijlage III bij het Besluit beheer sociale-huursector. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

3100102266-2112-WM/ma 155

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de toegelaten instelling. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de toegelaten instelling gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Lefier per 31 december 2010 en van het resultaat over 2010 in overeenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector, Richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving en de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 28, sub a van het Besluit beheer sociale-huursector, melden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig de van toepassing zijnde bepalingen van Titel 9 BW 2 is opgesteld, en of de in artikel 2: 392 lid 1 onder g bedoelde gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag en het volkshuisvestingsverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar zijn met de jaarrekening zoals vereist in artikel 391, vierde lid, van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Verder vermelden wij dat is voldaan aan de verplichting tot vermelding in het jaarverslag van financiële ondersteuning aan buitenlandse instellingen zoals bedoeld in de MG 2005-04, MG 2008-03 en MG 2010-03, alsmede aan de verplichting tot vermelding in het jaarverslag van grondaankopen zoals bedoeld in de MG 2001-26 en de verplichting tot vermelding in het jaarverslag van sponsoractiviteiten zoals bedoeld in MG 2006-04. Groningen, 30 juni 2011 Deloitte Accountants B.V. was getekend: J.S. Huizinga RA

156

3100102266-2112-WM/ma