Jaarverslag 2014 Koninklijke FrieslandCampina N.V.
Toelichting In dit jaarverslag worden de financiële resultaten en de belangrijkste ontwikkelingen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. (hierna FrieslandCampina) over het jaar 2014 gepresenteerd. De jaarrekening is opgemaakt per 31 december 2014. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), voor zover van toepassing. De melkprijs 2014, die de leden van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. ontvangen voor de door hen geleverde melk, is vastgesteld op basis van de FrieslandCampina-melkprijssystematiek 2014-2016. Alle bedragen in dit verslag zijn in euro’s, tenzij anders vermeld. Dit jaarverslag bevat mededelingen over toekomst verwachtingen. Deze mededelingen zijn gebaseerd op actuele verwachtingen, schattingen en projecties van het management van FrieslandCampina en informatie die op dit moment beschikbaar is. De verwachtingen zijn onzeker en bevatten elementen van risico’s die moeilijk te kwantificeren zijn. FrieslandCampina geeft dan ook geen zekerheid dat de verwachtingen zullen worden gerealiseerd. Van dit verslag is een Engelse en Duitse vertaling beschikbaar. In geval van verschillen tussen versies prevaleert de Nederlandse tekst. Het jaarverslag van Koninklijke FrieslandCampina N.V. is tevens te vinden op de website www.frieslandcampina.com. Het jaarverslag kan worden aangevraagd bij de afdeling corporate communication van FrieslandCampina:
[email protected] In dit jaarverslag worden onder meer de volgende begrippen gebruikt: Koninklijke FrieslandCampina N.V. (de ‘vennootschap’ of ‘FrieslandCampina’) Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. (de ‘coöperatie’) Raad van commissarissen van de vennootschap (de ‘raad van commissarissen’) Executive board van de vennootschap (de ‘executive board’)
2
Inhoud 4 Woord vooraf van de CEO 6 Royal FrieslandCampina in een oogopslag 8 Uitdagingen in de wereld 10 Strategie route2020 duurzame groei én waardecreatie 13 Nourishing by nature 14 FrieslandCampina-merken 16 Wereldwijd 18 Belangrijkste ontwikkelingen 2014 20 Kerncijfers 24 Verslag executive board 24 Netto-omzet stabiliseert 24 Ontwikkeling bedrijfsresultaat 24 Winst beïnvloed door eenmalige bate en valuta-effecten 25 Winstverdeling 25 Prestatieprijs onderneming 45,05 euro 26 Melkprijssystematiek en winstverdeling 2014–2016 27 Melkaanvoer 27 Operationele kasstroom afgenomen 27 Financiële positie 27 Financiering 27 Risicobeheer financiële instrumenten 28 Pensioenlasten en dekkingsgraad 28 Realisatie strategie route2020 31 Marktontwikkelingen 2014 32 Veiligheid 33 Innovatie 34 Kwaliteit 35 Opgelegde maatregelen Europese Commissie in verband met fusie 38 Consumer Products Europe, Middle East & Africa 40 Consumer Products Asia 42 Cheese, Butter & Milkpowder 44 Ingredients 46 FrieslandCampina en zijn medewerkers 47 Maatschappelijk verantwoord ondernemen 50 Risicobeheersing 52 Vooruitzichten 53 Managementverklaring 53 Verantwoordelijkheidsverklaring
3
56 Corporate governance 57 Executive board 57 Raad van commissarissen 58 Commissies van de raad van commissarissen 60 Tegenstrijdige belangen 60 De algemene vergadering van aandeelhouders 60 De vennootschap, aandelenkapitaal en statuten 60 Controle van de financiële verslaggeving en rol van interne en externe accountants 61 Best practice bepalingen van de code die door FrieslandCampina niet worden toegepast
62 Verslag raad van commissarissen 62 Activiteiten van de raad van commissarissen 63 Commissies van de raad 65 Samenstelling van de raad van commissarissen, commissies en executive board 66 Jaarrekening en winstbestemming 67 Rooster van benoeming en aftreden raad van commissarissen
71
Jaarrekening 2014
74 Geconsolideerde jaarrekening 74 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening 75 Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat 76 Geconsolideerde balans 77 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 78 Geconsolideerd overzicht vermogensmutaties 80 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 136 Belangrijkste dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen 138 Enkelvoudige jaarrekening 138 Enkelvoudige balans 138 Enkelvoudige winst-en-verliesrekening 139 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 144 Overige gegevens 144 Statutaire winstbestemmingsregeling 144 Voorgestelde winstbestemming toe te rekenen aan aandeelhouder van de vennootschap 144 Gebeurtenissen na balansdatum 145 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
150 Overzichten 150 Meerjarenoverzicht 151 Melkprijsoverzicht 152 Raad van commissarissen 156 Executive board 158 Corporate staff 159 Business groups en adressen
Inhoud
4
Woord vooraf van de CEO
Geachte lezer, Meer dan in andere jaren hebben externe omstandigheden invloed gehad op de resultaten van Koninklijke FrieslandCampina N.V. in 2014. Het jaar 2014 kan worden gekenschetst als dynamisch. Geopolitieke spanningen en wisselkoerseffecten Geopolitieke spanningen, met als gevolg de boycot door Rusland van agrarische producten uit onder meer de EU, hebben de zuivelsector geraakt. In Aziatische en Afrikaanse landen, die de laatste jaren continue groei vertoonden, stagneerde de economische ontwikkeling. Wisselkoerseffecten beïnvloedden het resultaat negatief. De dure euro, gecombineerd met hoge zuivelprijzen in de eerste helft van het jaar, maakte de producten in lokale valuta nog duurder en drukte de winst in euro's. FrieslandCampina werd daardoor geconfronteerd met druk op volumes en marktaandelen van vooral zuiveldranken, kaas en ingrediënten, met name in de eerste helft van 2014. Door zowel in Azië als Europa gedurende het jaar prijsverhogingen door te voeren, herstelden de marges zich. Met kindervoeding is groei gerealiseerd, vooral in Hong Kong en China. Een verminderde vraag uit China naar zuivelgrondstoffen, de uitbraak van ebola in West-Afrika, de brand bij FrieslandCampina in Gerkesklooster en het overheidsingrijpen op consumentenprijzen in Vietnam, Thailand en landen in het Midden-Oosten hebben ook effect gehad op FrieslandCampina. Bevredigend resultaat Als gevolg van een eenmalige bate en scherpe kostenbeheersing en het effect van de goodwill impairment in 2013 is de gerapporteerde winst in 2014 verbeterd. Door de genoemde externe factoren is de onderliggende operationele winst echter achtergebleven vergeleken met 2013. Voor de leden-melkveehouders ligt het niveau van de melkprijs met 42,70 euro per 100 kilo bijna op hetzelfde niveau van het topjaar 2013. Gezien de marktomstandigheden heeft FrieslandCampina een bevredigend resultaat gerealiseerd. De totale vergoeding voor de geleverde melk die aan de ledenmelkveehouders is uitbetaald, komt uit op 4,1 miljard euro. Dat is meer dan ooit. Samen met de investeringen in 2014 van ruim 650 miljoen euro in capaciteitsuitbreiding en kwaliteitsverbetering, waarvan het grootste deel in Nederland, toont dit het belang aan van FrieslandCampina voor de Nederlandse economie.
Woord vooraf van de CEO
Inhoud
5
Verdere stappen op het gebied van duurzaamheid FrieslandCampina wil klimaatneutraal groeien en neemt hiervoor zijn verantwoordelijkheid. De instemming van de leden-melkveehouders met vernieuwingen in het kwaliteits- en duurzaamheidsprogramma Foqus planet was een belangrijke mijlpaal in 2014. De basiseisen zijn aangescherpt, de leden-melkveehouders ontvangen een prestatieafhankelijke duurzaamheidstoeslag en de weidegangtoeslag is verhoogd naar bruto 1,00 euro per 100 kilo melk. Ook binnen de onderneming zijn er veel duurzaamheidsinitiatieven. Het is onder andere de bedoeling dat in 2015 het totale stroomverbruik van de vestigingen van FrieslandCampina in Nederland afkomstig is van groene stroom, waarbij 50 procent wordt opgewekt op boerderijen van de leden-melkveehouders. Op het gebied van duurzame inzetbaarheid van medewerkers is gestart met een vitaliteitsprogramma op basis van persoonlijke begeleiding en adviezen. Update strategie route2020 FrieslandCampina heeft sinds 2009 circa 2,5 miljard euro geïnvesteerd in vooral capaciteitsuitbreiding en kwaliteits verbetering. Dat is gebeurd met het oog op de verwachte groeiende hoeveelheid melk van de leden-melkveehouders in aanloop naar en zowel na de beëindiging van de EU-melkquotering per 1 april 2015. Hoewel in 2014 de categorieën zuiveldranken en merkkaas achterbleven met volumegroei als gevolg van de hoge verkoopprijzen en de Russische boycot, ligt FrieslandCampina voor op het schema van de realisatie van de strategie route2020. Daarnaast heeft de onderneming de organisatie verder aangescherpt om in de komende jaren significante kostenbesparingen te kunnen realiseren. In 2015 is een evaluatie van de strategie voorzien. Perspectief met nutriëntrijke voeding Met het verdwijnen van de EU-melkquotering zal de volatiliteit op de zuivelmarkten mogelijk nog verder toenemen. Het perspectief voor FrieslandCampina en de leden-melkveehouders blijft echter positief. De onderneming staat er goed voor. De vraag naar voeding neemt toe door de groeiende wereldbevolking en er is een toenemend inzicht dat voeding die rijk is aan nutriënten van groot belang is voor het welzijn en de gezondheid van mensen. Melk bevat van nature belangrijke nutriënten. Het nog beter toegankelijk maken van die voedingsstoffen blijft de leidraad voor FrieslandCampina en zal bijdragen aan de goede verwaarding van de melk van de leden-melkveehouders. Afscheid Op 18 februari 2015 is bekendgemaakt dat ik mijn functie als chief executive officer van Koninklijke FrieslandCampina N.V. per 1 juni 2015 neerleg. Ik voel me onderdeel van en verbonden met de creatie van FrieslandCampina als een sterke in Nederland gewortelde multinationale zuivelonderneming. Mijn opvolger uit de executive board, Roelof Joosten, wens ik alle succes in de mooie functie die ik de afgelopen jaren heb mogen bekleden. Ik bedank de raad van commissarissen, het bestuur van de coöperatie, de leden-melkveehouders en de collega’s binnen FrieslandCampina voor de plezierige samenwerking en steun die ik al die jaren heb ervaren. Cees ’t Hart CEO Koninklijke FrieslandCampina N.V.
Amersfoort, 27 februari 2015
Inhoud
6
Royal FrieslandCampina in een oogopslag
11,3 miljard euro omzet
22.168 medewerkers
Vestigingen in 32 landen
Export naar meer dan 100 landen
NL
BE
DE
19.054 leden-melkveehouders zijn de eigenaren van de onderneming
Elke dag miljoenen consumenten
Royal FrieslandCampina in een oogopslag
Inhoud
7
Netto-omzet in miljoenen euro's
Netto-omzet
0,6% gestegen
2014
11.348
2013
11.281
2012
10.309
2011
9.626
Bedrijfsresultaat in miljoenen euro's
Bedrijfsresultaat
489 miljoen euro
2014
489
2014 1
412
2013
313
2013 1
513
2012
487
2011
403
Bedrijfsresultaat in % netto-omzet
Bedrijfsresultaat in % netto-omzet
4,3%
2014
4,3
2014 1
3,6
2013
2,8
2013 1
4,5
2012
4,7
2011
4,2
Winst in miljoenen euro's
Winst
303 miljoen euro
2014
303
2014 1
258
2013
157
2013 1
327
2012
278
2011
216
Operationele kasstroom in miljoenen euro's
Kasstroom uit operationele activiteiten
545 miljoen euro
2014
545
2013
588
2012
842
2011
508
Melkprijs in euro's per 100 kilo, excl. btw
Melkprijs voor leden-melkveehouders
42,70 euro per 100 kilo melk
2014
42,70
2013
42,90
2012
36,68
2011
38,92
1
Gecorrigeerd voor eenmalige posten
Inhoud
8
Uitdagingen in de wereld De wereldbevolking groeit naar verwachting tot ruim 9 miljard mensen in 2050. 70 procent van hen zal in grote steden wonen. Het voeden van deze groeiende populatie is een enorme uitdaging en heeft implicaties voor mens, dier én voor milieu. Hoe kan er voldoende en betaalbare nutriëntrijke en energierijke voeding worden geproduceerd? Nu al is vruchtbare grond en schoon drinkwater schaars in veel gebieden in de wereld en de druk op
De groeiende wereldbevolking
het milieu wordt alleen maar groter. En zelfs als de beschikbaarheid van grond en water geen probleem vormt, zijn er dan wel genoeg boeren om ons dagelijks voedsel te produceren? En kunnen zij hiermee voldoende inkomen realiseren om zichzelf en hun gezinnen te onderhouden? FrieslandCampina wil met zijn activiteiten een bijdrage leveren aan het oplossen van drie mondiale uitdagingen.
● Het
voeden van de groeiende wereldbevolking
● De
beschikbaarheid van voldoende nutriënt- en energierijke voeding en de betaalbaarheid van voedsel voor brede bevolkingsgroepen
● Het
behouden van voedselveiligheid en consumentenvertrouwen
Uitdagingen in de wereld
Inhoud
9
Voldoende boeren om voedsel te verbouwen ● Jongeren
interesseren voor het vak van boer door toekomstperspectief te bieden en daarmee in te spelen op de wereldwijd snel vergrijzende populatie boeren
● Boeren
moeten een voldoende hoog inkomen kunnen realiseren voor een verantwoorde bedrijfsvoering en het creëren van een positieve toekomst voor zichzelf en hun kinderen
● Wereldwijd
zijn 750-900 miljoen mensen voor hun inkomen afhankelijk van de melkveehouderij
Schaarste aan natuurlijke hulpbronnen ● Inspelen
op de toenemende schaarste aan land, water en andere natuurlijke hulpbronnen door efficiënter te produceren
● Het
verlagen van de CO2-uitstoot en meer gebruik maken van hernieuwbare energie
● Bijdragen
aan het behoud van biodiversiteit
Inhoud
10
Strategie route2020: duurzame groei én waardecreatie
Ambitie
De meest succesvolle, professionele en aantrekkelijke zuivelonderneming creëren voor zijn leden-melkveehouders, medewerkers, afnemers en consumenten en voor de samenleving door mensen wereldwijd essentiële voedingsstoffen uit zuivelproducten te bieden voor elke fase in hun leven
Groeicategorieën Zuiveldranken
Kindervoeding (B2B, B2C)
Merkkaas
Sterke posities & geografische groei
Foodservice in Europa
Basisproducten
Inspelen op behoeften Groei & ontwikkeling
Dagelijkse voeding
Gezondheid & welzijn
Functionaliteit
Talentmanagement
Melkvalorisatie
Innovatie
Businessmodel & kostenfocus
Al ’t goede van zuivel
Ketenvoordelen
Duurzaamheid
Onze manier van werken & veiligheid
Vaardigheden
Fundament
Strategie route2020: duurzame groei én waardecreatie
Inhoud
11
FrieslandCampina heeft de ambitie de meest succesvolle, professionele en aantrekkelijke zuivelonderneming te creëren voor leden-melkveehouders, medewerkers, afnemers, consumenten en voor de samenleving. De groeiende vraag op de wereldmarkt naar gezonde voeding die op duurzame wijze is geproduceerd, biedt kansen voor FrieslandCampina. Om deze ambitie waar te maken heeft FrieslandCampina voor de periode 2010-2020 de strategie route2020 geformuleerd. Sleutelwoorden daarin zijn duurzame groei en waardecreatie: duurzame groei van de onderneming en het tot maximale waarde brengen van alle door de ledenmelkveehouders van de coöperatie geproduceerde melk. FrieslandCampina streeft naar realisatie van de volgende doelstellingen: • een toename van het aandeel toegevoegdewaarde- en merkproducten in het totale verkoopvolume; • een verdere groei van het bedrijfsresultaat; • een hogere prestatietoeslag en een hogere uitgifte van ledenobligaties aan de leden-melkveehouders; • minder dan 0,05 ongevallen met verzuim per 200.000 gewerkte uren; • klimaatneutrale groei, in de gehele keten van koe tot consument.
FrieslandCampina investeert meer dan gemiddeld in de drie groeicategorieën zuiveldranken, kindervoeding en merkkaas. Deze categorieën worden ondersteund door research & development op het gebied van groei & ontwikkeling (van kinderen), dagelijkse voeding, gezondheid & welzijn en functionaliteit. Doordat de onderneming Koninklijke FrieslandCampina N.V. een directe relatie heeft met Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A., beheerst FrieslandCampina de gehele productieketen van boerderijmelk tot distributie. Hierdoor kan FrieslandCampina instaan voor de kwaliteit van zijn producten. In de samenwerking met de ledenmelkveehouders wordt het accent gelegd op kwaliteit, voedselveiligheid en duurzame bedrijfsvoering. FrieslandCampina streeft ernaar de voorziene groei, in de gehele keten van koe tot consument, klimaatneutraal te realiseren. De onderneming wil dit bereiken door samen met de leden-melkveehouders en ketenpartners te werken aan het verbeteren van de energie-efficiency, het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen en het stimuleren van de productie van duurzame energie op melkveebedrijven. De strategie route2020 wordt in 2015 geactualiseerd aan de hand van een analyse van kansen en bedreigingen in een steeds dynamischer wordende omgeving. Informatie over de realisatie van de strategie is te vinden op pagina 28 tot en met 32.
Inhoud
12
Nourishing by nature
Inhoud
13
Mensen wereldwijd voorzien van de juiste voedingsstoffen is dé uitdaging. Melk bevat van nature essentiële voedingsstoffen zoals eiwitten, vitamines B2 en B12, en mineralen zoals calcium. Door het aanbieden van betrouwbare en smakelijke zuivelproducten levert FrieslandCampina een bijdrage aan het veiligstellen van voedsel- en nutriëntenzekerheid. Daarbij streeft FrieslandCampina ernaar de druk op natuurlijke hulpbronnen en het milieu te beperken. Elke dag waarderen miljoenen consumenten over de hele wereld FrieslandCampina’s innovatieve en smaakvolle zuivelproducten. FrieslandCampina brengt het beste van twee werelden samen. Het vakmanschap en ondernemerschap van de leden-melkveehouders wordt gecombineerd met de (internationale) expertise, klantoriëntatie en ervaring van de onderneming en haar medewerkers. FrieslandCampina committeert zich aan hoge standaarden op het gebied van voedselveiligheid, persoonlijke veiligheid voor medewerkers, kwaliteit, duurzaamheid en transparantie in de gehele productieketen: ‘van gras tot glas’. Het vormt de basis van het klant- en consumentenvertrouwen in de producten en verzekert de continuïteit die zo kenmerkend is voor de onderneming en de coöperatie. FrieslandCampina gelooft in gedeelde waarden (‘shared values’): het gelijktijdig realiseren van een toereikend inkomen voor de leden-melkveehouders, toegevoegde waarde voor klanten en consumenten, en persoonlijke groei en carrièreperspectief voor medewerkers. Tegelijkertijd is FrieslandCampina een meerwaarde voor de lokale samenlevingen waarin het actief is. Zo worden kansen gecreëerd en perspectieven geboden voor alle belanghebbenden.
Inhoud
14
FrieslandCampina-merken
FrieslandCampina-merken
Inhoud
15
Inhoud
16
Wereldwijd
Europa
Verenigde Staten Brazilië
Nederland Duitsland België Griekenland Hongarije Roemenië Rusland Frankrijk Spanje Italië Oostenrijk Groot-Brittannië
361
6.768
omzet*
omzet*
163
13.371
medewerkers
medewerkers
6
71
locaties
locaties
Noord- en Zuid-Amerika
* In miljoenen euro's
Wereldwijd
Inhoud
17
Azië en Oceanië
Nigeria Ghana Ivoorkust Verenigde Arabische Emiraten Saoedi-Arabië Egypte
Indonesië Maleisië Singapore Thailand Myanmar Vietnam Filippijnen China Hong Kong India Japan Nieuw-Zeeland
1.241
2.978
omzet*
omzet*
1.060
7.574
medewerkers
medewerkers
6
32
locaties
locaties
Afrika en het Midden-Oosten
Inhoud
18
Belangrijkste ontwikkelingen 2014
Bevredigend resultaat in lastig jaar
Waardecreatie voor leden-melkveehouders
● Netto-omzet stabiel op 11,3 miljard euro, exclusief valuta-effecten een groei van 2,2 procent
● Garantieprijs daalt licht met 0,07 euro (-0,2 procent) naar 39,38 euro (2013: 39,45 euro)
● Verdere groei kindervoeding in China en Hong Kong
● Totaal prestatietoeslag (1,86 euro) en uitgifte ledenobligaties (1,07 euro) bedraagt 2,93 euro. Afname met 0,11 euro (-3,6 procent) ten opzichte van 2013 (3,04 euro)
● Druk op marktaandelen en volumes van zuiveldranken en merkkaas ● Bedrijfsresultaat stijgt met 56,2 procent naar 489 miljoen euro. Gecorrigeerd voor eenmalige posten en valuta-effecten daalt bedrijfsresultaat met 10,7 procent ● Russische boycot zuivelproducten heeft een geschat negatief effect op bedrijfsresultaat van 80 miljoen euro ● Winst stijgt met 93 procent naar 303 miljoen euro. Exclusief de eenmalige posten en valuta-effecten daalt de winst met 13,1 procent ● Kasstroom uit operationele activiteiten afgenomen naar 545 miljoen euro (2013: 588 miljoen euro)
● Melkprijs voor leden-melkveehouders 42,70 euro, daling met 0,5 procent (2013: 42,90 euro)
Per 100 kilo melk excl. btw, bij 3,47 procent eiwit, 4,41 procent vet en 4,51 procent lactose
Belangrijkste ontwikkelingen 2014
Inhoud
19
Realisatie strategie route2020 ● 5,7 procent volumegroei kindervoeding ● 5,4 procent volumedaling zuiveldranken door lagere consumptie en druk op marktaandelen ● 14,5 procent volumedaling merkkaas door Russische boycot en concurrentie op Europese markt ● Investeringen van 656 miljoen euro voornamelijk in capaciteitsuitbreiding en kwaliteitsverbetering ● Vernieuwd kwaliteits- en duurzaamheidsprogramma Foqus planet voor leden-melkveehouders ● Veiligheid en veiligheidsbewustzijn belangrijk verbeterd; aantal ongevallen met verzuim afgenomen van 140 naar 94
Organisatie versterkt
● FrieslandCampina en China Huishan Dairy Holdings Company Limited hebben in 2014 een intentieverklaring getekend om te komen tot een 50 – 50 joint venture. Het bedrijf in oprichting, FrieslandHuishan Dairy, gaat kindervoeding produceren, vermarkten en distribueren ● FrieslandCampina versterkt positie in West-Afrika door overname van de zuivelactiviteiten van Olam in Ivoorkust ● Versterking positie in Italië door overname van de kaas- en boterdistributieactiviteiten van DEK Srl en verwerving 80 procent van de aandelen in Orange Srl
Inhoud
20
Kerncijfers in miljoenen euro’s, tenzij anders aangegeven
2014 Resultaten Netto-omzet
2013
%
11.281 1
0,6
412 458 489 258 284 303
513 513 313 327 327 157
-19,7 -10,7 56,2 -21,1 -13,1 93,0
7.676 2.823 981 36,8
7.112 2.631 696 37,0
7,9 7,3 40,9
Kasstroom Netto kasstroom uit operationele activiteiten Netto kasstroom uit investeringsactiviteiten
545 -618
588 -576
-7,3 -7,3
Investeringen Investeringen
656
559
17,4
39,38 4 1,86 0,29 5
39,45 1,81 0,31
-0,2 2,8
0,10 41,63 1,07 42,70 0,42 1,93 45,05
0,10 41,67 1,23 42,90 0,37 0,45 43,72
22.168 0,33 13.696 19.054 10.716
21.186 0,62 13.887 19.244 10.659
4,6
9.453
9.261
2,1
Bedrijfsresultaat voor eenmalige posten
11.348 2
Bedrijfsresultaat voor eenmalige posten en valuta-effecten Bedrijfsresultaat Winst zonder eenmalige posten Winst zonder eenmalige posten en valuta-effecten Winst Balans Balanstotaal Totaal eigen vermogen Nettoschuld 3 Totaal eigen vermogen als percentage van balanstotaal
Waardecreatie voor leden-melkveehouders in euro’s per 100 kilogram melk (excl. btw, bij 3,47% eiwit, 4,41% vet en 4,51% lactose)
Garantieprijs Prestatietoeslag Weidegangtoeslag Bijzondere melkstromen 6 Contante prijs Reservering ledenobligaties Melkprijs Rente op ledenobligaties Algemene reserve Prestatieprijs Overige gegevens Medewerkers (gemiddeld aantal fte’s) Aantal ongevallen met verzuim (per 200.000 gewerkte uren) Aantal leden-melkveebedrijven einde jaar Aantal leden einde jaar Totaal verwerkte melk (in miljoenen kg) Melkaanvoer van leden (in miljoenen kg) 1 De
netto-omzet 2013 is aangepast door een wijziging in de accounting policy betreffende de reclame- en promotiekosten. Het bedrijfsresultaat is hierdoor niet beïnvloed. 2 Eenmalige posten zijn een pensioenbate van 131 miljoen euro, een boekwinst van 20 miljoen euro naar aanleiding van de brand in Gerkesklooster alsmede een last van 20 miljoen euro als gevolg van de aangekondigde sluiting van een productielocatie in België in 2014 en een goodwill impairment in 2013. 3 De nettoschuld betreft langlopende rentedragende verplichtingen,
-0,1 -13,0 -0,5 13,5 328,9 3,0
verplichtingen aan financiers, het saldo van de verplichtingen aan en vorderingen op gelieerde ondernemingen minus ter vrije beschikking staande liquide middelen. 4 Betreft saldo garantieprijs van 39,29 euro en een verrekening van 0,09 euro voor de te lage inschatting over 2014.
-1,4 -1,0 0,5
Kerncijfers
Inhoud
21
Consumer Products Europe, Middle East & Africa Netto-omzet derden Interne leveringen Bedrijfsresultaat voor eenmalige posten 7 Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden Werknemers (gemiddeld aantal fte’s) Volume
Consumer Products Asia Netto-omzet derden Interne leveringen Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden Werknemers (gemiddeld aantal fte’s) Volume
2014
2013
▲▲ %
3.863 351 260 240
3.937 246 247 20
-1,9
6,2
0,5
7.931
8.198
▼
2.274 19 385
18,5
16,9
7.077
6.430
▼
in miljoenen euro’s
Consumer Products Europe, Middle East & Africa 4.214
33,9%*
Consumer Products Asia 2.387
19,2%*
5,3
-3,3 Cheese, Butter & Milkpowder 3.562 28,6%*
▼
2.369 18 438
Netto-omzet naar business group
4,2 13,8
Ingredients 2.283
18,3%*
* Voor Overige en Eliminatie van interne leveringen
10,1
↑▲
Netto-omzet naar afzetgebied in miljoenen euro’s
Cheese, Butter & Milkpowder Netto-omzet derden Interne leveringen Bedrijfsresultaat voor eenmalige posten 8 Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden Werknemers (gemiddeld aantal fte’s) Volume
Nederland 2.904 658 -111 -91
2.831 531 81 81
-3,1
2,9
2.736
2.659
▲
↑▲
2,6 -237,0 -212,3
2,9
2.686
24%
1.368
12%
2.714
24%
2.978
26%
Duitsland
Rest van Europa
Azië Ingredients Netto-omzet derden Interne leveringen Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet Werknemers (gemiddeld aantal fte’s) Volume
5 Leden-melkveehouders
1.750 533 179 10,2 3.101
▼
die weidegang toepassen, ontvangen over 2014 een weidegangtoeslag van 0,50 euro per 100 kilo melk. Gemiddeld over alle FrieslandCampina-ledenmelk is dit 0,29 euro per 100 kilo melk. 6 Bijzondere melkstromen betreft het totaalbedrag van uitkeringen voor Landliebe-melk van 1,00 euro per 100 kilo melk en het verschil tussen de garantieprijs voor biologische melk (49,52 euro) en de garantieprijs per 100 kilo melk. Gemiddeld over alle FrieslandCampina-ledenmelk is dit 0,10 euro per 100 kilo melk.
1.801 468 241 13,4 3.002 ↑▲
7 Bedrijfsresultaat
-2,8 -25,7 3,3
Afrika en het Midden-Oosten 1.241
11%
Noord- en Zuid-Amerika 361
3%
voor eenmalige posten betreft herstructureringskosten in België in 2014 en een goodwill impairment en herstructureringskosten in Nederland in 2013. 8 Bedrijfsresultaat voor eenmalige posten betreft een boekwinst in 2014 van 20 miljoen euro naar aanleiding van de brand in Gerkesklooster.
Inhoud
22
Inhoud
23
Waardevolle voedingsstoffen De betekenis van zuivelproducten in een evenwichtig, gezond dieet wordt steeds meer erkend. De snelle groei van de wereldbevolking heeft grote invloed op de beschikbaarheid van voedsel en grondstoffen. Melk bevat van nature essentiële voedingsstoffen zoals eiwitten, vitaminen B2 en B12, en mineralen zoals calcium. Door betrouwbare en smakelijke zuivelproducten aan te bieden, levert FrieslandCampina een bijdrage aan het veiligstellen van voedsel- en nutriëntenzekerheid. Mensen wereldwijd voorzien van de juiste voedingsstoffen is dé uitdaging.
Inhoud
Verslag executive board 24
Bevredigend resultaat, gezien geopolitieke spanningen en valutaire tegenwind
FrieslandCampina heeft een dynamisch jaar achter de rug. Geopolitieke spanningen en valutaire tegenwind beïnvloedden de bedrijfsvoering, de omzet en het resultaat meer dan in andere jaren. De netto-omzet bleef stabiel op 11,3 miljard euro. De winst steeg naar 303 miljoen euro. Hierbij was er in 2014 sprake van een eenmalige bate en negatieve valuta-effecten. De uitkering aan de leden-melkveehouders van FrieslandCampina bleef goed op peil en ligt met een melkprijs van 42,70 euro per 100 kilo fractioneel onder het topjaar 2013 (42,90 euro). Kerncijfers
2014
2013
11.348
11.281
0,6
412
513
-19,7
458
513
-10,7
489
313
56,2
258
327
-21,1
284
327
-13,1
303 42,70
157 42,90
93,0 -0,5
▲
%
in miljoenen euro's
Netto-omzet Bedrijfsresultaat voor eenmalige posten Bedrijfsresultaat voor eenmalige posten en valuta-effecten Bedrijfsresultaat Winst zonder eenmalige posten Winst zonder eenmalige posten en zonder valuta-effecten Winst Melkprijs (in euro per 100 kilo) Volume
▼
▲
Netto-omzet stabiliseert De netto-omzet in 2014 nam met 0,6 procent toe naar 11,3 miljard euro als gevolg van hogere verkoopprijzen en toename van de verkopen van Friso-kindervoeding. Valuta-effecten hadden per saldo een negatief effect van 176 miljoen euro op de totale omzet. Het volume in de groeicategorieën zuiveldranken, merkkaas en ingrediënten nam af als gevolg van lagere consumptie, mede door hogere verkoopprijzen in Azië, toenemende concurrentie in een aantal landen en door de boycot door Rusland van zuivelproducten. Ontwikkeling bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat nam toe met 56,2 procent naar 489 miljoen euro. In 2014 is er een eenmalige bate van 131 miljoen euro geboekt door een aanpassing in de pensioenregelingen voor medewerkers in Nederland. Gecorrigeerd voor deze eenmalige bate is het bedrijfsresultaat met 19,7 procent afgenomen ten opzichte van het bedrijfsresultaat in 2013 voor goodwill impairment. Gecorrigeerd voor negatieve valuta-effecten daalde het bedrijfsresultaat met 10,7 procent. Het bedrijfsresultaat
is daarnaast negatief beïnvloed door de Russische boycot van zuivelproducten. Het geschatte directe effect (omzet- en winstderving) en indirecte effect (negatieve markteffecten) bedraagt minimaal 80 miljoen euro. Overige eenmalige posten zijn een boekwinst van 20 miljoen euro naar aanleiding van de brand bij FrieslandCampina Cheese in Gerkesklooster alsmede een last van 20 miljoen euro als gevolg van de aangekondigde sluiting van de productielocatie van FrieslandCampina Branded Belgium in Sleidinge. De business groups Consumer Products Europe, Middle East & Africa en Consumer Products Asia verbeterden hun bedrijfsresultaat. Belangrijkste redenen waren margeverbetering door nettoprijstoename evenals kostenreductie in vooral West-Europa. In de tweede helft van 2014 hebben kostenbesparingen bijgedragen aan het bedrijfsresultaat en was er een lichte verbetering in de marktomstandigheden. De bedrijfslasten in 2014 liggen met 10.924 miljoen euro per saldo op bijna hetzelfde niveau als in 2013 (10.991 miljoen euro). Winst beïnvloed door eenmalige bate en valuta-effecten De winst steeg ten opzichte van 2013 (157 miljoen euro) naar 303 miljoen euro. Zonder de goodwill impairment in 2013 en de eenmalige pensioenbate in 2014 zou de winst zijn afgenomen met 21,1 procent. Gecorrigeerd voor de eenmalige posten en de negatieve valuta-effecten zou de winst zijn afgenomen met 13,1 procent.
Netto-omzet naar business group in miljoenen euro's
Consumer Products Europe, Middle East & Africa 2014
4.214
2013
4.183
Consumer Products Asia 2014
2.387
2013
2.293
Cheese, Butter & Milkpowder 2014
3.562
2013
3.362
Ingredients 2014
2.283
2013
2.269
Verslag executive board
Inhoud
25
Het negatieve saldo van financieringsbaten en -lasten is afgenomen met 7 miljoen euro naar 48 miljoen euro negatief. De netto-rentelast bedroeg 32 miljoen euro (2013: 31 miljoen euro). Het resultaat uit joint ventures en geassocieerde deelnemingen is gestegen van 8 miljoen euro naar 13 miljoen euro naar in 2014. De belastinglast bedroeg 151 miljoen euro (2013: 109 miljoen euro). De toename is vooral het gevolg van de vrijval van een latente belastingverplichting in 2013 door de goodwill impairment. Winstverdeling Van de winst in 2014 van 303 miljoen euro wordt 70 miljoen euro toegerekend aan de minderheids belangen. De executive board stelt voor om 183 miljoen euro toe te voegen aan de algemene reserve. De resterende winst wordt als volgt bestemd: 40 miljoen euro wordt gereserveerd als rentevergoeding aan houders van ledenobligaties en 10 miljoen euro wordt gereserveerd als rentevergoeding voor de lening van de coöperatie aan de onderneming. Prestatieprijs onderneming 45,05 euro De FrieslandCampina-prestatieprijs over 2014 bedraagt 45,05 euro per 100 kilo melk exclusief btw (2013: 43,72 euro), een toename van 3,0 procent ten opzichte
van 2013. De FrieslandCampina-prestatieprijs bestaat uit de garantieprijs, de toeslag bijzondere melkstromen, de weidegangtoeslag, de prestatietoeslag, de uitgifte van ledenobligaties, de rente op ledenobligaties en de algemene reservering. De prestatieprijs is ten opzichte van 2013 gestegen als gevolg van de hogere algemene reservering omdat de goodwill impairment in 2013 het resultaat negatief beïnvloedde. De algemene reservering in 2014 bedraagt 1,93 euro ten opzichte van 0,45 euro in 2013. De garantieprijs over 2014 is 39,38 euro per 100 kilo melk, een afname van 0,2 procent ten opzichte van 2013 (39,45 euro). De afname van de garantieprijs is het gevolg van lagere melkprijzen van de referentiebedrijven. De vergoeding bijzondere melkstromen (Landliebe, biologische melk) bedraagt 0,10 euro per 100 kilo melk en de weidegangtoeslag bedraagt 0,29 euro per 100 kilo melk. De prestatietoeslag bedraagt 1,86 euro per 100 kilo melk (2013: 1,81 euro). De toename is het gevolg van de aanpassing in de winstverdeling, waardoor er met ingang van het boekjaar 35 procent in plaats van 30 procent van de winst wordt toegerekend aan de prestatietoeslag. De uitgifte van ledenobligaties over het jaar 2014 bedraagt 1,07 euro per 100 kilo melk (2013: 1,23 euro). Daarmee komt de melkprijs over het jaar 2014 op 42,70 euro exclusief btw per 100 kilo melk. Ten opzichte van 2013 (42,90 euro) is dat een afname van 0,5 procent.
Melkprijs en prestatieprijs 2014 in euro per 100 kg melk, bij 600.000 kg melk per jaar (excl. btw, bij 3,47% eiwit, 4,41% vet en 4,51% lactose) Toevoeging aan algemene reserve
1,93
Rente op ledenobligaties
0,42
Reservering op naam ledenobligaties-vast
1,07 Waardecreatie 2,93
Prestatietoeslag
1,86
Weidegangtoeslag
0,29
Melkprijs 42,70 Contante prijs 41,63
Toeslag bijzondere melkstromen
0,10
Garantieprijs
39,38
Prestatieprijs 45,05
Inhoud
26
Melkprijssystematiek en winstverdeling 2014–2016 De melkprijs die FrieslandCampina met ingang van 2014 op jaarbasis aan de leden-melkveehouders betaalt, bestaat uit de garantieprijs, de toeslag bijzondere melkstromen, de weidegangtoeslag, de prestatietoeslag (samen de contante prijs) en de uitgifte van ledenobligaties. De melk wordt uitbetaald op basis van de waarde van de geleverde kilogrammen eiwit, vet en lactose in de verhouding 10:5:1. De FrieslandCampina-prestatieprijs bestaat uit de melkprijs en daar bovenop de rente op ledenobligaties en de toevoeging aan de algemene reserve van de vennootschap. De hoogte van de algemene reservering en de prestatietoeslag is afhankelijk van de winst van FrieslandCampina. Voor de jaren 2014–2016 wordt van de winst van FrieslandCampina, op basis van de garantieprijs en na aftrek van de vergoeding op ledenobligaties en de winst toe te rekenen aan minderheidsbelangen, 45 procent
toegevoegd aan het eigen vermogen van de vennootschap (voorheen 50 procent). Van de winst wordt 35 procent aan de leden-melkveehouders uitbetaald als prestatietoeslag (voorheen 30 procent) en wordt 20 procent aan de ledenmelkveehouders uitgekeerd in de vorm van ledenobligatiesvast. De uitgifte ledenobligaties-vast wordt berekend op basis van de waarde van de in het boekjaar geleverde melk. In september van elk jaar kan een interim-uitkering betaald worden op basis van de resultaten over het eerste halfjaar van de onderneming en de geleverde hoeveelheid melk. De interim-uitkering bedraagt 75 procent van de pro-forma prestatietoeslag over het eerste halfjaar. De finale afrekening vindt plaats in april/mei van het daarop volgende jaar, op basis van de jaarresultaten van de onderneming en de totale hoeveelheid geleverde melk.
De biologische melkprijs over 2014 bedraagt 52,95 euro exclusief btw per 100 kilo melk (2013: 50,19 euro). De biologische melkprijs wordt bepaald door vraag en aanbod van biologische melk op de West-Europese markt en is nauwelijks afhankelijk van ontwikkelingen op de wereldzuivelmarkt. In september 2014 is voor de eerste keer een interimuitkering aan de leden-melkveehouders van de coöperatie betaald van 0,825 euro per 100 kilo melk. Dit was 75 procent van de pro-forma prestatietoeslag over het melkvolume van het eerste halfjaar (0,4125 euro per 100 kilo melk bij een volledig jaar). De prestatietoeslag over geheel 2014 bedraagt 1,86 euro, dus de ledenmelkveehouders ontvangen van de prestatietoeslag nog 1,45 euro per 100 kilo melk in mei 2015. In totaal is de rente op ledenobligaties toegenomen van 34 miljoen euro naar 40 miljoen euro als gevolg van de toename van het aantal obligaties en een toename van de rente omdat de opslag op de 6-maands Euribor per 1 juni 2014 is verhoogd van 3,00 naar 3,25 procent. De rente over de periode 1 januari – 31 mei bedroeg 3,327 procent, de rente over de periode 1 juni – 30 november 3,649 procent en de rente in de maand december 3,431 procent. Per 100 kilo ledenmelk is de gemiddelde rente-uitkering 0,42 euro (2013: 0,37 euro).
Verslag executive board
Inhoud
27
Financiële positie De nettoschuld bedroeg 981 miljoen euro per 31 december 2014. Ten opzichte van ultimo 2013 is dit een toename van 285 miljoen euro voornamelijk als gevolg van de investeringen.
Landliebe ook in Hongarije Sinds maart 2014 kunnen ook Hongaarse consumenten Landliebe-zuivelproducten in de supermarkt kopen. Het merk Landliebe past goed in de huidige consumententrends. In Duitsland is Landliebe de afgelopen jaren gestaag uitgegroeid tot het grootste zuivelmerk. De melk, yoghurt, griesmeelpudding en desserts van Landliebe staan voor pure en authentieke zuivel met een heerlijke smaak.
Melkaanvoer In 2014 is 9,5 miljard kilo melk door de leden van de coöperatie aangeboden. De melkaanvoer ligt daarmee 2,1 procent hoger dan in 2013 (9,3 miljard kilo). Door de goede kwaliteit van het voer, de milde weersomstandigheden en door groei van individuele melkveebedrijven lag de melkaanvoer gedurende het gehele jaar boven het niveau van 2013. Operationele kasstroom afgenomen De kasstroom uit operationele activiteiten is afgenomen naar 545 miljoen euro (2013: 588 miljoen euro). In 2014 bedroeg de uitgaande kasstroom voor investeringen 618 miljoen euro (2013: 576 miljoen euro). In 2014 is er 656 miljoen euro geïnvesteerd in productiecapaciteit, efficiency- en kwaliteitsverbeteringen. Daarnaast is 28 miljoen euro geïnvesteerd in acquisities van de kaasbedrijven Orange en DEK, beide in Italië, en Olam in Ivoorkust. De kasstroom uit financieringsactiviteiten is uitgekomen op 132 miljoen euro (2013: -168 miljoen euro). In 2013 is de perpetuele lening van 125 miljoen euro afgelost en in 2014 is meer gebruik gemaakt van de kredietfaciliteit. Het saldo liquide middelen en rekening-courant banken is toegenomen van 510 miljoen euro (ultimo 2013) naar 606 miljoen euro (ultimo 2014).
Het totaal eigen vermogen was per 31 december 2014 2.823 miljoen euro (ultimo 2013: 2.631 miljoen euro). Het eigen vermogen is per saldo toegenomen door de toename van het aantal ledenobligaties en de reservering van de winst in de algemene reserve en is gedeeltelijk gecompenseerd door het negatieve effect van de herwaardering van de pensioenvoorziening (vooral door de lagere discontovoet), hetgeen ten laste gaat van het eigen vermogen. De solvabiliteit is per saldo afgenomen naar 36,8 procent (ultimo 2013: 37,0 procent). De solvabiliteit is positief beïnvloed door de toename van het aantal ledenobligaties en de reservering van de winst in het eigen vermogen. De toename van het balanstotaal, als gevolg van de toename van de investeringen en het negatieve effect van de herwaardering van de pensioenvoorziening via het eigen vermogen, leidde uiteindelijk tot een daling van de solvabiliteit. FrieslandCampina blijft ruimschoots voldoen aan de bankconvenanten. Financiering FrieslandCampina maakt gebruik van leningen van meerdere groepen financiers (leden-melkveehouders, banken en investeerders). Het hoofdbestanddeel van de bankleningen wordt gevormd door een gecommitteerde kredietfaciliteit met een syndicaat van banken. In april 2014 is met het syndicaat een nieuwe faciliteit voor een bedrag van 1,5 miljard euro gesloten die minimaal loopt tot april 2019. Het hoofdbestanddeel van de uitstaande institutionele leningen bedraagt 0,7 miljard US-dollar. De verplichtingen in US-dollar zijn via valutaswaps omgezet in euroverplichtingen. Risicobeheer financiële instrumenten Door het multinationale karakter van FrieslandCampina is de onderneming gevoelig voor verschillende financiële risico’s, zoals kredietrisico, renterisico, liquiditeitsrisico en valutarisico. Het algemene risicobeleid is erop gericht om financiële risico’s te identificeren, analyseren en waar nodig te mitigeren om zodoende mogelijke negatieve financiële resultaten te voorkomen. De voornaamste financiële instrumenten van FrieslandCampina bestaan uit leningen van kredietinstellingen en institutionele beleggers,
Inhoud
28
ledenobligaties en liquide middelen. Derivatentransacties, voornamelijk valutatermijntransacties en renteswaps, worden afgesloten ten behoeve van het beheersen van de valuta- en renterisico’s voortvloeiend uit FrieslandCampinaactiviteiten en financiering daarvan. Het treasury-beleid op het gebied van risico’s omtrent financiële instrumenten is vastgesteld op basis van het risicomanagementbeleid zoals goedgekeurd door de executive board. Het is het beleid van FrieslandCampina om niet voor speculatieve doeleinden in financiële instrumenten te handelen. De verwerking van de financiële instrumenten en verdere details met betrekking tot het financiële risicomanagement is opgenomen in Toelichting 30 van de jaarrekening (pagina 127). Pensioenlasten en dekkingsgraad Het grootste deel van de pensioenlasten heeft betrekking op de Nederlandse pensioenregelingen. Met de sociale partners is afgesproken om per 1 januari 2015 over te gaan naar een collectief beschikbarepremieregeling via een nieuw opgericht bedrijfstakpensioenfonds voor de zuivel. Voor de regelingen tot en met 2014 werd een voorziening aangehouden voor toekomstige effecten (met name de toekomstige stijging van de salarissen). Dit is voor de nieuwe regeling niet meer nodig, waardoor deze voorziening vrijvalt, met als gevolg een eenmalige bate van 131 miljoen euro. De pensioenregelingen werden uitgevoerd door verschillende externe partijen. Ultimo 2014 is, in verband met de oprichting van het nieuwe bedrijfstakpensioenfonds, de opbouw stopgezet bij de belangrijkste uitvoerders Avéro Achmea Pensioen en de Stichting Pensioenfonds Campina. De bijstortverplichting bij Avéro Achmea Pensioen, indien de dekkingsgraad van het gesepareerde pensioendepot onder het minimumniveau daalt, blijft ook in de toekomst bestaan. De uitvoeringsovereenkomst met de Stichting Pensioenfonds Campina is opgezegd en FrieslandCampina
is nog in gesprek met het fonds over een nog te storten bedrag in verband met het op niveau brengen van de voorziening voor toekomstige uitvoeringskosten. De dekkingsgraad van het bij Avéro Achmea Pensioen ondergebrachte gesepareerde depot bedroeg eind 2014 123,2 procent (eind 2013 114,8 procent). Deze dekkingsgraad wordt bepaald op basis van de met de verzekeraar afgesproken verzekeringsvoorwaarden en komt hoger uit dan wanneer deze bepaald zou zijn op basis van de actuele marktwaarde. De dekkingsgraad van het Pensioenfonds Campina is gestegen van 104,8 procent eind 2013 naar 106,3 procent eind 2014. FrieslandCampina heeft in 2014 in dit fonds extra stortingen gedaan voor een totaalbedrag van 36,5 miljoen euro in verband met de afwikkeling van de discussie inzake het langlevenrisico en het op een hoger niveau brengen van de kostenvoorziening. Realisatie strategie route2020 FrieslandCampina’s strategie route2020 is gericht op duurzame groei én waardecreatie in geselecteerde markten en productcategorieën. De ontwikkelingen in een aantal strategische aandachtsgebieden worden hieronder toegelicht. Duurzame groei Het is in 2014 niet gelukt om groei te realiseren in alle drie de groeicategorieën kindervoeding, zuiveldranken en merkkaas. Het totale verkoopvolume nam in 2014 ten opzichte van 2013 af met 2,4 procent. De categorie kindervoeding realiseerde 5,7 procent volumegroei in de consumentenmarkt en in de business-to-businessmarkt (2013: 10,8 procent). De groei van Friso in China en Hong Kong lag hieraan ten grondslag. Het volume in de categorie zuiveldranken nam af met 5,4 procent als gevolg van de hogere verkoopprijzen in Azië en Afrika en teruglopende consumptie in West-Europa. Het volume in de categorie
Introductie Dutch Lady-yoghurt Vietnam Sinds mei 2014 is in de Vietnamese supermarkten yoghurt van FrieslandCampina Dutch Lady te vinden. Hiermee wordt ingespeeld op de toenemende vraag naar deze categorie zuivelproducten. De yoghurt wordt geproduceerd in de nieuwe, volledig geautomatiseerde productielocatie in Binh Duong. Bij de productie wordt gebruik gemaakt van de modernste pasteurisatietechnologieën.
Verslag executive board
Inhoud
29
merkkaas nam af met 14,5 procent als gevolg van lagere verkopen in West-Europa en de boycot van agrarische producten door Rusland. Het volume commodities nam toe met 5,9 procent als gevolg van het hogere melkaanbod van leden-melkveehouders en de achterblijvende vraag naar zuiveldranken en merkkaas. Er is in 2014 bijna 40 procent meer melkpoeder geproduceerd ten opzichte van 2013. Waardecreatie voor leden-melkveehouders Over het jaar 2014 wordt bovenop de garantieprijs in totaal 277 miljoen euro aan leden-melkveehouders uitgekeerd (2013: 282 miljoen euro). Hiervan is de prestatietoeslag 176 miljoen euro (1,86 euro per 100 kilo melk exclusief btw). De uitgifte van ledenobligaties over 2014 bedraagt 101 miljoen euro (1,07 euro per 100 kilo melk exclusief btw). In totaal bedraagt de waardecreatie van de onderneming per 100 kilo melk 2,93 euro (2013: 3,04 euro), een daling van 3,6 procent. Acquisities In Ivoorkust heeft FrieslandCampina de zuivelactiviteiten van Olam overgenomen in november 2014. De overname betekent een uitbreiding van de activiteiten van FrieslandCampina in dit West-Afrikaanse land, waar het FrieslandCampina-merk Bonnet Rouge al verkrijgbaar is. Het bedrijf is gevestigd in Abidjan. Hier worden verse lokale melk en melkpoeder verwerkt tot gezoete, gecondenseerde melk en geëvaporeerde melk, die in Ivoorkust worden verkocht onder de merknaam Pearl. Het bedrijf heeft 80 werknemers in dienst. De overname past in de strategie route2020 om de activiteiten in Afrika verder uit te breiden. China Huishan Dairy Holdings Company Limited en FrieslandCampina hebben in 2014 een jointventureovereenkomst getekend voor de oprichting van een volledig geïntegreerde productieketen voor kindervoeding in China. Het bedrijf, FrieslandHuishan Dairy, dat naar verwachting medio 2015 van start zal gaan, is de eerste joint venture tussen een Chinees en een buitenlands zuivelbedrijf die in China kindervoeding gaat produceren, vermarkten en distribueren, gebruikmakend van Chinese melk. Beide bedrijven hebben een belang van 50 procent in de nieuwe onderneming en blijven daarnaast de eigen activiteiten op het gebied van kindervoeding voortzetten. De joint venture FrieslandHuishan Dairy is eigenaar van de moderne zuivelproductiefaciliteit in Xiushui (Shenyang). De boerderijmelk wordt geleverd door de eigen melkveebedrijven van Huishan die ook zelf de producent is van het voer voor de koeien. FrieslandCampina stelt zijn verkoop- en distributienetwerk in China ter beschikking,
FrieslandCampina ontvangt Koning Willem I Prijs 2014 Op dinsdag 14 mei ontving Cees ’t Hart uit handen van Koningin Máxima de Koning Willem I Prijs, de ondernemersprijs voor bedrijven die zich onderscheiden door ‘durf, daadkracht, doorzettingsvermogen, duurzaamheid en innovatie’. FrieslandCampina heeft deze prijs gekregen wegens de langetermijnvisie, maar ook vanwege de succesvolle fusie tussen Friesland Foods en Campina, de inspanningen op het gebied van duurzaamheid en de investeringen in innovatie.
evenals zijn kennis en ervaring op het gebied van het opzetten van een productieketen voor kindervoeding en de branding en marketing daarvan in China. Dankzij deze combinatie krijgt de joint venture volledige controle over de inkoop, productie, marketing en distributie van haar eigen kindervoedingsproducten. De oprichting van de joint venture past in de strategie route2020 om verdere groei te realiseren in China. In Italië heeft FrieslandCampina de kaas- en boterdistributieactiviteiten van DEK Srl overgenomen en 80 procent van de aandelen in Orange Srl verworven. Met deze transacties wordt de positie van FrieslandCampina op de Italiaanse kaasen botermarkt versterkt. De overname past in de strategie route2020 om groei te realiseren met merkkazen.
Inhoud
30
Investeringen In 2014 heeft FrieslandCampina 656 miljoen euro geïnvesteerd. De investeringen hebben tot doel groei in de groeicategorieën te realiseren, de verwachte toenemende melkhoeveelheid van de leden-melkveehouders als gevolg van het wegvallen van de EU-melkquota in 2015 te kunnen verwerken en de kwaliteit, productveiligheid en efficiency verder te verbeteren. Sinds 2009 is er in totaal 2,5 miljard euro geïnvesteerd in vaste activa, waarvan 1,8 miljard (circa 70 procent) in Nederland.
Afgeronde investeringsprojecten in 2014 FrieslandCampina Domo in Bedum Investering: 75 miljoen euro Looptijd: 2013–2014 Doel: uitbreiding verwerkingscapaciteit melk en productie kindervoeding door nieuwe sproeidroogtoren en weiontzouting FrieslandCampina DMV in Veghel Investering: 56 miljoen euro Looptijd: 2013-2014 Doel: vernieuwing en uitbreiding melkontvangst, nieuwe ontromingsinstallatie, uitbreiding productiecapaciteit en efficiëntieverbeteringen
Plaatsing nieuwe indampers in Leeuwarden
FrieslandCampina in Leeuwarden Investering: 40 miljoen euro Looptijd: 2013-2014 Doel: eerste deel vernieuwing en uitbreiding verwerkingscapaciteit melk en uitbreiding verpakkingscapaciteit geëvaporeerde melk en gecondenseerde melk voor export
De belangrijkste lopende investeringsprojecten FrieslandCampina in Leeuwarden Investering: 138 miljoen euro Looptijd: 2014-2016 Doel: tweede deel uitbreiding verwerkingscapaciteit melk door vernieuwing en uitbreiding productiecapaciteit geëvaporeerde en gecondenseerde melk voor export FrieslandCampina Domo in Borculo Investering: 135 miljoen euro Looptijd: 2014-2016 Doel: uitbreiding productiecapaciteit door bouw nieuwe productielocatie met sproeidroogtoren voor melkpoeder en ingrediënten FrieslandCampina Domo in Borculo Investering: 41 miljoen euro Looptijd: 2014-2016 Doel: uitbreiding productiecapaciteit van ingrediënten voor kindervoeding
Nieuwbouw productielocatie in Borculo
Productielijn in Leeuwarden in gebruik genomen
Verslag executive board
Inhoud
31
Alaska Milk Corporation / FrieslandCampina Kievit in San Pedro, Laguna, Filippijnen Investering: 36 miljoen US dollar Looptijd: 2013–2015 Doel: uitbreiding productiecapaciteit in creamers FrieslandCampina Butter in Lochem Investering: 10 miljoen euro Looptijd: 2014–2015 Doel: uitbreiding productiecapaciteit boteren roomproducten
Investeringsprojecten 2015 De begroting voor 2015 bevat circa 600 miljoen euro aan investeringen. Naast de bovenstaande doorlopende investeringen en diverse projecten op het gebied van kwaliteitsverbeteringen zijn de belangrijkste nieuwe projecten: FrieslandCampina Domo in Beilen Investering: 57 miljoen euro (2015) Looptijd: 2015–2016 Doel: uitbreiding kleinverpakkingscapaciteit van kindervoeding FrieslandCampina Cheese in Gerkesklooster Investering: 30 miljoen euro (5 miljoen euro in 2014, 25 miljoen euro in 2015) Looptijd: 2014–2015 Doel: herbouw kaaspakhuis en pekellokaal als gevolg van brand in 2014 Versterking van de organisatie In het streven naar een slagvaardigere organisatie en het beter benutten van zijn schaalgrootte heeft FrieslandCampina in 2014 diverse veranderingen in de organisatie doorgevoerd: • Met ingang van januari 2014 zijn FrieslandCampina Professional en FrieslandCampina Out-of-Home samengevoegd in de nieuwe werkmaatschappij FrieslandCampina Foodservice. Klanten in de horeca, groothandel, bakkerij en fastfoodketens in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en Italië worden geïntegreerd bediend vanuit de nieuwe werkmaatschappij. • Integratie van de verkoopactiviteiten van merkkaas in Duitsland in FrieslandCampina Germany met ingang van 1 januari 2014 waardoor de verkoopactiviteiten van alle merkproducten naar de supermarkten gebundeld zijn in één organisatie.
Marktontwikkelingen 2014 In 2014 nam wereldwijd de melkproductie toe. In de Europese Unie met 4,1 procent, in Nederland met 1,6 procent. Aanleiding voor de toename was de milde winter 2013-2014 ten opzichte van de strenge winter in 2012-2013, de hoge kwaliteit van het voer voor de koeien en de goede melkprijzen die de melkveehouders ontvingen. In Nieuw-Zeeland steeg de melkproductie met 8,8 procent. Ook in Australië, de Verenigde Staten en in Latijns-Amerika groeide de melkproductie. Door de hoge melkproductie nam vooral in het eerste halfjaar van 2014 het aanbod van kaas, melkpoeder en boter toe. China heeft in de tweede helft van 2014 minder melkpoeder geïmporteerd ten opzichte van het tweede halfjaar 2013. Dit was het gevolg van stagnerende consumptie, hoge voorraden, toenemende eigen melkproductie en afnemende vooruitzichten. Naar aanleiding van economische sancties van westerse landen tegen Rusland, als gevolg van het conflict in Oekraïne, heeft Rusland op 6 augustus 2014 de import verboden van zuivelproducten, behalve babyvoeding, uit de Europese Unie, de Verenigde Staten, Australië en Noorwegen. Dit leidde tot een forse terugval van de export van met name kaas vanuit de Europese Unie en vooral uit Nederland als grootste kaasexporteur. Kaasproducenten moesten hierdoor een andere bestemming vinden voor hun kaas en de melk deels tot andere producten verwerken. In 2013 werd vanuit de EU 257.000 ton kaas geëxporteerd naar Rusland, in 2014 halveerde dat naar 133.000 ton kaas. De burgeroorlogen in Syrië en Irak en de uitbraak van ebola in West-Afrika hebben de zuivelimporten in die regio’s eveneens sterk verminderd. Als gevolg van alle markteffecten zijn de noteringen voor kaas, boter en melkpoeder in 2014 per saldo gedaald. Nederlandse noteringen (kaas: Hannover notering) in euro per ton product Kaas (Hannover) Vol melkpoeder Mager melkpoeder Weipoeder Boter
1 januari 2014 3.780 3.790 3.300 990
31 december 2014 2.550 2.170 1.730 740
-32,5 -42,7 -47,6 -25,3
4.060
2.760
-32,0
▲%
Inhoud
32
• In april 2014 heeft FrieslandCampina Ingredients een nieuw verkoopkantoor in São Paulo, Brazilië, in gebruik genomen. Vanuit dit nieuwe verkoopkantoor kan FrieslandCampina beter inspelen op de groeiende vraag naar ingrediënten en een complete lijn van kindervoeding van klanten die actief zijn in Zuid-Amerika. • Om beter te kunnen inspelen op de snelle veranderingen in de markt is in 2014 het transformatieproces gestart naar een team-based organisatie. Als gevolg hiervan zijn wijzigingen aangebracht in de aansturing en werkwijzen. Enkele veranderingen zijn: - focus van de werkmaatschappijen op de commerciële activiteiten; - aansturen van de productie en productieplanning door de business group in plaats van door de werkmaatschappij; - verplaatsen van de marketing en innovatie van de belangrijkste merken van de werkmaatschappij naar de category teams; - aansluiten van de financiële, juridische en fiscale structuur op de aangepaste organisatie. Ruim twee jaar na de fusie tussen Friesland Foods en Campina eind 2008 is in 2011 het project Summit gestart. Het project richt zich op het uniformeren van planningsen informatiesystemen, processen en gegevens, voor alle FrieslandCampina-werkmaatschappijen. Hierdoor kan FrieslandCampina efficiënter werken, zijn schaalvoordelen beter benutten, sneller tot besluiten komen en beter inspelen op externe en interne ontwikkelingen. Het nieuwe systeem vervangt meer dan 17 verschillende oude systemen. De investering in het project tot nu toe bedraagt 180 miljoen euro. Daarin zijn de initiële uitgaven voor het ontwerpen van de standaardprocessen en systeemfunctionaliteit inbegrepen. Veel aandacht wordt besteed aan de begeleiding van de medewerkers die op een andere manier moeten werken dan ze gewend waren. Tegenover de investeringen staan besparingen zodra de nieuwe processen zijn geïmplementeerd. Gedurende 2014 is het Summit-platform (SAP) succesvol geïmplementeerd in zes locaties. In totaal werken nu 16 locaties en ruim een kwart van alle uiteindelijk betrokken medewerkers met het nieuwe platform. Het is voorzien dat dit programma in 2018 wordt afgerond.
DMV Excellion EM 7 HV FrieslandCampina DMV heeft Excellion EM 7 HV (voorheen Caseinate XL) ontwikkeld, een hoog viskeus natriumcaseïnaat. Vanwege de aminozuursamenstelling lenen caseïnaten zich uitstekend voor toepassing in klinische voeding, baby-, dieet- en sportvoeding. De productie hiervan vindt plaats bij FrieslandCampina DMV in Veghel. In de afgelopen jaren is veel werk verzet aan het ontwikkelen van de optimale structuur van het product, het opdoen van applicatiekennis en het productieproces. De marktintroductie van het product zal in het tweede kwartaal van 2015 plaatsvinden.
Veiligheid Het borgen van de veiligheid en gezondheid van medewerkers en gecontracteerden heeft voor FrieslandCampina de hoogste prioriteit. In 2014 is opnieuw belangrijke vooruitgang geboekt op het gebied van veiligheid. Het aantal ongevallen met verzuim op FrieslandCampina-locaties is wereldwijd verder afgenomen van 140 naar 94, een afname van 33 procent. De ratio van ongevallen met verzuim per 200.000 gewerkte uren is ten opzichte van 2013 gedaald van 0,62 naar 0,33. Hiermee wordt vooruitgelopen op de realisatie van de oorspronkelijke doelstelling; een reductie van 80 procent van het aantal ongevallen met verzuim per 200.000 gewerkte uren in 2020 ten opzichte van 2011. De aangescherpte doelstelling is minder dan 0,05 ongevallen met verzuim per 200.000 gewerkte uren. Dit komt overeen met 1 verzuimongeval wereldwijd per maand. En dat is er nog 1 per maand te veel. Op 23 van de 115 FrieslandCampina-locaties heeft er gedurende één jaar geen enkel ongeval met verzuim plaatsgevonden. Acht locaties waren ultimo 2014
Verslag executive board
Inhoud
33
1.000 dagen vrij van ongevallen en hebben hiervoor de in 2014 geïntroduceerde FrieslandCampina Safety Award ontvangen. Om medewerkers te beschermen tegen de grootste risico’s en de doelstelling te realiseren zijn zeven ‘Life Saving Rules’ geformuleerd. Iedereen die werkt bij of voor FrieslandCampina is verantwoordelijk voor zijn of haar eigen veiligheid én die van anderen.
De zeven FrieslandCampina ‘Life Saving Rules’ 1. Ik werk veilig Iedereen houdt zich op het werk en onderweg aan de gemaakte veiligheidsafspraken, toont veilig gedrag, wijst anderen op veiligheidsaspecten en draagt daarmee zorg voor de veiligheid van zichzelf en anderen. 2. Blokkeer, markeer en controleer machines (Lock out, Tag out, Try out) Voorafgaand aan onderhoud, het oplossen van storing of bij een calamiteit borgen dat installaties en machines veiliggesteld en niet meer opgestart kunnen worden door onder meer sloten en labels aan te brengen. 3. Werk alleen met een werkvergunning en beoordeel keer op keer de veiligheid Werk alleen met een geldige werkvergunning en breng de gevaren in kaart voordat met het werk wordt gestart. 4. Veilig werken op hoogte Voorkom dat je van een hoogte kunt vallen. Werk vanaf een platform, een trap is alleen een middel om een platform te bereiken. 5. Veilig werken in besloten ruimtes Identificeer en markeer besloten ruimtes waar een werkvergunning voor nodig is om ze te betreden en werk met de juiste middelen. 6. Veilig intern transport Zorg voor een volledige scheiding van voetgangers en voertuigen. 7. Veiligheid op de weg Iedereen vertoont voorbeeldig gedrag in het verkeer en rijdt veilig.
De voornaamste oorzaken van ongevallen in 2014 waren gerelateerd aan: 1. Machineveiligheid (draaiende delen, stoom, druk); 2. Vallen, struikelen, uitglijden (vallen van de trap, gladde vloeren, verstappen); 3. Intern transport (heftruck- en palletwagenaanrijdingen). Zichtbaar en inspirerend leiderschap en voorbeeldgedrag op het gebied van veiligheid vormen de basis voor het bereiken van de ambitie: nul ongevallen. Het gaat daarbij niet om het stellen van meer regels maar om gedrag. Wereldwijd zijn er door 100 (locatie)-managers leiderschapstrainingen in veiligheid gevolgd. Een belangrijk aandachtspunt blijft het veilig werken met gecontracteerden. Het veilig samenwerken met leveranciers is cruciaal in het veiligheidsbeleid. In 2014 is er ook bijzondere aandacht gegeven aan veiligheid in de kantooromgeving. Voor 2015 ligt de nadruk op het duurzaam implementeren van de ‘Life Saving Rules’, het veilig werken met gecontracteerden en het verder versterken van leiderschap en (voorbeeld)gedrag op het gebied van veiligheid. Innovatie Gedurende 2014 is extra aandacht besteed aan het nog beter doorgronden en toepassen van de micronutriënten die in melk zitten. In de komende jaren zullen door nieuwe kennis, onderzoek en technologische verbeteringen de voedingsstoffen uit melk nog beter behouden kunnen blijven in de verschillende zuivelproducten. Ook zal door het specifiek aanpassen van producten en recepturen beter ingespeeld kunnen worden op de specifieke nutriëntenbehoefte van verschillende bevolkingsgroepen in de wereld. Het in oktober 2013 door Koningin Máxima geopende FrieslandCampina Innovation Centre op het terrein van Wageningen University & Research Centre voldoet aan de verwachtingen. Een van de uitgangspunten is het stimuleren van samenwerking tussen en met de verschillende werkmaatschappijen en business groups en met externe partijen. De introductie van yoghurt op de Vietnamese markt in 2014 kon mede gerealiseerd worden door het samen brengen van medewerkers uit zowel Duitsland, Nederland als Vietnam en van deskundigen uit verschillende disciplines. In het research & development-programma wordt veel aandacht besteed aan continue kwaliteitsverbetering in de verschillende productieprocessen en vooral op het gebied van kindervoeding. Dit gebeurt door nauwe samenwerking met het FrieslandCampina Research & Development
Inhoud
34
Centre in Singapore. Door het toepassen van mildere processen blijven de oorspronkelijke eigenschappen en voedingswaarden van melk en andere grondstoffen beter behouden, wat de smaak en de vertering van de producten ten goede komt. De recepturen van Friso-kindervoeding zijn hierdoor verder verbeterd. Door het technologisch optimaliseren van indampers is er een potentiële energiereductie van 60 procent bereikbaar. De opgedane kennis zal de komende jaren verder worden toegepast en ook voor andere technologieën worden gebruikt. Op verpakkingsgebied is er gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe, duurzamere verpakkingen. In 2015 komen de eerste hiervan op de markt.
De totale kosten van de research & developmentactiviteiten bedroegen in het verslagjaar 78 miljoen euro (2013: 77 miljoen euro). Kwaliteit FrieslandCampina hanteert een eigen integraal kwaliteitssysteem genaamd Foqus om de veiligheid en kwaliteit van zijn producten in de gehele productieketen te borgen. Met Foqus biedt FrieslandCampina consumenten, klanten en overheden de garantie dat de producten en productieprocessen voldoen aan hoge eisen op het gebied van voedselveiligheid, kwaliteit, veiligheid, arbeidsomstandigheden, brandveiligheid en milieu. Met behulp van een uitgebreid programma van trainingen en audits wordt de implementatie van Foqus in de productielocaties, bij de leden-melkveehouders en bij de grondstoffenleveranciers geborgd en continu gemonitord. FrieslandCampina beheerst samen met de ledenmelkveehouders van de coöperatie de gehele productieketen, van de boerderij tot aan het eindproduct. Bij de bewaking van de kwaliteit vormen de wettelijke eisen het uitgangspunt. Daarnaast worden aanvullende eisen gesteld. In Foqus zijn de verschillende internationale normen, zoals GMP+, HACCP, ISO 9001, ISO 22000, FSSC 22000, OSHAS 18000 en ISO 14000 geïntegreerd. Op deze wijze kunnen zowel de afnemers van FrieslandCampina als de consumenten erop vertrouwen dat de producten veilig en van hoge kwaliteit zijn en verantwoord worden geproduceerd. Elk jaar worden de Foqus-eisen opnieuw bekeken en indien nodig bijgesteld, zodat het systeem altijd in lijn is met de nieuwste kennis en inzichten. Continu verbeteren is het uitgangspunt van het Foqusprogramma en de drijvende kracht achter diverse investeringsprojecten. Hierdoor zijn er bijvoorbeeld stappen gezet op verschillende productielocaties in Nederland maar ook bij Alaska Milk Corporation op de Filippijnen. Ook bij FrieslandCampina Wamco Nigeria is in 2014 geïnvesteerd in de betere borging van voedselveiligheid onder andere door het bouwen van een nieuw laboratorium.
FrieslandCampina Innovation Centre Het in 2013 geopende FrieslandCampina Innovation Centre op het terrein van de Wageningen University & Research Centre voldoet aan de verwachtingen. Eén van de uitgangspunten is het stimuleren van samenwerking tussen en met de verschillende werkmaatschappijen en business groups en met externe partijen.
Foqus bestrijkt de hele keten ‘van gras tot glas’ en begint bij de leden-melkveehouders van de coöperatie. De Foqusmodule voor de leden-melkveehouders (Foqus planet) is in 2014 volledig herzien. De borging van kwaliteit en voedselveiligheid heeft nog meer aandacht gekregen. Daarnaast staat het verder stimuleren van duurzaamheid in de melkveehouderij centraal via verschillende programma’s
Verslag executive board
Inhoud
35
waar melkveehouders extra verdiensten mee kunnen realiseren. Transparantie en een helder en actief bonusmalusbeleid staan voorop.
volume aan melk van Nederlandse leden-melkveehouders die FrieslandCampina verlaten met gebruikmaking van de vertrekregeling.
In 2014 is extra aandacht besteed aan de borging van de kwaliteit en veiligheid van het veevoer dat gevoerd wordt aan de koeien van de leden-melkveehouders. Leden-melkveehouders mogen alleen voer afnemen van leveranciers die beschikken over een GMP+ certificaat en een adequate aansprakelijkheidsverzekering. Vanaf 2015 moet soja in het krachtvoer 100 procent duurzaam zijn geteeld. Samen met de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) heeft FrieslandCampina aangestuurd op het opzetten van een nieuwe organisatie, SecureFeed, die de borging van veevoerveiligheid beter moet regelen. Het is de bedoeling dat melkveehouders uitsluitend veevoer zullen mogen afnemen van bedrijven die zijn aangesloten bij SecureFeed.
Leden-melkveehouders van FrieslandCampina in Nederland die naar Deltamilk of Arla Foods willen vertrekken, kunnen het lidmaatschap op elk moment beëindigen met gebruikmaking van de vertrekregeling. De melkvolumes die zij meenemen, gaan af van de voor Deltamilk of Arla Foods beschikbare volumes. Voor leden-melkveehouders die naar andere partijen willen vertrekken en de vertrekpremie aanvragen na 1 september, geldt dat hun aanvraag niet direct wordt gehonoreerd. Een vertrek onder toekenning van de premie is dan pas mogelijk na elk vol jaar. Aanvragen ingediend na 31 augustus 2014 en tot en met 31 augustus 2015, kunnen overgaan per 1 maart 2016 of later. Dit is een jaarlijks terugkerende cyclus.
Opgelegde maatregelen Europese Commissie in verband met fusie De onafhankelijke stichting Dutch Milk Foundation (DMF) geeft uitvoering aan de fusievoorwaarden die de Europese Commissie in 2008 heeft gesteld aan de fusie tussen Friesland Foods en Campina. FrieslandCampina moet producenten van dagverse zuivelproducten en/of natuurgerijpte kaas op jaarbasis maximaal 1,2 miljard kilo Nederlandse boerderijmelk ter beschikking stellen. De korting van 1 procent op de garantieprijs is per 1 juli 2014 vervallen.
Vanaf de inwerkingtreding van de vertrekregeling in 2009 hebben 93 leden-melkveehouders hiervan gebruik gemaakt. In totaal gaat het hierbij om 68 miljoen kilo melk.
De bedrijfsonderdelen die bij de fusie verkocht moesten worden en nu onderdeel uitmaken van Arla Foods en Deltamilk, maken gebruik van deze mogelijkheid. Van de beschikbare 1,2 miljard kilo melk is 0,9 miljard door de DMF voor deze marktpartijen gereserveerd. Het in december 2013 door FrieslandCampina en A-ware afgesloten contract betreffende de levering van boerderijmelk gaat in op 1 maart 2015. Dit contract voorziet in de afname van het resterende deel van de 1,2 miljard kilo boerderijmelk. De stichting zorgt eveneens voor de uitvoering van de opgelegde vertrekregeling voor Nederlandse ledenmelkveehouders van FrieslandCampina. In de periode 1 januari – 31 december 2014 heeft de Dutch Milk Foundation negen (evenveel als in 2013) aanvragen goedgekeurd van melkveehouders die het lidmaatschap van FrieslandCampina wilden beëindigen met gebruikmaking van de vertrekregeling van 5,00 euro per 100 kilo melk. In totaal ging het hierbij om 5,6 miljoen kilo melk. De melk die beschikbaar is bij de DMF, wordt verminderd met het
Heftige brand bij FrieslandCampina Gerkesklooster Als gevolg van de zware brand die uitbrak op 29 juli 2014, is het kaaspakhuis en een deel van het pekellokaal verloren gegaan. Door de enorme inzet van de medewerkers konden enkele maanden na de brand alweer Valess, melkpoeder en kaas geproduceerd worden. Inmiddels is gestart met het herstel van het pekellokaal en de bouw van een compleet nieuw geautomatiseerd kaaspakhuis met een opslagcapaciteit voor 2.100 ton kaas, kaasbehandellijnen en een expeditieruimte. Het is de bedoeling dat de bouwactiviteiten in november 2015 gereed zullen zijn. Voor de herbouw is 30 miljoen euro beschikbaar.
Inhoud
36
Inhoud
37
Duurzame groei FrieslandCampina heeft de ambitie klimaatneutraal te groeien. Dit betekent dat de groei van de productie geen gevolgen mag hebben voor de uitstoot van broeikasgassen. FrieslandCampina streeft naar een efficiënte en duurzame productieketen. Dat begint bij een duurzame melkveehouderij, de inkoop van duurzame (landbouw)grondstoffen en het terugdringen van het gebruik van energie en water op de productielocaties. Het gebruik van duurzame energie, bij voorkeur geproduceerd door leden-melkveehouders, draagt ook bij aan de ambitie van klimaatneutrale groei. Met een programma dat op verduurzaming van vervoer gericht is, wordt het gebruik van fossiele brandstoffen in het transport van melk en eindproducten verminderd.
Inhoud
38
Consumer Products Europe, Middle East & Africa De netto-omzet derden van de business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa is met 1,9 procent euro gedaald naar 3.863 miljoen euro. De volumes stonden onder druk door de relatief hoge verkoopprijzen, de dalende zuivelmarkt in Nederland en het bewust door FrieslandCampina stopzetten van contracten. Het bedrijfsresultaat nam toe van 20 miljoen euro in 2013 naar 240 miljoen euro in 2014. In 2013 was er sprake van een goodwill impairment. Het bedrijfsresultaat is verbeterd door aanzienlijke kostenbesparingen en efficiëntieverbeteringen.
Volumes onder druk door relatief hoge verkoopprijzen, afnemende zuivelconsumptie in Nederland en beëindiging contracten
In Duitsland nam de omzet af door de verkoop van het merk Brandenburg eind 2013 en lagere volumes van Landliebemelk vanwege de hoge prijs. De verkopen van de populaire Landliebe-yoghurts namen daarentegen juist toe. Het bedrijfsresultaat is verbeterd als gevolg van de ingezette herstructureringen en is voor het eerst sinds jaren positief.
Netto-omzet derden gedaald omdat prijsverhogingen de dalende volumes niet volledig konden compenseren
De werkmaatschappij Retail Brands Europe (verkoop huismerkproducten) presteerde in 2014 beter dan in het voorgaande jaar en behaalde een positief resultaat. Verschillende nieuwe contracten zijn gesloten, echter het volume daalde vanwege het stopzetten van verliesgevende contracten.
Bedrijfsresultaat gestegen door prijsverhogingen en kostenverlaging door herstructureringen in Nederland, Duitsland, België en Hongarije Marktaandelen onder druk in Nederland, Duitsland, België en Nigeria
Kerncijfers
2014
2013
3.863 351
3.937 246
-1,9
260
247
5,3
240
20
6,2
0,5
7.931
8.198
▼
▼
▲
%
in miljoenen euro’s
Netto-omzet derden Interne leveringen Bedrijfsresultaat voor eenmalige posten Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden Werknemers (gemiddeld aantal fte’s) Volume
In Nederland en België daalde de omzet als gevolg van lagere volumes. Het bedrijfsresultaat is gestegen door kostenbesparingen als gevolg van herstructureringen uit voorgaande jaren. De zuivelconsumptie nam opnieuw verder af en mede door de hoge prijzen was er sprake van verlies van marktaandeel van de merkproducten ten gunste van huismerken en hard discounters. Chocomel, Campina Boer en Land en Optimel Yoghurt Griekse stijl lieten een goede groei zien. Ook de marktaandelen van de vruchtensappen Appelsientje, CoolBest en DubbelFrisss namen toe. In oktober 2014 is bekendgemaakt dat de productie van de FrieslandCampina-productielocatie in Sleidinge (België) grotendeels overgebracht wordt naar de productielocatie in Aalter en de locatie in Sleidinge in 2015 wordt gesloten. Hierbij gaan de 134 arbeidsplaatsen verloren en ontstaan er in Aalter 20 nieuwe arbeidsplaatsen.
-3,3
Vanaf januari 2014 zijn de activiteiten van FrieslandCampina Professional en Out-of-Home samengevoegd in FrieslandCampina Foodservice. De omzet van deze nieuwe werkmaatschappij is licht toegenomen door prijsverhogingen bij een afname van het volume. Het bedrijfsresultaat lag op een lager niveau door minder verkoop van merkproducten in de horeca en groothandel, alsmede door hogere kostprijzen voor vet. De afzet van producten aan bakkerijen, restaurants en fastfoodketens ontwikkelde zich positief. In Griekenland nam de omzet af als gevolg van lagere volumes. Vooral in de laatste maanden van 2014 namen de bestedingen van consumenten weer af als gevolg van de economische en politieke onzekerheden. Het bedrijfsresultaat stond onder druk vanwege minder verkopen van gecondenseerde melk. In de krimpende mark verbeterden de marktaandelen zich met uitzondering van Milner.
Verslag executive board
Inhoud
39 In Hongarije lag de omzet op een licht lager niveau. Het bedrijfsresultaat verbeterde door herstructureringen en kostenbesparingen. FrieslandCampina Hungary heeft in Mátészalka nieuwe productielijnen in gebruik genomen voor de productie van Mia-desserts en Milli-roomproducten. De locatie in Debrecen staat te koop. De introductie van Landliebe-desserts verloopt positief. In Roemenië nam de omzet toe maar nam het bedrijfsresultaat af. Napolact heeft wel zijn marktpositie weten te verbeteren. In 2015 wordt de vestiging in Carei gesloten. In Rusland produceert FrieslandCampina in zijn productielocatie in Stupino volop zuivelproducten. De omzet en het bedrijfsresultaat stonden echter onder druk als gevolg van negatieve wisselkoerseffecten en achterblijvende bestedingen van consumenten door afname van de koopkracht. De lokaal geproduceerde Fruttis-yoghurt realiseerde als een van de weinige producten groei. Als gevolg van de boycot van agrarische producten uit de EU mochten in Rusland geen zuivelproducten, behalve babyvoeding, meer geïmporteerd worden sinds 6 augustus 2014. FrieslandCampina Wamco Nigeria had een tegenvallend jaar. Over het gehele jaar is de omzet praktisch gelijk gebleven aan voorgaand boekjaar. Het volume en bedrijfsresultaat namen af door toenemende concurrentie in de markt, politieke onrust en onveiligheid in het noorden, waardoor de distributie lastiger is geworden en de marktaandelen onder druk stonden. In de laatste maanden is het bedrijfsresultaat verder negatief beïnvloed door de lagere olieprijs, die een sterk negatief effect heeft op de Nigeriaanse economie, koopkracht en valuta.
Aandacht op Facebook voor uitbreiding assortiment Optimel Yoghurt Griekse stijl
FrieslandCampina werkt aan het versterken van zijn positie in een aantal West-Afrikaanse landen. In Ivoorkust heeft FrieslandCampina in oktober 2014 de zuivelactiviteiten van Olam overgenomen. Mede hierdoor en door autonome groei in Ghana, Benin en Gabon zijn de omzet en het bedrijfsresultaat van FrieslandCampina West Africa verder gestegen. Het belangrijkste product is geëvaporeerde melk onder het merk Bonnet Rouge. In het Midden-Oosten (Saoedi-Arabië, Verenigde Arabische Emiraten en Oman) zijn de omzet en het bedrijfsresultaat sterk verbeterd ten opzichte van 2013. Vooral in de tweede helft van het jaar verbeterde de werkmaatschappij het resultaat omdat prijsverhogingen pas met forse vertraging en alleen na specifieke toestemming van overheden konden worden doorgevoerd. Het marktaandeel van Rainbow is verder gegroeid. Aandachtspunten 2015 Na de focus op herstructureringen in de jaren 2012-2014 ligt in 2015 de nadruk op investeringen in reclame, merkinnovaties en uitrol van bewezen concepten naar andere landen. Van de totale uitgaven voor reclame & promotie zal 40 procent worden geïnvesteerd in de zes grootste merken: Campina, Frico, Milner, Landliebe, Peak en Rainbow. Hierbij wordt onder meer aandacht besteed aan de nutritionele waarde van zuivel, innovaties en duurzamere verpakkingen. Daarnaast ligt de nadruk op het versterken van de marktbewerking en distributie in Nigeria, het MiddenOosten en Rusland. Verdere kostenbesparingen blijven een belangrijk aandachtspunt.
Nieuw design Debic-producten voor professionele afnemers
Peak-campagne in Nigeria
Inhoud
40
Consumer Products Asia De business group Consumer Products Asia heeft zijn omzet en resultaat verbeterd vooral dankzij een goed tweede halfjaar 2014. De netto-omzet derden groeide met 4,2 procent naar 2.369 miljoen euro (2013: 2.274 miljoen euro). Het negatieve valuta-effect op de omzet bedroeg 114 miljoen euro. Gecorrigeerd voor valuta-effecten is de netto-omzet met 9,2 procent toegenomen. Het bedrijfsresultaat steeg met 13,8 procent naar 438 miljoen euro (2013: 385 miljoen euro), ondanks een negatief valuta-effect van 58 miljoen euro. Friso-kindervoeding was opnieuw de sterkste groeier door toename van de verkopen in met name China en Hong Kong. De marktaandelen voor zuiveldranken stonden in een aantal landen onder druk als gevolg van de relatief hoge verkoopprijzen.
Verdere groei Friso-kindervoeding in bijna alle landen Groei omzet en bedrijfsresultaat in China en Hong Kong Bedrijfsresultaat stijgt met 13,8 procent Negatief valuta-effect op omzet en resultaat
Kerncijfers
2014
2013
2.369 18 438
2.274 19 385
18,5
16,9
7.077
6.430
▼
▲
▲
%
in miljoenen euro’s
Netto-omzet derden Interne leveringen Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden Werknemers (gemiddeld aantal fte’s) Volume
4,2 13,8
10,1
Kindervoeding Het merk Friso wist in bijna alle markten zijn marktpositie verder te versterken. De sterkste groei werd gerealiseerd in China en Hong Kong. De introductie van Friso in Indonesië en op de Filippijnen verloopt naar verwachting. Landmark-kindervoeding is geïntroduceerd onder merken als Dutch Lady en Frisian Flag in verschillende landen als opvolger van de merken 123 en 456. Het productconcept speelt in op de verschillende ontwikkelingsfasen van het kind. Zuiveldranken De markt voor zuiveldranken heeft een lastig jaar achter de rug. Als gevolg van de hoge verkoopprijzen stonden volume en marktaandelen aanvankelijk onder druk. De prijzen lagen op een hoog niveau door de hoge prijzen voor zuivelgrondstoffen en de negatieve valuta-effecten. Hierdoor werden de producten in lokale valuta nog duurder. In de tweede helft van het jaar begonnen de volumes en marktaandelen zich in bepaalde segmenten geleidelijk weer te herstellen. Over het gehele jaar blijft het volume echter achter bij 2013. De verkopen in Hong Kong en op de Filippijnen ontwikkelden zich wel positief. Stagnatie groei In Maleisië, Singapore, Indonesië, Vietnam en Thailand lagen zowel volume, omzet als het resultaat op een lager niveau dan in 2013. In deze landen vertoonde de zuivelmarkt een neerwaartse tendens als gevolg van een stagnatie van de economische groei en de hoge prijzen van zuivelproducten. De marktaandelen van zowel Frisian Flag, Dutch Lady als Foremost stonden tevens onder druk als gevolg van de toenemende concurrentie. In Vietnam is in mei 2014 onder het merk Dutch Lady yoghurt geïntroduceerd. Hiermee wordt ingespeeld op de toenemende vraag naar deze categorie zuivelproducten. In Vietnam hebben overheidsmaatregelen geleid tot een daling van de verkoopprijs van kindervoeding. In Thailand konden de hogere kosten voor boerderijmelk en grondstoffen in onvoldoende mate worden doorberekend in de verkoopprijzen als gevolg van prijsrestricties van de overheid. In alle landen zijn kostenbesparingen doorgevoerd om de margedruk als gevolg van de hoge grondstofprijzen en de stijgende loonkosten te compenseren. Op het gebied van distributie zijn in diverse landen projecten gestart om het aantal verkooppunten alsook het assortiment per verkooppunt verder te optimaliseren.
Verslag executive board
Inhoud
41
Groeimarkten FrieslandCampina blijft zich in China, Hong Kong en de Filippijnen goed ontwikkelen. In deze landen namen zowel volume, omzet als bedrijfsresultaat verder toe. In China heeft Friso in het e-commercekanaal succesvol een ‘bagin-box’ verpakking op de markt gebracht. Black & White geëvaporeerde melk, al jaren marktleider in de tea shops in Hong Kong, is nu ook verkrijgbaar in tea shops in China. Het aantal medewerkers in China is toegenomen om in te spelen op de groeiende vraag. In de productielocatie van Alaska Milk Corporation op de Filippijnen in San Pedro is een groot investeringsproject gestart voor de uitbreiding van de productiecapaciteit van creamers voor FrieslandCampina Kievit.
Aandachtspunten 2015 In 2015 staat herstel van volumegroei in de verschillende landen in Azië voorop. In China wordt verdere groei met Friso-kindervoeding verwacht door de uitbreiding van de distributie naar meer steden en toenemende verkopen via e-commerce. Op de toenemende vraag naar ‘ready-to-drink’-producten wordt ingespeeld met nieuwe drankconcepten voor zowel kinderen als volwassenen die voldoen aan de behoefte aan nutriënten. Gerichte investeringen in reclame en promotie moeten aan de volumegroei en groei van marktaandelen bijdragen.
Ontwikkeling lokale melkveehouderij Met het FrieslandCampina Dairy Development Programme draagt FrieslandCampina bij aan de verdere ontwikkeling van de lokale melkveehouderij in Indonesië, Vietnam, Thailand, Maleisië, China en Nigeria. Het programma ondersteunt lokale melkveehouders bij de verbetering van de kwaliteit en verhoging van de melkproductie door kennis te delen op het gebied van fokkerij, diervoeding, diergezondheid, melkwinning en hygiëne. In 2014 is in Beijing, China, het Dutch Dairy Expertise Center geopend. Het centrum richt zich op het verbeteren van de voedselveiligheid, de kwaliteit en de productiviteit van de Chinese zuivelketen met behulp van de in Nederland aanwezige kennis van de zuivelindustrie.
Promotieactie in Vietnam met Dutch Lady 20+
Advertentiecampagne van Friso in Hong Kong
Frisian Flag Fun For Kids in Indonesië
Inhoud
42
Cheese, Butter & Milkpowder De totale omzet van de business group Cheese, Butter & Milkpowder nam toe met 2,6 procent naar 2.904 miljoen euro. De omzet steeg als gevolg van volumegroei en ondanks lagere opbrengstprijzen voor melkpoeder, boter en kaas. Het bedrijfsresultaat daalde naar -91 miljoen euro en laat de gevolgen zien van de turbulente marktomstandigheden in 2014. Daarbij was 2013 juist een bijzonder positief jaar voor de business group.
Sterke daling commodity-prijzen door hogere melkaanvoer en achterblijvende afzet als gevolg van minder vraag naar melkpoeder uit China en Zuidoost-Azië en boycot door Rusland Negatief resultaat omdat commodity-prijzen onder het niveau van de garantieprijs lagen Kosten verlaagd om margedruk te compenseren Verzekeraar vergoedt schade brand bij FrieslandCampina Cheese in Gerkesklooster
Kerncijfers
2014
2013
%
2.904 658
2.831 531
2,6
-111
81
-237,0
-91
81
-212,3
-3,1
2,9
2.736
2.659
▲
▲
in miljoenen euro’s
Netto-omzet derden Interne leveringen Bedrijfsresultaat voor eenmalige posten Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden Werknemers (gemiddeld aantal fte’s) Volume
2,9
Dalende opbrengstprijzen voor kaas Gedurende het jaar 2014 daalden de opbrengstprijzen voor kaas. In de eerste helft van 2014 nam de melkaanvoer in de EU met 5 procent toe en was er een gebrek aan productiecapaciteit van melkpoeder. Hierdoor was het noodzakelijk meer kaas te produceren. Tegelijkertijd werden de exportvergunningen naar Rusland van een groot aantal Nederlandse en Duitse kaasproducenten ingetrokken door de Russische autoriteiten. Dit leidde tot een stijging van de kaasvoorraden in Europa en een daling van de kaasprijs. In juni, nadat de piek in de melkaanvoer voorbij was, stabiliseerde de kaasprijs. In de tweede helft van 2014 werd een verdere prijsdaling veroorzaakt door de Russische boycot van zuivelproducten uit de EU vanaf augustus. In eerste instantie stonden de prijzen van foliekaas onder druk. Vervolgens daalden ook de prijzen voor natuurkaas en vooral die voor Maasdamkazen. FrieslandCampina Cheese is er in relatief korte tijd in geslaagd alternatieve afzet te vinden voor de oorspronkelijk voor Rusland bestemde kaas. De werkmaatschappij wist het marktaandeel bij belangrijke klanten te verbeteren. Als gevolg van een brand die uitbrak op 29 juli 2014 bij FrieslandCampina Cheese in Gerkesklooster en de Russische boycot heeft FrieslandCampina in 2014 minder kaas geproduceerd dan in 2013. Door de brand is het gehele kaaspakhuis en een gedeelte van het pekellokaal verloren gegaan. De schade aan gebouwen, machines, voorraden en vervolgschade bedroeg circa 31 miljoen euro in 2014. Door de grote inzet van eigen medewerkers en externen kon op 3 september al weer kaas geproduceerd worden. De herstart van de Valess-vezelproductie op 15 augustus en de melkpoederproductie op 23 augustus was daaraan voorafgegaan. In oktober is besloten het kaaspakhuis en het pekellokaal te herbouwen. Voorzien is dat deze investering in november 2015 gereed zal zijn en circa 30 miljoen euro gaat kosten.
Verslag executive board
Inhoud
43
Het in 2013 geacquireerde Zijerveld heeft zijn positie op de kaasmarkt verbeterd. Er kon beter worden ingespeeld op de vraag van kaas vanuit de verschillende verkoopkanalen zoals supermarkten, markthandel en kaasspeciaalzaken. Verkoopprijzen onder niveau garantieprijs FrieslandCampina Butter heeft in 2014 meer boter geproduceerd als gevolg van de hoge melkaanvoer. Hierdoor steeg de omzet licht. Als gevolg van verkoopprijzen die onder het niveau van de garantieprijs lagen, is het bedrijfsresultaat echter negatief. Ook FrieslandCampina Milkpowder had een lastig 2014. Door de lagere vraag naar melkpoeder uit China en Zuidoost-Azië en de hogere melkpoederproductie wereldwijd daalden de verkoopprijzen. Deze daling werd verder versterkt door de Russische boycot aangezien kaasproducenten als alternatief voor kaas melkpoeder gingen produceren. Bij FrieslandCampina Milkpowder nam door deze ontwikkelingen het volume melkpoeder toe en was het bedrijfsresultaat negatief als gevolg van de lage opbrengstprijzen.
De volumegroei in de strategische markten van de werkmaatschappij bedroeg 7 procent. Het resultaat verbeterde door prijsverhogingen die in de tweede helft van 2013 en de eerste helft van 2014 konden worden doorberekend in de markt. Ook de zwakkere euro ten opzichte van de US-dollar had een positief effect op het resultaat. Aandachtspunten 2015 Kostenreductie blijft belangrijk voor de business group. Groei wordt voorzien door intensievere samenwerking met afnemers, verdere groei van Zijerveld in Europa en de groei van export buiten Europa.
FrieslandCampina Export verbetert resultaat FrieslandCampina Export realiseerde een lichte stijging van de omzet en het volume ondanks lastige marktomstandigheden in Libië en Venezuela, prijsdalingen als gevolg van de Russische boycot en een sterke toename van concurrentie in Noord- en Centraal-Amerika.
Uitbreiding van het assortiment Dutch Lady voor export
Promotiecampagne Castillo de Holanda voor Goudse kaas
Nieuwe snij-inrichting voor Goudse kaas in Sénas, Frankrijk
Inhoud
44
Ingredients Bij de business group Ingredients nam de netto-omzet af met 2,8 procent naar 1.750 miljoen euro (2013: 1.801 miljoen euro). De vraag naar hoogwaardige zuivelingrediënten vlakte af. Door toenemende concurrentie en een groot aanbod stonden de opbrengstprijzen in een aantal markten onder druk. In combinatie met de hoge garantieprijs zorgde dit voor een afname van het bedrijfsresultaat met 25,7 procent tot 179 miljoen euro (2013: 241 miljoen euro).
Zwakke vraag naar zuivelingrediënten bij hoger aanbod drukken opbrengstprijzen en marges Vertraging ingebruikname nieuwe verwerkingscapaciteit Kostenverlaging en efficiëntie dragen bij aan resultaat Verdere investeringen in capaciteitsuitbreiding
Kerncijfers
2014
2013
%
1.750 533 179
1.801 468 241
-2,8
10,2
13,4
3.101
3.002
▼
▲
in miljoenen euro’s
Netto-omzet derden Interne leveringen Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % van de netto-omzet derden Werknemers (gemiddeld aantal fte’s) Volume
-25,7
3,3
Door sectorbrede groei van de capaciteit voor producten met toegevoegde waarde nam het aanbod van ingrediënten toe. Tegelijkertijd vlakte de vraag af naar zuivelingrediënten voor verschillende industriële toepassingen door hoge voorraadposities en achterblijvende consumptie in verschillende regio’s. FrieslandCampina Ingredients heeft in april 2014 een nieuw verkoopkantoor in São Paulo, Brazilië, geopend. Vanuit dit verkoopkantoor kan FrieslandCampina beter inspelen op de vraag naar ingrediënten en complete kindervoedingen van klanten in Zuid-Amerika. Vanaf januari 2015 zijn de directies en de commerciële activiteiten van de werkmaatschappijen van FrieslandCampina Ingredients in Nederland ondergebracht op het centrale kantoor van FrieslandCampina in Amersfoort. Volume-, omzet- en margedruk FrieslandCampina Domo FrieslandCampina Domo ondervond hinder van het toenemende aanbod van weiderivaten en lactose. Tegelijkertijd nam een belangrijke klant minder ingrediënten af als gevolg van marktontwikkelingen. Volume, omzet en resultaat van de werkmaatschappij lagen hierdoor op een lager niveau dan voorgaand boekjaar. Ook de vertraging in de oplevering van de nieuwe poedertoren in Beilen, en daardoor hogere opstartkosten dan voorzien, zorgde voor een afname van het resultaat. Sinds het derde kwartaal produceren de nieuwe installaties volop en volgens verwachting. Hierdoor kunnen ook nieuwe afnemers beter beleverd worden. De productie van Friso-babyvoeding voor andere business groups van FrieslandCampina nam fors toe. De kwaliteitsborging is verder verbeterd en er wordt voldaan aan hogere interne kwaliteitseisen. De productielocatie in Beilen is in 2014 door zowel Chinese als Russische autoriteiten gecontroleerd en goedgekeurd. FrieslandCampina Kievit verbetert bedrijfsresultaat Ook bij FrieslandCampina Kievit lagen volume en omzet op een lager niveau dan in 2013. Het bedrijfsresultaat verbeterde wel ten opzichte van 2013. Kostenbeheersing en efficiëntieverbeteringen lagen hieraan ten grondslag. Er was sprake van toenemend aanbod en concurrentie, vooral in Oost-Europa. Om zich in de markt te blijven onderscheiden heeft FrieslandCampina Kievit Creamer 2.0 geïntroduceerd. De creamer onderscheidt zich door een romigere smaak. De activiteiten van FrieslandCampina Kievit en Satro zijn met ingang van 1 april 2014 samengevoegd in de werkmaatschappij FrieslandCampina Kievit.
Verslag executive board
Inhoud
45
Caseïnaten onder druk FrieslandCampina DMV heeft als gevolg van het relatief hoge prijsniveau en de toegenomen concurrentie op prijs en substitutie minder verkocht. Vooral de verkopen van caseïnaten stonden onder druk. Hierdoor zijn zowel volume, omzet als bedrijfsresultaat afgenomen. Op het gebied van nutriënten en ingrediënten voor sportvoeding zijn nieuwe producten geïntroduceerd waarvoor volop belangstelling is, echter de volumes blijven in verhouding tot andere categorieën beperkt. In Veghel is in het tweede kwartaal een nieuwe ontromingsfabriek in gebruik genomen. Nutrifeed, Creamy Creation en DFE Pharma Nutrifeed (jongdiervoeding) verbeterde zijn resultaat aanzienlijk bij een gelijkblijvende volumeen omzetontwikkeling in een markt met volop prijsconcurrentie. Bij Creamy Creation (roomlikeuren) lagen volume, omzet en resultaat op een licht lager niveau als gevolg van minder verkopen in met name Afrika. De joint venture DFE Pharma bleef zowel in volume, omzet als resultaat achter bij het vorige boekjaar. Door het hoge aanbod van lactose stonden volume en prijzen in het commodity-segment onder druk.
Uitbreiding verwerkings capaciteit melk en productie kindervoeding in Bedum
Uitbreiding capaciteit FrieslandCampina verwacht in mei/juni 2015 het eerste deel van de uitbreiding van de capaciteit voor de productie van ingrediënten in Borculo in gebruik te kunnen nemen. Met de nieuwbouw wordt ingespeeld op de verwachte groeiende hoeveelheid melk van de leden-melkveehouders van de coöperatie. Bij de bouw wordt gebruik gemaakt van technische en duurzame innovaties, zoals indampers waarbij de warmte meerdere malen wordt hergebruikt en waarbij energie uit biomassa wordt toegepast. FrieslandCampina zet hiermee een nieuwe stap in klimaatneutrale groei. Aandachtspunten 2015 De laatste jaren is er volop geïnvesteerd in de uitbreiding van de capaciteit en kwaliteitsverbeteringen. In 2015 moet dit leiden tot minder verstoringen in de productie en een betere benutting van de capaciteit. Mede hierdoor kan het klantenportfolio worden uitgebreid in vooral het toegevoegdewaardesegment. Nieuwe introducties zijn onder meer voorzien met de galacto-oligosaccharide Domo Vivinal GOS 75 en het caseïnaat DMV Excellion EM 7 HV.
Introductie van Vivinal Milk Fat, een ideale samenstelling van melkvet en vetzuren
Caffè latte, een combinatie van de nieuwe Kievit Creamer 2.0 en foaming creamer
Inhoud
46
FrieslandCampina en zijn medewerkers Het gemiddeld aantal werknemers (fte) is in 2014 met 982 (4,6 procent) toegenomen naar 22.168 (2013: 21.186). De toename is voornamelijk het gevolg van het in Indonesië in vaste dienst nemen van ruim 500 uitzendkrachten als gevolg van wettelijke veranderingen. In Azië is het aantal medewerkers toegenomen, vooral door de groei van de activiteiten in China. In Nederland is het aantal medewerkers toegenomen door capaciteitsuitbreidingen. De acquisities van Zijerveld en Den Hollander hebben geleid tot een toename van gemiddeld 160 medewerkers. Medewerkersonderzoek ‘over2You’ In september 2014 heeft voor de tweede keer het FrieslandCampina-medewerkersonderzoek ‘over2You’ plaatsgevonden. Van de 22.000 medewerkers heeft 87 procent het onderzoek ingevuld. In het onderzoek zijn thema’s aan de orde gekomen als Veiligheid en maatschappelijke betrokkenheid, Duurzame
betrokkenheid, Lijnmanagement, Klant, Samenwerken, Prestaties en ontwikkeling, Strategie, Managementstijl en Veranderingsvermogen. FrieslandCampina heeft op alle gebieden hoger gescoord dan de resultaten van 2012. Daarnaast zijn de scores in 2014 hoger dan de internationale Food & Beverages Industry-norm. Talentmanagement Om de route2020 -doelstellingen te realiseren blijft FrieslandCampina zich inzetten op zowel de gerichte ontwikkeling van eigen medewerkers als het aantrekken van extern toptalent op management- en specialistenposities. Het aantal managementfuncties waarbij interne kandidaten zijn benoemd, is opnieuw verder toegenomen. Van medewerkers die in 2014 in senior managementfuncties zijn benoemd was 74 procent al binnen FrieslandCampina werkzaam. Dit is in lijn met de doelstelling. FrieslandCampina streeft ernaar het percentage vrouwen in senior managementposities te verhogen. In 2014 is dit toegenomen naar 19 procent (2013: 14 procent). Het streven is om het percentage vrouwen in senior managementposities de komende jaren sterker te laten groeien. Het aantal expatriates met langdurende uitzendingen is in 2014 met 10 procent toegenomen door het betreden van nieuwe markten zoals de Filippijnen en Brazilië. Er zijn meer eigen medewerkers op kortdurende buitenlandse projecten ingezet. FrieslandCampina heeft in 2014 de ‘Gold Award for Excellence’ van de European Foundation of Management Development gewonnen voor zijn talent- en leiderschapsontwikkelingsprogramma.
‘Boest’ je energie! Medewerkers van FrieslandCampina in Leeuwarden en Amersfoort hebben meegedaan aan de pilot van vitaliteitsprogramma ‘Boest’. De deelnemende medewerkers werden begeleid door middel van verschillende activiteiten zoals persoonlijke gesprekken, workshops en maandelijkse coaching op het gebied van energiemanagement, zowel fysiek, mentaal sociaalemotioneel. Zo werd er aandacht geschonken aan dagindeling, slaap, beweging, voeding en omgaan met druk. Van de 350 deelnemers zegt: • 71% beter zijn energie te kunnen managen • 79% beter prioriteiten te kunnen stellen • 82% goed of uitstekend te kunnen herstellen na arbeid en • 94% het programma aan te bevelen bij collega’s
Nederland In bedrijfstakverband (Nederlandse Zuivel Organisatie NZO) is in 2014 een nieuwe tweejarige Cao voor de Zuivelindustrie afgesloten. Hierbij zijn tevens afspraken gemaakt aangaande aanpassingen in de pensioenregelingen en over een nieuw beoordelings- en beloningsgebouw voor alle medewerkers vallend onder de Cao voor Hoger Personeel in de Zuivelindustrie. Voor de medewerkers die vallen onder de Cao voor Personeel werkzaam in het Partikuliere Kaaspakhuisbedrijf, is een nieuwe cao afgesloten met de looptijd van 1 jaar. In Nederland stond de verandering in de pensioenregeling centraal in 2014. Op bedrijfstakniveau is een nieuwe pensioenregeling tot stand gekomen. Hiervoor is overeenstemming bereikt met de betrokken partijen.
Verslag executive board
Inhoud
47
Duurzaam transport De afdeling Milk Logistics, verantwoordelijk voor het melktransport van FrieslandCampina, zet zich in voor klimaatneutrale groei. De doelstelling: ondanks de groei van het aanbod van boerderijmelk mag de uitstoot van broeikasgassen niet stijgen. Om dit te bereiken zijn verschillende maatregelen getroffen. Zo worden melkauto’s lichter, schakelen ze over op schonere brandstoffen en wekken in sommige gevallen zelf energie op door middel van zonnepanelen.
Aangaande het premievrij maken van het Avéro depot, is er een nieuwe excedentregeling ontwikkeld en zijn alle 7.500 medewerkers vallend onder de zuivelpensioenregeling op de hoogte gebracht van de wijzigingen. Duurzame inzetbaarheid van medewerkers staat centraal in het programma Fit4Work2020. In 2014 is een aantal kernthema’s benoemd om de duurzame inzetbaarheid van medewerkers te stimuleren. In de cao’s voor de Zuivelindustrie en het Partikuliere Kaaspakhuisbedrijf zijn afspraken gemaakt om in het belang van de gezondheid van de medewerkers betere en meer flexibele roosters te creëren. Ook wordt gekeken naar maatwerkmogelijkheden in de cao. Dit moet leiden tot meer keuzemogelijkheden die passen bij de levensfase van medewerkers. In 2014 is specifiek aandacht geschonken aan ontwikkelingsgerichte functioneringsgesprekken, flexibilisering van roosters, meer kansen voor stagiaires, het opzetten van een ‘academy’ in Nederland en een vitaliteitsprogramma. Duurzame inzetbaarheid van de huidige medewerkers en gerichte werving van nieuwe medewerkers borgen een kwantitatieve en kwalitatieve bezetting in de toekomst.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen In de implementatie van de groeistrategie route2020 spelen maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en de borging van duurzaamheid in de eigen zuivelketen ‘van gras tot glas’ een fundamentele rol. FrieslandCampina beoogt met zijn activiteiten gedeelde waarde (‘shared value’) te creëren. Dat wil zeggen financiële waarde voor de ruim 19.000 leden-melkveehouders van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. gecombineerd met het realiseren van meerwaarde voor klanten, consumenten, voor de eigen medewerkers van de onderneming alsook voor de samenleving als geheel. FrieslandCampina wil bijdragen aan voedsel- en nutriëntenzekerheid voor de groeiende wereldbevolking door dagelijks honderden miljoenen consumenten in meer dan 100 landen te voorzien van veilige en gezonde voeding en dranken op basis van zuivel. Door te investeren in innovatieve en duurzame oplossingen neemt de milieu-impact van de melkveehouderijen, verwerkingsfabrieken en transport/distributie van de zuivelproducten verder af. Met de steunverlening en kennisoverdracht aan tienduizenden kleine boeren in Zuidoost-Azië en Nigeria wordt geprobeerd de kwaliteit van de melk te verbeteren en de productiviteit van het melkvee en de boerderijen te verhogen om daarmee het gezinsinkomen van de melkveehouder op een hoger niveau te brengen. Voedingswaarde & gezondheid Binnen de pijler ‘Voedingswaarde & gezondheid’ gaan de acties wereldwijd door om de hoeveelheid suiker en zout in de FrieslandCampina-producten te verlagen. FrieslandCampina ondertekende op FAO’s Wereldmelkdag (1 juni) een samenwerkingsovereenkomst met de Vereniging van 150 samenwerkende voedselbanken in Nederland om met de levering van zuivelproducten ervoor te zorgen dat er meer gezonde voedingsmiddelen in de voedselpakketten kunnen worden opgenomen voor 35.000 gezinnen. In Zuidoost-Azië is FrieslandCampina een samenwerking aangegaan met de National Basketball Association (NBA) om kinderen bewust te maken van het belang van voldoende (buiten)sport en beweging, goede voeding en een gezonde leefstijl. De campagne in samenwerking met autoriteiten en gezondheidsprofessionals heeft als titel ‘Drink.Move.Be Strong’ en bereikt 1,2 miljoen kinderen op bijna 1.500 scholen in Indonesië, Maleisië, Thailand en Vietnam. Een gelijksoortige aanpak bestaat ook in Nederland met het breedgedragen initiatief ‘Jongeren op Gezond Gewicht’ (JOGG), waar FrieslandCampina en andere bedrijven hun samenwerking met het Convenant Gezond Gewicht en inmiddels 75 gemeenten gaan verlengen.
Inhoud
48
MVO Missie, visie en strategie
Voedingswaarde & gezondheid
Efficiënte en duurzame productieketens
Ontwikkeling melkveehouderij in Azië en Afrika
Duurzame melkveehouderij
Tekort aan nutriënten terugdringen
Grondstofgebruik verbeteren
Kleine melkveehouders in Azië en Afrika verder helpen
De standaard bepalen
CSR Governance Board - Vier MVO-implementatieteams MVO-maatstaven - Jaarlijkse rapportering - Dialoog met belanghebbenden - Partnerships Betrokkenheid medewerkers en leden-melkveehouders - MVO-trainingsprogramma's - Jaarlijkse MVO-Team Award Duurzaamheidsrichtlijnen voor leveranciers - Gedragscode - Foqus-kwaliteitssysteem - Beleidsdocumenten
Doel is om door middel van educatie over gezonde voeding, activatie en sport en beweging het probleem van overgewicht aan te pakken onder de scholieren. Met FrieslandCampina’s strategische partner op het thema ‘Voedingswaarde & Gezondheid’, het Nederlandse Rode Kruis, is in 2014 een aantal nieuwe maatregelen genomen om de samenwerking verder uit te breiden zowel in Nederland als inmiddels ook in Indonesië, samen met de retailpartner Hypermart en de lokale FrieslandCampinaorganisatie. In drie jaar is door FrieslandCampina, medewerkers en melkveehouders een bedrag van ruim 700.000 euro gedoneerd voor (voedsel)noodhulp voor en opvang van vluchtelingen en slachtoffers van natuurrampen. Efficiënte en duurzame productieketens In de tweede pijler van het MVO-programma, ‘Efficiënte en duurzame productieketens’, is in 2014 weer ingezet op energie- en waterefficiency, het voorkomen van afval en voedselverspilling, CO2 -reductie, de productie en het gebruik van duurzame energie en de inkoop van duurzaam geproduceerde landbouwgrondstoffen. Eind 2014 was 90 procent van de stroomvoorziening van de
productievestigingen en kantoren van FrieslandCampina in Nederland groene stroom, waarbij zo’n 50 procent van deze groene stroom afkomstig is van melkveehouderijen van eigen leden-melkveehouders (zon, wind en biomassa). In aanvulling op FrieslandCampina’s eerste windpark (Van Gogh) worden meer opties onderzocht voor windenergie op productielocaties in Nederland. Om aan de FrieslandCampina-belofte van klimaatneutrale groei te kunnen voldoen moet in 2020 zo’n 1.400 kTon aan CO2 equivalenten zijn gereduceerd in de eigen keten. Om dat doel te halen zullen meerdere instrumenten worden ingezet op zowel de boerderijen (energie-efficiency, productie duurzame energie, langere levensduur van de koe, de uitrol van de kringloopwijzer, optimalisatie van veevoer om methaanemissie bij koeien terug te dringen, snellere afvoer en verwerking van mest, etc.) als in de zuivelfabrieken (energie-efficiency, meer gebruik van duurzame energie en duurzaam transport, etc.). FrieslandCampina gaat voor zijn productielocatie in Borculo vanaf april 2015 gebruik maken van pyrolyseolie (olie uit hout) en vervangt daarmee jaarlijks 12 miljoen m3 aardgas en bespaart 20.000 ton CO2 per jaar (komt overeen met jaarlijks aardgasverbruik van 8.000 huishoudens). De pyrolyseolie is afkomstig
Verslag executive board
Inhoud
49
van Empyro B.V. die hiervoor in Hengelo (Ov) een nieuwe fabriek voor pyrolyseolie heeft gebouwd. FrieslandCampina heeft zich in 2014 aangesloten bij het corporate biokerosineprogramma van KLM en het daarmee mogelijk gemaakt dat eigen medewerkers klimaatneutraal op Singapore en China kunnen vliegen vanaf Schiphol.
richting het DDP. Agriterra maakt op zijn beurt gebruik van FrieslandCampina-deskundigen op het gebied van melkveehouderij, melkkwaliteit, boerderijmanagement of het coöperatiewezen die worden ingezet voor advieswerk, trainingen, enz. bij organisaties van kleine boeren in de sector melkveehouderij in opkomende landen.
In 2014 is het voorkomen van voedselverspilling een belangrijk thema geweest voor de Europese Unie. Ook FrieslandCampina in Nederland heeft acties uitgezet om voedselverspilling te voorkomen onder andere door een overeenkomst te tekenen voor de jaarlijkse levering van meer dan een miljoen consumenteneenheden aan de gezamenlijke voedselbanken, waarmee de derving van zuivelproducten tegen de uiterste houdbaarheidsdatum in de eigen distributiecentra kan worden voorkomen. Verder wordt in brancheverband ingezet op betere voorlichting aan de consument, ook via de verpakkingen, en worden portiegroottes van zuivel meer gevarieerd. Met de inkoop van duurzame landbouwgrondstoffen is progressie geboekt met cacao, dat nu voor de volle 100 procent uit duurzame en gecertificeerde cacao bestaat. Voor tropisch fruit is door FrieslandCampina Riedel (onder andere Appelsientje en CoolBest) een samenwerking met ‘Solidaridad’ gestart voor duurzaam tropisch fruit. Op het gebied van verpakkingsmaterialen is met een overeenkomst met keurmerkorganisatie voor duurzaam papier en hout PEFC Nederland een vervolgstap gezet om binnen FrieslandCampina wereldwijd zoveel mogelijk duurzame verpakkingsmaterialen te gebruiken. Sinds 2013 koopt FrieslandCampina voor de West-Europese markt alleen kartonnen omverpakkingen van duurzame origine (PEFC- of-FSC-gecertificeerd).
Duurzame melkveehouderij Het vierde onderdeel betreft ‘Duurzame melkveehouderij’. In december 2014 zijn de leden-melkveehouders akkoord gegaan met de invoering van een nieuwe fase van het kwaliteits- en duurzaamheidsprogramma Foqus planet voor de melkveehouderij. Met Foqus planet wil FrieslandCampina bijdragen aan het behalen van de sectordoelen voor 2020. FrieslandCampina is in 2015 gestart met zes indicatoren op het gebied van diergezondheid en -welzijn, biodiversiteit & milieu en klimaat & energie waarvan de resultaten meetbaar zijn. Daarbij loont het resultaat, niet de inspanning. Aan het resultaat per indicator worden punten toegekend en deze leiden tot een totale puntenscore. De hoogte van de toeslag is afhankelijk van de totale geleverde hoeveelheid melk en het totale aantal behaalde punten. De toeslag wordt gefinancierd door een pro-forma inhouding van 0,25 euro per 100 kilo geleverde melk. Er is een prestatieafhankelijke duurzaamheidstoeslag ingevoerd inclusief een aanscherping van de basiseisen en een beloning voor duurzaamheidsprestaties. De premie
Ontwikkeling lokale melkveehouderij in Azië en Afrika Voor het derde MVO-programmaonderdeel ‘Ontwikkeling melkveehouderij in Azië en Afrika’, is een nieuwe mijlpaal bereikt met de opening in december 2014 van het Dutch Dairy Expertise Centre in Beijing, waarbij FrieslandCampina nauw samenwerkt met de China Agricultural University en Wageningen UR. Doel van het onderzoeks- en kenniscentrum is het bijdragen aan verbeteringen op het vlak van de voedselveiligheid, de kwaliteit en de productiviteit van de Chinese zuivelketen met behulp van de Nederlandse kennis en deskundigheid. Via het Dairy Development Programme (DDP) worden voorts tienduizenden kleine boeren in Azië en Afrika op modelboerderijen getraind. FrieslandCampina heeft een partnerschap met de hulporganisatie voor kleine boeren, Agriterra, voor ondersteunende diensten
Zuivel en ‘Verborgen Honger’ in een snel veranderende wereld Wereldwijd is er behoefte aan meer nutritioneel relevant voedsel, maar dreigt een tekort aan land, water, energie en andere natuurlijke hulpbronnen en zijn er bovendien door vergrijzing en armoede minder boeren die voedsel produceren voor die snelgroeiende wereldbevolking. Melk is een natuurlijke bron van voedingsstoffen zoals eiwitten, vitamines (onder andere B2 en B12) en mineralen (onder andere calcium) en vormt de basis van een breed scala aan zuivelproducten. Dit nutritioneel belang is nog eens duidelijk aangegeven in november 2014 op een internationaal congres over Gezonde Voeding in Rome van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO). De 170 deelnemende landen hebben gezamenlijk in de ‘Rome Declaratie over Essentiële Voedingsstoffen’ afgesproken om ondervoeding in de wereld aan te pakken – inclusief honger, tekorten aan vitamines en mineralen maar ook zwaar overgewicht (obesitas).
Inhoud
50
voor deelname aan weidegang van het melkvee wordt verhoogd van 0,50 euro naar bruto 1,00 euro per 100 kilo melk. Hierbij is er sprake van een algemene inhouding bij alle melkveehouders van 0,35 euro per 100 kilo melk. Het gebruik van de ‘Kringloopwijzer’ wordt verplicht voor alle melkveebedrijven met een fosfaatoverschot. De Kringloopwijzer is een instrument dat melkveehouders inzicht biedt in de mineralenkringlopen op hun bedrijf en mogelijkheden schept om de bedrijfsprocessen op de boerderij te optimaliseren en emissies te reduceren. Met deze duurzaamheidsinspanningen en –resultaten op de melkveehouderij en in de verwerking van melk in de productielocaties is FrieslandCampina in staat tegemoet te komen aan de hogere duurzaamheidseisen die veel industriële en retailklanten stellen. Op deze wijze bouwt FrieslandCampina met zijn ketenbedrijf van ‘gras tot glas’ aan de business case van duurzaamheid in het belang van klant, consument, samenleving en leefomgeving. MVO-verslag 2014 Meer informatie over het MVO-beleid van FrieslandCampina, inclusief de resultaten over 2014, is te vinden in het MVOverslag 2014 dat in mei 2015 verschijnt. Risicobeheersing Het realiseren van de ondernemingsdoelstellingen gaat gepaard met risico’s en onzekerheden, onder meer door externe economische factoren, marktontwikkelingen, calamiteiten en interne factoren. FrieslandCampina heeft algemene maatregelen om deze risico’s te beheersen. Afhankelijk van het type risico bestaan er daarnaast specifieke maatregelen.
Algemene maatregelen FrieslandCampina hanteert diverse methoden en processen om de diverse risico’s zo adequaat mogelijk te beheersen, waaronder: • Strategische en operationele risico’s worden door middel van Enterprise Risk Assessments op een systematische manier in kaart gebracht en beoordeeld op waarschijnlijkheid en de impact die deze risico’s op de realisatie van de ondernemingsdoelstellingen kunnen hebben. Er zijn maatregelen genomen om de beheersing van deze risico’s te verbeteren. • Financiële (rapportage)risico’s worden onder meer beheerst door toepassing van het Internal Control Framework (ICF), dat is gebaseerd op het internationaal erkende COSO-raamwerk (COSO 1992). Het ICF bevat voorgeschreven controlemaatregelen die door middel van interne periodieke beoordelingen geëvalueerd worden, inclusief een risicoanalyse en verbetermaatregelen bij geconstateerde tekortkomingen. • In het beheersen van compliance-risico’s speelt FrieslandCampina’s Code of Conduct een belangrijke rol. Hierin zijn de uitgangspunten voor gedragsnormen voor alle personeelsleden vastgelegd, inclusief het voldoen aan de geldende wet- en regelgeving. De onderneming kent een Klokkenluidersregeling. Medewerkers die signaleren dat er vermeende afwijkingen van de Code of Conduct optreden, kunnen dit volgens deze regeling melden. Voornaamste ondernemingsrisico’s Naast de hiervoor beschreven algemene beheersingsmaatregelen bestaan er specifieke maatregelen voor de ondernemingsrisico’s. Hieronder zijn de vijf voornaamste risico’s voor de onderneming (volgens de Enterprise Risk Assessment 2014) beschreven, op basis van hun waarschijnlijkheid én de impact op de realisatie van de ondernemingsdoelstellingen. FrieslandCampina en Voedselbanken Nederland intensiveren samenwerking FrieslandCampina en de Vereniging van Nederlandse Voedselbanken kondigen op maandag 2 juni 2014 aan hun samenwerking te intensiveren. Het doel van de samenwerking is om mensen die onder de armoedegrens leven te voorzien van zuivelproducten. Als partner van Voedselbanken Nederland neemt FrieslandCampina de logistieke kosten over, waardoor een betere verspreiding van de zuivelproducten over de voedselbanken in Nederland mogelijk is.
Verslag executive board
Inhoud
51
Productkwaliteit en voedselveiligheid Gelet op de aard van de eindproducten (voeding en ingrediënten voor onder andere de voedingsmiddelenen farmaceutische industrie) stelt FrieslandCampina vanzelfsprekend hoge eisen aan productkwaliteit en voedselveiligheid. Een kwaliteitsprobleem of zelfs de wijziging van kwaliteitsperceptie van consumenten of overheden kan enorme gevolgen hebben voor de reputatie en de marktpositie van de onderneming. Afnemers en overheden stellen steeds zwaardere kwaliteitseisen aan producenten van voedingsmiddelen. De kwaliteitsprogramma’s van FrieslandCampina (onder andere door Foqus in de eigen productiebedrijven en in de melkveehouderij, kwaliteitsborging bij leveranciers en audits), worden in de gehele organisatie verder aangescherpt en investeringen worden uitgevoerd ter verhoging van de kwaliteit van de productieprocessen.
Geopolitieke en economische ontwikkelingen De groei van omzet en resultaten die FrieslandCampina realiseert, vindt voor een belangrijk deel plaats in opkomende (zuivel)markten, waaronder landen in Azië en Afrika. Dit betekent dat het risicoprofiel van de onderneming wijzigt. Een eventuele daling van de economische groei, devaluatie van lokale valuta en het consumentenvertrouwen in opkomende markten kunnen een aanzienlijke impact hebben op de omzet- en resultaatontwikkeling. Een sterkere dollar en/of euro ten opzichte van enkele Aziatische valuta’s en de Nigeriaanse naira kunnen nadelige invloed hebben op het resultaat en vermogen. Dergelijke risico’s worden nauwlettend gevolgd en FrieslandCampina anticipeert daarop zo vroeg mogelijk door middel van scenario’s waaronder het aanpassen van het verkoopprijsbeleid, de assortimentssamenstelling en verkooppromoties en een aangescherpt beleid met betrekking tot het afdekken van vreemde valutaposities. Transactierisico’s worden in principe afgedekt, vanwege specifieke product- en marktomstandigheden kan hiervan worden afgeweken. De koersrisico’s voortvloeiende uit investeringen in buitenlandse dochterondernemingen en deelnemingen worden in principe niet afgedekt. Naast economische ontwikkelingen kunnen (plotselinge) veranderingen in bijvoorbeeld importregelgeving grote gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering van FrieslandCampina. Een voorbeeld hiervan is de door Rusland afgekondigde boycot op de import van zuivelproducten.
In de belangrijke markten versterkt FrieslandCampina zijn kennis en de capaciteit op het gebied van wet- en regelgeving en overheidsrelaties.
Melkaanbod en vraag naar zuivelproducten Met ingang van 1 april 2015 worden de melkquotaregelingen van de EU afgeschaft. Het aanbod van boerderijmelk zal hierdoor waarschijnlijk verder toenemen. FrieslandCampina heeft hierop geanticipeerd door te investeren in de uitbreiding van de melkverwerkingscapaciteit. Het risico blijft aanwezig dat dit een neerwaarts effect heeft op de opbrengstprijzen van generieke zuivelproducten. Het aanbod van melk en andere zuivelgrondstoffen zal naar verwachting sterker gaan fluctueren. Dit benadrukt nog eens het belang van de focus in de route2020 -strategie om het aandeel van zuivelproducten met toegevoegde waarde in de portfolio te vergroten en om in opkomende markten verder te groeien. Extra aandacht gaat uit naar middelen om de voorspelbaarheid van het melkaanbod en de prijzen van zuivelproducten te verbeteren om daardoor alert op deze trends in de markt te kunnen anticiperen. Reputatierisico De reputatie van FrieslandCampina kan ernstig worden geschaad in geval van bijvoorbeeld een kwaliteitsprobleem, een wijziging in de kwaliteitsperceptie van consumenten of een dierziekte die de zuivelsector treft. De mogelijke impact van een dergelijk incident wordt steeds groter door de verdergaande groei van het gebruik van sociale media. De onderneming streeft er vanzelfsprekend naar om deze risico’s maximaal te beperken. FrieslandCampina voert een actief beleid om het vertrouwen van diverse belanghebbenden in de zuivelsector en de onderneming in het bijzonder te versterken, onder meer door de initiatieven op het gebied van duurzaamheid en optimale inzet van de communicatie(middelen). Merkenpositie In enkele markten staan de marktaandelen van FrieslandCampina-merken onder druk, onder andere vanwege de economische omstandigheden, de toegenomen vraag naar huismerkproducten en consolidatie en hevigere concurrentie in sommige landen. FrieslandCampina streeft naar versterking van zijn merkposities door middel van accountmanagement, gerichte strategieën per productcategorie, innovaties van producten en verpakkingen, prijspositionering, reclame, promoties en de opvallendheid van zijn producten in winkels.
Inhoud
52
Vooruitzichten Het aanbod van boerderijmelk en de vraag naar zuivelproducten vormen op wereldniveau een wankel evenwicht. Na meer dan 30 jaar vervalt per 1 april 2015 het melkquotum voor melkveehouders in de Europese Unie. Over het gehele jaar 2015 wordt wereldwijd 2 tot 4 procent groei van het aanbodvolume melk verwacht ten opzichte van 2014. In 2015 zal de vraag naar zuivelproducten waarschijnlijk licht toenemen. Het is de verwachting dat in Azië en Afrika vooral de groeiende middenklasse zal profiteren van economisch herstel. Ook als gevolg van het lagere prijsniveau van zuivelproducten kunnen consumenten in opkomende markten zich mogelijk weer meer zuivelproducten veroorloven. De relatief goedkope euro zorgt ervoor dat zuivelproducten uit de eurozone beter kunnen concurreren met aanbieders uit landen met andere valuta, waardoor meer zuivelproducten geëxporteerd kunnen worden. De behoefte aan zuivelproducten en zuivelgrondstoffen in China is moeilijk in te schatten. Het is evenmin te voorspellen of en wanneer de boycot door Rusland van westerse agrarische producten zal worden opgeheven. Maar zelfs als de boycot wordt beëindigd, zal naar verwachting de vraag in Rusland niet snel herstellen. Consumenten in Europa zullen prijsbewust blijven. Mede daardoor zal de concurrentie met zowel andere aanbieders als huismerken blijven toenemen.
reclame & promotie nemen toe ter ondersteuning van deze groei en versterking van de merkposities en marktaandelen. De uitgaven voor research & development zullen beperkt toenemen. De investeringen zullen naar verwachting liggen rond de 600 miljoen euro. De financiële basis van FrieslandCampina is solide en biedt een goede basis voor de realisatie van de plannen in het kader van de strategie route2020. Verwacht wordt dat FrieslandCampina in 2015 ruimschoots aan zijn financieringsbehoefte kan voldoen. Op het gebied van human resources blijft er behoefte aan goed opgeleid talent en mobiliteit van medewerkers om de gewenste personeelsbezetting kwalitatief op hoog niveau te houden. Zowel de toename in efficiency, aanpassingen in de organisatie als de uitbouw van activiteiten en mogelijke acquisities kunnen leiden tot mutaties in het personeelsbestand. FrieslandCampina is als gevolg van genoemde onzeker heden terughoudend in zijn vooruitzichten en doet geen concrete uitspraak over de resultaatverwachting voor 2015. Voor de langere termijn blijven de vooruitzichten positief. Door de groei van de wereldbevolking en de toename van de welvaart in vele regio’s zal de vraag naar voeding en vooral naar voeding die rijk is aan nutriënten, waaronder zuivelproducten, toenemen.
FrieslandCampina verwacht in 2015 volumegroei met kindervoeding in Azië en Afrika en verwacht ook weer volumegroei te kunnen realiseren met ingrediënten en zuiveldranken. Herstel van de groei van zuiveldranken zal vooral buiten Europa plaatsvinden. De uitgaven voor
Vivinal GOS Powder In de business group Ingredients is een nieuwe technologie ontwikkeld, waardoor zuiverder GOS (galactooligosacchariden) kunnen worden geproduceerd. GOS bevatten veel voedingsvezels en worden wereldwijd toegepast in zuigelingenvoeding. Door de nieuwe technologie wordt het gehalte aan kleine suikers (monosacchariden) in het product verlaagd. Het resultaat is een geconcentreerd poeder met een verhoogd GOS-gehalte (van 59% naar 70%). Dit leidt tot betere functionaliteit van de producten.
Verslag executive board
Inhoud
53
Dank De executive board bedankt de medewerkers voor hun grote betrokkenheid en inzet gedurende het afgelopen jaar. Managementverklaring De executive board is eindverantwoordelijk voor het beheersen van de risico’s verbonden aan de ondernemingsdoelstellingen en de betrouwbaarheid van de in- en externe (financiële) rapportages. Tevens draagt de executive board verantwoordelijkheid voor de beoordeling van de effectiviteit van de op deze risico’s gerichte beheersingsmaatregelen. Door middel van de hiervoor beschreven maatregelen is de executive board zijn verantwoordelijkheden in het verslagjaar nagekomen. De executive board heeft de hiervoor beschreven interne beheersingsmaatregelen beoordeeld. Op basis van deze beoordeling is de executive board van mening dat de interne beheersingsmaatregelen van de onderneming per eind van het verslagjaar 2014 effectief waren en een redelijke mate van zekerheid verschaffen dat • de executive board tijdig op de hoogte is van de mate waarin de strategische, operationele en financiële doelstellingen van de onderneming worden gerealiseerd, en • de interne en externe financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Het geheel van de werkzaamheden met betrekking tot de interne beheersingssystemen en de daaruit voortgekomen bevindingen, aanbevelingen en maatregelen zijn besproken met de auditcommissie, de raad van commissarissen en de externe accountant.
Verantwoordelijkheidsverklaring De leden van de executive board van Koninklijke FrieslandCampina N.V. verklaren hierbij, conform artikel 5:25c lid 2 onder c Wet op het financieel toezicht dat, voor zover hen bekend, de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de activa, de passiva, de financiële positie en het resultaat van Koninklijke FrieslandCampina N.V. en de gezamenlijk in de consolidatie opgenomen ondernemingen en dat het jaarverslag een getrouw beeld geeft van de toestand op 31 december 2014, de gang van zaken gedurende het boekjaar van Koninklijke FrieslandCampina N.V. en van de verbonden ondernemingen waarvan de gegevens in zijn jaarrekening zijn opgenomen en dat in het jaarverslag de wezenlijke risico’s waarmee Koninklijke FrieslandCampina N.V. wordt geconfronteerd, zijn beschreven. Executive board Cees (C.C.) ’t Hart Chief Executive Officer Hein (H.M.A.) Schumacher Chief Financial Officer Kees (C.J.M.) Gielen Chief Operating Officer Piet (P.J.) Hilarides Chief Operating Officer Roelof (R.A.) Joosten Chief Operating Officer Gregory (G.) Sklikas Chief Operating Officer
Amersfoort, 27 februari 2015
Inhoud
54
Inhoud
55
Verduurzaming melkveehouderij De verdere verduurzaming in de melkveehouderij speelt in op ontwikkelingen in de markt en in de maatschappij. Afnemers van zuivelproducten kiezen hun leveranciers steeds vaker op basis van prestaties op het gebied van kwaliteit, transparantie, duurzaamheid en weidegang van het melkvee. Dit vraagt vakmanschap en ondernemerschap van de melkveehouders. Het vernieuwde kwaliteits- en duurzaamheidsprogramma Foqus planet, waarbij continu verbeteren en belonen op resultaat vooropstaan, anticipeert hierop.
Inhoud
Corporate governance 56
Basisprincipes Koninklijke FrieslandCampina N.V. (de ‘vennootschap’) past de beginselen van de Nederlandse Corporate Governance Code (de ‘code’) vrijwillig toe. De wijze waarop deze beginselen worden toegepast, wordt in dit hoofdstuk beschreven. Ook wordt aangegeven en gemotiveerd op welke punten de vennootschap de code niet toepast. Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. (de ‘coöperatie’) is vrijgesteld van de toepassing van het structuurregime. De vennootschap is een structuurvennootschap. Met de centrale ondernemingsraad (de ‘COR’) is een convenant gesloten op grond waarvan de leden van de raad van commissarissen van de vennootschap (de ‘raad van commissarissen’) worden benoemd door de raad van commissarissen, het zogenoemde 'coöptatiesysteem'.
Boardstructuur De vennootschap heeft een zogenoemde ‘two-tier structuur’ met een executive board en een raad van commissarissen. De executive board bestaat thans uit zes leden, waaronder een chief executive officer (CEO), een chief financial officer (CFO) en vier chief operating officers (COO’s), die elk een eigen verantwoordelijkheidsgebied hebben. De samenstelling en taakverdeling van de executive board is beschreven op pagina 57.
Aandeelhoudersstructuur Alle aandelen in het kapitaal van de vennootschap worden gehouden door de coöperatie, waarvan de leden betrokken zijn bij het melkveehouderijbedrijf. Het geografisch werkgebied van de coöperatie is verdeeld in 21 districten, die elk een districtsraad hebben. De leden van de coöperatie benoemen de besturen van de 21 districten, de districtsraden, die gezamenlijk de uit 210 leden bestaande ledenraad van de coöperatie vormen. De ledenraad benoemt de negen bestuursleden van de coöperatie op bindende voordracht van het voorzittersoverleg van de coöperatie. De coöperatie is de enige aandeelhouder van de vennootschap. Het bestuur van de coöperatie oefent de aandeelhoudersrechten van de coöperatie uit en fungeert als zodanig als de algemene vergadering van aandeelhouders van de vennootschap. Voor een aantal besluiten heeft de executive board op grond van de statuten van de vennootschap, goedkeuring nodig van de algemene vergadering van aandeelhouders. Voor een aantal belangrijke besluiten waarvoor het bestuur van de coöperatie zijn stem uitbrengt namens de coöperatie als aandeelhouder van de vennootschap, is vereist dat het bestuur van de coöperatie, voordat het zijn stem uitbrengt, goedkeuring heeft verkregen van de ledenraad. De governance-structuur van de coöperatie is beschreven in het jaarverslag van de coöperatie.
Commissies van de raad van commissarissen De raad van commissarissen heeft twee commissies ingesteld, te weten de auditcommissie, bestaande uit vier commissarissen, en de remuneratie- en benoemingscommissie, bestaande uit drie commissarissen. De samenstelling van de commissies van de raad van commissarissen is vermeld op pagina 155.
De raad van commissarissen bestaat uit negen leden van het bestuur van de coöperatie en daarnaast vier ‘externe’ leden, waarvan een vacature, die zal worden vervuld per 1 mei. De samenstelling van de raad van commissarissen is vermeld op pagina 152 tot en met 155.
Verslag van de raad van commissarissen Het verslag van de raad van commissarissen beschrijft onder meer de activiteiten van de raad van commissarissen en de commissies in het verslagjaar. Dit verslag is opgenomen op pagina 62 tot en met 67.
Corporate governance
Inhoud
Corporate governance
De corporate governance beginselen die Koninklijke FrieslandCampina N.V. hanteert, zijn neergelegd in de statuten en reglementen van de verschillende organen van de vennootschap, welke alle op de website van de vennootschap zijn geplaatst. Hoewel de code niet op de vennootschap van toepassing is, aangezien krachtens de wet alleen beursgenoteerde vennootschappen aan de code onderworpen zijn, past de vennootschap de principes en best practice bepalingen van de code toe waar dit verenigbaar is met zijn zeggenschapsstructuur en het karakter van de coöperatie. De bepalingen die niet worden toegepast, worden in dit overzicht genoemd en tevens wordt gemotiveerd waarom de betreffende bepalingen niet worden toegepast. In het verslagjaar zijn geen substantiële wijzigingen in de governance structuur aangebracht. Executive board Taken en verantwoordelijkheden De executive board bestaat op grond van de statuten uit minimaal twee leden en is belast met het besturen van de vennootschap. Dit houdt onder meer in dat de executive board verantwoordelijk is voor het beleid en de operationele gang van zaken binnen de onderneming en daarmee de realisatie van de doelstellingen, de strategie, de ontwikkeling van de resultaten en de voor de onderneming relevante maatschappelijke aspecten van ondernemen. De executive board is voorts verantwoordelijk voor het naleven van weten regelgeving, het beheersen van de risico’s verbonden aan de ondernemingsactiviteiten en voor de financiering van de vennootschap. De executive board bespreekt de interne risicobeheersings- en controlesystemen met de raad van commissarissen en de auditcommissie. De executive board richt zich bij het vervullen van zijn taak naar het belang van de vennootschap en de daarmee verbonden onderneming. De executive board legt over zijn beleid verantwoording af aan de raad van commissarissen en de algemene vergadering van aandeelhouders.
57
Benoeming De leden van de executive board worden voor onbepaalde tijd benoemd door de raad van commissarissen. Deze niettoepassing van de aanbeveling van de code (benoeming voor een termijn van maximaal vier jaar) vindt zijn grondslag in het feit dat de coöperatie, en daarmee tevens de vennootschap, is georiënteerd op de lange termijn. De raad van commissarissen geeft de algemene vergadering van aandeelhouders kennis van een voorgenomen benoeming en ontslaat leden van de executive board niet eerder dan nadat de algemene vergadering van aandeelhouders hierover is gehoord. Beloningsbeleid leden executive board In het beloningsbeleid worden alle relevante aanbevelingen van de code toegepast. Het beloningsbeleid wordt niet openbaar gemaakt, omdat voor de vennootschap een wettelijke vrijstelling geldt. Het beloningsbeleid is op voorstel van de raad van commissarissen vastgesteld door de algemene vergadering van aandeelhouders en wordt elk jaar in de vergadering van de ledenraad van de coöperatie verantwoord. Belangrijke wijzigingen in het beloningsbeleid worden ter goedkeuring aan de algemene vergadering van aandeelhouders voorgelegd. FrieslandCampina legt hierover ook verantwoording af aan de ledenraad van de coöperatie. Raad van commissarissen De raad van commissarissen houdt toezicht op het beleid van de executive board en op de algemene gang van zaken in de vennootschap en de met zijn verbonden onderneming en adviseert de executive board. De raad van commissarissen bespreekt met de executive board de strategie en de voornaamste risico’s verbonden aan de onderneming en voorts de opzet van, de werking van en eventuele significante wijzigingen in de risicobeheersings- en controlesystemen. De raad van commissarissen heeft voorts de bevoegdheden zoals weergegeven in de bepalingen van Boek 2 Burgerlijk Wetboek betreffende structuurvennootschappen. Dit betreft in het bijzonder de benoeming van de leden van de executive board, het vaststellen van het aantal leden van de executive board en de goedkeuring van een aantal andere in de wet vermelde besluiten van de executive board. Op grond van de statuten zijn daarnaast bepaalde in de statuten omschreven besluiten van de executive board onderworpen aan goedkeuring van de raad van commissarissen.
Inhoud
58
Bij de uitoefening van hun taak laten de commissarissen zich leiden door de belangen van de vennootschap en de met zijn verbonden ondernemingen en worden daartoe de in aanmerking komende belangen van betrokkenen bij de vennootschap afgewogen. Daarbij worden door de raad van commissarissen ook de voor de onderneming relevante aspecten van maatschappelijk ondernemen betrokken. Samenstelling, onafhankelijkheid en benoeming Met de centrale ondernemingsraad (COR) is een convenant gesloten met daarin afspraken over de samenstelling van de raad van commissarissen, het profiel waaraan de leden van de raad van commissarissen moeten voldoen, de versterkte aanbevelingsrechten die de COR heeft bij benoeming van de leden van de raad van commissarissen en de manier waarop de COR deze zal uitoefenen. De profielschets is als bijlage bij het reglement van de raad van commissarissen op de website van de vennootschap geplaatst. Op basis van het convenant is de raad van commissarissen naar behoren samengesteld indien de bestuursleden van de coöperatie 2/3 van de leden van de raad van commissarissen vormen (de ‘interne leden’) en de raad van commissarissen voor 1/3 uit ‘externe leden’ bestaat. De gekozen samenstelling reflecteert de door de wet bij grote coöperaties toegestane ledendominantie van 2/3 van het totale aantal commissarissen. Deze ledendominantie wordt doorgezet op het niveau van de vennootschap. Met deze regeling wordt afgeweken van de best practice bepaling van de code inhoudende dat maximaal één lid van de raad van commissarissen niet-onafhankelijk kan zijn. Alle externe leden van de raad zijn onafhankelijk in de zin van de code. De externe leden van de raad van commissarissen worden geselecteerd op basis van de in de profielschets neergelegde criteria. Ten minste één van de leden van de raad van commissarissen is een zogenoemd ‘financieel expert’, wat inhoudt dat deze persoon relevante kennis en ervaring heeft opgedaan op financieel administratief/accounting terrein bij een grote rechtspersoon. Het vervullen van andere commissariaten en nevenfuncties, door zowel commissarissen als leden van de executive board, zal individueel worden beoordeeld door de raad van commissarissen al naargelang de aard en het tijdsbeslag dat de commissariaten en/of nevenfuncties met zich brengen. Ieder lid van de raad van commissarissen en van de executive board moet ervoor zorgen dat hij/zij voldoende tijd en aandacht heeft voor de onderneming, waardoor een goede taakvervulling is gewaarborgd. Daarnaast geldt dat geen
van de leden van de raad van commissarissen meer dan vijf commissariaten en/of andere toezichthoudende functies mag bekleden bij Nederlandse beursvennootschappen of andere grote N.V. ’s, B.V. ’s en stichtingen, waarbij een voorzitterschap dubbel telt. Voor leden van de raad van commissarissen die op 1 januari 2013 al lid van de raad waren, geldt deze regel op het moment van hun eerstvolgende herbenoeming na deze datum. De commissarissen worden benoemd door de raad van commissarissen voor een termijn van vier jaar en zijn maximaal tweemaal herbenoembaar. Een uitzondering hierop geldt voor de fungerend voorzitter die voor een vierde termijn kan worden benoemd in verband met het feit dat de vennootschap voor deze functie een commissaris wenst te kunnen benoemen die veel ervaring heeft met de dagelijkse gang van zaken in de vennootschap en de coöperatie. De benoemingstermijn van een commissaris die tevens bestuurslid van de coöperatie is, eindigt in ieder geval bij beëindiging van het bestuurslidmaatschap. Informatie over de data van (her)benoeming en lopende termijnen van de leden van de raad van commissarissen is te vinden in het rooster van benoeming en aftreden op pagina 67. Bezoldiging De algemene vergadering van aandeelhouders stelt de bezoldiging van de commissarissen vast op voorstel van de raad van commissarissen en legt hierover jaarlijks verantwoording af aan de ledenraad. De bezoldiging is niet afhankelijk van de resultaten van de vennootschap. Commissies van de raad van commissarissen De raad van commissarissen kent een remuneratie- en benoemingscommissie en een auditcommissie. De taak van deze commissies is om besluitvorming van de raad van commissarissen voor te bereiden; ze hebben geen zelfstandige beslissingsbevoegdheid. De reglementen van de commissies zijn te vinden op de website van de vennootschap. Beide commissies rapporteren regelmatig aan de raad van commissarissen over hun beraadslagingen en bevindingen.
Corporate governance
Inhoud
59
Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A.
100% eigenaar
Leden Districten Ledenraad Voorzittersoverleg 1
Koninklijke FrieslandCampina N.V.
Algemene vergadering van aandeelhouders
Bestuur Raad van commissarissen Executive board Corporate centre
Consumer Products Europe, Middle East & Africa 1
Consumer Products Asia
Cheese, Butter & Milkpowder
Ingredients
De voorzitters van de 21 districtsraden
Remuneratie– en benoemingscommissie De remuneratie- en benoemingscommissie bestaat uit de commissaris met het ‘sociale profiel’ die tevens het voorzitterschap van de commissie vervult, de voorzitter en de vicevoorzitter van de raad van commissarissen.
Auditcommissie De auditcommissie wordt gevormd door de financieel expert en een ander extern lid van de raad van commissarissen en twee van de leden van de raad van commissarissen die tevens bestuurder van de coöperatie zijn.
De remuneratie- en benoemingscommissie heeft onder meer de volgende taken: • voorstellen voor het bezoldigingsbeleid voor de executive board en de bezoldiging van de individuele leden; • opmaken van het remuneratierapport; • selectie en benoeming van de leden (inclusief opstellen van criteria en procedure voor benoeming) van de executive board en de externe commissarissen; • periodieke beoordeling van omvang en samenstelling van de raad van commissarissen, de commissies van de raad van commissarissen en de executive board; • periodieke beoordeling van het functioneren van de executive board en de raad van commissarissen en hun individuele leden, alsmede de commissies van de raad; • voorbereiding van de besluitvorming over het bezoldigingsbeleid van de executive board; en • toezicht op het door de executive board gevoerde bezoldigingsbeleid, gehanteerde selectiecriteria en benoemingsprocedures voor leden van het hoger management.
De auditcommissie heeft voorbereidende taken met betrekking tot: • juistheid en volledigheid van de financiële verslaggeving; • naleving van aanbevelingen van de afdeling Corporate Internal Audit en de externe accountant; • betrouwbaarheid en continuïteit van ICT-systemen; • interne administratieve organisatie; • werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen; • naleving van wet- en regelgeving, het beleid met betrekking tot tax planning; • financiering, en toepassing van informatie- en communicatietechnologie; • rol en het functioneren van de interne accountant; en • benoeming van en relatie met de externe accountant (waaronder zijn onafhankelijkheid, bezoldiging en eventuele niet-controlewerkzaamheden).
Inhoud
60
De auditcommissie is het eerste aanspreekpunt voor de externe accountant in geval deze onregelmatigheden zou constateren in de financiële verslaggeving van de vennootschap. Tegenstrijdige belangen FrieslandCampina heeft strikte regels opgesteld om elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen de vennootschap enerzijds en leden van de executive board en leden van de raad van commissarissen anderzijds te vermijden. Besluiten tot het aangaan van transacties waarbij tegenstrijdige belangen van leden van de executive board of commissarissen spelen die van materiële betekenis zijn voor de vennootschap en/of voor het betreffende individu, behoeven volgens deze regels goedkeuring van de raad van commissarissen. In het verslagjaar werden geen belangentegenstellingen gerapporteerd. De algemene vergadering van aandeelhouders De algemene vergadering van aandeelhouders van de vennootschap heeft de bevoegdheid om bepaalde, in de statuten omschreven, besluiten van de executive board goed te keuren. Het betreft hier belangrijke besluiten op operationeel gebied, op gebied van de juridische structuur en de vermogensstructuur van de vennootschap (en de vennootschappen waarin zij aandelen houdt) alsmede besluiten tot het doen van grote investeringen. De belangrijkste bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders zijn daarnaast: • vaststelling van de jaarrekening van de vennootschap en bestemming van de winst; • verlening van décharge aan leden van de executive board voor hun bestuur en aan leden van de raad van commissarissen voor hun toezicht op de executive board; • vaststelling van het dividend; • vaststelling van het bezoldigingsbeleid voor de executive board en vaststelling van de bezoldiging van de leden van de raad van commissarissen; • benoeming en ontslag van de externe accountant; • statutenwijziging; en • uitgifte van aandelen, uitsluiting van het voorkeursrecht, machtiging tot verkrijgen van eigen aandelen door de vennootschap, vermindering van het geplaatste kapitaal, ontbinding, aanvraag faillissement.
Het bestuur van de coöperatie oefent namens de coöperatie het stemrecht uit in de algemene vergadering van aandeelhouders van de vennootschap. Voor een aantal belangrijke aandeelhoudersbesluiten, omschreven in de statuten van de coöperatie, behoeft het bestuur bij het uitoefenen van het stemrecht op de aandelen in de vennootschap de goedkeuring van de ledenraad van de coöperatie. De vennootschap, aandelenkapitaal en statuten Koninklijke FrieslandCampina N.V. is een naamloze vennootschap statutair gevestigd te Amersfoort en is kantoorhoudend aldaar aan het Stationsplein 4. De statuten van de vennootschap werden laatstelijk gewijzigd op 14 januari 2015 en zijn te vinden op de website. Bij deze statutenwijziging zijn onder andere wetswijzigingen in de statuten geïmplementeerd. De vennootschap is geregistreerd bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer 11057544. Per 31 december 2014 bedroeg het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap 1.000.000.000 euro verdeeld in 10.000.000 (tien miljoen) aandelen met een nominale waarde van 100 euro. De aandelen luiden op naam. Per dezelfde datum waren 3.702.777 aandelen geplaatst, welke alle zijn volgestort en worden gehouden door de coöperatie. Voor bepalingen betreffende uitgifte van aandelen, voorkeursrecht, verkrijging van eigen aandelen en kapitaalvermindering wordt kortheidshalve verwezen naar de statuten van de vennootschap. Controle van de financiële verslaggeving en rol van interne en externe accountants Financiële verslaggeving De executive board is verantwoordelijk voor de kwaliteit en volledigheid van de openbaar gemaakte financiële berichten. De raad van commissarissen ziet erop toe dat de executive board deze verantwoordelijkheid vervult. Externe accountant De externe accountant wordt benoemd door de algemene vergadering van aandeelhouders. De raad van commissarissen doet daartoe een voordracht, waarbij zowel de auditcommissie als de executive board een advies uitbrengen aan de raad van commissarissen. Bezoldiging en opdrachtverlening tot het uitvoeren van niet-controlewerkzaamheden door de externe accountant worden goedgekeurd door de raad van commissarissen op voorstel van de auditcommissie en na overleg met de
Corporate governance
Inhoud
61
executive board. De externe accountant woont in ieder geval de vergadering van de raad van commissarissen bij waarin over de goedkeuring van de jaarrekening wordt besloten. Hij rapporteert zijn bevindingen betreffende het onderzoek van de jaarrekening gelijktijdig aan de executive board en de raad van commissarissen. Interne auditfunctie De interne auditor functioneert onder verantwoordelijkheid van de executive board. Zowel de auditcommissie als de externe accountant worden betrokken bij het werkplan van de interne auditor en nemen kennis van diens bevindingen. De interne auditor heeft regelmatig overleg met de externe accountant en de voorzitter van de auditcommissie. Best practice bepalingen van de code die door FrieslandCampina niet worden toegepast De vennootschap volgt de code volledig, door hetzij de principes en best practice bepalingen toe te passen, dan wel uit te leggen waarom van de code wordt afgeweken. Onderstaande bepalingen worden niet toegepast om redenen als in het voorgaande hetzij hieronder uiteengezet: II.1.1
Benoeming lid executive board voor een periode van maximaal vier jaar: zie motivering onder ‘executive board - Benoeming’. II.1.9-11 en IV Responstijd naar aandeelhouders, informeren raad van commissarissen in geval van overnamebod; bepalingen betreffende de (algemene vergadering van) aandeelhouders en informatieverschaffing/logistiek algemene vergadering: niet van toepassing in verband met het feit dat de vennootschap niet beursgenoteerd is en dat alle aandelen in zijn kapitaal worden gehouden door de coöperatie. II 2.12-15 Publicatie remuneratierapport, belangrijkste elementen arbeidsvoorwaarden of vertrekvergoeding lid executive board: de vennootschap maakt gebruik van de wettelijke uitzondering als bedoeld in artikel 2:383b Burgerlijk Wetboek voor zogenaamde ‘besloten naamloze vennootschappen’.
III.2.1
III.3.5
III.5
Alle commissarissen, met uitzondering van maximaal één persoon, zijn onafhankelijk: zie motivering onder ‘Raad van commissarissen – Samenstelling, onafhankelijkheid en benoeming’. Een commissaris kan maximaal driemaal voor een periode van vier jaar zitting hebben in de raad van commissarissen: zie motivering onder ‘Raad van commissarissen – Samenstelling, onafhankelijkheid en benoeming’. De remuneratiecommissie en de selectie- en benoemingscommissie zijn om praktische redenen samengevoegd tot de remuneratieen benoemingscommissie.
Inhoud
62
Verslag raad van commissarissen
Activiteiten van de raad van commissarissen De raad van commissarissen heeft in het verslagjaar zeven keer vergaderd. Ook buiten de reguliere vergaderingen was er onderling contact evenals met leden van de executive board. Gedurende het verslagjaar werd de Mergers & Acquisitionstrategie besproken en werd door het management gerapporteerd over de voortgang van verschillende acquisitieprojecten. Enkele projecten werden aan de raad ter goedkeuring voorgelegd. De samenwerking in China met China Huishan Dairy Holdings, die zich richt op een volledig geïntegreerde productieketen voor kindervoeding, werd uitvoerig toegelicht. Deze samenwerking kon in september door de raad worden goedgekeurd, nadat de commissarissen tijdens een bezoek aan Huishan zich rekenschap hadden gegeven van de potentie van deze investering voor de ambitie van FrieslandCampina in China. Met deze samenwerking, die in de loop van 2015 definitief van start kan na goedkeuring van de Chinese mededingingsautoriteiten, zal de nieuwe joint venture FrieslandHuishan Dairy in staat zijn een nieuw merk kindervoeding te introduceren op de Chinese markt. De kindervoeding zal in China worden geproduceerd waarbij gebruik wordt gemaakt van de hoogwaardige productieketen van Huishan Dairy en de internationale kennis en ervaring op het gebied van productie en marketing van FrieslandCampina.
Eind november is Jan Uijttewaal, vicevoorzitter van de raad van commis sarissen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. en vicevoorzitter van het bestuur van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. overleden. Jan was een warme persoonlijkheid en een bijzonder betrokken bestuurder. Hij beoordeelde beslissingen in de raad van commissarissen en in het bestuur met zijn zakelijk inzicht en altijd vanuit het belang van de continuïteit van zowel de coöperatie als de onderneming. De belangen van de leden stonden daarbij voorop. We zullen zijn inzichten missen.
Het management presenteerde eveneens de voortgang in de uitvoering van de strategie route2020, waarbij er bijzondere aandacht werd gegeven aan onder meer de innovatieportefeuille, het melkaanbod, de voortgang in verwerkingscapaciteit en het tot waarde brengen van melk. Enkele investeringsprojecten werden ter goedkeuring voorgelegd, van andere projecten werd de voortgang besproken dan wel werd het gehele project na enkele jaren geëvalueerd. De risicoanalyse en acties om risico’s te mitigeren werden besproken en de verbeterde aanpak van crisismanagement werd toegelicht. Ook werd in elke vergadering gerapporteerd over de resultaten van het veiligheidsbeleid. Het jaar kenmerkte zich door enkele bijzondere gebeurtenissen, waaronder de zware brand in Gerkesklooster in juli waardoor het pakhuis en een deel van het pekellokaal verloren zijn gegaan. De raad van commissarissen werd ingelicht over de gevolgen van de brand en de aanpak om de productie zo snel mogelijk te hervatten en de schade te beperken. Het voorstel voor herbouw van het kaaspakhuis en pekellokaal werd in oktober goedgekeurd. De Russische blokkade van zuivelproducten had eveneens de aandacht van de raad, waarbij met name werd gesproken over maatregelen om de gevolgen voor de onderneming zoveel mogelijk te beperken. Ook de maatregelen genomen na de uitbraak van de ebola-epidemie werden toegelicht. Het voorgenomen besluit om de productie van de productiefaciliteit in Sleidinge grotendeels over te brengen naar de productielocatie in Aalter en de locatie in Sleidinge in 2015 te sluiten met gevolgen voor de 134 vaste medewerkers is aan de raad voorgelegd en door deze goedgekeurd. De resultaten van de onderneming werden elk kwartaal door het management gepresenteerd en besproken, waarbij de auditcommissie eveneens aan de raad rapporteerde over zijn bevindingen. In februari werd de jaarrekening 2013 en de tekst van het jaarverslag besproken met de executive board en de externe accountant en door de raad goedgekeurd. De management letter van de externe accountant evenals zijn rapport over de bevindingen van het eerste halfjaar werden door de externe accountant toegelicht en met het management besproken, waarbij aan de orde kwam op welke wijze door het management opvolging wordt gegeven aan gesignaleerde verbeterpunten. De raad - evenals de ledenraad van de coöperatie - keurde het voorstel tot benoeming van PricewaterhouseCoopers N.V. als externe accountant met ingang van het boekjaar 2016 goed. Ook werd een analyse van de ontwikkeling van de
Corporate governance Verslag raad van commissarissen
Inhoud
63
overheadkosten besproken. Een voorstel tot wijziging van de kredietfaciliteit werd goedgekeurd; met deze herfinanciering kon FrieslandCampina zijn voorwaarden aanmerkelijk verbeteren. Ook pensioenen kregen in het verslagjaar weer de nodige aandacht, waarbij onder meer werd stilgestaan bij de oprichting van een bedrijfstakpensioenfonds in Nederland. Als gevolg van een aanpassing van de pensioenopbouw voor medewerkers in Nederland werd een eenmalige bate geboekt van 131 miljoen euro. In september bezocht de raad van commissarissen de ondernemingen van FrieslandCampina in Hong Kong en op de Filippijnen. In oktober werd een bezoek gebracht aan Zijerveld in Bodegraven. Op alle locaties werd aandacht besteed aan de resultaten en strategische plannen van de betreffende ondernemingen. Onderwerpen als beloning, samenstelling van de verschillende organen van de vennootschap, diversiteit en succession-planning kwamen deels aan de orde buiten aanwezigheid van de leden van de executive board. Ook zijn de initiatieven op het gebied van managementontwikkeling besproken. In december presenteerde management de resultaten van het werknemersonderzoek ‘over2You’; de uitslag laat niet alleen een hoge participatiegraad, maar ook overwegend goede scores zien, ook in vergelijking met benchmarkgroepen, waaronder een hoge score op sustainable-engagement. Aandachtspunten worden per businessonderdeel geïdentificeerd en opgepakt. Commissies van de raad De raad van commissarissen heeft twee commissies ingesteld die de raad over specifieke taken adviseren en besluiten voorbereiden. Dit zijn de auditcommissie en de remuneratie- en benoemingscommissie. Auditcommissie Het jaarverslag over 2013 en de jaarrekening voor dat jaar zijn besproken, evenals het verslag van de externe accountant over de jaarrekening en de verantwoordelijkheidsverklaring van de executive board zoals opgenomen in het jaarverslag. De geplande werkzaamheden van de externe accountant, de selectie van de in de controle betrokken entiteiten en de te hanteren controlematerialiteit werden besproken aan de hand van het auditplan dat door de auditcommissie werd goedgekeurd. De toepassing, met ingang van 2014, van de ondernemingsspecifieke controleverklaring van de
Nederlandse zuivelsector en China versterken betrekkingen Op woensdag 11 juni sprak Cees 't Hart, voorzitter van de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) en CEO van Royal FrieslandCampina, met de viceminister van de Chinese Administration of Quality Supervision, Inspection and Quarantine (AQSIQ), de heer Wu Qinghai. Doel van het gesprek is een verdere versterking van de betrekkingen met de Chinese overheid. Daarnaast zijn vervolgstappen besproken naar aanleiding van het bezoek van de Chinese president Xi Jinping aan Nederland in maart 2014 en zijn pleidooi voor "groei van de export van Nederlandse zuivel naar China".
externe accountant werd besproken met de accountant. Ook het halfjaarverslag 2014, de bevindingen van de externe accountant met betrekking tot het halfjaarverslag en tussentijdse controlebevindingen zijn in dit verslagjaar uitgebreid aan de orde geweest. Gedurende het jaar zijn voornamelijk aan de orde gekomen de bevindingen van de externe accountant ten aanzien van de jaarlijks door de onderneming uitgevoerde goodwill impairment test, de wijziging in de Nederlandse pensioenregeling en de effecten daarvan op de financiële verslaggeving en de (waardering van) de belastingpositie van de onderneming in de verschillende jurisdicties. De lijst met opdrachten die door de onderneming aan de externe accountant is verstrekt, werd in het verslagjaar vier keer door de auditcommissie goedgekeurd en de auditcommissie was van oordeel dat de onafhankelijkheid van de externe accountant is gewaarborgd. Ook werd de nodige aandacht besteed aan de selectieprocedure voor een nieuwe externe accountant. Hiervoor is een tenderprocedure gevolgd. Onder de leiding van de auditcommissie en in samenwerking met het management heeft een uitgebreide selectieprocedure voor een nieuwe externe accountant plaatsgevonden waarvoor drie accountantskantoren zijn uitgenodigd. Het voorstel
Inhoud
64
om PWC per boekjaar 2016 met de controle te belasten van de jaarrekening van Koninklijke FrieslandCampina N.V. is in de ledenraad van de coöperatie van augustus 2014 goedgekeurd.
In februari 2015 is het jaarverslag en de jaarrekening 2014 besproken, evenals het verslag van de externe accountant over de jaarrekening en de verantwoordelijkheidsverklaring van de executive board zoals opgenomen in het jaarverslag.
Een aantal managers (internal audit, enterprise risk management, treasury, ICT, tax) rapporteerde tijdens vergaderingen van de auditcommissie over hun werkzaamheden. De belastingrisico’s in de verschillende landen werden besproken en aandacht werd onder meer besteed aan onderwerpen als transfer pricing en btw. Enterprise risk management rapporteerde over het Internal Control Framework en de analyse betreffende de scheiding van functies. Bijzondere aandacht was er voor de treasuryfunctie en het treasury-beleid werd geactualiseerd. Tevens werd de auditcommissie geïnformeerd over de aanpak van procesverbeteringen in de finance-functie.
Remuneratie- en benoemingscommissie In verband met vacatures van zowel een interne als een externe commissaris had de samenstelling van de raad van commissarissen in het verslagjaar veel aandacht van de commissie, evenals de samenstelling van de auditcommissie. Ook de wijzigingen in de samenstelling van de executive board werden besproken. In dit kader zijn ook gesprekken gevoerd met de kandidaten voor de vacante functies.
Op ICT-gebied werd tweemaal de voortgang van het Summit-project behandeld; hier was onder meer aandacht voor risicobeheersing en de voortgang met standaardisatie van processen. Ook werd een overzicht van materiële claims besproken. De auditcommissie heeft voorts uitvoerig stilgestaan bij de ontwikkelingen op het gebied van pensioenen en de effecten daarvan voor de onderneming. De auditcommissie heeft in het verslagjaar vier keer vergaderd in het bijzijn van het management en de externe accountant. Ook buiten de vergaderingen waren er contacten tussen de leden van de commissie onderling en met het management. Van de bevindingen van de auditcommissie werd na elke vergadering door de voorzitter verslag uitgebracht aan de raad. Daarnaast heeft de voorzitter enkele keren afzonderlijk gesproken met de externe accountant.
Ook de evaluatie van de executive board en de raad van commissarissen werd door de commissie voorbereid. Met de leden van de executive board werden in het verslagjaar door de commissie evaluatiegesprekken gevoerd, waarvan verslag werd gedaan in de vergaderingen van de raad van commissarissen. Ook met de leden van de raad van commissarissen werden evaluatiegesprekken gevoerd over hun functioneren en het functioneren van de raad als geheel en de commissies. De uitkomst van deze gesprekken werd gerapporteerd aan en besproken met de raad van commissarissen. Het functioneren van de raad en de samenwerking met de executive board werden beide als uitstekend beoordeeld. Aandachtspunten zullen worden opgevolgd; deze betreffen onderwerpen die in komende vergaderingen aan de orde zullen worden gesteld en de behoefte aan verdere verdieping van de kennis van een of meerdere leden over voor de onderneming relevante gebieden. Daarnaast was er veel aandacht voor de talenten leiderschapsontwikkelingsprogramma’s binnen de onderneming. Ook werd de commissie ingelicht over een transitieprogramma, opgezet om een goede begeleiding van de opvolging van verschillende managing directors te bewerkstellingen.
Open boerderijdagen in Nederland, Duitsland en België Aan de open boerderijdagen deden 72 boerderijen mee, bijna twee keer zoveel als in 2013. Van de kleine 100.000 bezoekers gingen sommige zelfs naar meerdere boerderijen. Behalve een rondleiding waren er activiteiten zoals een ‘boerenstormbaan’, een speurtocht, proeven bij de zuivelbar en vla-voetbal.
Corporate governance Verslag raad van commissarissen
Inhoud
65
De activiteiten van de remuneratie- en benoemings commissie lagen in het verslagjaar voorts op het gebied van beloning van de executive board. Hierbij kwamen aan de orde zaken als bonusvaststelling en het vastleggen van doelstellingen voor de korte- en langetermijnbonussen voor het komende jaar, respectievelijk drie jaar. Het tweejaarlijkse rapport waarin de beloning van de executive board en de raad van commissarissen wordt vergeleken met een benchmark van een aantal bedrijven, werd voorgelegd aan de raad van commissarissen met aanbevelingen voor aanpassingen. Deze aanpassingen werden door de raad van commissarissen overgenomen en zullen in april 2015 worden gedeeld met de ledenraad. Tevens was er aandacht voor de aanpassing van de pensioenregeling voor Nederlandse werknemers en daarmee ook voor de Nederlandse leden van de executive board, in verband met een wetswijziging. De remuneratie- en benoemingscommissie heeft in het verslagjaar vier keer vergaderd en rapporteerde na elke vergadering aan de raad van commissarissen. Ook buiten de vergaderingen waren er contacten onderling en met het management. Samenstelling van de raad van commissarissen, commissies en executive board De samenstelling van de raad van commissarissen en zijn commissies per 27 februari 2015 is vermeld op pagina 152 tot en met 155. Raad van commissarissen Gedurende het verslagjaar is de samenstelling van de raad van commissarissen gewijzigd. Aan de zittingstermijn van Jan Uijttewaal, die op 16 december 2014 zou aflopen, is een voortijdig einde gekomen door zijn overlijden op 30 november 2014. Jan Uijttewaal was sinds de fusie tussen Friesland Foods en Campina lid van het bestuur van de zuivelcoöperatie en de raad van commissarissen van FrieslandCampina en sinds 2011 vicevoorzitter van beide organen. Daarvoor was hij sinds 2003 lid van het bestuur van Zuivelcoöperatie Campina U.A. Hij zal door de raad van commissarissen en door vele anderen binnen FrieslandCampina worden gemist als zeer gewaardeerd collega en medemens. Jan Keijsers heeft Jan Uijttewaal opgevolgd als vicevoorzitter van de raad van commissarissen en het bestuur van de coöperatie.
Met ingang van 16 december 2014 zijn Angelique HuijbenPijnenburg en Frans Keurentjes herbenoemd en is Sandra Addink-Berendsen benoemd als lid van de raad van commissarissen, allen voor een termijn van vier jaar. De zittingstermijn van Henk Scheffers liep op 16 december 2014 af en hij heeft zich niet herkiesbaar gesteld. Henk Scheffers was gedurende tal van jaren tevens voorzitter van de auditcommissie, waaraan hij steeds op uitstekende wijze leiding heeft gegeven. Met ingang van 1 mei 2015 is René Hooft Graafland benoemd als opvolger van Henk Scheffers in de raad van commissarissen. René Hooft Graafland kwalificeert als ‘financieel expert’ in de zin van het reglement van de raad van commissarissen. De raad van commissarissen is Jan Uijttewaal en Henk Scheffers zeer erkentelijk voor hun waardevolle adviezen en bijdragen aan de discussie van de raad. De raad van commissarissen van FrieslandCampina bestaat thans uit twaalf leden en zal met ingang van 1 mei 2015 weer uit dertien leden bestaan. Negen leden zijn lid van het bestuur van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. en de overige leden zijn externe commissarissen. Alle externe leden van de raad (zijnde de leden die niet tevens bestuurslid van de coöperatie zijn) zijn onafhankelijk in de zin van de corporate governance code en het reglement van de raad van commissarissen. Diversiteit raad van commissarissen Er wordt gestreefd naar een evenwichtige samenstelling van de raad van commissarissen, waarbij de combinatie van verschillende ervaringen, deskundigheid en onafhankelijk heid van zijn leden de raad van commissarissen het best in staat stelt zijn diverse verplichtingen tegenover de vennootschap en de bij de vennootschap betrokkenen te voldoen. Tevens wordt gestreefd naar een evenwichtige participatie van mannen en vrouwen in de raad van commissarissen. Het streven is hierbij dat ten minste 30 procent van de zetels van de raad van commissarissen bezet worden door vrouwen. De raad van commissarissen bestaat uit dertien leden (en zoals hiervoor vermeld tijdelijk uit twaalf leden) waarvan twee leden vrouw zijn. Hiermee is in elk geval de representatie van vrouwelijke leden in de zuivelcoöperatie (15 procent) geborgd. In 2014 is één vrouwelijke commissaris herbenoemd en zijn één vrouwelijke en één mannelijke commissaris (per 1 mei 2015) benoemd. Bij de herbenoeming en benoeming van deze leden is het
Inhoud
66
streven naar een evenwichtige participatie van vrouwen en mannen meegewogen. Bij een volgende vacature zal in de zoekopdracht wederom nadrukkelijk door de remuneratieen selectiecommissie worden aangegeven dat vrouwelijke kandidaten voor de functie gewenst zijn. Commissies De samenstelling van de remuneratie- en benoemings commissie wijzigde in het verslagjaar door het overlijden van Jan Uijttewaal, waardoor Jan Keijsers hem versneld is opgevolgd. Auditcommissie Henk Scheffers en zijn opvolger per 1 mei 2015, René Hooft Graafland, evenals Ben van der Veer, kwalificeren elk als ‘financieel expert’ in de zin van het reglement van de raad van commissarissen. Gedurende het verslagjaar was Henk Scheffers tot zijn aftreden op 16 december 2014 voorzitter van de auditcommissie; per die datum is hij als voorzitter opgevolgd door Ben van der Veer. Voorts bestaat de auditcommissie uit twee interne leden van de raad en nemen andere interne leden van de raad op rotatiebasis als toehoorder deel aan de vergaderingen van de auditcommissie. Executive board De executive board bestaat met ingang van 1 januari 2015 uit zes leden. De samenstelling en portefeuilleverdeling van de executive board zijn in 2014 gewijzigd en staan vermeld op pagina 156 en 157. Kees Gielen, tot eind 2014 chief financial officer, is met ingang van 1 januari 2015 benoemd tot chief operating officer business development. Hein Schumacher is per 1 september toegetreden tot de executive board en heeft met ingang van 1 januari 2015 Kees Gielen opgevolgd als chief financial officer. Bas van den Berg is met ingang van 1 januari 2015 benoemd tot executive director van de business group Cheese, Butter & Milkpowder. Hij rapporteert aan Cees ‘t Hart, die formeel de verantwoordelijkheid voor de business group heeft binnen de executive board. Hij volgt Piet Hilarides op, die met ingang van 1 januari 2015 is benoemd tot chief operating officer van de business group Consumer Products Asia. Piet Hilarides volgt in deze functie Freek Rijna op die op 31 december 2014 zijn loopbaan bij FrieslandCampina heeft afgesloten. Freek Rijna was sinds 2009 chief operating officer, eerst van de business group Consumer Products Europe en vervolgens van Consumer Products Asia in Singapore. De raad van commissarissen is Freek Rijna dankbaar voor zijn inzet en leiding aan deze business groups gedurende belangrijke jaren na de fusie.
Diversiteit executive board Er wordt gestreefd naar een evenwichtige samenstelling van de executive board, met een evenwichtige participatie van mannen en vrouwen. Dit brengt mee dat ten minste 30 procent van de zetels van de executive board door vrouwen bezet zouden moeten worden. Momenteel bestaat de executive board echter volledig uit mannen. Voor de vacature van CFO is uiteindelijk gekozen voor Hein Schumacher gezien zijn kwaliteiten en internationale ervaring. Bij volgende vacatures zullen door de remuneratie- en benoemingscommissie nadrukkelijk vrouwelijke kandidaten bij werving en selectie betrokken worden. Aangezien de voorkeur in het algemeen uitgaat naar het rekruteren van interne kandidaten, is hierbij van belang dat ook in de gelederen onder de executive board voldoende vrouwelijke kandidaten voorhanden zijn. FrieslandCampina voert een diversiteitsbeleid dat erop gericht is het aantal vrouwen in deze gelederen te vergroten. Jaarrekening en winstbestemming In de vergadering van de raad van commissarissen van 27 februari 2015 hebben de commissarissen en de executive board de door de executive board opgestelde jaarrekening 2014 besproken en ondertekend nadat de auditcommissie de jaarrekening in februari had besproken en de raad daarover heeft geadviseerd. De jaarrekening is door KPMG Accountants N.V. gecontroleerd en van een goedkeurende controleverklaring voorzien en zal op 1 mei 2015 ter vaststelling worden voorgelegd aan de algemene vergadering van aandeelhouders. Van de winst van 303 miljoen euro wordt 70 miljoen euro toegerekend aan de minderheidsbelangen en 183 miljoen euro toegevoegd aan de algemene reserve. De resterende winst wordt als volgt bestemd: 40 miljoen euro wordt gereserveerd als rentevergoeding aan houders van ledenobligaties en 10 miljoen euro wordt gereserveerd als rentevergoeding voor de lening van de coöperatie aan de onderneming. In de algemene vergadering van aandeelhouders zal tevens de décharge van de leden van de executive board voor hun bestuur over het boekjaar 2014 aan de orde komen. Ook zal de décharge van de commissarissen voor hun toezicht op de executive board over 2014 aan de ledenraad worden voorgelegd.
Corporate governance Verslag raad van commissarissen
Inhoud
67
De ledenraad van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. zal op 29 april 2015 worden gevraagd goedkeuring te verlenen aan het besluit tot vaststelling van de jaarrekening 2014 van Koninklijke FrieslandCampina N.V. en goedkeuring van de winstbestemming. Dit besluit wordt genomen door het bestuur van de coöperatie, dat de aandeelhoudersrechten van de coöperatie uitoefent en als zodanig fungeert als de algemene vergadering van aandeelhouders van de N.V. Dank De raad van commissarissen is Cees ’t Hart bijzonder dankbaar voor zijn inzet gedurende de laatste zeven jaar. Cees ’t Hart heeft na de fusie, eind 2008, op bijzonder
inspirerende wijze leiding gegeven aan de integratie van Friesland Foods en Campina en heeft FrieslandCampina vervolgens succesvol uitgebouwd. Hij heeft daarin een bijzonder belangrijke en verbindende rol gespeeld. Zijn integere persoonlijkheid, grote betrokkenheid en uitstekend gevoel voor organisatieontwikkeling heeft van FrieslandCampina een bedrijf gemaakt dat klaar is voor de toekomst.
Raad van commissarissen Amersfoort, 27 februari 2015
Rooster van benoeming en aftreden raad van commissarissen (per 17 december 2014) aanvang 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 P. Boer
31 dec 2008
J.W. Addink-Berendsen
16 dec 2014
P.A.F.W. Elverding
7 mei 2008
›
‹
‹›
S.H. Galema
14 dec 2011
›
›
‹
L.W. Gunning
14 dec 2011
›
›
‹
A.A.M Huijben-Pijnenburg
15 dec 2010
›
‹
‹›
R. Hooft Graafland
1 mei 2015
›
›
‹
J.P.C. Keijsers
26 april 2006
F.A.M. Keurentjes
31 dec 2008
S.R.F. Ruiter
26 april 2006
H. Stöcker
14 dec 2011
B. van der Veer
1 okt 2009
›
‹
‹›
W.M. Wunnekink
16 dec 2009
›
‹
‹›
›
treedt af, herbenoembaar
‹
treedt af, niet herbenoembaar
‹
‹›
›
›
›
›
‹
‹› ‹
› ‹›
‹
›
‹›
›
‹› opvolger van huidig lid treedt af, herbenoembaar
‹
›
›
‹
Inhoud
68
Duurzaamheid en markt FrieslandCampina biedt de afnemer en consument keuze uit een breed assortiment producten en verpakkingen. Het besef dat voedingsmiddelen nutritioneel relevant en lekker moeten zijn voor mensen in alle leeftijdsgroepen – van baby’s tot ouderen – geeft richting aan de marketing en innovaties van de FrieslandCampina-producten. Daarbij wordt rekening gehouden met cultuur- en smaakverschillen. Naast aandacht voor de voedingswaarde blijft het verminderen van het suiker-, vet- en zoutgehalte in producten belangrijk. FrieslandCampina richt zich steeds meer op de inkoop van duurzame (landbouw)grondstoffen en verpakkingen.
Inhoud
69
Jaarrekening 2014 Koninklijke FrieslandCampina N.V.
Inhoud
Inhoud Jaarrekening 74 Geconsolideerde jaarrekening 74 75 76 77 78 80 80 80 82 95 98 98 99 99 99 100 100 101 102 103 104 106 106 108 109 109 110 110 113 119 120 121 122 122 123 123 124 126 127 135 135 136
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat Geconsolideerde balans Geconsolideerd kasstroomoverzicht Geconsolideerd overzicht vermogensmutaties Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Algemeen Basis voor presentatie Belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving Segmentatie Acquisities Activa en passiva aangehouden voor verkoop Netto-omzet Overige bedrijfsopbrengsten Kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Personeelskosten Overige bedrijfslasten Financieringsbaten en –lasten Belastingen Grond, gebouwen en installaties Immateriële activa Joint ventures en geassocieerde deelnemingen Derivaten Overige financiële activa Voorraden Handelsdebiteuren en overige vorderingen Liquide middelen Eigen vermogen Personeelsbeloningen Latente belastingvorderingen en –verplichtingen Voorzieningen Rentedragende verplichtingen Overige financiële verplichtingen Verplichtingen aan financiers Handelscrediteuren en overige verplichtingen Niet in de balans opgenomen verplichtingen Transacties met verbonden partijen Bezoldiging raad van commissarissen en executive board Financieel risicomanagement en financiële instrumenten Kasstroomoverzicht Gebeurtenissen na balansdatum Belangrijkste dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen
138 Enkelvoudige jaarrekening 138 138 139 139 139 139 140 140
140 141 141 141 141 142 143
Enkelvoudige balans Enkelvoudige winst-en-verliesrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Algemeen Deelnemingen in dochterondernemingen Leningen aan dochterondernemingen Overige vorderingen Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers Rentedragende verplichtingen Kortlopende verplichtingen Verplichtingen aan financiers Overige financiële activa en verplichtingen Financiële instrumenten Niet in de balans opgenomen verplichtingen Bezoldiging raad van commissarissen en statutaire bestuurders
144 Overige gegevens 144 144 144 145
Statutaire winstbestemmingsregeling Voorgestelde winstbestemming toe te rekenen aan aandeelhouder van de vennootschap Gebeurtenissen na balansdatum Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
73
Jaarrekening Geconsolideerde winst-en-verliesrekening
Inhoud
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening In miljoenen euro's
74
Netto-omzet Overige bedrijfsopbrengsten Kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Personeelskosten Afschrijvingen op gebouwen en installaties en amortisatie immateriële activa Bijzondere waardevermindering goodwill Overige bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Financieringsbaten Financieringslasten Resultaat uit joint ventures en geassocieerde deelnemingen Winst voor belastingen Belastingen Winst boekjaar Winst toe te rekenen aan: • houders van ledenobligaties • verstrekker van lening coöperatie • houders van perpetuele obligaties • aandeelhouder van de vennootschap • aandeelhouder en overige vermogensverschaffers van de vennootschap • minderheidsbelangen Winst boekjaar
1
(4) (5)
2014 11.348 65
2013 1 11.281 23
(6)
-7.820
-7.613
(7)
-898
-942
(11) (12)
-231
-213
-1.975 489
-200 -2.023 313
(9) (9)
9 -57
25 -80
(13)
13
8
454
266
-151 303
-109 157
40 10
34
Toelichting
(12) (8)
(10)
183
4 41
233
79
70 303
78 157
Zie pagina 81 van de algemene toelichting op de geconsolideerde jaarrekening voor een uitleg van de aanpassing van de vergelijkende cijfers.
Jaarrekening Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat
Inhoud
Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat 2013 157
2014 303
In miljoenen euro's
Winst boekjaar Posten die in de winst-en-verliesrekening zijn of in de toekomst mogelijk worden opgenomen: Effectieve deel mutatie kasstroomafdekkingen, na aftrek van belastingen Valuta-omrekenverschillen, na aftrek van belastingen Waardemutatie financiële instrumenten beschikbaar voor verkoop, na aftrek van belastingen Nettototaalresultaat dat in de winst-en-verliesrekening is of in de toekomst mogelijk wordt opgenomen
-9
-6
54
-81
-4
15
Posten die in de toekomst niet worden opgenomen in de winsten-verliesrekening: Herwaardering van verplichtingen (activa) uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen, na aftrek van belastingen Nettototaalresultaat dat in de toekomst niet wordt opgenomen in de winst-en-verliesrekening
-162
Resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen, na aftrek van belastingen Totaalresultaat voor de periode Toe te rekenen aan: • aandeelhouder en overige vermogensverschaffers van de vennootschap • minderheidsbelangen
-72
41
-34 -162
-34
-121
-106
182
51
109
-17
73
68
75
Jaarrekening Geconsolideerde balans
Inhoud
Geconsolideerde balans Per 31 december, in miljoenen euro's
76
Activa Grond, gebouwen en installaties Immateriële activa Latente belastingvorderingen Joint ventures en geassocieerde deelnemingen Personeelsbeloningen Overige financiële activa Vaste activa Voorraden Handelsdebiteuren en overige vorderingen Vorderingen inzake vennootschapsbelasting Overige financiële activa Liquide middelen Activa aangehouden voor verkoop Vlottende activa
2014
(11) (12) (21) (13) (20) (15)
2.589 1.258 364 122 5 98 4.436
2.183 1.182 320 116 6 76 3.883
(16) (17)
1.264 1.320 25 2 622 7 3.240
1.303 1.335 18 4 560 9 3.229
7.676
7.112
370 114 1.300 296 -88 595
370 114 1.195 290 -123 559
2.587
2.405
236 2.823
226 2.631
(20) (21) (22) (23) (24)
663 108 6 1.341 39 2.157
630 98 24 835 87 1.674
(25) (26)
220 2.307 119 35 15 2.696 4.853
412 2.245 118 23 9 2.807 4.481
7.676
7.112
(14) (18) (3)
Totaal activa Eigen vermogen Aandelenkapitaal Agioreserve Ledenobligaties Lening coöperatie Overige reserves Algemene reserve Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers Minderheidsbelangen Totaal eigen vermogen Verplichtingen Personeelsbeloningen Latente belastingverplichtingen Voorzieningen Rentedragende verplichtingen Overige financiële verplichtingen Langlopende verplichtingen Verplichtingen aan financiers Handelscrediteuren en overige verplichtingen Verplichtingen inzake vennootschapsbelasting Voorzieningen Overige financiële verplichtingen Kortlopende verplichtingen Totaal verplichtingen Totaal passiva
1
De vergelijkende cijfers van 2013 zijn aangepast zoals beschreven in de grondslagen (zie pagina 81).
2013 1
Toelichting
(19)
(22) (14)
Jaarrekening Geconsolideerd kasstroomoverzicht
Inhoud
Geconsolideerd kasstroomoverzicht In miljoenen euro's
Operationele activiteiten Winst voor belastingen Aanpassingen voor: • rente • afschrijvingen op gebouwen en installaties en amortisatie immateriële activa • bijzondere waardeverminderingen vaste activa • terugname bijzondere waardeverminderingen vaste activa • aandeel in resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen • mutatie voorwaardelijke verplichting en put-optie • resultaat herwaardering afdekkingsderivaten • uitgifte ledenobligaties-vast • aanpassing pensioenregeling • boekwinst op desinvesteringen • toegekende verzekeringscompensatie Totaal aanpassingen Mutaties in: • effecten • voorraden • vorderingen • verplichtingen • personeelsbeloningen • voorzieningen Totaal mutaties Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten Ontvangen dividend Betaalde vennootschapsbelasting Betaalde rente Ontvangen rente Ontvangen verzekeringscompensatie operationele activiteiten Nettokasstroom uit operationele activiteiten Investeringsactiviteiten Investeringen in grond, gebouwen, installaties en immateriële activa Desinvesteringen van grond, gebouwen, installaties, immateriële activa en activa aangehouden voor verkoop Ontvangen aflossingen uit hoofde van verstrekte leningen Acquisities, inclusief liquide middelen Ontvangen verzekeringscompensatie vaste activa Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten Financieringsactiviteiten Investeringen in minderheidsbelangen Uitbetaald dividend aan minderheidsbelangen Uitbetaalde rentevergoeding aan houders van perpetuele obligaties Aflossing perpetuele obligaties Uitbetaalde rentevergoeding aan houders van ledenobligaties Opgenomen rentedragende verplichtingen Afgelost op rentedragende verplichtingen Uitbetaalde vergoeding put-optie Afwikkeling derivaten Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten Nettokasstroom Liquide middelen begin boekjaar 1 Nettokasstroom Koersverschil liquide middelen Liquide middelen einde boekjaar 1 1
Toelichting
(9)
(13)
2014
2013
454
266
32
31
231
213
24 -1 -13 -13 10 101 -131
219 -1 -8 3 -2 114 -29 -12
-51 528
189 (15) (31) (31) (31) (22)
-9 69 48 -3 -49 -6
-14 -175 -74 226 18 -18 -37 757 7 -134 -60 18
50 693 8 -137 -51 10 22 545
(15) (2)
588
-629
-521
8
20
2 -28 29
4 -79 -576
-618 -4 -87 -9 -125 -29 558 -451 -10 -11
-74
-28 1.141 -906 -1
(18)
(18)
132 59
-168 -156
510 59 37 606
700 -156 -34 510
Liquide middelen bevat tevens rekening-courant banken (zie toelichting 25) die direct opeisbaar zijn en een integraal onderdeel vormen van het kasbeheer van FrieslandCampina.
77
Jaarrekening Geconsolideerd overzicht vermogensmutaties
Inhoud
Geconsolideerd overzicht vermogensmutaties 2014
In miljoenen euro's
78
Begin boekjaar
Aandelenkapitaal
Agioreserve
Ledenobligaties
Lening coöperatie
370
114
1.195
290
40
10
Overzicht totaalresultaat voor de periode: • winst boekjaar • resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen Totaalresultaat voor de periode Transacties met aandeelhouder en overige vermogensverschaffers direct verwerkt in het eigen vermogen: • uitbetaald dividend aan minderheidsbelangen • uitbetaalde rentevergoeding aan verstrekker van lening coöperatie • uitbetaalde rentevergoeding aan houders van ledenobligaties • uitgifte ledenobligaties-vast • overig Totaal transacties met aandeelhouder en overige vermogensverschaffers Einde boekjaar
1
40
10
Reële waarde reserve
15
Reserve Reserve kasvalutastroomaf- omrekendekkingen verschillen
-24
-114
Algemene Eigen verreserve mogen 1
Minderheidsbelangen
Totaal
559 2.405
226
2.631
183
233
70
303
-4
-9
48
-159
-124
3
-121
-4
-9
48
24
109
73
182
-63
-63
-4
-36
2
-2
-2
8
-28
-28
101
101
2
2
2
12
73
101
370
114
65
-4
1.300
296
11
-33
-66
Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers.
595 2.587
-63
10
236 2.823
Jaarrekening Geconsolideerd overzicht vermogensmutaties
Inhoud
2013
In miljoenen euro's
Begin boekjaar
Aandelenkapitaal
Agioreserve
Perpetuele obligaties
370
114
130
1.084
4
34
Overzicht totaalresultaat voor de periode: • winst boekjaar • resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen Totaalresultaat voor de periode
4
Transacties met aandeelhouder en overige vermogensverschaffers direct verwerkt in het eigen vermogen: • uitbetaald dividend aan minderheidsbelangen • uitbetaalde rentevergoeding aan houders van perpetuele obligaties • uitbetaalde rentevergoeding aan houders van ledenobligaties • uitgifte ledenobligaties-vast • aflossing van perpetuele obligaties • omzetting lening coöperatie • overig Totaal transacties met aandeelhouder en overige vermogensverschaffers
Ledenobligaties
Lening coöperatie
Reëlewaardereserve
Reserve kasstroomafdekkingen
-18
34
Reserve valutaomrekenverschil- Algemene len reserve
-43
Totaal
503
2.140
118
2.258
41
79
78
157
-6
-71
-34
-96
-10
-106
15
-6
-71
7
-17
68
51
-98
-98
-37
1
-8
-8
7
-30
-30
114
114
-125
-125
290
290
1
1
1
9
242
114 -125 290
77
290
Transacties in eigendomsbelangen in dochterondernemingen: • transacties met houders van minderheidsbelangen • vervallen DFE putoptie Totaal transacties in eigendomsbelangen in dochterondernemingen Einde boekjaar
Minderheidsbelangen
15
-9
-134
370
114
1.195
290
79 Eigen vermogen 1
15
-24
-114
-98
144
-5
-5
40
40
143
183
40
40
138
178
559
2.405
226
2.631
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening In miljoenen euro’s, tenzij anders aangegeven
80
Algemeen Koninklijke FrieslandCampina N.V. is statutair gevestigd in Amersfoort, Nederland. Het adres is: Stationsplein 4, 3818 LE Amersfoort. In de geconsolideerde jaarrekening voor het jaar geëindigd op 31 december 2014 zijn opgenomen Koninklijke FrieslandCampina N.V. en haar dochterondernemingen (tezamen FrieslandCampina genoemd). Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. houdt alle aandelen in Koninklijke FrieslandCampina N.V. FrieslandCampina verwerkt ruim 10,5 miljard kilogram melk per jaar. De melk wordt verwerkt tot een rijk gevarieerd assortiment zuivelproducten met waardevolle voedingsstoffen voor consumenten. In de professionele markt is FrieslandCampina een belangrijke producent en leverancier van zuivelproducten aan bakkerijen, horecabedrijven en fastfoodketens. Daarnaast is FrieslandCampina producent en leverancier van hoogwaardige ingrediënten aan producenten van voedingsmiddelen en farmaceutica. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met het continuïteitsbeginsel. Basis voor presentatie Overeenstemmingsverklaring De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), voor zover van toepassing. De enkelvoudige winst-en-verliesrekening is opgesteld met gebruikmaking van de vrijstelling uit artikel 402, Titel 9 Boek 2 BW. De jaarrekening van Koninklijke FrieslandCampina N.V. per 31 december 2014 wordt na ondertekening door de executive board en de raad van commissarissen op 27 februari 2015, door de executive board vrijgegeven voor publicatie op 12 maart 2015. Op 1 mei 2015 zal de jaarrekening ter vaststelling worden voorgelegd aan het bestuur van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. in haar rol als algemene vergadering van aandeelhouders van Koninklijke FrieslandCampina N.V.
Waarderingsbasis De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld op basis van historische kosten, met uitzondering van de volgende van materieel belang zijnde balansposten: • financiële instrumenten, anders dan derivaten, gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening; • derivaten gewaardeerd tegen reële waarde; • nettopensioenverplichting (actief) uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling, gewaardeerd tegen reële waarde van de fondsbeleggingen, verminderd met de contante waarde van de toegezegde pensioenrechten. Functionele valuta en presentatievaluta De geconsolideerde jaarrekening luidt in euro’s. Dit is tevens de functionele valuta van FrieslandCampina. Alle financiële informatie die in euro's wordt gepresenteerd is afgerond op het meest nabije miljoen, tenzij anders aangegeven. Gebruik van schattingen en aannames De opstelling van de geconsolideerde jaarrekening in overeenstemming met IFRS vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Bij het vormen van deze beoordelingen en het maken van de genoemde inschattingen is mede gebruikgemaakt van opinies en adviezen van (externe) ter zake deskundigen. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schattingen worden herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. De schattingen en aannames die als meest kritisch worden aangemerkt zijn: • bijzondere waardeverminderingen (zie toelichting 3, 11 en 12); • gebruiksduur van grond, gebouwen en installaties en immateriële activa (zie toelichting 11 en 12); • benutting van fiscale verliezen en onzekere fiscale posities (zie toelichting 10, 21 en 27); • waardering van de verplichting uit hoofde van toegezegdpensioenregelingen (zie toelichting 20); • belangrijke veronderstellingen gebruikt voor kasstroomprognoses op contante waarde (zie toelichting 12, 23 en 30); • voorzieningen en niet in de balans opgenomen verplichtingen (zie toelichting 22 en 27).
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Voor een nader inzicht in de verwerking van de daarbij genoemde posten in de jaarrekening wordt verwezen naar de toelichtingen in de jaarrekening. In 2014 heeft FrieslandCampina de accounting policy inzake reclame- en promotiekosten verder aangescherpt, waarbij een herclassificatie van voornamelijk reclameen promotiekosten naar promotionele kortingen heeft plaatsgevonden. De vergelijkende cijfers van 2013 zijn aangepast en dit heeft geleid tot een herclassificatie van de overige bedrijfslasten (verlaging EUR 137 miljoen) naar de netto-omzet (verlaging EUR 137 miljoen). Deze aanpassing heeft geen effect op het nettoresultaat, het eigen vermogen of het balanstotaal. Zie toelichting 1, 4 en 8. De vergelijkende cijfers van de balans zijn aangepast, waarbij het gedeelte van de leningen van ledenmelkveehouders dat als langlopend was geclassificeerd (EUR 41 miljoen) nu onder de kortlopende schulden is opgenomen, conform de voorwaarden van deze lening. Zie toelichting 23 en 25. Wijzigingen in grondslagen voor financiële verslaggeving Nieuwe en herziene standaarden zoals toegepast door FrieslandCampina De volgende nieuwe en herziene standaarden zijn, met ingang van 1 januari 2014, voor het eerst verplicht: • IFRS 10 Geconsolideerde jaarrekening; • IFRS 11 Gezamenlijke overeenkomsten; • IFRS 12 Toelichting op belangen in andere entiteiten; • IAS 36 Realiseerbare waarde van niet-financiële activa (Aanpassing IAS 36); • IAS 39 Vernieuwing van derivaten en continuering van hedge accounting (Aanpassing IAS 39). Verschillende andere nieuwe standaarden en wijzigingen zijn voor het eerst van toepassing in 2014. Ze hebben echter geen effect op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina, afgezien van enkele wijzigingen in toelichtingsvereisten. IFRS 10 Geconsolideerde jaarrekening IFRS 10 vervangt de consolidatievereisten in SIC 12 en IAS 27. IFRS 10 verandert de definitie van zeggenschap zodat voor alle entiteiten dezelfde criteria gebruikt worden om vast te stellen of er sprake is van zeggenschap. De nieuwe definitie van zeggenschap focust op de eis om zowel macht als variabele opbrengsten te hebben voordat sprake is van zeggenschap. De nieuwe standaard bevat ook richtlijnen om vast te stellen of sprake is van zeggenschap in de situatie dat een onderneming minder dan de helft van de stemrechten in een andere onderneming heeft en voor agent/principaal relaties. Deze nieuwe standaard heeft geen materieel effect op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina.
IFRS 11 Gezamenlijke overeenkomsten In deze nieuwe standaard ligt de focus meer op de rechten en verplichtingen van de partijen van een gezamenlijke overeenkomst dan op de juridische vorm. Er zijn twee typen gezamenlijke overeenkomsten: joint operations en joint ventures. Onder IFRS 11 worden belangen in joint operations verantwoord op basis van de belangen in de activa en passiva en belangen in joint ventures op basis van de vermogensmutatiemethode. Deze nieuwe standaard heeft geen materieel effect op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina. IFRS 12 Toelichting op belangen in andere entiteiten Deze nieuwe standaard bevat alle toelichtingsvereisten die eerder waren opgenomen in IAS 27, IAS 31 en IAS 28 en een aantal nieuwe toelichtingsvereisten. Deze nieuwe standaard brengt extra toelichtingsvereisten met zich mee voor de toelichting met betrekking tot belangen in dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen. IFRS 10, IFRS 11 en IFRS 12 Overgangsregeling Deze wijziging geeft additionele richtlijnen voor de wijzigingen in IFRS 10, IFRS 11 en IFRS 12, waardoor alleen nog aangepaste vergelijkende informatie verschaft dient te worden over de laatst voorafgaande periode. Daarnaast mogen verschillen in boekwaarde als gevolg van de invoering van IFRS 10 direct in het eigen vermogen worden verwerkt. Deze overgangsregeling heeft geen materieel effect op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina. IAS 36 Realiseerbare waarde van niet-financiële activa (Aanpassing IAS 36) Deze wijziging beperkt de verplichting tot het verstrekken van het verschil tussen de realiseerbare waarde en de boekwaarde van een kasstroomgenererende eenheid voor de periode waarin geen bijzondere waardevermindering heeft plaatsgevonden of is teruggedraaid. Daarnaast zijn de toelichtingsvereisten uitgebreid met betrekking tot de realiseerbare waarde indien deze is bepaald op basis van reële waarde minus desinvesteringskosten. Deze wijziging heeft geen materieel effect op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina.
81
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
82
IAS 39 Vernieuwing van derivaten en continuering van hedge accounting (Aanpassing IAS 39) Deze aanpassing van IAS 39 staat bedrijven, onder bepaalde omstandigheden, toe een afdekkingsrelatie te continueren, terwijl het onderliggende contract wordt vernieuwd. Dit kan het geval zijn wanneer een vernieuwing noodzakelijk is om met een centrale tegenpartij te vereffenen als het gevolg van wet- of regelgeving. De aanpassing van IAS 39 is het gevolg van veranderingen in wet- en regelgeving in veel jurisdicties dat tot een groot aantal vernieuwingen van afdekkingsinstrumenten zou leiden. Deze aanpassing heeft geen materieel effect op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina. Nieuwe en herziene standaarden, wijzigingen en interpretaties die nog niet van kracht zijn voor het financiële jaar vanaf 1 januari 2014 en niet vroegtijdig zijn ingevoerd De volgende nieuwe standaarden, wijzigingen op standaarden en interpretaties, die van kracht worden voor boekjaren beginnend na 1 januari 2014, zijn niet toegepast op deze geconsolideerde jaarrekening: IFRS 9 Financiële instrumenten IFRS 9 bevat herziene bepalingen ten aanzien van de classificatie en waardering van financiële instrumenten, met inbegrip van een nieuw model voor verwachte kredietverliezen ten behoeve van de berekening van de waardevermindering van financiële activa, en de nieuwe algemene vereisten voor hedge accounting. FrieslandCampina zal deze standaard niet vervroegd toepassen en heeft de omvang van het te verwachten effect nog niet bepaald. Deze standaard is nog niet door de EU goedgekeurd. IFRS 9 zal naar verwachting van kracht zijn vanaf 1 januari 2018. IFRS 15 Opbrengsten uit contracten met klanten IFRS 15 voorziet in een uitgebreid raamwerk om te bepalen of, hoeveel en wanneer opbrengsten moeten worden verantwoord. Verder brengt deze nieuwe standaard extra toelichtingsvereisten met zich mee. FrieslandCampina beoordeelt momenteel het mogelijke effect van de toepassing van IFRS 15 op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina. IFRS 15 zal naar verwachting van kracht zijn vanaf 1 januari 2017, maar deze standaard is nog niet door de EU goedgekeurd. FrieslandCampina evalueert momenteel de potentiële impact van overige nieuwe standaarden, wijzigingen op standaarden en interpretaties die op of na 1 januari 2015 effectief zullen zijn en die niet vervroegd worden toegepast door FrieslandCampina. Geen van deze standaarden heeft naar verwachting een materieel effect op de geconsolideerde jaarrekening van FrieslandCampina.
Belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving De hierna uiteengezette grondslagen voor financiële verslaggeving zijn consistent toegepast voor alle gepresenteerde perioden in deze geconsolideerde jaarrekening en zijn tevens consistent toegepast door alle entiteiten van FrieslandCampina. Consolidatiegrondslagen Bedrijfscombinaties Bedrijfscombinaties worden verwerkt op basis van de overnamemethode per de overnamedatum, dat wil zeggen de datum waarop de zeggenschap overgaat naar FrieslandCampina. Er is sprake van zeggenschap als FrieslandCampina op basis van haar betrokkenheid bij de entiteit is blootgesteld aan, dan wel recht heeft op, variabele rendementen en het vermogen heeft die rendementen te beïnvloeden aan de hand van haar zeggenschap over de entiteit. FrieslandCampina waardeert de goodwill op de overnamedatum als: • de reële waarde van de overgedragen vergoeding; vermeerderd met • het opgenomen bedrag van eventuele minderheidsbelangen in de overgenomen partij; vermeerderd met • indien de bedrijfscombinatie in fasen plaatsvindt, de reële waarde van het voorafgaande belang in de overgenomen partij; verminderd met • het opgenomen nettobedrag (over het algemeen de reële waarde) van de identificeerbare verworven activa en aangegane verplichtingen. Indien het verschil negatief is, wordt onmiddellijk een boekwinst uit een voordelige koop in de winsten-verliesrekening opgenomen. In de overgedragen vergoeding is geen bedrag begrepen voor de afwikkeling van bestaande relaties. Een dergelijk bedrag wordt in het algemeen in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Door FrieslandCampina gemaakte transactiekosten in verband met een bedrijfscombinatie, niet zijnde kosten in verband met de uitgifte van aandelen of obligaties, worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening wanneer zij worden gemaakt. De reële waarde van een voorwaardelijke verplichting wordt op de overnamedatum opgenomen. Indien die voorwaardelijke verplichting wordt geclassificeerd als eigen vermogen, vindt geen latere herwaardering plaats en wordt de afwikkeling verantwoord binnen het eigen vermogen. In andere gevallen worden wijzigingen na eerste opname in de winst-en-verliesrekening opgenomen.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Waarde-aanpassingen van verplichtingen inzake put-opties die betrekking hebben op acquisities voor de invoering van IFRS 3 in 2010, worden verwerkt in goodwill. Bij iedere bedrijfscombinatie kiest FrieslandCampina een methode om het minderheidsbelang te waarderen: ofwel op basis van reële waarde of op basis van het evenredige deel van de identificeerbare verworven activa en aangegane verplichtingen van de overgenomen partij, die in het algemeen zijn gewaardeerd tegen reële waarde. Verwerving van minderheidsbelangen Veranderingen in FrieslandCampina’s belang in een dochteronderneming die niet resulteren in een verlies van zeggenschap, worden verantwoord als transacties met eigenaars in hun hoedanigheid van eigenaars. De aanpassingen van de minderheidsbelangen uit hoofde van transacties waarbij geen sprake is van verlies van zeggenschap zijn gebaseerd op een evenredig bedrag van de netto-activa van de dochteronderneming. Er worden geen aanpassingen gemaakt aan de goodwill en er wordt geen winst of verlies verantwoord in de winst-enverliesrekening. Dochterondernemingen Dochterondernemingen zijn entiteiten waarover FrieslandCampina zeggenschap heeft. De financiële gegevens van dochterondernemingen zijn in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de datum waarop voor het eerst sprake is van zeggenschap tot aan het moment waarop deze eindigt. Verlies van zeggenschap Bij verlies van zeggenschap worden de activa en verplichtingen van de dochteronderneming, eventuele minderheidsbelangen en overige met de dochteronderneming samenhangende vermogenscomponenten niet langer in de balans verantwoord. Het eventuele overschot of tekort dat ontstaat bij het verlies van de zeggenschap wordt opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Indien FrieslandCampina een belang houdt in de voormalige dochteronderneming, wordt dat belang verantwoord tegen de reële waarde per de datum dat niet langer sprake was van zeggenschap. Vervolgens wordt dit belang verantwoord als een geassocieerde deelneming (verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode) of als een financieel actief beschikbaar voor verkoop, afhankelijk van de mate van behouden invloed.
Geassocieerde deelnemingen en joint ventures Geassocieerde deelnemingen zijn die entiteiten waarin FrieslandCampina invloed van betekenis heeft op het financiële en operationele beleid, maar waarover zij geen zeggenschap heeft. Joint ventures zijn die entiteiten waarin FrieslandCampina gezamenlijk zeggenschap heeft en waarbij FrieslandCampina aanspraak maakt op een deel van de netto-activa van de entiteit, en niet zozeer op de activa en verplichtingen van de entiteit. Bij entiteiten waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend is die zeggenschap vastgelegd in een contractuele overeenkomst en is unanieme instemming vereist voor strategische beslissingen over het financiële en operationele beleid. Geassocieerde deelnemingen en joint ventures worden verantwoord op basis van de vermogensmutatiemethode en worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen kostprijs. In die kostprijs van de investering zijn de transactiekosten inbegrepen. De geconsolideerde jaarrekening omvat het aandeel van FrieslandCampina in de resultaten en in de nietgerealiseerde resultaten (verwerkt via het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat), na correctie van de grondslagen in overeenstemming met FrieslandCampina, vanaf de datum waarop FrieslandCampina voor het eerst invloed van betekenis heeft, tot aan de datum waarop voor het laatst sprake is van invloed van betekenis. Wanneer het aandeel van FrieslandCampina in de verliezen groter is dan de waarde van het belang in een geassocieerde deelneming of joint venture, wordt de boekwaarde van het belang, inclusief eventuele langetermijninvesteringen, in de balans van FrieslandCampina afgeboekt tot nihil en worden verdere verliezen niet meer in aanmerking genomen behalve voor zover FrieslandCampina een verplichting is aangegaan of betalingen heeft verricht namens een volgens de vermogensmutatiemethode verwerkte investering. Eliminatie intercompany-transacties Intercompany-saldi en intercompany-transacties binnen FrieslandCampina en niet-gerealiseerde winsten en verliezen die voortkomen uit transacties binnen FrieslandCampina, worden geëlimineerd bij de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening. Niet-gerealiseerde winsten uit transacties met geassocieerde deelnemingen en joint ventures worden geëlimineerd tot de mate van FrieslandCampina's belang in de entiteit. Niet-gerealiseerde verliezen worden op dezelfde manier geëlimineerd als de niet-gerealiseerde winsten, maar alleen voor zover er geen aanwijzing is voor een bijzondere waardevermindering.
83
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
84
Op pagina 136 is een lijst opgenomen met de belangrijkste dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen. Vreemde valuta Transacties in vreemde valuta Monetaire activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum. Niet-monetaire posten die worden gewaardeerd tegen historische kostprijs en die luiden in een vreemde valuta, worden omgerekend tegen de koers geldend op de datum van de oorspronkelijke transacties. Niet-monetaire posten die worden gewaardeerd tegen de reële waarde en die luiden in een vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers geldend op de datum waarop de reële waarde is bepaald. De bij omrekening optredende valutakoersverschillen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen, met uitzondering van de volgende verschillen als gevolg van de omrekening van: • voor verkoop beschikbare eigenvermogensinstrumenten (behalve bij bijzondere waardevermindering, in welk geval de in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat opgenomen valutakoersverschillen worden overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening); • een financiële verplichting die wordt aangemerkt als een netto-investering in een buitenlandse activiteit; • kwalificerende kasstroomafdekkingen, voor zover de afdekking zeer effectief is. Deze verschillen worden via het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat verwerkt in het eigen vermogen. Buitenlandse bedrijfsactiviteiten De activa en verplichtingen van buitenlandse dochterondernemingen worden in euro’s omgerekend tegen de koers per balansdatum. De opbrengsten en kosten worden in euro’s omgerekend tegen de wisselkoers op de transactiedatum. Valuta-omrekenverschillen worden opgenomen in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat en verwerkt in de reserve valutaomrekenverschillen in het eigen vermogen. Betreft de activiteit echter een niet volledige dochtermaatschappij, dan wordt het betreffende evenredige aandeel van het valuta-omrekenverschil toegerekend aan de minderheidsbelangen.
Indien een buitenlandse activiteit wordt verkocht in die zin dat FrieslandCampina de zeggenschap, invloed van betekenis dan wel gezamenlijke zeggenschap verliest, wordt het in verband met deze buitenlandse activiteit cumulatief opgebouwde bedrag overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening als onderdeel van de winst of het verlies bij de verkoop. Wanneer FrieslandCampina slechts een deel van zijn belang in een dochteronderneming die een buitenlandse activiteit omvat, verkoopt met behoud van zeggenschap, wordt het evenredige aandeel van het cumulatieve bedrag toegerekend aan minderheidsbelangen. Wanneer FrieslandCampina slechts een deel van zijn investering in een geassocieerde deelneming of joint venture die een buitenlandse activiteit omvat, verkoopt en invloed van betekenis of gezamenlijk zeggenschap behoudt, wordt het evenredige aandeel van het cumulatieve bedrag overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening. Wanneer de afwikkeling van een monetaire vordering op of schuld aan een buitenlandse activiteit niet gepland noch in de nabije toekomst waarschijnlijk is, wordt deze beschouwd als een netto-investering in de buitenlandse activiteiten. Valutakoersverschillen die optreden bij de omrekening van een vordering of schuld die wordt aangemerkt als een netto-investering in een buitenlandse activiteit worden opgenomen in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat en verwerkt in de reserve valutaomrekenverschillen in het eigen vermogen. Wanneer deze vordering of schuld wordt afgelost, wordt het op deze netto-investering betrekking hebbende deel van de reserve valuta-omrekenverschillen overgeboekt naar de winst-enverliesrekening. Bij de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening zijn de volgende wisselkoersen gehanteerd: 2014 Amerikaanse dollar Singapore dollar Hong Kong dollar Indonesische rupiah (per 10.000) Maleisische ringgit Nigeriaanse naira (per 100) Vietnamese dong (per 10.000) Chinese yuan Filippijnse peso Thaise Baht Russische Roebel
Ultimo
Gemiddeld
1,21 1,60 9,38
1,33 1,68 10,30
1,50
1,58
4,23 2,21 2,59 7,51 54,19 39,94 70,23
4,35 2,19 2,82 8,19 58,98 43,14 51,03
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
2013 Amerikaanse dollar Singapore dollar Hong Kong dollar Indonesische rupiah (per 10.000) Maleisische ringgit Nigeriaanse naira (per 100) Vietnamese dong (per 10.000) Chinese yuan Filippijnse peso Thaise Baht Russische Roebel
Ultimo
Gemiddeld
1,37 1,74 10,67
1,33 1,66 10,30
1,68
1,38
4,51 2,20 2,90 8,32 61,02 45,09 45,22
4,20 2,12 2,79 8,16 56,44 40,88 42,41
Financiële instrumenten Financiële activa anders dan derivaten Leningen, vorderingen en deposito’s worden door FrieslandCampina bij eerste opname verwerkt op de datum waarop deze ontstaan. Bij alle overige financiële activa (inclusief activa aangemerkt als gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen via de winst-en-verliesrekening) vindt de eerste opname plaats op transactiedatum. De transactiedatum is de datum waarop FrieslandCampina zich verbindt aan de contractuele bepalingen van het instrument. FrieslandCampina neemt een financieel actief niet langer op in de balans als de contractuele rechten op de kasstromen uit het actief aflopen, of als FrieslandCampina de contractuele rechten op de ontvangst van de kasstromen uit het financieel actief overdraagt door middel van een transactie waarbij nagenoeg alle aan het eigendom van dit actief verbonden risico's en voordelen worden overgedragen. Financiële activa en verplichtingen worden gesaldeerd en het resulterende nettobedrag wordt uitsluitend in de balans gepresenteerd indien FrieslandCampina een wettelijk afdwingbaar recht op deze saldering heeft en indien zij voornemens is om af te wikkelen op nettobasis dan wel het actief en de verplichting gelijktijdig te realiseren. FrieslandCampina classificeert financiële activa, anders dan derivaten, in de volgende categorieën: financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening, tot einde looptijd aangehouden financiële activa, leningen en vorderingen en voor verkoop beschikbare financiële activa.
Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-enverliesrekening Een financieel actief wordt geclassificeerd als gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening indien het als zodanig is aangemerkt bij de eerste opname of indien het financieel actief geherclassificeerd wordt als een voor handelsdoeleinden aangehouden financieel actief. Toerekenbare transactiekosten worden als last opgenomen in de winst-en-verliesrekening wanneer zij worden gemaakt. Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-enverliesrekening worden gewaardeerd tegen reële waarde en eventuele wijzigingen in die reële waarde worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Leningen en vorderingen Leningen en vorderingen zijn financiële instrumenten met vaste of bepaalbare betalingen, die niet op een actieve markt zijn genoteerd. Dergelijke activa worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde plus eventuele direct toerekenbare transactiekosten. Na eerste opname, worden de leningen en vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs met behulp van de effectieve rentemethode, verminderd met eventuele bijzondere waardeverminderingen. Voor verkoop beschikbare financiële activa Deze activa worden bij eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde plus eventuele direct toerekenbare transactiekosten. Na eerste opname worden voor verkoop beschikbare financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde; eventuele wijzigingen daarin, anders dan bijzondere waardeverminderingsverliezen, worden opgenomen in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat en geaccumuleerd in de reëlewaardereserve. Eventuele dividenden worden in de winsten-verliesrekening verwerkt als financieringsbate. Als deze activa niet langer worden opgenomen, worden de in het eigen vermogen geaccumuleerde winsten en verliezen overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening. Liquide middelen De liquide middelen hebben betrekking op kasgeld, banksaldi en kortlopende deposito’s met een oorspronkelijke looptijd van drie maanden of minder vanaf de verwervingsdatum.
85
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
86
Financiële verplichtingen anders dan derivaten De eerste opname van uitgegeven obligaties en achtergestelde leningen door FrieslandCampina vindt plaats op de datum waarop deze verplichtingen ontstaan. Bij alle overige financiële verplichtingen (inclusief verplichtingen die zijn aangemerkt als gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening) vindt de eerste opname plaats op transactiedatum. De transactiedatum is de datum waarop FrieslandCampina zich verbindt aan de contractuele bepalingen van het instrument. FrieslandCampina neemt een financiële verplichting niet langer op in de balans zodra aan de prestatie ingevolge de verplichting is voldaan, deze is opgeheven of is verlopen. FrieslandCampina classificeert de financiële verplichtingen anders dan derivaten onder de categorie overige financiële verplichtingen. Dergelijke financiële verplichtingen worden bij eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde minus eventuele direct toerekenbare transactiekosten. Na eerste opname worden deze financiële verplichtingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve rentemethode. Overige financiële verplichtingen bestaan uit leningen en overige financieringsverplichtingen, rekening-courant banken, handelscrediteuren en overige te betalen posten. Derivaten (inclusief derivaten met toepassing van hedge accounting) FrieslandCampina maakt gebruik van derivaten om de valutarisico's en renterisico’s af te dekken. Derivaten worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde; toerekenbare transactiekosten worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Na de eerste opname worden derivaten tegen reële waarde gewaardeerd en eventuele wijzigingen worden op de hierna beschreven manier verantwoord, afhankelijk of hedge accounting wordt toegepast. Derivaten met toepassing van hedge accounting FrieslandCampina past kasstroom hedge accounting toe op een gedeelte van haar valuta- en rentederivaten.
Bepalen van effectiviteit van de hedge Op het moment dat het derivaat voor het eerst als afdekkingsinstrument wordt aangewezen, documenteert FrieslandCampina de relatie die bestaat tussen afdekkingsinstrument(en) en afgedekte positie(s), inclusief haar risicobeheerdoelstellingen en strategie bij het aangaan van de afdekkingstransactie en het afdekkingsrisico, alsmede de methoden die worden gebruikt om de effectiviteit van de afdekkingsrelatie vast te stellen. Bij het aangaan van de afdekkingsrelatie en daarna per rapportagedatum beoordeelt FrieslandCampina of de afdekkingsinstrumenten naar verwachting gedurende de periode waarvoor de afdekking is aangewezen 'zeer effectief' zullen zijn in het bereiken van compensatie van aan de afgedekte positie(s) toe te rekenen veranderingen in reële waarde of kasstromen en hiermee de daadwerkelijke resultaten van iedere afdekking binnen een bereik van 80 tot 125% vallen. Een kasstroomafdekking van een verwachte transactie vereist dat het zeer waarschijnlijk is dat de transactie zal plaatsvinden en deze transactie een blootstelling zou opleveren aan variabiliteit van kasstromen die dusdanig is dat deze uiteindelijk van invloed zou kunnen zijn op de gerapporteerde winst/het gerapporteerde verlies. Kasstroomafdekkingen Wanneer een derivaat wordt aangewezen als afdekking van de variabiliteit van kasstromen die voortvloeit uit een bepaald risico dat is verbonden aan een opgenomen actief, verplichting, of zeer waarschijnlijke, verwachte transactie die de winst of het verlies zou kunnen beïnvloeden, dan wordt het effectieve deel van de veranderingen in de reële waarde van het derivaat opgenomen in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat en gepresenteerd in de reserve kasstroomafdekkingen in het eigen vermogen. Het eventuele niet-effectieve deel van de veranderingen in de reële waarde van het derivaat wordt rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Wanneer de afgedekte positie een niet-financieel actief is, wordt het in het eigen vermogen opgenomen bedrag in de boekwaarde van de activa meegenomen wanneer de activa worden verantwoord. In andere gevallen wordt het bedrag dat is opgebouwd in het eigen vermogen overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening in dezelfde periode waarin de afgedekte positie de winst-en-verliesrekening beïnvloedt. Indien een afdekkinginstrument dat niet langer voldoet aan de criteria voor 'hedge accounting' afloopt, wordt verkocht, beëindigd of uitgeoefend, dan wordt hedge accounting vanaf de laatste effectieve toetsingsdatum beëindigd. Als de verwachte transactie niet langer wordt verwacht, wordt het saldo in het eigen vermogen overgeboekt naar de winsten-verliesrekening.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Overige niet-handelsderivaten Indien voor een derivaat geen hedge accounting wordt toegepast, worden alle veranderingen in de reële waarde rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Eigen vermogen Aandelenkapitaal Aandelen worden aangemerkt als eigen vermogen. Kosten die direct zijn toe te rekenen aan de uitbreiding van het aandelenkapitaal worden in mindering gebracht van het eigen vermogen, na aftrek van belastingen. Het aandelenkapitaal bestaat uit het gestort kapitaal en het resterende deel betreft agioreserve. Overige financiële instrumenten Overige financiële instrumenten worden als eigen vermogen geclassificeerd als de instrumenten geen vervaldatum hebben en de rentebetaling door FrieslandCampina kan worden uitgesteld. Dividenden Dividenden worden als verplichting verantwoord in de periode waarin ze zijn toegekend. Grond, gebouwen en installaties Opname en waardering Grond, gebouwen en installaties worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. In de kostprijs zijn de kosten begrepen die direct toerekenbaar zijn aan de verwerving van het actief. De kostprijs van zelf vervaardigde activa omvat: • materiaalkosten en directe arbeidskosten; • eventuele andere kosten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan het gebruiksklaar maken van het actief; • een schatting van de ontmantelingskosten en verwijdering van activa wanneer FrieslandCampina een verplichting heeft om zich van de activa te ontdoen; • geactiveerde financieringskosten. Onder de grond, gebouwen en installaties zijn mede opgenomen activa waarvan op basis van financiële leaseovereenkomsten het economische eigendom is verworven. Geleasede activa worden vanaf het moment van de aanvang van de lease gewaardeerd tegen de reële waarde of indien lager tegen de contante waarde van de minimale leaseverplichtingen. Na de eerste opname geschiedt de verwerking in overeenstemming met de van toepassing zijnde grondslagen.
Wanneer grond, gebouwen en installaties bestaan uit onderdelen met een verschillende gebruiksduur, worden deze als afzonderlijke posten (componenten) onder de grond, gebouwen en installaties verantwoord. Winst of verlies uit de verkoop van een materieel vast actief wordt vastgesteld aan de hand van een vergelijking van de verkoopopbrengsten met de boekwaarde van de grond, gebouwen en installaties en wordt verantwoord in de winsten-verliesrekening. Kosten na eerste opname Latere uitgaven worden enkel geactiveerd als het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen die aan de uitgaven verbonden zijn naar FrieslandCampina zullen vloeien. De kosten van reparaties en onderhouden worden opgenomen als zij worden gemaakt. Afschrijvingen Afschrijvingen op gebouwen en installaties worden ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht volgens de lineaire methode op basis van de geschatte gebruiksduur van iedere component van een materieel vast actief. Tenzij het redelijkerwijs zeker is dat FrieslandCampina geleasede activa aan het einde van de leasetermijn in eigendom zal nemen, worden deze afgeschreven over de termijn van de leaseovereenkomst of de gebruiksduur, afhankelijk van welke korter is. Gebouwen en installaties worden afgeschreven vanaf de datum waarop ze geïnstalleerd en klaar voor gebruik zijn. De geschatte gebruiksduur voor de huidige periodes is als volgt voor de belangrijkste grond, gebouwen, machines en installaties en overige operationele activa: Grond Gebouwen Machines en installaties Overige operationele activa
niet afgeschreven 10-25 jaar 5-33 jaar 3-20 jaar
Afschrijvingsmethoden, gebruiksduur en restwaarde worden op het einde van ieder boekjaar opnieuw geëvalueerd en, indien noodzakelijk aangepast.
87
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
88
Immateriële activa en goodwill Goodwill Goodwill die ontstaat bij de acquisitie van dochterondernemingen wordt verantwoord als een immaterieel actief. Zie de grondslagen voor consolidatie voor de waardering van goodwill tijdens de eerste opname. Goodwill wordt gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Met betrekking tot niet-geconsolideerde deelnemingen wordt de boekwaarde van goodwill opgenomen in de boekwaarde van de joint venture of geassocieerde deelneming en een eventueel bijzonder waardeverminderingsverlies wordt toegerekend aan de boekwaarde van de joint venture of geassocieerde deelneming als geheel. Onderzoek en ontwikkeling Uitgaven voor onderzoeksactiviteiten die worden verricht met het vooruitzicht nieuwe wetenschappelijke of technische kennis en inzichten te verwerven, worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gedaan. Met ontwikkelingsactiviteiten is een plan of ontwerp voor de productie van nieuwe of wezenlijk verbeterde producten en processen gemoeid. Uitgaven voor ontwikkelingsactiviteiten worden alleen geactiveerd als de ontwikkelingskosten betrouwbaar kunnen worden bepaald, het product of proces technisch en commercieel haalbaar is, de toekomstige economische voordelen waarschijnlijk zijn en FrieslandCampina van plan is en over voldoende middelen beschikt om de ontwikkeling te voltooien en het actief te gebruiken of te verkopen. De geactiveerde uitgaven omvatten de materiaalkosten, de directe arbeidskosten en de indirecte kosten die direct toerekenbaar zijn aan het gebruiksklaar maken van het actief, alsmede geactiveerde financieringskosten. De overige ontwikkelingskosten worden als last in de winst-enverliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. De geactiveerde ontwikkelingskosten worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Overige immateriële activa Overige immateriële activa die worden verworven door FrieslandCampina en die een beperkte gebruiksduur hebben, worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Kosten na eerste opname Uitgaven na eerste opname worden uitsluitend geactiveerd wanneer ze de toekomstige economische voordelen, voortvloeiend uit het specifieke actief waarop zij betrekking hebben, vergroten. Alle overige uitgaven, inclusief uitgaven voor intern gegenereerde goodwill en handelsmerken, worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gedaan.
Amortisatie Amortisatie geschiedt lineair ten laste van de winst-enverliesrekening op basis van de geschatte gebruiksduur van de immateriële activa, behoudens goodwill, vanaf de datum dat deze beschikbaar zijn voor gebruik. De geschatte gebruiksduur voor de huidige en vergelijkende periode is als volgt: Handelsmerken en patenten 10-40 jaar Klantrelaties 5-20 jaar Software 5 jaar Investeringen als gevolg van interne ontwikkeling 5 jaar Afschrijvingsmethoden, gebruiksduur en restwaarde worden op elke balansdatum beoordeeld en, indien noodzakelijk, aangepast. Voorraden Voorraden worden gewaardeerd tegen de laagste van de kostprijs en de marktwaarde. De kostprijs van de voorraden is gebaseerd op het first-in first-out principe en omvat de uitgaven gedaan bij verwerving van de voorraden, de productie- of conversiekosten en overige kosten die zijn gemaakt om de voorraden naar de huidige locatie en staat te brengen. De kostprijs van voorraden gereed product omvat een redelijk deel van de indirecte kosten, gebaseerd op normale productiecapaciteit. De netto-opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs bij normale gang van zaken verminderd met de geschatte kosten voor voltooiing en de verkoopkosten. Bijzondere waardeverminderingen Financiële activa anders dan derivaten Een financieel actief dat niet tegen de reële waarde wordt gewaardeerd met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening wordt op iedere balansdatum beoordeeld om te bepalen of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Een financieel actief wordt geacht onderhevig te zijn aan een bijzondere waardevermindering indien er objectieve aanwijzingen zijn dat na de eerste opname van het actief zich een gebeurtenis heeft voorgedaan die een negatief effect heeft gehad op de verwachte toekomstige kasstromen van dat actief en waarvan een betrouwbare schatting kan worden gemaakt. Een objectieve aanwijzing voor een bijzondere waardevermindering kan bestaan uit significante betalingsmoeilijkheden voor een debiteur of groep van debiteuren, aanwijzingen dat een debiteur mogelijk niet aan zijn betalingsverplichtingen kan voldoen of mogelijk faillissement aanvraagt, het verdwijnen van een actieve markt voor een effect of waarneembare data dat er een meetbare daling is in de verwachte kasstromen van een groep van financiële activa.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Tegen geamortiseerde kosten gewaardeerde financiële activa Financiële activa die tegen geamortiseerde kostprijs worden gewaardeerd worden door FrieslandCampina zowel op het niveau van specifieke activa als op collectief niveau in aanmerking genomen. Een bijzondere waardevermindering met betrekking tot een financieel actief dat tegen geamortiseerde kostprijs wordt gewaardeerd, wordt berekend als het verschil tussen de boekwaarde en de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de oorspronkelijke effectieve rente van het actief. Wanneer een gebeurtenis na balansdatum leidt tot een verlaging van de bijzondere waardevermindering, dan wordt deze verlaging teruggenomen via de winst-en-verliesrekening. Voor verkoop beschikbare financiële activa Bijzondere waardeverminderingsverliezen op voor verkoop beschikbare financiële activa worden opgenomen door overboeking van het geaccumuleerde verlies in de reëlewaardereserve naar het resultaat. Het overgeboekte bedrag is het verschil tussen de verkrijgingsprijs, onder aftrek van eventuele aflossingen van de hoofdsom en amortisaties, en de huidige reële waarde, verminderd met een eventueel bijzonder waardeverminderingsverlies dat eerder is verwerkt in het resultaat. Niet-financiële activa De boekwaarde van FrieslandCampina's nietfinanciële activa, uitgezonderd voorraden en latente belastingvorderingen, worden op elke balansdatum beoordeeld om te bepalen of er aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van het actief. Van goodwill en immateriële activa met een onbepaalde gebruiksduur wordt ieder jaar op dezelfde datum een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt opgenomen indien de boekwaarde van een actief of van een kasstroomgenererende eenheid (Cash-Generating Unit; CGU) waartoe het actief behoort, hoger is dan de geschatte realiseerbare waarde. Voor een actief of een kasstroomgenererende eenheid is de realiseerbare waarde de hoogste van de bedrijfswaarde of de reële waarde minus verkoopkosten. Bij het bepalen van de bedrijfswaarde wordt de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen berekend met behulp van een discontovoet vóór belasting die een afspiegeling is van zowel de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld als van de specifieke risico's met betrekking tot het actief of de kasstroomgenererende eenheid. De
bedrijfswaarde wordt bepaald op basis van het budget, de meerjarenplannen en vervolgens wordt de coöperatieve toeslag van Cheese, Butter & Milkpowder aan andere business groups gealloceerd. Voor de toetsing op bijzondere waardeverminderingen worden activa die niet individueel getoetst kunnen worden samengevoegd in de kleinste te onderscheiden groep activa die uit voortgaand gebruik kasstromen genereert die in grote lijnen onafhankelijk zijn van de inkomende kasstromen van andere activa of kasstroomgenererende eenheden. Kasstroom genererende eenheden waaraan goodwill is toegerekend voor de toetsing van goodwill op bijzondere waardevermindering worden dusdanig samengevoegd dat het niveau waarop op bijzondere waardevermindering wordt getoetst een afspiegeling is van het laagste niveau waarop goodwill wordt bewaakt uit hoofde van interne verslaggeving. De in een bedrijfscombinatie verworven goodwill wordt toegerekend aan groepen kasstroomgenererende eenheden die naar verwachting zullen profiteren van de synergievoordelen van de combinatie. Bijzondere waardeverminderingsverliezen worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Bijzondere waardeverminderingsverliezen opgenomen met betrekking tot kasstroomgenererende eenheden worden eerst in mindering gebracht op de boekwaarde van eventueel aan de eenheden toegerekende goodwill en vervolgens naar rato in mindering gebracht op de boekwaarde van de overige activa van de eenheid. Een bijzondere waardevermindering op goodwill wordt niet teruggenomen. Voor andere activa wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies uitsluitend teruggenomen voor zover de boekwaarde van het actief niet hoger is dan de boekwaarde, na aftrek van afschrijvingen of amortisatie, die zou zijn vastgesteld als geen bijzonder waardeverminderingsverlies was opgenomen. Vaste activa aangehouden voor verkoop of distributie Vaste activa (of groepen activa en verplichtingen die worden afgestoten) waarvan de boekwaarde naar verwachting hoofdzakelijk via een verkooptransactie zal worden gerealiseerd en niet door het voortgezette gebruik ervan, worden aangemerkt als ‘voor verkoop of distributie aangehouden’. Direct voorafgaand aan deze classificatie worden de activa (of de componenten van een groep activa die wordt afgestoten) opnieuw gewaardeerd in overeenstemming met de grondslagen voor de financiële verslaggeving van FrieslandCampina. Hierna worden de activa (of een groep af te stoten activa) over het algemeen gewaardeerd op basis van de
89
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
90
boekwaarde, of, indien deze lager is, de reële waarde minus verkoopkosten. Een bijzonder waardeverminderingsverlies op een groep af te stoten activa wordt in eerste instantie toegerekend aan goodwill en vervolgens naar rato aan de resterende activa en verplichtingen, met dien verstande dat geen bijzonder waardeverminderingsverlies wordt toegerekend aan voorraden, financiële activa, latente belastingvorderingen en personeelsgerelateerde voorzieningen, die verder in overeenstemming met de grondslagen van FrieslandCampina gewaardeerd worden. Bijzondere waardeverminderingsverliezen die voortvloeien uit de aanvankelijke classificatie als aangehouden voor verkoop of distributie en winsten of verliezen uit hernieuwde waardering na eerste opname worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Indien de betreffende boekwinst het geaccumuleerd bijzonder waardeverminderingsverlies overstijgt, wordt dit verschil niet opgenomen. Eenmaal aangemerkt als voor verkoop of distributie aangehouden, worden immateriële en materiële activa niet geamortiseerd of afgeschreven. Aanvullend houdt bij investeringen verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode de waardering volgens de vermogensmutatiemethode op als deze investeringen eenmaal zijn aangemerkt als voor verkoop of distributie aangehouden. Personeelsbeloningen Toegezegde-bijdrageregelingen Een toegezegde-bijdrageregeling is een pensioenregeling waarbij een entiteit vaste bijdragen afdraagt aan een aparte entiteit en geen juridische of feitelijke verplichting heeft om verdere bijdragen te betalen. Verplichtingen voor bijdragen aan toegezegde-bijdrageregelingen worden opgenomen ten laste van de winst-en-verliesrekening in de perioden waarin verwante diensten worden verleend door medewerkers. Vooruitbetaalde bijdragen worden verantwoord als een actief in de mate dat een terugbetaling in contanten of een verlaging van toekomstige betalingen beschikbaar is. Het deel van de pensioenverplichtingen dat door FrieslandCampina is ondergebracht bij een bedrijfstakpensioenfonds in Nederland is te kwalificeren als een toegezegde-bijdrageregeling.
Toegezegd-pensioenregelingen Een toegezegd-pensioenregeling is een pensioenregeling die afwijkt van een toegezegde-bijdrageregeling. De nettopensioenverplichting (actief) met betrekking tot toegezegd-pensioenregelingen wordt jaarlijks voor ieder plan berekend op basis van de verwachte toekomstige ontwikkelingen ten aanzien van onder meer discontovoet, salaris- en levensverwachtingen, verminderd met de reële waarde van de fondsbeleggingen behorend bij de regeling. De contante waarde van de verplichtingen wordt actuarieel berekend volgens de ‘projected unit credit’methode. De gebruikte discontovoet is het rendement op de balansdatum van hoogwaardige bedrijfsobligaties met minimaal een AA-credit rating en met vervaldata gelijk aan de looptijd van de pensioenverplichtingen. De netto contante waarde per pensioenregeling is opgenomen als pensioenverplichting, dan wel als pensioenactief onder de financiële vaste activa. Herwaarderingen van de nettopensioenverplichting (actief), bestaande uit actuariële winsten en verliezen die ontstaan als gevolg van veranderingen in de aannames in de berekeningswijze van de pensioenverplichtingen, het rendement op fondsbeleggingen (exclusief interest) en het effect van de maximale uitkering van het pensioenfonds (indien van toepassing) worden voor elke individuele regeling bepaald en direct in het totaalresultaat opgenomen. Wanneer de berekening van de nettopensioenverplichting per pensioenregeling resulteert in een positief saldo, vindt opname van het actief plaats voor maximaal de som van de contante waarde van eventuele toekomstige terugstortingen door het fonds of lagere toekomstige pensioenpremies. FrieslandCampina bepaalt de netto-interestkosten (baten) uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling door de nettopensioenverplichting (actief) te vermenigvuldigen met de discontovoet die wordt gebruikt om de toegezegdpensioenregeling aan het begin van het jaar te waarderen. Hierbij wordt rekening gehouden met veranderingen in de nettopensioenverplichting (actief) gedurende het jaar als gevolg van betaalde uitkeringen. De netto-interestkosten (of -baten) en overige kosten in relatie tot de toegezegdpensioenregeling worden opgenomen in de winst-enverliesrekening. FrieslandCampina verantwoordt resultaten uit hoofde van aanpassing (plan amendment, curtailment en settlement) van pensioenregelingen in de winst-en-verliesrekening op het moment dat een aanpassing plaatsvindt of op het moment dat een reorganisatievoorziening wordt gevormd.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Andere lange termijn personeelsbeloningen De nettoverplichting uit hoofde van andere lange termijn personeelsbeloningen wordt gelijk aan de toegezegdpensioenregelingen verantwoord. Korte termijn personeelsbeloningen Korte termijn personeelsbeloningen worden zonder contantmaking gewaardeerd en opgenomen wanneer de daarmee verband houdende dienst wordt verricht. Er wordt een verplichting verantwoord voor het bedrag dat naar verwachting ten gevolge van de korte termijn personeelsbeloning in contanten zal worden uitbetaald indien FrieslandCampina een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft om dit bedrag te betalen als gevolg van verstreken diensttijd van de werknemer en wanneer de verplichting betrouwbaar kan worden ingeschat. Voorzieningen Een voorziening wordt in de balans opgenomen wanneer FrieslandCampina een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft als gevolg van een gebeurtenis in het verleden en waarvan een betrouwbare schatting kan worden gemaakt, en het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen nodig is. Indien het effect van de tijdswaarde van geld materieel is, worden de voorzieningen contant gemaakt tegen een discontovoet vóór belastingen die de huidige marktbeoordeling van de tijdswaarde van geld en de risico's die specifiek zijn voor de verplichting weerspiegelen. Het contant maken van voorzieningen wordt verantwoord als financieringslasten. Voorzieningen in verband met reorganisatie worden getroffen wanneer FrieslandCampina een gedetailleerd plan voor reorganisatie heeft geformaliseerd en bij betrokkenen de verwachting is gerechtvaardigd dat die reorganisatie zal worden uitgevoerd door een aanvang te maken met de uitvoering van de reorganisatie of het bekendmaken van de belangrijkste aspecten. Een voorziening voor verlieslatende contracten wordt opgenomen wanneer de verwachte voordelen voor FrieslandCampina uit een overeenkomst lager zijn dan de onvermijdelijke kosten die nodig zijn om aan de verplichtingen uit hoofde van de overeenkomst te voldoen. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de contante waarde van de laagste van de verwachte kosten voor beëindiging van het contract en de verwachte nettokosten van voortzetting van het contract. Voordat een voorziening wordt opgenomen, neemt FrieslandCampina op de activa die betrekking hebben op het contract een bijzonder waardverminderingsverlies op.
Netto-omzet Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden opgenomen tegen de reële waarde van de ontvangen of te ontvangen vergoeding, na aftrek van retouren, handelsen volumekortingen. Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt wanneer overtuigend is gebleken, veelal in de vorm van een uitgevoerde verkoopovereenkomst, dat de wezenlijke risico’s en voordelen van eigendom aan de klant zijn overgedragen, de hiermee verband houdende kosten of eventuele retouren van goederen betrouwbaar kunnen worden ingeschat, er geen sprake is van aanhoudende zeggenschap over of betrokkenheid bij de goederen, en de omvang van de opbrengsten betrouwbaar kan worden bepaald. Als het waarschijnlijk is dat er korting zal worden verleend en deze op betrouwbare wijze kan worden bepaald, wordt de korting opgenomen als een vermindering van de opbrengsten bij de verwerking van de verkopen. FrieslandCampina hanteert loyaliteitsprogramma’s, waarbij klanten punten kunnen sparen wanneer zij bepaalde producten van FrieslandCampina kopen. De punten kunnen vervolgens voor korting op producten of diensten van derden worden ingewisseld, waarbij een minimum aantal spaarpunten geldt. De ontvangen opbrengst wordt verdeeld over de verkochte producten en de toegekende spaarpunten, waarbij de aan de spaarpunten toegerekende waarde overeenkomt met hun reële waarde. De reële waarde van de opbrengst toegekend aan spaarpunten wordt uitgesteld en bij inwisseling van de spaarpunten wordt de reële waarde als opbrengst verantwoord. Overheidssubsidies Overheidssubsidies worden opgenomen tegen de reële waarde als er redelijke zekerheid bestaat dat de subsidies worden ontvangen en dat aan alle daaraan verbonden voorwaarden is voldaan. Subsidies waarbij gemaakte kosten worden vergoed, worden systematisch in mindering op de gemaakte kosten in de winst-en-verliesrekening opgenomen in dezelfde periode als waarin de kosten worden gemaakt. Subsidies waarbij kosten van een actief worden vergoed, worden in mindering gebracht op de boekwaarde van het actief. Deze subsidie wordt door verlaging van de afschrijvingslasten als bate in de winst-en-verliesrekening verwerkt over de periode van de verwachte gebruiksduur van het actief waar de subsidie betrekking op heeft.
91
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
92
Kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Dit betreffen de kosten van grond- en hulpstoffen van de verkochten producten, dan wel de kosten ter verkrijging van de verkochte producten. De kosten van grond- en hulpstoffen zijn berekend volgens het firstin first-out principe. In de kosten zijn opgenomen de valuta-omrekenverschillen op handelsdebiteuren en handelscrediteuren alsmede op waarderingsverschillen van derivaten die hierop betrekking hebben. Leaseovereenkomsten Bij aanvang van een overeenkomst bepaalt FrieslandCampina of deze overeenkomst een leaseovereenkomst is of bevat. Dat is het geval als aan de volgende criteria wordt voldaan: de nakoming van de overeenkomst is afhankelijk van het gebruik van dit specifieke actief of de specifieke activa en de overeenkomst verleent een gebruiksrecht op het actief/de activa. Bij de aanvang of herbeoordeling van de overeenkomst scheidt FrieslandCampina betalingen en overige door de overeenkomst vereiste vergoedingen in betalingen voor het lease-element van de overeenkomst en betalingen voor de overige elementen, op basis van hun relatieve reële waarden. Indien FrieslandCampina concludeert dat het praktisch niet haalbaar is om de betalingen betrouwbaar te scheiden, worden een actief en een verplichting opgenomen voor een bedrag dat gelijk is aan de reële waarde van het onderliggende actief. Daarna wordt de verplichting verminderd naarmate betalingen worden gedaan en worden impliciete financieringskosten met betrekking tot de verplichting opgenomen, op basis van de marginale rentevoet van FrieslandCampina. Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing worden lineair over de leaseperiode in de winst-enverliesrekening opgenomen. Vergoedingen ontvangen als stimulering voor het sluiten van leaseovereenkomsten worden als integraal deel van de totale leasekosten in de winst-en-verliesrekening verwerkt over de leasetermijn. De minimale leasebetalingen uit hoofde van een financiële lease worden deels als financieringslasten opgenomen en deels als aflossing van de uitstaande verplichting. De financieringslasten worden zodanig aan iedere periode van de totale leasetermijn toegerekend dat dit resulteert in een constante periodieke rentevoet over het resterende saldo van de verplichting.
Financieringsbaten en -lasten Financieringsbaten bevatten rentebaten van uitgegeven leningen en andere vorderingen op derden, dividendopbrengsten, positieve veranderingen in de reële waarde van financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-enverliesrekening, opbrengsten op afdekkingsinstrumenten die opgenomen worden in de winst-en-verliesrekening en herclassificatie van bedragen die eerder via het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat zijn opgenomen. Rentebaten worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen naarmate deze opbouwen, door middel van de effectieve rentemethode. Financieringslasten bestaan uit rentelasten van opgenomen leningen en andere verplichtingen aan derden, oprenting van voorzieningen, veranderingen in de reële waarde van financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van de waardeveranderingen in de winst-enverliesrekening, bijzondere waardeverminderingenverliezen op financiële activa, verliezen op afdekkingsinstrumenten die opgenomen worden in de winst-en-verliesrekening en herclassificatie van bedragen die eerder via het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat zijn opgenomen. Rentelasten worden in de winst-enverliesrekening opgenomen naarmate deze opbouwen, door middel van de effectieve rentemethode. Valuta-omrekenverschillen van handelsdebiteuren en handelscrediteuren worden verantwoord als onderdeel van het bedrijfsresultaat. Alle overige valutakoerswinsten en -verliezen worden gerapporteerd op gesaldeerde basis hetzij als financieringsbate hetzij als financieringslast, naar gelang de valutakoersbewegingen per saldo een winst- of verliespositie opleveren. Belastingen De belastinglast omvat acute en latente belastingen. Acute en latente belastingen worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening behalve wanneer het gaat om een bedrijfscombinatie of om posten die direct in het eigen vermogen of in het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat zijn geboekt. De acute belasting is de verwachte te betalen of te ontvangen belasting op het belastbare resultaat van het boekjaar, op basis van belastingtarieven die van kracht zijn op de balansdatum alsook eventuele aanpassingen van verschuldigde belasting ter zake van voorgaande jaren. Te betalen belastingen omvat ook eventuele fiscale verplichtingen die voortvloeien uit de declaratie van dividenden.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Latente belastingen worden opgenomen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. Latente belastingen worden niet opgenomen voor zover deze voortvloeien uit: • tijdelijke verschillen bij de eerste opname van een actief of verplichting in een transactie die geen bedrijfscombinatie is, en op het moment van de transactie geen invloed heeft op het commerciële of fiscale resultaat; • tijdelijke verschillen die verband houden met investeringen in dochterondernemingen, geassocieerde deelnemingen en belangen in joint ventures, voor zover het waarschijnlijk is dat deze niet in de nabije toekomst zal worden afgewikkeld; • belastbare tijdelijke verschillen bij de eerste opname van goodwill. Uitgestelde belastingverplichtingen worden gewaardeerd met behulp van de belastingtarieven die naar verwachting van toepassing zullen zijn bij terugname van de tijdelijke verschillen, op basis van de wetten die per verslagdatum zijn vastgesteld of materieel zijn vastgesteld. Bij het vaststellen van de acute en latente belastingen houdt FrieslandCampina rekening met het effect van de onzekere fiscale posities en of extra belastingen en rente verschuldigd kan zijn. FrieslandCampina opereert in meerdere verschillende belastingjurisdicties wat leidt tot complexe belastingvraagstukken. Het uiteindelijke besluit inzake deze complexe belastingvraagstukken ligt vaak buiten de beheersing van FrieslandCampina en is afhankelijk van de efficiëntie van de juridische processen in de relevante belastingjurisdictie. FrieslandCampina is, op basis van de beoordeling van vele factoren, waaronder interpretaties van het fiscaal recht en eerdere ervaringen, van oordeel dat de voorzieningen voor belastingverplichtingen toereikend zijn voor alle open fiscale jaren. Deze beoordeling is gebaseerd op schattingen en veronderstellingen over toekomstige gebeurtenissen. Er kan nieuwe informatie beschikbaar komen, waardoor FrieslandCampina haar oordeel over de toereikendheid van de bestaande fiscale verplichtingen moet wijzigen. Dergelijke wijzigingen in de fiscale verplichtingen zullen van invloed zijn op de belastinglast in de periode waarin een dergelijke vaststelling wordt gemaakt.
Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd indien er een wettelijk afdwingbaar recht bestaat om belastingverplichtingen en -vorderingen te salderen en zij betrekking hebben op belastingen die geheven zijn door dezelfde belastingautoriteit op dezelfde belastbare entiteit of op verschillende fiscale entiteiten, maar ze de intentie hebben om acute belastingverplichtingen en -vorderingen gesaldeerd af te wikkelen of hun belastingverplichtingen en -vorderingen gelijktijdig zullen realiseren. Een latente belastingvordering wordt erkend voor nietverrekende fiscale verliezen, onbenutte fiscale faciliteiten en verrekenbare tijdelijke verschillen voor zover het waarschijnlijk is dat toekomstige belastbare winsten beschikbaar zullen zijn, waarvoor deze aangewend kunnen worden. Latente belastingvorderingen worden op elke balansdatum beoordeeld en verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd. Nietopgenomen latente belastingvorderingen worden per balansdatum herbeoordeeld en opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat in de toekomst fiscale winst aanwezig zal zijn waarmee deze uitgestelde vordering kan worden verrekend. Segmentatie De geïdentificeerde operationele segmenten betreffen de afzonderlijke segmenten binnen FrieslandCampina waarvoor financiële informatie beschikbaar is die frequent wordt beoordeeld door de executive board teneinde beslissingen te nemen omtrent de toerekening van de beschikbare middelen aan het segment en om de prestaties van het segment vast te stellen. FrieslandCampina heeft de operationele segmenten ingedeeld per business group: Consumer Products Europe, Middle East & Africa; Consumer Products Asia; Cheese, Butter & Milkpowder en Ingredients. Prijsbepaling binnen een segment wordt bepaald op een zakelijke, objectieve basis. De gesegmenteerde resultaten, activa en verplichtingen omvatten posten die rechtstreeks toe te rekenen zijn aan een segment, alsmede die kunnen worden toegerekend op een redelijke basis. Niet toegewezen items bestaan voornamelijk uit gezamenlijke activa en passiva, gezamenlijke kosten, de prestatietoeslag en de uitgifte van op naam bijgeschreven ledenobligaties-vast. Kasstromen Het kasstroomoverzicht is volgens de indirecte methode opgesteld. Kasstromen in vreemde valuta worden omgerekend naar euro’s tegen de wisselkoersen geldend op de transactiedatum.
93
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
94
Bepaling reële waarde Een aantal grondslagen en informatievereisten van FrieslandCampina vereisen de vaststelling van de reële waarde van zowel financiële als niet-financiële activa en passiva. Reële waarden zijn vastgesteld voor het waarderen en/of toelichten op basis van de volgende methoden, waarbij indien van toepassing nadere informatie over de aannames bij het bepalen van reële waarden wordt vermeld in de toelichting. Grond, gebouwen en installaties De reële waarde van grond, gebouwen en installaties opgenomen als gevolg van een bedrijfscombinatie, is het geschatte bedrag waarvoor een onroerende zaak op de verwervingsdatum kan worden verhandeld tussen een tot een transactie bereid zijnde koper en verkoper in een zakelijke, objectieve transactie voorafgegaan door gedegen onderhandeling waarbij de partijen goed geïnformeerd waren. De reële waarde van materiële vaste activa en inventaris is gebaseerd op marktprijzen en kostprijzen en bepaald met behulp van de genoteerde marktprijzen van vergelijkbare activa en artikelen voor zover deze beschikbaar zijn en, waar van toepassing, met behulp van vervangingskosten. In de schatting van de afschrijvingen op vervangingskosten wordt rekening gehouden met correcties voor zowel fysieke slijtage als functionele en economische veroudering. Immateriële activa De reële waarde van octrooien en merknamen verworven in een bedrijfscombinatie wordt bepaald aan de hand van de gedisconteerde geschatte royalty’s die door het eigendom van het octrooi of het handelsmerk zijn vermeden. De reële waarde van verworven klantrelaties in een bedrijfscombinatie wordt bepaald met behulp van de ‘multi-period excess earnings method’. De reële waarde van overige immateriële activa is gebaseerd op de verwachte contante waarde van de kasstroom uit het gebruik en de uiteindelijke verkoop van de activa. Voorraden De reële waarde van in een bedrijfscombinatie verkregen voorraden wordt bepaald op basis van de geschatte verkoopprijs in het normale verloop van de bedrijfsvoering minus de geschatte kosten van voltooiing en verkoop, en een redelijke winstmarge op basis van de inspanning die nodig is om de voorraden te voltooien en te verkopen. Handelsvorderingen en overige vorderingen De reële waarde van handelsvorderingen en overige vorderingen, die langer open staan dan een jaar, wordt bepaald op de contante waarde van toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen marktrente op de balansdatum.
Effecten De reële waarde van effecten, waarbij de entiteit beursgenoteerd is, wordt vastgesteld op basis van de beurskoers. De reële waarde van effecten, waarbij de entiteit niet beursgenoteerd is, wordt vastgesteld door gebruik making van gegevens die direct of indirect waarneembaar zijn voor het actief of passief. Derivaten De reële waarde van valutatermijncontracten wordt over het algemeen bepaald door het verschil tussen de contractuele termijnkoers en de actuele termijnkoers voor de resterende looptijd van het contract. De reële waarde van renteswaps en cross-currency renteswaps wordt bepaald door discontering van de kasstromen die voortvloeien uit de contractuele rentevoeten van beide zijden van de transactie. Bij de reële waarde berekeningen wordt rekening gehouden met de actuele rente, de actuele valutakoersen en de actuele kredietwaardigheid van zowel de tegenpartijen als FrieslandCampina zelf. Financiële instrumenten anders dan derivaten De reële waarde, die wordt bepaald ten behoeve van de toelichtingen, wordt berekend op basis van de contante waarde van toekomstige kasstromen van aflossingen en rentebetalingen, gedisconteerd tegen de marktrente op de balansdatum. De reële waarde van de optieverplichtingen is bepaald op basis van de gedisconteerde kasstromen.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
1
Segmentatie FrieslandCampina onderscheidt vier segmenten, bestaande uit de vier business groups, welke zijn opgenomen in de segmentrapportage. Iedere business group heeft betrekking op een bepaalde productgroep, waarbij binnen de productgroep Consumer Products een aanvullend onderscheid is gemaakt naar regio. FrieslandCampina onderscheidt de volgende vier business groups: • Consumer Products Europe, Middle East & Africa: zuiveldranken, yoghurts, desserts, koffieverrijkers, gecondenseerde melk, kindervoeding, melkpoeder, boter, merkkaas en vruchtensappen en -dranken. Merknamen zijn onder meer Campina, Chocomel, Frico, Friso, Fruttis, Landliebe, Milli, Milner, Mona, NoyNoy, Optimel, Peak, Pearl en Rainbow; • Consumer Products Asia: kindervoeding, zuiveldranken, yoghurts, melkpoeder en gecondenseerde melk. Merknamen zijn onder meer Alaska, Dutch Lady, Foremost, Friso en Frisian Flag; • Cheese, Butter & Milkpowder: kaas, boter en melkpoeder, wereldwijd. • Ingredients: ingrediënten voor kindervoeding en de voedings- en farmaceutische industrie, wereldwijd. De netto-omzet derden in de categorie ‘overige’ betreft onder andere leveringen van boerderijmelk aan derden, voorvloeiend uit de door de Europese Commissie opgelegde verplichting ten tijde van de fusie in 2008, zie toelichting 27 voor nadere informatie. De vergelijkende cijfers in de segmentatie per business group wijken af van de jaarrekening 2013 omdat de accounting policy inzake reclame-en promotiekosten verder is aangescherpt (zie pagina 81), er interne verschuivingen hebben plaatsgevonden van activiteiten en de bepaling van de interne verrekenprijs met betrekking tot de melkcomponenten is aangepast.
95
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Segmentatie naar business group
96 Netto-omzet derden Interne leveringen 1 Totaal netto-omzet Bedrijfsresultaat Resultaat uit joint ventures en geassocieerde deelnemingen Financieringsbaten en -lasten Belastingen Winst boekjaar Bedrijfsresultaat als % netto-omzet derden Boekwaarde activa operationele activiteiten 2 Boekwaarde overige activa
2014 Consumer Products EMEA
Consumer Products Asia
Cheese, Butter & Milkpowder
Ingredients
Overige
3.863 351 4.214
2.369 18 2.387
2.904 658 3.562
1.750 533 2.283
462 462
240
438
-91
179
-277
489
-1
6
3
4
1
13
Eliminatie
Totaal
11.348 -1.560 -1.560
11.348
-48 -151 303 6,2
18,5
-3,1
10,2
2.080
1.047
1.287
1.903
4,3 652
-510
6.459 1.217 7.676
Verplichtingen uit operationele activiteiten 3 Overige verplichtingen
Investeringen in grond, gebouwen, installaties en immateriële activa Afschrijvingen gebouwen en installaties en amortisatie immateriële activa Bijzondere waardeverminderingen vaste activa Terugname bijzondere waardeverminderingen vaste activa Geïnvesteerd vermogen in joint ventures en geassocieerde deelnemingen
836
642
426
390
1.223
1 2
3
4
5
3.007 1.846 4.853
167
70
71
287
61
656
-76
-29
-49
-56
-21
-231
-16
-3
-4
-1
-24
1
1 70
28
18
6
122
Netto-omzet derden 4
Boekwaarde operationele vaste activa 5
5.400 1.005 1.348 2.577 881 137 11.348
2.425 387 294 624 95 22 3.847
Geografische informatie
Nederland Duitsland Rest van Europa Azië en Oceanië Afrika en het Midden-Oosten Noord- en Zuid-Amerika Totaal
-510
2014
Interne leveringen zijn gewaardeerd op vergelijkbare wijze als transacties met derden. Betreft boekwaarde activa exclusief latente belastingvorderingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen, verstrekte leningen, effecten, langlopende vorderingen, vorderingen inzake vennootschapsbelasting, vordering op gelieerde ondernemingen, liquide middelen en activa aangehouden voor verkoop. Betreft personeelsbeloningen, voorzieningen, derivaatverplichtingen, handelscrediteuren en overige verplichtingen, exclusief verplichtingen inzake gelieerde ondernemingen. Betreft de netto-omzet derden uitgesplitst naar vestigingsland van de werkmaatschappij, waarbij de vergelijkende cijfers zijn aangepast zoals beschreven in de grondslagen (zie pagina 81). Zie toelichting 4 voor de splitsing van de netto-omzet naar geografische locatie van de afnemers. Betreft grond, gebouwen en installaties en immateriële activa.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
2013
Segmentatie naar business group
Netto-omzet derden Interne leveringen 1 Totaal netto-omzet Bedrijfsresultaat voor bijzondere waardevermindering goodwill Bedrijfsresultaat
Consumer Products EMEA
Consumer Products Asia
Cheese, Butter & Milkpowder
Ingredients
Overige
3.937 246 4.183
2.274 19 2.293
2.831 531 3.362
1.801 468 2.269
438
220
385
81
241
-414
513
20
385
81
241
-414
313
7
1
1
-1
8
Resultaat uit joint ventures en geassocieerde deelnemingen
438
Eliminatie
-1.264 -1.264
Financieringsbaten en -lasten
Verplichtingen uit operationele activiteiten 3 Overige verplichtingen
Investeringen in grond, gebouwen, installaties en immateriële activa Afschrijvingen gebouwen en installaties en amortisatie immateriële activa Bijzondere waardeverminderingen vaste activa Terugname bijzondere waardeverminderingen vaste activa Geïnvesteerd vermogen in joint ventures en geassocieerde deelnemingen
-109 157 0,5
16,9
2,9
13,4
2.045
879
1.398
1.606
2,8 715
-639
6.004 1.108 7.112
914
460
535
400
1.321
-639
2.991 1.490 4.481
138
40
56
254
71
559
-75
-30
-46
-48
-14
-213
-214
-1
-2
-1
-1
-219
1 2
67
25
1 17
5
116
Netto-omzet derden 4
Boekwaarde operationele vaste activa 5
5.479 1.076 1.476 2.407 708 135 11.281
2.079 384 299 523 67 15 3.367
2013
Geografische informatie
Nederland Duitsland Rest van Europa Azië en Oceanië Afrika en het Midden-Oosten Noord- en Zuid-Amerika Totaal
11.281
-55
Belastingen Winst boekjaar Bedrijfsresultaat als % netto-omzet derden Boekwaarde activa operationele activiteiten 2 Boekwaarde overige activa
Totaal
11.281
97
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
98
2
Acquisities Overname van zuivel-gerelateerde activiteiten van Olam Ivoire Sarl Op 20 oktober 2014 heeft FrieslandCampina door middel van een activa-passiva transactie de gecondenseerde en geëvaporeerde melk activiteiten van Olam Ivoire Sarl overgenomen en daarnaast is het merk ‘Pearl’ aangekocht, waaronder deze producten in Ivoorkust worden verkocht. De activiteiten zijn toegevoegd aan de business groep Consumer Products EMEA. De overnameprijs bedraagt EUR 22 miljoen en is geheel betaald in 2014. Als gevolg van de overname van deze activiteiten is een bedrag van EUR 5 miljoen aan goodwill ontstaan, dat gealloceerd is aan de business groep Consumer Products EMEA. Deze overname is niet materieel voor FrieslandCampina in het kader van de toelichtingsvereisten van IFRS 3 Bedrijfscombinaties. Overname van de activiteiten van DEK Srl en de verkrijging van een belang van 80% in Orange Srl Op 1 oktober 2014 heeft FrieslandCampina door middel van een activa-passiva transactie de activiteiten van DEK Srl overgenomen en een 80% belang in Orange Srl verkregen. De activiteiten zijn toegevoegd aan de business groep Cheese, Butter & Milkpowder. De overnameprijs is EUR 8 miljoen, inclusief EUR 2 miljoen geacquireerde liquide middelen. Van de overnameprijs is EUR 7 miljoen betaald in 2014 en heeft EUR 1 miljoen betrekking op een put-optie verplichting die is verwerkt op basis van de ‘anticipated-acquisition method’. Deze overname is niet materieel voor FrieslandCampina in het kader van de toelichtingsvereisten van IFRS 3 Bedrijfscombinaties. Zijerveld en Den Hollander Food Op 1 mei 2013 heeft FrieslandCampina de volledige zeggenschap verworven over Zijerveld en Veldhuyzen B.V. en G. den Hollander B.V. (Zijerveld en Den Hollander Food), door het betalen van een bedrag van EUR 80 miljoen en een voorwaardelijke verplichting van EUR 19 miljoen. De transactie is verwerkt op basis van de overnamemethode, waarbij de reële waarde van verkregen activa en passiva is vastgesteld op EUR 74 miljoen. De ontstane goodwill van EUR 25 miljoen is gealloceerd aan de business group Cheese, Butter & Milkpowder. De toerekening van de aankoopprijs met betrekking tot de acquisitie van Zijerveld en Den Hollander Food in 2013 is begin 2014 definitief afgerond. Er hebben geen materiële wijzigingen plaatsgevonden ten opzichte van de toerekening van de aankoopprijs.
3
Activa en passiva aangehouden voor verkoop Activa aangehouden voor verkoop betreffen grond, gebouwen en installaties voor EUR 7 miljoen (2013: EUR 9 miljoen). Ultimo 2014 en 2013 waren er geen passiva aangehouden voor verkoop betreffende langlopende en kortlopende verplichtingen. De mutaties gedurende het jaar in activa aangehouden voor verkoop hebben betrekking op een bijzondere waardevermindering met betrekking tot de locatie Debrecen in Hongarije, een desinvestering van de locatie Varsseveld in Nederland en de overboeking van machines en installaties die naar verwachting begin 2015 verkocht zullen worden.
Begin boekjaar Overboeking van grond, gebouwen en installaties Desinvesteringen Bijzondere waardeverminderingen Terugname bijzondere waardeverminderingen Einde boekjaar
2014 9 2 -2 -2 7
2013 7 2 -1 1 9
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
4
Netto-omzet 2013 1
2014 Netto-omzet naar geografische locatie afnemer Nederland Duitsland Rest van Europa Azië en Oceanië Afrika en het Midden-Oosten Noord- en Zuid-Amerika
1
2.686 1.368 2.714 2.978 1.241 361 11.348
% 24 12 24 26 11 3 100
2.655 1.436 2.809 2.873 1.158 350 11.281
% 24 13 25 25 10 3 100
De vergelijkende cijfers van 2013 zijn aangepast zoals beschreven in de grondslagen (zie pagina 81).
Betreft netto-omzet naar geografische locatie van de afnemers. Zie toelichting 1 voor de splitsing van de netto-omzet derden uitgesplitst naar vestigingsland van de werkmaatschappij. 5
Overige bedrijfsopbrengsten Onder overige bedrijfsopbrengsten zijn begrepen opbrengsten uit hoofde van diensten voor derden, verzekeringsbaten, ontvangen huren en verkoop van grond, gebouwen en installaties en immateriële activa. Deze post omvat in 2014 voornamelijk een verzekeringsbate van EUR 51 miljoen als gevolg van een brand op de locatie Gerkesklooster. Afwikkeling brand Gerkesklooster Als gevolg van een brand op 29 juli 2014 bij FrieslandCampina Cheese in Gerkesklooster is het kaaspakhuis volledig verloren gegaan en hebben andere onderdelen van het complex zware schade opgelopen. Begin september 2014 is de kaasproductie gedeeltelijk weer opgestart, waarbij gebruik is gemaakt van tijdelijke faciliteiten. De herstelwerkzaamheden zijn direct na de brand gestart en deze zullen in 2015 worden voortgezet. Als gevolg van de brand is zowel materiële schade als schade door het verlies van omzet en additionele kosten voor tijdelijke maatregelen geclaimd bij de verzekeringsmaatschappij. In totaal is EUR 51 miljoen uitgekeerd door de verzekeringsmaatschappij voor materiële schade aan vaste activa en voorraden (EUR 36 miljoen) en schade door het verlies van omzet en additionele kosten voor tijdelijke maatregelen in 2014 (EUR 15 miljoen). Het totaalbedrag is opgenomen in de overige bedrijfsopbrengsten. Het boekresultaat naar aanleiding van de brand in Gerkesklooster bedraagt EUR 20 miljoen. In 2015 zal de schade door het verlies van omzet en additionele kosten voor tijdelijke maatregelen met betrekking tot 2015 worden afgehandeld.
6
Kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen
Melk leden-melkveehouders Overige kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen
-4.056 -3.764 -7.820
2014 % 52 48 100
-3.990 -3.623 -7.613
2013 % 52 48 100
99
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
100
7
Personeelskosten
Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Aanpassing pensioenregeling
-787 -123 -119 -1.029 131 -898
2014 % 76 12 12 100
-743 -117 -111 -971 29 -942
2013 % 77 12 11 100
Zie voor een nadere uitleg van de aanpassing pensioenregeling toelichting 20. Werknemers naar business group (gemiddeld aantal fte's)
Consumer Products EMEA Consumer Products Asia Cheese, Butter & Milkpowder Ingredients Overige
7.931 7.077 2.736 3.101 1.323 22.168
2014 % 36 32 12 14 6 100
7.613 1.653 4.105 7.574 1.060 163 22.168
2014 % 34 7 19 34 5 1 100
8.198 6.430 2.659 3.002 897 21.186
2013 % 39 30 13 14 4 100
7.112 1.692 4.343 6.846 1.026 167 21.186
2013 % 34 8 20 32 5 1 100
Werknemers naar regio (gemiddeld aantal fte's)
Nederland Duitsland Rest van Europa Azië en Oceanië Afrika en het Midden-Oosten Noord- en Zuid-Amerika
8
Overige bedrijfslasten Transportkosten Reclame- en promotiekosten Uitbesteed werk en uitzendkrachten Energie Onderhouds- en reparatiekosten Overige
1
De vergelijkende cijfers van 2013 zijn aangepast zoals beschreven in de grondslagen (zie pagina 81).
2014
2013 1
-470 -331 -332 -219 -156 -467
-469 -348 -355 -219 -160 -472
-1.975
-2.023
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
In de post ‘Overige’ is opgenomen: • kosten voor onderzoek en ontwikkeling, welke in 2014 EUR 78 miljoen (2013: EUR 77 miljoen) bedragen en waarvan in 2014 EUR 47 miljoen betrekking heeft op personeelskosten; • operationele leasekosten van EUR 69 miljoen (2013: EUR 62 miljoen); • diverse overheidssubsidies van EUR 6 miljoen (2013: EUR 5 miljoen) zijn in mindering gebracht op de kosten waarop ze betrekking hebben. De condities zijn vervuld en aan de verplichtingen inzake deze subsidies is voldaan; • bijzondere waardeverminderingen van grond, gebouwen en installaties, immateriële activa (exclusief goodwill) en activa aangehouden voor verkoop van EUR 24 miljoen (2013: EUR 19 miljoen); • terugname bijzondere waardeverminderingen van activa aangehouden voor verkoop van EUR 1 miljoen (2013: EUR 1 miljoen); • een dotatie aan de reorganisatievoorziening van EUR 17 miljoen (2013: EUR 17 miljoen); • reinigingskosten van EUR 41 miljoen (2013: EUR 40 miljoen); • bate uit hoofde van een reële waarde-aanpassing van de voorwaardelijke verplichting van EUR 16 miljoen; • honorarium van de externe accountant van EUR 3 miljoen (2013: EUR 4 miljoen). Specificatie honorarium van de externe accountant
Controle van de jaarrekening Andere controle-opdrachten Opdrachten op fiscaal terrein Andere niet-controle-opdrachten
9
2014
2013
Totaal KPMG netwerk
Totaal KPMG netwerk
-2,7 -0,1 -0,1 -0,1 -3,0
-2,7 -0,5 -0,3 -0,3 -3,8
2014
2013
9
23 2 25
Financieringsbaten en -lasten Financieringsbaten Rentebaten Overige financieringsbaten
9 Financieringslasten Rentelasten Winsten (verliezen) op vreemde valuta Overige financieringslasten
-41 -16 -57
-54 -14 -12 -80
In 2014 heeft FrieslandCampina een nieuwe kredietfaciliteit afgesloten van EUR 1,5 miljard, waarbij de toen geldende kredietfaciliteit voortijdig is afgelost, zie toelichting 23. Als gevolg van de vervroegde aflossing is in de overige financieringslasten EUR 3 miljoen opgenomen zijnde de resterende nog niet geamortiseerde kosten van de afgeloste faciliteit. De overige financieringslasten bestaan daarnaast uit amortisatie van transactiekosten en betaalde vergoedingen voor de syndicaatlening van EUR 4 miljoen (2013: EUR 5 miljoen), de oprenting van de voorwaardelijke verplichting van EUR 3 miljoen (2013: EUR 1 miljoen) en het resultaat op afdekkingsderivaten van EUR 6 miljoen (2013: bate EUR 2 miljoen). In de 2013 rentelasten is een bedrag van EUR 5 miljoen opgenomen als gevolg van financiering door Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. aan Koninklijke FrieslandCampina N.V. Per 30 december 2013 is deze financiering omgezet in een perpetueel achtergestelde lening en derhalve zijn de rentelasten voor deze financiering in 2014 opgenomen in het eigen vermogen. Resultaten van vreemde valuta betrekking hebbend op kosten van grond- en hulpstoffen en overige bedrijfslasten zijn opgenomen in de kostprijs van de omzet of in het desbetreffende element van de bedrijfskosten. In 2014 heeft FrieslandCampina dit netto koerseffect van EUR 13 miljoen bate verantwoord in het bedrijfsresultaat (2013: EUR -15 miljoen last).
101
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
102
10 Belastingen Specificatie belastinglasten Acute belasting Acute belasting huidig boekjaar Latente belasting Latente belasting huidig boekjaar Afwaardering van latente belastingvorderingen Aanpassing voorgaande boekjaren
2014
2013
-130 -130
-143 -143
-18 -3
34 -1 1 34 -109
-21 -151
Belastingdruk
2013
2014
Belastingen direct verwerkt in het eigen vermogen Lening coöperatie Perpetuele obligaties Ledenobligaties
Belastingen verwerkt in het totaalresultaat Reserve valuta-omrekenverschillen Reserve kasstroomafdekkingen Waardemutatie financiële instrumenten beschikbaar voor verkoop Herwaardering van verplichtingen (activa) uit hoofde van toegezegdpensioenregelingen
Voor belastingen
Belasting last/bate
Na belastingen
-10
2
-8
-40 -50
8 10
60 -12
-6 3
-4
Voor belastingen
Belasting last/bate
Na belastingen
-32 -40
-4 -34 -38
1 7 8
-3 -27 -30
54 -9
-88 -9
7 3
-81 -6
-4
16
-1
15
-213
51
-162
-44
10
-34
-169
48
-121
-125
19
-106
2013
2014 Effectieve belastingdruk Winst voor belastingen Belastingdruk op basis van Nederlands belastingtarief Effect afwijkende belastingtarieven buiten Nederland Resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen Bronbelasting op dividenden Niet aftrekbare kosten Onbelaste baten Afwaardering van latente belastingvorderingen Aanpassingen op inschattingen voorgaande jaren Effectieve belastingdruk
Bedrag
%
454
Bedrag
%
266
-114 -6 4 -4 -35 7 -3
25,0 1,4 -0,9 0,9 7,7 -1,5 0,7
-151
33,3
-66 -6 2 -8 -43 12 -1 1 -109
25,0 2,1 -0,8 3,0 16,2 -4,5 0,4 -0,4 41,0
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
11 Grond, gebouwen en installaties 2014
Boekwaarde begin boekjaar Verworven middels acquisitie Investeringen Desinvesteringen Valuta-omrekenverschillen Overboekingen Overboeking naar activa aangehouden voor verkoop Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingen Terugname bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar
Grond en gebouwen
Machines en installaties
Andere vaste bedrijfsmiddelen
Activa in uitvoering
516 4 66 -2 5 92
1.034 6 168 -3 14 160
115
518
17 -1
353
3
3 -256
-2
Totaal
2.183 10 604 -6 22 -1 -2
-42 -3 1 637
-135 -15
-25 -1
-1
1.227
108
617
-202 -20 1 2.589
1.270
3.199
340
617
5.426
-633
-1.972
-232
637
1.227
108
617
Grond en gebouwen
Machines en installaties
Andere vaste bedrijfsmiddelen
Activa in uitvoering
Boekwaarde begin boekjaar Verworven middels acquisitie Investeringen Desinvesteringen Valuta-omrekenverschillen Overboekingen Overboeking naar activa aangehouden voor verkoop Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar
505 7 24
1.017 8 81 -4 -32 106
76 6 16 -2 -2 45
320
-38 -2 516
-127 -15 1.034
-23 -1 115
518
-188 -18 2.183
Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar
1.126
2.960
352
518
4.956
-610
-1.926
-237
516
1.034
115
Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar
-2.837 2.589 2013
-11 33
386 -1 -187
-2
Totaal
1.918 21 507 -6 -46 -3 -2
-2.773 518
2.183
De mutatie uit hoofde van ‘verworven middels acquisitie’ heeft betrekking op EUR 10 miljoen verkregen materiële vaste activa van Olam Ivoire Sarl (2013: EUR 21 miljoen verkregen materiële vaste activa van Zijerveld en Den Hollander Food). De bijzondere waardeverminderingen hebben voor EUR 6 miljoen betrekking op een afwaardering tot de getaxeerde opbrengstwaarde van gebouwen en installaties, als gevolg van een voorgenomen sluiting van een productielocatie in België als onderdeel van het reorganisatieprogramma Reshape. Daarnaast heeft een afwaardering van EUR 4 miljoen op machines, installaties en gebouwen van de productielocatie van FrieslandCampina Cheese in Gerkesklooster plaatsgevonden, als gevolg van een brand. Het resterende deel heeft hoofdzakelijk betrekking op bijzondere waardeverminderingen van machines en installaties van overige locaties. De bijzondere waardeverminderingen van 2013 hadden met name betrekking op een afwaardering tot de getaxeerde opbrengstwaarde van gebouwen en installaties, als gevolg van de voorgenomen sluiting van twee productielocaties in Nederland. In de winst-enverliesrekening zijn de bijzondere waardeverminderingen en terugname bijzondere waardeverminderingen begrepen in de overige bedrijfslasten.
103
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
104
De boekwaarde van gebouwen, machines en installaties waarop financiële leaseovereenkomsten van toepassing zijn, bedraagt EUR 13 miljoen (2013: EUR 15 miljoen). Per einde boekjaar zijn voor een bedrag van EUR 159 miljoen (2013: EUR 243 miljoen) verplichtingen aangegaan inzake investeringen in grond, gebouwen en installaties. De in de investeringen begrepen geactiveerde rente bedraagt EUR 10 miljoen (2013: EUR 7 miljoen). Het hiervoor gehanteerde rentepercentage is 3,5% (2013: 4,0%). 12 Immateriële activa 2014
Boekwaarde begin boekjaar Verworven middels acquisitie Investeringen als gevolg van interne ontwikkeling Investeringen Overboekingen Valuta-omrekenverschillen Amortisatie Bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar Aanschafwaarde Cumulatieve amortisatie en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar
Goodwill
Handelsmerken, klantrelaties en patenten
876 5
180 16
Overige immateriële activa en immateriële activa Software in uitvoering
44
82
Totaal
64
-2 -2 95
1.182 21 50 2 1 33 -29 -2 1.258
247
184
109
1.642
-204
-46
-120
-14
-384
898
201
64
95
1.258
50 2 34 17
16 -11
-16
898
201
1.102
-33
2013
Goodwill
Handelsmerken, klantrelaties en patenten
Boekwaarde begin boekjaar Verworven middels acquisitie Investeringen als gevolg van interne ontwikkeling Investeringen Overboekingen Valuta-omrekenverschillen Amortisatie Bijzondere waardeverminderingen Waardeaanpassing verplichting inzake put-optie Boekwaarde einde boekjaar
1.046 25
158 47
Aanschafwaarde Cumulatieve amortisatie en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde einde boekjaar
Overige immateriële activa en immateriële activa Software in uitvoering
Totaal
12 13
54 1 35 5 -10
-16 -9
-13
-3
-200 25 876
180
44
82
1.290 73 35 17 3 -36 -25 -200 25 1.182
1.080
199
160
94
1.533
-204
-19
-116
-12
-351
876
180
44
82
1.182
-20
32
De mutatie uit hoofde van ‘verworven middels acquisitie’ heeft betrekking op de verkregen immateriële vaste activa van Olam Ivoire Sarl, DEK Srl en Orange Srl voor in totaal EUR 16 miljoen. De goodwill ‘verworven middels acquisitie’ van EUR 5 miljoen heeft betrekking op de Olam-gerelateerde acquisitie, welke is gealloceerd aan de business group Consumer Products EMEA.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
FrieslandCampina is in 2010 een wereldwijd ICT-standaardisatie programma gestart. Gedurende 2014 is hiervoor een bedrag van EUR 45 miljoen (2013: EUR 35 miljoen) geactiveerd, waarvan het gedeelte dat eind 2014 nog in uitvoering is in de verloopstaat is verantwoord onder de categorie ‘Overige immateriële activa en immateriële activa in uitvoering’. In 2012 is het systeem door de eerste werkmaatschappijen in gebruik genomen en daarna is deze implementatie verder uitgerold naar andere werkmaatschappijen. De uitrol naar overige werkmaatschappijen zal een aantal jaren in beslag nemen en het is voorzien dat dit programma in 2018 wordt afgerond. Impairment test voor groepen van kasstroomgenererende eenheden die goodwill bevatten FrieslandCampina voert de goodwill impairment test jaarlijks in het tweede kwartaal uit, en op een ander moment indien er sprake is van een aanwijzing voor een bijzondere waardevermindering. Goodwill wordt gevolgd en getest op het niveau van de business group, bestaande uit een groep van kasstroomgenererende eenheden op het moment van het uitvoeren van de goodwill impairment test. Bij de goodwill impairment test wordt de realiseerbare waarde, zijnde de bedrijfswaarde, per business group berekend. In onderstaande tabel is de allocatie van de goodwill naar de business groups opgenomen. 2013 554 134 25 163 876
2014 559 151 25 163 898
Consumer Products EMEA Consumer Products Asia Cheese, Butter & Milkpowder Ingredients
De belangrijkste aannames die zijn toegepast voor de berekening van de bedrijfswaarde per business group zijn opgenomen in onderstaande tabel.
Consumer Products EMEA Consumer Products Asia Cheese, Butter & Milkpowder Ingredients
%
%
%
Groeivoet restwaarde
Gebudgetteerde EBITDA ten opzichte van netto-omzet
Discontovoet voor belastingen
2014 3,5 3,0 1,5 1,5
2013 3,5 3,5 2,0 2,0
2014 7-9 16-21 5 9-17
2013 6-7 14-18 4-5 14-23
2014 11 9 10 9
2013 14 11 11 10
In oktober 2013 is de managementstructuur gewijzigd. In voorgaand jaar is de goodwill impairment test uitgevoerd op de oude managementstructuur. De vergelijkende cijfers voor de belangrijkste aannames in bovenstaande tabel wijken af van de jaarrekening 2013 om zodoende inzicht te geven in wat de belangrijkste aannames voor Consumer Products EMEA en Consumer Products Asia geweest zouden zijn, als de managementstructuur reeds gewijzigd zou zijn geweest ten tijde van de goodwill impairment test 2013. De gebudgetteerde EBITDA-marges zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden, specifieke verwachtingen voor de nabije toekomst en marktconforme groeipercentages. De discontovoet voor iedere business group is gebaseerd op in de markt waarneembare gegevens en is bepaald voor belasting. De bedrijfswaarden van de business groups zijn bepaald op basis van het budget 2014 en de meerjarenplannen tot en met 2018. Tevens wordt rekening gehouden met een vergoeding voor de coöperatieve rol die de business group Cheese, Butter & Milkpowder vervult bij het verwerken van ledenmelk en vet in het bijzonder. Voor de periode na 2018 is voor 2014 een groeipercentage gehanteerd dat gelijk is aan de verwachte lange termijn inflatiepercentages, zoals in de markt gebruikelijk is.
105
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
106
Gevoeligheid voor veranderingen in veronderstellingen De uitkomst van de goodwill impairment test van de business groups Consumer Products EMEA, Consumer Products Asia, Cheese, Butter & Milkpowder en Ingredients laat zien dat de bedrijfswaarden de boekwaarden van de business groups overstijgt. Een redelijke aanpassing van de uitgangspunten leidt in deze gevallen niet tot lagere bedrijfswaarden dan de boekwaarden van deze business groups. 13 Joint ventures en geassocieerde deelnemingen FrieslandCampina heeft belangen in een aantal afzonderlijke niet-materiële joint ventures en geassocieerde deelnemingen. De volgende tabel specificeert, in totalen, de boekwaarde en het aandeel in het totaalresultaat van deze joint ventures en geassocieerde deelnemingen.
Boekwaarde Aandeel in: Winst of verlies uit voortgezette activiteiten Resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen Totaalresultaat
2014
2013
Joint Ventures
Geassocieerde deelnemingen
Joint Ventures
Geassocieerde deelnemingen
86
36
83
33
8 1 9
5
7 -3 4
1
5
1
De meest materiële joint venture betreft een 50% belang in de joint venture Betagen Holding Ltd., dit belang wordt verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode. Het belang van FrieslandCampina bedraagt EUR 68 miljoen (2013: EUR 66 miljoen), bestaande uit een belang van EUR 38 miljoen (2013: EUR 36 miljoen) in de netto-activa en EUR 30 miljoen (2013: EUR 30 miljoen) goodwill. Het aandeel in het resultaat van Betagen Holding Ltd. over 2014 bedraagt EUR 5 miljoen (2013: EUR 6 miljoen). FrieslandCampina heeft een 82,33% belang in Dutch Dairy Ingredients B.V. en een 74,53% belang in Het Kaasmerk B.V. In deze geassocieerde deelnemingen bezit FrieslandCampina minder dan de helft van de stemrechten en als gevolg hiervan heeft FrieslandCampina geen beleidsbepalende invloed. De belangen in deze entiteiten worden verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode. Voor een opsomming van de belangrijkste joint ventures en geassocieerde deelnemingen wordt verwezen naar pagina 136. 14 Derivaten De toelichting op de doelstelling, gedragslijnen en beleid met betrekking tot het gebruik van derivaten en andere financiële instrumenten in de activiteiten van FrieslandCampina is opgenomen in toelichting 30. Afdekkingsderivaten In de balans zijn de afdekkingsderivaten opgenomen in de kortlopende en langlopende overige financiële activa en overige financiële verplichtingen.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Afdekkingactiviteiten
2014 Vervaldatum
Cross currency swaps (geactiveerd) Cross currency swaps (gepassiveerd) Interest rate swaps Totaal kasstroomafdekkingen met toepassing van hedge accounting Cross currency swaps Valuta derivaten (geactiveerd) Valuta derivaten (gepassiveerd) Derivaten waarop geen hedge accounting wordt toegepast
2017 en 2020 na 2017 2015
Activa
21
Totaal derivaten Opgenomen onder kortlopend Opgenomen onder langlopend
202 28 2
21 2015 en 2017 2015 2015
Passiva
3 2 2
5 8
23
38
2 21
7 31
37 63 211
2013 Vervaldatum
Cross currency swaps (gepassiveerd) Interest rate swaps Totaal kasstroomafdekkingen met toepassing van hedge accounting Cross currency swaps Valuta derivaten (geactiveerd) Valuta derivaten (gepassiveerd) Derivaten waarop geen hedge accounting wordt toegepast
373 100
30
Afdekkingactiviteiten
Cross currency swaps (geactiveerd)
Contractvolume ultimo
2017 en 2020 na 2017 2014-2015
Activa
3
143 62 6
3 2014 2014 2014
Passiva
Contractvolume ultimo
364 200
68
1 3 4
1 1
Totaal derivaten
7
69
Opgenomen onder kortlopend Opgenomen onder langlopend
4 3
2 67
17 129 75
107
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
108
Kasstroomafdekkingen Ten behoeve van opgenomen leningen van USD 696 miljoen, zijn cross currency swaps afgesloten, waardoor de USD aflossings- en rentebetalingsverplichtingen aan institutionele beleggers zijn omgezet in EUR verplichtingen. De interest rate swaps zijn afgesloten om de variabele renteverplichtingen op de rentedragende verplichtingen om te zetten in vaste renteverplichtingen. Voor genoemde afdekkingen, waarop hedge accounting wordt toegepast, wordt conform IAS 39 voldaan aan de documentatievereisten van hedge accounting en vinden vooraf en per rapportagedatum effectiviteitstesten plaats. Deze afdekkingen zijn zeer effectief gebleken, waardoor er ultimo 2014 EUR -33 miljoen (2013: EUR -24 miljoen) aan reserve kasstroomafdekkingen in het eigen vermogen is opgenomen. Hiervan heeft EUR -32 miljoen (2013: EUR -20 miljoen) betrekking op de cross currency swaps en EUR -1 miljoen (2013: EUR -4 miljoen) op de interest rate swaps. Derivaten waarop geen hedge accounting wordt toegepast Derivaten waarop geen hedge accounting wordt toegepast zijn afgesloten tegenover verwachte verkopen, respectievelijk inkopen, leningen, openstaande debiteuren en openstaande crediteuren. De mutaties in de waarde van deze derivaten worden grotendeels gecompenseerd door tegenovergestelde waardemutaties op de debiteuren en crediteuren. Het is, en was gedurende de verslagperiode, het beleid van FrieslandCampina om niet voor speculatieve doeleinden in financiële instrumenten te handelen. Put-optie verplichtingen In de balans zijn de put-optie verplichtingen opgenomen onder de overige financiële verplichtingen.
Kortlopende verplichting inzake put-optie Langlopende verplichting inzake put-optie
2014 7 1
2013 7
2014 36 35 21 6 98
2013 39 30 3 4 76
15 Overige financiële activa Verstrekte leningen Effecten Derivaten Langlopende vorderingen
Van de verstrekte leningen heeft EUR 17 miljoen betrekking op een lening aan de joint venture Great Ocean Ingredients Pty. Ltd. (2013: EUR 19 miljoen). Het restant betreft leningen aan derde partijen. De gemiddelde rentevergoeding van de leningen is ultimo 2014 2,5% (2013: 2,8%). Van de verstrekte leningen vervalt EUR 18 miljoen na 2019. De verstrekte leningen zijn allemaal nog binnen de vervaltermijn. Het in 2013 verworven belang van 7,5% in Synlait Milk Ltd. is in 2014 uitgebreid tot een belang van 9,99%. Dit betreft een zuivelbedrijf in Nieuw-Zeeland dat beursgenoteerd is aan de New Zealand stock exchange (“NZX”). Op 31 december 2014 heeft dit belang een waarde van EUR 30 miljoen (2013: EUR 26 miljoen) welke onder effecten zijn vermeld. Voor derivaten zie toelichting 14.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
16 Voorraden Grond- en hulpstoffen Gereed product en handelsgoederen
2013 383 920 1.303
2014 385 879 1.264
Van de voorraden is EUR 196 miljoen (2013: EUR 287 miljoen) gewaardeerd tegen lagere marktwaarde. In 2014 bedraagt de totale afwaardering van voorraden naar marktwaarde EUR 28 miljoen (2013: EUR 30 miljoen). De afwaardering is opgenomen in de kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen. Er zijn geen voorraden verpand als zekerheid voor verplichtingen. 17 Handelsdebiteuren en overige vorderingen Handelsdebiteuren Vorderingen op gelieerde onderneming Overige vorderingen Voorziening voor dubieuze handelsdebiteuren Vorderingen ter zake van belastingen (excl. vennootschapsbelasting) en premies sociale verzekeringen Vooruitbetalingen
Voorziening voor dubieuze handelsdebiteuren Begin boekjaar Overgenomen middels acquisitie Toevoegingen ten laste van de winst-en-verliesrekening Vrijgevallen ten gunste van de winst-en-verliesrekening Afboeking handelsdebiteuren Ontvangen op reeds afgeboekte handelsdebiteuren Einde boekjaar Betalingstermijn handelsdebiteuren en overige vorderingen Binnen betalingstermijn Overschrijding minder dan 3 maanden Overschrijding tussen 3 en 6 maanden Overschrijding meer dan 6 maanden
94 -19 1.196
2013 1.163 12 63 -14 1.224
70
67
54 1.320
44 1.335
-14
-15 -3 -1 1 4
2014 1.121
-5 1 -1 -19
-14
Bruto
Afwaardering
Netto
1.032 122 16 45 1.215
-4 -1 -3 -11 -19
1.028 121 13 34 1.196
De toevoegingen en vrijgevallen bedragen van de voorziening voor dubieuze handelsdebiteuren zijn opgenomen in de overige bedrijfslasten (toelichting 8). Bedragen ten laste van de voorziening worden afgeschreven, wanneer niet wordt verwacht dat deze inbaar zijn. De handelsdebiteuren en overige vorderingen zijn niet rentedragend en hebben over het algemeen een krediettermijn van 10 tot 90 dagen. FrieslandCampina heeft in verschillende landen een kredietverzekering afgesloten om het kredietrisico op klanten te mitigeren. Ultimo 2014 bedraagt de verzekerde positie EUR 393 miljoen (2013: EUR 318 miljoen).
109
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
110
18 Liquide middelen Deposito's Liquide middelen
2014 198 424 622
2013 157 403 560
Liquide middelen staan geheel ter vrije beschikking van de vennootschap. 19 Eigen vermogen Aandelenkapitaal Het aantal geplaatste aandelen bedraagt zowel begin als eind boekjaar 3.702.777 aandelen, op deze aandelen is EUR 370 miljoen gestort. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt EUR 1 miljard, verdeeld in 10.000.000 aandelen van EUR 100 nominaal. De aandelen worden gehouden door Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Agioreserve Het agio omvat voornamelijk een kapitaalstorting van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. in 2009 van EUR 110 miljoen. Perpetuele obligaties FrieslandCampina heeft op 3 juni 2013 de in 2003 uitgegeven 7,125% perpetuele cumulatieve achtergestelde obligaties van nominaal 125 miljoen euro afgelost, inclusief de nog verschuldigde rente. Ledenobligaties De ledenobligaties bestaan uit ledenobligaties-vast en ledenobligaties-vrij. Ledenobligaties-vast zijn niet verhandelbaar. Bij bedrijfsbeëindiging en beëindiging van het lidmaatschap worden de ledenobligaties-vast automatisch omgezet in ledenobligaties-vrij. Rechtspersonen die lid zijn van FrieslandCampina, kunnen ook bij bedrijfsoverdracht ledenobligaties-vast omzetten in ledenobligaties-vrij. Ledenobligaties-vrij kunnen rentedragend worden aangehouden en kunnen worden bijgekocht en verkocht tussen obligatiehouders. De ledenobligaties zijn geplaatst bij Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. en bij haar leden. De ledenobligaties zijn eeuwigdurend en kennen geen vervaldatum. Het rentetarief voor de ledenobligaties is de zesmaands Euribor plus 3,25%, per 1 juni en 1 december van het jaar. De obligaties zijn achtergesteld bij de vorderingen van alle andere bestaande en toekomstige schuldeisers, voor zover die niet zijn achtergesteld. Leden-melkveehouders ontvangen een gedeelte van de vergoeding voor melkleveranties over het boekjaar in de vorm van ledenobligaties-vast. Rentebetaling kan worden uitgesteld indien Koninklijke FrieslandCampina N.V. in de 12 maanden voorafgaand aan de jaarlijkse coupondatum geen prestatietoeslag heeft vastgesteld of uitgekeerd. Uitgestelde rente wordt betaalbaar op de datum waarop weer prestatietoeslag wordt uitgekeerd. De ledenobligaties classificeren als eigen vermogen. Vanuit de winst van het boekjaar 2014 is EUR 40 miljoen (2013: 34 miljoen) toegerekend als rentevergoeding aan de houders van de ledenobligaties. Daarnaast is in 2014 EUR 101 miljoen (2013: 114 miljoen) toegekend aan ledenmelkveehouders door middel van de uitgifte van ledenobligaties-vast als onderdeel van de vergoedingen voor melkleveranties in 2014. Lening coöperatie De EUR 290 miljoen achtergestelde lening, in 2009 verleend door Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. aan Koninklijke FrieslandCampina N.V., is per 30 december 2013 omgezet in een perpetueel achtergestelde lening. De EUR 290 miljoen perpetueel achtergestelde lening is eeuwigdurend en kent geen vervaldatum. Het rentetarief voor de perpetueel achtergestelde lening is de zesmaands Euribor plus 3,25%, per 1 juni en 1 december van het jaar. De lening van de coöperatie is achtergesteld bij de vorderingen van alle andere bestaande en toekomstige schuldeisers, voor zover die niet zijn achtergesteld. Rentebetaling kan worden uitgesteld indien Koninklijke FrieslandCampina N.V. in de 12 maanden voorafgaand aan de jaarlijkse rentebetaaldatum geen prestatietoeslag heeft vastgesteld of uitgekeerd. Uitgestelde rente wordt betaalbaar op de datum waarop weer prestatietoeslag wordt uitgekeerd. De perpetueel achtergestelde lening coöperatie classificeert als eigen vermogen.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Vanuit de winst van het boekjaar 2014 is EUR 10 miljoen toegerekend als rentevergoeding aan de verstrekker van de lening van de coöperatie. Overige reserves De overige reserves bestaan uit de reële-waardereserve, reserve kasstroomafdekkingen en reserve valutaomrekenverschillen. De reële-waardereserve bevat de reële waarde veranderingen van financiële instrumenten die zijn aangemerkt als beschikbaar voor verkoop. De reserve kasstroomafdekkingen bevat de wijzigingen in de reële waarde van interest rate swaps, cross currency swaps en valutatermijncontracten voor zover deze classificeren als zeer effectieve kasstroomafdekkingen. De reserve valuta-omrekenverschillen heeft betrekking op de cumulatieve valutawaarderingsverschillen van dochterondernemingen, alsmede valutawaarderingsverschillen van aan dochterondernemingen verstrekte leningen met een permanent karakter. Algemene reserve De algemene reserve betreft het saldo van de in het verleden behaalde winsten die niet uitgekeerd zijn aan de aandeelhouder. Krachtens statutaire bepalingen kan tot dividenduitkering worden besloten, indien en voor zover het eigen vermogen groter is dan het bedrag van het geplaatste aandelenkapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden. Het reserveringsbeleid dat is ingetreden vanaf 1 januari 2014 stelt dat 45% van de winst wordt toegevoegd aan het eigen vermogen van de vennootschap. Als onderdeel van de vergoedingen voor melkleveranties in 2014 wordt 35% van de winst contant uitgekeerd aan de leden-melkveehouders als prestatietoeslag en wordt 20% uitgekeerd aan de ledenmelkveehouders in de vorm van ledenobligaties-vast. Het reserveringsbeleid is vastgelegd in het melkgeldreglement en wordt elke drie jaar opnieuw vastgesteld. Het huidige reserveringsbeleid is vastgesteld voor de periode van 2014 tot en met 2016. Na vaststelling van de jaarrekening door de algemene vergadering van aandeelhouders worden de ledenobligaties definitief uitgegeven, de uitgifte van de ledenobligaties is al verwerkt in de jaarrekening. Minderheidsbelangen De post minderheidsbelangen heeft betrekking op het aandeel in het eigen vermogen dat niet aan FrieslandCampina toekomt. FrieslandCampina heeft een direct belang van 50% in DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co. KG maar heeft wel zeggenschap over deze entiteit. FrieslandCampina heeft onder andere door de benoeming van de CEO beleidsbepalende invloed in deze entiteit. De DFE put-optie is per juni 2013 komen te vervallen en als gevolg hiervan is de ‘anticipated acquisition-method’ beëindigd. FrieslandCampina behoudt zeggenschap over DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co. KG na het vervallen van deze put-optie, en derhalve is deze transactie in 2013 verwerkt als transactie tussen aandeelhouders. Als gevolg hiervan is de geherwaardeerde verplichting inzake de put-optie van EUR 183 miljoen ten gunste gekomen van de algemene reserve en de minderheidsbelangen in het eigen vermogen. FrieslandCampina heeft een 49%-belang in Sahnemolkerei Hubert Wiesehoff GmbH, maar FrieslandCampina heeft een beslissende stem in de directie en als gevolg beleidsbepalende invloed. Daarnaast is FrieslandCampina een put-optie verplichting aangegaan. FrieslandCampina heeft verder een 80%-belang in Orange Srl waarbij FrieslandCampina eveneens een put-optie verplichting is aangegaan. Als gevolg van de toepassing van de ‘anticipated acquisition method’ worden beide belangen voor 100% betrokken in de consolidatie zonder opname van een minderheidsbelang in de balans en winst-en-verliesrekening. Eventuele uitgekeerde dividenden aan houders van de put-optie worden opgenomen onder de financieringslasten. De put-optie verplichtingen zijn verantwoord in de overige financiële verplichtingen.
111
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
112
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de financiële informatie met betrekking tot elk van de dochterondernemingen van FrieslandCampina waarbij sprake is van een materieel minderheidsbelang, gebaseerd op de grondslagen van FrieslandCampina, voor eventuele intra-groepseliminaties en op basis van de laatst beschikbare openbare informatie. 2014 FrieslandCampina WAMCO Nigeria Plc
DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co. KG 1
Dutch Lady Milk Industries Berhad
Percentage minderheidsbelang
45,42%
50,00%
49,04%
Vaste activa Vlottende activa Langlopende verplichtingen Kortlopende verplichtingen Netto-activa Boekwaarde minderheidsbelang
79 145 -25 -155 44 20
18 86 -12 -27 65 119
20 61 -2 -43 36 18
Opbrengsten
577
Resultaat Resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen Totaalresultaat voor de periode Resultaat toegerekend aan minderheidsbelang Resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen toegerekend aan minderheidsbelang Dividend uitgekeerd aan minderheidsbelang
49 -3 46 22
49 -3 46 13
-1 20
Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Nettokasstroom 1
Overige
Totaal
79
236
25 3 28 12
23
70
-2
1
5
3
24
16
3
63
230
24 -17 -43 -36
31 -3 -34 -6
De 2014 cijfers van DFE zijn nog niet openbaar beschikbaar en derhalve zijn de cijfers over 2013 weergegeven.
De genoemde percentages in bovenstaande tabel geven het directe belang weer dat Koninklijke FrieslandCampina NV houdt in deze deelnemingen. Voor alle in bovenstaande opgenomen deelnemingen is het indirecte belang gelijk aan het directe belang, met uitzondering van DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co KG. Het indirecte belang van FrieslandCampina in DFE is lager dan het directe belang als gevolg van tussenhoudstermaatschappijen, waarin FrieslandCampina geen 100% belang houdt. De boekwaarden, resultaten en dividenden toegerekend aan minderheidsbelangen is in bovenstaande tabel weergegeven op basis van het indirecte minderheidsbelang.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
2013 FrieslandCampina WAMCO Nigeria Plc
DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co. KG 1
Dutch Lady Milk Industries Berhad
Percentage minderheidsbelang
45,42%
50,00%
49,04%
Vaste activa Vlottende activa Langlopende verplichtingen Kortlopende verplichtingen Netto-activa Boekwaarde minderheidsbelang
65 159 -18 -166 40 18
18 86 -12 -27 65 119
17 68 -1 -42 42 21
Opbrengsten
570
Resultaat Resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen Totaalresultaat voor de periode Resultaat toegerekend aan minderheidsbelang Resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen toegerekend aan minderheidsbelang Dividend uitgekeerd aan minderheidsbelang Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Nettokasstroom
89 -21 -89 -21
1
113 Overige
Totaal
68
226
233
62 -3 59 28
49 -3 46 13
33 -5 28 16
21
78
-1
-2
-2
-5
-10
40
24
20
14
98
44 -3 -40 1
Door het vervallen van de DFE put-optie per juni 2013 is DFE vanaf die datum als een minderheidsbelang behandeld. Derhalve reflecteert het resultaat toegerekend aan minderheidsbelang en de resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen toegerekend aan minderheidsbelang de periode juni tot en met december 2013. De opbrengsten en kasstromen van DFE zijn niet openbaar beschikbaar en derhalve zijn deze cijfers niet toegelicht.
20 Personeelsbeloningen Pensioensituatie Nederlandse medewerkers cao zuivelindustrie tot 2015 Een groot gedeelte van FrieslandCampina’s pensioenverplichtingen voor toegezegd-pensioenregelingen, per eind 2014 92%, houdt verband met twee – vrijwel identieke – pensioenregelingen voor Nederlandse medewerkers, die zijn gebaseerd op de cao voor de zuivelindustrie. De cao regeling is een middelloonregeling, biedt recht op ouderdomsen nabestaandenpensioen en kent een pensioenleeftijd van 67 jaar (tot 1 januari 2014: 65 jaar). De opgebouwde aanspraken van medewerkers worden jaarlijks verhoogd met de algemene loonindex in de zuivelindustrie met een maximum van 3%. De aanspraken van inactieve deelnemers worden jaarlijks met maximaal de ‘consumentenprijsindex alle huishoudens afgeleid’ verhoogd. Dit betreft een voorwaardelijke toezegging. De twee pensioenregelingen hebben verschillende pensioenuitvoerders. De pensioenregeling van voormalig Campina medewerkers wordt uitgevoerd in een ondernemingspensioenfonds, de pensioenregeling van voormalig medewerkers van Friesland Foods en nieuwe FrieslandCampina medewerkers na de fusie (1 januari 2009) wordt uitgevoerd door een verzekeraar in een gesepareerd beleggingsdepot. Deze pensioenregelingen wijzigen per 1 januari 2015. De wijzigingen zijn van belang, omdat in de waardering van de pensioenverplichtingen rekening wordt gehouden met toekomstige ontwikkelingen.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
114
Pensioensituatie Nederlandse medewerkers cao zuivelindustrie met ingang van 2015 FrieslandCampina heeft – als onderdeel van de Nederlandse Zuivelorganisatie – eind juli 2014 een akkoord gesloten met vakorganisaties en de centrale ondernemingsraad over een nieuwe pensioenregeling per 1 januari 2015. Alle Nederlandse medewerkers, die vallen onder de werking van de cao zuivelindustrie bouwen vanaf dat moment pensioen op in toegezegde-bijdrageregelingen, zoals hieronder is weergegeven. Pensioengevend jaarsalaris
Pensioenregelingen Nederlandse medewerkers vallend onder de werking van de cao zuivelindustrie vanaf 1 januari 2015
Tot € 61.653
Collectieve beschikbare premieregeling op basis van een vaste premie, uitgevoerd door Bedrijfstakpensioenfonds voor de Zuivel.
Tussen € 61.653 en € 100.000
Individueel beschikbare premieregeling, uitgevoerd door een premie pensioeninstelling.
Boven € 100.000
Netto pensioenspaarregeling, uitgevoerd door dezelfde premie pensioeninstelling.
In verband met de nieuwe pensioensituatie vanaf 1 januari 2015 is de pensioenopbouw in de huidige hiervoor beschreven pensioenregelingen stopgezet. Voor de regeling van voormalig Campina medewerkers heeft FrieslandCampina op grond van de uitvoeringsovereenkomst alleen nog een resterende verplichting voor afwikkeling van de uitvoerings- en excassokosten. FrieslandCampina verwacht hierover in 2015 overeenstemming te bereiken met het pensioenfonds waarna sprake is van ‘afwikkeling van de regeling’. Op dat moment vervallen de contante waarde van de brutoverplichting uit hoofde van toegezegde pensioenrechten (‘brutopensioenverplichting’) en de reële waarde van de fondsbeleggingen van de regeling (per eind 2014 beide: EUR 1.414 miljoen). Er treedt daarbij geen effect op in de winst-en-verliesrekening omdat de huidige, en de op het moment van afwikkeling verwachte, nettopensioenverplichting (de brutopensioenverplichting minus de reële waarde van de beleggingen) nihil bedraagt. Door de overgang naar toegezegde-bijdrageregelingen en het stopzetten van de opbouw in de huidige pensioenregelingen is er sprake van een eenmalige bate in de winst-en-verliesrekening in 2014 van EUR 131 miljoen. De pensioenregeling voor pensioenaanspraken opgebouwd tot 2015 voor voormalig Friesland Foods en nieuwe FrieslandCampina medewerkers blijft een toegezegd-pensioenregeling. Deze regeling, ultimo 2014 52% van de totale brutopensioenverplichting, wordt hieronder nader toegelicht. Regeling voor pensioenaanspraken opgebouwd tot 2015 voormalig Friesland Foods en nieuwe FrieslandCampina medewerkers Karakteristieken regeling
Vanaf 2015 is de reguliere pensioenopbouw stopgezet. De tot 2015 opgebouwde pensioenaanspraken van actieve deelnemers worden gedurende de looptijd van de vijfjarige cao jaarlijks verhoogd met een vaste indexatie van 1,75%, zolang het dienstverband voortduurt. Voor inactieve deelnemers geldt een voorwaardelijke indexatie.
Pensioenuitvoerder
Verzekeraar, in een gesepareerd beleggingsdepot, middels een garantiecontract.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Financieringsafspraken
Voor de vaste indexatie van actieve deelnemers wordt jaarlijks een koopsom berekend, op marktwaarde, die geheel door FrieslandCampina wordt betaald. Voor de indexatie voor inactieve deelnemers stort FrieslandCampina in de vier jaar van 2015 tot en met 2018 jaarlijks een vast bedrag van EUR 16 miljoen in het depot. Daarna is FrieslandCampina geen betalingen meer verschuldigd. Tot slot geldt in het gesepareerd beleggingsdepot de verplichting de dekkingsgraad tot 110% aan te vullen, als deze 1,5 jaar lang lager is dan 110%, gemeten vanaf ultimo enig jaar. Eind 2014 bedroeg de dekkingsgraad 123,2% bepaald volgens de voorwaarden van het verzekeringscontract (2013: 114,8%).
Toezicht en governance
De verantwoordelijkheid om voldoende middelen aan te houden om alle uitkeringen te kunnen doen ligt bij de verzekeraar. Het toezicht hierop vindt plaats door DNB. De pensioenpremie wordt vastgesteld op basis van de grondslagen in het verzekeringscontract. Het beleggingsbeleid voor het verzekeringscontract wordt vastgesteld in overleg tussen FrieslandCampina en verzekeraar.
Opbouw deelnemersbestand
Het deelnemersbestand bestaat voor ongeveer 66% uit deelnemers die nog werkzaam zijn voor FrieslandCampina, voor 22% uit voormalig medewerkers en voor 12% uit gepensioneerden. De gemiddelde looptijd van de pensioenverplichtingen bedraagt ongeveer 21 jaar.
Belangrijkste risico’s
Het belangrijkste risico is dat de dekkingsgraad ultimo enig jaar tot onder de 110% zakt. In dat geval is FrieslandCampina, wanneer deze situatie 1,5 jaar lang zo blijft, verplicht de dekkingsgraad weer tot 110% aan te vullen. Aangezien de pensioenverplichtingen in het contract op basis van een vaste rente worden berekend, is de ontwikkeling van de beleggingen van significante invloed op de dekkingsgraad.
De pensioenregeling voor pensioenaanspraken opgebouwd tot 2015 voor voormalig Campina medewerkers, blijft ook een toegezegd-pensioenregeling. Deze regeling bevat ultimo 2014 40% van de totale brutopensioenverplichting. De tot 2015 opgebouwde pensioenaanspraken van actieve deelnemers worden gedurende de looptijd van de vijfjarige cao jaarlijks verhoogd met een vaste indexatie van 1,75%, zolang het dienstverband voortduurt. Deze indexatie, die wordt ondergebracht bij een verzekeraar, zal worden verhoogd met een vaste inkoop voor indexatie na pensionering. Het betreft een volledig garantiecontract zonder winstdeling. Overige regelingen Nederlandse medewerkers cao zuivelindustrie Naast de hierboven genoemde regeling hebben de Nederlandse medewerkers, die eind 2005 in dienst waren, ook recht op een aanvullend – per individu vastgesteld – pensioenkapitaal als zij vanuit actief dienstverband pensioneren. Toekenning van dit voorwaardelijke kapitaal vindt plaats in 2021 of bij eerder pensioneren. Op dat moment worden tegen de dan geldende tarieven voor deze kapitalen door FrieslandCampina pensioenrechten ingekocht. Er treden geen wijzigingen op in deze regeling. Deze regeling bevat ultimo 2014 2% van de totale brutopensioenverplichting. Nederlandse medewerkers cao kaaspakhuizen Medewerkers van FrieslandCampina die vallen onder de cao voor de kaaspakhuizen nemen deel in de pensioenregeling bij het bedrijfstakpensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel (AVH). Deze regeling kwalificeert als een toegezegde-bijdrageregeling.
115
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
116
Buitenlandse medewerkers Voor buitenlandse activiteiten van FrieslandCampina zijn met name toegezegde-bijdrageregelingen van toepassing. Een uitzondering hierop vormt Duitsland met voornamelijk niet-gefinancierde regelingen, op basis van salaris-diensttijd en vaste bedragen, die 3% van FrieslandCampina’s totale brutopensioenverplichting omvatten. De opgebouwde aanspraken worden jaarlijks verhoogd met maximaal de prijsinflatie. Dit betreft een voorwaardelijke toezegging. Vanwege de omvang wordt in de rest van de toelichting expliciet ingegaan op FrieslandCampina’s Nederlandse pensioenregelingen. Voor de Duitse regelingen wordt dezelfde methodiek toegepast om de disconteringsvoet en inflatieparameter af te leiden. Veronderstellingen De hierna opgenomen tabellen geven de veronderstellingen weer welke gehanteerd zijn bij het uitvoeren van de berekeningen voor de (mutaties in de) brutopensioenverplichting, de fondsbeleggingen en de betreffende onderdelen van de pensioenlasten, zoals verwerkt in de geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening. Veronderstellingen 1 Discontovoet Looninflatie Prijsinflatie / stijging franchise Indexatie - actieven - inactieven en gepensioneerden Levensverwachting - 65 jarige man / vrouw einde jaar - 65 jarige man / vrouw over 20 jaar 1
2014 % 1,6 - 2,0 n.v.t. 2.0
2013 % 3,2 - 3,5 2,5 2,0
1,75 - 2,0 0,0 - 2,0
2,5 0,0 - 1,8
in jaren 19,9 / 22,9 22,5 / 25,2
in jaren 20,4 / 22,9 22,4 / 24,0
De getoonde percentages betreffen de hiervoor genoemde Nederlandse pensioenregelingen (exclusief de overige regelingen), welke 92% (2013: 92%) van de brutopensioenverplichting vertegenwoordigen, respectievelijk 99% (2013: 99%) van de reële waarde van de beleggingen.
De toegepaste discontovoet is afgeleid van het rendement op hoogwaardige ondernemingsobligaties, waarbij per pensioenregeling rekening is gehouden met de looptijd van de pensioenverplichtingen.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Verloop en specificatie van de post nettopensioenverplichting Brutopensioenverplichting
Begin boekjaar Opgenomen in de winst-enverliesrekening Bedrijfskosten: Kosten voor opbouw Aanpassing pensioenregeling Rentelasten of -baten Administratie- en uitvoeringskosten Totaal Opgenomen in het eigen vermogen Herwaardering van de nettopensioenverplichting door: Het rendement op beleggingen, exclusief de opgenomen rentebate, alsmede aanpassing garantiewaarde Wijzigingen in financiële veronderstellingen Wijzigingen in demografische veronderstellingen Bestandsontwikkelingen Totaal herwaardering Valuta-omrekenverschillen Totaal Overig Bijdragen aan de regeling Betaalde uitkeringen Herrubricering Totaal Einde boekjaar Rubricering Vaste activa Langlopende verplichtingen
2014 2.963
2013 2.841
81 -131 100
72 -29 99
50
142
Reële waarde beleggingen
Nettopensioenverplichting
2013 -2.243
2014 624
2013 598
-84 3 -81
-81 3 -78
81 -131 16 3 -31
72 -29 18 3 64
-607
-36
-607
-36
2014 -2.339
849
81
849
81
-27
-1
-27
-1
-3 819 5 824
-1 79 -8 71
-3 212 3 215
-1 43 -6 37
-94 -94
-93 2 -91
3.743
2.963
-607 -2 -609
-36 2 -34
-150 94
-77 93
-150
-77
-56
16
-150
2 -75
-3.085
-2.339
658
624
5 663
6 630
Van de brutopensioenverplichting eind 2014 van EUR 3.743 miljoen is EUR 283 miljoen nog niet gefinancierd (2013: EUR 236 miljoen). De bijdragen aan de regeling van EUR 150 miljoen, betreffen de door FrieslandCampina in 2014 betaalde premies, waarvan EUR 79 miljoen betrekking heeft op het jaar 2013.
117
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
118
Pensioenbaten en- lasten opgenomen in de winst-en-verliesrekening Kosten voor opbouw Aanpassing pensioenregeling Rentelasten of -baten Administratie- en uitvoeringskosten In de winst-en-verliesrekening opgenomen bate of last uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen Pensioenlasten uit hoofde van toegezegde-bijdrageregelingen Aandeel werknemers in pensioenlasten Pensioenbaten of -lasten opgenomen in de winst-en-verliesrekening
2014 -81 131 -16 -3
2013 -72 29 -18 -3
31
-64
-25 6 12
-23 5 -82
De aanpassing van de pensioenregelingen, zoals hiervoor beschreven, waarbij de opbouw in de huidige regelingen is stopgezet en toekomstige opbouw plaatsvindt in toegezegde-bijdrageregelingen, leidt tot een eenmalige bate van EUR 131 miljoen in 2014. De aanpassing in de pensioenregelingen in 2013 betreft de verhoging van de pensioenleeftijd van 65 naar 67 jaar voor toekomstige pensioenopbouw. FrieslandCampina verwacht in 2015 EUR 133 miljoen bij te dragen aan haar toegezegd-pensioenregelingen, waarvan EUR 75 miljoen betrekking heeft op het jaar 2014. Het resterende bedrag betreft grotendeels de inkoop van indexatie in de Nederlandse pensioenregelingen, betrekking hebbende op de pensioenopbouw tot 2015. Aan de toegezegdebijdrageregelingen verwacht FrieslandCampina in 2015 EUR 79 miljoen bij te dragen, voornamelijk betrekking hebbende op de nieuwe collectieve en individuele beschikbare premieregelingen voor Nederlandse medewerkers vanaf 1 januari 2015. Belangrijkste beleggingscategorieën in percentage van de reële waarde van de totale beleggingen:
Aandelen - Noord-Amerika - Europa - Verre Oosten incl. Japan - Opkomende markten - Overige
2013
2014 %
%
%
%
Ondernemingspensioenfonds
Verzekeringscontract
Ondernemingspensioenfonds
Verzekeringscontract
8 3 2 2 1
8 4 2 4 3
Vastrentende waarden - Investment grade (rating van BBB of hoger) - Non-investment grade (rating van BB of lager)
28 2
29 1
Garantiewaarde verzekeringscontract Totaal
46
53 53
51
48 48
De beleggingen in het ondernemingspensioenfonds en de garantiewaarde van het verzekeringscontract maken eind 2014 respectievelijk 46% en 53% uit van de totale beleggingen. Van de beleggingen in het ondernemingspensioenfonds heeft een bedrag van EUR 1 miljoen (2013: EUR 6 miljoen) geen directe of indirecte marktnotering. Daarnaast is ongeveer EUR 25 miljoen belegd in achtergestelde obligaties van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. In het ondernemingspensioenfonds wordt het renterisico van de verplichtingen voor 51% afgedekt middels een liability matching portefeuille, voor het grootste deel bestaande uit fysieke staatsobligaties. Voor het grootste gedeelte van de overige vastrentende waarden en de aandelen wordt het valutarisico voor 70% tot 100% afgedekt. De waarde van de beleggingen in het verzekeringscontract is afgeleid van de garantiewaarde van dit contract. De winstdeling in dit contract wordt echter bepaald door de beleggingen in het gesepareerd beleggingsdepot. Deze beleggingen bestaan voor ongeveer 52% uit vastrentende waarden, 42% uit aandelen en 6% uit overige beleggingen. Omdat de verzekeraar de pensioenverplichtingen vaststelt op een vaste rente, is er beperkt sprake van rente-afdekking. De overige beleggingen (1% van de totale beleggingen) hebben betrekking op buitenlandse pensioenregelingen en bestaan uit verzekeringscontracten en diverse beleggingen.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Gevoeligheidsanalyse Onderstaande tabel laat voor de Nederlandse regelingen de impact van een wijziging in de belangrijkste veronderstellingen zien op de brutopensioenverplichting. Effect op de brutopensioenverplichting ultimo jaar
2013
2014
Wijziging discontovoet met 0,25% Wijziging looninflatie en indexatie actieven met 0,25% Wijziging indexatie inactieven met 0,25% Wijziging levensverwachting met 1 jaar
119
Stijging
Daling
Stijging
Daling
-161 n.v.t. 134 142
173 n.v.t. -126 -142
-116 33 89 91
125 -31 -84 -90
Een wijziging in meerdere veronderstellingen leidt mogelijk tot andere effecten dan de optelling van de afzonderlijke effecten door het optreden van kruis-effecten. Bovendien zijn de gevolgen voor de nettopensioenverplichting veelal kleiner omdat bovengenoemde effecten deels worden gecompenseerd door een wijziging in de garantiewaarde van het verzekeringscontract, of de indexatie-aanname bij het ondernemingspensioenfonds. 21 Latente belastingvorderingen en -verplichtingen 2014
Grond, gebouwen en installaties Immateriële activa
Begin boekjaar Verworven middels acquisitie Opgenomen in winst-enverliesrekening Opgenomen in eigen vermogen Valuta-omrekenverschillen Overige Einde boekjaar
Personeelsvergoedingen
Voorraden, debiteuren, derivaten, crediteuren en voorzieningen
Nietgerealiseerde verliescompensaties en faciliteiten
Totaal
-53
49 -3
117
64
45
222 -3
-10
9
-37
20
-3
-21
51
58
-5
-3 6 1 88
10
-1 1 -63
-2 50
256
50
131
Latente belastingvorderingen- en verplichtingen hebben betrekking op de volgende balansposten: Vorderingen
Verplichtingen
Netto
Grond, gebouwen en installaties Immateriële activa Personeelsvergoedingen Voorraden, debiteuren, derivaten, crediteuren en voorzieningen Niet-gerealiseerde verliescompensaties en faciliteiten Saldering Nettovordering
2 114 134 94 50 -30 364
65 64 3 6
-63 50 131 88 50
-30 108
Grond, gebouwen en installaties Immateriële activa
Personeelsvergoedingen
Voorraden, debiteuren, derivaten, crediteuren en voorzieningen
Nietgerealiseerde verliescompensaties en faciliteiten
37
256 2013
Begin boekjaar Verworven middels acquisitie Opgenomen in winst-enverliesrekening Opgenomen in eigen vermogen Valuta-omrekenverschillen Overige Einde boekjaar
-60
33 -12
116
41
4
22
-8
16
3
6
10 -1
-53
49
117
9 -3 1 64
Totaal
167 -12 34
8
45
27 5 1 222
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
120
Latente belastingvorderingen- en verplichtingen hebben betrekking op de volgende balansposten:
Grond, gebouwen en installaties Immateriële activa Personeelsvergoedingen Voorraden, debiteuren, derivaten, crediteuren en voorzieningen Niet-gerealiseerde verliescompensaties en faciliteiten Saldering Nettovordering
Vorderingen
Verplichtingen
Netto
3 108 120 69 45 -25 320
56 59 3 5
-53 49 117 64 45
-25 98
222
De niet-gerealiseerde verliescompensaties en faciliteiten zullen naar verwachting met toekomstige winsten kunnen worden gecompenseerd, deze verwachting is gebaseerd op lange termijn plannen. Latente belastingvorderingen worden niet opgenomen als het niet waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winsten zullen zijn binnen de entiteiten, waartegen de verliezen kunnen worden benut. Voor de volgende verliezen en faciliteiten zijn geen latente belastingvorderingen erkend: 2013 334 1 335
2014 346 1 347
Niet-gewaardeerde verliezen Niet-gewaardeerde faciliteiten
Van de niet-gewaardeerde verliezen verstrijkt EUR 23 miljoen tussen de 5 en 10 jaar. De resterende niet-gewaardeerde verliezen en faciliteiten zullen niet verjaren onder de huidige fiscale regelgeving. 22 Voorzieningen 2013
2014
Begin boekjaar Toevoegingen ten laste van de winst-en-verliesrekening Vrijgevallen ten gunste van de winst-en-verliesrekening Onttrekkingen Einde boekjaar Langlopende voorzieningen Kortlopende voorzieningen
Reorganisatiekosten
Overige voorzieningen
Totaal
Reorganisatiekosten
Overige voorzieningen
33
14
Totaal
47
41
24
65
17
9
26
17
7
24
-11
-5
-16
-5
-7
-12
-10 29
-6 12
-16 41
-20 33
-10 14
-30 47
1 28 29
5 7 12
6 35 41
17 16 33
7 7 14
24 23 47
Reorganisatiekosten FrieslandCampina is in 2013 een nieuw meerjarig reorganisatieprogramma gestart, genaamd Reshape, in de business group Consumer Products EMEA. De belangrijkste focus van Reshape is het verminderen van de complexiteit, het verbeteren van de efficiëntie en de commerciële slagkracht en het vrijmaken van middelen om te investeren in FrieslandCampina’s merken, technologie en innovatie. In 2013 was een voorziening gevormd voor fase 1 van Reshape. Fase 2 van Reshape is in 2014 aangekondigd en hiervoor is eind 2014 een reorganisatievoorziening gevormd. De voorzieningen omvatten voornamelijk ontslagvergoedingen en bijkomende kosten als gevolg van het sluiten van productielocaties in Nederland (fase 1) en België (fase 2). Van de vrijgevallen voorzieningen ten gunste van de winst-enverliesrekening in 2014 van EUR 11 miljoen heeft EUR 6 miljoen betrekking op een vrijval van de voorziening voor fase 1 van Reshape. Deze voorziening is voornamelijk vrijgevallen doordat meer medewerkers herplaatst kunnen worden dan eind 2013 werd verwacht.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Daarnaast heeft FrieslandCampina in voorgaande jaren diverse voorzieningen gevormd voor de herstructuring van productie- en verpakkingslocaties. De onttrekkingen in 2014 hebben voornamelijk betrekking op de voorziening voor de locaties in Duitsland bij business group Consumer Products EMEA. De voorzieningen reorganisatiekosten zullen resulteren in toekomstige uitgaande kasstromen. De voorzieningen worden tegen de nominale waarde opgenomen, omdat de contante waarde niet materieel afwijkt. Overige voorzieningen Deze voorzieningen hebben voornamelijk betrekking op ontvangen claims en overige voorzieningen en zijn gevormd voor verplichtingen waarvan de omvang of de kans op daadwerkelijk voorkomen op balansdatum onzeker is. Deze voorzieningen worden tegen de nominale waarde opgenomen, omdat de contante waarde niet materieel afwijkt. In de overige voorzieningen is een bedrag van EUR 2 miljoen (2013: EUR 2 miljoen) begrepen inzake verlieslatende contracten. 23 Rentedragende verplichtingen Verplichtingen aan syndicaat kredietinstellingen Verplichtingen aan institutionele beleggers Financiële leaseverplichtingen Verplichtingen aan kredietinstellingen Overige rentedragende verplichtingen
1
2013 1 245 531 11 12 36 835
2014 695 600 12 1 33 1.341
De vergelijkende cijfers van 2013 zijn aangepast zoals beschreven in de grondslagen (zie pagina 81).
Onderstaand worden de voorwaarden en condities van de uitstaande langlopende verplichtingen weergegeven:
Lening Syndicaat (variabele rente) Private Placement (vaste rente) Private Placement (vaste rente) Private Placement (vaste rente) Private Placement (vaste rente) Private Placement (vaste rente) Fonterra (variabele rente) Overige
Valuta
EUR USD/EUR USD USD USD USD EUR/NZD
Nominale rente percentage
Jaar van aflossing
Nominale waarde 2014
Boekwaarde 2014
Nominale waarde 2013
Boekwaarde 2013
0,9 2019 4,4 2017 5,7 2020 4,0 2022 4,2 2024 4,0 2027 2,6 2016-2025
700 117 110 66 121 186 27 19 1.346
695 117 110 66 121 186 27 19 1.341
250 107 96 58 106 164 29 30 840
245 107 96 58 106 164 29 30 835
Verplichtingen aan syndicaat kredietinstellingen In de eerste helft van 2014 heeft FrieslandCampina een nieuwe kredietfaciliteit afgesloten van EUR 1,5 miljard. Deze gecommitteerde kredietfaciliteit heeft een looptijd van 5 jaar en vervangt de kredietfaciliteit van EUR 1 miljard die in augustus 2015 zou aflopen. De nieuwe kredietfaciliteit zorgt voor meer flexibiliteit in het kasstroombeheer en wordt ingezet voor operationele doeleinden. De onderneming heeft nu een aanzienlijk groter bedrag ter beschikking, tegen gunstigere voorwaarden. Op 31 december 2014 is er EUR 700 miljoen getrokken op de kredietfaciliteit (2013: EUR 490 miljoen), welke geheel als langlopend is aangemerkt (2013: EUR 240 miljoen kortlopend). Verplichtingen aan institutionele beleggers (private placements) FrieslandCampina heeft in totaal bij institutionele beleggers in de Verenigde Staten van Amerika onderhandse leningen geplaatst van USD 696 miljoen (2013: USD 696 miljoen) en EUR 25 miljoen (2013: EUR 25 miljoen) bij een Europese investeerder.
121
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
122
Door middel van cross currency swaps zijn de USD aflossings- en rentebetalingsverplichtingen van deze verplichtingen omgezet in EUR verplichtingen met een vaste rente. De cross currency swaps zijn afgesloten ter afdekking van de kasstromen, hierop wordt kasstroomhedge accounting toegepast. De cross currency swaps worden gewaardeerd tegen reële waarde. Het deel van de winst of het verlies behaald op deze hedge-instrumenten dat als een effectieve hedge is aangemerkt, wordt rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt. De USD leningen van USD 696 miljoen (2013: USD 696 miljoen) zijn door middel van bovengenoemde swaps gefixeerd op EUR 532 miljoen (2013: EUR 532 miljoen). Op 31 december 2014 zijn de leningen aan institutionele beleggers (Private placements) als langlopend aangemerkt (2013: EUR 531 miljoen). Financiële leaseverplichtingen 2013
2014 Toekomstige minimale betalingen
Minder dan 1 jaar Tussen 1 en 5 jaar Meer dan 5 jaar
3 12 2 17
Rente %
Contante waarde van minimale betalingen
Toekomstige minimale betalingen
6,8
3 11 1 15
4 11 3 18
Rente %
Contante waarde van minimale betalingen
7,2
4 9 2 15
In de verschuldigde leasetermijnen is een bedrag van EUR 10 miljoen (contante waarde EUR 8 miljoen) opgenomen voor de samenwerkingsovereenkomst met een derde partij voor de veredeling, opslag en verpakking van kaas (2013: EUR 11 miljoen). Van de contante waarde van de minimale betalingen is EUR 3 miljoen (2013: EUR 4 miljoen) kortlopend en deze is verantwoord onder verplichtingen aan financiers. Er is geen zekerheid gesteld voor de kortlopende en langlopende leningen. 24 Overige financiële verplichtingen Derivaten Voorwaardelijke verplichting Put-optie verplichting
2014 31 7 1 39
2013 67 20 87
De voorwaardelijke verplichting betreft een verplichting inzake de acquisitie van Zijerveld en Den Hollander in 2013. De voorwaardelijke verplichting is vastgesteld op basis van de reële waarde per 31 december 2014. Zie voor de mutatie in reële waarde toelichting 30. Voor derivaten zie toelichting 14. 25 Verplichtingen aan financiers 2014 Kortlopende deel van de langlopende rentedragende verplichtingen Kortlopende rentedragende verplichtingen Verplichtingen aan leden-melkveehouders Rekening-courant banken 1
2013 1
3
247
161 40 16 220
66 49 50 412
De vergelijkende cijfers van 2013 zijn aangepast zoals beschreven in de grondslagen (zie pagina 81).
Onder kortlopende rentedragende verplichtingen is ultimo 2014 een bedrag van EUR 107 miljoen (2013: EUR 66 miljoen) opgenomen voor Commercial Papers. De verplichtingen aan leden-melkveehouders hebben voor een bedrag van EUR 39 miljoen (2013: EUR 49 miljoen) betrekking op driejarige depositoleningen gehouden door leden-melkveehouders. Deze leningen zijn direct opeisbaar door de leden-melkveehouders, tegen betaling van een boeterente van 1%.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
De gemiddelde rentevergoeding over de kortlopende rentedragende verplichtingen ultimo 2014 bedraagt 1,6% (2013: 1,3%).
123
26 Handelscrediteuren en overige verplichtingen Verplichtingen aan leden-melkveehouders Handelscrediteuren Verplichtingen ter zake van belastingen (excl. vennootschapsbelasting) en premies sociale verzekeringen Verplichtingen aan gelieerde onderneming Overige verplichtingen
2014 448 1.324
2013 586 1.176
50
32
42 443 2.307
451 2.245
27 Niet in de balans opgenomen verplichtingen 2014 Garanties ten behoeve van derden Operationele leaseverplichtingen Aankoopverplichtingen vaste activa Overige verplichtingen
2015
2016 - 2019
Na 2019
Totaal
6 41 153 38 238
1 104 6 34 145
9 47
56
16 192 159 72 439
2014
2015 - 2018
Na 2018
Totaal
10 43 210 39 302
1 92 33 57 183
5 32
16 167 243 96 522
2013 Garanties ten behoeve van derden Operationele leaseverplichtingen Aankoopverplichtingen vaste activa Overige verplichtingen
37
Call-optie Frisian Flag Singapore FrieslandCampina heeft aan een minderheidsaandeelhouder van Frisian Flag Singapore (Holdings) Pte Ltd. een calloptie verstrekt, waarmee deze aandeelhouder het recht heeft verkregen om onder bepaalde voorwaarden 4,3% van de aandelen in Frisian Flag Singapore (Holdings) Pte Ltd. van FrieslandCampina te kopen in de periode van 2012 tot en met 31 december 2015. Tot op heden is van deze call-optie geen gebruik gemaakt door deze aandeelhouder. Uit fusie voortvloeiende verplichtingen In het kader van de fusie van Friesland Foods en Campina zijn in 2008 jegens de Europese Commissie twee verplichtingen aangegaan. De eerste verplichting houdt in dat aan leden-melkveehouders van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. die het lidmaatschap opzeggen een vertrekpremie moet worden betaald van EUR 5,00 per 100 kilogram melk, geleverd in het jaar voorafgaande aan het jaar waarin het verzoek om in aanmerking te komen voor de vertrekpremie is gedaan. De voorwaarde om voor de vertrekpremie in aanmerking te komen is dat de melkveehouder leverancier wordt bij enig ander koper van boerderijmelk in Nederland. De tweede verplichting houdt in dat maximaal 1,2 miljard kilogram boerderijmelk per jaar beschikbaar moet worden gesteld aan kopers die beschikken over een zuivelfabriek en die verse zuivelproducten, Nederlandse natuurgerijpte kaas of een van deze producten in combinatie met andere zuivelproducten produceren. Kopers kunnen deze melk alleen verwerven voor uitbreiding van productie in bestaande fabrieken, productie in nieuwe fabrieken, alsmede ten behoeve van de in het kader van de overeenkomst met de Europese Commissie door FrieslandCampina afgestoten productiebedrijven te Nijkerk (verse zuivelproducten) en Bleskensgraaf (kaas). De melk wordt beschikbaar gesteld via een onafhankelijke stichting. De prijs voor de melk is de garantieprijs (welke FrieslandCampina betaalt voor melk geleverd door haar leden-melkveehouders) geldend in de maand van levering. Op
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
124
deze prijs was gedurende de eerste vijf jaren na het effectief worden van de verplichting een korting van toepassing van 1%. Deze periode van vijf jaar is in juli 2014 verstreken, waarna deze korting niet meer is toegekend. De verplichtingen blijven van toepassing totdat leden-melkveehouders met een melkvolume van in totaal 1,2 miljard kilogram FrieslandCampina hebben verlaten of totdat de verplichtingen zijn ingetrokken door de Europese Commissie op basis van haar overtuiging dat er voldoende Nederlandse boerderijmelk beschikbaar is voor voornoemde kopers. De bedrijfsonderdelen die bij de fusie verkocht moesten worden en nu onderdeel uitmaken van Arla Foods en Deltamilk, maken gebruik van deze mogelijkheid. Van de beschikbare 1,2 miljard kilogram melk is 0,9 miljard door de Dutch Milk Foundation voor deze marktpartijen gereserveerd. In december 2013 hebben FrieslandCampina en A-ware een contract met een looptijd van tien jaar gesloten met betrekking tot de levering van circa 0,3 miljard kilogram melk (het beschikbare restant van de 1,2 miljard kilogram boerderijmelk). De levering van boerderijmelk aan A-ware start op 1 maart 2015. Belastingrisico’s Onzekerheden in verrekenprijzen (transfer pricing) FrieslandCampina heeft interne richtlijnen inzake verrekenprijzen die in overeenstemming zijn met de uitgevaardigde OESO-richtlijnen voor verrekenprijzen voor multinationale ondernemingen en belastingdiensten. Verrekenprijzen hebben een grensoverschrijdend effect en als gevolg hiervan ligt de focus van de lokale belastingautoriteiten veelal op het effect van verrekenprijzen op het lokale resultaat. Om verrekenprijsrisico’s te verminderen, heeft FrieslandCampina controleprocedures geïmplementeerd om de juiste toepassing van de verrekenprijzen te bewaken. Daarnaast heeft FrieslandCampina in sommige landen proactief de fiscale autoriteiten benaderd om overeenstemming te bereiken over de toegepaste interne verrekenprijs richtlijnen. Overnames, samenwerkingsverbanden en desinvesteringen FrieslandCampina is betrokken bij fusies en overnames, waarbij aandelen of activa worden verworven of afgestoten, of waarbij samenwerkingsverbanden worden aangegaan. Dergelijke transacties kunnen leiden tot verschillende fiscale risico's en onzekere belastingposities. Voorbeelden hiervan zijn de overdracht van historische belastingverplichtingen aan FrieslandCampina bij een overname, aftrekbaarheid van aan de overname gerelateerde kosten en belastingrisico’s die voortvloeien uit de integratie van de overgenomen activiteiten. Binnen FrieslandCampina worden fusies en overnames begeleid door fusie en overname teams, welke worden samengesteld uit vertegenwoordigers van alle relevante disciplines, inclusief belastingspecialisten. Onzekerheden in de belastingpositie die voortvloeien uit fusies en overnames worden derhalve onderzocht en risico’s worden gemitigeerd indien vereist en waar mogelijk. Overige verplichtingen In 2014 is FrieslandCampina een participatie aangegaan in het stimuleringsfonds Ondernemend Oranje Kapitaal Coöperatief U.A. Dit fonds stelt zich ten doel te investeren in risicodragend kapitaal in het Nederlandse midden- en kleinbedrijf, waarbij de investeerder een bepaald rendement kan behalen. Meerdere grote Nederlandse ondernemingen hebben zich gecommitteerd aan dit fonds. FrieslandCampina heeft een bedrag van EUR 5 miljoen toegezegd. 28 Transacties met verbonden partijen Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. is de enige aandeelhouder van Koninklijke FrieslandCampina N.V. Voor de bezoldiging van de raad van commissarissen en executive board zie toelichting 29. Voor pensioenverplichtingen zie toelichting 20. Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Tussen de aandeelhouder Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. en dochteronderneming FrieslandCampina Nederland B.V. is overeengekomen dat laatstgenoemde de door de coöperatie aangeboden ledenmelk afneemt. In 2014 was dit 9,5 miljard kilogram (2013: 9,3 miljard kilogram). De voor deze melk te betalen prijs is gebaseerd op het gewogen gemiddelde van de melkprijzen in Duitsland, Nederland, Denemarken en België, welke in totaal 50 miljard kilogram melk vertegenwoordigt. De aldus berekende melkprijs wordt gegarandeerd en wordt derhalve de garantieprijs genoemd.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
Het reserveringsbeleid is gewijzigd vanaf 1 januari 2014. Op basis van de herziening van het reserveringsbeleid is vastgesteld dat vanaf 2014 45% van de winst wordt toegevoegd aan het eigen vermogen van de vennootschap. Als onderdeel van de vergoedingen voor melkleveranties in 2014 wordt 35% van de winst contant uitgekeerd aan de leden-melkveehouders als prestatietoeslag en wordt 20% uitgekeerd aan de leden-melkveehouders in de vorm van ledenobligaties-vast. In september 2014 is voor de eerste keer een interimbedrag uitbetaald op basis van de resultaten over het eerste halfjaar van de onderneming en de geleverde hoeveelheid melk. De interim uitkering bedraagt 75% van de pro forma prestatietoeslag over het eerste halfjaar. De finale afrekening vindt plaats in april van het daarop volgende jaar, op basis van de jaarresultaten van de onderneming en de totale hoeveelheid geleverde melk. De executive board kan bij een eventuele bijzondere waardevermindering groter dan EUR 100 miljoen besluiten deze geheel ten laste van de toevoeging aan het eigen vermogen van de vennootschap te brengen. Van deze optie is in 2013 gebruik gemaakt voor de verwerking van de bijzondere waardevermindering van de goodwill van EUR 200 miljoen. Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. had een achtergestelde lening verstrekt ter financiering van de activa van Koninklijke FrieslandCampina N.V., welke op 30 december 2013 is omgezet in een perpetueel achtergestelde lening van EUR 290 miljoen zoals nader toegelicht in toelichting 19. 2014 Interestlast Overige baten Rente toegerekend aan ledenobligaties Rente toegerekend aan lening coöperatie Lening coöperatie (eigen vermogensinstrument) Ledenobligaties (eigen vermogensinstrument) Vorderingen Verplichtingen
6 8 10 296 242
2013 5 8 290 253 12
42
Joint ventures en geassocieerde deelnemingen FrieslandCampina koopt en verkoopt regelmatig goederen van en/of aan joint ventures en geassocieerde deelnemingen waarin FrieslandCampina een belang heeft van 50% of minder en significante invloed kan uitoefenen. De condities waarop deze transacties worden uitgevoerd zijn vergelijkbaar met transacties van derden. In onderstaande tabellen zijn de verhoudingen toegelicht: Joint ventures Inkoop grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Verkoop grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Vorderingen op verbonden partijen Verplichtingen aan verbonden partijen
2014 16 2 17 6
2013 19 2 19 3
Geassocieerde deelnemingen Inkoop grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Verkoop grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Vorderingen op verbonden partijen Verplichtingen aan verbonden partijen
2014 29 92 3 4
2013 28 72 3 3
125
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
126
Leden-melkveehouders FrieslandCampina koopt regelmatig goederen van leden-melkveehouders. De condities waarop deze transacties worden uitgevoerd zijn vergelijkbaar met transacties van derden. In onderstaande tabel zijn de verhoudingen toegelicht:
Inkoop grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Rente toegerekend aan ledenobligaties Ledenobligaties (eigen vermogensinstrument) Verplichtingen aan leden-melkveehouders
2014 4.056 32 1.058 488
2013 3.990 26 942 635
Raad van commissarissen en executive board De leden van de raad van commissarissen die ook lid zijn van het bestuur van de coöperatie gaan uit hoofde van hun beroep als melkveehouder transacties aan met FrieslandCampina, waaronder het leveren van melk. Dit resulteert in een verplichting per 31 december voor vergoedingen van melkleveringen. Tevens zijn leden van de raad van commissarissen in het bezit van ledenobligaties. In onderstaande tabel zijn de verhoudingen toegelicht van de leden die op 31 december 2014 lid zijn van de raad van commissarissen:
Inkoop grondstoffen Ledenobligaties
2014 3 1
2013 3 2
Er hebben geen transacties plaatsgevonden tussen FrieslandCampina en de executive board anders dan bezoldiging. Zie toelichting 29. 29 Bezoldiging raad van commissarissen en executive board Raad van commissarissen Korte termijn beloningen Executive board Korte termijn personeelsbeloningen Lange termijn personeelsbeloningen Uitkering bij beëindiging dienstverband Pensioenregelingen Bezoldiging executive board exclusief crisisheffing Crisisheffing Bezoldiging executive board inclusief crisisheffing
2014
2013
1,0 1,0
0,9 0,9
5,1 1,9 0,6 0,9 8,5
4,7 1,4
8,5
0,8 6,9 0,5 7,4
Werkgevers waren zowel in 2013 als in 2014 een crisisheffing van 16% verschuldigd over het loon uit tegenwoordige dienstbetrekking dat in 2012 respectievelijk 2013 aan een medewerker is betaald, voor zover dat loon hoger was dan EUR 150.000. Over het loon genoten in 2014 is geen crisisheffing verschuldigd.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
30 Financieel risicomanagement en financiële instrumenten Kapitaalmanagement FrieslandCampina streeft naar een evenwichtige balans tussen een prudent financierings- en reserveringsbeleid, investeringen in de onderneming en uitkeringen aan de leden-melkveehouders. De verhouding tussen de reserveringen en uitkeringen aan de leden-melkveehouders wordt iedere drie jaar herzien en vastgesteld door de ledenraad. Bij de herziening van het beleid worden verwachte toekomstige omstandigheden in beschouwing genomen. Tevens wordt rekening gehouden met potentiële risico’s die buiten de beïnvloedingssfeer van FrieslandCampina liggen. De executive board draagt, onder supervisie van de raad van commissarissen, de verantwoordelijkheid en stelt het beleid vast omtrent FrieslandCampina’s risicomanagement en interne beheersingsmaatregelen. Dit beleid wordt regelmatig geëvalueerd om veranderingen in de marktomstandigheden of activiteiten te reflecteren. Het interne beheersingsraamwerk binnen FrieslandCampina ondersteunt de executive board in haar overzichtstaak. Financieel risicomanagement FrieslandCampina is een multinational met een groot aantal werkmaatschappijen in verschillende landen. Hierdoor is FrieslandCampina gevoelig voor verschillende financiële risico’s, zoals kredietrisico, renterisico, liquiditeitsrisico en valutarisico. Het algemene risico beleid is erop gericht om financiële risico’s te identificeren, analyseren en waar nodig deze risico’s te mitigeren om zodoende mogelijke negatieve financiële resultaten te voorkomen. De afdeling Corporate Treasury heeft het mandaat gekregen om deze mitigerende maatregelen uit te voeren. Deze maatregelen zijn vastgelegd in duidelijk geformuleerd beleid. Corporate Treasury rapporteert de blootstelling aan financiële risico’s, inclusief liquiditeitsrisico, valutarisico, renterisico en kredietrisico op financiële dienstverleners aan het Treasury Committee. De voornaamste financiële instrumenten van FrieslandCampina bestaan uit leningen van kredietinstellingen en institutionele beleggers, ledenobligaties en liquide middelen. Het voornaamste doel van de mix van deze financiële instrumenten is om op een gediversifieerde wijze fondsen van verschillende markten en investeerders aan te trekken ten behoeve van de financiering van FrieslandCampina activiteiten. FrieslandCampina heeft verscheidene andere financiële instrumenten, zoals handelsdebiteuren en -crediteuren die rechtstreeks voortvloeien uit de bedrijfsactiviteiten. FrieslandCampina volgt nauwgezet de marktrisico's, voornamelijk valutarisico en renterisico, verband houdend met alle financiële instrumenten. Derivatentransacties, voornamelijk valutatermijntransacties en renteswaps worden afgesloten ten behoeve van het beheersen van de valuta- en renterisico’s voortvloeiend uit FrieslandCampina activiteiten en financiering daarvan. Het is, en was gedurende de verslagperiode, het beleid van FrieslandCampina om niet voor speculatieve doeleinden in financiële instrumenten te handelen. De voornaamste risico’s voortvloeiend uit de financiële instrumenten zijn valuta-, rente-, liquiditeits- en kredietrisico’s. Valutarisico Aangezien FrieslandCampina bedrijfsactiviteiten ontplooit in verschillende landen in de wereld, is een aanzienlijk deel van haar activa, passiva en resultaten gevoelig voor valutaschommelingen. Het geformuleerde beleid voor het beheersen van transactierisico's heeft als doel de gevoeligheid van de resultaten voor wisselkoersschommelingen te beperken. Transactierisico's worden in principe afgedekt. Vanwege specifieke product- en marktomstandigheden kan hiervan worden afgeweken, zoals bijvoorbeeld voor de Nigeriaanse naira en de Vietnamese dong. De koersrisico's, voortvloeiende uit investeringen in buitenlandse dochterondernemingen en deelnemingen worden in principe niet afgedekt. Door dochterondernemingen in het buitenland zoveel mogelijk te financieren in valuta van het betreffende land wordt het risico voortkomend uit de valutaire 'mismatch' tussen activa en passiva beperkt. De solvabiliteitseis die FrieslandCampina aan buitenlandse dochterondernemingen stelt, brengt echter een zeker translatierisico met zich mee. Positie valutarisico's De samenvatting van kwantitatieve gegevens over de valutarisicopositie van FrieslandCampina verstrekt aan het management, op basis van haar risicomanagementbeleid, was als volgt (posities zijn weergegeven in EUR):
127
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
2013
2014
128
Vorderingen Liquide middelen Verplichtingen Netto-overzicht van de financiële positie Geprognosticeerde verkopen komend boekjaar Geprognosticeerde inkopen komend boekjaar Netto geprognosticeerde transacties Valutatermijncontracten Nettopositie 31 december Gevoeligheidsanalyse Impact op winst voor belasting
EUR/USD
NGN/USD
IDR/USD
SGD/HKD
EUR/CNY
EUR/USD
NGN/USD
IDR/USD
SGD/HKD
EUR/CNY
200 7 89
2 13 34
2 12 61
86
62 5
80 3 16
3
46
42
59
33
118
-19
-47
86
67
67
-59
-30
46
42
1.218
8
8
243
279
668
18
149
206
505
289
245
713
-281
-237
243
57 774
-300
-284
39
-15
-14
29
364
349
279
639
-364
-331
149
206
25 304
7 339
91 615
-423
-361
42 153
248
15
17
31
-21
-18
8
12
Gevoeligheidsanalyse FrieslandCampina is hoofdzakelijk gevoelig voor koersschommelingen van de Amerikaanse dollar als gevolg van inkopen en verkopen in dollars. De valutaparen met de grootste omvang zijn EUR/USD, NGN/USD, IDR/USD, SGD/HKD en EUR/CNY. Ten opzichte van de euro betreft het voornamelijk verkopen in Amerikaanse dollars en Chinese yuan. Ten opzichte van de andere valuta betreft het vooral de inkoop van grondstoffen op de wereldmarkt. In bovenstaande opstelling is de invloed weergeven welke 5% mutatie van de genoemde koers ten opzichte van de lokale valuta heeft op het resultaat. Een koersmutatie met 5% wordt als een reële mogelijkheid verondersteld. Een versterking van de genoemde koers, zoals hierboven aangegeven, ten opzichte van de EUR, NGN, IDR en SGD op 31 december zou de winst of het verlies met bovenstaande bedragen hebben verhoogd (verlaagd). Een verzwakking van de genoemde koers heeft een tegenovergestelde impact. Deze analyse is gebaseerd op de wisselkoerseffecten voor vreemde valuta, die FrieslandCampina redelijkerwijs voor mogelijk hield op de balansdatum. De analyse gaat ervan uit dat alle andere variabelen, met name de rentetarieven, constant blijven. Op dit moment leidt een 5% koersmutatie niet tot materiële impact op de reserve kasstroomafdekkingen en daarom zijn deze niet vermeld. Renterisico Renterisicobeheersing heeft tot doel het limiteren van de invloed van fluctuaties in de rentevoet op de resultaten en het zoveel mogelijk beperken van de rentekosten. Rentederivaten worden gebruikt om het effectieve interestpercentage van de leningenportefeuille aan te laten sluiten bij het beoogde renterisicoprofiel. Het percentage dat wordt gekenmerkt door een vast rentepercentage of is gefixeerd door middel van een afdekking, is per jaareinde 45%. In onderstaand overzicht wordt de situatie weergegeven per jaareinde:
Renteopbouw van de financiële verplichtingen Vast percentage Variabel percentage
2014
2013
Boekwaarde exclusief Boekwaarde afdekking inclusief afdekking
Boekwaarde exclusief Boekwaarde afdekking inclusief afdekking
600 961 1.561
700 861 1.561
550 697 1.247
750 497 1.247
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
FrieslandCampina heeft een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd gebaseerd op de invloed van rentetarieven op derivaten en overige financiële instrumenten per jaareinde. Voor liquide middelen en verplichtingen met variabele rentetarieven is de analyse uitgevoerd uitgaande van de veronderstelling dat het uitstaande bedrag per jaareinde het gehele jaar heeft uitgestaan. Deze gevoeligheidsanalyse geeft aan dat, wanneer de rente was gestegen of gedaald met 0,5%, de cumulatieve rentelasten voor het huidige jaar minder dan 2 miljoen euro hoger of lager geweest zouden zijn. Liquiditeitsrisico Het is het doel van FrieslandCampina om een balans te behouden tussen de continuïteit en de flexibiliteit van haar financiering door het gebruik van verscheidene financiële instrumenten. De totale nettoschuld dient in overwegende mate gefinancierd te zijn door lange termijn leningen en toegezegd gecommitteerde kredietfaciliteiten. FrieslandCampina beheerst haar liquiditeiten vooral door een belangrijk bedrag beschikbaar te houden onder gecommitteerde kredietfaciliteiten van in totaal EUR 2.100 miljoen (2013: EUR 1.531 miljoen). Van deze faciliteiten is eind 2014 EUR 800 miljoen (2013: EUR 510 miljoen) niet benut. Dit is ruim boven de minimale voet van EUR 350 miljoen die volgens het financiële beleid van FrieslandCampina moet worden aangehouden. Onderstaande tabel is een overzicht van de vervaldata van de financiële verplichtingen van contractuele nominale betalingen inclusief gerelateerde renteverplichtingen. Kasstromen financiële verplichtingen 2014
Financiële verplichtingen anders dan derivaten Rentedragende verplichtingen Financiële leaseverplichtingen Handelscrediteuren en overige verplichtingen Voorwaardelijke verplichting Derivaten Interest rate swaps Cross currency swaps - inkomend Cross currency swaps - uitgaand Valutatermijncontracten - inkomend Valutatermijncontracten - uitgaand
Boekwaarde
Contractuele kasstromen
1.546 15 2.307 7 2
2015
2016 - 2019
Na 2019
-1.768 -17 -2.307 -8
-255 -3 -2.307
-1.000 -12
-513 -2
5 3.913
-2 486 -517 207 -212 -4.138
-2 27 -28 207 -212 -2.573
Boekwaarde
Contractuele kasstromen
1.232 15 2.245 20 6
31
-8
127 -128
332 -361
-1.021
-544
2013
Financiële verplichtingen anders dan derivaten Rentedragende verplichtingen Financiële leaseverplichtingen Handelscrediteuren en overige verplichtingen Voorwaardelijke verplichting Derivaten Interest rate swaps Cross currency swaps - inkomend Cross currency swaps - uitgaand Valutatermijncontracten - inkomend Valutatermijncontracten - uitgaand
62 1 3.581
2014
2015 - 2018
Na 2018
-1.434 -18 -2.245 -25
-410 -4 -2.245
-562 -11
-462 -3
-7 458 -535 75 -76 -3.807
-5 14 -15 75 -76 -2.666
-25 -2 120 -131
324 -389
-611
-530
Kredietrisico FrieslandCampina is blootgesteld aan kredietrisico met betrekking tot haar handelsvorderingen, liquide middelen en derivaten. Kredietrisico wordt beheerd door het systematisch monitoren van de kredietwaardigheid van afnemers op decentraal niveau en financiële tegenpartijen op centraal niveau.
129
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
130
De afnemers van FrieslandCampina bestaan in het algemeen uit gerespecteerde partijen met wie een langdurige relatie wordt onderhouden. In overeenstemming met het kredietmanagementbeleid van FrieslandCampina worden afnemers gecategoriseerd en afhankelijk van hun kredietprofiel zijn de volgende risico mitigerende maatregelen genomen: • vooruitbetaling, contante betaling bij ontvangst goederen of verstrekking van een onderpand; • afdekking door middel van kredietbrieven of bankgaranties; • kredietverzekering. Als gevolg van de spreiding over geografische gebieden en productgroepen is er geen sprake van een significante concentratie van kredietrisico in de handelsvorderingen van FrieslandCampina (geen enkele klant is verantwoordelijk voor meer dan 3,5% van de omzet). Afschrijvingen op handelsvorderingen bedragen in totaal minder dan 0,1% van de jaarlijkse omzet. Voor verdere informatie omtrent de handelsvorderingen wordt verwezen naar toelichting 17. Liquide middelen worden zoveel mogelijk aangehouden bij eerste klas internationale banken, dat wil zeggen banken met minstens een kredietclassificatie van 'single A'. Daar waar liquide middelen worden aangehouden door dochterondernemingen in politiek minder stabiele landen, zijn deze activa onderhevig aan lokale landenrisico's. Om deze risico's zoveel mogelijk te beperken, past FrieslandCampina een actief dividendbeleid toe met betrekking tot die dochterondernemingen. FrieslandCampina heeft bijvoorbeeld ook uitstaande gelden in Nigeria en om dit risico te mitigeren, heeft FrieslandCampina naast een actief dividendbeleid ook een strikt bankenbeleid. Derivaten worden alleen verhandeld met financiële instituten met een hoge kredietbeoordeling, dat wil zeggen met een kredietgradatie van minstens 'investment grade'. Het maximale kredietrisico van FrieslandCampina ten aanzien van de financiële activa is gelijk aan de actuele balanswaarde. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de kredietclassificaties van uitstaande liquide middelen en derivaten per 31 december:
Uitstaande liquide middelen
Kredietclassificatie financiële instelling AA A BBB+ < BBB Geen classificatie
156 352 32 42 40 622
2014
2013
Contract volume derivaten
Contract volume derivaten
227 758 1
986
Uitstaande liquide middelen
139 266 35 49 71 560
147 772 9
928
Actief risicobeheer Problemen als gevolg van de nasleep van de kredietcrisis kunnen op verschillende manieren een materieel effect hebben op de toekomstige resultaten van FrieslandCampina. Waar het risico van een verdere verslechtering van de Europese economie en verminderde beschikbaarheid van bankkrediet lijkt te zijn afgenomen, is er wel sprake van verhoogde volatiliteit van valutamarkten en risico’s voor de economische groei in opkomende markten. FrieslandCampina voert een actief risicobeheer. Opgestelde scenarioplanning en maatregelen voor eventuele problemen in de Eurozone blijven vooralsnog van kracht. Op basis van een continu bedrijfsproces worden, op grond van monitoring en risicoanalyses in alle werkmaatschappijen van FrieslandCampina, business plannen waar nodig bijgesteld en onderhouden met een gericht pakket van risico mitigerende maatregelen. Convenantrichtlijnen Bestaande richtlijnen voor financiële ratio's: Nettoschuld / EBITDA < 3,5 EBITDA / Netto-interest > 3,5 Aan de voorwaarden voor beide faciliteiten (syndicaat en private placements) is voldaan. Indien niet aan de voorwaarden wordt voldaan, zijn de opgenomen bedragen onder de kredietfaciliteit en de private placements opeisbaar.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
In onderstaande tabel wordt de berekening van de nettoschuld weergegeven.
131 2013 876 371
2014 1.341 220 42
Rentedragende verplichtingen Verplichtingen aan financiers Verplichting aan gelieerde onderneming Vorderingen op gelieerde onderneming Liquide middelen Liquide middelen niet ter vrije beschikking Nettoschuld
-12 -560 21 696
-622 981
Derivaten aangemerkt als kasstroomafdekking met toepassing van hedge accounting De onderstaande tabel duidt de periodes aan waarin de kasstroom, die gerelateerd is aan de kasstroomafdekkingen, naar verwachting zal plaatsvinden en bevat tevens de reële waarde van de betrokken hedginginstrumenten. 2014
Interest rate swaps Passiva Cross Currency swaps Activa Passiva
Reële waarde
Verwachte kasstromen
2015
2
-2
-2
21 28
22 -26
2 1
Reële waarde
Verwachte kasstromen
2014
2015 - 2018
6
-7
-5
-2
2016 - 2019
Na 2019
12 2
8 -29 2013
Interest rate swaps Passiva Cross Currency swaps Activa Passiva
Na 2018
3
3
1
4
-2
62
-77
-1
-11
-65
Accountingclassificaties en reële waarden De boekwaarde van financiële activa en passiva zoals opgenomen in de geconsolideerde balans wordt in onderstaande tabel weergegeven, evenals de financiële instrumenten die tegen reële waarde gewaardeerd zijn, of waarvan de boekwaarde afwijkt van de reële waarde, weergegeven per waarderingsmethode. Hierbij is de reële waarde het bedrag dat zou zijn ontvangen of betaald als de vorderingen en/of verplichtingen waren afgewikkeld op balansdatum, zonder verdere verplichtingen. De verschillende waarderingsmethoden zijn als volgt gedefinieerd: Niveau 1: Niveau 2:
Niveau 3:
reële waarde bepaald door gebruikmaking van marktnoteringen (niet aangepast) in actieve markten voor gelijke activa of passiva; reële waarde bepaald door gebruikmaking van gegevens, anders dan in niveau 1, die direct (bijvoorbeeld als prijzen) of indirect (bijvoorbeeld afgeleid van prijzen) waarneembaar zijn voor het actief of passief; reële waarde bepaald door gebruikmaking van gegevens die niet zijn gebaseerd op waarneembare marktgegevens.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
2014
132 Toelichting
Financiële activa niet gewaardeerd tegen reële waarde Verstrekte leningen Langlopende vorderingen Handelsdebiteuren en overige vorderingen Liquide middelen Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten Effecten
(14) (15)
Gewaardeerd tegen reële waarde
Reële waarde - afdekkingsinstrumenten
Leningen en vorderingen
Overige financiële verplichtingen
Totaal boekwaarde
(15) (15)
36 6
36 6
(17)
1.320
1.320
(18)
622 1.984
622 1.984
23 23
Financiële passiva niet gewaardeerd tegen reële waarde Langlopende rentedragende verplichtingen – vaste rente Langlopende rentedragende verplichtingen – variabele rente Kortlopende deel van de langlopende rentedragende verplichtingen Kortlopende rentedragende verplichtingen Rekening-courant banken Handelscrediteuren en overige verplichtingen
Beschikbaar voor verkoop
Niveau 3
37
23 4
23 35
598
598
38
38
38
7
(23)
600
600
(23)
741
741
(25)
3
3
(25)
201
201
(25)
16
16
(26)
Niveau 2
37
23 35 58
35 35
Niveau 1
Totaal reële waarde
31
2.307 2.307 3.868 3.868
Financiële passiva gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten Verplichting inzake put-opties Voorwaardelijke verplichting
(14)
38
(14)
8
8
(24)
7
7
15
38
53
1
8
7
7
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
2013
Toelichting
Financiële activa niet gewaardeerd tegen reële waarde Verstrekte leningen Langlopende vorderingen Handelsdebiteuren en overige vorderingen Liquide middelen Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten Effecten
(14) (15)
Gewaardeerd tegen reële waarde
Reële waarde - afdekkingsinstrumenten
Financiële passiva gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten Verplichting inzake putoptie Voorwaardelijke verplichting
Beschikbaar voor verkoop
Leningen en vorderingen
Totaal boekwaarde
(15) (15)
39 4
39 4
(17)
1.335
1.335
(18)
560 1.938
560 1.938
7 7
Financiële passiva niet gewaardeerd tegen reële waarde Langlopende rentedragende verplichtingen – vaste rente Langlopende rentedragende verplichtingen – variabele rente Kortlopende deel van de langlopende rentedragende verplichtingen Kortlopende rentedragende verplichtingen Rekening-courant banken Handelscrediteuren en overige verplichtingen
133 Overige financiële verplichtingen
7 4
7 30
571
571
69
69
69
7
7
531
531
(23)
345
345
(25)
255
255
(25)
66
66
(25)
50
50
(26)
2.245
2.245
3.492
3.492
69
(14)
7
7
(24)
20
20
27
69
Niveau 3
39
(23)
(14)
Niveau 2
39
7 30 37
30 30
Niveau 1
Totaal reële waarde
26
20
20
96
Voor de berekening van de reële waarde van de rentedragende verplichtingen met een vast rentepercentage is een gemiddeld gewogen rentepercentage van 2,60% (2013: 3,70%) gebruikt. De reële waarde van de verstrekte lening met een vast rentepercentage is bepaald middels een gemiddeld rentepercentage van 3,06% (2013: 4,22%).
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
134
Mutaties en transfers FrieslandCampina verantwoordt transfers tussen niveaus binnen de hiërarchie van reële waarde aan het einde van de rapportageperiode, waarin de transfer heeft plaatsgevonden. Mutaties niveau 1 en 2 Het in 2013 verworven belang van 7,5% in Synlait Milk Ltd. is in 2014 uitgebreid tot een belang van 9,99%. Dit belang is geclassificeerd als overige financiële activa. Voor de waardering wordt niveau 1 als waarderingsmethode gehanteerd en hierbij wordt de beursnotering gebruikt als grondslag voor de waardering. FrieslandCampina houdt een belang van < 1% in een derde partij dat is geclassificeerd onder de overige financiële activa. De reële waarde van dit belang is afgeleid van de eigenvermogenswaarde van de derde partij. Deze waarderingsmethode is geclassificeerd als niveau 2. De afdekkingsderivaten zijn aangemerkt als niveau 2 waarderingsmethode. De reële waarde van de valutatermijncontracten wordt berekend door vergelijking met de actuele termijnkoersen van contracten voor gelijke resterende looptijden. De reële waarde van renteswapcontracten wordt bepaald aan de hand van de contante waarde op basis van actuele marktgegevens. Transfers tussen niveau 1 en 2 In 2014 en 2013 hebben geen transfers plaatsgevonden van niveau 1 naar niveau 2 of vice versa. Mutaties niveau 3 De reële waarde van de voorwaardelijke verplichting is vastgesteld op basis van een inschatting van de verwachte EBITDA-groei over de periode 2013-2015. De lager dan verwachte resultaten van Zijerveld in 2013 en 2014 hebben geleid tot een daling van de reële waarde van de verplichting. De lagere resultaten van Zijerveld zijn met name veroorzaakt door druk op marges bij belangrijke productcategorieën, lager dan verwachte verkoop volumes mede als gevolg van de Russische boycot. De voorwaardelijke verplichting is contant gemaakt met een discontovoet van 11%. Deze verplichting is aangemerkt als niveau 3. De volgende mutaties hebben in 2014 plaatsgevonden voor de financiële instrumenten aangemerkt als niveau 3: 2014 Voorwaardelijke verplichting
Boekwaarde begin boekjaar Financieringslast Reële waarde-aanpassing Boekwaarde per 31 december 2014
20 3 -16 7
De reële-waardeaanpassing is verantwoord in de overige bedrijfslasten. Daarnaast heeft FrieslandCampina een put-optie verstrekt aan de mede-eigenaar van Orange Srl ten tijde van de overname in 2014. De reële waarde van EUR 1 miljoen is vastgesteld op basis van de verwachte EBITDA maal een multiplier. Deze verplichting is aangemerkt als niveau 3 en er zijn geen verdere mutaties geweest gedurende het jaar.
Jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Inhoud
31 Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode.
135
De volgende tabel laat voor 2014 de onderlinge relaties tussen de mutatie in de balanspost en het kasstroomoverzicht zien voor de voorraden, vorderingen en verplichtingen.
Per jaareinde 2013 Per jaareinde 2014 Kasstroom als gevolg van balansmutatie Aanpassingen: Effect vreemde valuta Verworven middels acquisitie Mutatie interest balanspositie Herclassificatie verplichting naar financieringsverplichting Nog niet uitbetaalde interest ledenobligaties en lening coöperatie Mutatie verplichting dividend derden Mutatie verplichting inzake investeringen Mutatie herwaardering afdekkingsderivaten Overige mutaties Mutatie kasstromen
Voorraden
Vorderingen
Verplichtingen
1.303 1.264 39
1.335 1.320 15
2.245 2.307 62
26 4
25 11 -1
-75 -12 44 -12 11 -17 -4
69
-2 48
32 Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan die een significante invloed hebben op de jaarrekening.
-3
Jaarrekening Belangrijkste dochterondernemingen
Inhoud
Belangrijkste dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen 1 136
Nederland Den Hollander Food B.V., Lochem Friesland Brands B.V., Leeuwarden FrieslandCampina Cheese & Butter B.V., Amersfoort FrieslandCampina Consumer Products Europe B.V., Amersfoort FrieslandCampina Consumer Products International B.V., Amersfoort FrieslandCampina Creamy Creation B.V., Amersfoort FrieslandCampina DMV B.V., Amersfoort FrieslandCampina Domo B.V., Amersfoort FrieslandCampina International Holding B.V., Amersfoort FrieslandCampina Kievit B.V., Meppel FrieslandCampina Nederland B.V., Amersfoort FrieslandCampina Nederland Holding B.V., Amersfoort FrieslandCampina Nutrifeed B.V., Amersfoort FrieslandCampina Riedel B.V., Amersfoort FrieslandCampina Werknemers B.V., Amersfoort Kaashandel Culemborg B.V., Hardinxveld-Giessendam Zijerveld en Veldhuyzen B.V., Bodegraven België FrieslandCampina Belgium N.V., Aalter FrieslandCampina Belgium Cheese N.V., Aalter FrieslandCampina Cheese N.V., Aalter FrieslandCampina Professional N.V., Lummen FrieslandCampina C.V.B.A., Weelde (99,84%) Yoko Cheese N.V., Genk (99,89%) Duitsland CMG Grundstücksverwaltungs- und Beteiligungs - GmbH, Heilbronn (89,56%) 2 DMV-Fonterra Excipients GmbH & Co. KG, Goch (50%) 3 FrieslandCampina Germany GmbH, Heilbronn (94,9%) FrieslandCampina Kievit GmbH, Lippstadt FrieslandCampina Professional GmbH, Keulen Milchverwaltung FrieslandCampina Germany GmbH, Keulen Sahnemolkerei Hubert Wiesehoff GmbH, Schoppingen (49%) 3 Frankrijk FrieslandCampina Cheese France S.A.S., Sénas FrieslandCampina France S.A.S., Saint-Paul-en-Jarez Griekenland FrieslandCampina Hellas S.A., Athene Groot-Brittannië FrieslandCampina UK Ltd., Horsham Hongarije FrieslandCampina Hungária zRt, Debrecen (99,99%) Italië FrieslandCampina Italy Srl, Verona Orange Srl, Bari (80%) 2
1
2 3
Voor zover niet anders vermeld bedraagt het belang 100%. Indien het percentage kleiner is dan 100% wordt het directe belang van de moeder in de desbetreffende dochteronderneming genoemd. FrieslandCampina heeft door middel van een overeenkomst recht op 100% van de resultaten van deze vennootschap. In deze vennootschappen heeft FrieslandCampina een beleidsbepalende invloed.
Jaarrekening Belangrijkste dochterondernemingen
Inhoud
Oostenrijk FrieslandCampina Austria GmbH, Stainach Roemenië FrieslandCampina Romania S.A., Satu Mare (99,99%) Rusland Campina LLC, Moskou Spanje FrieslandCampina Canarias S.A., Las Palmas China FrieslandCampina (Hong Kong) Ltd., Hong Kong FrieslandCampina Trading (Shanghai) Co. Ltd., Shanghai FrieslandCampina Ingredients (Shanghai) Co. Ltd., Shanghai Indonesië PT Frisian Flag Indonesia, Jakarta (95%) PT Kievit Indonesia, Jakarta Maleisië Dutch Lady Milk Industries Berhad, Petaling Jaya (50,96%) Filippijnen Alaska Milk Corporation, Manilla (99,86%) Singapore FrieslandCampina (Singapore) Pte. Ltd., Singapore FrieslandCampina AMEA Pte. Ltd., Singapore Thailand FrieslandCampina Fresh (Thailand) Co. Ltd., Bangkok FrieslandCampina (Thailand) PCL, Bangkok (99,71%) Vietnam FrieslandCampina Ha Nam Co. Ltd., Phu Ly FrieslandCampina Vietnam Co. Ltd., Binh Duong province (70%) Saoedi-Arabië Friesland Arabia Ltd., Jeddah Verenigde Arabische Emiraten FrieslandCampina Middle East DMCC, Dubai Ghana FrieslandCampina West Africa Ltd., Accra Ivoorkust FrieslandCampina Ivory Coast S.A., Abidjan Nigeria FrieslandCampina WAMCO Nigeria Plc., Ikeja (54,58%) USA FrieslandCampina Ingredients North America Inc, Paramus, State: New Jersey Joint ventures en geassocieerde deelnemingen 4 Betagen Holding Ltd., Hongkong, China (50%) Coöperatieve Zuivelinvesteerders U.A., Oudenhoorn, Nederland (49%) Dutch Dairy Ingredients B.V., Leeuwarden, Nederland (82,33%) Great Ocean Ingredients Pty. Ltd., Allansford, Victoria, Australië (50%)
4
In deze joint ventures en geassocieerde deelnemingen heeft FrieslandCampina geen beleidsbepalende invloed. Deze afweging is gemaakt op basis van een analyse van zowel de gehouden aandelen als de stemrechten van FrieslandCampina binnen de joint venture of geassocieerde deelneming.
137
Jaarrekening Enkelvoudige balans - Enkelvoudige winst-en-verliesrekening
Inhoud
Enkelvoudige balans Per 31 december, voor winstbestemming in miljoenen euro's
138
Activa Deelnemingen in dochterondernemingen Leningen aan dochterondernemingen Latente belastingvorderingen Overige financiële activa Vaste activa Overige vorderingen Overige financiële activa Liquide middelen Vlottende activa Totaal activa Eigen vermogen Aandelenkapitaal Agioreserve Lening coöperatie Ledenobligaties Perpetuele obligaties Reële-waardereserve Reserve kasstroomafdekkingen Reserve valuta-omrekenverschillen Winst boekjaar Algemene reserve Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers Verplichtingen Rentedragende verplichtingen Overige financiële verplichtingen Langlopende verplichtingen Verplichtingen aan financiers Handelscrediteuren en overige verplichtingen Kortlopende verplichtingen Overige financiële verplichtingen Kortlopende verplichtingen
Toelichting
2014
2013
(2) (3)
2.144 1.557 11 38 3.750
2.001 1.225 8 3 3.237
3.575 14 46 3.635 7.385
565 3
(9)
(4) (9)
370 114 296 1.300
568 3.805
370 114
11 -33 -66 233 362
1.195 290 15 -24 -114 79 480
(5)
2.587
2.405
(6) (9)
1.298 31 1.329
779 67 846
(8)
158 9 3.295 7 3.469
355 8 187 4 554
4.798 7.385
1.400 3.805
2014 196 37 233
2013 105 -26 79
(7) (9)
Totaal verplichtingen Totaal passiva
Enkelvoudige winst-en-verliesrekening In miljoenen euro's
Resultaat uit deelnemingen, na belastingen Overige resultaten, na belastingen Winst boekjaar
Jaarrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening
Inhoud
Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening In miljoenen euro’s, tenzij anders aangegeven
1
Algemeen Grondslagen en toelichting De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), met gebruikmaking van de optie uit artikel 362 lid 8, Titel 9 Boek 2 BW tot toepassing van de grondslagen voor waardering van activa en passiva en resultaatbepaling (waarderingsgrondslagen) die in de geconsolideerde jaarrekening zijn toegepast. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie. Voor de presentatie van de enkelvoudige winst-en-verliesrekening is gebruik gemaakt van artikel 402, Titel 9 Boek 2 BW. Voor zover de posten opgenomen in de enkelvoudige jaarrekening niet nader worden toegelicht, wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. De waardering van de deelnemingen geschiedt tegen nettovermogenswaarde. Voor ingehouden winsten van deelnemingen waar de uitkering aan restricties onderhevig is, wordt een wettelijke reserve deelnemingen aangehouden. Een lijst van dochtermaatschappijen en andere maatschappijen waarin de vennootschap direct of indirect deelneemt, is op kantoor van de vennootschap beschikbaar en bij het handelsregister gedeponeerd. In 2014 zijn de treasury-activiteiten, zoals het verstrekken van leningen aan dochterondernemingen en het beheren van de bankposities binnen FrieslandCampina, die werden uitgevoerd door de vaste inrichting in Zwitserland, overgedragen aan Koninklijke FrieslandCampina N.V.
2
Deelnemingen in dochterondernemingen
3
2013 1.943 105 -87
2014 2.001 196 -113 60
Begin boekjaar Resultaat boekjaar Resultaten direct verwerkt in het eigen vermogen Herclassificatie leningen Vervallen DFE put-optie Einde boekjaar
40 2.001
2.144
Leningen aan dochterondernemingen 2013 1.225
2014 1.225 -60 -35 497 -70 1.557
Begin boekjaar Herclassificatie leningen naar deelnemingen Herclassificatie naar overige vorderingen Verstrekte leningen Afgeloste leningen Einde boekjaar
1.225 2013
2014 Aflossingsschema Leningen aan dochterondernemingen
2016 - 2019
Na 2019
Totaal aflossing
1.533
24
1.557
2015 - 2018
1.225
Na 2018
Totaal aflossing
1.225
De verstrekte leningen dienen voor de financiering van dochterondernemingen. De gemiddelde rentevergoeding over de financiering van dochterondernemingen ultimo 2014 bedraagt 1,5% (2013: 1,5%).
139
Jaarrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening
Inhoud
140
4
Overige vorderingen De overige vorderingen hebben voor EUR 3.271 miljoen (2013: nihil) betrekking op een tijdelijke rekening-courant met dochterondernemingen als gevolg van afroming van bankposities binnen FrieslandCampina en overige vorderingen op dochterondernemingen van EUR 304 miljoen (2013: EUR 553 miljoen). In 2013 was tevens een vordering opgenomen op Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A van EUR 12 miljoen.
5
Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers Het aantal geplaatste aandelen bedraagt zowel begin als eind boekjaar 3.702.777 aandelen, op deze aandelen is EUR 370 miljoen gestort. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt EUR 1 miljard, verdeeld in 10.000.000 aandelen van EUR 100 nominaal. De aandelen worden gehouden door Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. De reserve kasstroomafdekkingen en de reserve valuta-omrekenverschillen zijn wettelijke reserves en derhalve niet uitkeerbaar. Daarnaast dient EUR 4 miljoen (2013: EUR 4 miljoen) van de reële-waardereserve te worden aangemerkt als wettelijke reserve. Dit deel heeft namelijk betrekking op een belegging waarvoor geen frequente marktnotering bestaat. Bovendien is EUR 152 miljoen (2013: EUR 93 miljoen) van de algemene reserve als wettelijke reserve deelneming aangemerkt, deze reserve kan als zodanig niet worden uitgekeerd. Het eigen vermogen dat toerekenbaar is aan de aandeelhouders van de vennootschap en overige vermogensverschaffers en dat is opgenomen in de enkelvoudige jaarrekening, is gelijk aan het eigen vermogen toerekenbaar aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers dat is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. Zie toelichting 19 in de geconsolideerde jaarrekening voor meer details over het eigen vermogen.
6
Rentedragende verplichtingen 2013 245 531 3 779
2014 695 600 3 1.298
Verplichtingen aan syndicaat kredietinstellingen Verplichtingen aan institutionele beleggers Overige rentedragende verplichtingen
Onderstaand worden de voorwaarden en condities van de uitstaande langlopende verplichtingen weergegeven: Lening Syndicaat Private Placement Private Placement Private Placement Private Placement Private Placement Overige
Valuta
Nominale rente percentage
Jaar van aflossing
EUR USD/EUR USD USD USD USD
0,9 4,4 5,7 4,0 4,2 4,0
2019 2017 2020 2022 2024 2027
Nominale waarde 2014
Boekwaarde 2014
Nominale waarde 2013
Boekwaarde 2013
700 117 110 66 121 186 3 1.303
695 117 110 66 121 186 3 1.298
250 107 96 58 106 164 3 784
245 107 96 58 106 164 3 779
Voor de toelichting op de verplichtingen aan institutionele beleggers en de verplichtingen aan syndicaat kredietinstellingen wordt verwezen naar toelichting 23 van de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening.
Jaarrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening
Inhoud
7
Kortlopende verplichtingen De kortlopende verplichtingen hebben voor EUR 3.252 miljoen (2013: nihil) betrekking op een tijdelijke rekeningcourant met dochterondernemingen als gevolg van afroming van bankposities binnen FrieslandCampina. Daarnaast is een schuld aan de Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. opgenomen van EUR 42 miljoen. In 2013 was een verplichting van EUR 187 miljoen aan de vaste inrichting in Zwitserland opgenomen.
8
Verplichtingen aan financiers 2014 Kortlopende deel van de langlopende rentedragende verplichtingen Kortlopende rentedragende verplichtingen Verplichtingen aan leden-melkveehouders Rekening-courant banken 1
2013 1 240
107 39 12 158
66 49 355
De vergelijkende cijfers van 2013 zijn aangepast zoals beschreven in de grondslagen (zie pagina 81).
De verplichtingen aan leden-melkveehouders betreffen driejarige depositoleningen gehouden door ledenmelkveehouders. Deze leningen zijn direct opeisbaar door de leden-melkveehouders, tegen betaling van een boeterente van 1%. De kortlopende rentedragende verplichtingen hebben geheel betrekking op Commercial Papers. 9
Overige financiële activa en verplichtingen In de overige financiële activa en verplichtingen zijn afdekkingsderivaten opgenomen voor respectievelijk EUR 26 miljoen en EUR 38 miljoen. De cross currency swaps en interest rate swaps zijn gelijk aan de geconsolideerde jaarrekening (zie toelichting 14 van de geconsolideerde jaarrekening). De valutatermijncontracten opgenomen in financiële activa zijn in de enkelvoudige jaarrekening EUR 4 miljoen hoger dan in de geconsolideerde jaarrekening als gevolg van derivaten die afgesloten zijn namens dochtermaatschappijen. De contractvolumes voor de valutatermijncontracten zijn EUR 173 miljoen (activa) en EUR 176 miljoen (passiva). Daarnaast is onder de overige financiële activa een verstrekte lening aan Great Ocean Ingredients Pty. Ltd. van EUR 17 miljoen opgenomen, welke in 2014 is overgedragen aan Koninklijke FrieslandCampina N.V. Het resterende deel van de overige financiële activa betreft een rentevordering van EUR 9 miljoen. In 2013 hadden de overige financiële activa en verplichtingen volledig betrekking op afdekkingsderivaten.
10 Financiële instrumenten FrieslandCampina is gevoelig voor verschillende financiële risico’s, zoals kredietrisico, renterisico, liquiditeitsrisico en valutarisico. In de toelichting van de geconsolideerde jaarrekening wordt informatie gegeven over de blootstelling van FrieslandCampina aan elk van deze genoemde risico’s, de doelstellingen, grondslagen en procedures van FrieslandCampina voor het beheren en meten van deze risico’s, zie toelichting 30. Deze risico’s, doelstellingen, grondslagen en procedures van de voor het beheren en meten van deze risico’s zijn van overeenkomstig van toepassing op de enkelvoudige jaarrekening van FrieslandCampina. Daarnaast is onderstaande nadere kwantitatieve toelichting opgenomen.
141
Jaarrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening
Inhoud
142
Reële waarde De reële waarde van de meeste in de balans verantwoorde financiële instrumenten benadert de boekwaarde ervan. De boekwaarde van financiële activa en passiva zoals opgenomen in de geconsolideerde balans wordt in onderstaande tabel weergegeven, evenals de financiële instrumenten die tegen reële waarde gewaardeerd zijn, of waarvan de boekwaarde afwijkt van de reële waarde, weergegeven per waarderingsmethode. Hierbij is de reële waarde het bedrag dat zou zijn ontvangen of betaald als de vorderingen en/of verplichtingen waren afgewikkeld op balansdatum, zonder verdere verplichtingen. 2013
2014 Financiële activa niet gewaardeerd tegen reële waarde Leningen aan dochterondernemingen Overige vorderingen Overige financiële activa (excl. afdekkingsderivaten) Liquide middelen
Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten
Financiële passiva niet gewaardeerd tegen reële waarde Langlopende rentedragende verplichtingen - vaste rente Langlopende rentedragende verplichtingen - variabele rente Kortlopende deel van de langlopende rentedragende verplichtingen Kortlopende rentedragende verplichtingen Kortlopende verplichtingen aan dochterondernemingen Handelscrediteuren en overige verplichtingen
Financiële passiva gewaardeerd tegen reële waarde Afdekkingsderivaten
Boekwaarde
Reële waarde
Boekwaarde
Reële waarde
1.557 3.575 26 46 5.204
1.558 3.575 26 46 5.205
1.225 565
1.225 565
1.790
1.790
26 26
26 26
6 6
6 6
600 698
598 698
531 248
571 248
240
240
158 3.295 9 4.760
158 3.295 9 4.758
115 187 8 1.329
115 187 8 1.369
38 38
38 38
71 71
71 71
11 Niet in de balans opgenomen verplichtingen Koninklijke FrieslandCampina N.V. heeft verklaringen van hoofdelijke aansprakelijkheid conform Artikel 403, Titel 9 Boek 2 BW afgegeven voor uit rechtshandelingen voortvloeiende schulden van Friesland Brands B.V., FrieslandCampina Nederland Holding B.V. en FrieslandCampina International Holding B.V. en het merendeel van de Nederlandse dochterondernemingen van FrieslandCampina Nederland Holding B.V. en FrieslandCampina International Holding B.V. Koninklijke FrieslandCampina N.V. vormt tezamen met het merendeel van de Nederlandse werkmaatschappijen en Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. de fiscale eenheid Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. voor de vennootschaps- en omzetbelasting. Op grond daarvan is de vennootschap hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschuld van de fiscale eenheid als geheel.
Jaarrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening
Inhoud
12 Bezoldiging raad van commissarissen en statutaire bestuurders De bezoldiging raad van commissarissen en statutaire bestuurders is gelijk aan de bezoldiging raad van commissarissen en executive board zoals genoemd in toelichting 29 van de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Gedurende het verslagjaar waren er geen werknemers in dienst bij de vennootschap.
Amersfoort, 27 februari 2015 Executive board Koninklijke FrieslandCampina N.V. C.C. 't Hart, CEO H.M.A. Schumacher, CFO C.J.M. Gielen P.J. Hilarides R.A. Joosten G. Sklikas
Raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. P. Boer, voorzitter J.P.C. Keijsers, vicevoorzitter J.W. Addink-Berendsen P.A.F.W. Elverding S.H. Galema L.W. Gunning A.A.M. Huijben-Pijnenburg F.A.M. Keurentjes S.R.F. Ruiter H. Stöcker B. van der Veer W.M. Wunnekink
143
Overige gegevens
Inhoud
Overige gegevens 144
Statutaire winstbestemmingsregeling De statutaire winstbestemmingsregeling is opgenomen in artikel 28 van de statuten. Samengevat luidt zij: uitkering van winst geschiedt na vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. De winst staat ter vrije beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders. Het reserveringsbeleid van de vennootschap wordt vastgesteld, ingevolge artikel 27 van de statuten, door de algemene vergadering, op voorstel van de executive board dat is goedgekeurd door de raad van commissarissen. Uitkeringen ten laste van een reserve kunnen geschieden op voorstel van de executive board, welk voorstel de goedkeuring behoeft van de raad van commissarissen, krachtens een besluit van de algemene vergadering. De niet gereserveerde winst wordt uitgekeerd.
Voorgestelde winstbestemming toe te rekenen aan aandeelhouder van de vennootschap De raad van commissarissen heeft zijn goedkeuring verleend aan het voorstel van de executive board om van de winst van EUR 233 miljoen, EUR 10 miljoen te reserveren als rentevergoeding voor de lening van de coöperatie, EUR 40 miljoen te reserveren als rentevergoeding aan houders van ledenobligaties en EUR 183 miljoen toe te voegen aan de algemene reserve.
Gebeurtenissen na balansdatum
Voor de informatie betreffende gebeurtenissen na balansdatum wordt verwezen naar toelichting 32 van de geconsolideerde jaarrekening 2014.
Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
Inhoud
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: De Algemene vergadering van Aandeelhouders van Koninklijke FrieslandCampina N.V. Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van Koninklijke FrieslandCampina N.V. (de onderneming) te Amersfoort gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. Naar ons oordeel: • geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. op 31 december 2014 en van het resultaat en de kasstromen over 2014, in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU-IFRS) en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). • geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. op 31 december 2014 en van het resultaat over 2014 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit: • de geconsolideerde balans per 31 december 2014; • de volgende geconsolideerde overzichten over 2014: de winst-en-verliesrekening, het overzicht van het totaalresultaat, het overzicht vermogensmutaties en het kasstroomoverzicht; en • de toelichting met een overzicht van de relevante grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit: • de enkelvoudige balans per 31 december 2014; • de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2014; en • de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’. Wij zijn onafhankelijk van Koninklijke FrieslandCampina N.V. zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Materialiteit Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Op basis van onze professionele oordeelsvorming hebben wij de materialiteit voor de jaarrekening als geheel bepaald op EUR 45 miljoen. De materialiteit is gebaseerd op de totale waarde van de melkleveringen door de leden van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. (ongeveer 1,1% hiervan). De totale melkleveringen zijn begrepen in de Kosten van grond- en hulpstoffen en handelsgoederen. Deze benchmark vinden wij het meest relevant omdat de ledenmelkveehouders, als lid van de aandeelhouder (de coöperatie) tevens leverancier zijn van de onderneming en de vergoeding voor de melkleveringen het grootste deel vormt van de vergoeding die de leden-melkveehouders van de coöperatie ontvangen. Daarnaast hebben wij deze materialiteit ook getoetst door deze te relateren aan de totale omzet (ongeveer 0,4% hiervan). Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de jaarrekening om kwalitatieve redenen materieel zijn.
145
Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
Inhoud
146
Wij zijn met de raad van commissarissen overeengekomen dat wij aan de raad tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven de EUR 1 miljoen rapporteren alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn. Reikwijdte van de groepscontrole Koninklijke FrieslandCampina N.V. staat aan het hoofd van een groep van entiteiten (groepsonderdelen). De financiële informatie van deze groep is opgenomen in de jaarrekening van Koninklijke FrieslandCampina N.V. Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen. Bepalend hierbij zijn de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle van de volledige financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was. Wij hebben groepsonderdelen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. opgenomen in de groepscontrole wanneer zij significant van omvang waren of wanneer zij bepaalde specifieke risico’s bevatten. Wanneer dit niet tot voldoende afdekking heeft geleid, hebben wij onze professionele oordeelsvorming gehanteerd om aanvullende groepsonderdelen in de groepscontrole te betrekken. Op basis van deze selectie criteria hebben wij een controle van de volledige financiële informatie uitgevoerd bij 18 groepsonderdelen en een controle van specifieke posten bij 49 groepsonderdelen. Daarnaast hebben wij zelf op groepsniveau controlewerkzaamheden uitgevoerd op significante risicogebieden in de groep, bijvoorbeeld op de goodwill impairment test, belastingen en pensioenen. Dit heeft geresulteerd in een afdekking van 82% van de omzet van de groep en van 75% van de totale activa van de groep. Voor de resterende groepsonderdelen hebben wij onder meer cijferanalyses uitgevoerd om onze inschatting te toetsen dat er geen risico van een materiele fout is bij deze groepsonderdelen. Controles van groepsonderdelen worden met een bepaalde materialiteit uitgevoerd. Bij de meeste groepsonderdelen is deze materialiteit gebaseerd op de lokale statutaire controlematerialiteit, welke veelal lager is dan de groepsmaterialiteit. In andere gevallen is de materialiteit voor groepsonderdelen bepaald op basis van professionele oordeelsvorming door het groepsteam. Deze is dan gebaseerd op de materialiteit voor de jaarrekening als geheel en de rapportagestructuur van de groep. De materialiteit voor groepsonderdelen is niet hoger vastgesteld dan EUR 30 miljoen. Het groepsteam heeft gedetailleerde instructies gestuurd naar alle accountants die betrokken zijn bij de groepscontrole van groepsonderdelen. In deze instructies zijn de belangrijkste controlegebieden benoemd (inclusief de risico’s op een materiele fout) en is informatie opgenomen wat moet worden gerapporteerd aan het groepsteam. Het groepsteam heeft een bezoekschema opgesteld op basis waarvan elke drie jaar alle grote groepsonderdelen worden bezocht. Tijdens de controle van de jaarrekening 2014 zijn groepsonderdelen in België, Dubai, Indonesië, Thailand en de Verenigde Staten van Amerika bezocht. Er is ook telefonisch contact geweest met alle accountants van groepsonderdelen die betrokken zijn bij de groepscontrole. Tijdens de bezoeken en de telefonische contacten zijn de controleaanpak en de bevindingen gerapporteerd aan het groepsteam in meer detail besproken. Door bovengenoemde werkzaamheden bij groepsonderdelen, gecombineerd met aanvullende werkzaamheden op groepsniveau, hebben wij voldoende en geschikte controle-informatie met betrekking tot de financiële informatie van de groep verkregen om een oordeel te geven over de jaarrekening.
Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
Inhoud
De kernpunten van onze controle In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens onze controle van de jaarrekening. De kernpunten van onze controle hebben wij met de raad van commissarissen gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alles wat is besproken. Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van de individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten. Waardering van goodwill De goodwill impairment test die elk jaar in het tweede kwartaal wordt uitgevoerd door FrieslandCampina is een kernpunt van onze controle, omdat het evaluatieproces complex is, er veel oordeelsvorming met enige mate van subjectiviteit benodigd is en deze gebaseerd is op aannames die worden beïnvloed door toekomstige economische ontwikkelingen en ontwikkelingen in de verschillende markten. Bij het uitvoeren van de goodwill impairment test heeft de onderneming verschillende aannames gehanteerd met betrekking tot deze economische ontwikkelingen en ontwikkelingen in de verschillende markten, zoals de discontovoet, omzet en marge ontwikkelingen, verwachte inflatiepercentages en de restwaarde groeivoet. Tijdens onze controle hebben wij deze aannames, de methodieken en de gegevens die gebruikt zijn door de onderneming geëvalueerd en getoetst met externe gegevens over de verwachte inflatie en de marktgroei en vergeleken met concurrenten. Wij hebben in ons controleteam een waarderingsdeskundige opgenomen die ons heeft geassisteerd bij deze controle. Ook hebben wij gevoeligheidsanalyses op de uitkomsten van de berekeningen uitgevoerd. Hierbij hebben wij ons specifiek gericht op de gevoeligheid in de beschikbare ruimte in die kasstroom genererende eenheden waarbij een redelijke aanpassing van de uitgangspunten kan leiden tot een situatie dat de boekwaarde hoger is dan de realiseerbare waarde. Ook hebben wij de realisatie van de historische aannames van de onderneming geëvalueerd. Wij hebben geëvalueerd of de toelichting van de onderneming in noot 12 over deze aannames welke het meest gevoelig zijn voor de uitkomst van de goodwill impairment test adequaat is. Verplichtingen voor pensioenregelingen De onderneming heeft verplichtingen voor pensioenregelingen welke voornamelijk betrekking hebben op toegezegdpensioenregelingen. Deze verplichtingen zijn significant voor de jaarrekening. De twee belangrijkste pensioenregelingen in Nederland, betreffen samen in totaal 92% van de toegezegde brutopensioenverplichting. Bij de controle hebben wij gebruik gemaakt van pensioendeskundigen die onderdeel vormden van het controleteam. Wij hebben specifiek aandacht besteed aan de effecten van de afspraken over de deelname in het bedrijfstakpensioenfonds voor de Zuivel met ingang van 1 januari 2015 en de wijzigingen in de bestaande pensioenregelingen welke hebben geleid tot een eenmalige bate van EUR 131 miljoen die in 2014 is verantwoord. Wij hebben ook specifiek aandacht besteed aan de classificatie van de pensioenregeling in het bedrijfstakpensioenfonds als een toegezegde bijdrageregeling, onder andere door middel van de evaluatie van de regeling. Als onderdeel van onze controle hebben wij de actuariële veronderstellingen die de onderneming heeft gehanteerd, zoals de discontovoet en de indexatie geëvalueerd aan de hand van externe gegevens. Ook hebben wij de juistheid en de volledigheid van de onderliggende brongegevens van de deelnemers getoetst. Daarnaast hebben wij geëvalueerd of de toelichting van de onderneming in noot 20 adequaat is. Latente belastingposities en belastingvoorzieningen Vennootschapsbelasting is een kernpunt voor onze controle omdat de waardering van de belastingposities complex is en hiervoor oordeelsvorming met enige mate van subjectiviteit en schattingen benodigd zijn. De activiteiten van de onderneming zijn onderhevig aan vennootschapsbelasting in verschillende landen. Wij hebben de kennis en ervaring van lokale en internationale belastingspecialisten gebruikt voor onze controle van de belastingposities. Met betrekking tot de latente belastingposities hebben wij de uitgangspunten die de onderneming heeft gehanteerd geëvalueerd om de waarschijnlijkheid te bepalen dat latente belastingvorderingen worden terugverdiend door middel van belastbare winst in toekomstige jaren en door middel van tax planning strategieën in de verschillende landen. Tijdens onze werkzaamheden hebben wij onder andere budgetten, toekomstverwachtingen en belastingwetten gebruikt om de verantwoorde posities te controleren. Daarnaast hebben wij de historische betrouwbaarheid van inschattingen geëvalueerd. Om de aannames die gehanteerd zijn om de belastingvoorzieningen en onzekere belastingposities te analyseren en te evalueren hebben wij deze onder andere aangesloten op onderliggende bewijsstukken en hebben wij kennis genomen van de correspondentie met de belastingdiensten. Tevens hebben we de toereikendheid geëvalueerd van de toelichting van de onderneming die is opgenomen in noot 10, noot 21 en noot 27 in het kader van belastingen en onzekere belastingposities.
147
Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
Inhoud
148
Verantwoordelijkheden van de executive board en de raad van commissarissen voor de jaarrekening De executive board is verantwoordelijk voor het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met EU-IFRS en met Titel 9 Boek 2 BW en voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is de executive board verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die de executive board noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet de executive board afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsels moet de executive board de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de executive board het voornemen heeft om de onderneming te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De executive board moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de onderneming. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle fouten en fraude ontdekken. Voor nadere informatie over accountantscontroles in het algemeen wordt verwezen naar de website van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). www.nba.nl/standaardteksten-controleverklaring. Verklaring betreffende overige door wet- of regelgeving gestelde vereisten Verklaring betreffende het jaarverslag en de overige gegevens Wij vermelden op basis van de wettelijke verplichtingen onder Titel 9 Boek 2 BW (betreffende onze verantwoordelijkheid om te rapporteren over het jaarverslag en de overige gegevens): • dat wij geen tekortkomingen hebben geconstateerd naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de door Titel 9 Boek 2 BW vereiste overige gegevens zijn toegevoegd; • dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Benoeming Vanaf de controle van het boekjaar 2008 zijn wij de accountant van de onderneming. Wij zijn door de Algemene vergadering van Aandeelhouders op 2 mei 2014 herbenoemd als accountant van Koninklijke FrieslandCampina N.V. voor de controle van de jaarrekening 2014.
Amstelveen, 27 februari 2015 KPMG Accountants N.V. E.H.W. Weusten RA
Inhoud
Overzichten 150
Meerjarenoverzicht In miljoenen euro's, tenzij anders aangegeven
2014
2013
2012
2011
2010
11.348 412
10.309
489 303
11.281 513 313 157
487 278
9.626 407 403 216
8.972 428 434 285
Garantieprijs
39,38
39,45
33,87
36,94
32,39
Prestatietoeslag in euro's per 100 kg Reservering ledenobligaties in euro's per 100 kg Weidegangtoeslag in euro's per 100 kg Bijzondere toeslagen in euro's per 100 kg Melkprijs in euro's per 100 kg
1,86 1,07 0,29 0,10 42,70
1,81 1,23 0,31 0,10 42,90
1,42 0,95 0,32 0,12 36,68
1,10 0,73 0,03 0,12 38,92
1,23 0,73 0,04 0,13 34,52
7.676 2.823
7.112 2.631
6.831 2.258
5.684 2.194
5.258 2.010
2.587
2.405
2.140
2.078
1.900
981
696
685
699
776
545 -618
588 -576
842 -702
508 -340
444 -239
231
213
194
176
210
36,8
37,0
33,1
38,6
38,2
Werknemers (gemiddeld aantal fte's)
22.168
21.186
20.045
19.036
19.484
Totaal verwerkte melk (in miljoenen kg) Melkaanvoer van leden (in miljoenen kg)
10.716 9.453
10.659 9.261
10.215 8.860
10.140 8.838
10.266 8.821
Kerngegevens Winst-en-verliesrekening Netto-omzet Bedrijfsresultaat voor eenmalige posten Bedrijfsresultaat Winst
Balans Balanstotaal Totaal eigen vermogen Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouder van de vennootschap en overige vermogensverschaffers Nettoschuld Kasstroom Nettokasstroom uit operationele activiteiten Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten Afschrijvingen op gebouwen en installaties en amortisatie immateriële activa Overige gegevens Totaal eigen vermogen als % balanstotaal
Overzichten Meerjarenoverzicht - Melkprijsoverzicht
Inhoud
Melkprijsoverzicht
151
In euro's per 100 kg melk bij 3,47% eiwit, 4,41% vet en 4,51% lactose, in de verhouding 10:5:1, excl. btw
Vet Eiwit Lactose Verrekening garantieprijs Garantieprijs Prestatietoeslag Weidegangtoeslag 1 Bijzondere melkstromen 2 Contante prijs Reservering ledenobligaties Melkprijs Rente op ledenobligaties Algemene reserve Prestatieprijs
1
2
2014
2013
14,14 22,26 2,89 39,29 0,09 39,38 1,86 0,29 0,10 41,63 1,07 42,70 0,42 1,93 45,05
19,06 20,39 39,45 39,45 1,81 0,31 0,10 41,67 1,23 42,90 0,37 0,45 43,72
Leden-melkveehouders die weidegang toepassen ontvangen een weidegangtoeslag van 0,50 euro per 100 kg melk. Gemiddeld over alle FrieslandCampina ledenmelk is dit 0,29 euro per 100 kg melk. Bijzondere melkstromen betreft het totaalbedrag van uitkeringen per 100 kg Landliebe melk van 1,00 euro per 100 kg melk en het verschil tussen de garantieprijs voor biologische melk (49,52 euro) en de garantieprijs per 100 kg melk. Gemiddeld over alle FrieslandCampina ledenmelk is dit 0,10 euro per 100 kg melk.
Inhoud
Raad van commissarissen 152
Piet (P.) Boer (1960)
Jan (J.P.C.) Keijsers (1955)
Sandra (J.W.) Addink-Berendsen (1973)
Functie Voorzitter raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Voorzitter bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Beroep Melkveehouder Overige functies Lid raad van commissarissen Alfa Top-Holding B.V. Voorzitter Commissie Duurzame Melkproductie van NZO Lid topteam Topsector Agri & Food
Functie Vicevoorzitter raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Beroep Melkveehouder Overige functies Geen
Functie Lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 16 december 2014 Nationaliteit Nederlands Beroep Melkveehoudster Overige functies Lid raad van commissarissen ForFarmers B.V.
Overzichten Raad van commissarissen
Inhoud
153
Peter (P.A.F.W.) Elverding (1948)
Sjoerd (S.H.) Galema (1962)
Tex (L.W.) Gunning (1950)
Functie Lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Overige functies Voorzitter raad van commissarissen Koninklijke BAM Groep nv Vicevoorzitter raad van commissarissen SHV Holdings N.V. Voorzitter raad van commissarissen Q-Park Lid bestuur Stichting Instituut Gak
Functie Lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 14 december 2011 Nationaliteit Nederlands Beroep Melkveehouder Overige functies Lid Raad van Bezieling Millenniumnetwerk Fryslân Voorzitter van VNO-NCW Friesland Lid Dagelijks Bestuur VNO-NCW Noord Lid Raad van Toezicht Aeres Onderwijs Groep
Functie Lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Benoeming 14 december 2011 Nationaliteit Nederlands Overige functies CEO TNT Express
Inhoud
Raad van commissarissen 154
Angelique (A.A.M.) Huijben-Pijnenburg (1968)
Frans (F.A.M.) Keurentjes (1957)
Simon (S.R.F.) Ruiter (1958)
Functie Lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 15 december 2010 Nationaliteit Nederlands Beroep Melkveehoudster Overige functies Lid raad van commissarissen AB Brabant Lid algemeen bestuur waterschap Brabantse Delta
Functie Lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Beroep Melkveehouder Overige functies Lid Provinciale Staten van Groningen Lid Grondkamer Noord
Functie Lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 31 december 2008 Nationaliteit Nederlands Beroep Melkveehouder Overige functies Lid gemeenteraad Alkmaar
Overzichten Raad van commissarissen
Inhoud
155
Hans (H.) Stöcker (1964)
Ben (B.) van der Veer (1951)
Erwin (W.M.) Wunnekink (1970)
Functie Lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 14 december 2011 Nationaliteit Duits Beroep Melkveehouder Overige functies Voorzitter Landesvereinigung Milch NRW voorzitter raad van commissarissen Milchverwertungsgesellschaft NRW Lid Kreisstelle Oberberg der Landwirtschaftskammerr NRW Lid Landschaftsbeirat Oberbergischer Kreis Lid Aufsichtsrat Raiffeisenerzeugergenossenschaft Bergisch Land Voorzitter vereniging ‘Milch und Kultur Rheinland und Westfalen’
Functie Lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Benoeming 1 oktober 2009 Nationaliteit Nederlands Overige functies Non-executive director Reed Elsevier NV en PLC Lid raad van commissarissen Aegon N.V. Lid raad van commissarissen TomTom N.V. Lid raad van commissarissen Imtech N.V.
Functie Lid raad van commissarissen Koninklijke FrieslandCampina N.V. Lid bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Benoeming 16 december 2009 Nationaliteit Nederlands Beroep Melkveehouder Overige functies Geen
Remuneratie en benoemingscommissie
Auditcommissie
Peter Elverding, voorzitter
Ben van der Veer, voorzitter
Piet Boer
Simon Ruiter
Jan Keijsers
Erwin Wunnekink
Met ingang van 1 mei 2015 treedt René Hooft Graafland toe tot de raad van commissarissen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. Hij zal ook deel gaan uitmaken van de auditcommissie. Hij vervult de vacature die ontstaan is door het vertrek van Henk Scheffers ultimo 2014.
Inhoud
Executive board 156
Cees (C.C.) ’t Hart (1958)
Hein (H.M.A.) Schumacher (1971)
Kees (C.J.M.) Gielen (1959)
Functie Chief executive officer Benoeming 1 januari 2009 Nationaliteit Nederlands Verantwoordelijk voor Co-operative Affairs Corporate Communication, Sustainability Corporate Human Resources Corporate General Counsel & Company Secretary Corporate Public & Quality Affairs Corporate Research & Development Corporate Strategy Business group Cheese, Butter & Milkpowder Milk Valorisation & Allocation Nevenfuncties Voorzitter bestuur Nederlandse Zuivelorganisatie NZO Lid bestuur Productschap Zuivel Lid dagelijks bestuur VNO-NCW Lid raad van commissarissen Koninklijke Luchtvaart Maatschappij N.V.
Functie Chief financial officer Benoeming 1 januari 2015 Nationaliteit Nederlands Verantwoordelijk voor Corporate Finance & Reporting Corporate ICT Corporate Internal Audit Corporate Procurement Corporate Tax Corporate Treasury Enterprise Risk Management Summit
Functie Chief operating officer Benoeming 1 januari 2009 Nationaliteit Nederlands Verantwoordelijk voor Business Development
Op 18 februari 2015 is bekend gemaakt dat Cees ’t Hart per 1 juni 2015 zijn functie als chief executive officer van Koninklijke FrieslandCampina N.V. beëindigt. De raad van commissarissen heeft Roelof Joosten per 1 juni 2015 benoemd tot zijn opvolger. Hein Schumacher is per 1 september 2014 toegetreden tot de executive board en vervult vanaf 1 januari 2015 de functie van chief financial officer. Hij volgt in deze functie Kees Gielen op die met ingang van 1 januari 2015 is benoemd tot chief operating officer business development.
Overzichten Executive board
Inhoud
157
Piet (P.J.) Hilarides (1964)
Roelof (R.A.) Joosten (1958)
Gregory (G.J.) Sklikas (1964)
Functie Chief operating officer Benoeming 1 januari 2009 Nationaliteit Nederlands Verantwoordelijk voor Business group Consumer Products Asia
Functie Chief operating officer Benoeming 1 januari 2012 Nationaliteit Nederlands Verantwoordelijk voor Corporate Supply Chain Corporate Key Account Management Business group Ingredients
Functie Chief operating officer Benoeming 1 januari 2014 Nationaliteit Grieks Verantwoordelijk voor Business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa
Freek Rijna heeft op 31 december 2014 zijn loopbaan bij FrieslandCampina afgesloten. Freek Rijna was sinds 2009 chief operating officer, eerst van de business group Consumer Products Europe en vervolgens van Consumer Products Asia in Singapore. Piet Hilarides is hem in deze laatste functie opgevolgd per 1 januari 2015.
Overzichten Corporate staff
Inhoud
Corporate staff 158
Executive director Bas (S.G.) van den Berg
Corporate staff Thom (T.J.C.M.) Albers Werner (W.S.J.M.) Buck Ramon (R.M.H.K.) van Deventer Jeroen (J.H.W.) Elfers Jeroen (J.J.H.) Fey Carel (C.) Gribnau Hans (J.) van Hout Margrethe (M.J.) Jonkman Johan (J.H.A.) Keerberg Aafke (A.A.) Keizer Heidi (H.) van der Kooij Hans (J.P.F.) Laarakker Erwin (W.F.F.) Logt Niraj (N.) Mehra Frank (F.A.C.) van Ooijen Gerben (G.) Otter Klaas (K.A.) Springer Marco (M.C.) van Veen Jaap (J.C.) de Vries
Bas van den Berg is per 1 januari 2015 benoemd tot executive director van de business group FrieslandCampina Cheese Butter & Milkpowder. Hij heeft de verantwoordelijkheid voor de business group overgenomen van Piet Hilarides. Bas van den Berg was managing director van FrieslandCampina Branded Netherlands.
Corporate Director Co-operative Affairs (tot 1 april 2015) Corporate Director Public & Quality Affairs Corporate Director Internal Audit (per 1 mei 2015) Corporate Director Co-operative Affairs (per 1 april 2015) Corporate Director Milk Valorisation & Allocation Corporate Director Internal Audit (tot 1 juni 2015) Corporate Director Tax Corporate Director Research & Development Corporate Director Procurement Corporate Director Strategy Corporate Director General Counsel & Company Secretary Corporate Director Mergers & Acquisitions Corporate Director ICT Corporate Director Supply Chain Corporate Director Communication, Sustainability Corporate Director Summit Corporate Director Treasury Corporate Director Finance & Reporting Corporate Director Human Resources
Overzichten Business groups en adressen
Inhoud
Business groups en adressen FrieslandCampina Consumer Products Europe, Middle East & Africa De business group Consumer Products Europe, Middle East & Africa voorziet consumenten en professionele afnemers in Europa, het Midden-Oosten en in West-Afrika van zuivelproducten, zoals zuiveldranken, yoghurts, desserts, kindervoeding, boter en merkkaas. In Nederland en België verkoopt de business group ook vruchtensappen, vruchtendranken en sportdranken. De business group is actief in 17 landen (Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Rusland, Hongarije, Roemenië, Griekenland, Spanje, Italië, Groot-Brittannië, Saoedi-Arabië, Verenigde Arabische Emiraten, Egypte, Nigeria, Ghana en Ivoorkust).
FrieslandCampina Consumer Products Europe, Middle East & Africa
FrieslandCampina Romania
FrieslandCampina Middle East
Managing Director: Jan Willem (J.W.) Kivits
Managing Director: Maurits (E.M.) Klavert
Chief Operating Officer: Gregory (G.J.) Sklikas
Calea Baciului 2-4 400230 Cluj Napoca Roemenië T +40 264 50 2000
Palladium Tower, 8th Floor Plot C, Jumeirah Lake Towers Dubai Verenigde Arabische Emiraten T +971 4 4551800
Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333 FrieslandCampina Branded Netherlands Managing Director: Berndt (B.H.M.) Kodden Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333 FrieslandCampina Germany Managing Director: Markus (M.) Brettschneider (tot 1 mei 2015) Peter (P.S.) Weltevreden (per 1 mei 2015) Wimpfener Strasse 125 74078 Heilbronn Duitsland T +49 71 314 890 FrieslandCampina Hellas Managing Director: Kostas (K.G.) Maggioros 18, Nik. Zekakou & K. Karamanli str. 15125 Marousi, Athene Griekenland T +30 210 61 66 400 FrieslandCampina Hungary Managing Director: Péter (P.) Szautner Váci út 33 1134 Boedapest Hongarije T +36 1 802 7700
FrieslandCampina Russia Managing Director: Karl (C.G.F.) Buiks 42, Ul. Mosfilmovskaya 119285 Moskou Rusland T +74959 333 646 FrieslandCampina Branded Belgium General Manager: Katrien (K.) Bousson Schaessestraat 15 9070 Destelbergen België T +32 9 326 40 00 FrieslandCampina Foodservice Europe Managing Director: Giel (M.G.A.) ten Haaf (a.i.) (tot 1 mei 2015) Markus (M.) Brettschneider (per 1 mei 2015) Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333 FrieslandCampina UK Managing Director: Tracey (T.) Barney Denne House, Denne Road Horsham West Sussex RH12 1JF Groot-Brittannië T +44 1403 273 273 FrieslandCampina Retail Brands Europe Managing Director: Eric (E.H.) Schut Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333
FrieslandCampina WAMCO Nigeria Managing Director: Rahul (R.) Colaco Plot 7B Acme Road Ogba Ikeja Industrial Estate Lagos State Nigeria T +234 1 271 51 00 FrieslandCampina West Africa Director Business Development West Africa: Marc (M.G.) Desenfans Ridge Street No. 10 Roman Ridge Accra Ghana T +233 2176 0433 FrieslandCampina Ivory Coast Market Development Director: Marc (M.G.) Desenfans Zone Industrielle de Youpogon, Abidjan Route Industrap/Cemoi 01 BP 342 Abidjan 01 Ivoorkust T +225 23 53 07 55 FrieslandCampina Egypt Consulting and Trading Market Development Director: Jeries (J.) Alghawaly Lot No 227 Second Zone, 5th District New Caïro Egypte T +201 013 633 340
159
Overzichten Business groups en adressen
Inhoud
160
FrieslandCampina Consumer Products Asia De business group Consumer Products Asia voorziet consumenten in Azië van zuivelproducten zoals kindervoeding en zuiveldranken. De business group is actief in negen landen in Azië (China, Filippijnen, Hong Kong, Indonesië, Maleisië, Singapore, Thailand, Myanmar en Vietnam). Veel producten worden lokaal geproduceerd. Een aantal producten, zoals Friso, wordt geëxporteerd vanuit Nederland naar Azië.
FrieslandCampina Hong Kong
FrieslandCampina Singapore
Managing Director: Arnoud (A.) van den Berg
General Manager: Eddie (B.L.) Koh 47, Scotts Road Goldbell Towers 228233 Singapore T +65 6419 8450
Alaska Milk Corporation
39/f Office Tower Langham Place 8 Argyle Street Mongkok Kowloon Hong Kong T +852 2547 6226
Managing Director: Fred (W.S.) Uytengsu
FrieslandCampina Indonesia
FrieslandCampina Consumer Products Asia Chief Operating Officer: Piet (P.J.) Hilarides #11-01 Centennial Tower 3 Temasek Avenue Singapore 039190 T +65 65808100
6th Floor, Corinthian Plaza Building 121 Paseo de Roxas Makati City 1226 Filippijnen T +632 840 4500
Managing Director: Marco (M.L.) Spits Jalan Raya Bogor Km 5 Jakarta 13760 Indonesië T +62 21 841 0 945
FrieslandCampina Thailand Managing Director: Marco (M.G.) Bertacca 6th floor, S.P. Building 388 Paholyothin Road Samsen Nai, Phayathai Bangkok 10400 Thailand T +66 26201900 FrieslandCampina Vietnam
FrieslandCampina Trading (Shanghai)
FrieslandCampina Malaysia
Managing Director: James (J.) Chiu
Managing Director: Chooi Lee (C.L.) Saw
901 Shanghai Times Square Office Tower No 93 Huai Hai Zhong Road Shanghai 200021 China T +8621 639 10066
Level 5, Quill 9, No 112, Jalan Semangat 46300 Petaling Jaya Selangor Darul Ehsan Malaysia Maleisië T +603 7953 2600 FrieslandCampina Myanmar Managing Director: Pascal (P.) Bardouil DKSH Services Building, 4th floor No. 13 Thitsar Road Yankin Township, Rangoon Myanmar T +95 1 565270
Managing Director: Mark (P.M.) Boot Binh Hoa Ward Thuan An Town Binh Duong Province Vietnam T +84 65 03754 420
Overzichten Business groups en adressen
Inhoud
FrieslandCampina Cheese, Butter & Milkpowder
161
De business group Cheese, Butter & Milkpowder verkoopt wereldwijd kaas, gecondenseerde melk, kindervoeding, boter en melkpoeder. De portfolio bestaat uit een breed pakket Gouda, Edam, Maasdam en foliekaas, zowel hele kazen als voorverpakte stukken en plakken, verschillende soorten boters en melkpoeders. De business group heeft vestigingen in vijf landen (Nederland, Duitsland, België, Frankrijk en Spanje) en exporteert naar meer dan 100 landen.
FrieslandCampina Cheese, Butter & Milkpowder Executive Director: Bas (S.G.) van den Berg Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333
FrieslandCampina Cheese France
Yoko Cheese
General Manager Operations: Frédéric (F.B.) Baeza
General Manager: Luc (L.) Lamberigts
Quartier Les Crillons Sénas 13560 Sénas Frankrijk T +33 490 572 929
Bosdel 51 3600 Genk België T +32 89 363388
Orange
Zijerveld
FrieslandCampina Butter & Milkpowder
Managing Director: Onofrio (O.) De Carne
Director: Matthieu (M.A.A.) Zijerveld
Managing Director: Hans (J.A.M.) Meeuwis
Via G. Mameli 28a 70123 Bari Italië
Broekveldselaan 9 2411 NL Bodegraven Nederland T +31 172 630100
Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333
FrieslandCampina Cheese, Butter & Milkpowder Italy
FrieslandCampina Cheese
Managing director: Onofrio (O.) De Carne
Managing Director: Peter (P.S.) Weltevreden (tot 1 mei 2015)
Via Alessandro Maria Calefati 6 CAP 70121 Bari Italië
Bas (S.G.) van den Berg (per 1 mei 2015)
FrieslandCampina Cheese Spain
Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333 FrieslandCampina Cheese Germany General Manager: Markus (M.) Brettschneider (tot 1 mei 2015) Peter (P.S.) Weltevreden (per 1 mei 2015) Am Alfredusbad 2 45133 Essen Duitsland T +49 201 8712 70
General Manager: Jose (J.) Alonso-Iñarra Roger de Lluria 50 Planta 4 8009 Barcelona Spanje T +34 932 413 434
FrieslandCampina Export Managing Director: Cees (C.H.M.) Ruijgrok (tot 1 mei 2015) Thom (T.J.C.M.) Albers (per 1 mei 2015) Frisaxstraat 4 8471 ZW Wolvega Nederland T +31 561 692102
Overzichten Business groups en adressen
Inhoud
162
FrieslandCampina Ingredients De business group Ingredients ontwikkelt nutritionele en functionele ingrediënten die waarde toevoegen aan bestaande producten. Wereldwijd levert de business group natuurlijke ingrediënten op basis van melk, kaaswei en plantaardige grondstoffen aan industriële afnemers in de kindervoedingsbranche, de voedingsmiddelenindustrie, de farmaceutische industrie en de jongdiervoederbranche. De business group Ingredients heeft vestigingen in elf landen (Nederland, Duitsland, Verenigde Staten, Indonesië, China, Singapore, Japan, Brazilië, Egypte, Nieuw-Zeeland en India).
FrieslandCampina Ingredients
FrieslandCampina DMV
FrieslandCampina Kievit Germany
Chief Operating Officer: Roelof (R.A.) Joosten
Managing Director: Joost (J.) van de Rakt
Managing Director: Martine (M.A.K.) Snels
Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333
Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333
Wiedenbrücker Str. 80 59555 Lippstadt Duitsland T +49 29416620
FrieslandCampina Ingredients
FrieslandCampina Kievit
Business Unit Director Asia Pacific: Andries (A.I.) Smit
Managing Director: Martine (M.A.K.) Snels
FrieslandCampina Ingredients Latin America
#11-01 Centennial Tower 3 Temasek Avenue Singapore 039190 T +65 65808100
Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333
FrieslandCampina Ingredients Beijng
FrieslandCampina Kievit Indonesia
Rua dos Canários 65, Sala 5 a 8 Vinhedo, São Paulo, 13280 000 Brazilië T +55 19 3826-6820
Managing Director: Berend Jan (B.J.) Kingma
Business Unit Director Asia Pacific: Andries (A.I.) Smit
DFE Pharma
RM2506, West Tower of LG Twin Towers B12 Jianguomenwai Avenue Chaoyang District Beijing 100022 China T +86 1065666099
Jl. Merpati 1 50721 Salatiga Indonesië T +62 298 324 444
FrieslandCampina Domo Managing Director: Herman (H.W.A.) Ermens Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333 FrieslandCampina Domo Americas Regional Director: Rudy (R.) Dieperink 61 S. Paramus Road Suite 422 Paramus, NJ 07652 Verenigde Staten T +1 877 368 7378
FrieslandCampina Creamy Creation
Sales Office Director: Haroud (H.P.R.C.) de Vries
Chief Executive Officer: Jan (J.) Jongsma Klever Straße 187 47574 Goch Duitsland T +49 2823 9288750
Managing Director: Steven (S.D.) Alexander Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333 FrieslandCampina Creamy Creation USA Branche Manager USA: Rutger (J.A.R.) van den Noort 24 Masse Place NY 14020 Batavia Verenigde Staten T +1 585 3454290 FrieslandCampina Nutrifeed Managing Director: Joost (J.) van de Rakt Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort Nederland T +31 33 713 3333
2014-2.0
Elke dag voorziet Royal FrieslandCampina miljoenen consumenten verspreid over de wereld van zuivelproducten met waardevolle voedingsstoffen. Met een jaaromzet van 11,3 miljard euro behoort FrieslandCampina tot de vijf grootste zuivelondernemingen in de wereld. FrieslandCampina levert consumentenproducten als zuiveldranken, kindervoeding, kaas en desserts in een groot aantal Europese landen, in Azië en in Afrika. Ook worden producten geleverd aan professionele afnemers, waaronder room- en boterproducten aan bakkerijen en horecabedrijven. Daarnaast produceert FrieslandCampina ingrediënten en halffabricaten voor producenten van kindervoeding, de voedingsmiddelenindustrie en de farmaceutische sector wereldwijd. FrieslandCampina heeft vestigingen in 32 landen met ruim 22.000 medewerkers. De producten van FrieslandCampina vinden hun weg naar meer dan 100 landen. Het centrale kantoor van de onderneming is gevestigd in Amersfoort. De activiteiten van FrieslandCampina zijn onderverdeeld in vier marktgeoriënteerde business groups: Consumer Products Europe; Middle East & Africa; Consumer Products Asia; Cheese, Butter & Milkpowder en Ingredients. De vennootschap is volledig in handen van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A., met ruim 19.000 leden-melkveehouders in Nederland, Duitsland en België een van de grootste zuivelcoöperaties in de wereld.
Koninklijke FrieslandCampina N.V. Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort T +31 33 713 3333 www.frieslandcampina.com
