Jaarverslag 2010
Jaarverslag 2010 Samenstelling Joods Historisch Museum Tekstredactie Mary Holthuis Interviews, summary Daniël Bertina Vertaling David McKay Ontwerp MV LevievanderMeer Drukwerk Onkenhout Groep Joods Historisch Museum Postbus (p.o. box) 16737 1001 RE Amsterdam
Interview Joël Cahen 2 Tentoonstellingen en reizende tentoonstellingen 4 Interview Edward van Voolen 10 Evenementen 12 Interview Tatiana de Rosnay 14 Bezoekers 16 Marketing en Communicatie 18 Educatie en Publiekscontacten 24 Interview Noga Zohar 28 Hollandsche Schouwburg 30 Interview Ed van Thijn 36 Portugese Synagoge en Ets Haim 38 Museumcollectie 40 Mediatheek en Digitaal Monument 44 Menasseh ben Israel Instituut 47 Wetenschap 48 Financiële ondersteuning 50 Interview Roy Cremers 52 Verkorte jaarrekening 54 Personeelszaken 58 Besturen en medewerkers 58 Rondleiders en vrijwilligers 62 Summary in English 64
t + 31 (0)20 5 310 310 f + 31 (0)20 5 310 311
[email protected] www.jhm.nl www.jhmkindermuseum.nl www.hollandscheschouwburg.nl www.portugesesynagoge.nl www.etshaim.nl www.communityjoodsmonument.nl www.joodsmonument.nl www.mbii.nl www.joodsfilmfestival.nl
Cover © Jan Sluijters, Maannacht IV, 1912. Caldic Collectie, Rotterdam. C/o Pictoright Amsterdam 2010 Binnenzijde cover voor Achterkant tijdschrift Hakehilla van de Nederlands-Israëlietische Hoofdsynagoge Amsterdam, 1968. Foto: Sven Parsser p. 3 Joël Cahen. Foto: Bart Hautvast, ANWB p. 5 Mayer Kirshenblatt, Jongen met haring, 1992. Coll. B. KirshenblattGimblett en M. Gimblett, New York p. 7 Boris Kowadlo, Jongen met sproeten, bijgenaamd ‘Ginger’, Israël, 1950-1952. Spaarnestad Photo © Boris Kowadlo/ Nederlands Fotomuseum p. 9 Charlotte Salomon, Gouache
uit Leven? of Theater?, 1940-1942 © Stichting Charlotte Salomon p. 11 Edward van Voolen. Foto: Ruud van Zwet p. 13 Het Internationaal Danstheater. Foto: Ruud van Zwet p. 15 Tatiana de Rosnay. Foto: David Ignaszewski-koboy p. 19 Ben Gershon, IdiJood, onderdeel van Jong & Joods p. 21 Eliyahu Sidi, uit de serie Hagada, 2007, facsimile, Amsterdam p. 23 Charlotte Salomon, Gouache uit Leven? of Theater?, 1940-1942 © Stichting Charlotte Salomon p. 25 Boekpresentatie Wat jij niet wil... kikker in je bil! Max de Matze en de Gulden Regel, 17 mei 2010. Foto: Ruud van Zwet
p. 27 Kinderen in het atelier van het JHM Kindermuseum, 6 november 2010. Foto: Ruud van Zwet p. 29 Noga Zohar. Foto: Ruud van Zwet p. 31 Kinderherdenking in de Hollandsche Schouwburg, 14 april 2010. Foto: Michael Jacobs p. 33 Exterieur Hollandsche Schouwburg, ca. 1943. Foto: NIOD p. 35 Museumnacht in de Hollandsche Schouwburg, 6 november 2010. Foto: Ruud van Zwet p. 37 Ed van Thijn. Foto: Ruud van Zwet p. 39 Portugese Synagoge. Foto: Ernest Annyas p. 43 Martin Monnickendam, Wienerwalzen op Nijenrode, 1937
p. 45 Kartonnen lijst met onbekend echtpaar en zoon, ca. 1935. Collectie JHM p. 51 Foto’s: Roy Beusker p. 53 Roy Cremers. Foto: Daniel Cohen p. 63 Vijfenzestig jaar na de bevrijding bezoeken 1.731 Canadese jongeren het Joods Cultureel Kwartier Amsterdam, 6 mei 2010. Foto: JHM Binnenzijde cover achter © Jan Sluijters (1881-1957), Zittend Naakt / Zittende vrouw met ontbloot bovenlijf, 1912, Courtesy Paol & Co. Fine Art, Maastricht. C/o Pictoright Amsterdam 2010
‘Dit moet een museum vol beweging zijn.’ Directeur Joël Cahen kijkt terug op een succesvol jaar vol goede samenwerking.
2
‘Vorig jaar was Gedurfd Verzamelen. Van Chagall tot Mondriaan met 53.000 bezoekers een onverwacht groot succes. Een tentoonstelling over drie invloedrijke joodse verzamelaars van moderne kunst, Andries van Wezel, Willem Wolff Beffie en Salomon Slijper, die hun nek uitstaken in een tijd dat nog maar weinig mensen die experimentele schilderkunst op waarde konden schatten. We hadden zeven Mondriaans en drie Chagalls hangen, een paar prachtige doeken van Jan Sluijters, en andere topstukken van Alexej von Jawlensky en Paul Klee. Mayer July. Kleurrijke herinneringen aan een Poolse jeugd was ook heel bijzonder. Daarmee trokken we in de zomer 10.000 bezoekers per maand. Die tentoonstelling was een doorbraak in de beeldvorming over het traditionele joodse leven in Oost-Europa. Veel mensen kennen sjtetls alleen van groezelige zwart-witfoto’s. De kleurrijke schilderijen van Mayer July tonen het energieke alledaagse leven, en ook de hoge mate van integratie van joden in Oost-Europa. Ook de kleinere tentoonstelling over Charlotte Salomon in het Prentenkabinet was een juweeltje. Haar werk laten we nu de hele wereld over reizen. Met trots hebben we vorig jaar hét kinderboek van het JHM Kindermuseum mogen presenteren: Wat jij niet wil... kikker in je bil! Max de Matze en de Gulden Regel. Dit boek draait om de vraag hoe we respectvol met anderen moeten omgaan: een heel belangrijke les in onze tijd. Het sluit aan bij een nieuwe manier van educatie, waarbij genuanceerd denken centraal staat. Het JHM was medeorganisator van de negende editie van het Joods Film Festival. Hier kreeg de indrukwekkende film Haar naam was Sarah, gebaseerd op de bestseller van Tatiana de Rosnay, de Nederlandse première en er werd een twintigtal andere films getoond. Het festival was weer een groot succes. Ook werd vorig jaar begonnen met de verbouwing van de Portugese Synagoge: een ander
instituut onder onze hoede. De restauratie ligt op schema en het gebouw bleef open voor bezoekers, concerten en erediensten. Tijdens de Museumnacht trok de Hollandsche Schouwburg een recordaantal van 2.100 bezoekers, grotendeels jongeren. Vorig jaar bezochten ruim 45.000 mensen deze gedenkplaats. Die interesse toont de belangrijke rol van dit instituut bij de vorming van het collectieve geheugen. Er was veel aandacht voor de namenwand, het Digitaal Monument, en het Tweeduizend getuigen vertellen-filmproject van de USC Shoah Foundation. Ook de internetcommunity is heel actief. Samen vormt het een levend monument voor de mensen die zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog – joods en niet-joods. In de nabije toekomst willen we hier een nationaal Sjoa Museum oprichten. Ik ben een kind van de tweede generatie en wilde nooit iets over gaskamers horen. Maar jongere mensen willen precies weten hoe die verschrikking zich heeft voltrokken. Het is onze missie om die verborgen verhalen te vertellen. Onze tentoonstellingen over de overlevenden van de Sjoa, die ondanks alles het leven weer hebben opgepakt, haken daarop in. Zoals Jong & Joods, Wie niet weg is, is gezien en de fototentoonstelling van Boris Kowaldo. Dit museum moet een ontmoetingsplaats zijn, vol beweging. Door samenwerking hebben we steeds meer manieren om in beweging te blijven. Mijn droom was de oprichting van het Joods Cultureel Kwartier van Amsterdam, waarbij de verschillende joodse organisaties en instellingen zich als één geheel presenteren. Iets dat nu langzaamaan een realiteit geworden is. Nu trekken we jaarlijks 230.000 bezoekers. Dat mogen er best 500.000 worden.’
3
Tentoonstellingen Sonia Gaskell. Pionier van de dans
• ‘Gevoel voor strepen’, De Telegraaf, 18 maart 2010
11 september 2009 t/m 31 januari 2010
• ‘Drie Joodse kunstverzamelaars met een kennersoog’,
Prentenkabinet
In samenwerking met het Theater Instituut Nederland
• ‘Kunst wint op alle fronten’, Stentor Zwolse Courant/GPD,
Projectleider: Hetty Berg
Het Parool, 22 februari 2010 1 april 2010
Conservator: Tuja van den Berg (TIN) Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer
Count Your Blessings. Werk van Eliyahu Sidi
14 februari – 24 mei 2010 Sonia Gaskell (1904-1974) is voor de klassieke dans in Nederland van
Prentenkabinet
onschatbare waarde geweest. Aan de hand van foto’s, kostuums en
Projectleider: Hetty Berg
filmfragmenten van balletten toonde de expositie leven en werk van deze
Conservator: Batya Wolff
bijzondere vrouw en werd eveneens de geschiedenis van de dans in
Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer
Nederland tot 1969 geschetst. Ook de door IDTV Docs en de NPS geproduceerde documentaire over Gaskell, Mevrouw, was in de
Het Joods Historisch Museum presenteerde in het voorjaar de
tentoonstelling te zien.
familietentoonstelling Count Your Blessings. Werk van Eliyahu Sidi. Op fantasievolle wijze verbeeldt de in Israël wonende Eliyahu Sidi (Parijs,
4
De verborgen meester, Meijer de Haan
1936) Hebreeuwse letters, zegenspreuken, het verhaal van de uittocht uit
13 oktober 2009 – 24 januari 2010
Egypte, het bijbelverhaal over Ester en het Hooglied. Door illustraties te
Nieuwe Synagoge
integreren met joodse teksten zet hij een oude traditie voort van
In samenwerking met het Musée d’Orsay in Parijs en het Musée des
kunstenaars in Jeruzalem en Safed sinds het einde van de negentiende
Beaux-Arts in Quimper Projectleider: Jelka Kröger
eeuw. Behalve in het Prentenkabinet waren werken van Eliyahu Sidi te
Ruimtelijke vormgeving: ROO Rietbroek Oudijn ontwerpers
zien in het mikwe, de Grote Synagoge en het JHM Kindermuseum.
Grafische vormgeving: MV Levievandermeer Publicatie: Uitgeverij Waanders
Count Your Blessings in de media – een keuze • ‘Een vrolijke kijk op religie’, Levend Joods Geloof, maart 2010
Het Joods Historisch Museum presenteerde de eerste overzichtstentoon-
• ‘Feestelijke snelcursus in de Joodse cultuur’, Trouw,
stelling ooit van de negentiende-eeuwse schilder Meijer de Haan
(1852-1895). De tentoonstelling bestond uit een grote selectie werken van
• ‘Volg de zwarte kat’, Amsterdams Stadsblad, 3 maart 2010
de kunstenaar en zijn tijdgenoten, waaronder vele buitenlandse
• ‘Kinderlijke blik op joodse wereld’, VolZin, 19 februari 2010
bruiklenen, aangevuld met foto’s, brieven en andere documentatie.
• ‘Hebreeuwse verhalen en letters in Joods Historisch’,
3 maart 2010
GW Grafisch Weekblad, 17 maart 2010
Gedurfd Verzamelen. Van Chagall tot Mondriaan 14 februari – 16 mei 2010
Rosa Manus. International Feminist
Nieuwe Synagoge
8 maart – 23 mei 2010
Projectleider: Edward van Voolen
Wisselvitrine
Ruimtelijke vormgeving: ROO Rietbroek Oudijn ontwerpers
Projectleider: Irene Faber
Grafische vormgeving: MV Levievandermeer
Samenstelling: Dineke Stam i.s.m. Annette Mevis en Myriam Everard
Publicatie: Uitgeverij Waanders
Op initiatief van Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis, Judith Frishman en de Wilhelmina Drucker Fundatie naar aanleiding van
De tentoonstelling Gedurfd Verzamelen gaf een beeld van drie visionaire
Internationale Vrouwendag 8 maart 2010 en het Wereldcongres van
joodse verzamelaars: Andries van Wezel (1856-1921), Willem Wolff Beffie
Historici 2010 in Amsterdam.
(1880-1950) en Salomon Slijper (1884-1971). Met buitengewoon vooruitziende blik verzamelden zij tussen 1885 en 1940 werken van toen
Rosa Manus (Amsterdam, 1881 - Ravensbrück, 1943) vond haar
nog onbekende kunstenaars als Mondriaan, Chagall, Breitner, Isaac
levenstaak op een internationaal congres van de Wereldbond voor
Israels en vele andere inmiddels beroemde schilders. Voor deze
Vrouwenkiesrecht in 1908. Zij werd een spil in de Nederlandse en
tentoonstelling en de bijbehorende catalogus werd uitgebreid onderzoek
internationale vrouwenbeweging. Manus organiseerde vele vrouwen- en
verricht door een groep wetenschappers. Uit elk van de drie
vredescongressen, werkte nauw samen met feministe Aletta Jacobs
gereconstrueerde collecties was een representatieve selectie te zien; de in
(1854-1929) en maakte met Mia Boissevain (1878-1959) de prestigieuze
opdracht van het JHM gemaakte introductiefilm Schitterende Collecties
expositie De Vrouw 1813-1913. Zij was ook oprichtster van de Vrouwen
plaatste de verzamelaars in hun context.
Electriciteits Vereeniging en het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging en voorzitster van het Neutraal Vrouwencomité voor
Gedurfd Verzamelen in de media – een keuze
Vluchtelingen. De wisselvitrine toonde foto’s, documenten en voorwerpen
• ‘Verzamelaars met lef’, Trouw. 16 maart 2010
die haar vele activiteiten weergaven. Alle voorwerpen waren in bruikleen
• ‘Drie Joodse collecties schetsen verrassend mooi overzicht van
van Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis.
schilderkunst van 1850 tot 1920’, NRC Handelsblad, 1 april 2010
5
Mayer July. Kleurrijke herinneringen aan een Poolse jeugd
Irma Schatz (1949-1984). Gouaches en tekeningen
4 juni – 7 november 2010
4 juni – 18 juli 2010
Nieuwe Synagoge
Wisselvitrine
In samenwerking met het Judah L. Magnes Museum in Californië en
Projectleider: Irene Faber
het Jewish Museum in New York Projectleider: Hetty Berg
Net als Mayer Kirshenblatt en Charlotte Salomon maakte Irma Schatz
Ruimtelijke vormgeving: ROO Rietbroek Oudijn ontwerpers
(1949-1984) zeer persoonlijk werk: observaties van haarzelf en van haar
Grafische vormgeving: Bloemendaal & Dekkers
omgeving. Na haar opleiding aan de Rietveld Academie waren het vooral portretten, landschappen en tekeningen uit de losse pols. Ze bracht haar
Toen hij 73 jaar was begon Mayer Kirshenblatt (1916-2009) met het
ouders, haar geliefde, haar hond, haar vrienden en kennissen in beeld.
schilderen van zijn jeugdherinneringen in het vooroorlogse Polen.
Toen ze in 1980 ongeneeslijk ziek werd tekende ze, humorvol en droevig
Kirshenblatt, wiens bijnaam Mayer July was, schilderde de levendige
tegelijk, het proces van het steeds zieker worden. In de Wisselvitrine was
straten, pleinen en markten, de synagoge, de ambachten en de markante
een keuze te zien uit haar werk, dat in 1994 door haar ouders werd
figuren die zijn wereld bevolkten. Fantastische, bizarre volksverhalen
geschonken aan het JHM.
komen in zijn werk tot leven. De expositie was een eerbetoon aan Kirshenblatts bijzondere voorstellingsvermogen, gevoed door zijn scherpe
De Snoge vernieuwt!
geheugen. Twee audiovisuele programma’s brachten de kunstenaar en
12 juli – 22 augustus 2010
zijn werk voor de bezoeker nog dichterbij.
Zomerterras Academie van Bouwkunst Projectleider: Mirjam Knotter
Mayer July in de media – een keuze
6
• ‘Apt: een paleis van herinneringen’, Levend Joods Geloof,
Foto’s, teksten en ontwerptekeningen gaven een beeld van verleden, heden
en toekomst van de Portugese Synagoge. Bijzondere nadruk lag op de
juli 2010
• ‘Mazzel moet je afdwingen’, Noordhollands Dagblad, 15
ontwerpen van bureau Kossmann.dejong voor een nieuw publiek gedeelte
bij de Snoge, inclusief de ‘schatkamers’ waarin de collectie zal worden
juni 2010
• ‘Tegen onverschilligheid’, Tableau Fine Arts Magazine,
getoond.
31 oktober 2010
• ‘Kleurrijke herinneringen aan een Poolse jeugd’, Kol Mokum,
De Portugese Synagoge in de media – een keuze
• ‘Portugese Joden openen hun schatkamers’, Het Parool,
juni 2010
• ‘Herinneringen aan een Poolse jeugd’, de Volkskrant, 3 juni 2010
30 januari 2010
• ‘Schatten in het zicht’, Nieuw Israelietisch Weekblad, Charlotte Salomon. De keuze van Jonathan Safran Foer,
Bernice Eisenstein en Ernst van Alphen
• ‘Joodse kunstschatten komen aan het licht’, De Telegraaf,
4 juni – 14 november 2010
Projectleider: Jelka Kröger
• ‘Van schimmel naar klimaatbeheersing’, Het Parool,
Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer
Publicatie: Joods Historisch Museum
• ‘Zilverschatten in restauratie’, Nieuw Israelietisch Weekblad,
29 januari 2010 28 mei 2010 10 november 2010 11 juni 2010
Schrijver Jonathan Safran Foer (1977), illustratrice Bernice Eisenstein (1949) en hoogleraar literatuurwetenschap Ernst van Alphen (1958) kozen
Bijzondere aanwinsten Archief van een joodse arts ontdekt
hun favoriete gouaches uit Leven? of Theater? van Charlotte Salomon
(archief van Andries Bloch)
(1917-1943). De bijdragen gaven een nieuwe blik op het beroemde werk
2 augustus – 24 oktober 2010
waarin Salomon haar dramatische levensverhaal verbeeldde. Bernice
Wisselvitrine en Mediatheek
Eisenstein voegde negen getekende portretten aan haar bijdrage toe. Een
Projectleider: Peter Buijs
korte documentaire vormde de introductie op Charlotte Salomon. In de
In deze tijdelijke zomeropstelling liet het museum enkele van de meest
audiovisuele presentatie Charlotte en ik gaven ROC-leerlingen vorm aan
bijzondere, ontroerende of belangwekkende schenkingen en aankopen uit
hun persoonlijke relatie met het werk van Salomon.
het laatste jaar zien. Behalve schilderijen, prenten en een bronzen kop was ook een deel van het kort tevoren ontdekte archief van de Amsterdamse
Charlotte Salomon in de media – een keuze
arts Andries Bloch (1895-1945) en diens vrouw en kinderen te zien.
• ‘Levensverhalen’, Het Financieele Dagblad, 19 juni 2010
Dankzij het terugvinden van dit archief kon het leven van deze vier
• ‘Vanuit herinnering geschilderd: Mayer Kirshenblatt en
willekeurige slachtoffers van de Sjoa worden gereconstrueerd en kregen
zij, meer dan vijfenzestig jaar na hun dood, weer een gezicht en een
Charlotte Salomon’, Kol Mokum, juni 2010
• ‘Een heel leven’, Elsevier, 14 augustus 2010 • ‘Tegengif tegen onverschilligheid’, Trouw, 3 juli 2010 • ‘A refreshing new exhibition of Charlotte Salomon’s work’,
Iamsterdam.com, 2010
verhaal.
7
Archief Bloch in de media – een keuze
Boris Kowadlo in de media – een keuze
• ‘Een Joodse familie komt weer tot leven’, Het Parool,
• ‘Beklemmende foto’s van een vakman’, NRC Handelsblad,
4 augustus 2010
1 december 2010
• ‘Schouw geeft Joodse briefwisselingen prijs’, De Telegraaf,
• ‘Document van herinnering en toekomst’, Nieuw Israelietisch
Weekblad, 26 november 2010
28 juli 2010
• ‘Archief joodse arts Andries Bloch ontdekt’, Nederlands Dagblad,
• ‘Joods leven na de oorlog’, De Telegraaf, 30 december 2010
• ‘Fotograaf van het gewone joodse leven’, Friesch Dagblad,
23 juli 2010
• ‘Archief ontdekt met brieven van joodse arts’, Friesch Dagblad,
• ‘De levenswil van een nieuwe staat’, NRC NEXT, 2 december 2010
23 juli 2010
5 januari 2011
• ‘Een joodse arts in Amsterdam’, De Huisarts, 16 september 2010 Jong & Joods Wie niet weg is, is gezien. Joods Nederland na 1945
29 november 2010 – 8 mei 2011
29 november 2010 – 8 mei 2011
museumroute
Nieuwe Synagoge
Projectleider: Barbara Bos
Projectleider: Hetty Berg
Grafische vormgeving: Sjoukje Kloostra
Ruimtelijke en grafische vormgeving: Kossmann.dejong Publicatie: Uitgeverij Waanders
In het kader van de tentoonstelling Wie niet weg is, is gezien hebben negen joodse jongeren verbeeld wat joods-zijn in Nederland in deze tijd
Deze multimediale, interactieve expositie toonde de vele manieren waarop
voor hen betekent. De één legde de nadruk op religie, de ander gaf meer
joden na de oorlog het leven weer oppakten, wat voor hen doorslag-
gewicht aan familietradities. De resultaten - waaronder fotoreportages,
gevende gebeurtenissen waren en hoe de gemeenschap opnieuw tot bloei
documentaires, strips, collages en een verzameling voorwerpen - werden
kwam. Door middel van persoonlijke objecten, interviews, filmmateriaal
verspreid door het museum getoond.
uit privébezit, documenten, schilderijen en foto’s werd aan zoveel mogelijk 8
aspecten van deze complexe geschiedenis recht gedaan: van de schaduw
9
van de oorlog, via de wederopbouw, en de verwerking naar het joodse leven in het Nederland van vandaag. Op grote schermen was een compilatie te zien van film- en televisiebeelden uit deze periode, die in
Reizende Tentoonstellingen
opdracht van het museum werd gemaakt. Superhelden en sjlemielen. Joodse herinnering in de stripkunst Wie niet weg is, is gezien in de media – een keuze
Joods Cultureel Centrum, Sao Paulo, Brazilïe (12 november 2009 t/m 7
• ‘Zo rijk en divers is het Joodse leven in Nederland’, Het Parool,
februari 2010)
Jüdisches Museum Berlin (30 april t/m 8 augustus 2010)
29 november 2010
• ‘Veerkracht van de Joodse gemeenschap’, Reformatorisch Dagblad,
2 december 2010
Springlevend. Foto’s ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan
• ‘Uit de schaduw’, Nederlands Dagblad, 3 december 2010
van Cefina
• ‘Intimer Einblick’, Jüdische Allgemeine, 24 februari 2011
Stichting Synagoge Enschede 16 november 2009 t/m begin januari
• ‘Into the light’, TimeOut Amsterdam, februari 2011
2010 Joodse Gemeente Breda van 31 januari t/m half maart 2010
Boris Kowadlo. Fotograaf tussen herinnering en toekomst 29 november 2010 – 6 maart 2011
De verborgen meester, Meijer de Haan
Prentenkabinet
Le maître caché, Meijer de Haan
Projectleider: Bernadette van Woerkom
Musée d’Orsay, Parijs: 15 maart t/m 20 juni 2010
Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer
Musée des Beaux-Arts, Quimper: 8 juli t/m 4 oktober 2010
Publicatie: Uitgeverij Waanders Gekleurde beelden. Palestina gefotografeerd door De Nederlands-Poolse fotograaf Boris Kowadlo (1911-1959) legde in de
The American Colony Photographers 1898-1931
jaren veertig en vijftig een uniek beeldarchief aan van het joodse leven in
26 juni t/m 21 augustus 2010 – galerie FOTOexpo202 te Amersfoort
Nederland en Israël. Hij maakte indrukwekkende foto’s van de vervallen en verlaten Amsterdamse jodenbuurt, en volgde de opbouw van de
Marokko. Foto’s van Elias Harrus en Pauline Prior
Nederlands-joodse gemeenschap na 1945. De tentoonstelling gaf voor de
Morocco. Photographs by Elias Harrus and Pauline Prior
eerste maal een compleet beeld van Kowadlo’s leven en werk.
Jewish Museum, London: 11 november 2010 t/m 1 mei 2011
‘Dit was puur snoepen.’
Conservator Edward van Voolen werkte
aan Gedurfd Verzamelen. Van Chagall tot Mondriaan.
10
‘Ik ben supertrots op deze tentoonstelling. Met Gedurfd Verzamelen hebben we het werk van drie vrijwel vergeten kunstverzamelaars bijeengebracht. De collecties van Andries van Wezel, Willem Wolff Beffie en Salomon Slijper behoren tot de absolute top van de moderne kunst. Ook de intensieve samenwerking met onderzoekers Rein van der Wiel, Ester Wouthuysen en Mandy Prins was ontzettend inspirerend. Zij hebben een prachtige bijdrage geleverd aan de tentoonstelling en de catalogus. De tentoonstelling trok 53.000 bezoekers en we kregen heel goede reacties. De droom van iedere tentoonstellingsmaker. Rond 2002 kwam Rein van der Wiel naar ons toe met het idee om een expositie te wijden aan Andries van Wezel, diamantair en verzamelaar van moderne kunst van de Haagse School. Van Wezels collectie stond te verstoffen in de depots van het Rijksmuseum. We vroegen ons af of er meer van dat soort Nederlandse invloedrijke joodse kunstverzamelaars waren geweest. Na lang onderzoek kwamen nog twee namen bovendrijven. Ze staan symbool voor de opkomende joodse burgerij in de prille twintigste eeuw, die het zich opeens kon veroorloven om kunst te kopen en kunstenaars actief te ondersteunen. Het is fascinerend om te beseffen dat deze mensen van heel arm naar heel rijk zijn opgeklommen. Van Wezel, Wolff Beffie en Slijper waren driedubbel eigenzinnig. Nederland kende in die tijd maar weinig actieve kunstverzamelaars, al helemaal niet van moderne kunst, en vaak waren ze ook niet joods. Onze drie hebben zich met volle overgave op de moderne kunst gestort in een tijd dat het een heel riskante onderneming was. Investeren in kunst van de Gouden Eeuw was veel veiliger. Toch kochten ze telkens weer een werkje. Het waren
avonturiers – Wolff Beffie kocht drie vroege doeken van Chagall, die toen nét af waren. Die eigenzinnigheid bevalt me. Mijn eigen favorieten zijn te veel om op te noemen. Het werk van Breitner vind ik prachtig, maar ook van Israëls, of Sluijters, of Jawlensky. En die drie Chagalls. Puur snoepen. Er is niet zoveel bekend over hun persoonlijke drijfveren. Dat is jammer. Ik vermoed dat het echt om de liefde voor de kunst ging. Slijper was zo’n enorme bewonderaar van Mondriaan dat hij tijdens de crisis liever zijn huis verkocht dan een van zijn doeken. Toch zijn ze alle drie in de vergetelheid geraakt, we weten niet precies waarom. In de museumwereld heerste een klimaat waarin weinig aandacht werd gegeven aan grote schenkers en mecenassen. Dat is aan het veranderen. Ik houd niet van snobistische exposities waarbij alleen de kale schilderijen worden getoond. Ik wil juist het verhaal eromheen zo goed mogelijk vertellen – dat is het spannende van dit vak. Het is meer dan een spelletje mooie wetenschap. Je moet solide onderzoek en teamwerk combineren met verzamelen en goed onderhandelen. Maar om alles toegankelijk te maken voor een groot publiek is het állerleukste. Ik probeer vooral mijn eigen enthousiasme over te brengen.’
11
Evenementen
Tweeduizend getuigen vertellen/Survivors Visual History Archief
door Denise Citroen in het kader van Jong & Joods
Instaprondleidingen
• ‘Landverhuizers, van het sjtetl naar Amerika’ door Henriette
• De geschiedenis van de joden in Nederland 1900-heden
Silverberger
Wandelingen
• ‘Charlotte door de ogen van Ernst van Alphen’ door Ernst van Alphen
• Langs stenen herinneringen
• ‘Coming out of the Jewish ignorance. The story of a regular Pole’
• Briljante wandeling, wandeling door de oude joodse diamanten-
• ‘Verhullend taalgebruik in de Nederlandse taal’ door Ewoud Sanders
buurt in Amsterdam. In samenwerking met Gassan Diamonds
• Diamant Trade
12
door Rafal Betlejewski
Films
• Plantage, een zomerse wandeling door de 19-eeuwse Plantagebuurt
• Film & Talk Mevrouw (NL 2009, Jellie Dekker, 59 min.) met Jellie Dekker
• Wandeling door de voormalige joodse buurt
• Film & Talk Stealing Klimt (UK, 2007, Jane Shablani, 90 min.)
Kinderevenementen/Ateliers
• Kinderatelier: Schilderen als Meijer de Haan: familieportret
• Monsieur Klein (NL, 1976, Joseph Losey, 123 min.)
• Kinderen fotograferen hun favoriete schilderij bij opening
• Bar Mitzvah (USA, 1935, Henry Lynn, 81 min.)
• Off and Running (USA, 2009, Nicole Opper, 76 min.) in het kader
Gedurfd Verzamelen.
met Charlotte van Rappard-Boon
• Kinderatelier Papieren Theater
• Gezicht van de stad – Wouter Verburgt
• Samenwerking met FilmIsreal festival met de film A Matter of Size
• Grote Verzameldag met Maxim Hartman en ateliers ‘maak je
• Charlotte (NL, 1981, Frans Weisz, 93 min.)
eigen sokkel/vitrine’
van Amsterdam Gay Pride (Israel, 2009, Sharon Maymon en Erez Tadmor, 90 min.)
• Pesachatelier met Eli Content
• Sam Spiegel Filmfestival. Samenwerking met de Nederlandse
• Toveren met letters met Eli Content
• Kattenspeurtocht en maskers maken
• Benya Krik (Sovjet Unie, 1926, Vladimir Vilner, 81 min.)
• Kikkers aan de horizon
• Yidl mitn fidl (1936, Joseph Green en Jan Nowina - Przybylski, 92 min.)
• Stad op z’n kop
• Joods Film Festival (zie speciale evenementen hieronder)
• Soekotatelier met Eli Content
Inloopconcerten in de Grote Synagoge
• Chanoeklaas
• Felicia van den End (fluit) en Gwyneth Wentink (harp)
• Steenhouwen met Ida Kleiterp
• Faisca Strijkkwartet
• Boekpresentatie Wat jij niet wil… kikker in je bil! met o.a.
Speciale evenementen
• Grote verzameldag met Maxim Hartman
Dieuwertje Blok en Gerda Havertong
Film- en Televisieacademie
13
• Peuterconcerten i.s.m. Stichting MEMO (Memorabele Momenten)
• Shookbook, ruilboekenbeurs voor tweedehands boeken in het Hebreeuws
Inleidingen op tentoonstellingen
• De trein van de vrijheid in samenwerking met het Comité 4/5
• Sonia Gaskell. Pionier van de dans
mei, Verzetsmuseum, Anne Frank Stichting, met o.a.
• De verborgen meester, Meijer de Haan
Jules Schelvis en Frits Barend
• Gedurfd Verzamelen. Van Chagall tot Mondriaan
• Poeriemfeest bij de opening van Count your blessings. Werk
• Count Your Blessings. Werk van Eliyahu Sidi
• Mayer July. Kleurrijke herinneringen aan een Poolse jeugd
• Historians of Netherlandish Art-congres (besloten)
• Charlotte Salomon. De keuze van Jonathan Safran Foer, Bernice
• Boekpresentatie Een sjtetl in de tropen i.s.m. Koninklijk
Eisenstein en Ernst van Alphen
van Eliyahu Sidi
Instituut voor de Tropen
Lezingen
• Museumnacht met als thema To Jew or not to Jew? Met o.a.
• ’Meijer de Haan, Paul Gauguin and Brittany: A special place’ door
• Symposium International Federation for Research in Women’s
Caroline Boyle-Turner
Het Internationaal Dans theater, dj’s Betty & Billie en Irene Zwiep
• Twee lezingen in het kader van vrouwendag o.l.v. Judith Frishman:
‘Joodse bourgeoisie in Amsterdam, 1796-1935’ door Huibert Schijf,
• Reizen naar joods Antwerpen i.s.m. Crescas en Voyage & Culture
History (IFRWH)
en ‘Rosa Manus (1881-1943): van bourgeoisplichten naar
• Jiddisje voorleestheaterproductie Een dag in Kasrilevke van
vrouwenrechten’ door Myriam Everard
Sjolem Aleichem door Stichting Jiddisj/Willy Bril
• ‘Verzamelen: een familietraditie?’ door kunstverzamelaar Marieke
• Theatervoorstelling Eet Smakelijk door Huis van Bourgondië/
Sanders-ten Holte
Ilay den Boer
• ‘Musea en Mecenaat in de 20ste en 21ste eeuw’ door Renée
• Joods Film Festival in Pathé Tuschinski met als thema
Steenbergen
Family in Focus. Twintig films in vijf dagen. Met o.a.
• ‘Joden als gedurfde verzamelaars’ door Edward van Voolen
Tatiana de Rosnay en Jac. Goderie
• Erfgoedarena i.s.m. Reinwardt Academie: ‘Het nut en onnut van
Cursussen en workshops
• Workshop Het Jiddisje Lied door Shura Lipovsky
verzamelen in de 21ste eeuw’
• ‘My Father Mayer July’ door Barbara Kirshenblatt-Gimblett
• Crash cursus Jiddisj, door Ruben Verhasselt
• ‘Charlotte door de ogen van Bernice Eisenstein’ door
• Schildersatelier voor volwassenen: Je bent nooit te oud om te schilderen
• Vaderlandse Geschiedenis in Beeld door de Vrije Academie
Bernice Eisenstein
• Fotografie door Daniel Cohen in het kader van Jong & Joods
• De Vijf Wereldreligies door de Vrije Academie
• Film maken door Max Moszkowicz in het kader van Jong & Joods
• De Geschiedenis van Joods Amsterdam door Beliën &
• ‘Oral en visual history: een rijke bron, wat doen we ermee?’
Van Tol stadsverkenningen
‘Proberen de geschiedenis te overbruggen.’
Schrijfster Tatiana de
Rosnay opende de negende editie van het Joods Film Festival met de filmversie van haar roman Haar naam was Sarah.
14
‘De opening van het Joods Film Festival was een hele emotionele avond. De film heeft veel losgemaakt, en de reacties na afloop hebben me ontzettend geraakt. Ik sprak die avond een aantal bijzondere mensen die de Holocaust hadden overleefd door onder te duiken. Er was een vrouw die zo moest huilen dat ze niet meer kon spreken. Ze hield alleen mijn hand vast. Het viel me op dat veel bezoekers mijn roman Haar naam was Sarah hadden gelezen. Iedereen in Tuschinski leek te weten wie ik was. Dat was overweldigend. Ook mijn Franse uitgever was onder de indruk van die bijzondere sfeer, en hoe mensen mij persoonlijk wilden bedanken. Maar ik bleef zeggen: Ik heb slechts het boek geschreven, het is écht Gilles Paquet-Brenners film. Een maand geleden was ik in Amsterdam om de verkoop van het miljoenste exemplaar van het boek te vieren. Ik heb toen ook een paar indrukwekkende ontmoetingen gehad met overlevenden van de jodenvervolging. Het Nederlandse succes van het boek én de film vind ik moeilijk te verklaren. Misschien doet het de mensen denken aan Anne Frank, want haar verhaal blijft eeuwig boeien. Elke keer als ik in Amsterdam ben ga ik langs het Anne Frank Huis. Als eerbetoon. Ik wil het steeds opnieuw zien. Haar naam was Sarah toont de littekens en de taboes die zijn overgebleven na die catastrofe, 65 jaar geleden. Maar het verhaal is niet belerend; het gaat over een gewone hedendaagse vrouw die stuit op een donker geheim uit het verleden. Dat is herkenbaar. In Frankrijk wist bijna niemand buiten de joodse gemeenschap iets over de collaboratie van de Franse politie bij de jodenvervolging. Die afschuwelijke gebeurtenis in de Vélodrome d’Hiver waar mensen zijn
bijeengedreven en weggevoerd, is jarenlang doodgezwegen. Vermoedelijk omdat men zich er diep voor schaamde. Jacques Chirac was de eerste Franse president die publiekelijk de collaboratie van de Franse politie heeft veroordeeld. Dat was in 1995. Tegenwoordig wordt er veel meer over gesproken. Zo werd onlangs de dvd van de film in Frankrijk uitgebracht, met een extra documentaire – ooit uitgezonden in het televisieprogramma La Marche du Siècle – waarin tien bejaarde getuigen van het drama in de Vélodrome d’Hiver hun verhaal doen. Zelf ga ik twee keer per maand de scholen langs, samen met een paar overlevenden, en dan wordt mijn boek in de les besproken. Zo probeer ik even de geschiedenis te overbruggen. Dat lijkt me ook de taak van elk goed museum.’
15
Bezoekersaantallen 2010 Cijfers in zwart : JHM Cijfers in wit: Hollandsche Schouwburg
Nederland 13.351 20.199 UK 1.552 983 Duitsland 1.000 642 Frankrijk 865 149 Spanje 729 130 Italië 480 38 België 304 189 Portugal 193 19 Denemarken 68
13
VS 1.635 759
Oostenrijk
62
5
Canada 277 1.804
Zwitserland
55
45
Polen 48 21 Zweden 42 3 Hongarije 37 13 Ierland
36
12
Japan 81 4
Tsjechië 27 Mexico 9 8 Bermuda 1
16
Finland
20
China 58 17
3
Korea 17
Noorwegen 16 9
Taiwan 3
Servië 14 Bulgarije 11 Roemenië 10 Europa overig 10
Israël 570 168
Brazilië 130 31
Slowakije 7
Argentinië 46 36
Griekenland
Latijns-Amerika
Macedonië 2
Azië overig
overig 34 12
Bosnië 1
Oekraïne 7
Chili 2
Moldavië 1
3 India 5 1 Maleisië 1
5
Rusland 154 11 2
Turkije 34 2
Colombia 1
15
2
Singapore 4 1 Indonesië 4 1
Georgië 2
Thailand 1
Litouwen 2
Filippijnen 1
Syrië 1 Zuid-Afrika 15 2
Libanon 1
Deze kaart is het resultaat van twee representatieve
Afrika overig
4
Jordanië 1
steekproeven onder de bezoekers van het JHM (22.149
Zambia 1
Iran 1
van de 131.385) en de Hollandsche Schouwburg (25.364
Zimbabwe 1
Kazachstan 1
van de 45.605) die ons in 2010 bezochten.
Australië 94 22 Nieuw-Zeeland 22
Hollandsche
Portugese
Bezoek Schouwburg
Synagoge
Aantal bezoekers JHM in 2010
Naar soort toegang
januari 9.147
Volwassenen normaal tarief
16.044
Museumnacht 2.300
januari 1.993
2.039
www.jhm.nl:
februari 10.911
13 t/m 17 jaar normaal tarief
1.732
Bezoek opening
2.067
februari 2.563
2.940
www.jhmkindermuseum.nl:
maart 15.730
6 t/m 12 jaar
3.810
Museum Plus Bus
1.830
maart 4.337
3.395
www.hollandscheschouwburg.nl:
april 16.902
Kinderen onder 6 jaar
1.222
Bezoek Canadese jongeren 6 mei
1.670
april 7.619
5.711
www.joodsmonument.nl:
mei 17.045
65+ tarief
5.054
Stadspas 1.216
mei 8.225
6.436
per 31-12-2010: 145 leden
juni 8.412
Algemene Museumkaart
43.751
Vereniging Re mbrandt
1.233
juni 3.807
3.873
JHM op: Twitter
juli 8.628
Entree groep volwassenen
2.328
BankGiro Loterij Card
383
juli 2.387
3.879
per 31-12-2009: 200 volgers
augustus 12.206
Entree onderwijsgroepen
8.316
Vrijkaart 361
augustus 1.973
5.879
per 31-12-2010: 628 volgers
september
Vrienden Joods Historisch Museum
2.116
CJP 343
september 2.999
6.309
Holland Pass
86
oktober 2.888
2.252 7.298
6.910
oktober 8.794
Combi CEPIG
november
10.356
International Youth Card
3.202
Overigen 9.644
november 5.533
december
6.344
I Amsterdam Card
9.244
Totaal 131.385
december 1.281
2.230
Totaal 45.605
52.915
Totaal 131.385
13.233
JHM op Facebook
Unieke bezoekers website 1.283.758
per 31-12-2009: 280 fans
20.719
per 31-12-2010: 1.127 fans
30.848
JHM op Hyves
109.041
per 28-04-2010: 128 leden
Vrienden van het Joods Historisch Museum, per 31-12-2010: 2.900
17
Marketing en Communicatie In 2010 wisten 131.385 bezoekers de weg naar het Joods Historisch
aantal internationale media in met name de Verenigde Staten, Groot
Museum te vinden. Het twee na hoogste aantal uit de geschiedenis
Brittannië en Israël. Dankzij een samenwerkingsverband met het
van het museum en een stijging van ruim 7% ten opzichte van 2009.
Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen in New York wordt
Het ging daarbij om Nederlandse bezoekers (ca. 60%), toeristen
de pers in de Verenigde Staten en Canada regelmatig actief geïnfor-
(afkomstig uit bijna zeventig verschillende landen ter wereld, van de
meerd over onze activiteiten en is het aantal journalisten uit
Verenigde Staten en Brazilië, Spanje en Rusland tot aan Iran, China en
Noord-Amerika dat het JHM bezoekt in 2010 gestaag toegenomen.
Japan), scholieren, senioren van de Museum Plus Bus en talloze kleine en grotere groepen.
Het JHM Magazine is in 2010 geheel vernieuwd. Het magazine, dat circa drie keer per jaar verschijnt, heeft een nieuwe vormgeving en
Samen met het aantal bezoekers dat in 2010 de Hollandsche
bevat verschillende reportages, columns, rubrieken en interviews.
Schouwburg (45.605) en de Portugese Synagoge (52.915) bezocht,
Het is inmiddels uitgegroeid van een Museumkrant, waarin vooral
bereikte het Joods Cultureel Kwartier Amsterdam afgelopen jaar bijna
museale zaken werden uitgelicht, tot een magazine met een bredere
230.000 bezoekers. De versterkende werking die de verschillende
blik op joods (cultureel) Nederland. Het magazine is overal positief
instellingen onder het beheer van het JHM op elkaar hebben, via
ontvangen en heeft een versterkende werking op meervoudig bezoek
combinatietickets of gezamenlijke marketing en promotie, lijkt
gehad.
inmiddels duidelijk. De plannen die het JHM ontwikkelt om deze versterkende werking te intensiveren, zal binnen de komende twee
Op 22 mei ontving het JHM een speciale onderscheiding van het
jaar moeten en kunnen leiden tot een aantal van circa 250.000
Europese Museum Forum tijdens het European Museum of the Year
bezoekers aan de drie monumentale gebouwen.
Award gala in Finland. Het museum kreeg een eervolle vermelding vanwege zijn innovatieve aanpak en aandacht voor de wensen van het
18
Tentoonstellingen
publiek. In de zomer ontving het Joods Historisch Museum twee
Het JHM is naast een gewaardeerd museum met een vaste museale
nominaties voor de Best of Amsterdam Awards 2010, een jaarlijks
presentatie ook een van de meest productieve musea als het gaat om
initiatief van Time Out Magazine dat in 35 landen wereldwijd wordt
het maken en presenteren van tijdelijke tentoonstellingen. Deze
uitgegeven, waaronder Amsterdam, New York, Londen en Hong Kong.
vinden plaats in de Nieuwe Synagoge en in het Prentenkabinet (circa
Het JHM was genomineerd voor: Best General Interest Museum en
zeven per jaar), maar ook iedere zomer in het JHM Zomercafé op de
Best Exhibition of 2009-2010 (Gedurfd Verzamelen. Van Chagall tot
binnenplaats van de Academie van Bouwkunst, en sinds 2009 in
Mondriaan).
de Wisselvitrine bij het Museumcafé. Daarnaast zijn er regelmatig kleine vitrinepresentaties in de Mediatheek en in de Hollandsche
Evenementen
Schouwburg, alsmede twee videoprojecten per jaar in de hal van de
Het aantal evenementen dat het JHM in 2010 organiseerde was
Hollandsche Schouwburg. Met de vaste en wisselende exposities in
wederom groot. Het museum is nu verantwoordelijk voor een breed
de toekomst in de Portugese Synagoge en de plannen voor een
scala aan lezingen, concerten, filmvertoningen, ateliers, workshops en
nationaal Sjoa Museum in de Hollandsche Schouwburg zal dit aantal
talloze andere activiteiten, zowel voor als in het JHM, het JHM
in de komende jaren alleen maar gaan toenemen.
Kindermuseum, de Hollandsche Schouwburg en de Portugese Synagoge.
Dat het museum in 2010 een groot aantal bezoekers trok, heeft voor een belangrijk deel te maken met deze tijdelijke tentoonstellingen en
Ook is het JHM sinds 2009 in grote mate verantwoordelijk voor de
presentaties. Het jaar begon met de staart van twee succesvolle en
organisatie van het Joods Filmfestival (JFF). In oktober 2010 vond de
geliefde exposities: De verborgen meester. Meijer de Haan en Sonia
negende editie van het festival plaats in Theater Tuschinski, met als
Gaskell. Pionier van de dans. Beide waren tentoonstellingen met een
thema Family in Focus en kon het in de grote zaal openen met de
eigen publiek en een constante bezoekersstroom. Op 14 februari
Nederlandse première van de film Haar naam was Sarah, in aanwezig-
opende Gedurfd Verzamelen. Van Chagall tot Mondriaan. Een tentoon-
heid van schrijfster Tatiana de Rosnay.
stelling met diverse nationale en internationale topstukken, een aansprekend verhaal en een grote aantrekkingskracht op zowel
De Museumnacht vond dit jaar niet alleen plaats in het JHM (onder de
publiek als pers. In slechts drie maanden tijd trok de expositie ruim
titel To Jew or not to Jew…) en in de Portugese Synagoge met kaars-
53.000 bezoekers. De andere tentoonstellingen in dit jaar, zoals over
licht, maar voor het eerst nam ook de Hollandsche Schouwburg op
de schilder Mayer July of Charlotte Salomon, bereikten een kleiner,
indrukwekkende wijze deel aan de Museumnacht. Zo’n tweeduizend
maar niet minder enthousiast publiek.
bezoekers ervoeren het bijzondere lichtenspel, luisterden naar verhalen en lieten zich door het gebouw en de – normaal gesloten
Mediabereik
– tuin rondleiden. Voor veel bezoekers van de Museumnacht bleek het
Alle JHM-tentoonstellingen en diverse presentaties kunnen rekenen
hun eerste bezoek aan de Hollandsche Schouwburg.
op voldoende aandacht van de media. De meeste Nederlandse dag-, week- en maandbladen volgen onze activiteiten op de voet en schrijven er regelmatig over. Dat geldt ook voor de diverse media die zich richten op de internationale bezoeker in Nederland en voor een
19
Portugese Synagoge
Hollandsche Schouwburg
In januari 2010 werd begonnen met de restauratie van de Portugese
De Hollandsche Schouwburg werkt steeds vaker met de Mediatheek
Synagoge en de bijgebouwen. Minister Plasterk van Onderwijs,
samen om bijzondere ontdekkingen of aanwinsten voor een breder
Cultuur en Wetenschap gaf het startsein voor de restauratie samen
publiek te ontsluiten en te presenteren. Het eerste voorbeeld hiervan
met de gedeputeerde van de Provincie Noord-Holland Sascha
was de verschijning en publieke presentatie van het dagboek van
Baggerman, Wethouder Hans Gerson van de Gemeente Amsterdam
Klaartje de Zwarte-Walvisch.
en Dayan dr. Toledano, de rabbijn van de Portugees-Israëlietsche Gemeente. In 2011 zal de restauratie worden voltooid en kunnen de
In de zomer van 2010 toonde het JHM in de Wisselvitrine en in de
nieuwe ‘schatkamers’ in de bijgebouwen worden ingericht. De
Mediatheek het onlangs ontdekte archief van de joodse arts Andries
restauratie was tevens de aanleiding om een regelmatig verschijnende
Bloch. Documenten en foto’s die decennialang achter een schouw
gedrukte nieuwsbrief te maken met daarin de laatste ontwikkelingen
zaten verborgen, waren nu weer te zien. De media besteedden ruim
van de restauratie en achtergrondinformatie over de plannen voor de
aandacht aan dit bijzondere verhaal en in het verlengde hiervan aan
toekomst. Het bezoekersaantal van de Portugese Synagoge bleef
het Digitaal Monument en de Community Joods Monument.
onverminderd hoog, ondanks de restauratiewerkzaamheden. De synagoge bleef ook open en er werden gedurende het jaar weer
Een ander voorbeeld van een ontdekking die uitvoerig door de pers
diverse concerten bij kaarslicht georganiseerd.
werd opgepikt was het aangrijpende en nooit eerder vastgelegde lied Waar bleven de Joden van ons Amsterdam, dat door de joodse over-
20
JHM Kindermuseum
levende Hans Krieg (1899-1961) vlak na de oorlog, in 1947, werd
Voor het JHM Kindermuseum was 2010 een bijzonder jaar. Op 17 mei
gecomponeerd. Zijn inmiddels tachtigjarige dochter, sopraan Mirjam
verscheen het tweede JHM Kinderboek getiteld ‘Wat jij niet wil… kikker
Krieg, heeft op verzoek van de Hollandsche Schouwburg het
in je bil! Max de Matze en de Gulden Regel’ vol met prachtige verhalen
onbekende, snijdende en rake lied, dat haar vader slechts één keer
en illustraties. Dieuwertje Blok presenteerde deze dag en wethouder
kort na de oorlog uitvoerde, op een uiterst fijngevoelige wijze
Carolien Gehrels overhandigde het eerste exemplaar aan Nina van
opgenomen. Het lied is verwerkt in de presentatie Beladen, betwist,
Hessen. In het najaar organiseerde het JHM samen met het bureau
bewaard in de Hollandsche Schouwburg en wordt daar op 4 mei 2011
Winkelman Van Hessen voorleessessies en tekenwedstrijden in
eenmalig door Mirjam Krieg ten gehore gebracht.
diverse bibliotheken en in De Bijenkorf in Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Den Bosch en Amstelveen. Op de slotmanifestatie in
Een belangrijk moment waar de Hollandsche Schouwburg graag in
Amsterdam nam burgemeester Eberhard van der Laan het winnende
groot gezelschap bij stil wilde staan was moNUmenten – de
kunstwerk in ontvangst. Ook begin 2011 stond het boek nog centraal,
presentatie op 15 september van drie bijzondere en innovatieve
en wel tijdens het Nationale Voorleesontbijt op woensdag 19 januari
projecten die een digitale toegang bieden tot het verleden.
2011. Toen las oud-nieuwslezeres Noraly Beyer in het JHM
Het project Tweeduizend getuigen vertellen is het video-archief van
Kindermuseum uit het boek voor aan dove en slechthorende kinderen.
5000 uur aan Nederlandse levensverhalen uit het Shoah Visual History Archive dat integraal doorzoekbaar is gemaakt. Daarnaast
Tegelijk met het boek verscheen ook Max de Matze als knuffel. Deze
werd de ikPod gepresenteerd, die de familienamen op de namenwand
pop is in de Knuffelfabriek in Zuid-Afrika gemaakt waar vrouwen
in de Hollandsche Schouwburg koppelt aan persoonlijke verhalen,
werkzaam zijn die net als Max de Matze weten wat onvrijheid
foto’s en documenten op het Digitaal Monument. Ten slotte kwamen
betekent. Dankzij dit werk kunnen veel van deze vrouwen zich
leden van de Community Joods Monument aan het woord die
financieel beter redden. Max figureerde rond Pasen en Pesach nog
vertelden over hun persoonlijke betrokkenheid en ervaringen met dit
een keer als stripfiguur in de Donald Duck en in het JHM met de
unieke social network rondom het Digitaal Monument. Met deze drie
Matze-actie van Hollandia. Op vertoon van de Donald Duck-pas
nieuwe vormen van herinneren openen het Joods Historisch Museum
konden kinderen een gratis pak matzes in het museum ophalen.
en de Hollandsche Schouwburg de deuren naar de toekomst.
JHM Kindermuseum: het beste kindermuseum! Dat schrijft Het Parool op
In het kader van de Victory in Europe National Student Tour bezochten
donderdag 18 november 2010 in de speciale rubriek ‘Kind’. ‘Zo’n goed
op 6 mei zo’n 2500 Canadese jongeren en hun begeleiders Amsterdam
kindermuseum, daar zouden we er wel meer van willen’, aldus Het
als laatste onderdeel van een programma door heel Nederland. Zij
Parool. Maar ook de website van het JHM Kindermuseum valt in de
kwamen hier om 65 jaar bevrijding van Nederland door de Canadezen
smaak. Nadat de bijzondere en speelse website al eerder was
te vieren en om de graven van Canadese soldaten die hierbij
genomineerd voor de Spin Award, Cinekid New Media Award en de
omkwamen te bezoeken en te eren. In Amsterdam bezochten zij het
Gouden Reiger volgde er in januari de nominatie voor de Gouden
Joods Historisch Museum, het JHM Kindermuseum, de Portugese
@penstaart, een prijs voor de beste kinderwebsite van Nederland.
Synagoge en de Hollandsche Schouwburg.
21
Nieuwe media/websites Eind 2009 kon het JHM een geheel vernieuwde website lanceren. De site biedt niet alleen een andere vormgeving, maar is eveneens verrijkt met meer informatie, nieuwe-mediatoepassingen en met een nieuwe ‘look and feel’. De koppeling van de zeven websites waar het JHM verantwoordelijk voor is via een systeem van tabbladen heeft een toename van het aantal bezoekers van de verschillende sites opgeleverd. Ook is nu duidelijk dat het JHM, het JHM Kindermuseum, de Portugese Synagoge, Ets Haim, Digitaal Monument/Community Joods Monument en het Menasseh ben Israel Instituut onderling aan elkaar gerelateerd zijn. Dit is een van de vele stappen op weg naar meer onderlinge samenhang en samenwerking, intern en extern. In 2010 is in hetzelfde stramien als de nieuwe website van het JHM ook de website van de Hollandsche Schouwburg en die van de Portugese Synagoge vernieuwd. Ieder in een eigen kleurstelling en met specifieke informatie, maar ook met dwarsverbanden op het vlak van educatie, arrangementen, boekingen, verhuur en shop. Op deze wijze krijgt de synergie van de organisatie ook in concrete zin vorm. In het voorjaar van 2011 is ten slotte de vernieuwde website van Ets Haim opgeleverd en online gegaan. Museum Plus Bus Ook in 2010 kon het JHM weer vele bezoekers van de Museum Plus 22
Bus in het museum ontvangen. Het museum is een van de partners in dit project dat mogelijk wordt gemaakt door de BankGiro Loterij. De Museum Plus Bus is een gezamenlijk initiatief van het Rijksmuseum, Van Gogh Museum, Cobra Museum, Hermitage Amsterdam, Mauritshuis, Kröller-Müller Museum en het Joods Historisch Museum, en heeft in 2010 ruim 13.000 senioren een dag vol kunst en cultuur aangeboden. In februari 2011 ontving de Stichting Museum Plus Bus van de BankGiro Loterij de status van beneficiant en voldoende financiële middelen om, samen met enkele andere musea in het land, ook in de komende jaren met het project verder te gaan. De Plantage Amsterdam Het Joods Historisch Museum, de Portugese Synagoge en de Hollandsche Schouwburg doen mee aan het initiatief ‘de Plantage Amsterdam’ met als doel om via strategische samenwerking en marketing de Plantagebuurt zowel nationaal als internationaal te promoten als een buurt van kunst, cultuur en groen. Andere deelnemers zijn: het Rembrandthuis, Hermitage Amsterdam, Artis, NEMO, Tropenmuseum, Gassan Diamonds, Arcam, Theater Carré, Scheepvaartmuseum, Muziektheater en De Hortus.
23
Educatie en Publiekscontacten Ontmoetingen
Mayer July
Het in 2010 verschenen boek Over Passie en Professie. Een eeuw
Deze tentoonstelling is gebruikt als een pilot binnen het project
publieksbegeleiding in de Nederlandse musea, geeft aan dat maar weinig
Ontmoetingen. Het programma dat is ontwikkeld bestond uit ‘post
musea tijd en mogelijkheden hebben om hun educatieve visie om te
van Mayer’ en een aantal opdrachten bij schilderijen waarbij de
zetten in een concrete werkwijze. Des te bijzonderder is het dat wij
methode voor het eerst op een kunsttentoonstelling is toegepast.
met een subsidie van het VSBfonds niet alleen middelen maar ook het
Dit was een waardevolle les voor de medewerkers, en voor de
vertrouwen kregen om, gebaseerd op onze educatieve visie, de
kinderen die er aan meededen bleek het een bijzondere ervaring.
methodiek Ontmoetingen te ontwikkelen. Hierin wordt genuanceerd
De opdrachten, bedoeld voor individuele bezoekers (7–11 jaar en
denken gestimuleerd.
12–15 jaar), waren in het Nederlands en in het Engels. Ook is een schildercursus voor volwassenen aangeboden waar velen dankbaar
Het project Ontmoetingen zorgde voor de nodige verandering binnen
gebruik van hebben gemaakt.
de werkwijze op de Educatie afdeling. Om de visiedoelen te kunnen
24
behalen was meer onderlinge communicatie noodzakelijk. Daarom is
Charlotte Salomon
zowel aan interne communicatie en contact gewerkt als aan de
Eerstejaarsleerlingen van het ROC van Amsterdam (opleiding Kunst,
communicatie en presentatie richting bezoekers.
Cultuur en Amusement) maakten een keuze uit het werk van
Het educatieteam werd getraind op effectieve samenwerking.
Charlotte Salomon. Hun persoonlijke reacties op de gouaches
Rondleiders volgden regelmatig intervisies, waarbij ze zich ontwikkel-
vertaalden zij in dans, fotografie, zang en muziek. Deze werden door
den in het werken met de methode, en waar moeilijke situaties
Allmedia in samenwerking met stagiairs uit het tweede jaar vastge-
werden gedeeld en opgelost. Zowel de werksfeer als professionaliteit
legd in de beeldpresentatie ‘Charlotte en ik’, die in de tentoonstelling
zijn hierdoor toegenomen.
Charlotte Salomon. De keuze van Jonathan Safran Foer, Bernice Eisenstein
Er is een begin gemaakt om in samenwerking met Bureau Letty
en Ernst van Alphen te zien was.
Ranshuysen een tussentijdse meting uit te voeren waarbij de
25
effectiviteit van de methode wordt bekeken, zodat bijstelling mogelijk
Wie niet weg is, is gezien/Jong & Joods
is voordat de ontwikkelingsfase van de methode volgend jaar kan
In het kader van deze tentoonstelling en dit project werden verschil-
worden afgerond.
lende initiatieven ontwikkeld: • Blind Date: een programma van Jong & Joods en het ROC over
Educatieve producten
Het nieuwe JHM-kinderboek Wat jij niet wil… kikker in je bil! is
• Ontmoetingenrondleiding: waarbij de bezoekers volgens de
beeldvorming voor het ROC
verkrijgbaar in boekwinkels en tevens onderdeel van een lespakket
nieuwe methode in contact komen met hun eigen beelden en
voor het basisonderwijs met daarin het Maxblad, een werkblad voor
die vervolgens ook kunnen nuanceren
kinderen, en een knuffel van Max de Matze. Deze knuffel is gemaakt
• Reactietafel: bezoekers werden uitgenodigd mee te schrijven
in de Knuffelfabriek in Zuid-Afrika. Op de website is een lesbrief down-
loadbaar voor leraren in het basisonderwijs. De website van het
Een pool van vrijwilligers is aangetrokken voor publieksbegeleiding bij
Kindermuseum is onderdeel van de voorbereidingsles en bruikbaar op
deze tentoonstelling.
aan de geschiedenis van joods Nederland na 1945
het digitale schoolbord. Educatieve programma’s op maat Permanente opstelling en wisseltentoonstellingen 2010
• In samenwerking met Combiwel (instelling voor maatschappelijke
Op de vaste collectie en bij de wisseltentoonstellingen Meijer de Haan,
dienstverlening) volgden leerlingen een programma waarin
Mayer July, Eliyahu Sidi, Charlotte Salomon, Wie niet weg is, is gezien,
herdenken in de Hollandsche Schouwburg in combinatie wordt
Jong & Joods en Boris Kowadlo zijn rondleidingen en inleidingen
gebracht met een bezoek aan het Kindermuseum.
samengesteld en aangeboden. De conservator Educatie is tevens de
• Diverse programma’s zijn uitgevoerd in samenwerking met
maker van de tentoonstelling over het werk van Eliyahu Sidi.
Bij de ontwikkeling van andere tentoonstellingen en tentoonstellings-
• De afdeling Educatie stelde een programma samen voor de ruim
onderdelen waren medewerkers Educatie ook nauw betrokken:
2500 Canadezen die ons bezochten in het kader van de Victory in
Europe National Student Tour.
studenten ROC Zorg en Welzijn.
Eliyahu Sidi
• Medewerkers van het JHM en het JHM Kindermuseum gaven
De conservator Educatie heeft de familietentoonstelling mede
gastlessen op PABO’s, de Reinwardtacademie en op ROC’s om
samengesteld en de tentoonstellingsteksten geschreven.
(toekomstige) docenten bekend te maken met het JHM.
Daarnaast zijn er, in samenwerking met een stagiaire, voor deze
• In het kader van Ontmoetingen zijn diverse presentaties
tentoonstelling diverse educatieve materialen en producten
gegeven.
ontwikkeld, waaronder een speurtocht.
• Het literair voorleesprogramma ‘Over Snoge en Snogeiro’s’ van
Fajga Szmulewicz is enkele malen uitgevoerd in de Portugese
Gedurfd Verzamelen
Synagoge.
De afdeling Educatie leverde diverse bijdragen aan ateliers en
• Speciale programma’s zijn in het JHM Kindermuseum ontwikkeld
familie-evenementen rond deze tentoonstelling.
voor buiten- en naschoolse opvang.
Publiekscontacten De afdeling Publiekscontacten, verantwoordelijk voor alle boekingen van programma’s in het Joods Historisch Museum en alle bijbehorende locaties, zoals de Portugese Synagoge en de Hollandsche Schouwburg, heeft per 1 mei 2010 een begin gemaakt met het gebruik van het nieuwe reserveringssysteem CRM. Tot en met 30 september is hiermee gewerkt. In verband met onvolkomenheden in het systeem is de rest van 2010 weer gewerkt met het oude systeem. De cijfers van 2010 laten een lichte stijging zien in het aantal boekingen. In totaal kwamen 1625 groepen onder de noemer van ‘begeleide programma’s’ met 32.174 personen naar ons museum. De telling moet in het licht gezien worden van een deels automatische en een deels handmatige telling. Voor het opstellen van arrangementen voor tentoonstellingen is in 2010 afdeling bij het begin van het tentoonstellingsproces betrokken zodat acties kunnen worden uitgezet voor sales-activiteiten. Naast basistaken als het boeken van groepen voor rondleidingen krijgt de afdeling ook te maken met een bredere vraag van het publiek: voor verhuur, presentaties en zakelijke bijeenkomsten weet men de afdeling te vinden om informatie te vragen. Mede hierdoor is er een 26
toename in het aantal zakelijke boekingen ontstaan, waardoor de opbouw van het klantenbestand is uitgebreid. De afdeling Publiekscontacten heeft in 2010 een viertal arrangementen ontwikkeld en aangeboden: • Het arrangement van het Joods Historisch Museum en het Anne
Frank Huis bestaat uit een rondleiding van een uur in het
museum, koffie in het JHM Museumcafé, en een rondvaarttocht
naar het Anne Frank Huis. Daar krijgt de groep een kort ontvangst
en gaat zelfstandig verder. Een lunch is bij het arrangement
inbegrepen. • NEMO en het JHM hebben een arrangement waarbij maximaal 32
leerlingen van het basisonderwijs( voor voortgezet onderwijs t/m
de brugklas) per keer het twee uur durende educatieve programma
in het JHM Kindermuseum volgen. Afwisselend is er een programma
in NEMO en in het JHM. Vervoer gaat via een watertaxi.
• Ook Madame Tussaud en het Joods Historisch Museum hebben
een samenwerkingsverband ontwikkeld. Dit gaat op dezelfde basis
als bij het NEMO.
• Voor de kleintjes hebben het Joods Historisch Museum en Tun
Fun de handen ineen geslagen. Daarbij hoort het programma
in het JHM Kindermuseum en spelen in Tun-Fun.
27
‘Dit boek was écht de kers op de taart.’ Noga Zohar maakte de illustraties voor Wat jij niet wil… kikker in je bil!, hét boek van het JHM Kindermuseum.
28
‘Deze zomer is het twintig jaar geleden dat ik naar Nederland kwam. Ik was 24, klaar met de toneelschool en wilde naar de kunstacademie. Dat moest voor mijn gevoel in Amsterdam, want ik was verliefd op deze stad. Ik ben niet meer weggegaan. Mijn eerste bijdrage aan het Kindermuseum was een animatiefilm over de droom van Jacob, voor de Slaapkamer. Daarna maakte ik drie animatiefilms over de joodse tradities voor de grote leesplank op de muur in de Studeerkamer – naar een idee van kunstenaar Ram Katzir. Ram is ook de geestesvader van Max de Matze, de gastheer van het Kindermuseum. Mede dankzij de bezielende leiding van Petra Katzenstein heeft het Kindermuseum de uitnodigende, warme sfeer van een huiskamer. Het kinderboek draait om de gulden regel die in alle wereldreligies te vinden is: wat jij niet wil dat jou geschiedt, doe dat ook een ander niet. Dat is ook de gedachte waar het in het Kindermuseum om draait. Het is uniek dat ze zoveel aandacht besteden aan hun jongere bezoekers. Vragende kinderen worden hier serieus genomen – dat staat zelfs op de muur van de Studeerkamer. In Wat jij niet wil… kikker in je bil! worden belangrijke elementen van de joodse traditie uitgelicht, per kamer, net zoals in het Kindermuseum. Dat gaat met een foto van die kamer en een stripverhaal over de familie Hollander – de familie die in het Kindermuseum ‘woont’ – en Max de Matze. Alle personages hebben gefotografeerde hoofden en getekende lichamen; dat gaf me veel vrijheid om te zoeken naar de beste vorm en expressie. In elk hoofdstuk worden twee belangrijke voorwerpen uit die kamer aan weerskanten door bekende (en minder bekende)
Nederlanders van commentaar voorzien. Bijna op een talmoedische manier. Zo laten we op een speelse manier zien dat na de Tweede Wereldoorlog de joden niet als dinosauriërs zijn uitgestorven. Dit boek was een van de mooiste projecten waaraan ik ooit heb gewerkt. Ons creatieve team bestond uit projectleider Petra Katzenstein, schrijver Anneke van Huisseling en grafisch vormgever Marit van der Meer. Met z’n vieren hebben we in een fijne, gelijkwaardige samenwerking iets heel moois gecreëerd. Dankzij het succes van dit boek maak ik nu ook illustraties voor het JHM magazine, en affiches die met kinderen en het Kindermuseum te maken hebben. Af en toe geef ik rondleidingen in het JHM, ik werk dan het liefst in het Kindermuseum of voor andere educatieve programma’s. Daar geniet ik van, maar dit boek was écht de kers op de taart.’
29
Hollandsche Schouwburg Voor de Hollandsche Schouwburg was 2010 een belangrijk jaar.
Bezoeken
Bezoekersaantallen bereikten wederom een record. Onderdelen van
In 2010 telde de Hollandsche Schouwburg een recordaantal bezoekers
de vernieuwing werden ter plekke zichtbaar, onder andere in de Ikpod.
van 45.605. Ook dit jaar waren de bezoekers zeer divers zowel qua
Educatieve projecten brachten nieuwe bezoekers naar de Schouwburg
leeftijd, achtergrond alsook hun reden van bezoek. 15.355 bezoekers
en bekende groepen kregen betere, aangepaste programma’s. Het
kwamen naar de Hollandsche Schouwburg in groepsverband. De
onderzoek naar de haalbaarheid van de plannen en de behoeften van
overigen waren individuele bezoekers. Een groot deel van de
het publiek, evenals het museale- en wetenschappelijke onderzoek,
Nederlandse groepsbezoeken komt uit het Primair Onderwijs (2.063)
raakten in een stroomversnelling. Ook waren er in 2010 maar liefst
en het Voortgezet Onderwijs (6.215). Ook zijn er groepen uit het MBO,
drie verschillende museale presentaties te zien. Het was, kortom, een
HBO, WO, en schoolbezoeken uit het buitenland.
jaar om met veel genoegen op terug te kijken. Educatie
30
Vernieuwing
Steeds meer jongeren bezoeken de Hollandsche Schouwburg in het
Met de lancering van drie belangrijke innovatieve projecten op 15
kader van een groepsprogramma. De Educatie medewerkers hebben
september werd de vernieuwing van de Hollandsche Schouwburg
het afgelopen jaar de programma’s specifieker aangepast voor
ineens tastbaar.
bepaalde doelgroepen, opdat een bezoek en een programma een
Uit een publieksonderzoek gehouden onder bezoekers en potentiële
optimaal resultaat heeft. Het aanpassen van de educatieve program-
bezoekers in het voorjaar van 2010 is gebleken dat het idee om de
ma’s resulteerde niet alleen in doelgroepgerichte producten, maar
Hollandsche Schouwburg als nationaal Sjoa Museum in te richten
ook in aansluiting bij de nieuw ontwikkelde educatieve visie Ontmoe-
gesteund wordt. Dit zou een museum moeten worden met ruimte
tingen van het Joods Historisch Museum. Ook zijn er voor de groepen
voor een vaste museale presentatie, voor muziek- en theatervoorstel-
die onder leiding van een schooldocent zelfstandig een educatief
lingen en ook voor bezinning en debat binnen educatieve program-
bezoek brengen aan de Hollandsche Schouwburg lesactiviteiten
ma’s en informatieve bijeenkomsten. Ook blijkt dat de plek als
ontwikkeld. Deze worden aangeboden op de website van de Holland-
herdenkingsplaats voor bezoekers nog steeds van grote waarde is.
sche Schouwburg en kunnen leerlingen beter voorbereiden op het bezoek.
In 2010 is de Europese aanbesteding voor een haalbaarheidsonderzoek uitgeschreven. Dit onderzoek moet informatie leveren over
In april 2010 werd het educatieve project Transvaalburen afgesloten
financiële-, juridische-, eigendoms- en bouwtechnische aspecten van
met een door leerlingen gemaakte tentoonstelling in het stadsdeel-
de beoogde vernieuwing en vooral inzicht bieden in de haalbaarheid
kantoor Oost in Amsterdam. De tentoonstelling was een weerspiege-
van de plannen op al deze gebieden. De resultaten van de haalbaar-
ling van de lessenserie die leerlingen van drie basisscholen in de
heidsstudie worden in 2011 verwacht.
Amsterdamse Transvaalbuurt hadden gevolgd over de voormalige joodse bewoners van hun buurt, over de Sjoa, en over het Digitaal
Onderzoek naar de geschiedenis van het gebouw resulteerde onder
Monument. Lessen in fotografie, een bezoek aan de Hollandsche
andere in de aangrijpende presentatie Beladen, betwist, bewaard.
Schouwburg, buurtwandelingen en computerles waren, onder andere,
De Hollandsche Schouwburg na 1945. In deze tentoonstelling werd veel
onderdeel van dit project, dat bijzonder positief werd geëvalueerd. Een
tot dan toe onbekend materiaal en kennis gedeeld met het publiek.
docentenhandleiding over de lessen en toepassing op andere plekken
De Hollandsche Schouwburg aan de Plantage Middenlaan kende in de
in Nederland is beschikbaar via de website van de Hollandsche
jaren 1940-1945 een zeer complexe geschiedenis. Zo vonden wij
Schouwburg.
aanwijzingen over een tentoonstelling die in het gebouw is georgani-
In november 2010 vond de eerste studiedag plaats die de Hollandsche
seerd in 1942, aan de vooravond van de deportaties. Het was een
Schouwburg organiseerde voor leerkrachten binnen het joods
tentoonstelling met werk van joodse kunstenaars. Inmiddels is er
onderwijs. Dertig deelnemers hielden zich deze dag intensief bezig
beeldmateriaal bekend van deze tentoonstelling, een lijst van de
met vragen en uitdagingen rondom het lesgeven over de Sjoa aan
geëxposeerde werken en een klein aantal aanwijzingen over de
joodse leerlingen. De studiedag zal in juni 2011 worden vervolgd met
huidige verblijfplaats van al deze werken. De staf van de Hollandsche
een zevendaags seminar voor de deelnemers in Yad Vashem, Israël.
Schouwburg was in de gelegenheid om zeven getuigenissen op te
Dit seminar wordt in samenwerking met de Hollandsche Schouwburg
nemen van joden die tijdens de vervolgingsjaren actief waren in het
georganiseerd.
verzet, ook vanuit de Hollandsche Schouwburg. Daarnaast is er informatie gevonden over een transport dat op 23 april
Samenwerking
1943 vanuit de Hollandsche Schouwburg rechtstreeks vertrok naar
Ook in 2010 werkte de Hollandsche Schouwburg samen met een
Theresienstadt. Het betreft de eerste deportatie van Nederlandse
aantal collega-instellingen en organisaties. Zo werd voor de presenta-
joden naar dit kamp. Dit transport is niet, zoals meestal, via kamp
tie Auschwitz nu. Drie generaties verder samengewerkt met het
Westerbork gereden. Een lijst van het transport is bekend, alsmede
Herinneringscentrum voormalig kamp Westerbork waar gelijktijdig
een aantal getuigenverklaringen. De rol die de Hollandsche Schouw-
een serie panoramafoto’s onder dezelfde titel werd getoond.
burg kreeg in de logistiek van de nazi’s, is daarmee veranderd.
31
In mei 2010 begon een promovendus aan de UvA zijn promotieonder-
2 juli – 21 november 2010
zoek over de Hollandsche Schouwburg als lieu de mémoire. Deze
My Ghetto
promotie is mogelijk door een samenwerking met NWO, de Universi-
My Ghetto van de Israëlische kunstenaar Itay Ziv (1976) is het best te
teit van Amsterdam en de Hollandsche Schouwburg, en vindt plaats
omschrijven als een videostatement. In een monoloog van vijftien
in het kader van het onderzoeksproject Dynamiek van de Oorlog.
minuten neemt hij de toeschouwer mee naar een anonieme
Ook de bijzondere samenwerking met het Joods Maatschappelijk Werk
denkbeeldige bestemming, een imaginair getto waarbij hij appelleert
binnen het kader van het educatieve programma ‘Niet van Gisteren’
aan bekende beelden van de Sjoa. Itay Ziv maakt deel uit van een
kreeg in 2010 een vervolg. Dit resulteerde niet alleen in bijzondere
generatie kunstenaars die op confronterende, associatieve en
ontmoetingen in de Hollandsche Schouwburg tussen leerlingen en de
hedendaagse wijze met de Sjoa omgaat: die de Sjoa niet beschouwt
joodse ouderen, maar ook ontwikkelden de leerlingen tentoonstellin-
als een gebeurtenis die tot het verleden behoort, maar als een
gen over het project op hun eigen scholen.
collectief trauma van vandaag. Doelbewust wordt getracht de kijker te
De Hollandsche Schouwburg levert een bijdrage aan het internatio-
stimuleren tot een emotionele reactie.
nale samenwerkingsprogramma Holocaust Education in European
32
Perspective (HEEP) dat is geïnitieerd door de Anne Frank Stichting en
15 september 2010
het Auschwitz State Museum.
moNUmenten
De collectieve herdenkingen op Jom Hasjoa en 4 mei worden al jaren-
Gezamenlijke lancering door het Joods Historisch Museum en de
lang in samenwerking met vaste partners georganiseerd. Voor de Jom
Hollandsche Schouwburg van drie bijzondere, innovatieve projecten:
Hasjoa-herdenking is dat het Comité Jom Hasjoa, dat tweeëntwintig
1. Community Joods Monument;
joodse organisaties vertegenwoordigt, en voor de 4 mei-herdenking
www.communityjoodsmonument.nl
wordt er door de Hollandsche Schouwburg samengewerkt met de
Het Digitaal Monument Joodse Gemeenschap is met ruim een kwart
Plantage-Weesperbuurtvereniging, de Vereniging Vrienden van de
miljoen pagina’s vol informatie over joodse slachtoffers van de Sjoa
Plantage en de IVKO-school (Individueel Voortgezet en Kunstzinnig
een zeer gewaardeerde plek van herdenking. Rond het Digitaal
Onderwijs).
Monument is nu de interactieve Community Joods Monument
Het hoofd Hollandsche Schouwburg, A. Gringold, heeft ook in 2010 op
opgezet, een social network voor nabestaanden, buren, klasgenoten,
verzoek van het ministerie van VWS deelgenomen aan de vergaderin-
onderzoekers en scholieren. Iedereen kan hier zelf feiten, foto’s,
gen van de Education Working Group van de International Taskforce
verhalen en herinneringen vinden en toevoegen over slachtoffers van
for International Coöperation on Holocaust Education, Remembrance
de Sjoa. Er wordt een brug geslagen tussen voorouders en naoorlogse
and Research (ITF). Deze vonden plaats onder het Israëlische
generaties. Zo ontstaat er een levende gemeenschap, waar heden en
voorzitterschap in Jeruzalem en Haifa.
verleden elkaar raken.
De Hollandsche Schouwburg neemt deel aan het samenwerkingsver-
2. ikPod
band van de Plantage Amsterdam waarbij culturele en historische
In de Hollandsche Schouwburg staat de namenwand, met daarop alle
instellingen zich gezamenlijk aan het publiek presenteren. Ook in de
6.700 familienamen van joden uit Nederland die tijdens de Duitse
Vereniging Amsterdamse musea is de Hollandsche Schouwburg sinds
bezetting zijn vermoord. De speciaal door Mediamatic ontwikkelde
enige jaren vertegenwoordigd.
ikPod (een iPod) koppelt die namen aan alle beschikbare informatie over elk familielid op het Digitaal Monument. Bezoekers kunnen met
Tentoonstellingen en presentaties
de ikPod de wand aftasten om erachter te komen wie er schuilgaan
12 maart 2009 – 17 januari 2010
achter al die familienamen. Informatie over gezinssituatie, woonadres
Tot het doek valt
en beroep wordt samen met persoonlijke verhalen en meer dan
Tot het doek valt (videopresentatie) belicht in oude beeld- en geluids-
10.000 foto’s en documenten zichtbaar gemaakt bij de namenwand.
fragmenten de kleurrijke theatergeschiedenis van de Hollandsche
Het monument wordt daarmee interactief en biedt een waardige
Schouwburg, met nadruk op de muziek- en theaterstukken, de revues
vorm aan de groeiende behoefte aan individueel herdenken.
en de operettes die er tot en met 1942 zijn opgevoerd. Ook de
3. Tweeduizend getuigen vertellen
artiesten die in de schouwburg optraden komen uitgebreid aan bod.
Het Joods Historisch Museum heeft met medewerking van 70
De presentatie Tot het doek valt sloot aan op de tentoonstelling Lach…
beschrijvers 2.000 getuigenissen uit het archief van het USC Shoah
en Vergeet! die van 6 maart tot en met 21 juni 2009 te zien was in het
Foundation Institute te Los Angeles volledig integraal doorzoekbaar
Joods Historisch Museum.
gemaakt. Dit is het grootste oral history archief over de Sjoa in Nederland. Het volledige archief, op initiatief van Steven Spielberg
26 januari – 31 mei 2010
aangelegd, bevat 52.000 interviews met overlevenden en getuigen
Auschwitz nu. Drie generaties verder
van de Sjoa van over de hele wereld. Het JHM heeft uit dit archief
Vijfenzestig jaar na de bevrijding van Auschwitz toont de Hollandsche
2.000 interviews gekozen die een relatie hebben met Nederland. De
Schouwburg de multimediale presentatie Auschwitz nu. Drie Genera-
interviews zijn te bekijken in de Hollandsche Schouwburg en het Joods
ties verder. Het is het verslag van de reis die Judith Belinfante (1943,
Historisch Museum.
oud-directeur Joods Historisch Museum) en haar zoon, fotograaf Alexander David Jansen (1977), naar deze plek maakten en een eerbetoon aan hun vermoorde voorouders. In teksten en foto’s schetsen zij hun persoonlijke confrontatie met het verleden en het nu.
33
29 november 2010 – 8 mei 2011
Nationale Dodenherdenking
Beladen, betwist, bewaard. De Hollandsche Schouwburg na 1945
Op dinsdag 4 mei luisterden veel aanwezigen naar de toespraak van
Van 1945 tot 1958 was het onduidelijk wat er met de Hollandsche
voormalig nieuwslezeres en schrijfster Debby Petter. Muziek van
Schouwburg zou gebeuren. De videopresentatie Beladen, betwist,
componist Jeff Hamburg werd uitgevoerd door Irene Maessen
bewaard. De Hollandsche Schouwburg na 1945 toont deze naoorlogse
(sopraan) en Eleonore Pameijer (fluit). De herdenking werd traditiege-
geschiedenis. Tijdens het onderzoek voor deze presentatie werd het
trouw georganiseerd door Plantage-Weesperbuurt-vereniging,
aangrijpende lied ‘Waar bleven de Joden van ons Amsterdam’ ontdekt.
Vereniging Vrienden van de Plantage, IVKO (Individueel Voortgezet en
Dit lied uit 1947 van de joodse componist Hans Krieg (1899-1961)
Kunstzinnig Onderwijs) en Stichting Hollandsche Schouwburg.
werd op verzoek van de Hollandsche Schouwburg voor deze presentatie voor het eerst vastgelegd door zijn dochter, sopraan Mirjam Krieg.
Kinderherdenking
De presentatie sluit aan op de tentoonstelling Wie niet weg is, is gezien.
Op woensdag 14 april 2010 vond de kinderherdenking plaats. Kinderen
Joods Nederland na 1945 in het Joods Historisch Museum.
van de openbare basisschool Dr. E. Boekmanschool en de joodse basisschool Rosj Pina mochten deze jaarlijkse herdenking zelf
Communicatie
invullen. De leerlingen zongen liederen, lazen zelfgemaakte gedichten
De presentaties in de Hollandsche Schouwburg genoten veel
voor, staken kaarsen aan en lieten ballonnen op. De kinderherdenking
aandacht in de pers. In het kader van de presentatie Auschwitz nu. Drie
is de afsluiting van een periode waarin de leerlingen zich in de klas
generaties verder was Judith Belinfante uitgebreid te beluisteren in het
intensief hebben beziggehouden met de jodenvervolging tijdens de
radio-1-programma Casa Luna. Het nieuw ontdekte en aangrijpende
Tweede Wereldoorlog.
lied ‘Waar bleven de Joden van ons Amsterdam’, dat werd gebruikt in de presentatie Beladen, betwist, bewaard, kwam veelvuldig in het
Naast de herdenkingen die door de Hollandsche Schouwburg zelf
nieuws. De Hollandsche Schouwburg na 1945 werd in veel kranten als
worden georganiseerd, organiseren verschillende groepen, instellin-
bijzonder nieuwsfeit vermeld. Tevens verschenen in de landelijke
gen en scholen hun eigen herdenking in het gebouw.
dagbladen uitvoerige artikelen over de presentatie moNUmenten (en 34
de drie daaronder vallende projecten) die op 15 september plaatsvond.
Overige activiteiten
33 35
25 t/m 29 januari 2010
3 activiteiten i.h.k.v. Holocaust
De herdenkingen worden meestal breed aangekondigd in de pers en
Memorial Day/Week
ook na afloop wordt er vaak verslag gelegd. NRC Handelsblad wijdde
10 februari 2010
Lezing door bijzonder hoogleraar
op 3 mei een bijna paginagroot artikel aan het Joods Politie Netwerk
moderne joodse geschiedenis Evelien
dat tijdens de Nationale Dodenherdenking op 4 mei in uniform
Gans a.d.h.v. haar dubbelmonografie
vertegenwoordigd was. Ook het herdenkingsbezoek van 2.500
Jaap en Ischa Meijer. Een Joodse
Canadese jongeren aan de Hollandsche Schouwburg op 6 mei werd
geschiedenis 1912–1956
door nieuwsdiensten toegelicht. In het verslagjaar organiseerde de
21 maart 2010
Lezing De Pianist door Edwin de Vries
Hollandsche Schouwburg lezingen, boekpresentaties en een
18 april 2010
Evenement Trein van de Vrijheid
toneelstuk. Voor de eerste keer nam de Hollandsche Schouwburg deel
(locatie: NS station Haarlem)
aan de Museumnacht. Deze evenementen werden in verschillende
3 mei 2010
Toneelstuk In duizend zoete armen
media aangekondigd en besproken.
door Julika Marijn
6 mei 2010
Bijzonder bezoek: 2.500 Canadese
De website van de Hollandsche Schouwburg werd in 2010 door
studenten bezoeken de Hollandsche
30.848 unieke bezoekers bezocht.
Schouwburg 17 mei 2010
Uitreiking Yad Vashem-onderscheiding
Herdenkingen
(postuum) aan de kinderen van de
Jom HasjoaJoden
families Hollebrands en Eggink voor
Uit de hele wereld gedenken de slachtoffers van de naziterreur op Jom
het helpen van joodse onderduikers
Hasjoa. In Nederland vindt deze herdenking, georganiseerd door de
tijdens de Tweede Wereldoorlog
joodse gemeenschap, plaats in de Hollandsche Schouwburg. Tijdens
7 juni 2010
Boekpresentatie Andere Achterhuizen.
de herdenking op zondag 11 april werd onder meer het woord gevoerd
Verhalen van Joodse onderduikers van
worden door de heer L.F. Asscher, waarnemend burgemeester van
Marcel Prins en Peter Henk Steenhuis
Amsterdam, de heer H. Kney-Tal, ambassadeur van Israël in Nederland
11 & 12 september 2010
Open Monumenten Weekend
en prof. dr. N.H. Frijda. Muziek werd verzorgd door Liberaal Joods Koor
13 oktober 2010
Presentatie iPhone applicatie
Sjier Chadasj.
Oorlogsmonumenten i.s.m. het
Nationaal Comité 4 en 5 mei, Beeld en
Geluid, NIOD en Kennisland
4 november 2010
Dag van de Dialoog
6 november 2010
Museumnacht
‘De Hollandsche Schouwburg blijft me raken.’ Ed van Thijn, voormalig minister en oud-
burgemeester van Amsterdam, hield een toespraak in de Hollandsche Schouwburg bij de onthulling van drie nieuwe ‘monumenten’.
36
‘Elke keer als ik naar de Hollandsche Schouwburg loop, is dat met lood in de schoenen. Het is altijd weer overweldigend. Ik denk dan aan al die mensen die daar zijn weggevoerd. In mijn toespraak heb ik over mijn vader verteld. In de oorlog werd hij opgepakt en naar Westerbork gevoerd, maar hij ontsnapte door uit de trein te springen. De Joodse Raad gaf hem een baantje als toezichthouder in de Hollandsche Schouwburg. Daar werkte hij bij de Ordedienst van de Hollandsche Schouwburg onder leiding van directeur Walter Süskind. Süskind sprak vloeiend Duits en hielp het verzet. In die functie heeft hij heel veel mensen laten ontsnappen. Ik ben één van die kinderen die dankzij hem nog in leven zijn. Ik was al eerder een paar maanden in Westerbork geweest. Omdat mijn vader voor de Joodse Raad werkte mocht ik heel even terugkomen, en toen heeft hij me gelijk naar een onderduikadres gestuurd. Op vijftien verschillende plaatsen heb ik ondergedoken gezeten, maar het bleef een kat-enmuisspel. Uiteindelijk werd ik in november 1944 verraden, opgepakt en weer naar Westerbork afgevoerd. Ik ben toen niet naar de vernietigingskampen gedeporteerd omdat de spoorwegen staakten. Zo heb ik het overleefd – op puur geluk. Süskind zélf heeft het met de dood moeten bekopen. De Hollandsche Schouwburg heeft een onbeschrijfelijke waarde als monument voor de jodenvervolging in Nederland, want de locatie zélf speelt een essentiële rol in het verhaal. Het is ook bijna niet voor te stellen dat de gemeente vlak na de oorlog serieus heeft overwogen om het pand te slopen. Het museale karakter van de Hollandsche Schouwburg is tijdens mijn burgemeesterschap tot stand gekomen, en ook het Joods Historisch Museum is in die tijd geopend. Daar ben ik heel trots op.
Onze angst was altijd dat met ons – de mensen van de eerste en tweede generatie – de nagedachtenis aan de oorlog zou uitsterven. Maar dat is niet het geval. De belangstelling voor wat er zich precies in die jaren heeft afgespeeld blijft groeien. Wij hebben er altijd moeilijk over kunnen praten, maar de derde en vierde generatie brandt los. Daarom zijn die nieuwe digitale monumenten in de Hollandsche Schouwburg zo fantastisch, zoals de Community Joods Monument, de namenwand en ikPod, en de Tweeduizend getuigen vertellen films. Het is heel goed dat dit erfgoed is gedigitaliseerd en zo wordt bewaard voor komende generaties. De Hollandsche Schouwburg blijft me raken. Wanneer ik ‘s zondags naar Buitenhof kijk komt dat gebouw altijd even in beeld. Dan veer ik op uit mijn stoel. Telkens weer.’
37
Portugese Synagoge en Ets Haim Na een jarenlange voorbereiding was de restauratie van de bijgebou-
Zomerconcerten bij kaarslicht mei t/m augustus 2010
wen van de Portugese Synagoge in 2010 een feit. De restauratie moet
In de zomermaanden mei t/m augustus 2010 werden vier zomer-
leiden tot een geoptimaliseerde publieksfunctie, het beter zichtbaar
concerten georganiseerd. Deze trokken ca. 1.200 bezoekers. Het derde
en toegankelijk maken van het gebouw, het tonen van de ceremoniële
concert werd voor de tweede maal georganiseerd in samenwerking
objecten en het zeker stellen van continu religieus gebruik. Gedurende
met het Grachtenfestival, een bijzonder prettige samenwerking die
de restauratie blijft de synagoge open voor het publiek!
ook in 2011 zal worden gecontinueerd. Het laatste concert werd georganiseerd in het kader van de ‘21st International Congress of
Samenwerking JHM
Historical Sciences and IFRWH (International Federation for Research
De Portugese Synagoge werkte voor het tweede jaar samen met
in Women’s History’). De laatste twee concerten trokken alleen al
het Joods Historisch Museum, wat leidde tot de verstevigde promotie en
ruim zevenhonderd bezoekers.
verkoop van combitickets, de afhandeling van alle groeps- en individuele aanvragen door de afdeling Publiekscontacten van het JHM en de hieruit
Literair programma
voortvloeiende verkopen van gidsen, rondleidingen en op maat gesneden
In de maanden mei t/m augustus 2010 werden vier literaire program-
programma’s. Het bezoekersaantal was groter dan verwacht.
ma’s gegeven door Fajga Szmulewicz – over Snoge en Snogeiro’s, een voorleesprogramma over de Portugese Synagoge. Hier kwamen
Bezoekers
ongeveer zestig bezoekers op af.
De Portugese Synagoge heeft in 2010, ondanks de restauratie, bijna
38
53.000 bezoekers ontvangen (2.000 bezoekers minder ten opzichte
Museumnacht
van 2009). Deze bezoekers zijn te verdelen in:
Op 6 november 2010 werd voor de vijfde keer meegedaan aan de
30% bezoekers normale verkoop, los ticket
Museumnacht. Het bezoekersaantal was ondanks de restauratie en de
25% bezoekers combiticket met het Joods Historisch Museum
verminderde toegankelijkheid weer overweldigend; ruim 4.200
16% bezoekers externe verkoop b.v. Museumnacht
bezoekers hebben de snoge bezocht.
11% bezoekers IAmsterdam City Card 10% groep bezoekers (normale verkoop, combiticket en
Concerten bij kaarslicht oktober t/m december 2010
HollandPass)
In de wintermaanden oktober t/m december 2010 werden drie
5% concertbezoekers
succesvolle concerten bij kaarslicht georganiseerd met opnieuw een
3% overig
succesvol muzikaal programma. Deze concertavonden werden door ongeveer vijfhonderd bezoekers bezocht.
Gemeenteleven De Portugese Synagoge is een levende joodse gemeente met ongeveer
Hard Keppel Tour
zeshonderd leden. Wekelijks vinden op sjabbat religieuze diensten
In 2010 hebben er vijftien Hard Keppel Tours plaatsgevonden,
plaats, evenals tijdens de joodse feestdagen. Tijdens de Kol Nidre dienst
rondleidingen langs de restauratiewerkzaamheden van het synagoge-
(de belangrijkste dienst van het jaar) zijn er rond de achthonderd bezoe-
complex. Ongeveer honderdvijftig personen hebben deelgenomen aan
kers geweest vanuit de gehele joodse gemeenschap.
deze rondleidingen.
Evenementen
Ets Haim – Livraria Montezinos
Winterconcerten bij kaarslicht januari t/m maart 2010
Gedurende de restauratie van het Portugese Synagogcomplex is de
In de wintermaanden januari t/m maart 2010 werden zes succesvolle
collectie van Ets Haim – Livraria Montezinos ondergebracht bij de
concerten bij kaarslicht georganiseerd met een opvallend succesvol
afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek VU.
programma. Op deze concertavonden kwamen ongeveer duizend
De collectie blijft te raadplegen voor onderzoek en voor kleine privé-
bezoekers af.
groepen zijn rondleidingen voortgezet.
Eerste bouwhandeling
In het kader van de aanwezigheid van dit Unesco erfgoed bij de VU
Op 25 januari 2010 werd het startschot van de restauratie gegeven
werd op 28 april 2010 de tentoonstelling ‘Joods Erfgoed aan de Zuidas’
met een eerste bouwhandeling door Ronald Plasterk, minister van
geopend met een debat: ‘De rol van de Joodse cultuur in Amsterdam’
OCW, gedeputeerde mevrouw Baggermans namens de provincie
aan de hand van drie stellingen. De deelnemers aan dit debat waren
Noord-Holland en wethouder Gerson van de gemeente Amsterdam.
drs. A. Rosenberg, oud-bibliothecaris Ets Haim, prof. dr. Reinier Munk,
Deze feestelijke avond met een concert in de synagoge en een
hoogleraar Joodse filosofie VU) en drs. B. Wallet, onderzoeker UvA.
receptie in het JHM werd bezocht door ruim 450 personen. Canadezen Op 6 mei kwamen er 1.700 Canadese studenten naar de Portugese Synagoge, het Joods Historisch Museum en de Hollandse Schouwburg. Dit bezoek vond plaats ter herdenking van de bevrijding door de Canadezen 65 jaar geleden.
39
Museumcollectie
Dhr. P.J. van Dijke
Mw. R. Kohnstamm-Beeuwkes en
Musée des Beaux-Arts de Quimper
Dhr. H. Ree
Mw. M.E. Zélander
Zakmes met Hebreeuwse inscriptie
dhr. G.A. Kohnstamm
Affiche bij de tentoonstelling over Meijer de
Doosje van de firma Keltum met etiket van
Twee stillevens, olieverf op doek door Maria
Collage Ieder zijn deel, door Saskia
Haan in het Musée des Beaux-Arts de
de Amsterdamse juwelier S. Spijer
Catharina Boas-Zélander (1889-1943)
Weishut-Snapper (1938)
Quimper
Aanwinsten in 2010 Erven Max Elion Schenkingen
Bronzen portretkop voorstellende Max
Mw. G. Reens
Mw. M. Zion
anoniem
Elion, door Johannes Gustaaf (Jobs)
Mw. R. Kowadlo
M&N gezelligjoods.nl
Eikenhouten wandmeubel van de
Wit damasten knielkussentje waarop in het
Gouden zakhorloge met een uitklapbaar
Wertheim (1898-1977)
Een gebedsmantel en een gebedsriem, uit
Twee keppels
meubelfabriek Reens
Hebreeuws het woord ‘eredienst’ is
Ned. Isr. Hoofdsynagoge Amsterdam
Stichting Vrienden van de
trouwring, eigendom geweest van Raphael
Mw. I. Faber
Siegfried de Meza (1912-1943) en Betsy
Een reclamespeldje voor het spijker-
Mw. I. Kuijten-Flietstra
Twee affiches: uitnodiging voor de JCC-sjoel
Schilder Martin Monnickendam
Aankopen met steun van de Stichting
Estella de Meza-Maarzen (1913-1943)
broekenmerk JSB van de joodse firma
Trouwring van Jacob de Leeuw (1904-1942),
Buitenveldert en een aankondiging voor
Acht krijt- en houtskoolschetsen van in- en
Vrienden van het JHM
Nussbaum en een keppel
gehuwd op 18 september 1929 met
Jewish Identity Day 2011
exterieur van kasteel Nijenrode
Hagada ontworpen door Eliyahu Sidi
NIHS Den Bosch
Dhr. J. Sajet
Houtskooltekening, portret van Frits
Een rabbijnstoel, drie gedenkstenen, een
Bronzen penning ter herdenking van de
(Frederik) Bokkie, door Cor Hund (1915-2008)
Dhr. P. Krijnen
onderdeel van een biema of ark, en een
bevrijding, 5 mei 1945
Vier bewerkte foto’s van synagoge-
namenlijst ter herinnering aan de slacht-
interieurs door J.P.C. Grolman (1841-1927)
offers van de jodenvervolging. Tevens
Mw. E. Sternheim
olieverf op doek, door Eduard Frankfort
diverse foto’s
Gebedenboek, ooit eigendom van Abraham
(1864-1920)
anoniem Drie foto’s door Emmy Andriesse (1914-1953)
Margaretha de Leeuw-Gompers (1907Dhr. R.E. Flesseman
1942)
Uitzicht onderduikadres, olieverf op doek Mw. M. Bellingwout-Roodenburg
(marouflé) door Ro Mogendorff (1907-1969)
Zilveren kidoesjbekertje met gegraveerde initialen van de eigenaar Joseph Soesman
Dhr. M. Frankenhuis
van Haren (1910-1941)
Portret van Frans Stoppelman (1921-2007),
Dhr. J.J. van Benthem Jutting
olieverf op doek door Norbert Olthuis
Dhr. W.J. Kruithof
(1925-2009)
Verzameling tekeningen en schetsen door
Ned. Isr. Gemeente Rotterdam
Marianne Franken (1884-1945)
Maquette van de synagoge te Rotterdam
Portret, olieverf op doek, voorstellende Ro 40
geborduurd
de nalatenschap van Boris Kowadlo
deksel aan de achterzijde en een gouden
Schilderij Bewoners van het Oudeliedengesticht,
Hochberg (1867-1950) en een zilveren tasje van Hochbergs vrouw Meita Adlerstein
Schilderij, Naakte vrouw voor een spiegel, olieverf op doek, door Salomon Garf
Mw. M. Stroo
Mogendorff op latere leeftijd, door Truus van
Dhr. en mw. Golan-De Hes
Benthem Jutting-Frissen (1932-2008)
Drie affiches: aankondiging van het
Dhr. D.J. de Leeuw
Mw. D.R. Nijhuis-Bleekrode
toneelstuk Hadassah in voormalig
Tas met persoonlijke bezittingen van Erna
Pasteltekening, portret van Betty Davidson-
Mw. V.D. Blom-Cahn
Nederlands-Indië in 1930, aankondiging
Katan-De Liver (1913-2000)
Bleekrode, door Meijer Bleekrode (1896-
Dhr. B. van der Velde
Kristalontvanger, in de laatste maanden van
uitvoering toneelstuk Sjabbatai Tswi in de
1943)
Glazen potje, productverpakking voor
de oorlog gebruikt door mevrouw Blom
Amsterdamse Stadsschouwburg in 1948, en
Mw. M. van Lier
(1879-1943)
Pepermuntblikje van WIZO Twente
41 Potloodtekening, portret van een zittend
citroenballetjes
meisje, door Ro Mogendorff (1907-1969) Foto-lithografie, portret van Eduard Isaac
een aankondiging van een openbare
Litho voorstellende een zicht op de
Dhr. M. Nijkerk
Dhr. O.W. Boers
vergadering van de Nederlandse Zionisten
Houtgracht in Amsterdam en een ets
Twee schriftjes met de aankoopadministratie
Via JHM
Vijf abstracte aquarellen en twee houten
Bond in het Concertgebouw in 1947
voorstellende een zicht op het
van de kunsthandel Willem Wolff Beffie
Diverse affiches van onder meer JHM-
Houtskool- en kleurkrijttekening Kletsende
tentoonstellingen en het Joods filmfestival
vrouwen, door Gerard Johan Staller
synagogencomplex waarin het JHM
sculpturen door Greet van Amstel (1903-
Asser (1809-1894)
1981), en een map met acht lithografieën
Dhr. J.J. Goudsmit en dhr. R. Goudsmit
van kunstenaars die betrokken waren bij de
Gouden penning uitgereikt aan
groep ‘Creatie’
dr. J. Goudsmit, door de Nederlandse
Jeannette Loeb
Maatschappij tot Bevordering der
Portret van Ernst Loeb (1878-1942),
Geneeskunst
houtskooltekening door Wijnand Geraedts
Dhr. W.J.R. van Ouwerkerk
(1883-1958)
Twee pasteltekeningen – markttafereeltjes
Voerman Museum Hattem
– en een houtskooltekening voorstellende
Affiche Jan Voerman tentoonstelling ‘Uit de
Hanglamp, de matglazen kapjes zijn met
Dhr. W.C. Maagdenberg
een staande zwangere vrouw, door Joseph
schaduw’
o.a. davidsterren gedecoreerd
Twee miniatuuraquarellen, voorstellende
Jacob Isaacson (1859-1942)
Dhr. J. BrÖcker Piano
gevestigd is
Mw. J.F.J. Hartgers en dhr. B.A.P. Strik Dhr. C. Brons
Kleerhanger van de firma Kalter
Boekje met een omslag van parelmoer gevat
Dhr. D.H.J. Ninck Block
(1880-1956)
Lakstempel, waarschijnlijk van de joodse
Dhr. Ruben E. Vis
gemeente Middelburg
Twee polszweetbandjes van Jom Ha voetbal
Hoedendoos van De Bijenkorf
1979-2009 Elektrisch jaartijdlicht van de firma Philips
in zilver, eigendom geweest van Jeanne
Dhr. D. Houwaart
de voor- en achterzijde van een landhuis in
Mw. H.V.S. Voorhoeve-Stehouwer
Jaartijdlicht, gloeilamp met een gloeidraad
(Jaantje) Wolf-van Leeuwen (1881-1943)
Gouden vulpotlood, geschenk aan Maurits
een park, en een aquarel door E. van
Mw. Y.L. Panofsky
Wintergezicht, olieverf op board, door Max
in de vorm van een davidster
(Mozes Levi) van Dam (1898-1943)
Kornatzki met als voorstelling twee graven
Diverse keppels, een talliettas, een
van Dam (1910-1943)
Houtskooltekening van een staande vrouw
van leden van een familie Levy. Afkomstig
tefillientas, tefillien en een talliet afkomstig
Mw. D.H.J.E. Kalden-Wals
uit een doos memorabilia van Johanna
van de familie Panofsky-Bloch
Staalmeesters, door Salomon (Sal) Meijer
Esterrol, aangetroffen in een raamkozijn van
Lipmann-Jeidels (1883-1943)
(1877-1965)
een woning aan de Maliesingel in Utrecht
Mw. H. van der Cingel Houtskooltekening, studie naar de
Dhr. J. Mensink Mw. F. Curfs
Dhr. L. Koppelaar
Twee papieren tabakszakken van de joodse
Twee portrettekeningen van Walter Bonn en
Portret van een zittend meisje (olieverf op
firma I. Spanjer
Hermine Bonn-Hertz, door Leo Kok
paneel) twee glazen injectiespuiten, een
(1923-1945)
doosje met microscopische preparaten en
Mw. W.A. Moolenaars
een bloemenpersje. Alle objecten gevonden
Collectebusje Vereeniging Centraal
met witte muts en cape. Op de achterzijde Dhr. N. Vuur
een kleine tekening van een naaistertje, door
Twee gouden trouwringen van Simon
Sara Teixeira de Mattos (1814-1893)
Dhr. J.I. van Praag Sigaar
Berklou (1903-1998) en Reintje Berklou-
Havdalabord en Torawikkel
Kopeé (1901-1977), die na de oorlog de firma
Houtskooltekening van een staande vrouw
E. Kopeé op de Snoekjesgracht hebben
met witte muts door Sara Teixeira de Mattos
voortgezet
(1814-1893)
Dhr. en mw. Prins T-shirt joodse jeugdvereniging
Mw. A. Wendels
Vier speldjes van De Bijenkorf, uitgereikt bij
Dhr. B. van Raalte
Aardewerk bord met voorstelling van een
twaalfeneenhalf- en vijfentwintigjarig dienstverband
Begraafplaats De Nieuwe Ooster
achter een schouw op het adres
Israelitisch Krankzinnigengesticht in
Houten dirigeerstok, eigendom geweest van
aantal zeilschepen omgeven door een
Bronzen plaquette ter nagedachtenis aan
Sarphatistraat 88 te Amsterdam, het
Nederland
Albert van Raalte (1890-1952), dirigent van
davidster
Walter SÜskind (1906-1945)
voormalige woonhuis van de familie Bloch
het Joods Symphonie Orkest
Servet- en vingerdoekring van De Bijenkorf,
Dhr. N. Waterman
Set siertorens, mizrach, gebedsriemen,
geschenk ter gelegenheid van
Prijzenkast met medailles – gewichtheffen
gebedskleed en chanoekia voor de
twaalfeneenhalfjarig dienstverband
– van Marcus Waterman (1894-1943)
tentoonstelling Sporen uit de Mediene. Joods verleden van de Vechtstreek in Museum
Voorstudie sculptuur Spinoza, door Nicolas
Dhr. J. van Witsen
Maarssen van 21 september tot en met 15
Dings (1953), gezamenlijke aankoop met het
Schilderij, portret van Jacobus van Witsen
januari 2011
Amsterdam Museum (AHM)
(1919-2009), olieverf op doek door Meijer Bleekrode (1896-1943)
Actionisten, 1720 Aankopen met steun van de BankGiro
Mw. T.W. de Vries
in het Nationaal Onderwijsmuseum
Tekening, voorstellende drie joodse
Rotterdam van 4 april tot en met 4 juli
kooplieden
Loterij Schilderij Wienerwalzen op Nijenrode,
Schilderij Bij den antiquair (1884), door Jan Collectiemobiliteit
Voerman (1857-1941), voor de tentoonstelling Uit de schaduw in het
avondfeest dat kunsthandelaar Jacques
42
Zeventien objecten voor diamantbewerking voor een tentoonstelling over oude beroepen
Zeventiende-eeuwse prent, De malle
Goudstikker (1897-1940) op 17 juni 1937 gaf
Kortlopende bruiklenen aan derden
Voerman Museum Hattem van 13 februari
op kasteel Nijenrode aan de Vecht bij
(tentoonstellingen buitenshuis)
tot en met 15 mei
Breukelen. Olieverf op doek door Martin
Een seferdekje door Isaac Mendels
Monnickendam (1874-1943)
(1835-1890), boekillustratie, gebedskleed
Langdurig bruikleen aan JHM
met initialen van I.H.T.M. Henriques
Schilderij Gelila (1862), door Maurits Léon
Schilderij De Kleine Savoyaard, olieverf op
Teixeira de Mattos en een ets van de
(1838-1865) van de NIG Den Haag
doek, door Maurits Leon (1838-1865)
Portugese Synagoge door Caspar Philips Jacobsz naar een tekening van J. van
Schilderij Wachtende (1871), door Meijer de
Schilderij Wintergezicht op Sarphatipark
Giessen in het Jüdisches Museum Wien
Haan (1852 – 1895) van Mw. A.R. MacGillavry
vanuit atelier, olieverf op doek, door Else
voor de tentoonstelling The Turks in Vienna,
Berg (1877-1942)
van 12 mei tot en met 31 oktober
Aankoop met steun van de Stichting
Twintig keppels in het Amsterdams
Held (sr., werkzaam 1856-1895) retour naar
Moos Cohen Fonds
Historisch Museum voor de tentoonstelling
eigenaar
Schilderij Gezicht op Tiel, olieverf op paneel,
ADAM, man en mode van 1 oktober 2010 tot
door Moos Cohen (1901-1942)
en met 30 januari 2011
Legaten
De schilderijen Kijkje in de Lutmastraat en
60-jarig bestaan van Cefina
Mw. C.H. Elte-van Beever
Zelfportret door Meijer Bleekrode (1896-
27 foto’s van verschillende fotografen voor
Vier schilderijen, waaronder stillevens en
1943), in De Herkenning te Bergen aan Zee
de tentoonstelling: Springlevend. Foto’s ter
een stadsgezicht, en drie modeltekeningen
van 23 november 2009 tot en met 28
gelegenheid van het 60-jarig bestaan van
van Emanuel Samson van Beever (1876-
januari 2010
Cefina in Stichting Synagoge Enschede 16
Retour bruikleengever Set siertorens (1888) door Cornelis Ernst
Bruiklenen reizende tentoonstellingen Springlevend. Foto’s ter gelegenheid van het
1912) alsmede een ets van Jozef Israels (1824-1911)
november 2009 tot begin januari 2010; in Een tekening, loofhutpanelen, model van
de Joodse Gemeente Breda van 31 januari
de Tweede Tempel en een kussensloop voor
tot en met half maart; in Rosj Pina
Mw. J.W. Maas
de tentoonstelling Koscher & Co in het
Amsterdam van 16 maart tot eind 2011
Dertien schilderijen, waaronder stillevens en
Jüdisches Museum Berlin van 9 oktober tot
stadsgezichten, een aquarel en een tekening
28 februari 2010
door Salomon (Sal) Meijer (1877-1965)
Tentoonstelling Meijer de Haan in Parijs en Quimper:
Ner Tamid (2004) door Abraham (Bram) van
Twee schilderijen van Meijer de Haan voor
Mw. Pot-van Regteren Altena
Gelderen in verband met de inwijding van
de tentoonstelling Le maître caché, Meijer de
Houtskooltekening, portret van een jonge
De Dierense Sjoel van de LJG Gelderland
Haan in het Musée d’Orsay van 15 maart tot
vrouw, door Ro Mogendorff (1907-1969) en
van 12 februari tot en met 30 mei 2010
en met 20 juni
een droge naaldportret van een oude man, door Max van Dam (1910-1943)
Twee schilderijen van Meijer de Haan voor Twintig tekeningen van Leo Kok (1923-
de tentoonstelling Le maître caché, Meijer de
1945) voor de tentoonstelling Memory in het
Haan in het Musée des Beaux Arts de
Mw. E.H.C. Salomons
Westport Art Centre van 24 september tot
Quimper van 8 juli tot en met 4 oktober
Herinneringsobject aan Nora Salomons
28 november
geschonken bij haar afscheid als ombudsman van Amsterdam in 2005
41 43
Mediatheek en Digitaal Monument Mediatheek
ervaringen, inzichten en vragen met ons deelden.
De mediatheek werd in 2010 bezocht door 1.250 personen. Daarnaast
Om de redactie niet langer te belasten met het verwerken van
werden 1.665 informatievragen per e-mail behandeld en 480
ingestuurde reacties, verdween in juli 2010 de mogelijkheid om via de
telefonische en schriftelijke vragen beantwoord.
redactie van het Digitaal Monument berichten op die website te laten plaatsen. Daarvoor in de plaats kwam de mogelijkheid om dat zelf te
Personeel
doen op de Community.
Tot 1 april 2010 was Denise Citroen als medewerker voor het project
In 2010 kwamen er nog 2.960 reacties en aanvullingen binnen bij de
Tweeduizend Getuigen Vertellen aan de mediatheek verbonden. Zij
redactie. Deze zijn in de loop van het jaar allemaal verwerkt, samen
coördineerde de werkzaamheden van 70 freelance beschrijvers.
met nog 700 berichten uit 2009. Met deze krachtsinspanning is
Maarten-Jan Vos werkte tot september 2010 als redacteur Community
uiteindelijk een eind gekomen aan de achterstand in het verwerken
Joods Monument. Hij begeleidde de opstartfase.
van berichten op het Digitaal Monument. Het zwaartepunt van activiteit ligt nu bij de Community Joods
44
Tweeduizend Getuigen Vertellen
Monument. Op 31 december 2010 telde de Community al 1.390
Het beschrijven en toegankelijk maken van 2.000 interviews met
geregistreerde leden. Zij plaatsten samen ruim 5.000 reacties en foto’s.
Nederlandse joden, uit het Survivors of the Shoah-archief, werd in
De website biedt de geregistreerde leden uitgebreide mogelijkheden.
2010 afgerond. Ruim 70 beschrijvers hebben hier van februari 2009
Door het organiseren van bijeenkomsten voor leden en geïnteres-
tot april 2010 aan meegewerkt. Het project werd afgerond met een
seerden, en het instellen van een wekelijks ‘inloopspreekuur’ in de
symposium over oral history in de Beurs van Berlage op 11 juni 2010,
mediatheek op woensdagmiddag, wordt geprobeerd om mensen zoveel
georganiseerd door het Ministerie van VWS en het JHM, en samen
mogelijk te helpen hun weg te vinden en deze mogelijkheden te
met twee andere projecten op 15 september gepresenteerd in de
gebruiken. Ook wordt voortdurend door het JHM in samenwerking met
Hollandsche Schouwburg.
de bouwer Mediamatic aan de gebruikersvriendelijkheid van de website
Belangstellenden kunnen nu in de Hollandsche Schouwburg en in het
gewerkt. Het aantal bezoekers van het www.joodsmonument.nl lag in
JHM de interviews bekijken. In de mediatheek, waar twee
2010 op 109.041. De website www.communityjoodsmonument.nl werd
videoruimtes beschikbaar zijn, wordt sinds de presentatie dagelijks
door 32.785 mensen bezocht.
gebruikgemaakt van dit indrukwekkende videoarchief. Vrijwilligers Oorlogsdagboeken online
In 2010 waren drie vrijwilligers voor de Community en het Digitaal
Enkele tientallen oorlogsdagboeken uit de collectie van het JHM zijn
Monument actief: Marga Pepping voegde uit verschillende bronnen
volledig gescand en op internet openbaar gemaakt. Dit gebeurde in
vele biografische berichten toe aan persoonspagina’s op het
het project ‘Kerncollectie Dagboeken’, dat binnen het kader van
monument. Jeff Overste bracht koppelingen aan tussen (auto)
Erfgoed van de Oorlog door het Ministerie van VWS werd gefinancierd.
biografieën in de mediatheek van het JHM en personen op het Digitaal
De dagboeken, met onder andere alle dagboeken en brieven van Etty
Monument. Ernest Gompers (vanaf april 2010) bezocht particulieren
Hillesum, zijn te zien op de website Het Geheugen van Nederland.
thuis om bij hen foto’s te scannen en deze daarna op het Digitaal Monument te plaatsen.
Aanwinsten De documentencollectie werd in 2010 aangevuld met een enkele
Bijzondere aanwinsten documenten- en fotocollectie
aankoop en ruim 100 schenkingen, variërend van losse brieven tot
Mediatheek
complete familie-archieven.
Bijzondere aanwinsten in 2010 waren met name het archief van de
De fotocollectie werd verrijkt met 50 schenkingen, waarmee we ruim
arts Andries Bloch, een aantal Russische aantekeningen van Etty
800 foto’s, enkele fotoalbums en het fotoarchief van fotograaf Bram
Hillesum, een klein archief van Sylvain Poons, het archief van Johanna
van Gelderen aan de collectie konden toevoegen.
Lippmann-Jeidels en het fotoarchief van Bram van Gelderen.
Aan de collectie AVM werden 70 producties toegevoegd, waaronder 37 interviews die door het museum zelf gemaakt werden in het kader
Het archief van de arts Andries Bloch werd enige jaren geleden
van tentoonstellingsontwikkeling.
gevonden in een woning aan de Sarphatistraat in Amsterdam. De
De collectie boeken en catalogi groeide met 591 titels. Hiervan werd
schenker, de heer Leendert Koppelaar, woonde 35 jaar lang bijna
65% door schenking verkregen.
letterlijk boven op deze historische schat die tal van persoonlijke documenten van deze arts en zijn gezin bevat. Tijdens werk-
Digitaal Monument en Community Joods Monument
zaamheden vonden Koppelaar en zijn zoon dit archief in een holle
Het Digitaal Monument heeft in 2010 een belangrijke ontwikkeling
ruimte achter de schouw in de huiskamer. Bloch en zijn gezin hebben
doorgemaakt. Aan de website is de Community Joods Monument
de oorlog niet overleefd. Meer dan zestig jaar bleef het archief
toegevoegd, waar mensen zelf hun bijdragen plaatsen in de vorm
onopgemerkt. Nu het aan het begin van de eenentwintigste eeuw
van foto’s, herinneringen, aanvullende informatie, artikelen en
weer is opgedoken, getuigt het op ontroerende wijze van leven en
oproepen. De interactieve website Community Joods Monument is
werk van deze joodse arts en zijn gezin. Een selectie uit het archief
gaandeweg het jaar operationeel geworden, met medewerking van
was vanaf begin augustus tot en met eind oktober 2010 in de
verschillende groepen gebruikers die in bijeenkomsten hun
mediatheek en de wisselvitrine te zien.
45
Het Menasseh ben Israel Instituut (MbII)
De Russische aantekeningen van Etty Hillesum werden in 2009
architectenbestaan, legde hij zich vooral toe op het ontwerpen.
door mevrouw Betty van Luin gevonden bij een vuilniscontainer op de
Onlangs heeft hij zijn fotoarchief met betrekking tot joods Nederland
Hobbemakade in Amsterdam. De aantekeningen zaten in een uitgave
en Israël aan ons overgedragen. Zijn foto’s vallen op door hun
Het Menasseh ben Israel Instituut (MbII), gehuisvest in het Joods
Leerstoelen
van Drie tooneelstukken van Bordewijk. Eén ervan was in cyrillisch
aandacht voor het menselijke detail.
Historisch Museum, is een van de wetenschappelijke verbindingen
Sinds 1995 is vanwege het Menasseh ben Israel Instituut de bijzondere
schrift ondertekend met ‘E. Hillesum’. Vergelijking met de dagboeken
tussen het museum en de academische wereld. Dit instituut voor
leerstoel Jiddisje taal en cultuur, in het bijzonder in Nederland ingesteld
in de collectie van het Joods Historisch Museum leerde haar dat het
joodse sociaal-wetenschappelijke en cultuurhistorische studies is
aan de Universiteit van Amsterdam. Deze leerstoel wordt bekleed door
hier ging om aantekeningen van de bekende dagboekschrijfster Etty
voortgekomen uit de samenwerking tussen het museum en de
prof. dr. S. Z. Berger.
Hillesum. Hillesum, wier moeder uit Rusland afkomstig was, ging na
Universiteit van Amsterdam. Namens het Joods Historisch Museum
Vanuit deze leerstoel werd een collegeserie (1-11 tot 20-11) en een
haar rechtenstudie eind jaren dertig Russisch studeren en gaf, zoals
hebben drs. Joël Cahen en drs. R.C. Musaph-Andriesse zitting in het
symposium (19-12) georganiseerd over het onderwerp de Jiddisje
we uit haar dagboeken weten, ook les in die taal. Een van de briefjes is
bestuur. Namens de Universiteit van Amsterdam zijn dat prof. dr. I.E.
moderne roman: van het sjtetl naar de grote stad.
gericht aan haar leerling Klaas Kort waarin zij hem meldt dat ze helaas
Zwiep en dr. E.G.L. Schrijver.
geen tabak voor hem heeft kunnen krijgen. Het tweede briefje is een
Bestuur:
Lezingen tijdens symposium
vertaling van een fragment uit het ‘Verhaal over een brief en een
prof. dr. I.E. Zwiep - voorzitter
• ‘Shtetl, metropolis and in between: women’s writing on life in
analfabete’ van Michail Zosjtsjenko. Voor de vertaalcolleges
Drs. J.J Cahen - secretaris-penningmeester
Nederlands-Russisch die zij zelf bij prof. Becker volgde maakte zij
dr. E.G.L. Schrijver
• ‘The big city in Ash’s novel Petersburg’ door Roland Gruschka
gebruik van het bovengenoemde boek van Bordewijk. Dat juist Etty
Drs. R.C. Musaph-Andriesse
(Heidelberg)
Hillesums exemplaar met de vertaalaantekeningen nu boven water is
prof. dr. C.L. Davidson
• ‘Ethnography and Satire in the Nineteenth Century Shtetl Novel’
gekomen, mag zeer bijzonder heten. Begin 2010 heeft mevrouw Van
Directeur dr. David Wertheim
Luin zowel de uitgave van Bordewijk als de twee briefjes aan het JHM
Uitvoerend secretaris: drs. M. Witvoet, drs. E. Beijk
geschonken.
46
an age of transition’ door Nurit Orhan (Jeruzalem)
door Misha Krutikov (Ann Arbor, Michigan)
In 2010 is begonnen met het onderbrengen van de leerstoel
Het Menasseh ben Israel Instituut organiseerde in 2010 de volgende
hedendaags jodendom, zijn geschiedenis en cultuur bij het Menasseh
Het kleine archief met betrekking tot toneelspeler Sylvain
evenementen:
ben Israel Instituut. Deze leerstoel, ingesteld door de Stichting
Poons (1896-1985), geschonken door zijn kleinzoon Rob Schipperijn,
Een viertal lezingen onder de titel Gevangen in de Botsing der
Bijzondere Leerstoel Joodse Studiën, wordt bekleed door prof. dr.
bevat onder andere een gastenboek van Poons’ vijftigjarig toneel-
Beschavingen: Joodse cultuur tussen Oost en West:
Evelien Gans. De volgende activiteiten zijn het afgelopen jaar
jubileum. We komen er bekende namen in tegen als Simon
• ‘De Joodse flirt van Geert Wilders: een discussieavond over
georganiseerd:
Carmiggelt, Wiesje Bouwmeester, Enny Mols-de Leeuwe, Simon van
filosemitisme en islamofobie’ met Harm Ede Botje,
Collem, Toon Hermans, Mary Dresselhuys en Johan te Slaa. Het bevat
prof. dr. F. van Vree, prof. dr. E. Gans en Daniel Schwammenthal
Collegeserie:
verder veel fraai fotomateriaal zoals familiefoto’s, maar ook scène-
(‘Wall Street Journal’) 16-02
Van Dreyfus tot Fassbinder: Controverses en tegenstellingen over
foto’s van films als De Jantjes en Bleeke Bet, beide uit 1934. Poons
• ‘Modern Myths of Muslim Anti-Semitism’ door prof. Mark Cohen
joodse kwesties (met medewerking van prof. dr. Hans den Besten, prof.
begon zijn carrière in 1917. Hij was een telg uit een joodse familie van
dr. Evelien Gans, dr. Madelon de Keizer, drs. Ewoud Kieft, dr. Geert van
artiesten en paste in de traditie van het joodse amusement zoals die
• ‘The Modern Jewish Experience and the Entangled Web of
Klinken, dr. Solange Leibovici, dr. Marcel Poorthuis, dr. Hans Reijzer,
tot de Tweede Wereldoorlog heeft bestaan. Deze aanwinst geeft een
drs. Ewoud Sanders, dr. David Wertheim)
aardig beeld van leven en werk van deze joodse artiest.
• ‘Mystics and Wanderers: the Marranos’ Impact on Spanish
De foto’s en documenten met betrekking tot de in Frankfurt
12-05
(Princeton) 14-03 Orientalism’ door prof. Steven E. Aschheim (Jeruzalem) 12-04 Culture in the Golden Age’ door prof. Yirmiyahu Yovel (Jeruzalem)
am Main geboren Hanna Lipmann-Jeidels (1883-1943) werden
Symposium: The Jew as a Multifunctional Projection Screen 12-5 Lezingen tijdens symposium: • ‘Secondary Anti-Semitism – a new form of anti-Semitism after
geschonken door de 90-jarige heer W.C. Maagdenberg. Toen Hanna in
Overige lezingen
the Shoah.’ door prof. dr. Werner Bergmann (Zentrum für
1942 vertrok liet zij op haar woonadres aan de Buzziburglaan in
• ‘Omgaan met de Holocaust’ door Avraham Burg 25-1
Antisemitismusforschung, Berlin)
Driebergen-Rijssenburg een doos achter met foto’s, documenten en
• ‘The Spinoza Problem: Secular Judaism and Jewish Identity’ door
• ‘Modern anti-Semitism and Global Capitalism’ door prof. dr.
een paar prenten die het verhaal vertellen van haar en haar familie.
Hanna was in 1933 in Driebergen terecht gekomen omdat een van
• ‘De Joden en hun nering’ door Eric J. Fischer (UvA) 8-11
Steven Nadler (Wisconsin Madison) 3-10
haar twee zussen getrouwd was met de Utrechtse hoogleraar fysische
Moishe Postone (University of Chicago)
• ‘Arab anti-Semitic Discourse’ door dr. Esther Webman (University
of Tel Aviv)
geografie Karl Oestreich, die eveneens aan de Buzziburglaan woonde.
Publicaties
• ‘Philosemitism of the Dutch Right Wing Populist Politician Geert
Aan diezelfde laan woonden ook de familie Maagdenberg, die met
• Aschheim, Steven E., The Modern Jewish Experience and the
Hanna en met het echtpaar Oestreich bevriend raakte. Het materiaal
Entangled Web of Orientalism. Menasseh ben Israel Instituut
Amsterdam)
in de doos met memorabilia is van hoge kwaliteit en geeft een
Studies iv
boeiend beeld van het leven van een bemiddelde joodse familie vanaf
• Berger, Shlomo, ed. The Politics of Yiddish. Amsterdam Yiddish
Lopende projecten
omstreeks 1850 tot aan de Tweede Wereldoorlog, waarbij het leven
• Onderzoek naar Sara, de bruid van Shabbatai Zevi, uitvoerder
van Hanna zelf centraal staat.
• Braake, Serge ter en Paul van Trigt, Leerhandelaar, looier,
lederfabrikant. Het succes van Joodse ondernemers in de
• Online inventarissen van Nederlands-joodse archiefcollecties in
Ook het fotoarchief van Bram van Gelderen is ten slotte
Nederlandse Leerindustrie (1870-1940). Menasseh ben Israel
vermeldenswaard. Bram (officieel Abraham) van Gelderen, geboren in
Instituut Studies iii
• Uitgave Proceedings Borders and Boundaries in and around
1928, was tijdens zijn werkzame leven architect en mede-eigenaar
• Kaplan, Yosef, Religion, Politics and Freedom of Conscience.
Dutch Jewish History
van Bureau Elling, Visser, Van Gelderen, architecten BNA te
Editors: Judith Frishman, David Wertheim, Ido de Haan, Joël
Amsterdam. Hij bouwde vooral in Amsterdam en Apeldoorn.
Cahen (i.s.m. KNAW Commissie voor de Geschiedenis en de
Daarnaast was hij fotograaf en later ontwerper van sieraden en joods
Cultuur van de Joden in Nederland)
rituele voorwerpen. Toen hij in 1994 afscheid nam van zijn
Symposium 5
Menasseh ben Israel Instituut Studies
Wilders’ door dr. David Wertheim (Menasseh ben Israel Instituut,
dr. A. van der Haven de Bibliotheca Rosenthaliana
47
Wetenschap
Overige
Voordrachten
Voordrachten
• Voorzitter Nederlands Genootschap Joodse Studiën.
• ‘Kabbala’, Tsevet Haarlem, 12-10
• ‘The Pantheismusstreit and the Discovery of Spinozist Spirituality’
Hetty Berg
• Secretaris Genootschap voor de Joodse Wetenschap in Nederland.
• ‘Die Bedeutung der Farbe Schwarz in den abrahamitischen
(conference ‘Breaches and Bridges in the History of European
Publicaties
• Lid van de Judaica and Jewish Cultural Property Working Group of
Religionen’, Hamburger Kunsthalle, Galerie der Gegenwart,
Spirituality’, Universiteit Utrecht) 14-01
• Wie niet weg is, is gezien. Joods Nederland na 1945
the Advisory Council of the European Shoah Legacy Institute
Hamburg, 26-08
• ‘Philosemitism of the Dutch Right Wing Populist Politician Geert
(ESLI), Praag
• ‘Joodse architectuur en joods identiteit’, Liberaal Joodse
Wilders’ (symposium ‘The Jew as a Multifunctional Projection
Screen’, Universiteit van Amsterdam) 12-05
(Berg, Hetty en Wallet, Bart, red.), Zwolle 2010.
• ‘65 jaar joods Nederland. Een inleiding’ in: Wie niet weg is,
Gemeente Gelderland, Dieren, 5-06
is gezien. Joods Nederland na 1945 (redactie met Bart Wallet),
Jelka Kröger
• ‘Joodse kunst en cultuur’, Tsafon, Heiloo, 12-05
• ‘Spinoza the Counter Marrano’ (conference ‘Marranism a Paradigm
Zwolle 2010.
Publicaties
• ‘Gedurfd verzamelen’, workshop museologie, Museumstudies,
• ‘De oorlog voorbij’, in: Wie niet weg is, is gezien. Joods Nederland
• Charlotte Salomon. Door de ogen van Jonathan Safran Foer,
Bernice Eisenstein en Ernst van Alphen/Charlotte Salomon.
• ‘Sichtbar werden: jüdisches Leben in Deutschland seit 1990’,
• ‘Developing Concepts at Amsterdam’s Jewish Historical Museum’,
Through the eyes of Jonathan Safran Foer, Bernice Eisenstein and
Ernst van Alphen, een uitgave van het JHM.
• ‘Gedenktekens’, Centrum voor Holocaust- en Genocidestudies,
Deze brochure kwam uit t.g.v. de tentoonstelling Charlotte
Voordrachten
Salomon. De keuze van Jonathan Safran Foer, Bernice Eisenstein
• ‘Architectuur van de moderne synagoge’, Liberaal Joodse
• ‘Exhibition: Out of the shadows. Jews in the Netherlands after
en Ernst van Alphen.
na 1945 , Zwolle 2010. Studia Rosenthaliana, vol. 42 (2010), forthcoming.
of Jewish Modernity’, Van Leer Institute, Jerusalem) 3-12
Universiteit van Amsterdam, 15-04 Hamburg, Universität Carlebach Forum im Warburg Haus, 13-04 Universiteit van Amsterdam, Hollandsche Schouwburg 16-03 Gemeente Amsterdam, 1 en 8-03
1945’, jaarlijkse conferentie Association of European Jewish Carine Lacor
Bart Wallet
Publicaties
Publicaties
Overige
• ‘Van Anne Frank tot Leedvermaak. Joods theaterwerk en de
• Wie niet weg is, is gezien. Joods Nederland na 1945 (Berg, Hetty,
• Penningmeester Association of European Jewish Museums
herinnering aan de Sjoa in Nederland, in: Wie niet weg is, is
• Jurylid Contemporary Art Show Art Monaco
gezien. Joods Nederland na 1945 (Berg, Hetty en Wallet, Bart red.),
• ‘65 jaar joods Nederland. Een inleiding’ (i.s.m. Hetty Berg) in: Wie
Zwolle a2010.
niet weg is, is gezien. Joods Nederland na 1945, Zwolle/
Amsterdam 2010.
48
Museums, Rome, 20-23 november 2010.
Julie-Marthe Cohen
en Wallet, Bart., red.), Zwolle 2010.
Publicaties
Daniël M. Metz
• ‘Om “een uitgeteekenden joodsche levensweg”. De reconstructie
• ‘De roof van ceremoniële voorwerpen’ in: Levend Joods Geloof,
Publicaties
van het religieuze jodendom in Nederland, 1945-1960’ in:
• ‘Levenstekens in boeken’, in: Misjpoge, jaargang 23 (2010) nr. 1.
Wie niet weg is, is gezien. Joods Nederland na 1945, (Berg H. en
• ‘Joodse rituele voorwerpen: fysieke kenmerken en onderzoek’
• ‘Pensions en particuliere rusthuizen’, in: Misjpoge, jaargang 23
Wallet, Bart, red), Zwolle 2010.
• ‘Brug voor verplaatste personen.’ De geschiedenis van het
jrg. 56, nr. 5. (zie hieronder symposium Herkomst Helder, NMV).
(2010) nr. 2.
• ‘Relics of the Second World War: Dealing with Missing and
• Interview met Jacques Lioni, de laatste directeur van de
Misplaced Objects in the Jewish Historical Museum Collection’ in:
Studia Rosenthaliana, vol. 42 (2010), forthcoming.
• De diamantslijperij van Benjamin Soep/Samuel Gassan; Interview
Voordrachten
met Ina Polak-Soep en Anita Leeser-Gassan, in: Misjpoge,
• ‘Rebuilding upon the ruins. Jewish Amsterdam after World War II’,
jaargang 23 nr. 4.
congress Hidden stories, forced removals and civic engagement,
Voordrachten
tijdschrift Oenzer Brik’ Grine Medine 38 (2010).
Diamantslijperij Maatschappij, in: Misjpoge, jaargang 23 nr.3.
• ‘A piece of the puzzle. Reconstructing the fate of looted
Universiteit van Amsterdam, 28-01
collections’, jaarlijkse conferentie van CAJM (Council of American
Edward van Voolen
• ‘The Vaad Hahatzala and the Reconstruction of Orthodoxy in the
Jewish Museums), getiteld: Challenge, Change and Creativity:
Publicaties
Netherlands, 1945-1950’, congress Third Contact Day Jewish
Jewish Museums in a New Era, Los Angeles, 31 januari – 3 februari
• Gedurfd Verzamelen. Van Chagall tot Mondriaan (Schijf, Huibert
Studies in the Low Countries, Universiteit Antwerpen, 11-05
• ‘Naoorlogs joods Nederland in internationaal perspectief’, lezing
2010
en Van Voolen, Edward, red.), Zwolle 2010.
• ‘Gente de Nação: The Portuguese Jews of Amsterdam in the
• ‘Joods mecenaat’ in: Gedurfd Verzamelen. Van Chagall tot
• ‘Joden in Nederland na ’45 - een introductie’, lezing voor de
seventeenth century’, symposium Portugal | Netherlands. Past &
Mondriaan (Schijf, Huibert en Van Voolen, Edward, red.), Zwolle 2010.
voor Nederlands Genootschap voor Joodse Studiën, Amsterdam 13-12
Present, Universiteit van Utrecht en Instituto Camões Portugal,
• ‘De Hollandsche Schouwburg’ in: Een open zenuw. Hoe wij ons de
Tweede Wereldoorlog herinneren (Madelon de Keizer en Marije
• ‘Theft and Restitution of Judaica in the Netherlands during and
Plomp ed.), Amsterdam 2010.
after the Second World War’, negende congres van de European
• ‘Joods mecenaat’ in: Gedurfd Verzamelen. Van Chagall tot
Publicaties
Association for Jewish Studies, getiteld: Judaism in the
Mondriaan, Zwolle 2010.
• Wertheim, David J. ‘Hypotheek op een ongedekte cheque, de
Mediterranean Context, Ravenna, 25-29 juli 2010
Utrecht, 11 juni 2010
EO-Visie-lezers in het JHM, Amsterdam, 10-12
David J. Wertheim (Menasseh ben Israel Instituut)
• ‘Does Contemporary Jewish Architecture Exist?’ in: Aliza Cohen-
betekenis van Israël voor de Nederlands-joodse schrijvers Abel
• ‘Joodse rituele voorwerpen: fysieke kenmerken en onderzoek’,
Herzberg, Leon de Winter en Arnon Grunberg’ in: Berg, Hetty, Bart
symposium Herkomst Helder, georganiseerd door de Nederlandse
Europe, Proceedings of the International Congress in Brauschweig
Wallet, eds. Wie niet weg is, is gezien; Joods Nederland na 1945
Museum Vereniging in het Centraal Museum in Utrecht,
8-11 October 2007, Michael Imhof Verlag, Petersberg, 2010
(Zwolle, Waanders: 2010) 134-152.
6 september 2010
(Schriftenreihe der Bet Tfila – Forschungsstelle für jüdische
• Wertheim, David J. ‘The Symbolic Meaning of a Presumed
• ‘Report on new developments in the field of Judaica collections
Architektur in Europa, Band 6).
Relationship. Rembrandt and Spinoza in German Literature,
and WWII’, jaarlijkse conferentie Association of European Jewish
• ‘Credit Cards’ in: A. Sachs, Global Design. International
1890-1934’ in: Bollacher, Martin, Thomas Kisser, Manfred Walther
Museums, Rome, 20-23 november 2010
Perspectives and Individual Concepts, Museum für Gestaltung
(eds.): Ein neuer Blick auf die Welt. Spinoza in Literatur, Kunst und
Zürich, Lars Müller Publishers, 2010.
Mushlin und Harmen H. Thies (eds.), Jewish Architecture in
Ästhetik. Schriftenreihe der Spinoza-Gesellschaft Bd. 14.
(Würzburg, Königshausen & Neumann: 2010) 73-81.
49
Financiële ondersteuning Subsidiënt
Kahn Fonds
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Socher Kirzner & Fania Kirzner-Shusterman Fonds
Voor behoud, restauratie en uitbreiding van de collectie
Helmuth Mainz & Lore Bachararch Fonds
BankGiro Loterij
Gerard Metzelaar Fonds
Begunstigers
prof. dr. Herman Musaph Fonds
Stichting Vrienden van het Joods Historisch Museum
Inge & Alfred Nijkerk-von der Laden Fonds
Stichting Maror-gelden Overheid
Harry Philips Fonds
Stichting Collectieve Maror-gelden Nederland
Sam Waagenaar Fonds
Stichting Sem Presser Archief
Margot Rehfisch en Fiep Westendorp Fonds
The Zantker Charitable Foundation Inc.
Johanna Rebecca Wolff Fonds
Stichting Levi Lassen
Het Joshua, Mila, Sari, Badu, Isi en Mace de Swaan Fonds
Mij. tot Nut der Israëlieten in Nederland
Fonds Kattenburg 826
Noaber Foundation
Frederik Polak en Griet Polak-Asscher Fonds
Sally Berg Familiefonds
50
Kattendijke/Drucker Stichting
Subsidiënt Hollandsche Schouwburg
Prins Bernhard Cultuurfonds
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Mondriaan Stichting
Begunstigers Hollandsche Schouwburg
Stichting Dioraphte
Stichting Collectieve Maror-gelden Nederland
Deutsche Bank Nederland
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Ronald S. Lauder Foundation
Prins Bernhard Cultuurfonds
salomon de jong Stichting
Frederik Polak en Griet Polak-Asscher Fonds
Wealth management
Nettie van Zwanenberg Stichting
Teva Europe
Dhr. R.F. van den Bergh
Crescas
Stichting Weishut Fonds
P.N. Wakkie
Peter en Nicky de Swaan
Benelux Film Distributors
Ymere
Uitgeverij Artemis
Aktion Sühnezeichen Friedensdienste
The Bobins Foundation
Diverse particulieren
51
VSBfonds Fonds voor Cultuur Participatie
Subsidiënt Portugese Synagoge
The Andres & Charles Bronfman Philantropies
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Iedere dag meer dan een miljoen
Ambassade van de Republiek Polen
Provincie Noord-Holland
Het belang van particuliere fondsenwervers
Maduro & Curiel’s Bank NV
Begunstigers Portugese Synagoge
als de BankGiro Loterij voor de culturele
Ambassade van Canada
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
sector neemt toe. De goededoelenloterij is
SNS Reaal Fonds
Nationaal Restauratiefonds
een bewezen en succesvol middel tot
David Roos Weijl Stichting
Gemeente Amsterdam
fondsenwerving. Inmiddels wordt er jaarlijks
Stichting Democratie en Media
Stichting Maror-gelden Overheid
door de Goede Doelen Loterijen (Nationale
Nationaal Fonds voor Vrijheid
Stichting Levi Lassen
Postcode Loterij, BankGiro Loterij en
dr. Henriette Boas Stichting
Stichting Dioraphte
VriendenLoterij) € 375 miljoen geworven voor
Hendrik Muller fonds
salomon de jong Stichting
het goede doel, dat is meer dan een miljoen
Sophie Rosenthal Vereeniging
Kattendijcke/Drucker Stichting
euro per dag. Bovendien is de steun meerjarig
Leo Ullman
Meens Luyten Janssen Block Fonds
en zijn de bijdragen vrij te besteden.
IMC BV
Diverse particulieren
De drie loterijen hebben als missie het
The Lucius N. Littauer Foundation
steunen van goede doelen die werken aan:
Ter nagedachtenis aan Mw. E. Cohen Paraira
• een rechtvaardige en groene wereld:
Nalatenschap Mw. C.A.A. Bramlage
Visitatiecommissie OCW
Nationale Postcode Loterij
Diverse particulieren
De internationale visitatiecommissie die in opdracht van het ministerie
• cultuur en behoud cultureel erfgoed:
van OCW in het najaar van 2009 een bezoek aan het JHM bracht heeft
BankGiro Loterij
Fondsen op naam beheerd door de
haar zeer positieve eindverslag in het voorjaar van 2010 aan
• verbetering van welzijn en gezondheid in
Stichting Vrienden van het Joods Historisch Museum
staatssecretaris Van Bijsterveldt van OCW aangeboden. Het volledige
Nederland:
Familiefonds Gompen
rapport (en dat van onze collega instellingen die al bezocht zijn) is te
VriendenLoterij
Van Hessen Fonds
vinden op www.derijksmusea.nl.
Maandelijks spelen miljoenen huishoudens in
Marcelle Hertzdahl Fonds
Nederland met deze loterijen mee, en met de
Etty Hillesum Fonds
helft van hun lot dragen ze bij aan een betere
Hans & Elly Jaffé Fonds
wereld.
‘Een mooi, concreet project.’
Roy Cremers is initiator van voordekunst.
Samen met voordekunst doet het JHM aan crowdfunding: een slimme methode om kunstprojecten te financieren.
52
Op 22 november 2011 opent de tentoonstelling Mijn naam is Cohen in het JHM. Fotograaf Daniel Cohen en journalist Mischa Cohen proberen geld bij elkaar te sprokkelen, om ook een mooie publicatie over dit kunstproject te realiseren. Dat doen ze via crowdfunding. Roy Cremers, initiator van Voordekunst, vertelt over deze ondernemende methode van financiering. ‘Crowdfunding is een manier waarop mensen een project kunnen financieren, door middel van bijdrage uit het publiek. Bij het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK) roepen we vaak dat ondernemerschap heel belangrijk is. Maar in de praktijk is het niet zo eenvoudig voor kunstenaars om aan geld te komen. Het fonds wilde daar een handig instrument voor kunnen aanbieden. Zo stuitte ik op crowdfunding. Ik heb dit idee bij het AFK verder uit kunnen werken en inmiddels is Voordekunst een eigen zelfstandige stichting, met het AFK als belangrijke partner. Een aanvraag indienen bij het AFK is een vrij passieve manier van financiering; je stuurt iets op, en je wacht een paar maanden op een reactie. Bij Voordekunst gaat dat veel sneller. Wanneer een kunstenaar een project bij ons aanmeldt, is binnen anderhalve week duidelijk of het project op de website komt te staan, en of het AFK een bijdrage levert. Het fonds staat dan garant voor een deel van het totaalbedrag – meestal rond 30 procent. Op één voorwaarde: de kunstenaar moet er zélf in slagen om de rest te financieren. Als dat niet lukt, trekt het AFK de bijdrage in. Zo leert de kunstenaar heel goed te verwoorden – en als idee te verkopen – waarom zijn project zó bijzonder is dat het een persoonlijke bijdrage verdient. De kunstenaar treedt niet alleen op als cultureel ondernemer, maar ook als marketeer van zijn eigen werk.
Mijn naam is Cohen is voor ons als Stichting Voordekunst een heel mooi, concreet project. Het AFK steunt de publicatie als kunstwerk, en het JHM mobiliseert haar achterban om een bijdrage te leveren en later ook de tentoonstelling te bezoeken. Zo wordt met één project aandacht gegenereerd voor de tentoonstelling, het museum, de werkmethode van Voordekunst, en natuurlijk de kunstenaars zelf. Crowdfunding heeft veel potentie maar staat nog in de kinderschoenen. Het is een van de instrumenten om projecten in de culturele sector mogelijk te maken. Ik denk dat er in de toekomst ook meer zal worden gewerkt met leningen, microkredieten en investeringsfondsen. Maar het is een illusie om te denken dat crowdfunding ooit de rol van subsidies helemaal zal overnemen. Er zijn veel projecten die zich hier totaal niet voor lenen, en die moeten ook een kans krijgen.’
53
Verkorte jaarrekening JHM Balans per 31 december
Staat van baten en lasten
ACTIVA
2010
2009
€
€
PASSIVA
2010
2009
€
€
BATEN
2010
2009
€
€
LASTEN
Salariskosten Eigen vermogen
VASTE ACTIVA Materiële vaste activa
1.835.056
2.058.370
Opbrengsten
Besteedbaar vermogen
-74.769
-65.600
Directe opbrengsten
815.741
676.594
Bestemmingsfonds OCW
345.663
504.862
Indirecte opbrengsten
105.850
101.741
Totaal eigen vermogen
270.894
439.262
Totaal opbrengsten
921.591
778.335
2010
2009
€
€
3.757.028
3.534.935
Afschrijvingen
395.083
511.978
Huur
195.400
195.400
Overige lasten
2.209.732
2.013.389
Som der lasten
VLOTTENDE ACTIVA Voorraden en onderhanden Activiteiten
382.332
122.728
Pensioenen
Debiteuren
56.006
122.761
Op gelieerde rechtspersonen
282.309
632.229
Langlopende schulden
Overige vorderingen
208.711
184.154
Investeringssubsidie
Overlopende activa
282.015
392.102
97.640
1.738.758
97.640
Subsidie OCenW
3.179.211
3.156.968
Overige subsidies en bijdragen
2.284.004
2.275.471
829.041
1.331.246
Crediteuren
5.172
Exploitatieresultaat
-168.368
-39.756
Totaal bijdragen
5.463.215
5.432.439
Som der baten
6.384.806
6.210.774
1.953.764
Kortlopende schulden Totaal vorderingen
6.255.702
4.069
Bijdragen
Voorzieningen Vorderingen
6.557.243
Rentebaten/-lasten
Het resultaat is als volgt bestemd: Mutatie algemene reserve
577.519
439.194
Sociale verzekeringen
111.070
78.343
Vooruit ontvangen subsidie
58.875
58.875
-9.169
9.919
Mutatie bestemmingsfonds OCW
-159.199
-49.675
Exploitatiesaldo
-168.368
-39.756
Belastingen en premies Liquide middelen
110.382
471.022
Overige schulden
247.331
329.921
54.724
586.367
Totaal kortlopende schulden
1.049.519
1.492.700
TOTAAL PASSIVA
3.156.811
3.983.366
Overlopende passiva
TOTAAL ACTIVA
3.156.811
3.983.366
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Accountantsverklaring Verantwoordelijkheid van het bestuur
Oordeel
Bijgesloten samengevatte jaarrekening, bestaande uit de samenge-
De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn
Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvat-
Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van
vatte balans per 31 december 2010 en de samengevatte exploitatiere-
vereist op basis van het Handboek Verantwoording Cultuursubsidies
ting van de gecontroleerde jaarrekening.
materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde
kening, zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van het
Instellingen. Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan
Stichting Joods Historisch Museum per 31 december 2010. Wij hebben
derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de
Verantwoordelijkheid van de accountant
een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze
gecontroleerde jaarrekening van Stichting Joods Historisch Museum.
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de
Aan: Stichting Joods Historisch Museum
jaarrekening van Stichting Joods Historisch Museum per 31 december 2010. Amsterdam, 27 juli 2011
controleverklaring van 27 april 2011. Desbetreffende jaarrekening en
samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden,
deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurte-
uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de
nissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze
Nederlandse Standaard 810, “Opdrachten om te rapporteren
MAZARS PAARDEKOOPER HOFFMAN N.V.
controleverklaring van 27 april.
betreffende samengevatte financiële overzichten”.
T. Haremaker RA
Verkorte jaarrekening Hollandsche Schouwburg Staat van baten en lasten
Balans per 31 december
ACTIVA
2010
2009
€
€
PASSIVA
2010
2009
€
€
BATEN
2010
2009
€
€
LASTEN
Salariskosten VASTE ACTIVA
Opbrengsten
Eigen vermogen
Materiële vaste activa
35.282
48.828
Algemene reserve
-16.158
48.866
Fonds op naam
33.575
93.658
Totaal eigen vermogen
17.417
142.524
VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen
108.983
113.728
3.516
105.674
Liquide middelen
Totaal vlottende activa
112.499
32.316
44.054
2009
€
€
306.487
264.736
Afschrijvingen
13.546
3.596
Indirecte opbrengsten
3.629
755
Overige lasten
153.632
130.496
Totaal opbrengsten
3.629
755
Som der lasten
473.665
398.828
591
3.530
-125.107
-13.398
Mutatie algemene reserve
-65.024
-12.974
Mutatie bestemmingsfonds OCW
-60.083
-424
-125.107
-13.398
Rentebaten en inkomsten
Bijdragen Langlopende schulden
2010
Subsidie OCenW
270.635
275.398
Subsidies uit publieke middelen
23.957
92.149
Subsidies uit private middelen
49.746
13.598
Totaal bijdragen
344.338
381.145
Som der baten
347.967
381.900
beleggingen
Overige subsidies en bijdragen
219.402 Kortlopende schulden Crediteuren
28.986
50.637
Sociale verzekeringen
4.923
3.044
Overlopende passiva
64.139
27.971
Exploitatieresultaat
Belastingen en premies
TOTAAL ACTIVA
147.781
268.230
Totaal kortlopende schulden
98.048
81.652
TOTAAL PASSIVA
147.781
268.230
Het resultaat is als volgt bestemd:
Exploitatiesaldo
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Verantwoordelijkheid van het bestuur
Oordeel
Bijgesloten samengevatte jaarrekening, bestaande uit de samengevatte
De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn
Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samen-
Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van
balans per 31 december 2010 en de samengevatte exploitatierekening,
vereist op basis van het Handboek Verantwoording Cultuursubsidies
vatting van de gecontroleerde jaarrekening.
materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde
zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van het Stichting
Instellingen. Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan
Hollandsche Schouwburg per 31 december 2010. Wij hebben een
derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de
Verantwoordelijkheid van de accountant
goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controle-
gecontroleerde jaarrekening van Stichting Hollandsche Schouwburg.
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de
Aan: Stichting Hollandsche Schouwburg
jaarrekening van Stichting Hollandsche Schouwburg per 31 december 2010. Amsterdam, 12 augustus 2011
verklaring van 27 april 2011. Desbetreffende jaarrekening en deze
samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden,
samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen
uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder
die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring
de Nederlandse Standaard 810, “Opdrachten om te rapporteren
MAZARS PAARDEKOOPER HOFFMAN N.V.
van 27 april.
betreffende samengevatte financiële overzichten”.
T. Haremaker RA
Personeelszaken
Besturen en medewerkers
Petra Katzenstein
leider Kindermuseum,
Netty Wenderich
pt medewerker collectiebeheer
Educatie en Hollandsche
Marischka de Louw
pt medewerker collectiebeheer
Personeelsopbouw
BESTUREN
Schouwburg
Onno Voitus van Hamme
pt medewerker collectiebeheer
31-12-10
mannen vrouwen totaal
aantal personen
30
Bestuur Stichting Joods Historisch Museum,
42
72
drs. Jelka Kröger-Verhorst
pt wetenschappelijk
medewerker collectie
J. Krant
drs. Moncef Beekhof
dhr. D.H. Kat
communicatie
Mediatheek
41.8
mr. S.G.M. Asser-Ribbert
mr. Jacqueline Hartgers
Lonnie Stegink
pt hoofd mediatheek
tijdelijk 4.4 8.1 12.5
prof. dr. H.S.A. Heijmans
beleidsmedewerker
dr. Peter Buijs
pt senior medewerker
mr. S.M. Léons
mediatheek
drs. M.E. Paktor
drs. Martijn van Seventer
drs. Ph. van Tijn
Gerda Sabbé-Timmerman medewerker fondsenwerving
aantal fte formatie
18.8
23
type dienstverband vast
22 15 37
tijdelijk
8
27
hoofd marketing en
pt hoofd P&O en juridische zaken
pt beleidsmedewerker
35 Bestuur Stichting Vrienden van het Joods Historisch Museum
type aanstelling
drs. M.E. Paktor
voorzitter
Marketing en Communicatie
Anton Kras Helma Beeuwkes
pt medewerker mediatheek
dr. Ariane Zwiers
pt medewerker mediatheek
drs. Anat Harel
pt medewerker onderzoek en
7
8
15
mr. S. Léons
penningmeester
drs. Moncef Beekhof
part time
33
34
57
T. Kirzner
vanaf 25-11
communicatie
drs. R.C. Musaph-Andriesse
tot 31-12
drs. Barbara Reuten
Tentoonstellingen en presentatie
hoofd marketing en
pt senior medewerker
pt senior medewerker
mediatheek
full time
projecten
waarvan 14 oproepkrachten met een gezamenlijk
mr. M.W.B. Asscher
arbeidspercentage van 0,7 FTE
prof. dr. L.M. Uhlaner
tot 25-11
hoofdredacteur
presentatie
vacature
vanaf 31-12
drs. Martine Stroo
instroom: 16 58
Staffuncties
per 26-03-2010 omgevormd tot een Raad van Toezicht
tot 31-3
drs. Annelie Spaans
uitstroom: 28 Ondernemingsraad
communicatie, JHM Magazine
pt medewerker communicatie
drs. Bernadette van Woerkom
pt hoofd tentoonstellingen en pt medewerker
tentoonstellingen en
Board of the Foundation for the Jewish Historical Museum in
Kindermuseum en
presentatie
Amsterdam, Inc. (V.S.)
Hollandsche Schouwburg
Jos van Doesburg
Leo S. Ullman
president and treasurer
Maya Cohen-Mossek
coördinator evenementen
tentoonstellingen en
Aartjan Nooter
voorzitter
Harvey M. Krueger
tot 1-10
presentatie (gedetacheerd)
Ria Smit-Libert
secretaris
Louis van Leeuwen
drs. Anita Soer
Carl Cabenda
lid
pt coördinator evenementen
pt redacteur
vervanging bij Bestuur Stichting Hollandsche Schouwburg, per 05-08-2010
zwangerschapsverlof, later
De OR en de directie zijn in 2010 vijfmaal bij elkaar geweest,
omgevormd tot een Raad van Toezicht
opvolger M. Cohen-Mossek
en er is tweemaal een personeelsvergadering gehouden.
mr. E.E. van der Laan
Shani Revivi BA
De OR heeft dit jaar een tweedaagse training gevolgd. Er is een nieuw
drs. J.H. Gerson
OR-reglement vastgesteld en naar de SER gezonden met als
dhr. J. Krant
Arnaud Toussaint
belangrijkste wijzigingen zijn dat de volgende OR uit vijf i.p.v. drie
drs. J. Wertheim
voorzitter
leden dient te bestaan en dat de zittingstermijn is verlengd van twee naar drie jaar. Ziekteverzuim
pt medewerker evenementen vanaf 1-9
pt medewerker evenementen tot 1-2
Kindermuseum Gittan von Raesfeld Meijer
pt Floormanager
Kindermuseum Suzanne Grunfeld
pt medewerker educatie en
Bestuur Stichting Cultureel Erfgoed Portugees-Israëlietische
zwangerschapsverlof
Simcha Tas
Gemeente
Margriet Kotek-van Poppel
mr. J.M.F. X. van Veggel
voorzitter
pt senior medewerker
communicatie Portugese
2007 2008 2009 2010
prof. dr. F.W.I. Lachotzki
penningmeester
Synagoge en Ets Haim
totaal verzuim
2.95
2.69
4.50
2.47
drs. J.C.E. Belinfante
secretaris
Rosanne Boas
J. Senior Coronel
lid
2.35
1.65
2.64
2.37
prof. dr. H.S.A. Heijmans
lid
en zwangerschaps-
mr. D. Dresden
lid
en bevallingsverlof
M. Millenaar
lid
exclusief
KINDERMUSEUM, EDUCATIE EN HOLLANDSCHE SCHOUWBURG
vervanging bij
langdurend verzuim
Margreet Udo
59
pt medewerker
pt medewerker digitale media vanaf 6-3 (gedetacheerd)
gastvrouw Kindermuseum
pt gastvrouw Kindermuseum tot 1-8
Educatie Batya Wolff
pt conservator educatie
drs. Ieke Spiekman
pt coördinator educatie
drs. Ardjuna Candotti
pt medewerker educatie
MUSEALE ZAKEN Publiekscontacten Wetenschap
Linda Andriesse
coördinator publiekscontacten
drs. R.C. Musaph-Andriesse (erevoorzitter Joods Historisch
drs. Edward van Voolen
pt conservator judaïca
drs. Daniëlle van den Bos
Museum)
drs. Julie-Marthe Cohen
pt conservator cultuurhistorie
drs. Mirjam Knotter
pt conservator
drs. Monique Haan
drs. Bernadette van Woerkom
pt conservator fotografie
publiekscontacten vanaf 1-12
Batya Wolff
pt conservator educatie
vervanging bij
MEDEWERKERS Management
pt medewerker publiekscontacten tot 1-6
pt medewerker
zwangerschapsverlof Collectiebeheer
Francisca van Nieuwenhuizen BA
pt medewerker
drs. Joël Cahen
algemeen directeur
drs. Irene Faber
pt hoofd collectiebeheer
drs. Adriaan Dönszelmann
zakelijk leider
drs. Erik Koopman
pt medewerker collectiebeheer
Vervanging bij
drs. Hetty Berg MMA
museaal leider
Peter Lange
pt medewerker collectiebeheer/
zwangerschapsverlof
registrar
publiekscontacten vanaf 1-12
Inga Schlosser
pt medewerker
Lohryn Singor
publiekscontacten
administratie
drs. Caspar Stalenhoef
Hetty Jacobs
pt medewerker
drs. Karolina Winkel
pt medewerker
pt gedetacheerde bij P&O
publiekscontacten vanaf 1-6
Emmelien Kramer
MUSEUMSHOP
Jan Kras Giza Landweer
Bestuur mr. M.B.W. Asscher
voorzitter
Lily Minco
dhr. D.H. Kat
penningmeester
drs. Marike Pluis
drs. A. Dönszelmann
bestuurder
Shani Revivi BA
publiekscontacten
Secretariaat
Clara Sterzinger
vrijwilliger publiekscontacten
Guido Verboeket
tot 25-8
tot 1-8
Medewerkers
Yonathan Rubens
tot 21-12
Carolin Starke
vrijwilliger publiekscontacten
Annette Zwar
medewerker secretariaat,
Otto Visser
pt beheeerder
Guido Straub
vanaf 1-11
vanaf 20-9
vanaf 1-8 plv hoofd
Yair Aschkenasy
pt verkoop- en
Nora Vrieler
Zoë Bakker Hollandsche Schouwburg
pt hoofd secretariaat
pt medewerker secretariaat
informatiemedewerker
van 18-5 tot 1-11
Eli Content
pt verkoop- en
Jeanine Moestadja
medewerker secretariaat
informatiemedewerker
vanaf 19-10
Marije van der Laan
Judith Whitlau
Robert de Bruyn
medewerker postkamer/
pt hoofd Hollandsche pt medewerker educatie
Hollandsche Schouwburg
drs. Sarah Feirabend
pt coördinator vernieuwing/
pt verkoop- en
informatiemedewerker
secretariaat Hetty Jacobs
pt gedetacheerd
PROJECTMEDEWERKERS drs. Jelka Kröger-Verhorst
pt project archieven
drs. Daniël Metz
tentoonstellingen tot 1-12
pt coördinator digitaal
monument
Bestuur
Technische Dienst
pt conservator tentoonstelling
Meijer de Haan tot 1-7 drs. Machteld Kroonder
MUSEUMCAFÉ
floormanager Hollandsche Schouwburg
van 3-5 tot 1-9
Elisabeth Rodenburg
Schouwburg
drs. Annemiek Gringold-Martinot
Ted de Leeuw
pt hoofd technische dienst
M. de Groot
voorzitter
dr. Serge ter Braake
presentaties
Alex de Leeuw
pt medewerker TD en tt-bouw
D.H. Kat
penningmeester
monument
Ruud Visser
pt medewerker TD
drs. A. Dönszelmann
secretaris
pt medewerker TD
drs. Maarten-Jan Vos
drs. Esther Göbel
pt medewerker educatie en Hollandsche Schouwburg
Niels Bakker 60
pt assistent financiële
Baliemedewerkers Hollandsche Schouwburg
pt medewerker digitaal
Medewerkers
drs. Denise Citroen
Méuget Lavertu
pt eerste cafémedewerker
Jeany Ramanand
pt eerste cafémedewerker
1-4
pt bewaker/suppoost
Ingrid Aas
pt cafémedewerker
drs Carine Lacor
drs. Monique Haan
pt bewaker/suppoost
Marianne Bakker
pt cafémedewerker
Wie niet weg is, is gezien
Jan Henzen
pt bewaker/suppoost
Sarah Feirabend
Sjoerd de Vries
Annabel Jansen
René de Waardt
pt assistent hoofdbewaker
Machteld Kroonder
Carl Cabenda
Martine van Leeuwen Marjonne van Randwijk
hoofd
vanaf 1-7
drs. Bart Wallet
pt coördinator ontsluiting
pt medewerker tentoonstelling
Wie niet weg is, is gezien
Rob Kloek
pt bewaker/suppoost
Mylene van Ginkel
Annelie Spaans
Martijn Nagtegaal
pt bewaker/suppoost
Carolin Starke
Guus Bergman
pt suppoost
Daniëlle de Jager
Clara Sterzinger
Beate van Bragt
pt suppoost
Loes de Vries
David Warnink
pt suppoost
Thierry Mertens
pt cafémedewerker
drs. Maarten-Jan Vos
Ellen Nieuwenhuis
pt cafémedewerker
Judith Whitlau CEPIG
tot 1-7
hoofd bedrijfsvoering CEPIG
Rianne van der Veen
pt cafémedewerker
tot 1-7
Suzan Visser
pt cafémedewerker
Natascha Heijne
dr. Serge ter Braake
tot 1-12
pt medewerker Nieuwe Kerk-project van 1-5 tot 1-8
pt Projectmedewerker Joods Vastgoed vanaf 1-7
pt Projectmedewerker Joods
Vastgoed vanaf 15-11
STAGIAIRES
Sara Nerone
oproepkracht
(gedetacheerd) vanaf 1-6
vanaf 1-8
Frederik Reinders
assistent bibliothecaris
Anthony van Riel
oproepkracht
Georgine Adriaansen
van 1-8 tot 1-10
Wie niet weg is, is gezien
van 3-5 tot 1-11
Muus Visser
oproepkracht
van 16-2 tot 1-7
pt senior medewerker
vanaf 1-7
Ella Babila
maatschappelijke stage
van 6-9 tot 11-9
Eva Bernfeld
relatie met het Koninklijk
pt hoofd bedrijfsvoering CEPIG
netwerkbeheerder
Francine Püttmann
Alex Bouwman
pt medewerker automatisering
Klaas de Wit
pt medewerker automatisering
Margriet Kotek-van Poppel
(gedetacheerd)
tot 1-9
Theo Kemperman pt systeem- en
vanaf 18-6
pt cafémedewerker
Carel Berenschot
drs. Aartjan Nooter
pt cafémedewerker
Survivors of the Shoah tot
pt medewerker tentoonstelling
Inga Schlösser
Automatisering
pt projectmedewerker Ets Haim
communicatie Portugese OPROEPMEDEWERKERS EN -ASSISTENTEN KINDERMUSEUM
tentoonstelling
Synagoge en Ets Haim
P&O/Financiële administratie/Stichting Vrienden
Meir Dori
hoofd beveiliging, assistent
Huis van 18-05 tot 18-6
mr. Jacqueline Hartgers
shop
Lea Abram
tot 1-11
Rosanne Boas
communicatie/website
pt hoofd P&O en
Sharon Asscher
vanaf 1-11
tot 6-3
assistent shop
Dayah Gay
tot 21-12
Nikki Boot
tentoonstelling
Ricki Margalit BA
pt shopmanager
Yara Gomperts
tot 1-8
Wie niet weg is, is gezien
Marja van Nassou-Franken
pt algemeen assistent
beleidsmedewerker
Jossi Babila
juridische zaken
Majenka de Hey
pt coördinator
Ria Smit-Libert
Stichting Vrienden
pt hoofd financiële
administratie Elma van Loenen-Eekhof
pt administratief medewerker
61
pt beheeerder
Bewaking
BEDRIJFSVOERING
Digitaal Monument tot 1-7
Otto Visser
Yaïr Aschkenasy
Willemijn van Woerkom
tot 1-9 en vanaf 6-12
pt redacteur community
pt medewerker beveiliging,
Lisa Goudsmit
vanaf 1-11
van 16-8 tot 1-12
Anneke Walvoort
oproepkracht shop
Yudith Guttman
tot 5-11
Barbara Bos
tentoonstelling
vanaf 30-11
Sharon de Haas
Gedurfd Verzamelen tot 19-1
Esther Hertog
Akram Bouciba
snuffelstage Museumcafé
Anne-Maria van Hilst
van 4-6 tot 12-6
Rozanne de Bruijne
tentoonstelling
Rondleiders en vrijwilligers
Wie niet weg is, is gezien
van 16-2 tot 1-7
Mijke Derksen
Nieuwe Kerk-project/tt.
RONDLEIDERS
drs. Debby Abram-Uijenkruijer Van dada tot surrealisme
vanaf 1-2
Bernie Aschkenasy-Joosten
Olmo Garcia Koel
evenementen vanaf 1-9
drs. Daniëlle van den Bos
Dagny van Hagen
collectiebeheer vanaf 6-9
drs. Touria Bouhkim
Sophie Heijkoop
Nieuwe Kerk-project/tt.
drs. Victor Brilleman
Evelyn Cnossen Van dada tot surrealisme
vanaf 1-2
Mia Corbey-van Praag
Joost van der Hoeven
tentoonstelling
dr. Jozien Driessen-van het Reve
Dan Einhorn Wie niet weg is, is gezien
van 16-2 tot 1-7
Gloria Fein
Jaël Kinsbergen
Hollandsche Schouwburg
Rose Marie Frijda-Bouman
van 1-2 tot 8-5
Annabel Jansen
Anne Kraaijeveld
tentoonstelling
Martin Leeda
Marcella Levie BA Charlotte Salomon
62
van 1-3 tot 11-6
Anita Liemburg
Imara Limon
tentoonstelling
Jeanette Loeb
Wie niet weg is, is gezien
drs. Emma Meijler
van 16-2 tot 1-7
drs. Marike Pluis
Sara Nerone
snuffelstage Museumcafé
Mirjam Rotenstreich
van 15-3 tot 20-3
drs. Simone Rubens-Neumann
Francisca van Nieuwenhuizen BA
communicatie
Fajga Szmulewicz
van 6-4 tot 3-7
Monique de Vos
Naomi Poelsma
communicatie vanaf 21-9
Noga Zohar
Anthony van Riel
snuffelstage Museumcafé
Billha Zussman
van 17-5 tot 22-5
Eveline Sanders
educatieve applicatie bij
63
VRIJWILLIGERS
tentoonstelling Informatiebalie My name is Mayer July
van 11-1 tot 1-6
Ytha Bijlstra
Michelle Schumacher
Nieuwe Kerk-project
Rose Marie Frijda-Bouwman
van 5-7 tot 25-8
Hans van Gelder-Jacobson
Estrella Waleson
snuffelstage Kindermuseum
drs. Leo van Geuns
van 8-3 tot 13-3
Marianne Gilijamse-Kanis
Babette Warendorf
relatie met het Koninklijk
Nettie Groot
Huis 3-6 tot 10-7
drs. Harry Hess Jacqueline van Leeuwen-Klein Jeannette Loeb John Melkman Tzeepy Mock-Gavra Yvonne Muntjewerf-den Hartog Ellen Pouwels Dafna Revivi Simone Suzan-Wolf Hans Zegerius
tot 28-9
Digitaal Monument Ernest Gompers
vanaf 11-5
Jeff Overste Marga Pepping Museum Plus Bus Yvonne Juda
Summary Last year’s exhibition Daring Patronage: From Chagall to Mondrian was a great success, with 53,000 visitors. It turned the spotlight on three influential Jewish modern art collectors, Andries van Wezel, Willem Wolff Beffie, and Salomon Slijper, who took bold risks at a time when few people had learned to appreciate experimental art. This collection of masterpieces included magnificent Mondrians and Chagalls and unique paintings by Sluijters, Kandinsky, and Klee. The international magazine Time Out nominated Daring Patronage for the Best of Amsterdam Awards 2010 in the category Best Exhibition of 2009-2010. The museum was also a candidate for the title of Best General Interest Museum, and on 22 May it received a special commendation from the European Museum Forum at the European Museum of the Year Award gala in Finland. The museum was recognized for its innovative approach and the attention that it devotes to its visitors’ wishes. In the summer, the exhibition Mayer July: Colorful Memories of a Polish Childhood drew 10,000 visitors a month. This 64 exhibition shattered conventional images of traditional Jewish life in Eastern Europe. While many people had known shtetls only from grainy black-and-white photos, Mayer July’s colourful paintings revealed the vibrancy of everyday life there and the high degree of integration among Eastern European Jews. In 2010, we were proud to present a new book from the JHM Children’s Museum. This book marks the beginning of a new mode of interaction with the public, in which the museum aims to enter into dialogue with its young guests and playfully introduce them to the Jewish religion and Jewish culture. The JHM magazine also received a thorough makeover in 2010. With special reports, columns, thematic sections, interviews, and a new design, it has become an inviting publication that takes a broad look at Jewish culture in the Netherlands. Thanks to a partnership with the Netherlands Board of Tourism and Conventions (NBTC) in New York, the American and Canadian press were actively informed about the museum’s activities, and there was a steady increase in visits to the museum by North American journalists. During Museum Night, the Hollandsche Schouwburg had a record number of visitors: 2,100, mostly young people. The JHM hopes eventually to establish a national Shoah Museum on this historic site. Last year, 45,000 people visited this place of remembrance, with its wall of names, the Digital Monument, and the USC Shoah Foundation film project Two Thousand Witnesses Tell Their Stories. The related website for the Jewish Monument Community is also very active. This all adds up to a living monument to the people who perished in the Second World War, whether Jewish or non-Jewish.
In addition, the JHM co-organized the successful ninth edition of the Jewish Film Festival. The moving Sarah’s Key, based on the best-seller by Tatiana de Rosnay, had its Dutch premiere there, along with some twenty other films. Last year also saw the start of restoration work on the Portuguese Synagogue, another major institution under the auspices of the JHM. Restoration is proceeding on schedule, and the monumental building remains open to visitors, with concerts and religious services. In 2010 the websites managed by the JHM – for the Hollandsche Schouwburg, the JHM Children’s Museum, the Portuguese Synagogue, the Menasseh ben Israel Institute, the Jewish Monument, and Ets Haim – attracted 1.5 million visitors. This high level of interest shows how important the JHM has become in the construction of collective memory. The museum sees it as its mission to tell hidden stories. That mission finds expression in recent and current exhibitions about the survivors of the Shoah, who resumed their lives in spite of everything, such as Young & Jewish, Out of the Shadows, and the photo exhibition Boris Kowadlo. This museum should be a centre of activity, in constant motion. Our dream is to establish a Jewish Cultural Quarter in Amsterdam, in which the whole range of Jewish organizations and institutions forms a unified whole. Our present partnerships already draw 230,000 visitors a year. There’s no reason that shouldn’t be 500,000.
