Jaarverslag 2015 Een goede basis

Jaarverslag 2015 Een goede basis

11 mei 2016

Inhoudsopgave 1

VOORWOORD .................................................................................................... 5

2

INLEIDING ........................................................................................................... 6

3 3.1 3.2 3.3

ONTWIKKELINGEN ............................................................................................ 7 Nationaal .............................................................................................................. 7 Regionaal ............................................................................................................. 8 Lokaal ................................................................................................................... 8

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7

ONZE ORGANISATIE ....................................................................................... 10 Missie en visie .................................................................................................... 10 Rol en taakopvatting .......................................................................................... 10 Hoofddoelstellingen ........................................................................................... 10 Onze organisatie ................................................................................................ 11 Hoe wij onze resultaten meten ........................................................................... 14 Belanghouders ................................................................................................... 16 Risicomanagement ............................................................................................ 19

5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7

VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN ..................................... 24 Over besturen en toezichthouden ...................................................................... 24 Verslag vanuit toezichthoudende rol .................................................................. 25 Verslag vanuit werkgeversrol ............................................................................. 29 Verslag vanuit klankbordfunctie ......................................................................... 31 Over de RvC ...................................................................................................... 31 Vooruitblik ........................................................................................................... 34 Slotwoord ........................................................................................................... 34

6 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 6.12 6.13 6.14 6.15 6.16 6.17 6.18 6.19 6.20 6.21 6.22

VOLKSHUISVESTELIJK VERSLAG ................................................................ 35 Algemeen ........................................................................................................... 35 Ons woningbezit................................................................................................. 35 Aan wie wij onze woningen hebben verhuurd ................................................... 38 Huurprijsbeleid ................................................................................................... 38 Uitgebreide intake .............................................................................................. 39 Monitoring in het kader van de Europa-norm .................................................... 39 Huurverlaging n.a.v. de inkomensafhankelijke huurverhoging 2015 ................. 39 Huurachterstand................................................................................................. 40 Incasso ............................................................................................................... 40 Vertrokken huurders en leegstandsverlies ......................................................... 40 Regionale prestatieafspraken over woningtoewijzing ........................................ 40 Herstructurering Palenstein ............................................................................... 41 Thuis .................................................................................................................. 41 Enquête USP 2015 ............................................................................................ 41 Vertegenwoordiging bewoners........................................................................... 42 Buurttafel en buurtforum .................................................................................... 42 Leefbaarheid ...................................................................................................... 42 Onrechtmatige bewoning ................................................................................... 43 Buurtbeheerder .................................................................................................. 43 Huurcommissie zaken ........................................................................................ 44 Geschillencie ...................................................................................................... 44 Klachtenprocedure ............................................................................................. 44

3

6.23 6.24 6.25 6.26 6.27 6.28 6.29 6.30 6.31 6.32

KWH ................................................................................................................... 44 Buurtbemiddeling ............................................................................................... 44 Aanpak overlast ................................................................................................. 44 Ontruimingen...................................................................................................... 45 Laatste Kansbeleid............................................................................................. 45 Bijzondere doelgroepen ..................................................................................... 45 Verkoop .............................................................................................................. 46 Onderhoud ......................................................................................................... 46 Duurzaamheid .................................................................................................... 47 Nieuwbouw......................................................................................................... 48

7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5

FINANCIËN & VERBINDINGEN ....................................................................... 51 Financieel beheer .............................................................................................. 51 Bezwaren en vervreemden ................................................................................ 54 De zorg van een goede bedrijfsvoering en administratie................................... 55 Risicomanagement ............................................................................................ 55 Verbindingen met andere rechtspersonen ......................................................... 55

8

KERNGETALLEN .............................................................................................. 57

9 9.1 9.2 9.3 9.4 9.4.1 9.4.2 9.4.3 9.4.4 9.5 9.6 9.7 9.8 9.9 9.10 9.11

JAARREKENING 2015 ..................................................................................... 58 Geconsolideerde balans per 31 december 2015 ............................................... 59 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2015 ...................................... 61 Geconsolideerde kasstroomoverzicht over 2015............................................... 62 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening................................................ 63 Algemene waarderingsgrondslagen .................................................................. 63 Grondslagen voor de waardering van de geconsolideerde activa en passiva .. 65 Grondslagen voor de waardering van het geconsolideerde resultaat ............... 68 Grondslagen voor het opstellen van het kasstroomoverzicht ............................ 70 Specificatie toelichting op de geconsolideerde balans ...................................... 71 Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen ................................... 83 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening ............................ 84 Enkelvoudige balans per 31 december 2015 .................................................... 91 Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2015............................................ 93 Toelichting op de enkelvoudige balans .............................................................. 94 Toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening ................................. 99

10 10.1 10.2

OVERIGE GEGEVENS ................................................................................... 103 Statutaire bepalingen resultaatbestemming ..................................................... 103 Gebeurtenissen na balansdatum ..................................................................... 103

11

VERKLARING CAOP ...................................................................................... 104

12

BESTUURSVERKLARING ............................................................................. 105

13

CONTROLEVERKLARING ............................................................................. 106

4

1

VOORWOORD

Toen wij ons oriënteerde op de nieuwe strategische doelen was het nog geen gemeengoed dat woningcorporaties betaalbaarheid als speerpunt namen. Sterker, op één van de Aedes congressen gaven de leden met een overgrote meerderheid (van circa 90%) aan dat betaalbaarheid iets was van de overheid, maar niet van onze sector. Een jaar later waren alle leden om en gaf een even grote meerderheid aan dat wij samen met de overheid verantwoordelijk zijn voor de betaalbaarheid. Niet vreemd als we alleen al kijken naar wat onze doelstelling is volgens de statuten. Ondertussen ligt er ook een wet die ondubbelzinnig helder maakt wat onze kerntaak is. Ons ondernemingsplan sluit hier naadloos op aan, maar gaat ook verder. Wij kijken nadrukkelijk ook vooruit naar wat onze doelgroep, onze belanghouders en wij mogen gaan verwachten. De afgelopen jaren hebben wij de belastingen en heffing flink zien stijgen. Ook de komende jaren zal deze kostenpost verder gaan oplopen. De nieuwe wet- en regelgeving heeft ook negatieve gevolgen voor de administratieve lasten. De marges om onze taak goed te blijven doen maken ons werk steeds uitdagender. Een uitdaging die we graag blijven aangaan. De economische crisis heeft er toe geleid dat er meer huishoudens tot onze doelgroep zijn gaan behoren. De vluchtelingen uit oorlogsgebieden leidde in 2015 tot een significante stijging van het aantal vergunninghouders die gemeenten verplicht moesten gaan huisvesten. Het waarmaken van die opgave ligt traditioneel vooral bij woningcorporaties. Hier en daar werd helder dat de veronderstelde overmaat van onze sector wel mee viel. Omdat wij ook nog herstructureren in deze stad en een herhuisvestingsopgave hadden, zagen wij de toewijzing aan reguliere woningzoekenden teruglopen van circa 50% naar slechts 35%. Dit vraagt mijns inziens niet zo zeer om een oordeel, maar geeft meer aan waar we in deze stad met onze belanghouders onze prioriteiten hebben gelegd. Wat het zwaarst is moet immers het zwaarst wegen. Ondertussen sluiten wij niet de ogen voor wat er verder in onze omgeving gebeurd. Klimaatdoelstellingen worden gelukkig steeds meer onderschreven. In de woningmarkt zijn woningcorporaties op dit gebied de pioniers gebleven en zijn de grootste stappen gemaakt. Ook wij dragen hierbij ons steentje bij. Met innovatieve technieken hebben wij al bij diverse wooncomplexen het energieverbruik substantieel kunnen terugbrengen. In 2015 hebben wij ons plan gepresenteerd om maar liefst bij 120 eengezinswoningen “nul op de energiemeter” te willen krijgen. Gelukkig heeft de overheid met het invoeren van de Energie Prestatie Vergoeding een eerst stap in de goede richting gemaakt. Ook hebben wij dit jaar voorzichtige stapjes gezien in de technische innovatie die nodig is om onze ambitie waar te maken. Wij zijn blij met deze ontwikkeling en kijken met vertrouwen naar de toekomst voor wat betreft deze ontwikkeling. In de wetenschap dat er nog heel veel meer nodig is om de verduurzaming van de gehele woningvoorraad het tempo te geven dat nodig is om de klimaatdoelstellingen ook echt te gaan waarmaken. Dit jaarverslag laat u zien hoe wij onze rol hebben opgepakt in het eerste jaar van ons ondernemingsplan. Wij denken hiermee een goede basis te hebben gelegd en zijn ons ook bewust van de uitdagingen in de komende jaren. Wij hebben er zin in! Ed Pannebakker directeur

5

2

INLEIDING

2015 is het eerste jaar waarin wij ons verantwoorden gedurende ons nieuwe ondernemingsplan ”De basis voor een betaalbaar thuis”. Een eerste jaar wordt doorgaans het fundament gelegd voor de te realiseren doelstellingen. Hoe we deze doelen in 2015 in de steigers hebben gezet en gaan realiseren leest u in dit jaarverslag. Daarnaast is medio dit jaar de nieuwe wet- en regelgeving voor woningcorporaties van kracht geworden. Dit heeft een aanzienlijke impact op onze werkzaamheden. Vooral administratief, omdat wij ons ook in het verleden al sterk hebben geconcentreerd op de kerntaak en op dat punt minder veel hebben hoeven bijsturen. Daarnaast is de nieuwe Governancecode, die wij integraal hebben overgenomen, van kracht geworden. Belangrijke onderdelen uit deze code hebben in dit jaarverslag hun uitwerking gekregen. Uiteraard schetsen wij in dit jaarverslag hoe wij met deze regelgeving omgaan. Een andere belangrijke ontwikkeling betreft de toestroom van mensen uit oorlogsgebieden. Een ontwikkeling die wij nog niet voorzagen toen wij ons ondernemingsplan vaststelden. Ook op deze ontwikkeling en hoe wij hierop hebben gereageerd, komen wij in dit verslag nader terug. Voor de verklaring van de Raad van Commissarissen hebben wij dit jaar een nieuwe opzet gekozen en extra aandacht besteed aan het op een meer eigentijdse manier van verantwoorden. Dit jaarverslag, opgesteld door de bestuurder en vastgesteld door de Raad van Commissarissen, is de formele verantwoording aan onze externe toezichthouders. Het jaarverslag is opgesteld volgens de nieuwe regels van de RJ 400. Dat betekent een nieuwe indeling. Ons jaarverslag valt uiteen in een bestuurlijk deel waarin wij ons verantwoorden over onze strategische keuzes, rolopvatting, risicomanagement en de manier waarop wij onze organisatie hebben ingericht. Het tweede deel is ons volkshuisvestelijk verslag waarin we ons verantwoorden over onze resultaten voor onze volkshuisvestelijke opgave. Tenslotte volgt hoofdstuk 5 met het verslag van onze Raad van Commissarissen. Daarna volgt de jaarrekening. De verklaring van onze accountant vindt u, samen met de verklaring van het CAOP over de klokkenluidersregeling, bij de verklaringen in dit jaarverslag. Soms verwijzen wij in de tekst naar een document dat gepubliceerd staat op onze of op andere websites. Dat doen wij om u zo volledig en transparant mogelijk te informeren en om onze bronnen helder te verantwoorden. Wilt u meer weten of heeft u vragen over dit jaarverslag? Wij zijn u graag van dienst. Actuele en uitgebreide informatie kunt u vinden op onze website www.dgw.nl. Eventuele vragen kunt u stellen aan Rosemarie Weber, manager Beleid: [email protected].

6

3

ONTWIKKELINGEN

Dit hoofdstuk beschrijft de voor ons belangrijkste ontwikkelingen in 2015 en wat deze ontwikkelingen voor ons werk betekenen. Mondiaal. Ook in 2015 is er nog steeds een te grote ongelijkheid in kansen in de wereld. Gebieden waar je geen droog brood kunt verdienen of zelfs verbouwen en gebieden die kansen bieden voor een goed belegde boterham. De ongelijkheid geeft ook voeding aan de vele conflicten in de wereld. Waar ze ook over gaan, in welke naam ze worden gevoerd. Het onderliggende conflict is de grote ongelijkheid in de wereld. Met de gevolgen van deze conflicten worden we ook in Nederland geconfronteerd. Het meest in het oog springende zijn de stromen mensen die op zoek zijn naar een veilige plek om te leven. Met achterlating en verlies van vaak alles wat hun dierbaar is. Als deze mensen hier eenmaal asiel hebben aangevraagd en gekregen is het aan de overheid om deze mensen te huisvesten. De gemeente nemen deze taak op zich en de corporaties zetten zich hierbij in om dit zo goed mogelijk te doen. Ook wij dragen hier onze steen aan bij. Het huisvesten van zoveel extra mensen heeft echter wel gevolgen. We zien de wachttijden voor de regulier woningenzoekenden oplopen. In 2015 bedroeg die extra wachttijd drie tot zes maanden. Wij willen ons inzetten om die extra wachttijd terug te dringen door zoveel mogelijk betaalbare woningen in Zoetermeer bij te bouwen. Hoe we dat doen zijn we nu in samenwerking met de gemeente Zoetermeer aan het onderzoeken. We maken daarbij gebruik van de subsidiemogelijkheden van het rijk. De bedoeling is om spoedig circa 200 extra eengezinswoningen te gaan realiseren waarmee enerzijds de kansen voor regulier woningzoekenden wordt vergroot en anderzijds door het huisvesten van vier (volwassen) statushouders in een huis. Daarnaast zetten wij onze bestaande woningvoorraad in om de taakstellingen waar te maken. In 2015 zijn wij hier helaas niet geheel in geslaagd, maar zetten wij in het nieuwe jaar onze schouders er onder om ook de achterstand weg te werken. 3.1

Nationaal

Implementatie woningwet In 2015 is er op het gebied van wonen veel gebeurd. De nieuwe woningwet is op 1 juli 2015 van kracht geworden. Tot vlak voor het van kracht worden van de wet was nog veel onduidelijk. En voor een aantal onderwerpen is dat helaas nog steeds zo. Maar het goede nieuws is dat we eindelijk aan de slag konden en er iedere dag meer duidelijkheid kwam. Aedes heeft voor de invoering van de woningwet, in samenwerking met verschillende partijen een routeplanner gemaakt die goed aangeeft welke werkzaamheden er nodig zijn om aan de eisen uit de wet te kunnen voldoen. Ook wij gebruiken die routeplanner. Omdat de verschillende delen van de wet verschillende uiterste invoer data hebben vergt een en ander een goede planning. De implementatie van de wet vergt veel voorbereiding en de realisatie wordt nauwgezet gemonitord. Woonakkoord Voor het eerst hebben Aedes en de Woonbond samen een sociaal akkoord gesloten. Het is een akkoord voor de periode 2016-2018. Het akkoord moet de jaarlijkse huurstijging beperken en de huurprijs sterker koppelen aan de kwaliteit van de woning met als doel een meer betaalbare woning dan wanneer het huidige huurbeleid wordt voortgezet. De huren zouden in totaal met niet meer dan 1 procent boven inflatie mogen stijgen, om sociale huurwoningen betaalbaar te houden. Daarbinnen mag de corporatie variëren, met een maximale jaarlijkse huurverhoging van 2,5 procent boven inflatie voor een individuele woning. Omdat het een gezamenlijk initiatief was, rekenden de partijen op draagvlak in de politiek. In het wetsvoorstel dan minister Blok naar de kamer heeft gestuurd heeft hij de voorstellen gedeeltelijk over genomen. Na een lang traject is eind maart 2016 het wetgevingskader voor ons huurbeleid eindelijk duidelijk geworden.

7

De inkomensafhankelijke huurverhoging blijft nog een jaar gehandhaafd en wordt gecombineerd met een huursombenadering. Volgens Aedes levert dat een buitengewoon ingewikkelde en ongewenste constructie op, en wordt het bovendien zeer krap om die nog op tijd in te voeren voor de jaarlijkse huurverhoging van juli. Aedes pleit voor een eenduidige invoering in 2017. Echter dat heeft niet geholpen. Door de late behandeling is de tijd om het huurbeleid aan te passen, de huurdersvereniging om advies te vragen en onze huurders op tijd op de hoogte te brengen in onze ogen onnodig krap. 3.2 Regionaal In de regio is na het opheffen van de stadsregio Haaglanden een bestuurlijke tafel Wonen opgericht waarin de werkzaamheden worden gecoördineerd die eerder door de stadsregio werden gedaan. Daarmee is het constructieve overleg tussen 9 gemeenten en 15 corporaties gebleven. In 2015 heeft iedere gemeente in de regio Haaglanden zijn eigen lokale huisvestingsvergoeding vastgesteld. Deze verordening is gebaseerd op regionale huisvestingsverordening die verviel omdat de stadregio ophield te bestaan. In 2015 zijn ook de regionale prestatieafspraken (RPA) 2015 t/m 2018 getekend. De 9 wethouders Wonen van de woningmarktregio Haaglanden en voorzitter Anne Koning van SVH hebben op 6 juli 2015 hun handtekening gezet. De RPA hebben als gemeenschappelijke doel een ongedeelde woningmarktregio in de regio Haaglanden. Gemeenten en corporaties werken onderling en met elkaar samen vanuit de overtuiging dat samenwerking een randvoorwaarde is om toekomstige ontwikkelingen het hoofd te bieden. De belangrijkste thema’s van de RPA zijn ‘betaalbaarheid’ en ‘duurzaamheid’. Twee thema’s die ons nauw aan het hart gaan en waarop wij flink hebben ingezet. Haaglanden is de eerste regio die voorraadafspraken maakt, waarbij betaalbaarheid voorop staat. Bij dit hele proces zijn ook de huurdersorganisaties van de 15 corporaties nadrukkelijk betrokken. Voor ons vormen de regionale prestatieafspraken een vertrekpunt voor de onderhandelingen over de lokale prestatieafspraken. De samenvoeging van meerdere regio’s zodat enkele grote woningcorporaties kunnen blijven investeren in Haaglanden, baart ons zorgen. De huidige samenwerking binnen Haaglanden blijkt telkens nog net mogelijk. Na de samenvoeging tot één zeer grote woningmarktregio, lijkt een effectieve samenwerking een utopie te worden. Simpelweg omdat het aantal partijen veel te groot zijn en deelmarkten minder goed de aandacht zullen krijgen die ze verdienen. Deze ontwikkeling is in onze ogen ironisch, omdat nu juist de basis voor de regeling was om de schaalvergroting in te perken en in de toekomst meer rekening te houden met de menselijke maat. Dit is de reden waarom wij recent een negatieve zienswijze bij deze ontwikkeling hebben afgegeven. 3.3 Lokaal In Zoetermeer zijn we na het tot stand komen van de woonvisie gaan werken aan nieuwe lokale prestatie afspraken. Zonder de definitieve inhoud van de woningwet verder te kennen, die was op het moment van start nog niet bekend, hadden we al besloten dat we de huurdersorganisatie hier nadrukkelijk bij wilden betrekken. Zo kwam het dat de kick-off bijeenkomst met gemeente, huurdersorganisaties en de drie woningcorporaties voor de zomer van start ging en we verder zijn gaan werken aan de uitwerking hiervan. Eigenlijk geheel zoals de woningwet dit voorschrijft. Het is een constructieve samenwerking waarin we binnen de kaders van de woonvisie van de gemeente, de regionale prestatieafspraken en de prioriteiten van de minister werken aan het in stand houden van een betaalbare Zoetermeerse sociale woningvoorraad in een stad waar het prettig wonen is. We kunnen onze ambities in deze prestatieafspraken goed kwijt. Wij willen graag bouwen en hebben hier van de gemeente locaties voor nodig met een sociale grondprijs. Daarin werken we graag samen om zo de Zoetermeerse sociale voorraad uit te kunnen breiden met betaalbare woningen. Het verplicht gestelde huurprijsbeleid van onze collega corporatie Vestia heeft helaas een onevenredig grote invloed op de betaalbare woningvoorraad in Zoetermeer. Dit komt

8

omdat het woningbezit van haar in Zoetermeer atypisch is ten opzichte van de rest van haar bezit. Mogelijk leidt dit zelfs tot een breekpunt in de onderhandelingen. Ook de huisvesting van statushouders heeft in ons overleg veel aandacht gehad. We hebben samen gewerkt om aan de taakstelling van de gemeente Zoetermeer te voldoen. Dat is niet helemaal gelukt. Mede doordat het COA niet op tijd de juiste papieren kon verzorgen, zodat er een wachttijd ging ontstaan voordat er gehuisvest kon worden. Zo beginnen we 2016 met een lichte achterstand op onze taakstelling. Er is op lokaal niveau een werkgroep ingesteld die de huisvesting nauwlettend volgt.

9

4

ONZE ORGANISATIE

4.1 Missie en visie De missie en visie zijn bewust zeer beknopt gehouden, maar voorzien van het belang dat daarmee wordt gediend. Missie Wij bieden een goede woning voor mensen die daar zelf niet in kunnen voorzien. Het belang bij de missie is dat een deel van de bevolking de kostprijs voor een goede woning niet kan betalen, omdat zij onvoldoende inkomen heeft. Zij kan daar niet zelf in voorzien. Visie Wij bieden de basis voor een betaalbaar thuis in Zoetermeer. Wij willen primair werkzaam zijn in Zoetermeer. Zo zijn wij in staat om ons eenduidig te verantwoorden naar deze gemeente en gemeenschap. De druk op de betaalbare woningvoorraad is in Zoetermeer sterk toegenomen en reden om een focus op betaalbaarheid aan te brengen. Niet alleen het huis zelf, maar ook de directe omgeving vormt in toenemende mate de basis voor mensen om zich thuis te voelen. Vanwege de toenemende kwetsbaarheid van onze huurders en woonbuurten zien wij voor ons hierin een rol. En wij kijken dus verder dan de woning, maar niet verder dan de basis die van ons verwacht mag worden. Daarom bieden wij de basis voor een betaalbaar thuis. 4.2 Rol en taakopvatting Wij richten ons primair op Zoetermeer en laten ons inspireren en beïnvloeden door de input van onze belanghouders. Om onze doelen te verwezenlijken is samenwerking met onze belanghouders essentieel. Samenwerking vraagt van ons flexibiliteit en bereidheid om te kunnen en te willen veranderen. In ons nieuwe Ondernemingsplan focussen we ons meer op betaalbaarheid zonder daarbij de leefbaarheid in onze complexen uit het oog te verliezen. 4.3

Hoofddoelstellingen

Betaalbaarheid Wij hebben in ons ondernemingsplan gekozen voor het thema betaalbaar. Vanuit onze missie en visie is het bieden van een betaalbare woning, voor hen die niet in staat zijn om hier de marktprijs voor te betalen, onze belangrijkste taak. We ervaren dagelijks dat veel huurders nog steeds moeilijk financieel de eindjes aan elkaar kunnen knopen. Volgens landelijke cijfers leeft 28% van onze huurders in armoede. Ook de gemeente Zoetermeer hecht een groot belang aan de betaalbaarheid in de Woonvisie die zij in 2015 heeft vastgesteld en de basis is voor de te maken lokale prestatieafspraken. Daarom willen wij ervoor zorgen dat wij onze huizen kunnen aanbieden tegen een prijs die betaalbaar is. Beperken wachtduur Met dit tweede strategische doel doen we de belofte om de wachttijd te beperken voor onze doelgroep. Ook in Zoetermeer neemt het aantal betaalbare huurwoningen af door verkoop en huurverhoging. Ook het aanbod in Haaglanden neemt af. Wij bieden binnen Haaglanden de meest aantrekkelijke huurprijs voor woningzoekenden. Door ons huurbeleid waarbij wij 85% van onze vrijkomende woningen betaalbaar houden voor de doelgroep bieden wij vaak (veel) meer kwaliteit voor dezelfde prijs in Zoetermeer en in Haaglanden. Dit is logisch omdat ons woningbezit ook relatief gezien vrij jong is en daardoor meer kwaliteit biedt en wij gelijktijdig ons bezit betaalbaar

10

willen houden. Het kwaliteitsverschil daagt ons wel des te meer uit om te streven naar een redelijke basisniveau van onze woningen. Het bieden van een redelijke basis is niet alleen een kwestie van het beperken van kosten. We brengen de kwaliteit ten opzichte van andere woningcorporaties iets meer in balans. Wij willen door het beperken van onze (bedrijfs-)kosten meer middelen genereren waardoor wij in staat zijn om meer aanbod te creëren en daarmee de wachtduur te beperken. Op dit punt scoren wij overigens in de CBC-benchmark al enkele jaren in de A-categorie. Thuis Ons handelen richt zich op het zich thuis kunnen voelen van onze huurders. Iedereen heeft recht op een goede en betaalbare woning waar hij of zij zich thuis kan voelen. Thuis is uiteraard niet alleen in de woning zelf, maar ook in de buurt. Om je thuis te voelen is betrokkenheid, participatie en veiligheid essentieel. Ook onze dienstverlening draagt bij aan het thuisgevoel. Eind 2015 is een onderzoek uitgezet onder onze huurders gericht op het thuis voelen. Ter voorbereiding hebben diverse medewerkers gesprekken gevoerd met bewoners. Uitkomsten van deze gesprekken zijn gebruikt bij het samenstellen van de definitieve vragenlijst voor het onderzoek. De uitkomsten van dit onderzoek geven ons een beeld van welke elementen voor onze huurder het thema thuis bepalen. Daarnaast geeft het ons een beeld van de beleving van de leefbaarheid t.o.v. ons onderzoek uit 2010. Het geeft ons inzicht in welk effect onze inzet op het gebied van de leefbaarheid de afgelopen 4 jaar heeft gehad en geeft ons richting in de plan van aanpak voor de komende jaren. Daarnaast zetten we in op digitale dienstverlening en fysieke beveiliging van de woning. 4.4 Onze organisatie Wij willen onze medewerkers een uitdagende functie bieden, waarin samenwerken centraal staat en waarin zij met plezier naar hun werk gaan. Onze medewerkers bepalen immers in belangrijke mate het succesvol realiseren van onze doelstellingen. Onze ondernemingsraad participeert actief en professioneel bij de ontwikkeling van ons beleid. Organisatiestructuur Onze organisatie kent drie afdelingen en diverse staffuncties:

Ons managementteam bestond ultimo 2015 uit vier leden: • Drs. G.J. Leideman Wonen • Ir. K.A.M. Priem-Mens Vastgoedontwikkeling • L.P. Boerman AA Financieel beheer & ICT • Mr. R.M. Weber MPM Beleid

11

Zij sturen de afdelingen aan en managen samen met de directeur de organisatie. Zij ontwikkelen nieuw beleid, evalueren periodiek bestaand beleid en procedures, dragen binnen hun portefeuille zorg voor risicobeheersing, integriteitaangelegenheden en voeren het personeelsbeleid uit. Samen met de directeur houden zij veelvuldig contact met de verschillende belanghouders. Verder worden zij nauw betrokken bij de besluitvorming door de directeur/bestuurder en bewaken zij wekelijks gezamenlijk met hem de voortgang van projecten en processen. De statutair directeur (bestuurder), drs. ing. E.E. Pannebakker, heeft de algemene leiding. Hij legt verantwoording af aan en overlegt periodiek met de Raad van Commissarissen, overlegt periodiek met de Ondernemingsraad en de huurdersvereniging. De ondernemingsraad en het bestuur van de huurdersvereniging hebben volgens wettelijke regels een raadgevende stem en/of instemmingsbevoegdheid. Met de huurdersvereniging werken wij samen volgens onze samenwerkingsovereenkomst uit 2010. Binnen de afdelingen zorgen de teamleiders voor de vertaling van het beleid en voor een goede afstemming tussen en binnen de teams. Kengetallen Formatie 2015 Aantal personeelsleden Aantal formatieplaatsen op fulltime basis Aantal parttime functies Aantal complexbeheerders/buurtbeheerders Ziekteverzuim 2015 Uitgaven aan opleiding en training Openstaande vacatures per 31-12-2015

66 57,40 22 11 10,54% € 131.888 1

Het hoge ziekte verzuim is voor een belangrijk deel veroorzaakt door langdurige ziektegevallen. Met ingang van 2016 hebben we onze ziekteverzuimaanpak herzien. We gaan nu uit van de mogelijkheden van mensen in plaats van de onmogelijkheden. Cultuur Wij willen met elkaar slimmer werken. Onder slimmer werken verstaan wij ons werk zo efficiënt en effectief mogelijk doen en is primair gericht op het realiseren van de doelstellingen uit het ondernemingsplan. Digitaal waar het kan. Persoonlijk waar het moet. Dat vraagt doorlopend een Open houding om ruimte te geven en te nemen voor verandering. Veranderingen die Oplossingsgericht zijn en de basis vormen voor te maken Keuzes. De drie letters van deze kernwaarden vormen samen het woord “OOK”. “OOK” vormt daarmee een belangrijke basis in het realiseren van onze doelstellingen. Het geeft richting aan onze cultuurontwikkeling Een cultuur waarin verantwoordelijkheid laag in de organisatie wordt gelegd. En waar verantwoordelijkheid nemen en je daarover verantwoorden onderdeel is van de open bedrijfscultuur. Slimmer werken Om maximaal te kunnen investeringen in de strategische doelstellingen willen wij de kosten van de bedrijfsvoering nog verder drukken. Onze huidige mooie score in de CBC-benchmark is geen reden om achterover te gaan leunen. Het optimaliseren van onze bedrijfskosten kan onder andere door nog slimmer te gaan werken. Bijkomend voordeel van slimmer werken is dat het de dienstverlening ook kan verbeteren. Een van de voorwaarden om slimmer te kunnen werken is het op orde hebben van de processen en het beleid. Een andere methode is de toepassing van slimme (digitale) hulpmiddelen. De eerste pilots met deze hulpmiddelen zijn in 2015 gestart en de tussentijdse resultaten worden door zowel bewoners als medewerkers doorgaans als positief ervaren. Voorbeelden zijn: • Shareworx: document management systeem voor het digitaal vastleggen van correspondentie. • Mailchimp: digitale mailing waardoor er een snellere communicatie met de bewoners mogelijk is.

12

Moreapp: het gebruik van digitale formulieren om sneller en nauwkeuriger informatie te verzamelen en te verwerken. • Moreapp: mutatie app waarbij in overleg met gebruikers zowel het proces als de wijze van vastleggen wordt geoptimaliseerd. • Over gegaan naar een nieuw salarissysteem waarin meer digitaal mogelijk is. • Postex: de functionaliteit van een email acceptgiro voor de huurbetaling via Ideal. Daarnaast zijn de werkprocessen op de afdeling wonen doorgelicht. Het doorlichten van de processen moeten leiden tot meer structuur, zodat voor iedere betrokken medewerker duidelijk is wat zijn bijdrage is en op welk moment in het proces dit gevraagd wordt. Deze duidelijkheid draagt bij aan een slimmere/efficiëntere werkwijze, wat weer kan bijdragen aan lagere bedrijfslasten of ruimte voor nieuwe taken. Doelstelling is door slimmer te werken de beheerskosten, behoudens inflatie, per verhuureenheid ten opzichte van 1 januari 2015 niet te laten stijgen. Dit lijkt wellicht geen uitdaging, maar de sterk toenemende regelgeving leidt tot een toename van de administratieve druk. In 2015 zijn met behulp van een extern deskundige de volgende processen van de afdeling Wonen doorgelicht en vastgelegd in perspective process design: • mutatieproces ( = traject van zaken afhandelen met oude huurder ) • curatief onderhoud (= reparatieverzoeken) • woonfraude • overlastprocedure • urgentieverzoek In 2016 zal ook gekeken gaan worden naar : • Mutatieproces ( zoeken naar nieuwe huurder, inclusief vrije sector verhuringen) • Nieuwbouw ( en dan met name het onderdeel eerste verhuring van nieuwbouw en overdracht van complex aan beheer) Voor genoemde processen is een waardestroomanalyse gemaakt. Waardestroomanalyse is een methodiek om een proces visueel te maken en er vervolgens opmerkingen, waarderingen, oordelen, meetgegevens enz. aan toe te voegen. Het helpt om de huidige procesgang te leren zien en begrijpen en te bepalen welke stappen in een proces waarde toevoegen voor de klant en welke niet. Uit de analyses zullen keuzes worden gemaakt op welke wijze we slimmer kunnen werken en welke verspilling we niet meer gaan doen. De verspillingen worden direct weggenomen. •

Arbobeleid Ons Arbobeleid is belangrijk voor onze medewerkers om goed en met plezier bij ons te werken. Ons Arbo jaarplan voorzag dit jaar in: • Training in verband met het agressie- en geweldprotocol. • Updaten van het agressie- en geweldprotocol. Naar aanleiding van de training is het agressieprotocol aangepast. Agressie wordt door ons niet geaccepteerd. Bewoners worden hierop aangesproken en waar nodig worden maatregelen getroffen. Door dit te monitoren kunnen wij steeds de accenten geven om ons beleid aan te passen. In 2014 zijn wij gestart met het structureel vastleggen van agressie die onze medewerkers ervaren. In 2015 zijn er totaal 13 klachten geweest. Hierover wordt per kwartaal gerapporteerd in onze managementrapportage. Het aantal agressiemeldingen neemt evenals de intensiteit toe. Agressie wordt door ons niet geaccepteerd. Bewoners worden aangesproken, aangeschreven en waar nodig worden juridische stappen ondernomen. Trainingen voor medewerkers zijn daarom essentieel en hebben wij dan ook georganiseerd voor het hele personeel. Het agressieteam wordt apart getraind om interventies te kunnen uitvoeren bij escalatie op kantoor. Opleidingen en trainingen Opleidingen en trainingen vinden wij belangrijk omdat het essentieel is dat onze medewerkers zich blijven ontwikkelen. Opleidingen richten zich op het up-to-date houden van kennis en vaardigheden, maar ook op inspireren en motiveren. Onze steeds wijzigende rol in de samenleving vraagt om een continu ontwikkelende organisatie.

13

Medewerkers zijn zich hiervan doorgaans goed bewust en zijn bereid hierin te investeren. Daarvoor hebben wij ook een stimulerend opleidingsbeleid. Het initiatief voor een opleiding kan vanuit de medewerker of vanuit de leidinggevende komen. Opleiding en training worden besproken tijdens de jaarlijkse gesprekken tussen leidinggevende en medewerkers. In 2015 is € 131.888 besteed aan opleidingen en trainingen. Dit betrof opleidingen om zowel het kennisniveau te onderhouden als voor de ontwikkeling van medewerkers/teams. In 2014 zijn we over gegaan op ShareWorX, een digitaal systeem waarin wij de correspondentie en andere documenten vastleggen en beheren. Iedere medewerker heeft intern een opleiding gehad om kennis te maken met het nieuwe systeem. In 2015 heeft iedere medewerker een update gehad. En er is voor iedereen een opleiding slimmer werken georganiseerd met MS Office. Deze opleiding bestond uit een gezamenlijk gedeelte en een persoonlijk gedeelte. Ziekteverzuim Het ziekteverzuim, exclusief vangnetmeldingen en langdurig zieken, is 2,59%. Daarmee is het net boven onze norm van 2,5% uitgekomen. Het langdurig ziekteverzuim, exclusief vangnetgevallen, is 7,95% en daarmee ruim boven de norm van 4,5% uitgekomen. Over geheel 2015 is het ziekteverzuim uitgekomen op 10,54%. Een stijging ten opzichte van 2014 (6,74%). In 2016 gaan we onze begeleiding op een andere manier aanpakken waarbij er ook meer oog is voor wat de medewerker nog kan. We verwachten met deze aanpak ons ziekteverzuim te verminderen. Personeelsvereniging We hebben een actieve personeelsvereniging met in 2015 een nieuw bestuur. Dat heeft weer een nieuwe impuls gegeven aan de activiteiten die door veel personeelsleden worden gewaardeerd. ‘De Kuil’: een personeelsborrel in ons kantoor is gebleven. Daarnaast zijn we naar toneel geweest, muziek, hebben we een personeelsfeest gehad en hebben we de Heineken experience gedaan. Ook konden we met de hele familie bowlen en zijn er kerststukken gemaakt. Als een personeelslid een activiteit wil organiseren met en voor andere collega’s dan kan hiervoor aan de personeelsvereniging een bijdrage worden gevraagd. Ondernemingsraad Helaas is er sinds mei 2015 geen OR meer actief. Naast de pogingen om onze medewerkers weer enthousiast te maken voor de medezeggenschap houden we bij belangrijke ontwikkelingen een medewerkersbijeenkomst om iedereen bij te praten. In het najaar zijn alle medewerkers tijdens een personeelsbijeenkomst uitgenodigd na te denken over een nieuwe stijl OR waarbij het initiatief vanuit de personeelsleden komt. Hiervoor hebben enkele medewerkers het initiatief genomen. Het doel was de positieve energie te bundelen, initiatieven te creëren en knelpunten te signaleren / oplossingsvoorstellen aan te dragen vanuit eigen verantwoordelijkheid van de medewerker. Tijdens die bijeenkomst is er geconcludeerd dat ieder zijn eigen verantwoordelijkheid heeft en de knelpunten die hij of zij ziet zelf moet bespreken. Maar ook dat de initiatiefnemers samen met de adviseur verder werken om tot een aansprekende manier van medezeggenschap in onze organisatie te komen. 4.5 Hoe wij onze resultaten meten Wij hebben onze ambities vastgelegd in ons ondernemingsplan. De doelen uit dit plan vormen uitdrukkelijk de basis voor onze jaarplannen. De jaarplannen vormen weer de basis voor de afdelingsplannen. Het management rapporteert per kwartaal over de resultaten in de managementrapportage. De directeur-bestuurder verantwoordt zich aan de Raad van Commissarissen met het directieverslag dat hij 1x per kwartaal opstelt. In onze hele bedrijfsvoering is de plan-do-check-act cyclus doorgevoerd. Beleid wordt periodiek geëvalueerd en zo nodig bijgesteld. Het leren staat voor ons centraal. Voor goede checks en balances hanteren wij een heldere verantwoordingsstructuur en diverse rapportages zoals de IC-verslagen, onderhoudskostenrapportages, leegstands- en huurachterstandsoverzichten en diverse andere financiële verantwoordingsverslaglegging, zoals de tussentijdse financiële rapportage.

14

Wij willen niet alleen ons tastbare productieresultaat weten. Wij willen ook weten welke maatschappelijke resultaten wij behaalden. Daarvoor zetten wij de volgende onderzoeken in. KWH-huurlabel Wij hebben het KWH-huurlabel. Meten is namelijk geen doel op zich. We willen weten hoe wij onze dienstverlening zo effectief en efficiënt mogelijk kunnen maken. Met het KWH-huurlabel halen we de mening van onze klanten naar binnen en kunnen we sturen op die onze klanten het belangrijkst vinden. Via de CBC, de openbare benchmark voor woningcorporaties, is de kwaliteitsmeting alleen nog maar in belang toegenomen. Leefbaarheid monitor In 2010 zijn we gestart met een leefbaarheidsenquête onder al onze bewoners. Wij hebben de cijfers gebruikt bij ons strategisch voorraadbeleid en bij investeringsbeslissingen evenals bij het opstellen van plannen van aanpak ter verbetering van de leefbaarheid en het stellen van prioriteiten in de complexen, buurten en wijken. In 2013 hebben wij een tussenmeting gedaan in onze prioriteitscomplexen en konden we de resultaten van onze inspanningen meten. In 2015 is gestart met een nieuwe meting in al onze complexen. Nu ook gericht op het thuisgevoel van onze bewoners. De resultaten van dit onderzoek worden in 2016 bekend en is de input voor onze leefbaarheidsplannen. Imago-onderzoek Sinds 2012 laten wij periodiek een imago-onderzoek uitvoeren. Daarmee meten wij de waardering van onze belanghouders. Daarbij wordt de mening van onze huurders apart gemeten van de overige belanghouders. In 2014 is de laatste meting uitgevoerd. Daaruit bleek dat de waardering door onze huurders achteruit was gegaan en die van de overige belanghouders onverminderd hoog was gebleven. De eerste heeft uiteraard alle aandacht. Dat wij in de CBC-benchmark nog steeds goed scoren is geen reden om de uitkomst uit het imago-onderzoek te negeren. Aedes-CiP De Aedes-CiP geeft inzicht in volkshuisvestelijke en financiële gegevens van alle individuele woningcorporaties. De Aedes-CiP is gebaseerd op de gegevens die de corporaties over het afgelopen boekjaar hebben aangeleverd. Aedes-benchmark De Aedes-benchmark geeft inzicht in de prestaties van corporaties. Met de benchmarkrapportage geeft Aedes de buitenwereld inzicht in de branchebrede prestaties. Daarnaast zijn benchmarkposities en data per corporatie beschikbaar van corporaties die daar toestemming voor geven. Uit de Aedes-benchmark kwamen wij in de groep achter de koplopers en waren de beste corporatie in 1 Haaglanden. De benchmark publiceren wij op onze site CBC De online benchmarktool van het CBC toont corporaties op overzichtelijke wijze de prestaties van hun corporatie. De zeven prestatievelden zijn gevuld met cijfers van de Aedes, KWH (keurmerk huurdersoordelen), Shaere (energieprestaties) en FLOW (arbeidsmarkt). Binnen de tool zijn ze makkelijk te vergelijken, wat corporaties inzicht biedt in sterktes en ontwikkelpunten. De online benchmarktool is ontwikkeld door Aedes en KWH. Ook de meest recente cijfers van CiP en Aedes-benchmark zijn toegevoegd.

1

https://www.dgw.nl/over-de-goede-woning/nieuws/nieuws/nieuwsbericht/item/650/

15

Visitatie Wij laten ons 1x in de vier jaar visiteren. Het visitatierapport van 2013 is te vinden op onze website www.dgw.nl. De aandachtspunten uit de visitatie vragen blijvend onze aandacht. In 2017 is het tijd voor een nieuwe visitatie die wij in 2016 helemaal voorbereiden en dan zullen we zien of wij in staat zijn geweest de opinie van onze belanghouders te verbeteren. 4.6

Belanghouders

In contact met onze belanghouders Voor ons is de dialoog met onze belanghouders het belangrijkste middel om op een effectieve manier onze doelstellingen te bepalen. Zo bepalen wij onze ambities en doelen op basis van de behoefte in de omgeving waar we werkzaam zijn. Daarom hebben wij jaarlijks, buiten het reguliere werk om, contact met onze belanghouders. Dat doen we op verschillende manieren. In het afgelopen jaar hebben we bijvoorbeeld voor de tweede maal ons kenniscafé gehouden voor de plaatselijke politiek. Voor onze samenwerkingspartners in de wijk hebben wij dit jaar een interactieve workshop georganiseerd. Wij hebben daarbij ervaringen uitgewisseld over het activeren van burgers. En natuurlijk hebben wij ook diverse activiteiten georganiseerd met onze huurdersvereniging en bewonerscommissies. Zo diepen we buiten de contacten die we in ons werk hebben een actueel onderwerp uit. Of onze belanghouders onze inzet hierin ook herkennen en waarderen, is een van de onderwerpen die met de vierjaarlijkse visitatie gemeten worden. Onze acht belanghoudergroepen We hebben onze belanghouders opgedeeld in acht groepen. Elke groep heeft zijn eigen belang dat wij hieronder belichten. Bewoners(organisaties) Met onze huurdersvereniging ‘In De Goede Woning’ (IDGW) hebben wij een samenwerkingsover[1] eenkomst. De samenwerkingsovereenkomst is te vinden op onze website . Onze huurdersver[2] eniging heeft ook een eigen website . IDGW en bewonerscommissies hebben in 2015 een on[3] kostenvergoeding van respectievelijk € 40.000 en € 420 (per bewonerscommissie) ontvangen. Daarnaast is er een budget van € 5.000 beschikbaar voor scholing. De directie heeft in 2015 vijf maal met de huurdersvereniging overleg gevoerd. De belangrijkste onderwerpenwaren:

• • • • • • • • • • •

[1]

Huurverhoging per 1 juli 2015; Schouw, het bezoeken van diverse in uitvoering zijnde projecten (zowel fysiek als sociaal); Voortgang herstructurering Palenstein; Afhandeling van enkele klachten uit Algemene Ledenvergadering van de huurdersvereniging; Uitgangspunten huurprijsbeleid 2016; Jaarbegroting Onderhoud & Beheer 2016; Meerjarenbegroting Onderhoud & Beheer 2017-2036; Ondernemingsplan 2015-2018; De regionale- en lokale prestatieafspraken; Het actualiseren van de Samenwerkingsovereenkomst; Parlementaire enquêtecommissie.

www.dgw.nl onder huurdersvereniging www.indegoedewoning.nl [3] Gebaseerd op een vooraf door het bestuur van De Goede Woning goedgekeurde begroting van de Huurdersvereniging. [2]

16

Op complexniveau organiseren onze huurders zich in bewonerscommissies. Ook met onze negentien bewonerscommissies hebben wij een samenwerkingsovereenkomst. Zo weten wij wat we van elkaar mogen verwachten. Door de wijkteams, ondersteund door de medewerker bewonersparticipatie, wordt periodiek overleg gevoerd met alle bewonerscommissies. In 2015 hebben we veelvuldig contact gehad met onze bewonerscommissies. Jaarlijkse gespreksonderwerpen zijn de Jaarbegroting Onderhoud & Beheer en de meerjarenbegroting Onderhoud & Beheer. Daarnaast is in thema bijeenkomsten aandacht besteed aan gebruik Facebook, de gevolgen van de warmtewet en de nieuwe overeenkomsten voor de schoonmaak. Verschillende commissies hebben activiteiten georganiseerd. Dit varieert van samen met bewoners de buurt opruimen tot (informele) bijeenkomsten waar met bewoners werd gesproken over leefbaarheid. Naast de bewonerscommissies zijn in diverse complexen buurtforums actief. Zij richten zich vooral op leefbaarheidsactiviteiten in de buurt. Gemeente Zoetermeer Zowel op politiek, op bestuurlijk als op ambtelijk niveau zijn er contacten en is er veelvuldig overleg gevoerd. Het management en de directie hebben regelmatig vergaderingen van gemeenteraadscommissies bijgewoond. Ook is ons DGW-kenniscafé (zie paragraaf 7.5) georganiseerd om politici kennis te laten maken met ons werk en onze dilemma’s. Maar vooral ook om van hen hun visie op het wonen in Zoetermeer te horen. Periodiek heeft de directie overleg met leden van het College van Burgemeester en Wethouders. De meeste contacten waren vanzelfsprekend met de wethouder Wonen. Op ambtelijk niveau zijn er binnen onze organisatie veel contacten. Voorbeelden hiervan zijn de overleggen met de wijkteams en de afstemming over de ontwikkeling van projecten. Een ander voorbeeld is het intensieve overleg over armoede beleid in Zoetermeer. In 2015 zijn ook de regionale prestatieafspraken getekend en hebben we een nieuwe huisvestingsverordening gekregen waarvoor nauw is samengewerkt. Zorg, welzijn en vrijwilligersorganisaties Samenwerkende partners zijn: • Stichting Vierstroom; samenwerkingspartner voor personenalarmering en leverancier van zorg aan huis in de wijken. • Stichting Ipse; samenwerkingsverband voor huisvesting verstandelijk en meervoudig gehandicapten in ons bezit. De stichting Ipse huurt in 2015 12 woningen van ons. Op 1 april 2015 is de huurovereenkomst aan de Tempelberg 73 (6 kamerwoning) opgezegd • RIBW Fonteynenburg; samenwerkingsverband voor huisvesting cliënten op kleine schaal in ons bezit. In 2015 verhuren wij 13 woningen aan Fonteynenburg. Verkennende gesprekken voor uitbreiding huisvesting hebben in 2015 niet geleid tot een uitbreiding van het aantal woningen. RIBW Fonteyenburg hebben uiteindelijk woningen van Vidomes gehuurd in het voormalige Seghwaert. • Kentalis; samenwerkingsverband voor huisvesting doven en slechthorenden op kleine schaal in ons bezit. Kentalis huurt in 2015 12 woningen van ons. • Stichting Jeugdformaat; samenwerking in verwijzing naar jeugd- en opvoedhulp. In december zijn gesprekken gestart voor het huisvesten van AMV’s die door Stichting Jeugdformaat worden begeleid. In december wordt de huurovereenkomst voor de Tempelberg 73 getekend. • Stichting Wende; samenwerkingsverband voor huisvesting bedreigde jonge moeders in on bezit. • MIDDIN; samenwerking in verwijzing naar instantie voor opvang cliënten met verstandelijke, lichamelijke of meervoudige beperking. • Limor; samenwerking in verwijzing naar instelling voor maatschappelijke ondersteuning en rehabilitatie.

17

• Humanitas; samenwerkingsverband voor ondersteuning in schuldhulpverlening voor onze bewoners. In 2015 is de samenwerking met Humanitas en onze afdeling Huurincasso gestart voor het voor het vroegtijdig signaleren van huurders met betalingsproblemen. Dit is onderdeel van een betalingsregeling. • Het Vierde Huis; samenwerkingsverband voor aanpak complexe sociale overlast. Medewerkers van het vierde huis begeleiden huurders met een begeleidingscontract. Dit in intensief overleg met diverse medewerkers van DGW. In 2015 huisvesten wij achttien huurders een begeleidingscontract. Zij hebben een coach van Het Vierde Huis. • Stichting Kwadraat; samenwerking met wijkcoaches voor begeleiding bewoners in maatschappelijk werk. Deze samenwerking is in 2015 uitgebreid met specifiek werkzaamheden in de opvang van vertrekkende huurders aan de Jan van Beierenlaan. • Impegno; In het kader van de ‘Begeleid wonen jongeren’ traject is er samenwerkingsverband met Impegno. Als professionele hulpverlener voor jongeren begeleiden deze jongeren bij het zelfstandig wonen. In 2015 zijn er 11 jongeren en tienermoeders gehuisvest. • WZH Oosterheem; samenwerking voor opvang intramurale zorg Oosterheem. • Stichting Piëzo; samenwerking voor kansen bewoners in participatie en integratie. • Palet Welzijn; samenwerking in verwijzing en inzet vrijwilligers en mantelzorg in wijken en in het Camee. • Stichting MOOI; samenwerking in verwijzing naar en samenwerking met jongerenopbouwwerk in wijken en buurten. Het management heeft met al deze organisaties jaarlijks ten minste één overleg. Als er huisvestingsvraagstukken aan de orde zijn, wordt uiteraard intensiever overleg gevoerd. Belangenorganisaties OSO (Overleg Samenwerkende Ouderen) adviseert ons met betrekking tot huisvestingsvraagstukken voor ouderen. De VAC (Vrouwen Advies Commissie) adviseert ons bij nieuwbouwplannen en het Platform Gehandicaptenbeleid Zoetermeer adviseert ons over huisvestingsaangelegenheden voor mensen met een handicap. Met de OSO is in 2015 contact geweest via onze manager Beleid. De VAC wordt ingeschakeld bij nieuwbouwprojecten en uitgenodigd voor het bezichtigen van onze projecten en voor ons DGW kenniscafé. Collega-corporaties Vestia en Vidomes in Zoetermeer, maar ook onze collega’s in de regio Haaglanden en de collega’s bij 3B Wonen en Habeko waarmee wij samenwerkingsovereenkomsten hebben, zien en spreken we regelmatig. Op directie- en managementniveau wordt periodiek overleg gevoerd over de afstemming van afspraken en het mede ontwikkelen van lokaal beleid. Aedes, Ministerie van BZK, SVH en SGH • Aedes; als onze branchevereniging. • Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijkszaken (Ministerie van BZK); als het ministerie dat het extern toezicht verzorgt. • SVH; als regionale belangenbehartiger. • Stadsgewest Haaglanden (SGH) waarmee, via SVH, prestatieafspraken zijn gemaakt. Op regionaal niveau voeren het management en de directie periodiek overleg met adviescommissies en het bestuur van SVH. Het management en de directie volgen nauwgezet de ontwikkeling van de belangenbehartiging door branchevereniging Aedes en hebben in het verslagjaar regelmatig bijeenkomsten bijgewoond. Het Stadsgewest Haaglanden is per 31 december 2014 opgeheven. Haaglanden gaat op in de metropoolregio. Voor “wonen” is een bestuurlijke tafel opgericht. De Zoetermeerse wethouder de

18

heer T. Kuiper heeft samen met zijn collega R. van der Meij uit Rijswijk de regie van de uitvoeringsagenda van de regionale prestatieafspraken op zich genomen. Medewerkers Met medewerkers vindt dagelijks de gebruikelijke afstemming van de werkzaamheden plaats. Uiteraard heeft er periodiek werkoverleg van de verschillende teams plaatsgevonden om werkzaamheden te evalueren en/of knelpunten te bespreken. De directie heeft tot mei 2015 periodiek overleg met de ondernemingsraad gevoerd. 4.7 Risicomanagement Risicomanagement De afgelopen jaren heeft risicomanagement in toenemende meer aandacht gekregen. Het belang van het inschatten van risico’s wordt breed onderkend. Ook onze belanghouders en toezichthouders onderkennen inmiddels dit belang. Algemeen Periodiek evalueren wij ons volledige beleidsveld op de risico’s die wij onderkennen en geven daarbij aan op welke wijze de onderkende risico’s worden beheerst. Een belangrijk moment in onze beleidscyclus betreft het vaststellen van ons Ondernemingsplan, of wel onze strategie. Bij het opstellen van ons ondernemingsplan wordt al een risicoanalyse op basis van scenario’s gemaakt om de robuustheid van de door ons beoogde strategie te kunnen beoordelen. Deze risicoanalyse wordt betrokken bij de keuzes die wij maken. Naast het maken van een scenario-analyse hebben wij ook onze zogenaamde “kostbaarheden” benoemd. Dit zijn zaken die wij onder geen beding willen verliezen en dus scherp op ons netvlies hebben en houden. Deze zijn onderverdeeld in strategische en rand voorwaardelijke kostbaarheden. De 5 belangrijkste risico’s die wij hebben onderscheiden betreffen strategische en rand voorwaardelijke risico’s. Deze zijn: Strategisch: • Betaalbare kwaliteit, die vertegenwoordigd zijn in onze eerste twee strategische doelen (betaalbaarheid en de beschikbaarheid); • Goed wonen, die in ons derde strategische doel is vastgelegd met onder andere het begrip thuis; Rand voorwaardelijk: • Het revolving fund, waarmee wij ook op de lange termijn in staat zullen zijn te kunnen blijven investeren voor onze doelgroep; • Een vitale organisatie, omdat ons werk vooral mensenwerk is en continu in verandering is; • Integriteit, omdat onze huurders en de maatschappij van ons mag verwachten dat wij integer ons werk doen. De beheersmaatregelen die voor deze 5 risico’s zijn genomen betreffen: Betaalbare kwaliteit: Voor de betaalbare kwaliteit zien wij de voortdurende en het niet te beïnvloeden overheidsbeleid als grootste risico. De impact kan zijn dat wij minder betaalbare woningen kunnen verhuren of kunnen realiseren. Deze stijgt ver uit buiten de risico’s van rentestijging e.d. die doorgaans al afdoende zijn afgedekt door het hanteren van veilige parameters die onze toezichthouders aan ons voorschrijven. Om de noemde bovenliggende risico’s af te dekken vanuit het overheidsbeleid passen wij een redelijke opslag toe op de voorgeschreven parameters. Goed wonen: Voor goed wonen is onze afhankelijkheid van derden het grootste. De impact kan zijn dat onze huurders zich minder thuis voelen of prettig wonen omdat derden onvoldoende aandacht geven aan de omgeving waarin onze huurders wonen. Denk aan het bieden te weinig woon- en/of zorgbegeleiding. Door het maken van (prestatie)afspraken met gemeenten en het

19

stellen van voorwaarden bij huurcontracten aan bv zorgpartijen maken wij deze risico’s beheersbaar. Revolving fund: Hiervoor gelden dezelfde afbreukrisico’s als toegelicht bij “betaalbare kwaliteit”. De impact zou kunnen zijn dat wij op termijn niet meer kunnen blijven investeren. Vitale organisatie: Voor de vitale organisatie is het ziekteverzuim een belangrijke graadmeter. De beheersmaatregelen zijn er op gericht om het ziekteverzuim te bewaken op basis van vastgestelde normen en het tijdig inhuren van externe capaciteit om overbelasting van medewerkers te voorkomen. De impact kan zijn dat de beoogde doelstellingen niet of niet duurzaam worden behaald. Integriteit: Door het bewust maken en houden van onze integriteitswaarden bij onze medewerkers zorgen wij dat de vastgestelde en op onze website gepubliceerde integriteitswaarden levend blijven. De impact kan zijn dat imago schade leidt waardoor het vertrouwen van onze belangbehouders in ons als betrouwbare partner/ verhuurder onze goede prestaties te niet doen en/of belemmeren. De ervaringen in 2015 op de 5 risico’s en hun beheersmaatregelen: Voor wat betreft de betaalbare kwaliteit heeft met name de passendheidstoets een rol gespeeld. Het afgelopen jaar werd de passendheidstoets vastgesteld en in oktober in Haaglanden geoperationaliseerd. Ons huurprijsbeleid bleek al goed aan te sluiten op deze onverwachte beleidswijziging. Alleen hebben wij de (streef)huurprijs van circa 700 woningen moeten verlagen, waardoor onder andere de dekking van het energiebeleid onder druk is gebracht. Wij pasten namelijk voor ruim 400 woningen een energietoeslag toe. Gelukkig bleek dat de afdekking van dergelijke risico’s middels de verhoogde ratio’s voldoende robuust was vastgesteld, waardoor wij het aantal betaalbaar te verhuren woningen gelijk hebben kunnen houden. In 2015 zijn wij gestart met het afsluiten van nieuwe prestatieafspraken. Daarin is extra aandachtgeven aan de nieuwe zorgtaken die door de rijksoverheid bij de gemeente zijn neergelegd. Dit met name om onze risico’s die verband houden met Goed wonen af te dekken. De komende tijd zal ons leren of de af te spreken zaken afdoende zullen blijken te zijn. Voor wat betreft het revolving fund hebben zich geen directe bedreigingen zich afgetekend. Dat neemt niet weg dat wij uit ervaring weten dat deze zich op een eenvoudige manier zich kunnen voordoen, zoals het verhogen van de verhuurdersheffing. Deze kent immers geen begrenzing wanneer de overheid tot een bijstelling besluit. Wij zien thans geen reden om onze opslag op onze ratio’s aan te passen. Het ziekteverzuim was in 2015 met ruim 10% erg hoog. Dit vereiste een tijdelijke inzet van externe medewerkers waardoor de operationele taken niet in het geding zijn geweest. De genomen maatregelen om het ziekteverzuim in 2015 terug te dringen hebben onvoldoende effect gehad, waardoor wij eind 2015 nieuwe maatregelen hebben genomen zodat in 2016 een significante verbetering zal worden bereikt. In 2015 hebben wij gelukkig geen zaken vastgesteld waarbij de integriteit van onze organisatie in het geding was. Ook zijn er geen gebruik gemaakt van de klokkenluidersregeling (zie verslaglegging CAOP). Wij zien daarom geen reden om ons beleid aan te passen. Slimmer werken Er komt veel op ons af en iedereen heeft het druk. Hoe organiseer je dan je werk slim en maak je optimaal gebruik van de middelen die je ter beschikking staan. Om dat te optimaliseren hebben we een cursus slimmer werken georganiseerd. Zo leerde iedereen slimmer gebruik te maken van het hulpmiddel MS office. Reputatie Een goed imago is een belangrijke basis om onze organisatiedoelen te kunnen realiseren. Corporaties met een goed imago hebben een magneetwerking op vele vlakken. Ze worden bijvoorbeeld vaker betrokken bij nieuwe maatschappelijke en vastgoedinitiatieven, realiseren een hogere klanttevredenheid, trekken gemakkelijker (schaars) talent uit de arbeidsmarkt, et cetera. Hiernaast vergroot een sterk imago de interne binding van het personeel en beschermt het de corporatie bij

20

zaken als financiële tegenslagen of mismanagement. Wij zijn ons goed bewust dat een goed imago (mede) de (meer)waarde van de corporatie bepaalt. Wij doen 1x per 4 jaar een imago onderzoek. De uitkomsten van het imago onderzoek hebben inmiddels als input gediend voor de invulling van het nieuwe ondernemingsplan 2015-2018 en de uitwerking in ons Jaarplan 2015. Uit ons laatste imago onderzoek bleek overigens dat de huidige imagoscores die onze belanghouders ons gaven heel dicht liggen bij het door de stakeholders gewenste imago. Ons imago bij onze huurders kan versterkt worden. Daarmee zijn we aan de slag. Implementatie van de woningwet De implementatie van de woningwet brengt veel werk met zich mee. Voor de implementatie van de woningwet wordt de routeplanner en de kennisbank van Aedes gebruikt. Meerder personen in de organisatie hebben abonnementen op woningwet alerts en circulaires zodat de organisatie over de juiste informatie beschikt. In 2015 is er gewerkt met een kwartaalplanning Om dat 2016 een cruciaal jaar is en om geen risico te lopen een deadline te missen voor de implementatie wordt er nu gewerkt met een weekplanning. Intern is er veelvuldig overleg en samenwerking. Interne organisatie en administratie De Goede Woning is een kleine compacte organisatie. Kennis zit daardoor bij enkele personen. Als er iemand wegvalt geeft dat een grote kennislacune. Dat kan voor een deel worden opgelost door het goed beschrijven en vastleggen van procedures. Daar zijn we in 2015 mee gestart. Tegelijkertijd is gekeken of de procedures effectief en efficiënt zijn. De resultaten worden in 2016 geïmplementeerd. Informatiebeveiliging Personeels- en huurdersdossiers, overeenkomsten, digitale bestanden en systemen en andere aktes zijn niet openbaar. Voor deze informatie zijn intern autorisatieafspraken gemaakt. We verstrekken geen persoonlijke informatie over onze klanten aan derden en gaan vertrouwelijk om met de informatie over hen. Ook in de informatieverstrekking over onze zakelijke activiteiten zijn wij terughoudend. We beveiligen ons netwerk via persoonlijke login en wachtwoord. Fraudegevoeligheid Wij werken met een schaars goed. Eens per kwartaal controleert SVH alle verhuringen. Hier ontvangen wij een rapport van. Dit wordt gecontroleerd en indien nodig met de medewerkers besproken. Financiële positie Het niveau en de ontwikkeling van de netto bedrijfslasten van corporaties zijn de afgelopen jaren veelvuldig aan de orde gekomen in rapportages van het Centraal Fonds Volkshuisvesting. Hoge netto bedrijfslasten hebben een negatief effect op de financiële positie van corporaties. Wij zijn ons daar al jaar en dag van bewust en zochten en zoeken daarom actief naar het juiste evenwicht tussen inzet van bedrijfsmiddelen en te verwachten resultaat. Wij hebben dan ook de opdracht de volkshuisvestelijke opgave sober en doelmatig uit te voeren en hebben we ruimschoots lagere bedrijfslasten per VHE dan het landelijk gemiddelde. En voor de komende jaren hebben wij afgesproken dat onze bedrijfslasten niet meer stijgen dan de inflatie. Wij hebben een gezonde financiële positie. De financiële beoordeling 2015 heeft bij het AW niet geleid tot opmerkingen, interventies of specifiek 2 onderzoek. De ratio’s die de AW ons opleg worden door ons ruimschoots gehaald . We hebben dan ook voldoende mogelijkheden om financiering aan te trekken Financiële verslaglegging 2

https://cbc.databank.nl/quickstep/qsreport.aspx?report=cip14&geoitem=L1459

21

Onze financiële verslaglegging wordt grondig gecontroleerd door onze accountant. Intern hanteren we het vier ogen principe. Controle wordt gedaan aan de hand van interne audits. Wet en regelgeving Het goed opvolgen van nieuwe wet en regelgeving vergt veel van de organisatie. Door allerlei controlemaatregelen is de administratieve druk verhoogd. Wet en regelgeving wordt vaak op het allerlaatste moment bekend gemaakt terwijl er door de wetgever/handhaver wel verwacht wordt dat je het direct invoert. Wij bereiden altijd grondig voor omdat we op tijd willen zijn. Echter door de tijdsdruk wordt dat steeds moeilijker. Aedes neemt corporaties hierbij veel werk uit handen. Door hun voorbeeld regelingen kunnen wij deze regelingen aanpassen aan onze eigen situatie. Dat beperkt de risico’s op het missen van deadlines. Iedere manager heeft een abonnement op de berichten van Aedes en men waarschuwt elkaar als er belangrijke berichten zijn die we niet mogen missen. Liever twee keer dan het missen van een belangrijke verandering in wet of regelgeving. Overigens is gebleken dat wijzigingen in wet- en regelgeving voor ons de allergrootste risico’s zijn. De minister kan tegenwoordig bijvoorbeeld heel eenvoudig de verhuurdersheffing verhogen waardoor woningcorporaties financieel in de problemen kunnen komen, terwijl de rekening pas als laatste bij de overheid komt. Risicobereidheid Wij nemen alleen beargumenteerde en van te voren ingeschatte risico’s die binnen onze financiele reserves vallen. Voorbeelden daarvan zijn: Wij willen NOM (nul op de meter) woningen realiseren. Maar alleen dan als dit gerealiseerd kan worden in een sluitende businesscase waarin de huurder 25% van de gemiddelde besparing op energiekosten kan besparen op zijn woonlasten. Dat betekent dat de huurder na de woningverbetering weliswaar meer huur gaat betalen maar dat de woonlasten als geheel dalen. We maken op dit moment lokale prestatieafspraken. Hier nemen we in op dat we de komende 10 jaar 400 woningen gaan bouwen. Het grootste risico hierin op dit moment is de toewijzing locaties door de gemeente. We zijn bereid zekere risico’s te nemen en nemen in de afspraken een clausule op die voorziet in een regeling wanneer er zich onverwachte zaken voordoen. Integriteit De afgelopen jaren zijn bij enkele corporaties grote integriteitproblemen aan het licht gekomen. Al jaren nemen wij onze integriteit serieus en wij hebben daar beleid voor ontwikkeld. Dat gaat niet alleen om beleid over welk gedrag niet mag, maar ook over het maken van integere keuzes en het levend houden van dit beleid. Integriteit wordt door de managers en teamleiders besproken met de medewerkers besproken. Bijvoorbeeld tijdens het werkoverleg. Integriteitsbeleid De wijze waarop wij willen omgaan met onze belanghouders is vastgelegd in ons Integriteitbeleid. Dit beleid betreft respectvolle omgangsvormen die zich de afgelopen jaren hebben ontwikkeld en waarop wij zowel individueel als collectief aanspreekbaar zijn. Onze Integriteitscode staat vermeld op onze website.11 Ons Integriteitbeleid krijgt ieder jaar aandacht. We hebben een interne internet- en social mediacode. Deze gebruiksregels gelden voor alle medewerkers bij De Goede Woning die gebruik kunnen maken van elektronische media. Van de medewerkers wordt verwacht dat zij de regels te allen tijde naleven. Het verantwoord gebruik maken van elektronische media is niet beperkt tot deze gebruiksregels. In situaties waarin de gebruiksregels niet voorzien, behoort de medewerker te handelen als “goed werknemer”.

22

Governancecode Het gebruik van de Governancecode wordt ook bij de verklaring van de Raad van Commissarissen nader toegelicht. In 2015 is er een nieuwe code van kracht geworden. Wij leven deze code na en hebben onze eigen Governancecode aan de nieuwe Governancecode aange3 past. Deze code staat ook op onze website. Wij hechten veel waarde aan goed, efficiënt en verantwoord ondernemingsbestuur en intern toezicht. Daarom onderschrijven we de AedesCode en de principes uit de Governancecode voor woningcorporaties. De codes bevatten normen voor goed bestuur en goed toezicht, transparantie, externe verantwoording en financiële beheersing. De Governancecode is gekoppeld aan de AedesCode, waarmee de code onderdeel is van de lidmaatschapseisen van Aedes. We onderschrijven de Governancecode volgens het principe ‘pas toe of leg uit’. Dat betekent wij de code toepassen. We zien de Aedes- en de Governancecode en het naleven daarvan onder meer als een ondergrens om onze belanghebbenden te betrekken bij de beleidsvorming en realisatie van onze maatschappelijke en volkshuisvestelijke doelstellingen; • op transparante wijze verantwoording af te leggen aan onze belanghebbenden; • onze kwaliteiten, dienstverlening en werkprocessen te verbeteren; • samenwerkingspartners, medewerkers, bestuurder en commissarissen aan te trekken, te binden en te boeien. Klokkenluidersregeling Wij beschikken over een Klokkenluidersregeling die door een externe organisatie voor ons wordt bewaakt en in ons jaarverslag (zie bijlage a) melding maakt van haar bevindingen. Voor onze medewerkers is een externe onafhankelijke vertrouwenspersoon benoemd. Er zijn ook in 2015 geen zaken aan de orde geweest in het kader van de klokkenluidersregeling. Voorkoming belangenverstrengeling In onze reglementen en statuten zijn artikelen opgenomen die voorzien in maatregelen bij belangenverstrengeling. Zie onze website onder Governance. Vertrouwenspersoon Onze vertrouwenspersoon is werkzaam bij de Arbo Unie en is voor onze medewerkers te vinden in de Kennisbank op ons intranet. De vertrouwenspersoon wordt ten minste eenmaal per jaar via een nieuwsitem op intranet onder de aandacht van de medewerkers gebracht. Er zijn ter zake bij het bestuur via deze vertrouwenspersoon geen kwesties kenbaar gemaakt of op andere manier ter orde gekomen. Nevenstructuren Wij hebben sinds 2007 een nevenstructuur om commerciële activiteiten af te scheiden van de activiteiten die wij als woningcorporatie en toegelaten instelling ondernemen. De nevenstructuur bestaat uit De Goede Woning Holding B.V. en De Goede Woning Projecten B.V. De Goede Woning is directeur van de holding en de holding is op haar beurt directeur van de projecten B.V. De Raad van Commissarissen heeft ten aanzien van de nevenstructuur een identiek toezicht als bij de toegelaten instelling De Goede Woning.

3

https://www.dgw.nl/over-de-goede-woning/nieuws/nieuws/nieuwsbericht/item/578/

23

5

VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

De Raad van Commissarissen (verder: RvC) van De Goede Woning (verder: DGW) heeft in het verslagjaar, naast de verrichting van zijn reguliere werkzaamheden, in het bijzonder aandacht besteed aan de volgende zaken: • De implementatie van de woningwet 2015 en de herziene Governancecode 2015; • Het ondernemingsplan DGW 2015-2018; • De personele ontwikkelingen bij DGW, de medezeggenschap en de vorming van een nieuwe OR; • De bedrijfscultuur binnen DGW; • De samenwerking van DGW met de in 2015 nieuw aangestelde accountant en de bevindingen van de accountant; • De ontwikkelingen met betrekking tot statushouders in Nederland; • De voortgang van projecten; • De investering in de verbouwing van het kantoor van DGW; • De verdere ontwikkeling en professionalisering van de organisatie. 5.1

Over besturen en toezichthouden

Taken en verantwoordelijkheden Het bestuur (de statutaire directie) is eindverantwoordelijk voor het beleid en het functioneren van DGW. De RvC houdt toezicht op het functioneren van het bestuur en op de algemene gang van zaken binnen DGW. De RvC adviseert het bestuur daarnaast gevraagd en ongevraagd, is verantwoordelijk voor de benoeming (en eventuele schorsing of ontslag) van de bestuurder en stelt diens beoordeling en arbeidsvoorwaarden vast. De RvC geeft de accountant opdracht voor de controle van de jaarstukken en keurt de opdrachtverlening voor de visitatie die DGW periodiek laat uitvoeren goed. De RvC handelt hierbij op basis van de taken en bevoegdheden die in de statuten van DGW zijn omschreven. Werkwijze De werkwijze en wijze van besluitvorming van de RvC zijn eveneens beschreven in de statuten. De RvC heeft een Auditcommissie en een Remuneratiecommissie ingesteld. Deze commissies adviseren de RvC over onderwerpen die binnen zijn taakgebied vallen en bereiden de besluitvorming van de raad voor. De commissies hebben eigen reglementen waarin hun taken zijn vastgelegd. Het zijn voorbereidende commissies; dit laat de verantwoordelijkheid voor de besluitvorming van en door de RvC onverlet. Op de website van DGW is onder andere de volgende nadere informatie te vinden: • de statuten van de stichting; • een vastgelegde profielschets voor de RvC-leden; • de reglementen van de Auditcommissie en de Remuneratiecommissie. Governancecode Woningcorporaties 2015 Op 1 mei 2015 is de vernieuwde Governancecode voor woningcorporaties ingevoerd. Een governancecode geeft richtlijnen voor goed, verantwoord en transparant bestuur en toezicht. De vernieuwde code is mede opgesteld vanuit het besef dat de kwaliteit en de transparantie van bestuur en toezicht aan hoge normen moeten voldoen. De vernieuwde code is niet vrijblijvend; Leden van de landelijke branchevereniging van woningcorporaties in Nederland, Aedes, en de leden van de Vereniging van Toezichthouders in Woning-

24

corporaties (WTV), zijn verplicht de code te volgen. Daarmee geldt deze verplichting ook voor zowel het bestuur als de RvC van DGW, met dien verstande dat het ‘pas toe’ of ‘leg uit’ beginsel van toepassing is. De RvC onderschrijft de code en heeft vastgesteld dat DGW aan de Governancecode 2015 voldoet. Op grond van artikel 3.29d van de Code kan de voorzitter RvC niet tevens voorzitter van de Remuneratiecommissie zijn. Die situatie deed zich bij de RvC echter wel voor; de RvC heeft daarom besloten dat RvC-lid de heer Schiffer, die vanaf 1 januari 2016 lid is van de Remuneratiecommissie, deze commissie zal voorzitten. 5.2

Verslag vanuit toezichthoudende rol

Strategie en planvorming De RvC houdt toezicht op de inhoud van de strategie van de organisatie en de mate waarin deze strategie wordt gerealiseerd. Proces van planvorming en monitoring Het ondernemingsplan wordt iedere vier jaar opgesteld door de bestuurder en goedgekeurd door de RvC. Het plan geeft DGW richting, op lange termijn. De koers wordt door de bestuurder uitgewerkt in een jaarplan en investeringsplan. Deze plannen, die ook in de RvC worden besproken en goedgekeurd, beschrijven de jaardoelen en de wijze waarop DGW hieraan invulling wil geven. Ieder kwartaal bespreekt de RvC het directieverslag van de bestuurder en toetst de voortgang aan het ondernemingsplan en het jaarplan. In het directieverslag wordt gerapporteerd en verantwoording afgelegd over de uitvoering van de voorgenomen activiteiten uit het jaarplan, waaronder de volkshuisvestelijke taken en de ontwikkeling van de resultaten en risico's. Ook ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de strategie worden hierin beschreven en beoordeeld. Ondernemingsplan 2015-2018 In januari 2015 is het ondernemingsplan 2015-2018, getiteld: 'de basis voor een betaalbaar thuis', uitvoerig besproken. Hierbij is discussie gevoerd over de ambitie van de organisatie. Tijdens de verschillende besprekingen zijn zowel aspecten met betrekking tot het maatschappelijk als het financieel rendement aan de orde gekomen. DGW wil kwalitatieve woningen aanbieden aan al zijn doelgroepen, goed omgaan met de druk op betaalbaarheid van huurwoningen en aandacht hebben voor de solvaliteit van de organisatie, waarvoor een basisrendement op de portefeuille noodzakelijk is. Over de afwegingen die hieruit voortkomen, is grondig gediscussieerd. Mede hieruit is gebleken dat het beleid van de bestuurder wordt onderschreven door de RvC. In februari 2015 heeft de RvC het ondernemingsplan goedgekeurd. In de evaluatie van het proces is besproken de OR in het vervolg vroegtijdiger te informeren over de planvorming. Jaarplan 2015 In maart 2015 heeft de directie het jaarplan 2015 gepresenteerd. De RvC vindt het een prettig leesbaar stuk waarin het ondernemingsplan adequaat is uitgewerkt in concrete acties en doelstellingen voor 2015. In dezelfde maand keurde de RvC dit plan goed. Scheiding van DAEB- en niet-DAEB-bezit In het verslagjaar is op hoofdlijnen gesproken over de uitgangspunten en de consequenties van de scheiding van DAEB- en niet-DAEB-bezit. (Voor de duidelijkheid: DAEB betreft diensten van algemeen economisch belang (veelal huurwoningen); niet-DAEB betreft diensten die geen algemeen economisch belang betreffen.) Corporaties hebben tot 1 januari 2017 de tijd voor het indienen van een ontwerpvoorstel voor de scheiding. Dit ontwerpvoorstel dient de strategische uitgangspunten te omvatten, waaronder de verdeling van bezit in DAEB en niet-DAEB. In februari 2016 heeft DGW besloten voor administra-

25

tieve scheiding van het DAEB- en niet-DAEB-bezit. De belangrijkste reden hiervoor is dat vrijwel het gehele bezit van DGW DAEB is. Waardering woningportefeuille Vooralsnog wordt het bezit gewaardeerd op bedrijfswaarde. Conform de Woningwet wordt het bezit vanaf 2016 gewaardeerd op marktwaarde in verhuurde staat. Dit leidt ertoe dat de portefeuille hoger gewaardeerd wordt. Dit zal met name zijn beslag krijgen in 2016. Jaarplan 2016 In december 2015 keurde de RvC het jaarplan 2016 goed. Dit jaarplan is een logisch vervolg op het eerdere jaarplan ter uitwerking van het Ondernemingsplan en geeft duidelijk vervolg aan de verplichtingen uit de nieuwe Woningwet. De huisvesting van vergunninghouders heeft in dit jaarplan extra aandacht gekregen. Visitatie Met betrekking tot de periodieke visitatie is gepland deze te laten plaatsvinden halverwege de planperiode van het ondernemingsplan, in het begin van 2017. De RvC maakt medio 2016 zijn keuze voor een visitatiebureau. Toezicht op volkshuisvestelijke prestaties De volkshuisvestelijke prestaties zijn door de RvC gevolgd via de directieverslagen. Onder andere de kengetallen ten aanzien van de regionaal afgesproken prestatienormen bevestigden het beeld van de RvC dat DGW haar afspraken en de normen waarmaakt. De taakstelling van vergunninghouders kon helaas niet geheel worden gehaald. De bestuurder heeft toegezegd dat deze achterstand in 2016 wordt ingelopen. Op basis van de woonvisie van de gemeente Zoetermeer en de regionale prestatieafspraken is het overleg tussen de gemeente en de woningcorporaties over de nieuwe lokale prestatieafspraken gestart. De RvC heeft geconstateerd dat hierbij de huurdersorganisaties nadrukkelijk betrokken zijn. Via de directieverslagen en de reguliere vergaderingen heeft de bestuurder de RvC op de hoogte gehouden van de ontwikkeling van deze te maken afspraken, een en ander in lijn met de strategie van DGW. Herstructurering Palenstein In maart van het verslagjaar besprak de RvC opnieuw uitgebreid het herstructureringsproject Palenstein. Tijdens de schouw van diverse projecten bracht de RvC onder meer een bezoek aan Palenstein. Speciale aandacht is daarbij uitgegaan naar de herhuisvesting van huurders in de Jan van Beierenlaan. Huurprijsbeleid Het gevoerde huurbeleid is in lijn met de strategie waarbij DGW betaalbaarheid voor de doelgroep centraal heeft gesteld. Door een gematigd huurprijsbeleid wordt het strategisch doel met betrekking tot betaalbaarheid vorm gegeven. Ontwikkelingen volkshuisvestelijke prestaties De bestuurder heeft de RvC periodiek geïnformeerd over volkshuisvestelijke ontwikkelingen op landelijk, regionaal en lokaal niveau. Een belangrijke ontwikkeling daarbij was de sterk groeiende vraag naar huisvesting van vergunninghouders door de stroom oorlogsvluchtelingen waar Nederland mee te maken heeft. De RvC heeft gezien dat de bestuurder aandacht heeft voor deze bijzondere extra opgave en de gevolgen voor de lokale woningmarkt.

26

Klachten Klachten die in het licht van de Aedescode zijn ingediend bij de geschillencommissie, de huurcommissie en bij Aedes, zijn gedurende het gehele jaar verantwoord. De RvC heeft geconstateerd dat klachten qua aard en omvang beperkt zijn. In de tweede helft van 2015 is de interne klachtenprocedure geëvalueerd. De RvC heeft met de bestuurder afgesproken dat deze de aard en omvang van de klachten, alsmede de voortgang van de opvolging, met ingang van het vierde kwartaal van 2015 in de directieverslagen opneemt. Toezicht op financiële en operationele prestaties Jaarrekeningen 2014 De Auditcommissie heeft de jaarstukken 2014 beoordeeld en besproken met de bestuurder, de controller en de externe accountant. De Auditcommissie heeft de RvC in mei 2015 geadviseerd de jaarrekeningen vast te stellen en de voorstellen tot resultaatbestemming goed te keuren. De RvC heeft de jaarrekeningen overeenkomstig het advies van de Auditcommissie in juni 2015 in het bijzijn van de accountant met de bestuurder behandeld. Hierna heeft de RvC de jaarrekeningen vastgesteld, de voorstellen tot resultaatbestemming goedgekeurd en decharge verleend aan de bestuurder voor het door hem gevoerde beleid. Interimcontrole en managementletter In december zijn in de RvC-vergadering, in aanwezigheid van de extern accountant van de directeur-bestuurder, de uitkomsten van de managementletter en de interim-controle besproken. Over de actiepunten zijn afspraken gemaakt tussen RvC, bestuurder en accountant. De RvC heeft de bestuurder gevraagd een reactie op de managementletter te geven en in zijn kwartaalverslag mede te rapporteren over de opvolging van de actiepunten uit de managementletter. Meerjarenbegroting In november keurde de RvC de meerjarenbegroting onderhoud en beheer en het statusdocument projectontwikkeling goed. Het verder reduceren van de onderhoudskosten ziet DGW als een uitdaging. Liquiditeitsplanning In december besprak de RvC de vermogensontwikkeling & liquiditeiten 2016 t/m 2025 en keurde de uitgangspunten goed. Verkoopplan In mei 2015 besprak de RvC het verkoopplan van DGW. De verkoop van woningen heeft mede tot doel een grotere diversiteit onder de bewoners te creëren en daarmee de leefbaarheid in de wijken te vergroten. Vooral om een DAEB-georiënteerde woningbouwcorporatie te kunnen worden, zal DGW de niet-DAEB verhuurbare eenheden afstoten. Na bespreking gaf de RvC goedkeuring aan de voorgestelde besluiten tot verkoop. Investeringsbesluiten In het verslagjaar nam de RvC geen investeringsbesluiten met betrekking tot nieuwe bouwprojecten. Wel heeft de RvC de statusdocumenten van de verschillende investeringsprojecten, die eerder waren goedgekeurd, besproken met de bestuurder. De statusdocumenten zijn getoetst aan onder andere het investeringsstatuut. Het aantal afwijkingen van eerdere verantwoordingen was gering en ook de risico’s gaven geen ander beeld dat tot zorgen leidde. Door middel van de statusdocumenten en ook via het directieverslag wordt de RvC over de voortgang van investeringsprojecten geïnformeerd.

27

Verbouwing kantoor In 2015 werd wel een investeringsbesluit genomen in het kader van het kantoorpand van DGW. In juni besprak de RvC het investeringsbesluit ter verbouwing van het pand Storkstraat 6, het kantoor van DGW. Hierbij zijn de alternatieven 'verbouwen' en 'verhuizen' besproken. Tevens is stilgestaan bij de keuze om te investeren in het eigen kantoor in relatie tot de maatschappelijke taak van DGW. Hierbij is een afweging gemaakt waarbij ook de goede ontvangst en informatievoorziening naar woningzoekenden en huurders en het belang van een goede, efficiënte werkplek met voldoende flexibiliteit voor de toekomst is gewogen. Daarbij heeft de RvC vastgesteld dat de beoogde kwaliteit en uitstraling passend zijn bij de maatschappelijke rol van DGW. Na de bespreking heeft de RvC goedkeuring gegeven aan het investeringsvoorstel voor verbouwing/herinrichting en afspraken gemaakt over de wijze waarop de RvC betrokken wenst te worden in het verdere proces. Risicobeheersing Bij de verschillende besluiten en vormen van verantwoorden is aandacht besteed aan de risico's die hiermee gepaard gaan. In het verslagjaar heeft de RvC besloten in 2016 diepgaander aandacht te besteden aan risicomanagement en dit in een brede context te gaan bespreken met de bestuurder. Dit is ook in het jaarplan 2016 voorzien. Op verzoek van de RvC is de externe accountant bij de interimcontrole gevraagd te kijken naar het IT-systeem. De accountant adviseert een scheiding aan te brengen tussen de taken van de controller en de rechten in Tobias. De accountant heeft het wachtwoordbeleid, het wijzigingsbeheer en de continuïteit van de gegevensverwerking beoordeeld en ziet geen aanleiding tot het rapporteren van bevindingen. De RvC heeft met de bestuurder besproken of de ICT van DGW voldoende beschermd is tegen aanvallen van buitenaf. Gebleken is dat DGW een systeem van frequente backups heeft. Informatieverschaffing Met de verschillende plannen en rapportages heeft de directeur-bestuurder de RvC adequaat geïnformeerd over actuele ontwikkelingen. Naast de informatie via de directieverslagen heeft de bestuurder de RvC zowel op verzoek als pro-actief tussentijds nader geïnformeerd over actuele onderwerpen, zoals de vluchtelingenproblematiek. Ook heeft de bestuurder onderwerpen ter sprake gebracht waarover hij de visie van de RvC wilde weten. Een voorbeeld hiervan was in 2015 de bespreking van het talentmanagement bij DGW. Tevens verkrijgt de RvC informatie tijdens informele overleggen zoals met de huurdersorganisatie en tijdens werkbezoeken. De RvC is regelmatig op de hoogte gehouden van berichten van de externe toezichthouders en heeft enkele keren bijeenkomsten van belanghouders zoals de huurdersvereniging, bijgewoond. Voorbeelden van de berichtgeving door de extern toezichthouders waren onder andere resultaten van de beoordeling via de door de corporatie ontvangen correspondentie. Ook volgen de leden van de RvC de maatschappelijke ontwikkelingen en de ontwikkelingen binnen de sector. De kwaliteit van de rapportages is toereikend. Dat neemt niet weg dat de RvC de informatievoorziening als instrument monitort. Opdrachtgeverschap extern accountant Na een uitgebreid selectietraject heeft de RvC in 2014 besloten Deloitte aan te wijzen als accountant. In september 2015 heeft de RvC de jaarrekeningcontrole 2014 van de nieuw aangestelde accountant geëvalueerd en met de accountant besproken. Besloten is de controleopdracht aan Deloitte te continueren.

28

5.3

Verslag vanuit werkgeversrol

Bestuur De directeur-bestuurder wordt benoemd door de RvC. Invulling bestuur en benoemingstermijn Het bestuur van DGW bestaat uit één statutair directeur. De huidige directeur-bestuurder, dhr. E.E. Pannebakker, is benoemd voor onbepaalde tijd. Jaarlijkse beoordeling Jaarlijks voert de Remuneratiecommissie een evaluatie- en een beoordelingsgesprek met de bestuurder. In dit laatste gesprek is niet alleen het jaarplan, maar ook het persoonlijke ontwikkelingsplan van de directeur-bestuurder als uitgangspunt genomen. In 2015 hebben diverse overleggen plaatsgevonden met de directeur-bestuurder om inhoud te geven aan de werkgeversrol. Beloningskader De bezoldiging van de directeur-bestuurder wordt vastgesteld door de RvC. De huidige directeur-bestuurder vervult deze functie vanaf 1 januari 2001. Vanaf 2013 geldt de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen (semi)publieke sector (WNT). Specifiek voor woningcorporaties geldt hierbij de Regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen toegelaten instellingen volkshuisvesting (de zogenaamde ‘staffel’). De WNT en de staffel hebben grote gevolgen voor het remuneratiebeleid. De RvC heeft ook in 2015 advies ingewonnen om de juridische kaders voor wat betreft de beloning van de directeur-bestuurder en die van zichzelf nader te bepalen. De WNT en de staffel kennen een overgangsregeling. De RvC heeft besloten hier gebruik van te maken. In 2016 zal de RvC een besluit nemen over de afbouw van de regeling vanaf 2017. Beloning Op grond van het hierboven genoemde beleid was de remuneratie voor de directeur-bestuurder, de heer Pannebakker, in 2015 als volgt: • Bruto jaarvergoeding € 142.689 • Variabele beloning € • Pensioenbijdrage werkgever € 23.678 • bedrijfsauto (fiscale bijtelling) € 3.326 • Vergoeding ziektekostenverzekering € 1.140 • Netto onkostenvergoeding € 1.986 Bovenstaande pensioenbijdrage is exclusief Flow-premie (2015: € 107). De RvC heeft kennisgenomen van de mededeling van de directeur-bestuurder dat hij in 2015 geen gebruikmaakt van het overeengekomen recht op salarisstijging. De honorering van de bestuurder is, met inachtneming van de overgangsregeling, conform de uitgangspunten van de WNT. Geen andere topfunctionaris Binnen DGW is er geen andere topfunctionaris geïdentificeerd en is er geen sprake van een gewezen bestuurder.

29

Besluitvorming en managementteam Omdat het bestuur uit één persoon bestaat, heeft de RvC met de bestuurder afgesproken dat hij de RvC informeert indien één of meer leden van het managementteam (verder: MT) zich niet kunnen vinden in een besluit dat hij neemt. Deze situatie heeft zich in het verslagjaar niet voorgedaan. Mede op deze wijze wil de RvC voeling houden met de besluitvorming in de top van de organisatie, uiteraard vanuit het perspectief van toezicht en niet van bestuur. De RvC spreekt, naast de bestuurder, periodiek met de leden van het MT van DGW. In 2015 vond dit plaats tijdens de schouw waarbij leden van het MT samen met hun medewerkers projecten in uitvoering of voorbereiding, nader hebben toegelicht. Ook wonen leden van het MT met regelmaat vergaderingen van de RvC bij en ontmoet de RvC MT-leden tijdens bijeenkomsten met belanghouders, waarmee de RvC zich een beeld vormt over het MT. Organisatie Ziekteverzuim In 2015 is het ziekteverzuim regelmatig aan de orde geweest. De RvC vindt de ontwikkeling van het verzuim in de organisatie zorgelijk, ondersteunt de aanpak van de bestuurder hierin en volgt de ontwikkelingen nauwlettend. Talent management, succession planning In 2015 zijn de persoonlijke ontwikkelplannen voor het MT en medewerkers besproken in de RvC. In februari en september besprak de RvC de scenario's rond opvolging, mocht de bestuurder de organisatie verlaten. Alhoewel opvolging niet aan de orde is, dient de RvC hierop voorbereid te zijn. Naast over opvolging is in september ook gesproken over talentmanagement en de verschillende manieren waarop medewerkers met hun persoonlijke ontwikkeling binnen DGW omgaan. Vanuit zijn toezicht- en werkgeversrol heeft de RvC in 2015 aandacht besteed aan het behouden en verder verbeteren van human resources. Medewerkersonderzoek De uitkomsten van het medewerkersonderzoek zijn uitvoerig besproken. Voor wat betreft het aanpakken van de verbeterpunten uit het medewerkersonderzoek heeft de bestuurder ervoor gekozen dat niet top down te doen, maar juist de afdelingen zelf verbeterplannen te laten opstellen. In 2016 zal de RvC de voortgang volgen. Medezeggenschap In het verslagjaar zijn de voorzitter en vice-voorzitter van de ondernemingsraad (verder: OR) teruggetreden en bleken er bij de verkiezingen in april 2015 te weinig kandidaten om een nieuwe OR samen te kunnen stellen. De RvC betreurt dit en acht een goed functionerende OR van groot belang voor de organisatie. De RvC heeft de bestuurder aangemoedigd te stimuleren dat de vacante posities spoedig worden ingevuld. De bestuurder heeft diverse initiatieven ondernomen om te komen tot een nieuwe OR. Helaas nog zonder succes waardoor dit ook in 2016 een onderwerp is dat de aandacht van de RvC zal houden. Inmiddels is een traject gestart waarbij er met behulp van een externe deskundige naar gestreefd wordt te komen tot een vorm van medezeggenschap.

30

Integriteit en onafhankelijkheid In 2012 heeft de RvC een aangepast integriteitsbeleid vastgesteld. DGW beschikt over de volgende integriteitsregelingen: • Klokkenluidersregeling; • Protocol ongewenste intimiteiten; • Protocol internet en e-mail; • Regeling relatiegeschenken. Het toezien op een integer functionerende organisatie is en blijft een topprioriteit van de RvC. De vastgestelde regelingen gaven geen aanleiding tot het aanbrengen van wijzigingen en er waren gelukkig geen meldingen van fraude of verdachte omstandigheden. Ook in het kader van de controle door de accountant zijn geen onregelmatigheden gebleken. 5.4 Verslag vanuit klankbordfunctie De RvC ziet voor zichzelf ook een belangrijke rol in het vormgeven van de klankbordfunctie. In het verslagjaar heeft de RvC de bestuurder bijvoorbeeld uitgenodigd te komen tot een persoonlijk ontwikkelplan en de RvC heeft hieraan ook bijgedragen door het aanreiken van adviezen. De vicevoorzitter had daarnaast eens per maand een klankbordgesprek met de bestuurder. Ook heeft de RvC inzichten aangereikt over talentmanagement en de bestuurder uitgenodigd zijn visie over vastgoedmanagement nader te duiden. Dit heeft in 2016 geleid tot een dialoog over dit onderwerp. Ook binnen de Auditcommissie en Remuneratiecommissie maken de leden van de RvC van de gelegenheid gebruik verdiepingsvragen te stellen vanuit hun rol als raadgever dan wel om advies te verstrekken. In februari van het verslagjaar is er een gesprek geweest met een vertegenwoordiging van het bestuur van huurdersvereniging In De Goede Woning (IDGW). De RvC voelt en toont zich betrokken bij de belangen van de huurders en acht een goede relatie met IDGW van buitengewoon groot belang. 5.5

Over de RvC

Samenstelling De leden van de RvC worden benoemd door de RvC, waarbij twee leden worden voorgedragen door de huurdersvereniging. Voorafgaand aan de benoeming van een lid wordt advies van de directeur van DGW ingewonnen. Leden van de RvC worden benoemd voor een periode van ten hoogste vier jaar en mogen maximaal één keer voor een periode van vier jaar worden herbenoemd. De leden moeten voldoen aan een profielschets. Zo dienen ze onder meer onafhankelijk te zijn en te beschikken over bepaalde competenties en vaardigheden. Ook dienen ze samen over vooraf bepaalde specifieke disciplines kennis en ervaring te beschikken. De door de RvC gedefinieerde disciplines die de raad ten minste in zijn midden vertegenwoordigd wil hebben zijn: bouwzaken, financiën, juridische zaken, organisatie en volkshuisvesting. De RvC bestaat uit de volgende leden: John van der Meulen (1952), voorzitter In april 2012 benoemd in eerste termijn, per 1 april 2016 in tweede termijn tot 1 april 2020 Tevens lid van de Remuneratiecommissie Functie: partner bij Wielinq. Nevenfuncties: voorzitter van de stichting Telecom- en internetgebruikers Nederland, lid van de raad van toezicht van het onderzoeksinstituut Veiligheid.nl en voorzitter van de Stichting Vrienden van het Centrum voor Reuma en Revalidatie Rotterdam.

31

Nederlandse nationaliteit. PE-punten in verslagjaar: 2 Bezoldiging in verslagjaar: € 12.718 (excl. BTW) Karel Schiffer (1955), vice-voorzitter In oktober 2014 benoemd in eerste termijn, tot oktober 2018 Functie: zelfstandig adviseur. Nevenfuncties: voorzitter van de centrale raad van het Nederlands Register Vastgoed Taxateurs, voorzitter van de RvC van Novalink B.V., lid van de RvC van Maro Investments en lid van het bestuur van APEP. Nederlandse nationaliteit. PE-punten in verslagjaar: 2 Bezoldiging in verslagjaar: € 8.456 (excl. BTW) Raymond Pijpers (1957) In april 2012 benoemd in eerste termijn. In januari 2014 benoemd in tweede termijn tot april 2018. Tevens lid van Auditcommissie Functie: partner bij Pro4all. Nevenfuncties: lid van The Lighthouse Club Nederland (Den Haag). Nederlandse nationaliteit. PE-punten in verslagjaar: geen Bezoldiging in verslagjaar: € 8.478,90 (excl. BTW) Marie-Christine Schoordijk (1968) In april 2012 benoemd in eerste termijn. In juli 2015 benoemd in tweede termijn tot juli 2019. Tevens lid van de Remuneratiecommissie. Functie: concernsecretaris bij GVB Amsterdam. Nevenfuncties: lid RvC van woningcorporatie Intermaris. Nederlandse nationaliteit. PE-punten in verslagjaar: 9 Bezoldiging in verslagjaar: € 8.478 (excl. BTW) Maarten Souverijn (1961) In april 2012 benoemd in eerste termijn. In maart 2014 benoemd in tweede termijn tot maart 2018. Tevens voorzitter van de Auditcommissie. Functie: accountant bij Van Duyn Van der Geer B.V. Nevenfuncties: lid van de RvC van Dunavie in Katwijk. Nederlandse nationaliteit. PE-punten in verslagjaar: 9 (in 2016 (tot 1 april: ) Bezoldiging in verslagjaar: € 8.478 (excl. BTW) De leden van de RvC ontvangen geen andere vaste vergoedingen (reis- en onkosten). Bedragen exclusief btw waar btw van toepassing is.

32

Bezoldiging De Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties heeft op 20 april 2015 een bindende beroepsregel vastgesteld voor een substantiële matiging in de bezoldiging van toezichthouders in de corporatiesector. De beroepsregel houdt rekening met de intentie van de WNT 2 om toezichthouders substantieel beter te belonen, omdat toezichthouden steeds professioneler wordt en de laatste jaren steeds meer tijd vergt, de risico’s groter zijn geworden en de eisen veel strenger zijn geworden. De RvC van DGW is gehouden aan de richtlijn van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW), waarvan de leden van de RvC lid zijn. Deze richtlijn gaat uit van een lagere beloning dan de in de huidige WNT is toegestaan. De RvC respecteert het standpunt van de VTW en heeft besloten zijn vergoeding weliswaar te verhogen, maar in mindere mate dan op het niveau van de beroepsregel van de VTW. In november stelde de RvC de eigen bezoldiging vast op € 14.207 voor de voorzitter (was: € 12.718) en € 9.472 voor de overige leden van de RvC (was € 8.478). Aantal vergaderingen In 2015 heeft de RvC zeven maal met de directeur-bestuurder vergaderd. Tevens werd acht maal vergaderd zonder aanwezigheid van de directeur-bestuurder (voorafgaand aan een reguliere vergadering of separaat). Opleiding De RvC heeft een opleidingsbeleid vastgesteld waarin de vereisten en de mogelijke financiële ondersteuning voor de leden is vastgelegd. In 2015 hebben de leden van de RvC in totaal € 10.468 besteed aan opleidingen, trainingen en het volgen van seminars. Dit betrof onder andere: Comenius leergang en een Seminar van SOM. Stagiaire Met ingang van december 2015 loopt er gedurende een jaar een stagiaire mee met de RvC. De stagiare, mevrouw Joke de Vries, volgt een opleiding in het kader van het toezichthouderschap. Zij wordt buiten vergadering begeleid door de vice-voorzitter van de RvC. Zelfevaluatie In het vierde kwartaal van 2015 heeft een zelfevaluatie van de RvC plaatsgevonden. De uitkomsten hiervan zijn in december besproken. De begeleiding vond plaats door een externe, onafhankelijke deskundige, die gesprekken met de afzonderlijke commissarissen hield. In verband met het aflopen van de benoemingstermijn van de voorzitter is op diens verzoek in het bijzonder stilgestaan bij zijn functioneren. Uit de evaluatie bleek dat het samenspel tussen de bestuurder en de RvC geoptimaliseerd is. De werkwijze van de RvC en zijn commissies is meer in balans. Er werden werkafspraken voor verbetering gemaakt. Onder andere zal meer aandacht besteed worden aan het onafhankelijk vergaren van informatie door de commissarissen. Tevens volgde naar aanleiding van de zelfevaluatie een aanpassing van de samenstelling van de Remuneratiecommissie. Ten slotte gaat de RvC op basis van het vastgestelde ondernemingsplan de profielen van RvCleden, de voorzitter en de directeur-bestuurder actualiseren. Onafhankelijkheid en tegenstrijdig belang De statuten en de Governancecode Woningcorporaties bevatten objectieve voorwaarden om de onafhankelijkheid van de leden van de RvC te borgen. Alle leden van de RvC kwalificeren als onafhankelijk. In 2015 hebben zich geen situaties voorgedaan waarin sprake was van tegenstrijdig belang.

33

Aanspreekbaarheid De RvC wil aanspreekbaar zijn op zijn toezicht, de invulling van de werkgeversrol en de klankbordfunctie en houdt voeling met stakeholders rond de gang van zaken over DGW. Daartoe volgt de raad nauwgezet de relevante maatschappelijke ontwikkelingen en woont hij bijeenkomsten met belanghouders bij. In het verslagjaar brachten leden van de RvC een bezoek aan het DGW Café en werd een bijeenkomst bijgewoond voor de bewoners van Palenstein. Ook hebben RvC-leden deelgenomen aan een bijeenkomst met het MT en het College van Burgemeester en wethouders van de gemeente Zoetermeer. Lidmaatschappen De commissarissen zijn allen lid van VTW, de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties en zijn vanuit hun lidmaatschap verplicht PE-punten (permanente educatie) te behalen. Voor de jaren 2015 en 2016 geldt dat over deze twee jaar samen minimaal 10 PE punten behaald dienen te worden. 5.6 Vooruitblik In 2016 staat de implementatie van de Woningwet hoog op de agenda. De scheiding van de portefeuille naar algemeen economisch belang en de waardering van het vastgoed vormen hierbij belangrijke onderwerpen. Maar ook de huisvesting van belanghouders in 2016 verdient nadrukkelijk de aandacht van de RvC. In 2016 volgen belangrijke investeringsbesluiten, waaronder de herstructurering van Palenstein. Met betrekking tot de organisatie blijft de vorming van een OR van belang, zullen de ontwikkelingen binnen het MT met belangstelling gevolgd worden en heeft het terugdringen van het ziekteverzuim prioriteit. 5.7 Slotwoord De RvC bedankt directeur-bestuurder de heer Pannebakker, zijn managementteam en alle medewerkers van DGW van harte voor hun grote inzet in 2015. Zoetermeer, 17 mei 2016 Raad van Commissarissen John van der Meulen (voorzitter) Karel Schiffer (vice-voorzitter) Raymond Pijpers Marie-Christine Schoordijk Maarten Souverijn

34

6

VOLKSHUISVESTELIJK VERSLAG

In dit hoofdstuk, het volkshuisvestelijk jaarverslag leggen wij verantwoording af over onze volkshuisvestelijke keuzes voor wat betreft bijvoorbeeld ons woningbezit, huurprijsbeleid, onderhoud en leefbaarheid. 6.1 Algemeen De slaagkans op een woning van ons is gemiddeld lager dan in Zoetermeer. Samen met onze collega corporaties Vestia en Vidomes hebben wij vergelijkbaar bezit in Zoetermeer. Door onze huurprijsbeleid zijn onze huren lager. Wij maken daardoor meer woningen betaalbaar en krijgen dan door de gunstige prijs/- kwaliteitsverhouding ook meer reacties op onze woningen dan onze collega corporaties. Voor de huurders betekent dat dat zij bij ons een kleinere kans van slagen hebben om een woning te bemachtigen. In Zoetermeer hebben de hoge middeninkomens de hoogste slaagkans. Het probleem voor woningzoekende met een hoog middeninkomen lijkt daarvoor in Zoetermeer opgelost. Mogelijk heeft het huurbeleid van Vestia, waarbij zij een deel van hun woningen naar een ander huursegment hebben gebracht daar een rol bij gespeeld. Onze grootste uitdaging is de basis leggen voor een betaalbaar thuis voor onze huurders. Een thuis in buurten met goede voorzieningen, waarin bewoners goed wonen, elkaar kennen en zelf bijdragen aan hun thuis gevoel in hun huis, hun complex en in hun straat. In dit hoofdstuk leest u hoe wij onze grootste uitdaging gestalte geven. U leest over de slaagkansen, onze woningtoewijzing, de huisvesting van jongeren, ouderen, gezinnen en statushouders. Kortom, onze dagelijks werk. 6.2 Ons woningbezit Eind 2015 hadden wij in totaal 6.438 woningen in eigendom. Waarvan 134 woningen in de gemeente Lansingerland die in beheer zijn bij onze collega-woningcorporatie 3B Wonen. De woningcorporatie waarmee wij, vanuit het oogpunt van matching van taken en middelen, een samenwerkingsovereenkomst hebben gesloten. Dit was noodzakelijk omdat deze woningcorporatie aan de grenzen van haar investeringscapaciteit was gekomen. Met de wijzigingen in de nieuwe wet zal het in de toekomst moeilijker worden om in deze gemeente te bouwen voor onze collega 3B wonen. Dit omdat Lansingerland, ondanks dat het een directe buurgemeente is, in een ander woningmarktgebied ligt. Overigens zijn er thans geen nieuwe plannen om in Lansingerland te investeren, omdat wij nog de enige partij zijn die in Zoetermeer kunnen investeren in uitbreiding van de sociale voorraad en de betaalbare woningvoorraad in Zoetermeer fors is geslonken. Wij staan voor goed en betaalbaar wonen en houden 85% van onze woningen bij mutatie bereikbaar. Dit betekent dat wij 85% van onze woningen na mutatie verhuren met een huurprijs tot de hoge aftoppingsgrens + (indien mogelijk) een energietoeslag. Om ervoor te zorgen dat 85% van ons bezit bij mutatie bereikbaar blijft kijken wij ieder jaar of wij de huren van woningen moeten aanpassen. In de praktijk betekent dit dat wij huren na mutatie van sommige woningen naar beneden of naar boven bijstellen. Met het percentage 85% bereikbaar kunnen wij ook de Europadoelgroep bedienen. Wij hadden eind 2015 nog 72 woningen die wij na mutatie willen verhuren in de vrije sector. Wij verhuren daarvan 24 woningen aan zorginstellingen waardoor er 48 overblijven die ook als nietDAEB worden aangemerkt volgens de Europese beschikking. Hiervan zijn 38 woningen gelegen in het wooncomplex De Elementen. Deze appartementen zijn uiteindelijk bestemd voor de verkoop. Wij zien het verhuren van dure vrije sectorwoningen namelijk niet als onze primaire taak.

35

Wij delen onze woningen in de volgende categorieën: Goedkoop subsidiabele huurprijs tot en met de kwaliteitskortingsgrens Bereikbaar subsidiabele huurprijs vanaf de kwaliteitskortingsgrens tot en met een netto huur prijs ten hoogte van de hoge aftoppingsgrens + energietoeslag Duur netto huurprijs vanaf de hoge aftoppingsgrens tot en met de liberalisatiegrens Vrije sector netto huurprijs vanaf de liberalisatiegrens Overzicht van ons woningbezit in Zoetermeer per 31-12-2015 huurprijs per maand Contract % van totaal tractbezit huur

Huur na mutatie

% totaal bezit

Goedkoop

784

12%

819

13%

Bereikbaar

3994

63%

4545

72%

1105

18%

868

14%

421

7%

72

1%

6.304

100%

6.304

100%

Duur Vrije sector

4

Totaal Zoetermeer

Overzicht van ons woningbezit in Lansingerland per 31-12-2015 huurprijs per maand Contract % van totaal Huur na tractbezit mutatie huur

% totaal bezit

Goedkoop

0

0%

0

0%

Bereikbaar

70

52%

70

52%

Duur

59

44%

64

48%

5

4%

0

0%

134

100%

134

100%

Vrije sector Totaal Lansingerland

Overzicht van ons totale woningbezit per 31-12-2015 huurprijs per maand Contract % van totaal tractbezit huur

Huur na mutatie

% totaal bezit

Goedkoop

784

12%

819

13%

Bereikbaar

4064

63%

4615

72%

Duur

1164

18%

932

14%

426

7%

72

1%

6.438

100%

6.438

100%

Vrije sector Totaal DGW

Wij streven naar gedifferentieerde wijken. Die differentiatie laten wij ook in ons bezit tot uitdrukking komen. Zo kunnen onze huurders kiezen voor een goedkopere of duurdere woning. Dat vinden wij belangrijk. Als wij 85% van ons bezit bij mutatie bereikbaar houden spreken wij over ca. 5.300 woningen in Zoetermeer. In schema ziet de differentiatie er als volgt uit: 4

Het betreft hier o.a. woningen met gereguleerde contracten waarvan de huur boven de grens is gestegen, meestal door IHV.

36

85% van de woningen bij mutatie bereikbaar (goedkoop + bereikbaar) 40% van de bereikbare woningen toppen we af op de hoge aftoppingsgrens + eventuele energietoeslag • Die 40% zijn de woningen met het hoogste aantal WWS punten. • Aan de hand van de woning uit de 40% met laagste aantal WWS punten wordt de maximaal redelijke huur berekend. De huur van de overige 60% van de bereikbare woningen wordt berekend aan de hand van het percentage van maximaal redelijk behorende bij deze woning. In 2016 zal dit ongeveer 76% zijn. Zo zorgen we ervoor dat onze “kleine” woningen een iets lagere prijs krijgen dan vanuit het oogpunt van minimale betaalbaarheid strikt noodzakelijk is. Bij mutatie kan de huurprijs van woningen worden aangepast. De aanpassing kan naar boven of naar beneden zijn. Naar boven als de woning qua prijs-/kwaliteitverhouding onder het door ons beoogde streefpercentage zit. De huur wordt verhoogd totdat het streefpercentage is bereikt. Voor zover de aftoppingsgrens en de differentiatie dit toelaat. We stellen bij geoormerkte woningen de huur naar beneden bij als van ons bezit na mutatie minder dan 85% bereikbaar is. Met het aanbieden van woningverbeteringspakketten gaan we terughoudend om. Als een woningverbetering de consequentie heeft dat de huurprijzen boven de aftoppingsgrens of de huurtoeslaggrens komt te liggen kunnen onze huurders de woningverbetering tegen betaling van een bedrag ineens aan laten brengen. • •

Geen woningen gesloopt In 2015 hebben wij geen enkele woning gesloopt. Wel hebben we eind 2014 een sloopbesluit genomen voor onze woningen aan de Jan van Beierenlaan. Daar is in 2015 gestart met de herhuisvesting. Op 1 januari 2016 zijn 102 woningen opgezegd, waarvan 98 huurders vertrokken zijn. 75 huurders hebben een andere woning gevonden in Zoetermeer. Wij verwachten in 2016 nog geen woningen te slopen. 11 woningen verkocht uit het bestaande bezit In 2015 hebben wij 4 appartementen en 7 grondgebonden woningen verkocht. De verkoop vindt plaats vanuit het belang van gemêleerde woonbuurten die bijdragen aan een prettig woonklimaat voor onze huurders. Onze doelgroep wordt immers steeds kwetsbaarder. Door het verkleinen van het aandeel sociale huurwoningen in woonbuurten met een overmat aan sociale huur, worden de buurten minder kwetsbaar. Daarnaast biedt het voor diverse huurders de kans om hun woning echt van hun te maken. De middelen die door de verkoop vrijkomen, herinvesteren wij in voornamelijk jongerenwoningen, waar in Zoetermeer veel behoefte aan is. Jongeren moet in Zoetermeer het langst van alle doelgroepen op een woning wachten ten opzichte van de andere gemeente in de regio Haaglanden. 44 nieuwe woningen opgeleverd en geen bezwaard met een hypotheek In 2015 hebben wij 44 woningen opgeleverd in Lansingerland. In Zoetermeer hebben wij in 2015 geen woningen opgeleverd. Ook de komende jaren gaan wij nieuwe sociale huurwoningen opleveren en dan met name in Zoetermeer. Wij hebben in 2015 geen enkele woning bezwaard met een hypotheek.

37

6.3 Aan wie wij onze woningen hebben verhuurd In 2015 zijn in Zoetermeer door Vestia, Vidomes en ons 1.244 verhuringen aan natuurlijke personen verantwoord in het regionale Woning Beheer Systeem (WBS). Wij hebben in 2015 in Zoetermeer 395 woningen verhuurd aan natuurlijke personen. Van deze 395 verhuringen zijn er 68 bemiddeld, 46 toegewezen op basis van lokale beleidsruimte, 113 toegewezen op basis van urgentie en 168 op basis van woon/inschrijfduur. Deze 168 vertegenwoordigen slechts 35% van al onze verhuringen. Regionaal ligt dit op 50%. Een percentage dat wij voorheen ook kende, maar door de verhoogde taakstelling van vergunninghouders én de herhuisvestingsopgave niet meer mogelijk is. Onderdeel van de 68 verhuringen waarbij is bemiddeld zijn 27 verhuringen aan statushouders en 3 verhuringen aan studenten met een campuscontract. Naast de 395 reguliere verhuringen zijn er in 2015 ook 86 woningen verhuurd aan rechtspersonen. Op één na zijn dit allemaal tijdelijke verhuringen in de Jan van Beieren. In 2015 heeft 3B Wonen namens ons 48 woningen verhuurd in Lansingerland, 44 nieuwbouwverhuringen en 4 verhuringen na mutatie waarvan 1 verhuring aan statushouders. Het totaal aantal verhuringen in 2015 komt daarmee op 529. 6.4 Huurprijsbeleid Wij staan voor goed en betaalbaar wonen en houden 85% van onze woningen bij mutatie bereikbaar. Dit betekent dat wij 85% van onze woningen na mutatie verhuren met een huurprijs tot € 618,24 + (indien van toepassing) een energietoeslag. Om ervoor te zorgen dat 85% van ons bezit bij mutatie bereikbaar blijft kijken wij ieder jaar of wij de huren van woningen moeten aanpassen. In de praktijk betekent dit dat wij huren na mutatie van sommige woningen naar beneden of naar boven bijstellen. Met het percentage 85% bereikbaar kunnen wij ook de Europadoelgroep bedienen. Wij streven naar gedifferentieerde wijken. Die differentiatie laten wij ook in ons bezit tot uitdrukking komen. Zo kunnen onze huurders kiezen voor een goedkopere of duurdere woning. Dat vinden wij belangrijk. Als wij 85% van ons bezit bij mutatie bereikbaar houden spreken wij over ca. 5.300 woningen in Zoetermeer. In schema ziet de differentiatie er als volgt uit: • 85% van de woningen bij mutatie bereikbaar (goedkoop + bereikbaar) • 40%van de bereikbare woningen toppen we af op de hoge aftoppingsgrens + eventuele energietoeslag • Die 40% zijn de woningen met de hoogste prijs/kwaliteit. Aan de hand van de woning uit de 40% met laagste prijs-kwaliteitverhouding wordt de maximaal redelijke huur berekend. In 2015 is dat 75%. De huur van de overige 60% van de bereikbare woningen wordt berekend aan de hand van 75% maximaal redelijke huur. Zo zorgen we ervoor dat onze “kleine” woningen een iets lagere prijs krijgen dan vanuit het oogpunt van minimale betaalbaarheid strikt noodzakelijk is. Huurverhoging in 2015 Om de betaalbaarheid voor de lage inkomens te garanderen matigen we onze huurverhoging. Dat doen we ook voor de huishoudens met een inkomen tussen de € 34.229 en de € 43.786 want deze groep heeft in Zoetermeer weinig alternatieven en zijn dus feitelijk geen scheefwoners. Daarmee wordt de huurverhoging: • Huishoudens met een verzamelinkomens tot € 43.786: huurverhoging van 2%. • Huishoudens met een verzamelinkomen boven de € 43.786: huurverhoging van 4,5%. Wij passen de wettelijke regeling toe met (als extra) een terugwerkende kracht van twee jaar. Huurders die in 2014 een inkomensafhankelijke huurverhoging hebben gekregen kunnen bij een inkomensdaling een verzoek tot het teruggave van het deel van de inkomensafhankelijke huurverhoging indienen. De huurder krijgt het inkomensafhankelijke deel van de huurverhoging met terugwerkende kracht, maar zonder rente, teruggestort. Wanneer de Goede Woning eigenhandig vaststelt dat het inkomen is gedaald zullen wij op eigen initiatief overgaan tot teruggave van het deel van de inkomensafhankelijke huurverhoging.

38

6.5 Uitgebreide intake De verhuurmedewerker van het team Wijkbeheer voert een uitgebreide intake bij verhuur. Potentiele huurders worden voorgelicht over de rechten en plichten bij verhuur, over de samenstelling en voorzieningen in de buurt en de leefregels in het complex. Bij de intake toetsen we eveneens of een nieuwe huurder extra steun nodig heeft en of er wellicht problemen te verwachten zijn. Als dat zo is, plant de verhuurmedewerker zes weken nadat de huur is ingegaan een bezoek met de wijkconsulent van hetzelfde wijkteam. Wij informeren dan naar de ervaringen van de huurder. En als er signalen zijn die extra aandacht vragen dan gaan onze medewerkers met de huurder in gesprek. Als andere partijen, zoals zorg- of welzijnsorganisaties, de huurder wellicht verder kunnen helpen dan verwijzen wij zo nodig door. Ook de complexbeheerder van het wijkteam kan hierbij ingeschakeld worden. Aan de andere kant krijgen huurders ook een veel gerichter en individueel advies over de verhuizing, de buurt en het complex. Zo weet een toekomstige huurder wat hij of zij zoal kan verwachten van de buurt waar de woning staat die wij verhuren. Dat wordt door onze huurders zeer op prijs gesteld. 6.6 Monitoring in het kader van de Europa-norm Volgens de Europese beschikking moesten wij in 2015 ten minste 83% van onze woningen met een aanvangshuur beneden de vrijesectorhuurgrens verhuren aan woningzoekenden met een verzamelinkomen tot maximaal € 34.911. In 2015 hebben wij 92% van onze woningen verhuurd aan woningzoekenden met een verzamelinkomen lager dan € 34.911. Daarnaast mogen we maximaal 10% van onze woningen verhuren aan woningzoekenden met een verzamelinkomen hoger dan € 38.950. In 2015 hebben we 6% van onze woningen verhuurd aan huishoudens met een verzamelinkomen hoger dan € 38.950. We hebben in 2015 dus ruimschoots voldaan aan beide normen. Aantal aangegane huurcontracten in 2015 Totaal aantal huurovereenkomsten 529 Aanvangshuur € 710,68 527 € 34.911 484 € 34.911 – € 38.950 14 > € 38.950 29

92% 3% 5%

6.7 Huurverlaging n.a.v. de inkomensafhankelijke huurverhoging 2015 In 2015 werd voor de derde keer een inkomensafhankelijke huurverhoging opgelegd. Hierbij werd uitgegaan van het verzamelinkomen over 2014. Uit de opvraag van gegevens bij de belastingdienst voor de inkomensafhankelijke huurverhoging 2015 bleek dat er 150 huurders waren die per 1 juli 2014 een inkomensafhankelijke huurverhoging hebben gekregen, maar in 2013 een verzamelinkomen hadden dat vermoedelijk lager was dan het grensbedrag voor de inkomensafhankelijke huurverhoging. Deze huurders hadden bezwaar kunnen maken tegen de inkomensafhankelijke huurverhoging, maar hebben dit niet gedaan. Wij vermoeden dat veel huurders niet op de hoogte zijn van de mogelijkheid om bezwaar te maken. Om deze huurders tegemoet te komen en toekomstige betalingsproblemen te voorkomen, hebben wij van deze 150 huurders de inkomensafhankelijke huurverhoging teruggedraaid. Hierbij hebben we gekeken of er tussen 1 juli 2014 en 1 maart 2015 een wijziging in de huishoudensamenstelling heeft plaatsgevonden. Indien er een lid van het huishouden is verhuisd tijdens deze periode is de huur aangepast per de eerste van de maand nadat de huishoudensamenstelling was gewijzigd. Dit betrof 35 huurders. Bij de andere 115 huurders is de huur aangepast per 1 juli 2013 als er ook in 2013 een inkomensafhankelijke huurverhoging was opgelegd of per 1 juli 2014 als er alleen in 2014 een inkomensafhankelijke huurverhoging is opgelegd.

39

6.8 Huurachterstand Ruim 6% van de huurders betaalt niet of niet op tijd. Voor huurders met een relatief laag inkomen is een huurachterstand al snel een groot probleem. Om problemen niet groter te laten worden dan ze al zijn reageren wij direct bij huurachterstand. Al bij de eerste achterstand krijgen onze huurders een herinnering. Daarvan worden er maandelijks ongeveer 450 verstuurd. Als de huurders na een aanmaning nog niet betalen, bellen wij ze of gaan we bij ze langs. In totaal worden maandelijks circa 700 herinneringen/aanmaningen verstuurd. Daarnaast worden regelmatig zogenaamde slepersacties gehouden. Onder slepers verstaan we huurders die elke maand te laat de huur betalen. Door hen in een telefonisch gesprek te waarschuwen voor een huurachterstand willen we voorkomen dat de huurachterstand verder oploopt. Eén maand achterstand wordt al snel twee maanden en dat kunnen veel van onze huurders vaak niet of moeilijk oplossen waardoor de achterstand nog verder oploopt. De huurachterstand bedraagt eind december 0,90% van de jaarhuur. Het voortschrijdend 12-maands gemiddelde is 0,95%. Dit is een minimale stijging van rondom 0,02%-punt ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Het percentage schommelt van maand tot maand en beweegt zich de laatste 12 maanden tussen 0,90 en 1,05%. 6.9 Incasso Onze incassoprocedure gaat ervanuit dat wij zo snel mogelijk ingrijpen als een betalingsachterstand ontstaat. Daarom bellen wij al als onze huurders niet reageren op onze eerste aanmaning. Dat heeft tot gevolg dat wij continu betalingsregelingen hebben lopen. In 2015 hadden gemiddeld ongeveer 75 huurders een betalingsregeling. Pas als wij geen betalingsregeling kunnen afspreken of onze huurder de afspraken niet nakomt geven wij de incasso uit handen aan onze deurwaarder. Deze had eind 2015 nog 459 dossiers van onze (ex-)huurders in zijn portefeuille. Daarvan zijn 141 dossiers van ex-huurders en 318 dossiers van onze huidige huurders. Ook tijdens de behandeling van de huurachterstand door de deurwaarder en na de rechterlijke uitspraak willen wij nog samen met onze huurder zoeken naar een oplossing voor de betalingsproblemen. Dat heeft soms nog effect. Daarom leidt een aanzegging tot ontruiming niet altijd tot ontruiming. Voor die tijd gebeurt het nog weleens dat huurders alsnog een manier vinden om de huurachterstand te betalen om zo ontruiming te voorkomen. Daarvoor bieden wij ook nadrukkelijk de gelegenheid. In 2015 is 18% van de aanzeggingen daadwerkelijk ontruimd. 2015 laat dus vergelijkbaar beeld zien als 2014. Ook het aantal aanzeggingen voor ontruimingen is ten opzichte van 2015 ongeveer gelijk gebleven, dit jaar 105 en vorig jaar 103. De cijfers zijn het resultaat van een combinatie van forse inzet op communicatie met huurders met een betalingsachterstand, samenwerking met partners, vroegsignalering en de uitgebreide intake bij verhuur. Onze prestatie zien wij in het licht van de huidige economische situatie, die ook onze huurders niet ongemoeid heeft gelaten. 6.10 Vertrokken huurders en leegstandsverlies In 2015 zijn er bij ons in totaal 503 (2014: 501) huurders vertrokken. Daaronder waren 98 huurders uit ons te slopen complex Jan van Beieren. De woningen in dit complex worden tijdelijk verhuurd. Voor de huurderving wegens leegstand wordt uitgegaan van het totaal van huur en servicekosten, exclusief leegstand wegens verkoop, sloop en grootschalige renovatieprojecten. Over 2015 was er sprake van een huurderving door frictieleegstand van € 100.306. Dat is 0,22% van de jaarhuur. We blijven ons inzetten om het leegstandsverlies zo laag mogelijk te houden. 6.11 Regionale prestatieafspraken over woningtoewijzing Wij hebben af gesproken om de posities van groepen woningzoekenden op de woningmarkt zorgvuldig te monitoren. Deze monitoring gebeurt via de wachttijdenmonitor. Als er gesignaleerd wordt dat de positie van een bepaalde groep woningzoekenden significant afwijkt óf zich sterk negatief ontwikkelt, treden we lokaal of (sub)regionaal in overleg over de vraag of en op welke wijze hierop kan worden ingegrepen. We hebben ook met elkaar afgesproken om de sociale voorraad nog doelmatiger te benutten omdat de druk op de sociale voorraad toeneemt. Daarvoor hebben we de volgende instrumenten met elkaar afgesproken

40

Doorstroming bevorderen met een doorstroomcoach of seniorenmakelaar Sturing via de woonruimteverdeling Verkenning naar de mogelijkheden om op termijn (beperkt) tijdelijke huurcontracten voor specifieke doelgroepen en/of woningtypes in te zetten. In de huisvestingsverordening zijn per gemeente de voorrangsregels opgenomen en we kijken op gemeentelijk niveau naar maatregelen om doorstroming beter mogelijk te maken. • • •

6.12 Herstructurering Palenstein In Palenstein zijn wij, samen met Vidomes, bezig met de eerste herstructurering in Zoetermeer. Wij zijn in 2015 begonnen met de herhuisvesting van onze eerste flat die gesloopt gaat worden. Op 1 januari 2016 zijn 102 woningen opgezegd, waarvan 98 huurders vertrokken zijn. 75 huurders hebben een andere woning gevonden in Zoetermeer. 15 huurders zijn naar Den Haag verhuisd. Veel mensen wonen naar tevredenheid en willen graag in de wijk blijven. Twee vertrokken gezinnen hebben aangegeven gebruik te willen maken van de terugkeerregeling Palenstein. Eén Gezin heeft zich daadwerkelijk gemeld voor de terugkeer regeling en er is opnieuw urgentie aangevraagd op basis van regeling spijtoptanten uit het sociaal statuut. Wij verhuren de vrijgekomen woningen tijdelijk via Interveste. In 2016 verwachten we dat we de laatste 20/25 gezinnen actief moeten gaan herhuisvesten. Tot nu toe hebben betrokkenen zelf vervangende woonruimte gevonden. 6.13 Thuis Wij willen dat onze mensen zich thuis voelen. Wat hebben ze daarvoor nodig. In 2010 hebben wij ons eerste leefbaarheidsonderzoek gehouden. Uit dat onderzoek hebben wij onze prioriteitscomplexen bepaald. Dit onderzoek is in 2013 in onze prioriteitscomplexen herhaald. Nu zijn we dat onderzoek aan het herhalen en is de component Thuis toegevoegd. Wat hebben mensen nodig om zich thuis te voelen in hun huis en in hun buurt. We doen dit onderzoek om onze inzet op de leefbaarheid te meten. Zo hebben we wijkactieplannen gemaakt op maat voor elk complex. Deze gestructureerde inzet op leefbaarheid werpt zijn vruchten af. Onze huurders zijn meer tevreden in hun huis en in hun buurt. Dit jaar wordt de vertaalslag gemaakt naar thuis. Thuis is een gevoel. Voor ons heeft dat gevoel met eigenaarschap te maken. Het is persoonlijk maar je kunt het ook delen met anderen. Thuisgevoel heeft op veel manieren te maken met hoe je je leven inricht en hoe je je verbonden voelt met de buitenwereld. Als je thuisgevoel onder druk staat of verstoord is, raakt het je diep en kan het heel moeilijk zijn om staande te blijven. Het is een fundamenteel gevoel. Daarom willen we weten hoe onze huurders zich kunnen en willen thuis voelen in hun woning en in hun buurt. 6.14 Enquête USP 2015 Wij zijn in 2015 gestart met nieuw een leefbaarheidsonderzoek over de leefbaarheidsbeleving van onze huurders en dit opvolgen in de tijd zodat er inzicht ontstaat in de ontwikkeling van de beleving. Nieuw in 2015 is het thema ‘thuis voelen’. Onderzocht wordt: Uit welke elementen is ‘thuis voelen in de woning’ opgebouwd (wat zijn de grote gemene delers)? Wat zijn volgens de huurders van DGW Zoetermeer de belangrijkste aandachtspunten vanuit hun beleving van hun thuisgevoel en de leefbaarheid in hun complex, wat is de ontwikkeling in beoordeling van de leefbaarheid in de tijd, welke complexen staan bovenaan op de verbeteragenda en op welke wijze kan verbetering het beste gerealiseerd worden? Doelstelling (waarom wordt het onderzoek uitgevoerd): Het onderzoek heeft tot doel om ons, vanuit de beleving van het thuisgevoel en de leefbaarheid van haar klanten, cijfermatig onderbouwde handvatten te bieden. Zo willen we onze dienstverlening en beleid optimaliseren onze leefbaarheidsbudgetten in het woningbezit terecht komt waar de nood het hoogst is. Huurders zijn actief betrokken in een panel en door middel van huisbezoeken om het thuis voelen in de woning te duiden en hiermee de vragenlijst te voeden die aan alle huurders is uitgezet. Het onderzoek is begin december 2015 van start gegaan. De uitkomsten worden begin februari 2016 verwacht.

41

6.15 Vertegenwoordiging bewoners Wij hebben een actieve en betrokken huurdersvereniging en ook bewonerscommissies, buurttafels en buurtforums. De werkzaamheden en afspraken zijn vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. Huurdersvereniging In De Goede Woning (IDGW) en bewonerscommissie (BC) hebben ieder hun eigen verantwoordelijkheid. We willen graag in ieder complex een bewonerscommissie. Daar hebben we in 2015 bewust op ingezet. Dat heeft geresulteerd in een totaal van 17 BC’s en 5 buurttafels en forums in 2015. Uit de visitatie bleek dat er ruimte was om onze communicatie met onze huurders te verbeteren. Met een delegatie van het bestuur van IDGW is de communicatie besproken. Dit heeft geleid tot de volgende afspraken: • •

• • •

Prik tijdens de vergadering een moment om te kijken of het goed gaat. En als er iets niet goed gaat, meld dit dan direct. Luister naar de BC en doe iets met de opmerkingen. Geef duidelijkheid, zodat de BC weet waar hij aan toe is. Stuur verslagen tijdig toe. Meld tussendoor de stand van zaken van de actiepunten. Zorg voor één centraal aanspreekpunt voor de bewonerscommissies (ook intern). Kom toezeggingen aan bewoners na en behandel ze als gewaardeerde klant.

De afspraken zijn geëffectueerd in de overleggen en de communicatie. Dit jaar zijn naast de reguliere overleggen de volgende activiteiten met de BC’s gepland; voorbereiding evaluatie samenwerkingsovereenkomst, informatieavond schoonmaakprogramma’s, training Facebook, informatieavond warmtewet en de eindejaarsbijeenkomst. 6.16 Buurttafel en buurtforum Een buurttafel is een vorm van participatie waarbij bewoners in een buurt elkaar inspireren, enthousiasmeren en plannen maken voor verbetering van de leefbaarheid in de buurt. Het buurtforum vindt plaats in dezelfde wijk. Het is het zorg- en welzijnsnetwerk van de professionals in de buurt waarin wordt gesignaleerd, wordt overgenomen en wordt gezorgd dat er zaken doorgang vinden. In de praktijk werken buurttafel en buurtforum samen aan de leefbaarheid in de buurt. De buurttafels en buurtforums kunnen alleen tot stand komen met behulp van ketenpartners in de wijk. Daarom werkt De Goede Woning samen met jongerenwerk, opbouwwerk, gemeente en politie om bewoners in de wijken bij elkaar te brengen in de buurttafels. Zo leren buren elkaar kennen en worden er activiteiten georganiseerd. Een buurttafel bestaat, anders dan een bewonerscommissie in een complex, soms uit meer dan de bewoners uit een wooncomplex. Zo hebben we een buurttafel waar ook bewoners van koopwoningen in participeren. Het doel van al deze activiteiten is de bewoners in hun kracht te zetten, de saamhorigheid in de wijk te bevorderen met als effect een verhoogde beleving van de leefbaarheid in de wijk. Door deelname aan buurtforum en buurttafel participeert 70% van onze huurders aan activiteiten in buurt of complex. 6.17 Leefbaarheid De twee belangrijke pijlers voor de leefbaarheid zijn nog steeds van toepassing. Aanpak overlast en schoon heel en veilig. Met de resultaten van het leefbaarheidsonderzoek 2013 hebben we prioriteitscomplexen benoemd. Hier wordt de meeste acties ondernomen bijvoorbeeld opschonen buitenruimte, sociaal beheer herstructurering, voorkomen overlast, aanpak hangjongeren, vaststellen leefregels. Deze worden in overleg met bewoners en vertegenwoordiging bewoners opgepakt en uitgevoerd. In toenemende mate zien we dat bewoners meer zelf het initiatief gaan nemen en wij de rol van facilitator kan aannemen. Bijzondere aandacht dit jaar ging uit naar de nieuwe aanbesteding schoonmaak. Het doel van de nieuwe aanbesteding was een efficiëntere en effectievere schoonmaak. Er zijn voorbereidingen in

42

gang gezet voor de aanbesteding voor 2016 en het herstellen van de relatie tussen de in rekening te brengen servicekosten en de kosten van het schoonmaakprogramma. Om de kwaliteit van het schoonmaken te bewaken vullen de complexbeheerders een maandelijks evaluatieformulier in. Met de verzamelde informatie wordt het schoonmaakbedrijf indien nodig aangesproken op de werkuitvoering. Daarnaast is met een opleidingsinstituut gesproken over een maatwerkopleiding vuilherkenning voor onze complexbeheerders. De huidige contracten gaan namelijk uit van frequentie en kwaliteit van de schoonmaakwerkzaamheden. De hoeveelheid uren die een schoonmaker aanwezig is in het complex is dus niet meer van belang. Hiermee is het belang om de kwaliteit van het werk goed in te kunnen schatten toegenomen. Om de leefbaarheid een extra impuls te geven, verkopen we niet alleen woningen, maar nemen we ook planmatig en contractmatig maatregelen. Hierin spelen de complexbeheerders, buurtbeheerders en opzichters een belangrijke rol. Aan de volgende onderwerpen hangen we het label ‘leefbaarheid’: achterpadverlichting, alarminstallaties, alarmopvolging, brandmeldinstallaties, buitenverlichting, camerabeveiliging, gemeenschappelijk tuinonderhoud, hang- en sluitwerk, onkruidbestrijding, rookmelders en sluitplan. Hang- en sluitwerk In Zoetermeer is er veel aandacht voor woninginbraken. Gemeente en corporaties waren het snel eens dat ze gezamenlijk de verantwoordelijkheid moeten nemen om woninginbraken meer tegen te gaan. Er is een convenant ondertekend om hier invulling aan te geven. 5 Omdat kerntrekken de meest voorkomende methode is om in te breken, hebben we besloten om de komende jaren kerntrekbeveiliging bij 4000 woningen als basiskwaliteit gratis aan te brengen. 6 7 Een aantal woningen heeft deze beveiliging al omdat ze een PKVW of NBR certificaat hebben. We gaan uit van een deelnamepercentage van 80% en reserveren hiervoor € 410.000. Ongeveer een derde hiervan is besteed in 2015. De rest wordt besteed in 2016 en 2017. Als bewoners geen gebruik maken van het aanbod, dan brengen we de kerntrekbeveiliging aan zodra de woning muteert. Naast de kerntrekbeveiliging bieden we onze bewoners tegen betaling ook een NBR-pakket met certificaat aan. Hier gaat een steekproef aan vooraf. Deze proef wordt gedaan bij verschillende woningtypen die met elkaar een representatief beeld geven van het complex. De uitkomsten van de proef worden gebruikt om de bewoners een passend aanbod te doen. Maken ze gebruik van het aanbod, dan kunnen de bewoners mogelijk korting krijgen op hun inboedelverzekering. Dit hangt af van de verzekeraar en de voorwaarden die deze stelt. Eerder zijn de wijken Seghwaert, Buytenwegh en De Leyens opgewaardeerd. In deze wijken heeft circa 25% van de bewoners gebruik gemaakt van het aanbod om het hang- en sluitwerk op te waarderen. 6.18 Onrechtmatige bewoning In dit jaar hebben wij vijf (2014: acht) gevallen van woonfraude geconstateerd. In vier gevallen was sprake van hennepkwekerijen. Bij het ontdekken van hennepkwekerijen gaan wij altijd voor vrijwillige huuropzegging. In twee gevallen is dit ook gelukt. In de andere twee gevallen hebben wij een juridische procedure moeten starten. Die procedure heeft in beide gevallen tot een ontbindingsuitspraak geleid. 6.19 Buurtbeheerder We beschikken over een drietal buurtbeheerders. Deze zijn actief in buurten waar wij veel grondgebonden bezit hebben en de buurt tijdelijk extra aandacht nodig heeft. Zij spreken huurders actief aan en zijn lid van de wijkteams en als ogen en oren in de wijk actief in de aanpak van de wijkplannen.

5

Kerntrekken: met gereedschap sloten te openen door de cilinderkern uit het slot te trekken. PKVW: Politie Keurmerk Veilig Wonen 7 NBR: Nationale BeveiligingsRichtlijn 6

43

6.20 Huurcommissie zaken In 2015 waren er in totaal zes nieuwe zaken en twee zaken uit 2014. In zes zaken is uitspraak gedaan. Wij zijn vijf keer in het gelijk gesteld. In een zaak is de huurder in het gelijk gesteld. Het betrof schimmelvorming in een slaapkamer. In afwachting van herstel is de huurprijs tijdelijk bevroren. Herstel heeft snel daarna plaatsgevonden. Twee zaken liepen aan het eind van het jaar nog. 6.21 Geschillencie Op 1 januari 2015 is de nieuwe geschillencommissie Wonen Zuid-Holland gestart. Er zijn in totaal vier zaken bij de geschillencommissie aangebracht. In twee zaken is de huurder in het gelijk gesteld. In één geval ging het om betere informatieverstrekking aan nieuwe huurders over de brandbeveiliging in het complex. In het andere geval moesten wij voorzieningen aanbrengen om er voor te zorgen dat de bewoners hun tuinmeubilair zo op hun balkon kunnen vastzetten dat de wind er geen vat op krijgt. 6.22 Klachtenprocedure De klachtenprocedure is geëvalueerd. De werkprocedure is daarop herijkt en er is een nieuwe wijze van registratie vastgesteld. Zo zijn per afdeling de klacht en de afhandeling goed te volgen. Met ingang van 1 januari 2016 wordt volgens de nieuwe procedure gewerkt. 6.23 KWH Met KWH meten wij onze huurderstevredenheid. De Goede Woning scoort op alle onderdelen boven de norm. Dat betekent dat KWH op basis van de meetsystematiek de CKV heeft besloten het KWH-Huurlabel te verlengen. In 2015 is gekozen om per kwartaal te gaan meten om de resultaten te kunnen gebruiken voor verbeteringen. In het vierde kwartaal heeft KWH ons inzicht gegeven in de klantwaardering. Conclusies uit dit inzicht zijn: • Leg de verantwoordelijkheid van klantwaardering bij de personen die daar invloed op hebben. • Zorg dat iedereen toegang heeft tot de resultaten • Richt de tab “focuspunten” per afdeling/team in Inmiddels zijn we met deze aanbevelingen aan de slag gegaan. 6.24 Buurtbemiddeling Het dicht op elkaar wonen en werken heeft tot gevolg dat je elkaar makkelijk hoort en ziet. Verschillen in leeftijd, gezinssamenstelling, cultuur, dagindeling, karakter en hobby's kunnen leiden tot irritaties tussen buren. Veel irritaties hebben met lawaai te maken. Als irritaties tot conflicten gaan leiden kan buurtbemiddeling een oplossing bieden. Vrijwilligers die opgeleid zijn tot bemiddelaar kunnen helpen om de klachten tussen u en uw buren weer bespreekbaar te maken, zodat u samen naar oplossingen kunt zoeken. Buurtbemiddeling is in Zoetermeer gratis. Wel verwachten we van iedereen een actieve inzet om het conflict te helpen oplossen. Over heel 2015 hebben we 24 conflicten aangemeld. Daarvan lopen er aan het eind van het jaar nog twee. In heel Zoetermeer heeft Buurtbemiddeling 34 nieuwe zaken aangenomen. In het vierde kwartaal is de samenwerking overeenkomst tussen de drie corporaties en buurtbemiddeling geëvalueerd. Resultaat is dat de kwaliteit van de dienstverlening vooruit is gegaan na het aantrekken van meer mediators bij Buurtbemiddeling. Vervolgafspraken voor het verlengen van de overeenkomst volgt begin 2016. 6.25 Aanpak overlast Wij ontvangen overlastmeldingen via complexbeheerders/ buurtbeheerders, politie, gemeente, projecten, omdat we zichtbaar zijn in de wijk. Het ervaren van overlast is voor huurders nadelig in de beleving van hun woonsituatie. Dat heeft soms te maken met verschillen in leefstijlen, culturen, generaties, hobby’s, maar ook met ronduit storend woongedrag of pesterijen. Voor een belangrijk deel zijn huurders in staat om daar onder-

44

ling goed uit te komen. Soms na bemiddeling van ons of van vrijwilligers van de stichting MOOI vanuit het project Buurtbemiddeling. Buurtbemiddeling biedt bewoners de kans om hun zaken zelf onderling op te lossen. Dat gebeurt onder begeleiding van een vrijwilliger. Wij doen hier al geruime tijd aan mee. Medio 2015 zijn we de overlast meldingen gaan rubriceren en vastleggen per wijk. Dit geeft een beter beeld over de verdeling van de overlast zaken in ons bezit. Opvallend is het groot aantal meldingen in Oosterheem en Meerzicht. Zij vertegenwoordigen ca 50% van alle meldingen. Na activeren van de bewoner zelf wordt buurtbemiddeling ingeschakeld voor bemiddeling tussen de melders. In totaal werden in 2015 24 zaken bij buurtbemiddeling aangemeld. De wijkteams hebben op bewonersniveau overleg met zorg- en welzijnspartijen in de wijken. Op individueel en groepsniveau worden afspraken gemaakt om problemen aan te pakken en op een juiste wijze door te verwijzen naar de hulpverlenende instanties. Een voorbeeld is het door jongerenorganisaties aanbieden van zinvolle dagbesteding voor jongeren om het hangen en het veroorzaken van overlast te voorkomen. Wij dragen door signalering ons steentje hieraan bij. 6.26 Ontruimingen Sinds eind 2014 is er geregeld overleg met de gemeente Zoetermeer om ontruimingen wegens huurachterstand te voorkomen. Zo is er een overleg opgestart om te kijken hoe huurders met slepende en problematische huurachterstanden beter bereikt kunnen worden. In januari heeft Humanitas zich bij dit overleg aangesloten en inmiddels begeleiden zij op vrijwillige basis huurders met een problematische betalingsachterstand. In 2015 zijn in totaal 108 ontruimingen aangezegd en 19 woningen ontruimd. In 2014 waren in totaal 103 aanzeggingen en 20 daadwerkelijke ontruimingen. 2015 laat dus vergelijkbaar beeld zien als 2014. 6.27 Laatste Kansbeleid Een belangrijk en laatste instrument om ontbinding van de huurovereenkomst te voorkomen als gevolg van overlast is het aanbieden van een laatste kans contract. Dit is een aangepast contract waarbij de huurder zich verplicht om zich te laten begeleiden en waarbij is vastgelegd dat afwijkend gedrag niet meer wordt geaccepteerd. Dit gebeurt op vrijwillige basis. Als de bewoner echter niet meewerkt wordt een procedure tot ontruiming gestart. Wij doen dit omdat wij ontruimingen zo veel mogelijk willen voorkomen en wij hebben ervaren dat we deze huishoudens anders op een andere plek weer met dezelfde problemen tegenkomen. We willen problemen dus niet verplaatsen, maar oplossen. Als een laatste kans contract wordt gesloten, spelen er vaak meer problemen. Doordat in onze wijkteams meerdere disciplines nauw samenwerken, kunnen deze problemen worden onderkend. Ook worden contacten gelegd met onze ketenpartners die deze huurders verder kunnen helpen. Een belangrijk samenspel, waardoor niet alleen overlast wordt voorkomen, maar huurders soms voor zichzelf ook weer een nieuwe toekomst vinden. Een toekomst met meer perspectief. Het Vierde huis is de organisatie die in opdracht van de drie corporaties in Zoetermeer het ‘Laatste Kans beleid’ uitvoert. Wij geven hier per jaar 10.000 aan uit. In 2015 zijn er 17 trajecten gestart waarvan er nog 12 lopen. De overeenkomst is voor het jaar 2015 verlengd. Ieder jaar wordt het beleid en de samenwerking geëvalueerd. 6.28 Bijzondere doelgroepen Vergunninghouders In 2015 zijn de taakstellingen van de gemeenten voor het huisvesten van statushouders fors hoger geweest dan de voorgaande jaren. De gemeente Zoetermeer heeft zich verplicht tot de inspanningsverplichting om de voorraad sneller uit te breiden voor iedereen. Dus voor statushouders en huidige woningzoekenden. De Wethouder is voorstander van gemêleerd toewijzen, zodat de statushouders tussen de bestaande bewoners komen en er beter geïntegreerd kan worden. De afgelopen jaren is onze taakstelling zeer sterk gestegen. Gestegen naar een niveau tot iets boven dat we eerder ook al in de negentiger jaren hebben bereikt en konden waarmaken. Nu is er

45

meer nodig. Het is daarom goed dat het college van Burgemeester en wethouders hier oog voor heeft. De beeldvorming over de gevolgen van de gestegen wachttijden lijkt echter overtrokken. Wij hebben een globale analyse en calculatie gemaakt van deze stijging. De stijging van de wachtduur voor woningzoekenden in Haaglanden/Zoetermeer heeft meerdere oorzaken. Er komen minder woningen vrij voor verhuur, er worden sociale huurwoningen verkocht en er zijn gewoon minder mutaties. In 2013 was de wachttijd voor jongerenwoningen in Zoetermeer gemiddeld 34 maanden. Deze is nu circa 40 maanden. Wij verwachten met het door stijgen van de taakstelling naar 300 vergunninghouders dat hier 3 maanden zal bij komen. Overigens heeft de stijgende taakstelling ook een negatieve invloed op het aantal woningen die vrij komen. Dit wordt veroorzaakt doordat er, anders dan bij de toewijzing aan een doorstroming, geen woning vrijkomt. Wij verwachten met de toewijzing van woningen aan 100 vergunninghouders door een uiterste inspanning de eventuele taakstelling van die omvang waar te kunnen maken. Als onze collega's Vestia en Vidomes dit ook lukt dan lijkt een taakstelling van 300 vergunninghouders haalbaar. Begeleid wonen jongeren In het kader van de samenwerkingsovereenkomst ‘Begeleid wonen jongeren’ (BWJ) verhuren we woningen aan klanten van participerende jongerenorganisaties. Conform deze overeenkomst e begeleidt Impegno deze bewoners gedurende het 1 jaar. Met de kandidaat is daarvoor een plan geschreven met doelstellingen. Als de kandidaat/huurder niet mee werkt dan ontbindt de Gemeente in overleg met ons het huurcontract. Als de kandidaat zijn doelstelling heeft gehaald meldt de begeleider van Impegno ons Nadat we gecontroleerd hebben of de jongeren geen overlast heeft veroorzaakt of een huurachterstand heeft wordt het huurcontract “omgeklapt”. Dat betekent dat het contract op naam van de huurder wordt gezet. We moeten deze controles doen omdat in de praktijk blijkt dat de begeleiding van Impegno niet altijd leidt tot goed wonen en huurbetaling. Dat wordt besproken in het overleg dat wij 1x per 6 maanden hebben met de Gemeente, Impegno, Vestia en Vidomes over de voortgang en de werkwijze. In 2015 hebben wij 17 jongeren en tienermoeders geplaatst. Woonwagenbewoners In 2000 sloten de gemeente Zoetermeer en de Stichting Woonwagenzaken Zoetermeer (SWZ), waarin de drie corporaties Vestia, Vidomes en wij verenigd zijn, een overeenkomst. Wij participeren hierin voor twee zevende. Deze stichting heeft al jaren geleden uitvoering gegeven aan de genoemde afspraken en heeft deze ook in 2015 voortgezet. 6.29 Verkoop Wij zetten verkoop in als leefbaarheidsinstrument. Daarom bieden wij sinds 2013, naast onze appartementen, eengezinswoningen aan in kwetsbare complexen. We bieden de eengezinswoningen eerst aan de zittende bewoners aan. Wij zijn gestart met de verkoop van woningen in de complexen Tuinen- en Akkerbuurt, de Rodenbuurt en de Weiden- en Veldenbuurt. Hier hebben wij de eengezinswoningen met ten minste vier kamers te koop aan geboden aan de zittende huurders. De twee- en driekamerwoningen verkopen we niet omdat deze woningen uitstekend geschikt zijn voor jongeren. De MIVA- woningen die rolstoeltoegankelijk zijn verkopen we ook niet. In 2015 hebben wij in totaal 11 woningen verkocht. Zittende huurders krijgen 10% korting op de marktprijs. Onze totale verkoopvijver bestaat uit 513 woningen. We verwachten deze woningen in 10 jaar tijd te verkopen. 6.30 Onderhoud Jaarlijks wordt er een taakstellende begroting vastgesteld, waar vanuit de onderhoudsactiviteiten voor het betreffende jaar vervolgens worden gepland. Deze begroting vindt zijn oorsprong in een uitgebreide meerjarenbegroting die vervolgens wordt aangevuld met actueel onderhoud dat noodzakelijk is in onze complexen. Het onderhoud is te verdelen in een viertal categorieën: planmatig, grootonderhoud, energiebeleid en curatief. Planmatig onderhoud betreft cyclisch onderhoud of specifiek projectmatig onderhoud per complex. En het grootonderhoud betreft het grootschalig

46

vervangen van tegelwerk en sanitair in de badkamer en het vernieuwen van de keuken. Het energiebeleid betreft werkzaamheden om de voorraad energiezuiniger te maken. Curatief onderhoud komt voort uit klachten of meldingen vanuit bewoners. De totale omvang van de jaarbegroting 2015 bedroeg ruim 12 miljoen. Curatief onderhoud Het curatief onderhoud bestaat uit klachten en mutatieonderhoud en uitgaven als gevolg van calamiteiten en vandalisme. In 2015 is iets meer dan € 3,2 miljoen uitgegeven aan curatief onderhoud. Dat is ongeveer € 200.000 meer ten opzichte van 2014. De kosten voor het curatieve onderhoud laten de laatste jaren een stijgende lijn zien. We hebben dit op detailniveau onderzocht en gekeken naar de oorzaken van de stijging. Op alle onderdelen in het curatieve onderhoud is extra controle ingezet op het schrijven van bonnen, het checken van facturen en het kritisch beoordelen van offertes en aannemers. Daarnaast hebben we de kosten voor de vertrekkende bewoner strenger doorberekend en zijn we sneller gaan afrekenen bij mutatie. Dit heeft geleid tot een significante afname (ruim € 190.000) van de uitgaven voor het mutatieonderhoud. Terwijl het aantal mutaties juist hoger was dan in 2014 zijn de gemiddelde kosten per mutatie met ongeveer 22% gedaald. Daar staat een nadeel tegenover dat we boekten bij het klachtenonderhoud, calamiteiten en vandalisme. Het ging om ongeveer € 400.000. De voornaamste oorzaak is dat veel zogenaamd naijlend groot onderhoud ten laste van het klachtenonderhoud is geboekt. Na-ijlend groot onderhoud wordt veroorzaakt doordat huurders, om verschillende redenen, niet mee willen doen aan het groot onderhoud. In die gevallen is ons beleid dat we deze woningen niet aanpakken, maar bij mutatie de werkzaamheden alsnog uitvoeren. Gedurende tien jaar wordt daartoe het tijdens het groot onderhoud niet uitgegeven bedrag gereserveerd. Daarna drukken de uitgaven op het klachtenonderhoud. Dat bleek het afgelopen jaar dus veelvuldig voor te komen. In ons ondernemingsplan hebben we ons tot doel gesteld om de kosten voor het curatieve onderhoud met vijf procent te verlagen. Gezien het voorgaande zijn we in het mutatieonderhoud goed op koers. Het klachtenonderhoud vraagt nog een extra inspanning. In 2016 worden de oorzaken voor de overschrijding geanalyseerd zodat we de aanknopingspunten vind. Planmatig onderhoud In 2015 is er (buiten het overige onderhoud) grootonderhoud uitgevoerd in het complex Landenbuurt (214 woningen). Omdat de bestaande keukenopstelling niet meer geleverd wordt, hebben de bewoners de keuze gekregen uit verschillende keukenopstellingen (afhankelijk van het woningtype). Bij dit grootonderhoud is ook voor het eerst gewerkt met een gedigitaliseerde manier van werken. Zo zijn de inventarisatie, bewonerskeuzes, warme opnames en opleveringen volledig digitaal opgenomen en verwerkt. Dit heeft veel tijdswinst opgeleverd en de reacties van bewoners is zeer positief op deze ontwikkeling. Het invoeren van het digitale sluitplan (toegang middels tags) is dit jaar afgerond door het toepassen in de laatste complexen Oostergo, 308 Hovebuurt, Ypsilon en Witte Dame. Tevens is er een start gemaakt met het plaatsen van kerntrekbeveiligingen op ons bezit. Een dergelijke beveiliging maakt het de inbreker moeilijker om een slot te forceren. Het is een project in samenwerking met de gemeente Zoetermeer en heeft een doorlooptijd van 3 jaar. In voorbereiding op een grootschalige kozijnvervanging bij 420 woningen is een start gemaakt met asbestinventarisaties en het oplossen van de bouwkundige uitdagingen. De uitvoering start in 2016. Het overige groot onderhoud bestond uit: het vervangen van de badkamers, toiletten en keukens in de Landenbuurt. In diverse gevels in ons bezit is het metselwerk hersteld. En in onze complexen aan het Hoevenbos, Vrouwenhuiswaarde, Napels Geel en in Meerzicht is het schilderwerk onderhanden genomen. 6.31 Duurzaamheid Duurzaamheid zit bij ons op relaties, gebruik van middelen en resultaat: peoples, planet, profit. De relaties die wij aangaan zijn duurzaam. Dat betekent dat we investeren in een langdurige relatie, kritisch zijn op het resultaat van de samenwerking en dat we onze bijdrage leveren in de samenwerking. Onze partners verwachten van ons terecht dat wij onze afspraken na komen en wanneer we dat niet doen willen wij hier op aangesproken worden.

47

Wij gaan sober en doelmatig om met de middelen die we hebben. Deze grondhouding draagt bij aan duurzaamheid omdat we zo altijd kijken naar de meest efficiënte en effectieve manier van bedrijfsvoering met inschatting van de risico’s die bij het project op kunnen treden. Beleid en uitvoering passen we aan als er wijzigingen zijn in wetgeving, maatschappelijke opvattingen of technische mogelijkheden. Dat betekent bij voorbeeld dat wij bij het toepassen van duurzame materialen niet helemaal voorop lopen maar eerst kijken wat zich bewijst in de markt. En ondertussen wel mee doen aan het ontwikkelen van allerlei kleine innovaties. Een voorbeeld daarvan is de app voor mutatieonderhoud. We hadden een app aangekocht die ondersteuning bood bij de uitvoering van het mutatieonderhoud. Na een jaar werd deze app uit de markt genomen. Toen zijn we zelf aan de slag gegaan en hebben nu samen met more-app een methode ontwikkeld voor het digitaal ondersteunen van het mutatieonderhoud. We hebben een energiebeleid 2011-2020 bestaande voorraad’, en zetten dit in voor het verlagen van woonlasten voor onze huurders. Per maatregel wordt steeds opnieuw bepaald of de investering leidt tot een besparing op de energielasten van onze huurder. Wij passen onze energiemaatregelen zo toe dat onze huurder nooit meer dan 75% van de berekende besparing in een huurverhoging betaalt. En ook nooit meer dan 100% van de investering. Dat wil nog niet zeggen dat daarmee ook de lasten voor de huurders minder worden. Die zijn namelijk ook afhankelijk van de energieprijzen en de transport- en vastrechtkosten, de energiebelasting en de heffingskorting. Om dit risico het hoofd te bieden geven wij bij elke maatregel uit ons energiebeleid de huurder een voordeel van minimaal 25% uitgedrukt in euro’s van de op dat moment berekende energiebesparing. Zo komt ons energiebeleid ook ten goede aan het beter betaalbaar maken van onze woningen. En met deze maatregel beschermen we onze huurders tegen bijvoorbeeld prijsdalingen van de energieleverantie tot wel 50% en hebben we een marge om de medewerking van huurders aan de voorgestelde maatregel te vergroten. Op deze manier hebben we ook aan onze pilot ‘nul op de meter’-woningen (NOM-woningen) gerekend. In deze pilot worden, naast de energiebesparende maatregelen, ook de buitenkozijnen, badkamer, keuken en toilet vervangen en wordt de aanwezige asbest in de woning verwijderd. Voor deze pilot is het uitgangspunt dat de bewoners na renovatie minder aan woonlasten (in deze pilot wordt maximaal 80% van de besparing op energielasten doorberekend) moeten betalen in vergelijking met de situatie van voor de renovatie. De onzekerheid over het voortbestaan van de salderingsregeling voor de eerste NOM-woningen heeft ervoor gezorgd dat we een extra energie hebben gestopt in het zoeken naar een businesscase die onafhankelijk kan zijn van de salderingsregeling. Indien we hier een gedegen oplossing voor vinden zal dit zorgen voor een aanwijsbaar financieel voordeel voor de huurders. Door deze ingreep, tezamen met de aanpak van de badkamer, keuken en toilet, zal de bereidheid van de huurders om mee te werken groot zijn. De Goede Woning zet dan ook in op minimaal een bereidheid van 80% van alle woningen. De ingreep zal bloksgewijs worden uitgevoerd, waarbij steeds per blok minimaal 70% van de huurders akkoord moet gaan met de totale ingreep. 6.32 Nieuwbouw Parkzoom 2 opgeleverd en verhuurd In Lansingerland hebben wij voor onze collega-corporatie 3B Wonen 59 sociale huurwoningen, bestaande uit 44 appartementen en 15 grondgebonden woningen ontwikkeld en gefinancierd. Het project heet Huis de Haas en volgt uit een overeenkomst die wij met 3B Wonen hebben afgesloten in 2008. De verhuur en beheer van de woningen wordt door 3B Wonen verricht. De bouw is in januari 2014 gestart. De 15 grondgebonden woningen zijn al in 2014 opgeleverd en verhuurd. De 44 appartementen zijn in 2015 opgeleverd en verhuurd. Casa Italia In 2015 zijn we gestart met de transformatie van het oude EIM-kantoor naar 67 jongerenwoningen aan de Italiëlaan in Zoetermeer. Het zijn studio’s, tweekamer- en driekamerwoningen bestemd voor jongeren van 18 tot en met 26 jaar. Voor het project hebben zich 595 gegadigden gemeld voor 1 of meerdere woningtypes. De woningen zijn dan ook inmiddels allemaal verhuurd. In het project worden ook vier statushouders gehuisvest. De Zoetermeerse jongeren hebben een lange

48

wachttijd. Wij realiseren jongerenwoningen om jongeren aan Zoetermeer te binden en de wachttijd van jongeren te verkorten. Door leegstaande kantoren te transformeren naar woningen wordt het tekort aan woningen en overschot aan kantoren aangepakt. Bij transformatie wordt veel sloop en dus afval voorkomen en is minder bouwmateriaal nodig. Ook biedt het kansen op soms hele goede locaties voor woningbouw. Dit project bevindt zich namelijk naast het Stadshart van Zoetermeer waar meer jongerenwoningen gewenst zijn om meer bruis te genereren en waar jongeren ook graag wonen. Voor omwonenden is het tevens fijn dat een gebouw weer wordt benut, zodat verder verval en het risico op verloedering van de buurt wordt voorkomen. Calypso Tevens zijn we in 2015 gestart met de bouw van 32 jongerenwoningen in de buurt Waterzicht in Oosterheem. De woningen zijn tweekamerappartementen voor jongeren in de leeftijd van 18 tot en met 22 jaar. Voor het project hebben zich 309 gegadigden gemeld. Dit project is het laatste project met sociale huurwoningen uit de samenwerkingsovereenkomst Oosterheem die in 1999 is gesloten tussen de gemeente, de corporaties(, ontwikkelaars en bouwers). We hebben in de wijk Oosterheem als corporaties in totaal 2.490 sociale huurwoningen gebouwd. Voor ons is dat met 7 projecten en 714 woningen een flinke uitbreiding van ons bezit geweest. Cadenza Het programma bestaat uit 69 jongerenwoningen met 35 parkeerplaatsen op het dek in het Stadshart (centrum). Dit project is een onderdeel van een groter complex, waarin voor een derde tevens een supermarkt, casino, horeca en een openbare parkeergarage wordt gerealiseerd. Ons deel bevat 53 2-kamerwoningen voor jongeren van 18 t/m 22 jaar en 16 3-kamerwoningen voor jongeren van 23 t/m 26 jaar. De bouw is nu dusdanig gevorderd dat er ook gestart is met de woningen bovenop de supermarkt. De verhuur zal medio 2016 starten. We verwachten er veel van, omdat deze ontwikkeling in het Stadshart erg gewild is bij jongeren, die graag in het centrum wonen voor de bruis en de voorzieningen. 4 ontwikkellocaties De gemeente en De Goede Woning hebben in 2013 afspraken gemaakt over de bouw van jongerenwoningen in Zoetermeer. Zoetermeer wil dat jonge woningzoekenden voortaan veel eerder een woning krijgen dan voorheen. Vaak staan jongeren langer dan drie jaar op de wachtlijst. Het college wil die wachttijd verkorten en zo jonge mensen voor de stad behouden. Niet alleen bestaande gebouwen worden voor jongeren omgevormd. Ook is gekeken naar plekken waar in de stad nieuwe woningen voor jonge mensen kunnen worden gebouwd. Wij willen samen met de gemeente op vier locaties nieuwbouwwoningen voor jongeren tussen 18 en 26 jaar bouwen en de plannen samen met de omwonenden invullen. Het gaat om vier locaties: Saturnusgeel (circa 30 woningen), Plataanhout (circa 35 woningen), Cadenza 2, Italiëlaan (circa 60 woningen) en Spazio 2, (circa 72 woningen). De aantallen per locatie zijn indicatief. Wij zijn samen met de met omwonenden per locatie in gesprek gegaan over de haalbaarheid van de plannen. De opbrengst van deze bijeenkomsten wordt gevoegd bij een onderzoek naar de technische, financiële en ruimtelijke mogelijkheden en -met een advies van het college van burgemeester en wethouders- in het voorjaar van 2016 aan de gemeenteraad aangeboden. Het haalbaarheidsonderzoek maakt onderdeel uit van de prestatieafspraken tussen de gemeente en de Goede Woning om 200 jongerenwoningen te realiseren. 200 eengezinswoningen De wachttijd in Haaglanden stijgen: • De wachttijd is van 30 maanden naar 33 maanden gestegen (huurtoeslaggroep); • Bij starters is de wachttijd van 41 naar 46 maanden gestegen (weinig inkomen, minder DDE); • Bij doorstromers is de wachttijd gestegen van 19 naar 21 maanden; • Bij grote huishoudens ziet men wisselende beelden.

49

Een van onze strategische doelen is dat wij onze inzet maximaliseren om de wachtduur voor onze doelgroep in Zoetermeer te beperken. Daarom willen wij het betaalbare aanbod uitbreiden door 200 eengezinswoningen extra te bouwen in Zoetermeer. We zijn hierover in onderhandeling met de gemeente.

50

7

FINANCIËN EN VERBINDINGEN

7.1 Financieel beheer Een gezonde financiële basis is een voorwaarde om de noodzakelijk geachte volkshuisvestelijke inspanningen te kunnen verrichten. De solvabiliteit en financiële continuïteit van De Goede Woning is onveranderd goed. Eenmaal per jaar wordt door de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) / Autoriteit Woningcorporaties (AW) een oordeel gegeven via een oordeelsbrief. In de brief van 27 november 2015 gaf de ILT aan dat voldaan is aan de naleving van wet- en regelgeving en dat de beoordeling van de jaarrekening 2014 geen aanleiding geeft om tot een ander oordeel te komen dan door de accountant is vastgesteld (goedkeurend oordeel). De integrale vennootschapsbelastingplicht en de bijdrage verhuurdersheffing, betekenen per saldo minder inkomsten en verminderen de mogelijkheid om maatschappelijk te investeren. In onze meerjarenbegroting hebben wij, evenals voorgaand jaar, rekening gehouden met de bijdrage verhuurdersheffing in de jaarlijkse kasstromen, daarnaast wordt de extra huurverhoging van 1% boven inflatie ingerekend voor 5 jaar. Daarna is uitgegaan van 2% per jaar (langjarig inflatiecijfer) per jaar. Mutatie bedrijfswaarde Doordat de voorgeschreven percentages voor kostenstijgingen in de toekomst en het discontopercentage zijn verlaagd zijn onze bedrijfswaardes met ruim 8% gestegen. Voor een uitgebreide financiële verantwoording wordt verwezen naar het hoofdstuk jaarrekening. De financiële positie Historie over de afgelopen vijf jaar

Per jaar (ultimo) x 1 miljoen Inkomsten Bedrijfskosten Werkorganisatie Onderhoud Belasting en verzekeringen Sanerings- en verhuurdersheffing Rentelasten Totaal bedrijfskosten Operationeel resultaat voor VPB Afboeking onrendabele investeringen VPB Resultaat na VPB Mutatie bedrijfswaarden/actuele waarden Mutatie vermogen

2015 42

2014 40

2013 38

2012 35

2011 33

6 8 2 4 7 27

5 7 2 5 8 27

6 9 2 2 8 27

6 11 2 0 6 25

5 7 2 0 6 20

15 -18 -6 -9

13 -14 16 15

11 -6 -3 2

10 -4 -2 4

13 -6 7 14

35 26

-8 7

-23 -21

3 7

17 31

Uit bovenstaand overzicht blijkt dat het operationeel resultaat op een stabiel niveau ligt. Dit betekent ook dat de kosten van de werkorganisatie onder controle zijn. Dit blijkt ook uit de vergelijking die Aedes heeft gemaakt in “corporatie in perspectief” en waarvan de uitkomsten zijn opgenomen in het Corporatie Benchmark Centrum (CBC). Het rapport over het verslagjaar 2014 is op deze website te raadplegen. De mutatie in het vermogen fluctueert daarentegen aanzienlijk. Dit wordt veroorzaakt door de afboekingen van onrendabele investeringen, mutaties in de bedrijfswaarden (onder andere als gevolg van wijziging van de kostenindex en het discontopercentage) en VPB positie.

51

Prognose voor de komende vijf jaar De onderstaande cijfers, op basis van de geactualiseerde meerjarenbegroting 2016-2025, geven het volgende beeld van de financiële positie in de eerstvolgende jaren.

Per jaar (ultimo) x 1 miljoen Inkomsten Bedrijfskosten Operationeel resultaat voor VPB Afboeking onrendabele investeringen Mutatie bedrijfswaarden/actuele waarden VPB Mutatie vermogen Vermogen ultimo boekjaar Solvabiliteit Rente dekkingsgraad

2016 42

2017 43

2018 44

2019 45

2020 47

33

36

27

30

31

9

7

17

15

16

0 0 -5

0 2 -3

0 2 -6

-5 2 -5

0 1 -5

4

6

13

7

12

146 41% 2,1

152 42% 1,8

165 46% 3,2

172 46% 3,0

184 50% 3,1

Het vermogen is in de jaarrekening 2015, voor wat betreft het sociaal bezit, nog gebaseerd op bedrijfswaarde. Vanaf 2016 wordt de waardering marktwaarde in verhuurde staat welke hoger is. Dit betekent dat het vermogen met deze opwaardering zal toenemen. Procentueel gezien blijft het vermogen uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal ruimschoots boven de grenswaarde bepaald door de AW ad 20%. De rente-dekkingsgraad, waarvoor het WSW als grenswaarde 1,4 hanteert, is eveneens ruimschoots voldoende. Voor de betreffende onrendabele nieuwbouwinvesteringen is een bedrag van in totaal € 23 miljoen (exclusief rentabiliteitswaardecorrectie) verwerkt in de periode 2015 tot en met 2020. Deze (beoogde) projecten betreffen: -

72 woningen ZOC Wonen (start bouw 2016) Nieuwbouw herstructurering Palenstein (vanaf 2017)

De bovenstaande projecten zijn nog niet daadwerkelijk gestart en er dient daarom een voorbehoud te worden gemaakt voor de genoemde bedragen. De 72 woningen ZOC Wonen kent een investeringsbedrag van € 9,3 miljoen en een onrendabele afboeking van € 5,0 miljoen in 2015. In verband met de herstructurering van de wijk Palenstein is er in 2005 een samenwerkingsovereenkomst met Vestia, Vidomes en de gemeente Zoetermeer afgesloten om de herstructurering van de hoogbouw galerijflats in Palenstein te realiseren. Voor ons betekent dit de sloop van twee flats in de wijk. Het daadwerkelijke sloopbesluit van het complex Jan van Beierenlaan (eerste fase) is eind 2014 genomen. Op de locatie van deze flat worden 105 nieuwe sociale huurwoningen gebouwd. De totale investering hiervan inclusief sloopkosten en kosten van herhuisvesting is begroot op € 26,6 miljoen. De onrendabele afboeking is totaal begroot op € 17,6 miljoen waarvan reeds in 2014 € 2,7 miljoen is afgeboekt. De tweede fase betreft de bouw van 30 sociale huurwoningen met een begrote investering van € 8,1 miljoen en een onrendabele afboeking in 2019 van circa € 4,7 miljoen. Op lopende projecten waarvan de bouw reeds gestart is kon in 2015 € 2,2 miljoen eerder genomen afboeking worden teruggenomen. Uit bovengenoemde solvabiliteit blijkt dat er voldoende ruimte is om de komende jaren nog meer te investeren in nieuwbouw. Hierover zijn wij in gesprek met de gemeente Zoetermeer (zie ook scenario’s hierna). Wij hebben goede hoop dat in de volgende MJB vermogensontwikkeling & Liquiditeiten nieuwe projecten kunnen worden toegevoegd. 52

Mutaties in het vermogen Waardering van het sociaal vastgoed vindt plaats op basis van bedrijfswaarde. Deze bedrijfswaarde geeft inzicht in de waarde van het bezit op basis van de in de toekomst te verwachten inkomende en uitgaande kasstromen. Daarnaast worden de effecten van beleidswijzigingen inzichtelijker. Ook schommelingen in de marktsituatie werken zichtbaar door in de bedrijfswaarde. Het commercieel vastgoed is gewaardeerd op de marktwaarde in verhuurde staat. In 2015 is het vermogen met circa € 26 miljoen gestegen. Het positieve operationele resultaat voor VPB ad € 15 miljoen wordt vermeerderd met circa € 11 miljoen aan vermogensmutaties zijnde de hogere waardering van het bezit met circa € 35 miljoen, de onrendabele afboekingen van de diverse nieuwbouwbouwcomplexen per saldo ad € 18 miljoen en de mutatie in de belastinglatenties van € 6 mln. Scenario’s in de Meerjarenbegroting Vermogensontwikkeling & liquiditeiten 2016 t/m 2025 In deze begroting zijn een tweetal scenario’s uitgewerkt: Het betreft een scenario met extra nieuwbouw en een scenario met daarbovenop tegenvallende verkopen. Extra 200 woningen In dit scenario zijn extra 4 nieuwbouwcomplexen opgenomen met een mogelijke planning op vier locaties die met instemming van de gemeente Zoetermeer op haalbaarheid worden onderzocht. Deze zijn verdeeld over de periode 2017 t/m 2020. Er wordt vanuit gegaan dat de kosten werkorganisatie (formatiekosten) niet wijzigen. Totaal is dit een extra investeringsuitgave van circa € 30 mln. en een extra afboeking (excl. RWC) van € 20 mln. Hiervoor is circa € 30 miljoen extra financiering nodig. Het effect op de operationele kasstromen eind 2020 is zeer gering (circa min € 0,3 mln). Het effect op de ICR is daardoor ook gering (min 0,3). Het effect op de solvabiliteit en de LTV is voor beide 6% in 2020. En de verkopen vallen tegen In dit scenario zijn, uitgaande van het scenario hierboven de begrote verkopen gehalveerd ten opzichte van het basis scenario in de MJB V&L. Dit betekent dat van de 221 woningen die we verwachten te verkopen in de periode 2016 t/m 2025 er 110 minder verkopen. Deze lagere verkopen leiden er toe dat er in de 10-jaars periode circa € 16 mln. minder liquide middelen binnenkomen. Tot en met 2020 is dit circa € 6 mln. Dit heeft tot gevolg dat tot en met dat jaar € 6 mln. meer geleend moet worden. Omdat er minder woningen worden verkocht is de opwaardering van de bedrijfswaarde € 3 mln. lager. Het Eigen Vermogen daalt daardoor met € 9 mln. Het effect op de operationele kasstromen is zeer beperkt. Er is wel iets meer rente te betalen maar dat valt weg tegen de positieve exploitatie van de woningen die minder worden verkocht. Het effect op ICR is ook zeer beperkt (0,04 extra in 2020). Het effect op de solvabiliteit en de LTV is extra 2% naar totaal 8% in 2020. Samenvatting scenario’s Scenario / ratio’s in het jaar 2020 (einde dPi periode) Basis scenario MJB Plus 200 woningen En de verkopen vallen tegen

ICR 3,1 2,8 2,7

Volksh. verm. 52% 46% 44%

LTV 46% 52% 54%

Voldoende middelen voor onderhoud beschikbaar De onderhoudsuitgaven maken een belangrijk deel uit van de bedrijfslasten. De voor de toekomstige onderhoudswerkzaamheden noodzakelijk geachte middelen zijn zowel in vermogen als in liquiditeiten voldoende beschikbaar. Geen overtollige middelen aanwezig De financieringsbeoordeling op korte termijn vindt plaats met behulp van een dynamische liquiditeitsbegroting, over een periode van twee jaar. Op grond van de steeds geactualiseerde situatie worden de tijdelijk overtollige middelen voor niet langer dan een periode van zes maanden uitgezet. Er is geen sprake van overtollige geldmiddelen die elders in de volkshuisvesting ingezet kunnen worden. 53

Wij hebben onze financiële reserves onder andere nodig voor de eerder genoemde (onrendabele) nieuwbouwprojecten inclusief de herstructurering van de wijk Palenstein en het opvangen van risico’s verbonden aan de exploitatie van haar woningbezit. Financiële risico’s afdoende afgedekt De financiële gevolgen van nieuwbouw, onderhouds- en beheersactiviteiten zijn becijferd en verwerkt in de Meerjarenbegroting Vermogensontwikkeling en Liquiditeiten 2016-2025. Deze begroting verschaft, rekening houdend met verschillende uitgangspunten, tevens inzicht in de liquiditeits- en financieringsstroom. De uitkomst van deze informatie biedt een betrouwbare basis voor het nemen van beleidsbeslissingen op het gebied van toekomstige investeringen en de financiering daarvan. In deze begroting is tevens aangegeven op welke wijze de rente- en rendementsrisico’s binnen algemeen aanvaardbare proporties zijn teruggebracht. Financieringen met gemeentegarantie van de gemeente Zoetermeer kunnen voor maximaal de exploitatieperiode van het betreffende complex met gemeentegarantie worden geherfinancierd. Daarna kunnen deze leningen (indien nog steeds nodig) worden ondergebracht bij het WSW. Daarmee worden de mogelijkheden voor herfinanciering van de betreffende leningen op de kapitaalmarkt in voldoende mate gewaarborgd. Voor het project 340 woningen De Elementen is, gezien de hoogte van het gefinancierde bedrag van € 62,5 miljoen (waarvan resteert ultimo 2015 € 39,0 miljoen) het renterisico, voor ondertekening van de overeenkomst, afgedekt. Hiervoor is gebruik gemaakt van Swaps welke zijn afgesloten bij de Rabobank. Met de Rabobank is overeengekomen dat een (eventuele) negatieve waarde niet in liquiditeiten hoeft te worden bijgestort. De gemeente Zoetermeer staat garant voor bovengenoemde financiering. In 2020 lopen de laatste swap-overeenkomsten af. Vennootschapsbelasting en vaststellingsovereenkomsten Met ingang van 1 januari 2008 zijn woningcorporaties integraal belastingplichtig voor de Wet op de Vennootschapsbelasting. Dit wil zeggen dat over de resultaten uit alle activiteiten belasting verschuldigd is, volgens de in de wet opgenomen uitgangspunten. De Goede Woning heeft zowel VSO I (model I) als VSO 2 ondertekend. In deze jaarrekening en de Meerjarenbegroting 2016-2025 is rekening gehouden met de effecten van de integrale VPB-plicht op basis van deze vaststellingsovereenkomsten en de geldende fiscale wetgeving. Over de jaren 2008 t/m 2011 hoeft geen vennootschapsbelasting te worden betaald omdat in die jaren gebruik is gemaakt van het vormen van een herinvesteringsreserve. Vanaf 2012 is dit niet meer mogelijk door een wetswijziging. De aanslagen t/m 2011 zijn definitief vastgesteld. In 2012 is echter wel gebleken dat de WOZ-waarden van het bezit dat is ingebracht op 1 januari 2008 sterk zijn gedaald. Op basis van de VSO2 is het mogelijk om bij de bepaling van de fiscale winst met deze waardedaling rekening te houden. Op basis hiervan heeft er een afwaardering plaatsgevonden van circa € 88 miljoen waardoor een aanzienlijk compensabel verlies is ontstaan. Op het moment dat de WOZ-waarden weer stijgen moet de afboeking worden teruggenomen. Door deze afboeking zal naar verwachting t/m 2017 geen vennootschapsbelasting betaald hoeven te worden. 7.2 Bezwaren en vervreemden De Goede Woning heeft in het verslagjaar 1 sociale woning verkocht in een hoogbouwcomplex (geen woning aan zittende huurders) en 7 sociale eengezinswoningen (geen woning aan zittende huurders). Daarnaast zijn er 3 vrije sector woningen verkocht waarvan 1 aan de zittende huurder. Vrijgekomen woningen worden tegen marktprijs verkocht. Voor het beleid met betrekking tot het bezwaren van onroerend goed wordt verwezen naar de vermelding van de zekerheden in de toelichting op de balans.

54

7.3 De zorg voor een goede bedrijfsvoering en administratie Bij het leveren van goede maatschappelijke prestaties wordt per prestatieonderdeel nagegaan welke mogelijkheden er zijn voor wat betreft de in te zetten financiële middelen en capaciteit om de gewenste resultaten te realiseren. Uitgangspunt is om de doelen op een efficiënte en effectieve wijze te bereiken. Het ondernemingsplan bepaalt de koers van de organisatie. Hierop wordt op een andere plaats in dit jaarverslag uitgebreid ingegaan. Het ondernemingsplan krijgt een jaarlijkse vertaling in de vorm van een jaarplan. Het jaarplan bevat, indachtig het gevolgde INK-managementmodel, ook een aantal activiteiten dat moeten leiden tot een verder leer- en verbeterproces van de organisatie. Dat werkt tot op teamniveau door. De bereikte resultaten worden door het jaar heen gevolgd via maandrapportages (teamniveau), kwartaalrapportages (managementniveau) en het directieverslag. Zo nodig wordt apart gerapporteerd. 7.4 Risicomanagement Een belangrijk onderdeel van het besturen van een organisatie is het nagaan op welke plaatsen welke risico´s worden gelopen en of die voldoende beheerst worden. Elk kwartaal verantwoordt de manager Financieel beheer & ICT uitgebreid over de resultaten van de interne controle, de onderhoudskosten en elk half jaar over de ontwikkeling van veel beheeraspecten (via het complexsignaleringssysteem) en de bedrijfskosten. Bijstellingen van het interne risicobeheersings- en controlesysteem en de werking hiervan worden verantwoord in de Interne Controlerapportage. De beleidsnota Risicomanagement uit 2013 zal in 2016 worden geactualiseerd. De verschillende fasen van de nieuwbouwprojecten worden beheerst met status- en fasebeslisdocumenten. Voordat naar een nieuwe fase kan worden overgegaan wordt hierover formeel door de directeur een besluit genomen. Indien er zich in enig jaar geen volgende fase aandient wordt minimaal een statusdocument per jaar opgemaakt. In zowel het fasebeslisdocument als het statusdocument is een risico-paragraaf een vast onderdeel. Hierin wordt een opsomming gegeven van de mogelijke risico’s en de wijze waarop deze risico’s worden beheerst indien ze zich zouden voordoen. Bij voorstellen door het MT aan de directie worden waar nodig de verschillende risico’s inzichtelijk gemaakt, zodat bij de besluitvorming rekening wordt gehouden met eventuele risico’s en de wijze waarop deze worden afgedekt. Het management verantwoordt elk kwartaal aan de directie de voortgang van de doelstellingen uit het jaarplan en de bijzonderheden van het betreffende kwartaal. Tweewekelijks worden de voortgang van de projecten en processen door het management met de directie besproken. 7.5 Verbindingen met andere rechtspersonen Onderstaand zijn de verbindingen met andere rechtspersonen aangegeven. De Goede Woning heeft in 2015 geen financiële ondersteuning gegeven aan buitenlandse instellingen. Stichting Woonwagenzaken Zoetermeer (SWZ) Samen met de Vestia Groep, statutair gevestigd in Rotterdam en Vidomes, statutair gevestigd in Delft, wordt sinds 2000 samengewerkt in de Stichting Woonwagenzaken Zoetermeer. Deze stichting heeft als taak om de van de gemeente Zoetermeer overgenomen woonwagens en standplaatsen te beheren. Het beheer en de administratie zijn ondergebracht bij Nijbod Consultancy uit Eindhoven. Wij hebben een minderheidsbelang van twee zevende. SWZ stelt een eigen jaarverslag op. Het operationeel jaarresultaat van de stichting (aandeel De Goede Woning) is circa € 17.000 negatief. Vereniging Sociale Verhuurders Haaglanden (SVH) De Goede Woning is vanaf de oprichting lid van SVH. Onder andere via SVH weet zij haar regionale belangen te behartigen. Naast de beleidsmatige belangenbehartiging faciliteert SVH het regionale aanbodmodel.

55

Vereniging van Eigenaren (VvE’s) Per 1 juli 2003 is de VvE Alferbos opgericht, per 1 september 2004 de VvE Laveibos. In 2006 zijn de VvE Hoevenbos en Jagersbos opgericht. De VvE´s zijn het gevolg van het verkoopprogramma dat De Goede Woning in 2003 is gestart in Meerzicht-Oost voor deze vier complexen. De Goede Woning heeft als eigenaar van minimaal 70% van de woningen een meerderheidsstem in de VvE’s. De doelstelling is om in totaal 30% van de woningen te verkopen. De administratie wordt verzorgd door Flatbeheer te Zoetermeer. Voor het complex Castellum Palensteyn, dat in oktober 2010 is opgeleverd en waarvan het eigendom wordt gedeeld met de gemeente Zoetermeer, is op 1 februari 2011 de VvE-splitsingsakte gepasseerd. De administratie wordt tegen een kleine vergoeding door De goede Woning gedaan. De daadwerkelijke VvE is in 2012 opgericht. Daarnaast is voor het complex 340 appartementen De Elementen in Oosterheem ook een aantal VvE’s opgericht in 2012. De administratie van de hoofdsplitsingen wordt gedaan door Kiel Vastgoed Beheer BV. De administratie van de ondersplitsingen wordt verzorgd door Flatbeheer te Zoetermeer. De Goede Woning Holding BV en De Goede Woning Projecten BV Op 24 december 2007 zijn, mede ten behoeve van de invulling van de voorwaarden gesteld in de VSO I, twee (dochter)vennootschappen opgericht: ü ü

De Goede Woning Holding BV te Zoetermeer is voor 100% eigendom van R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning. De Goede Woning Projecten BV te Zoetermeer is voor 100% eigendom van De Goede Woning Holding BV.

Het gestorte aandelenkapitaal in De Goede Woning Holding BV bedraagt € 1.500.000. De resultaten van De Goede Woning Holding BV en De Goede Woning Projecten BV over 2015 zijn respectievelijk € 2.796 positief en € 253.819 positief. Alle gepresenteerde cijfers in dit jaarverslag omvatten de geconsolideerde cijfers van R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning en deze onderliggende twee (dochter)vennootschappen.

56

8

Kengetallen

Aantal eenheden in exploitatie - Woningen en woongebouwen: - In aanbouw - Garages - Bedrijfsruimten - Totaal BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING (x € 1.000) - Overige reserves - Voorzieningen nieuwbouw - Huren (1) - Vergoedingen (1) - Mutatie vermogen VERHUUR EN INCASSO - Toewijzing BTIV-doelgroep (was BTIV) (2) - Toewijzing EU-norm (vanaf 2011) (3) - Gemiddelde (kale) maandhuur per woning, ultimo jaar - Gemiddelde toegepaste huurverhoging (per 01-07) - Huurdersmutaties (alleen woningen) - Huurachterstand v.d. huren en vergoedingen - Huurderving v.d. huren en vergoedingen ONDERHOUD - Kosten klachtenonderhoud gemiddeld per woning - Onderhoudskosten gemiddeld per mutatie - Totaal directe onderhoudskosten per woning BEDRIJFSVOERING - Bedrijfslasten per woning - Personeelsbezetting einde boekjaar: Medewerkers (incl. vacatures) formatieplaatsen (inclusief vacatures) FINANCIELE CONTINUITEIT - Eigen vermogen einde boekjaar, per woning - Volkshuisvestelijk vermogen (4) - Actuele waarde per woning - Operationeel resultaat (x € 1.000) (5) - Schuldverdienratio (6) - Rente dekkingsgraad (7) - Solvabiliteit - Liquiditeit - Rentabiliteit vreemd vermogen - Rentepercentage leningen gemiddeld - Interne financiering per woning (inclusief in aanbouw) - Cash-flow per woning - Huurkapitalisatiefactor

2015

2014

2013

2012

6.438 168 221 21 6.848

6.405 44 221 21 6.691

6.308 40 221 21 6.590

6.351 0 221 21 6.593

142.326 10.661 41.020 2.938 25.990

116.335 14.895 39.582 2.800 6.992

111.625 5.269 38.056 3.093 -21.080

132.705 3.513 34.376 2.630 6.790

89% 92% 536 2,0% 6,1% 0,90% 0,54%

83% 94% 523 3,9% 6,1% 0,95% 0,38%

82% 92% 502 3,6% 6,5% 0,93% 0,48%

55% 90% 484 2,3% 8,3% 0,88% 0,59%

341 1.942 1.191

286 2.487 1.229

313 2.515 1.512

338 3.053 1.600

900

880

897

939

66 57,4

64 57,3

65 57,5

67 58,9

22.107 38,4% 53.584 14.777 7,7 3,1 38,4% 1,9 3,2% 3,8% 24.938 2.295 8,4

18.163 37,2% 47.886 12.482 9,7 2,6 34,8% 0,6 3,7% 4,1% 20.828 1.949 7,7

17.696 32,8% 48.792 11.406 10,3 2,5 34,5% 0,9 3,8% 4,0% 19.246 1.808 8,1

20.895 35,4% 52.035 9.895 12,6 2,6 37,0% 0,7 3,0% 3,6% 22.739 1.558 9,6

1 Na aftrek derving door leegstand 2 ivm oplevering nieuwbouw relatief laag in 2012, m.n. ten gevolge van eerste verhuur De Elementen 3 Exclusief nieuwbouw De Elementen in 2012 4 Inclusief correcties AW 5 Het jaarresultaat exclusief afschrijvingen, bedrijfswaardecorrecties en VPB. 6 Langlopende leningen/netto kasstroom 7 Operationeel resultaat exclusief VPB en rentelasten gedeeld door de rentelasten

57

De Goede Woning Jaarrekening 2015

58

9.1 Geconsolideerde balans per 31 december 2015 (na resultaatbestemming)

Actief 31-12-2015 Toelichting

31-12-2014 €

€

Vaste activa

Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Subtotaal materiële vaste activa

Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie

Financiële vaste activa Latente belastingvordering Desposito BNG Overige vorderingen Subtotaal financiële vaste activa

1 1.1 1.2

328.309.154 1.905.495

293.430.811 2.247.180

1.3

1.070.250

1.272.198

2 2.1

3 3.1 3.2 3.3

331.284.899

296.950.189

16.661.553

14.143.656

9.410.805 -

Som der vaste activa

12.328.991 6.000.000 23.435 9.410.805

18.352.426

357.357.257

329.446.271

Vlottende activa Vorderingen Huurdebiteuren Gemeenten Overige vorderingen / overlopende activa Subtotaal vorderingen

Liquide middelen

Som der vlottende activa

Totaal activa

59

4 4.1 4.2 4.3

5

846.903 5.226 508.054

944.003 19.852 578.425 1.360.183

1.542.280

12.396.278

3.075.119

13.756.461

4.617.399

371.113.718

334.063.670

Passief 31-12-2015 Toelichting

Eigen vermogen Overige reserves

6 6.1

Voorzieningen

7

Voorziening onrendabele investeringen en herstructeringen Voorziening latente belastingverplichtingen Overige voorzieningen Subtotaal voorzieningen

Langlopende schulden Leningen kredietinstellingen Waarborgsommen Subtotaal langlopende schulden

Kortlopende schulden Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden ter zake van pensioenen Overige schulden / overlopende passiva Subtotaal kortlopende schulden

Totaal passiva

60

31-12-2014 €

€

142.325.906

116.335.085

7.1

25.534.069

14.895.279

7.2 7.3

3.342.436 152.246

403.088 29.028.751

8 8.1 8.2

190.453.855 2.166.086

15.298.367

192.953.854 2.173.279 192.619.941

9 9.1 9.2 9.3 9.4

1.635.035 613.904 63.064 4.827.118

195.127.133

1.548.510 604.415 5.150.160 7.139.121

7.303.085

371.113.718

334.063.670

9.2 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2015 2015 Toelichting

2014 €

€

Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Overige opbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten

10 11 12 13

41.019.918 2.938.220 313.059 71.657

39.581.905 2.800.811 11.731 83.863 44.342.854

42.478.310

Bedrijfslasten Afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Onderhoudslasten Leefbaarheid Lasten servicecontracten Verhuurderheffing Overige bedrijfslasten Som der bedrijfslasten

14

13.616.709

12.808.741

15

-7.357.131

4.376.100

16 17 18 19 20 21 22 23

2.748.030 407.195 466.717 7.668.220 869.535 2.844.650 3.900.388 3.456.591

2.584.312 405.969 498.227 7.083.195 844.303 2.775.063 3.414.832 4.743.998

Bedrijfsresultaat Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille

24

28.620.904

39.534.740

15.721.950

2.943.570

3.045.775

-332.375

Financiële baten en lasten Opbrengsten van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiële baten en lasten

25

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsoefening Resultaat deelnemingen

26 27

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen Resultaat via herwaarderingsreserve

Resultaat

61

28

101.500

234.672

121.279 7.256.231

112.768 7.974.992 -7.033.452

-7.627.552

11.734.273

-5.016.357

-5.857.534 -171.204

16.335.691 -18.460

5.705.535

11.300.874

20.285.290

-4.308.634

25.990.825

6.992.240

9.3 Geconsolideerde kasstroomoverzicht over 2015

Volgens de directe methode (x € 1.000)

Ontvangsten van huurders Ontvangsten van subsidiegevers Ontvangsten van overige Subtotaal ontvangsten Betalingen aan werknemers Betalingen aan leveranciers onderhoud Betalingen uit hoofde van zakelijke lasten Betalingen saneringsheffing/verhuurderheffing Betalingen aan overige Subtotaal uitgaven

31-12-2015

43.537 77 186

4.193 7.386 2.171 3.517 5.238

Ontvangsten uit langlopende schulden Aflossingen van langlopende schulden Mutatie langlopende effecten (aankoop, verkoop)

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen

62

22.505

23.656

21.295

19.267 297 8.142

-7.418

-7.845

13.877

11.422

10.516 2.483 23 6.000

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

42.923 3.943 8.413 1.938 4.690 4.672

336 7.754

Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Investeringen in vastgoedbeleggingen Desinvesteringen vastgoedbeleggingen Investeringen in financiële vaste activa Desinvesteringen financiële vaste activa

42.355 408 160 43.800

Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest Betaalde interest Subtotaal

31-12-2014

14.185 2.055 10 -2.056

28.700 31.200 -

-12.140 35.400 35.400 900

-2.500

900

9.321

182

9.4 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 9.4.1 Algemene waarderingsgrondslagen Algemeen Deze jaarrekening heeft betrekking op de periode 1 januari 2015 tot en met 31 december 2015. Alle bedragen luiden in euro’s, tenzij anders vermeld.

Activiteiten De activiteiten van R.K. woningbouwstichting De Goede Woning, statutair gevestigd en kantoor houdende aan de Storkstraat 6, Zoetermeer zijn erop gericht een goede woning te bieden voor mensen die daar zelf niet in kunnen voorzien.

Groepsverhoudingen R.K. woningbouwstichting De Goede Woning staat aan het hoofd van een groep rechtspersonen. Een overzicht van de gegevens vereist op grond van de artikelen 2:379 en 2:414 BW is hierna opgenomen: Geconsolideerde maatschappijen: Naam De Goede Woning Holding BV De Goede Woning Projecten BV

Statutaire zetel Zoetermeer Zoetermeer

Percentage 100% 100%

Hoofdactiviteit Beheer & financiering Projectontwikkeling

Niet - Geconsolideerde maatschappijen: Naam VvE Laveibos VvE Jagersbos VvE Hoevenbos VvE Alferbos VvE Castellum Palenstein VvE's De Elementen (woningen) Stichting Woonwagenzaken Zoetermeer

Statutaire zetel Zoetermeer Zoetermeer Zoetermeer Zoetermeer Zoetermeer Zoetermeer Zoetermeer

Percentage 70% 78% 80% 70% 50% 98% 29%

Hoofdactiviteit Beheer Beheer Beheer Beheer Beheer Beheer Beheer

Grondslagen voor de consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening zijn de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep behorende maatschappijen en andere rechtspersonen waarop een overheersend zeggenschap kan worden uitgeoefend of waarover de centrale leiding wordt gevoerd. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van R.K. woningbouwstichting De Goede Woning. De financiële gegevens van de groepsmaatschappijen en de andere in de consolidatie betrokken rechtspersonen en vennootschappen zijn volledig in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen onder eliminatie van de onderlinge verhoudingen en transacties. Belangen van derden in het vermogen en in het resultaat van groepsmaatschappijen zijn afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening tot uitdrukking gebracht. De resultaten van nieuw verworven groepsmaatschappijen en de andere in de consolidatie meegenomen rechtspersonen en vennootschappen worden geconsolideerd vanaf de overnamedatum. Op die datum worden de activa, voorzieningen en schulden gewaardeerd tegen de reële waarden. De resultaten van afgestoten deelnemingen worden in de consolidatie verwerkt tot het tijdstip waarop de groepsband wordt verbroken. De Goede Woning maakt gebruik van de facultatieve vrijstelling art 2:407 lid 1 sub a BW en heeft de VvE's niet in de consolidatie betrokken omdat de gezamenlijke betekenis hiervan te verwaarlozen is op het geheel.

Algemene grondslagen voor de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening De geconsolideerde jaarrekening van R.K. woningbouwstichting De Goede Woning is opgesteld volgens de bepalingen van het Besluit beheer sociale-huursector (Bbsh). In dit besluit wordt voorgeschreven Titel 9 Boek 2 BW toe te passen, behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Tevens is deze geconsolideerde jaarrekening opgesteld volgens de door de Raad voor de Jaarverslaggeving uitgegeven Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting. De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens het kostprijsmodel. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

63

Stelselwijzigingen Waardering garages Dit betreft de waardering van 110 garages. Deze garages zijn in de jaarrekening 2014 gewaardeerd tegen bedrijfswaarde en de overige 111 garages tegen marktwaarde in verhuurde staat. De garages welke tegen bedrijfswaarde waren gewaardeerd werden verhuurd aan huurders van De Goede Woning en hadden een sociaal karakter. In de nieuwe woningwet is de definitie aangescherpt waardoor deze garages als niet-daeb bezit (vastgoedbelegging) dienen te worden gewaardeerd en gerubriceerd. Van deze 110 garages bevinden zich 35 garages in een complex waarvoor een sloopbesluit is genomen. Bij de waardering van deze garages is hiermee rekening gehouden. Het effect van deze wijziging ad € 566.000 is prospectief verwerkt in het resultaat van 2015. VvE reserves Tot en met 2014 zijn de VvE reserves meegenomen in het saldo van de liquide middelen en het eigen vermogen. Ultimo 2014 was dit een bedrag van € 2.282.103. Vanaf 2015 worden deze VvE reserves niet meer meegenomen. De vergelijkende cijfers 2014 zijn hier op aangepast. Presentatiewijziging Huurdebiteuren De achterstand van vertrokken huurders werd in 2014 gepresenteerd onder de overige vorderingen. In deze jaarrekening wordt deze post samen met de huurdebiteuren zittende huurders verantwoord onder huurdebiteuren en in de toelichting onder huurdebiteuren vertrokken huurders. Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. In de toelichting op de verscheiden posten van de balans wordt de reële waarde van het betreffende instrument toegelicht als deze afwijkt van de boekwaarde. Indien het financiële instrument niet in de balans is opgenomen, wordt de informatie over de reële waarde gegeven in de toelichting op de ‘Niet in de geconsolideerde balans opgenomen rechten en verplichtingen’. Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Financiële derivaten waarbij de onderliggende waarde niet beursgenoteerd is, worden tegen kostprijs opgenomen. Indien per balansdatum de reële waarde lager is dan de kostprijs wordt het derivaat ten laste van de winst-en-verliesrekening afgewaardeerd naar de lagere reële waarde, tenzij kostprijshedge-accounting wordt toegepast. Bij de bepaling van de lagere reële waarde wordt rekening gehouden met het effect van de lopende rente. De winst of het verlies uit de herwaardering naar reële waarde per balansdatum wordt onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Indien financiële derivaten echter voor hedge-accounting in aanmerking komen en hedge-accounting wordt toegepast, is de verwerking van deze winst of dit verlies afhankelijk van de aard van de afdekking. R.K. woningbouwstichting De Goede Woning past hedge accounting toe op basis van generieke documentatie. Grondslag kostprijshedge-accounting Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting, wordt tegen kostprijs gewaardeerd. Op iedere balansdatum wordt bepaald of er een indicatie is voor ineffectiviteit door de kritische kenmerken van het hedge-instrument te vergelijken met de kritische kenmerken van de afgedekte positie. In het geval dat de kritische kenmerken van het hedge-instrument en de kritische kenmerken van de afgedekte positie niet aan elkaar gelijk zijn, is dit een indicatie dat de kostprijshedge een ineffectief deel bevat. In dat geval wordt een kwantitatieve ineffectiviteitsmeting uitgevoerd door het vergelijken van de cumulatieve verandering van de reële waarde van het hedge-instrument met de cumulatieve verandering van de reële waarde van de afgedekte positie van de afgedekte positie sinds het aanwijzen van de hedge-relatie. Ineffectiviteit wordt in de winst- en verliesrekening verwerkt indien en voor zover uit de kwantitatieve ineffectiviteitsmeting (cumulatief) een verlies blijkt.

64

9.4.2 Grondslagen voor de waardering van de geconsolideerde activa en passiva Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Sociaal vastgoed in exploitatie-Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie meerendeel met een aanvangshuurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 juli door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Ultimo 2015 bedraagt deze grens € 710,68 ( 2014: € 699,48). Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerendgoed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg -, welzijns-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners. R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel, gezien het beleid dat gericht is op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken. Het volkshuisvestelijk beleid staat hierbij centraal. Sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd tegen de actuele waarde gebaseerd op bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen van de kasstroom genererende eenheid uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. De indeling naar kasstroom genererende eenheid is gedefinieerd op complexniveau aangezien deze aansluit bij de interne bedrijfsvoering en hierbij de basis vormt voor de vastgoedsturing. De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van de complexen. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2015 intern geformaliseerde meerjarenbegroting. De kosten van planmatig onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjarenonderhoudsbegroting onderkende cycli per component. Voor latere jaren wordt uitgegaan van de verwachte gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente alsmede genormeerde lastenniveaus. Uitgaven na eerste verwerking (de zogeheten nainvesteringen) die leiden tot een waarde verhoging van het actief, worden geactiveerd. Uitgaven die betrekking hebben op toekomstige herstructureringen, waarvan de feitelijke verplichtingen dan wel de in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan, worden in de waardering betrokken. Herstructurering onderscheidt zich van renovatie door het verbeteren of vergroten van de oorspronkelijke capaciteit. Periodiek groot onderhoud wordt volgens de componentenbenadering geactiveerd. Hierbij worden de totale uitgaven toegewezen aan de samenstellende delen. De lasten van onderhoud, niet zijnde periodiek groot onderhoud, waaronder renovatie, onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waarde verhoging van het actief. De lasten van dergelijk onderhoud worden ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voordoen. Afschrijvingen worden berekend over de bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde is gesplitst naar de componenten grond, opstal en overige componenten. Over het aandeel van de grond wordt niet afgeschreven. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur per component en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. De initiële herwaardering van het sociaal vastgoed in exploitatie naar actuele waarde is rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt in een herwaarderingsreserve. De hierop volgende jaarlijkse waardeveranderingen worden als volgt in de jaarrekening verwerkt: Een waardevermeerdering van een complex onder het sociaal vastgoed wordt in beginsel direct ten gunste van de herwaarderingsreserve gebracht. Uitzondering betreft het geval wanneer voor een complex in het verleden een afwaardering ten laste van het resultaat is gebracht. In die situatie worden waardevermeerderingen van ditzelfde complex als positief resultaat in de winst-en-verliesrekening verwerkt, voor zover dit een terugname betreft van deze eerdere waardevermindering. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de terugneming nooit hoger is dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien in voorgaande jaren geen bijzonder waardeverminderingsverlies voor het complex zou zijn verantwoord. Een waardevermindering van een complex onder het sociaal vastgoed wordt in beginsel ten laste van het resultaat gebracht. Indien echter een herwaarderingsreserve voor dit complex gevormd is, wordt de waardevermindering direct ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht tot het bedrag dat met betrekking tot het desbetreffende complex in de herwaarderingsreserve is opgenomen.

65

Sociaal vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie betreft complexen in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie. De complexen in aanbouw worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken, wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Onroerende en roerende ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van de verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op terreinen wordt niet afgeschreven. De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van de verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Vastgoedbeleggingen Een vastgoedbelegging is een onroerend goed (of een deel daarvan) dat wordt aangehouden om huuropbrengsten of een waardestijging, of beide, te realiseren. Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Het commercieel vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd op basis van actuele waarde. De actuele waarde wordt vastgesteld aan de hand van courante prijzen op een actieve markt voor gelijksoortige onroerende zaken op dezelfde locatie en in dezelfde staat. Winsten of verliezen, ontstaan door een wijziging in de actuele waarde van het commercieel vastgoed, worden verantwoord in de winst- en verliesrekening over de periode waarin de wijziging zich voordoet, onder de categorie "Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille". Daarnaast wordt ten laste van de resultaatbestemming, hetzij ten laste van de Overige reserves, een herwaarderingsreserve gevormd. De herwaarderingsreserve betreft het ongerealiseerde positieve verschil tussen de actuele waarde en de historische kostprijs.

Financiële vast activa Deelnemingen Deelnemingen in groepsmaatschappijen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde, doch niet lager dan nihil. Deze nettovermogenswaarde wordt berekend op basis van de grondslagen van R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning. Deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde worden op nihil gewaardeerd. Wanneer R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning geheel of ten dele instaat voor schulden van de desbetreffende deelneming, respectievelijk de feitelijke verplichting heeft de deelneming (voor haar aandeel) tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorziening gevormd. Bij het bepalen van de omvang van deze voorziening wordt rekening gehouden met reeds op vorderingen op de deelneming in mindering gebrachte voorzieningen voor oninbaarheid. Andere deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijk en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs en indien van toepassing onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen. Vorderingen op deelnemingen De vorderingen op groepsmaatschappijen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk zijn aan de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen voor mogelijk oninbaarheid.

66

Latente belastingvorderingen Onder de financiële vaste activa zijn actieve belastinglatenties opgenomen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. Deze actieve latenties zijn gewaardeerd tegen contante waarde waarbij discontering plaatsvindt tegen de netto rente en hebben overwegend een langlopend karakter. De netto rente bestaat uit de voor De Goede Woning geldende rente voor langlopende leningen (3,8%) onder aftrek van belasting op basis van het effectieve belastingtarief (25%). De actieve belastinglatentie heeft betrekking op tijdelijke verschillen tussen waardering in de jaarrekening en de fiscale waardering en op de aanwezige compensabele verliezen. Voor het overige bezit is niet aan te duiden wat de bestemming zal zijn en is vanuit het oogpunt van voorzichtigheid de latentie op nihil gewaardeerd. Vlottende activa Vorderingen De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzakelijk geachte voorzieningen voor mogelijke verliezen als gevolg van oninbaarheid worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. Liquide middelen De liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden onder verrekening van een eventuele rekening-courantschuld bij de huisbank. De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Indien middelen niet ter vrije beschikking staan, dan wordt dit toegelicht.

Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de woningcorporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de woningcorporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de verplichting heeft plaatsgevonden. Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen en herstructureringen worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de investeringen gaan behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen, wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle investeringsuitgaven minus de aan deze investering toe te rekenen bedrijfswaarde of actuele waarde. Voorziening latente belastingverplichtingen Voor in de toekomst te betalen belastingbedragen uit hoofde van verschillen tussen commerciële en fiscale balanswaarderingen wordt een voorziening getroffen ter grootte van de som van deze verschillen vermenigvuldigd met het geldende belastingtarief. Op deze voorziening worden in mindering gebracht de in de toekomst te verrekenen belastingbedragen uit hoofde van beschikbare voorwaartse verliescompensatie, voor zover het waarschijnlijk is dat de toekomstige fiscale winsten beschikbaar zullen zijn voor verrekening. De belastinglatentie heeft betrekking op tijdelijke verschillen tussen waardering in de jaarrekening en de fiscale waardering. De latentie is gewaardeerd tegen nominale/contante waarde waarbij discontering plaatsvindt tegen de netto rente en hebben overwegend een langlopend karakter. De netto rente bestaat uit de voor geldende rente voor langlopende leningen (3,8%) onder aftrek van belasting op basis van het effectieve belastingtarief (25%). De opgenomen latentie heeft betrekking op de begrote verkopen van de komende 5 jaar en de een voorziening voor groot onderhoud met een gemiddelde cyclus van 17 jaar. Voor het overige bezit is niet aan te duiden wat de bestemming zal zijn en is vanuit het oogpunt van voorzichtigheid de latentie op nihil gewaardeerd. Voorziening deelnememing De voorziening is gevormd voor het bedrag van de te verwachten betalingen voor rekening van de TI ten behoeve van de deelnememing. Voorziening pensioenen Ultimo 2015 zijn er evenals ultimo 2014 geen verplichtingen waarvoor een pensioenvoorziening is opgenomen. De ten laste van de winsten verlies gebrachte pensioenpremie bedraagt over 2015 € 532.010 (2014 € 561.401). De pensioenregeling van R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning wordt onder het Nederlandse pensioenstelsel gefinancierd door afdrachten aan de bedrijfstakpensioenfonds Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW). Deelname aan het bedrijfstakpensioenfonds is verplicht gesteld in de collectieve arbeidsovereenkomst waaronder R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning valt. De opbouw van de pensioenaanspraken wordt steeds in het betreffende kalenderjaar gefinancierd door middel van (ten minste) kostendekkende premiebetalingen. De pensioenregeling is een middelloonregeling met - voor zowel actieve als inactieve deelnemers (slapers en gepensioneerden) - voorwaardelijke toeslagverlening. De toeslagverlening is afhankelijk van het beleggingsrendement.

67

De jaarlijkse opbouw van de pensioenaanspraken bedraagt 1,875% (was 2,15% in 2014) van het pensioengevend salaris dat is gebaseerd op het brutoloon minus een franchise (ad €13.545). Het pensioengevend salaris is gemaximeerd op € 100.000. De jaarlijkse premie bedraagt ten minste 25% en maximaal 31% van het pensioengevend salaris. De hoogte van de premie wordt jaarlijks vastgesteld door het bestuur van het bedrijfstakpensioenfonds op basis van de dekkingsgraad en verwachte rendementen. De dekkingsgraad van het betrokken bedrijfstakpensioenfonds bedraagt ultimo 2015 volgens opgave van het fonds 109%. Op basis van het uitvoeringsreglement heeft R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning bij een tekort in het fonds geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan door hogere toekomstige premies.

Schulden Langlopende schulden De langlopende leningen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag, rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt samen met de verschuldigde rentevergoeding zodanig bepaald dat de effectieve rente gedurende de looptijd van de schulden in de winst-en-verliesrekening wordt verwerkt. Er wordt gebruik gemaakt van derivaten om het rente- en kasstroomrisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling wordt met betrekking tot deze derivaten (hedge-instrumenten) kostprijshedge-accounting toegepast. Kortlopende schulden De kortlopende schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde (indien deze lager is dan de verkrijgings/vervaardigingsprijs) en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk kan zijn aan de nominale waarde.

9.4.3 Grondslagen voor de waardering van het geconsolideerde resultaat

Bedrijfsopbrengsten Huren De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2015 bedroeg dit maximumpercentage 5%. De opbrengsten uit hoofde van huur worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van opeisbaarheid daar bij tussentijdse beëindiging van het huurcontract geen terugbetalingsverplichting geldt. Opbrengsten servicecontracten Opbrengsten servicecontracten betreffen overeengekomen bijdragen van huurders en worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van levering van de goederen en diensten. De bijdragen zijn voor de dekking van de te maken en gemaakte servicekosten. Verrekening op basis van daadwerkelijke bestedingen vindt jaarlijks plaats. Gemaakte servicekosten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten. Verkoop onroerende goederen Dit betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de bedrijfswaarde (bestaand bezit) dan wel de vervaardigingsprijs (projecten voor derden) en verkoopkosten. Opbrengsten worden verantwoord op het moment van levering (passeren van de transportakte). Mogelijke verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. Projectopbrengsten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten verwerkt in de winst- en verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum.

68

Bedrijfslasten Afschrijvingen op vaste activa De afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille worden gebaseerd op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Afschrijving van het actief vindt plaats tot de restwaarde is bereikt. De afschrijvingen op sociaal vastgoed in exploitatie worden gebaseerd op de bedrijfswaarde. Binnen de afschrijving op het sociaal vastgoed in exploitatie worden componenten onderkend met een verschillende levensduur. Naast de grond (geen afschrijving) en de opstal worden installaties en inventaris onderkend. Op commercieel vastgoed wordt niet afgeschreven. Overige waardeveranderingen van materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Dit betreft de bij(af) boeking van de complexen op basis van een lagere bedrijfswaarde die voortvloeit uit de gemaakte rendementswaardeberekening of vastgestelde taxatiewaarde versus de kostprijs (de zogenaamde onrendabele top). Daarnaast wordt bij deze post tevens de jaarlijkse realisatie van de herwaardering afschrijvingen geboekt. Lonen, salarissen en sociale lasten Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-en verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden door de werknemers. Voor de grondslagen van de pensioenlasten wordt verwezen naar de paragraaf voorziening pensioenen. Onderhoudslasten Onder onderhoudslasten worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Leefbaarheid Leefbaarheid omvat gemaakte kosten voor sociale en fysieke ingrepen die de leefbaarheid in buurten en wijken bevorderen. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Lasten servicecontracten De gemaakte servicekosten voor huurders worden verantwoord onder de lasten servicecontracten in het verslagjaar waarop de servicekosten betrekking hebben. Verhuurderheffing De jaarlijks verschuldigde verhuurderheffing wordt berekend over de som van de vastgestelde WOZ-waarden van de huurwoningen minus 10 woningen met de gemiddelde WOZ-waarde van een huurwoning. De huurwoning dient aan de volgende voorwaarden te voldoen; De onroerende zaak is in Nederland gelegen, is bestemd voor verhuur, de huur is per 1 januari van het kalenderjaar niet hoger dan de liberalisatiegrens en de huurwoningen moeten als zelfstandige woning in de zin van de Wet WOZ kwalificeren. Overige bedrijfslasten Dit betreft de overige kosten werkorganisatie; belastingen, verzekeringen en contributie landelijke branchevereniging, kosten overige goederen, levering en diensten en overige en overige (normale lasten). De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Niet- gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen commerciële vastgoedportefeuille betreffen winsten of mogelijke verliezen, die ontstaan door Financiële baten en lasten De financiële baten en lasten omvat het de betaalde en ontvangen rente rekeninghoudend met de toegerekende rente aan het boekjaar.

69

Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-en verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Sinds 1 januari 2008 vallen de woningcorporaties integraal onder de vigerende belastingwetgeving. Eind 2008 is er overeenstemming bereikt tussen Aedes en de belastingdienst betreffende de Vaststellingsovereenkomst 2 (VSO 2). De VSO 1 is eenzijdig in 2008 door de belastingdienst opgezegd. R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning heeft de VSO 1 en VSO 2 getekend. R. K. Woningbouwstichting De Goede Woning heeft op basis van de uitgangspunten van VSO 1 en VSO 2 de fiscale positie ultimo 2015 en het fiscale resultaat 2015 bepaald. Doordat jurisprudentie inzake de uitwerking van VSO 1 en VSO 2 voor woningcorporaties nog ontbreekt, kan de werkelijk te betalen of te verrekenen belasting afwijken van de in de jaarrekening opgenomen schatting. Doordat in de jaren 2008 t/m 2011 gebruik is gemaakt van de herbestedingsreserve is er over die jaren effectief geen vennootschapsbelasting verschuldigd. Vanaf 2012 is het niet meer mogelijk om een herbestedingsreserve te vormen. De aangiften tot en met jaar 2011 zijn definitief vastgesteld. Hieronder volgt de belangrijkste afwijkingen tussen het commerciële en fiscale resultaat: Mutaties bedrijfswaarde De onrendabele investeringen in nieuw bezit en de mutaties in de bedrijfswaarde worden fiscaal geëlimineerd. Fiscaal is in 2012 afgeschreven op de waardering van de openingbalans in 2008. Dit leidt tot een aanzienlijk compensabel verlies wat de komende jaren als effect heeft dat geen belasting hoeft te worden betaald. Onderhoud De posten in het onderhoud die fiscaal als verbetering moeten worden aangemerkt worden gecorrigeerd op de fiscale onderhoudslasten. Fiscaal wordt een voorziening gevormd voor het onderhoud dat in de toekomst moet worden uitgevoerd voor de instandhouding van het bezit. Toerekening kosten aan projecten Aan de onderhanden projecten wordt fiscaal rente en kosten toegerekend. De toerekening betreft rente (bedrijfsfinanciering) op basis van het geïnvesteerd bedrag en de personeelskosten inclusief overhead van de afdeling vastgoedontwikkeling. Resultaat deelnemingen Als resultaat van deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijk en financiële beleid, wordt opgenomen het aan de De Goede Woning toekomende aandeel in het resultaat van deze deelnemingen. Dit resultaat wordt bepaald op basis van de bij De Goede Woning geldende grondslagen voor waardering en resultaatbepaling. Bij deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijk en financiële beleid wordt uitgeoefend, wordt het dividend als resultaat aangemerkt. Verwerking hiervan vindt plaats onder de financiële baten en lasten. Buitengewone baten en lasten Onder buitengewone baten en lasten worden verstaan baten en lasten die voortvloeien uit gebeurtenissen of transacties die duidelijk te onderscheiden zijn van de activiteiten in het kader van de gewone bedrijfsuitoefening en derhalve naar verwachting zelden zullen voorkomen.

9.4.4 Grondslagen voor het opstellen van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen en vlottende effecten. De effecten kunnen worden beschouwd als zeer liquide beleggingen. Winstbelastingen, ontvangen interest, betaalde interest en ontvangen dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen wordt opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geldmiddelen heeft plaatsgevonden. Hierbij worden geldmiddelen aanwezig in deze groepsmaatschappijen afgetrokken van de aankoopprijs. Transacties waarbij geen ruil van geldmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, worden niet in het kasstroomoverzicht opgenomen.

70

9.5 Specificatie toelichting op de geconsolideerde balans 1 Materiële vaste activa

a. Specificatie materiële vaste activa:

1 januari 2015 Cumulatieve verkrijgings- of vervaardigingsprijs Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen Cumulatieve herwaarderingen Boekwaarde per 1 januari 2015 Mutaties: Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Overboekingen van vastgoed in ontwikkeling voor eigen exploitatie Herclassificatie/herkwalificatie Mutatie herwaardering Overige waardeverminderingen en terugnemingen daarvan Naar voorziening Totaat mutaties 2015 31 december 2015 Cumulatieve verkrijgings- of vervaardigingsprijs Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen Cumulatieve herwaarderingen Boekwaarde per 31 december 2015

€

1.2 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie €

331.681.497 -121.738.448 83.487.762 293.430.811

4.852.683 -2.605.503 2.247.180

2.818.601 -1.546.403 1.272.198

339.352.781 -125.890.354 83.487.762 296.950.189

74.049 -268.290 -8.783.230 6.542.724 -156.086 20.285.290 17.183.886 34.878.343

10.836.256 -6.542.724 2.471.774 -7.106.991 -341.685

76.018 -54.382 -276.930

-201.948

10.986.323 -322.672 -9.060.160 -156.086 20.285.290 19.709.006 -7.106.991 34.334.710

337.873.894 -113.337.792 103.773.052 328.309.154

9.146.215 -7.240.720 1.905.495

2.840.237 -1.769.987 1.070.250

349.860.346 -122.348.499 103.773.052 331.284.899

1.1 Sociaal vastgoed in exploitatie

1.3 Onroerende en roerende zaken t.d.v. de exploitatie Totaal €

53.346

b. Verkochte woningen in het verslagjaar In de Bossenbuurt is in 2015 1 woning verkocht met een verkoopopbrengst van € 0,1 miljoen en bij de laagbouwcomplexen zijn 10 woningen verkocht tegen een totale verkoopopbrengst van € 2,1 miljoen. De gerealiseerde activa zijn volledig verzekerd tegen brandschade en verzekerd tegen stormschade met een eigen risico bij storm van € 250 per woonhuis, een maximum van € 500 per aangebouwd blok woningen of flatgebouw en een maximum van € 25.000 per stormgebeurtenis. De verzekerde waarde wordt jaarlijks bij VvE-complexen middels een index-clausule aangepast. Bij reguliere complexen wordt per woning een bedrag van € 18,15 (premie vast tot 01-01-2017) betaald. Het winkelcentrum Palenstein is verzekerd voor de herbouwwaarde van € 3.006.823. Het kantoorpand is verzekerd voor een waarde van € 2.953.862 gebaseerd op het taxatierapport van 2014. De jaarlijkse index is hierop van toepassing. De bedrijfsinventaris c.a. is verzekerd voor een waarde van € 1.479.561 gebaseerd op het taxatierapport van februari 2014. De jaarlijkse index is hierop van toepassing. c. Afschrijvingsperiode Component Warmtemeters Meubilair c.a. Gereedschap / bedrijfsauto's Computer/programma c.a. Bedrijfspand

71

Aantal jaren 10 10 5 5 45

€

d. Bedrijfswaarde De uitgangspunten voor de bedrijfswaardeberekening van het sociaal vastgoed zijn: Huren In de berekening van de in de balans en het resultaat verwerkte rendementswaarden is uitgegaan van een basishuurverhoging in het jaar 2016 van 0,5% (was 1,25%), in 2017 van 1,00% (was 2%) en vanaf 2018 een basishuurverhoging van 2%. Deze percentages zijn gebaseerd op de veronderstelde inflatie in het voorafgaande jaar. Daarnaast is rekening gehouden met extra huurverhoging van 1% inclusief huurharmonisatie in de jaren 2016 t/m 2020 gebaseerd op de huursombenadering volgens de nieuwe wet doorstroming huurmarkt. Er wordt geen rekening gehouden met extra huurinkomsten op basis van een inkomenstoets. Verkoopprognose Bij sociale huurwoningen die aangemerkt zijn voor verkoop en waarvan verwacht wordt dat deze binnen vijf jaar worden verkocht wordt bij de berekening van de bedrijfswaarde rekening gehouden met de verwachte verkoopopbrengst minus verkoopkosten. Bossenbuurt Vanuit bestaand bezit gaat het hier om 46 woningen. Voor de komende vijf jaar is hier een bedrag voor ingerekend van ruim € 4,8 miljoen. Daadwerkelijk waren er aan het eind van dit verslagjaar 5 van deze woningen beschikbaar en aangemeld bij de makelaar voor verkoop. De prognose voor 2016 is dat 22 woningen worden verkocht voor totaal van € 2,2 miljoen. In 2016 is een uitbreiding voorzien van het verkoopprogramma met een hoogbouwcomplex. In eerste instantie worden de woningen aangeboden aan de zittende huurders (met 10% korting) en daarna bij mutatie. Laagbouwcomplexen Bij drie laagbouwcomplexen is een verkoopprogramma gestart in 2013. Hierbij zijn in eerste instantie de woningen aangeboden (met 10% korting) aan de zittende huurder en worden daarna op basis van aangewezen blokken bij mutatie te koop aangeboden. Voor de komende vijf jaar zijn 64 woningen opgenomen in de prognose, waarvoor een bedrag is ingerekend van € 9,8 miljoen. Daadwerkelijk waren er aan het eind van dit verslagjaar 5 van deze woningen beschikbaar en aangemeld bij de makelaar voor verkoop. De prognose voor 2016 is dat 17 woningen worden verkocht voor totaal van € 2,5 miljoen. Ook in de laagbouw is sprake van uitbreiding van het verkoopprogramma. Ook hier worden in eerste instantie de woningen aangeboden aan de zittende huurders (met 10% korting) en daarna bij mutatie. Onderhoud Conform jaarbegroting Onderhoud en Beheer 2016 en meerjarenbegroting Onderhoud 2017-2025. De cijfers t/m einde looptijd van alle complexen zijn aangeleverd door de afdeling Vastgoedontwikkeling en worden automatisch de laatste 10 jaar voor einde exploitatie lineair afgebouwd. Indien (groot-)onderhoud aangemerkt kan worden als levensduurverlenging wordt dit meegenomen in de rendementswaardeberekeningen. Het curatief onderhoud in de bedrijfswaarden is gebaseerd op de begroting Onderhoud & Beheer 2016 en vervolgens jaarlijks geïndexeerd met 2,5% (2014: 3%). Kosten Werkorganisatie Voor de jaren 2016-2020 de (meerjaren) begroting Werkorganisatie en vanaf 2020 de gemiddelde kosten over de jaren 2016-2020. Deze kosten worden verdeeld voor een gelijk bedrag per woning en zijn jaarlijks geïndexeerd met 2,5%. Belastingen/verzekeringen Belastingen zijn gebaseerd op de werkelijke bedragen van 2015. Voor wat betreft de verzekeringen geldt een tarief van € 18,15 per woning. Voor de diverse VvE complexen gelden andere tarieven. Voor de kostencomponent belastingen geldt een 0,22% van de WOZ waarde. Voor de verzekeringscomponent geldt het stijgingspercentage van 2,0% vanaf het jaar 2017. Verhuurdersheffing 2016: 0,491% x WOZ waarde sociaal bezit -/- vrijstelling van 10 woningen 2017: 0,536% x WOZ waarde sociaal bezit -/- vrijstelling van 10 woningen 2018 en volgende jaren gelijk aan het tarief van 2017. Er wordt rekening gehouden met een stijging van de woz-waarden van 2% per jaar. Deze bedragen worden meegenomen in de bedrijfswaardeberekeningen. Levensduur Er wordt voor sociale huurwoningen uitgegaan van een weerlegbaar vermoeden dat de resterende economische levensduur maximaal 50 jaar en minimaal 15 jaar bedraagt. Bij de HAT-complexen is bij de start exploitatie uitgegaan van 40 jaar. Bij twee complexen in de wijk Palenstein is rekening gehouden met een eerdere beëindiging in verband met sloop in de jaren 2017/2020. De (gemiddelde) restant levensduur van het hele bezit ultimo 2015 is 22 jaar.

72

Restwaarde Er wordt vanuit gegaan dat de grond blijvend wordt ingezet voor de volkshuisvestelijke taak zijnde het exploiteren van sociale huurwoningen. Er wordt gerekend met een (gemiddelde) restwaarde van € 5.000 per verhuurbare eenheid (saldo van de sociale kavelprijs en de sloop- en herhuisvestingskosten). Dit bedrag is vervolgens geïndexeerd vanaf 2016 met 2,0% per jaar en verdisconteerd tegen 5,00%. Met deze uitgangspunten is de restwaarde van de bestaande complexen (exclusief de twee te slopen complexen in Palenstein) vastgesteld op € 15,7 miljoen (2014: € 14,9 miljoen). Indeling in kasstroomgenererende eenheden De kasstroomgenererende eenheden zijn bepaald in overeenstemming met het strategisch voorraadbeleid van De Goede Woning. De indeling van het strategisch voorraadbeleid is gebaseerd op de indeling van productmarktcombinaties, geografische ligging, woningtype en levensduurinschatting en is in 2015 niet gewijzigd ten opzichte van voorgaande jaren. Disconteringsvoet De disconteringsvoet is in 2015 conform de voorschriften van Autoriteit Woningcorporaties 5,0% (2014 5,25%) Mutatie bedrijfswaarde De bedrijfswaarde van de onroerende zaken in exploitatie van de bestaande complexen is € 328 miljoen (2014 € 293 miljoen). Gevolgen nadere interne schattingen parameters / indexaties In 2015 zijn verschillende parameters naar beneden bijgesteld. Het gaat om de prijs-, bouw- en marktindex en disconteringsvoet. Dit leidt ertoe dat de kosten lager uitkomen. De verlaging van het disconteringsvoet van 5,25% naar 5,0% geeft een postief resultaat van € 24,5 miljoen op de bedrijfswaarde. De mutatie van de bedrijfswaarde is ontstaan door: In miljoenen Oplevering van 1 nieuwbouwcomplex van 44 woningen 3,6 Mutatie verkoopprognose inclusief verkoop van 8 woningen 3,2 Herclassificatie van 110 garages van sociaal vastgoed naar vastgoedbelegging -0,7 Aanpassing parameters 4,3 Aanpassing disconteringsvoet van 5,25% naar 5,00% 24,5 Totaal mutatie bedrijfswaarde 2015 34,9 e. Zekerheden De Goede Woning heeft voor alle leningen die via Gemeentegarantie ge(her)financierd zijn een hypothercaire volmacht aan de Gemeente Zoetermeer verstrekt. Alleen bij het complex 3090 ten bedrage van € 3,676 miljoen is een recht van hypotheek verstrekt aan de Gemeente Zoetermeer. Drie leningen (totaal € 24 miljoen) zijn geborgd door het WSW. Aan het WSW is een volmacht afgegeven om hypotheekrecht te mogen vestigen op al het bezit dat niet elders bezwaard is comform het WSW reglement. g. WOZ waardes Een indicatie van de verkoopwaarde van de onroerende zaken in exploitatie en de vastgoedbeleggingen is € 933 miljoen (2014:€ 925 miljoen). Dit bedrag is gebaseerd op de waarde volgens de onroerend zaakbelasting met peildatum 1 januari 2015.

2 Vastgoedbeleggingen

a. Specificatie vastgoedbelegging:

2.1 Commercieel vastgoed in exploitatie €

1 januari 2015 Cumulatieve verkrijgings- of vervaardigingsprijs Cumulatieve waardeveranderingen Cumulatieve herwaarderingen Boekwaarde per 1 januari 2015

73

19.158.526 -6.682.533 1.667.663 14.143.656

Mutaties: Investeringen Desinvesteringen Herclassificatie/herkwalificatie Mutatie herwaardering Overige waardeveranderingen en terugnemingen daarvan Totaat mutaties 2015

-1.198.208 156.086 1.517.316 2.042.703 2.517.897

31 december 2015 Cumulatieve verkrijgings- of vervaardigingsprijs Cumulatieve waardeveranderingen Cumulatieve herwaarderingen Boekwaarde per 31 december 2015

18.116.404 -4.639.830 3.184.979 16.661.553

Dit betreft 38 vrije sectorwoningen met 10 parkeerplekken van complex De Elementen, overig commerciele bedrijfsruimten en 221 garages. Daarvan zijn 110 garages geherclassificeerd van sociaal bezit naar commercieel bezit. Daarnaast betreft dit het winkelcentrum Palenstein dat in 2008 is aangekocht ten behoeve van de herstructurering van de wijk. In 2015 zijn 3 vrije sectorwoningen van complex De Elementen verkocht voor een totale verkooprijs van 1,1 miljoen en een marktwaarde van 0,7 miljoen. De totale bedrijfswaarde van de vastgoedbeleggingen is berekend op 31 december voor € 13,9 miljoen. b. Waardering op basis van actuele waarde of wel marktwaarde in verhuurde staat door externe taxateur: De actuele waarde van commercieel vastgoed in exploitatie is gebaseerd op een waardering door een onafhankelijke en ter zake kundige taxateur. Dit betreft het overig bezit bestaande uit 4 bedrijfsruimten en het winkelcentrum Palenstein. (aangekocht in 2008 in verband met de herstructering van de wijk) Het winkelcentrum Palenstein is gewaardeerd op marktwaarde in verhuurde staat (taxaxtie januari 2015 op € 3,5 miljoen) en de 4 bedrijfsruimtes zijn in 2015 gewaardeerd op marktwaarde in verhuurde staat op € 890.000 (dit was € 995.000). c. Waardering op basis van actuele waarde of wel marktwaarde in verhuurde staat op basis van handboek woningcorporaties: Dit betreft 38 vrije sectorwoningen met 10 parkeerplekken van complex De Elementen en 221 garages, daarvan zijn 110 garages geherclassificeerd van sociaal bezit naar commercieel bezit. De 38 vrije sectorwoningen met 10 parkeerplekken en de 221 garages is gewaardeerd tegen marktwaarde in verhuurde staat met het gebruik van het basis handboek woningcorporaties 2015. d. Herclassificatie/herkwalificatie verhuureenheden van sociaal vastgoed in exploitatie naar commercieel vastgoed in exploitatie De bedrijfswaarde van de 110 garages op 1 januari was € 662.022. Door herclassificatie van de 110 garages van Sociaal Vastgoed naar Vastgoedbeleging is de marktwaarde op 31 december € 1.396.845. Het effect van de waarderingswijziging is een voordelig resultaat van € 734.823.

3 Financiële vaste activa 3.1 Latente belastingvordering Leningen portefeuille Stand begin boekjaar Mutatie boekjaar Stand eind boekjaar

2015 €

263.388 -102.583 160.805

2014 €

363.931 -100.543 263.388

Dit betreft de lagere fiscale waardering van de leningenportefeuille oorspronkelijk groot circa € 0,5 miljoen. Het is waarschijnlijk dat er in de toekomst voldoende fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening. De resterende looptijd is t/m 2017. Hiervan is € 116.991 verrekenbaar binnen één jaar. Compensabel verlies Stand begin boekjaar Mutatie boekjaar Totaal compensabel verlies

74

12.065.603 -2.815.603 9.250.000

12.065.603 12.065.603

Dit betreft het compensabel verlies dat is ontstaan door afwaardering op de fiscale waarde van de openingsbalans op 1 januari 2008 conform VSO2 als gevolg van de daling van de woz waardes. Het is waarschijnlijk dat er in de toekomst voldoende fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening. De resterende looptijd is t/m 2018. Hiervan is € 4,1 mln verrekenbaar binnen één jaar. 31-12-2015 31-12-2014 € € Totaal actieve latenties

9.410.805

12.328.991

-

6.000.000

3.2 Deposito BNG BNG 3,8% per 3 maart 2005 t/m 3 juni 2015

Bij de BNG is een deposito per 3 maart 2005 uitgezet ad € 6 miljoen met een looptijd van 10 jaar tegen een rentepercentage van 3,8%. Deze deposito diende als onderpand voor de kredietfaciliteit bij de BNG ad € 6 miljoen. Hiertegenover stond een lening van de BNG (langlopendeschulden) onder dezelfde condities. In 2015 is de deposito door de BNG afgelost en de kredietfaciliteit bij de BNG is komen te vervallen. 2015 2014 3.3 Overige vorderingen € € Stichting Woonwagen Zoetermeer Stand begin boekjaar Aanvulling lening Resultaat boekjaar Naar overige voorziening Stand ultimo boekjaar

23.435 22.715 -16.713 -29.437 -

26.895 15.000 -18.460 23.435

4 Vorderingen 4.1 Huurdebiteuren Het saldo huurdebiteuren kan als volgt worden gespecificeerd: Huurdebiteuren zittende huurders Huurdebiteuren vertrokken huurders Subtotaal achterstand huurders Af: voorziening wegens oninbaarheid Boekwaarde per 31 december

31-12-2015 €

31-12-2014 €

440.951 973.436 1.414.387 -567.484 846.903

413.211 767.276 1.180.487 -236.484 944.003

De huurachterstand huurdebiteuren ultimo 2015 is 3,10% van de nettojaarhuur en vergoedingen (2014: 2,62%). De huurachterstand van zittende huurders blijft in 2015 met 0,90% ten opzichte van vorig jaar ad 0,95% vrijwel gelijk. De vordering op vertrokken huurders loopt aanzienlijk op. Hierbij is er een relatie met hoogte van de afboekingen van deze vorderingen. In 2016 zal het incassobeleid worden geevalueerd in samenwerking met met deurwaarderskantoor om na te gaan of het incassobeleid en/of de systematiek van afboeken moet worden aangepast. Tot 2015 werd alleen voor de huurachterstand van de vertrokken huurders een voorziening getroffen, zijnde 0,5% van de huuromzet. Vanaf 2015 wordt voor 10% van de huurachterstand van de zittende huurders en 50% van de huurachterstand vertrokken huurders een voorziening getroffen. 2015 2014 Het verloop van de voorziening wegens oninbaarheid is als volgt: € € Boekwaarde per 1 januari Dotatie ten laste van de exploitatie Afgeboekte oninbare posten Boekwaarde per 31 december

75

-236.484 -386.775 55.775 -567.484

-229.484 -112.101 105.101 -236.484

4.2 Gemeenten

31-12-2015 €

31-12-2014 €

Het saldo gemeenten kan als volgt worden gespecificeerd: Miva bijdragen Huurderving Miva Overige vorderingen op gemeenten Totaal vorderingen op gemeenten per 31 december

4.3 Overige vorderingen / Overlopende activa

5.226 5.226

31-12-2015 €

9.718 6.321 3.813 19.852

31-12-2014 €

Het saldo overige vorderingen en overlopende activa kan als volgt worden gespecificeerd: Vooruitbetaalde projectkosten Debiteuren VvE's Overige overlopende activa Rente spaarrekeningen Debiteuren - overig Te ontvangen rente op deposito Totaal overige vorderingen/ overlopende activa per 31 december

170.747 149.317 78.625 75.891 33.474 508.054

140.736 143.670 40.157 87.360 34.075 132.427 578.425

11.200.010 1.178.255 18.002 11 12.396.278

7.266.839 15.925 -4.209.036 1.391 3.075.119

5 Liquide middelen Rabo spaarrekeningen Rabo rekening courant BNG rekening courant Kruisposten Totaal liquide middelen per 31 december

Alle uitgezette bedragen staan ter vrije beschikking van R.K. woningbouwstichting De Goede Woning. Ultimo 2015 staat er een bedrag van in totaal € 11,2 miljoen op bedrijfsspaarrekeningen bij de Rabo bank. Dit spaarbedrag wordt in 2016 aangewend voor de gestarte (te starten) nieuwbouwprojecten. Vooralsnog wordt ervanuit gegaan dat voor de nieuwbouw in 2016 geen nieuwe leningen behoeven te worden aangetrokken. De permanente kredietfaciliteit bij de BNG van € 6 miljoen van De Goede Woning is in 2015 opgezegd omdat middels een aantal leningen met een variabele hoofdsom voldoende flexibiliteit beschikbaar is.

6 Eigen Vermogen 6.1 Specificiatie van het overige reserves a. Algemene reserve b. Herwaarderingsreserve Totaal Eigen Vermogen a. Algemene reserve Saldo begin boekjaar Resultaat Totaal algemene reserve b. Herwaarderingsreserve Saldo begin boekjaar Gerealiseerd door middel van afschrijvingen boekjaar Herwaarderingen boekjaar Totaal herwaarderingsreserve

76

31-12-2015 €

31-12-2014 €

35.367.876 106.958.030 142.325.906

31.179.661 85.155.424 116.335.085

31.179.661 4.188.215 35.367.876

19.878.790 11.300.871 31.179.661

85.155.424 -6.393.324 28.195.930 106.958.030

89.464.058 -6.066.257 1.757.623 85.155.424

7 Voorzieningen 7.1 Voorziening onrendabele investeringen en herstructeringen

2015 €

2014 €

Het verloop van de post voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Dotatie voorziening Vrijval voorziening Onttrekking door realisatie project Boekwaarde per 31 december

14.895.279 19.901.666 -2.155.885 -7.106.991 25.534.069

5.269.097 15.029.007 -2.233.494 -3.169.331 14.895.279

De voorziening voor onrendabele investeringen en herstructureringen is overwegend langlopend van aard. Specificatie per nieuwbouw project dotatie / onttrekking voorziening 40 woningen De Chrysant Saldo begin boekjaar Dotatie voorziening boekjaar Vrijval voorziening boekjaar Subtotaal voorziening Onttrekking voorziening boekjaar Saldo eind boekjaar 56 woningen Waterzicht II Saldo begin boekjaar Dotatie voorziening boekjaar Vrijval voorziening boekjaar Subtotaal voorziening Onttrekking voorziening boekjaar Saldo eind boekjaar 44 woningen Parkzoom 2 Saldo begin boekjaar Dotatie voorziening boekjaar Vrijval voorziening boekjaar Subtotaal voorziening Onttrekking voorziening boekjaar Saldo eind boekjaar

2015 € -

2014 €

-

230.377 -315.245 -84.868 84.868 -

-

2.579.583

-

-548.805 2.030.778 -2.030.778 -

-

-

-

2.459.137

-

-1.369.444 1.089.693 -1.089.693 -

67 jongerenwoningen Casa Italia Saldo begin boekjaar Dotatie voorziening boekjaar Vrijval voorziening boekjaar Subtotaal voorziening Onttrekking voorziening boekjaar Saldo eind boekjaar

-1.051.893 3.306.752 -3.306.752 -

4.361.219 4.361.219 -2.574 4.358.645

32 jongerenwoningen Calypso Saldo begin boekjaar Dotatie voorziening boekjaar Vrijval voorziening boekjaar Subtotaal voorziening Onttrekking voorziening boekjaar Saldo eind boekjaar

3.091.446 -461.026 2.630.420 -1.327.495 1.302.925

3.119.585 3.119.585 -28.139 3.091.446

77

4.358.645

2015 €

2014 €

69 jongerenwoningen Cadenza Saldo begin boekjaar Dotatie voorziening boekjaar Vrijval voorziening boekjaar Subtotaal voorziening Onttrekking voorziening boekjaar Saldo eind boekjaar

4.837.271 -642.966 4.194.305 -1.634.692 2.559.613

4.848.203 4.848.203 -10.932 4.837.271

105 woningen Palenstein herstucturering Saldo begin boekjaar Dotatie voorziening boekjaar 1 Vrijval voorziening boekjaar Subtotaal voorziening Onttrekking voorziening boekjaar Saldo eind boekjaar

2.607.917 14.873.281 17.481.198 -726.602 16.754.596

2.700.000 2.700.000 -92.083 2.607.917

Voor de eerste fase van de herstructurering Palenstein, betreffende de sloop van de flat Jan van Beieren, is in 2014 een bedrag ad € 2,7 miljoen als voorziening genomen. De kosten voor nieuwbouw van 105 sociale huurwoningen boven een nieuw te realiseren winkelcentrum op deze locatie worden op basis van het voorontwerp geraamd op € 26,6 miljoen. De planning is dat de flat in 2017 wordt gesloopt zodat in 2018 met de bouw van de nieuwe woningen kan worden gestart. De totale onrendabele investering wordt op dit moment geraamd op € 17,6 miljoen. Bij het verder uitwerken van het plan zal nog zo veel mogelijk worden gezocht naar optimalisatie teneinde de onrendabele investering te verlagen. 72 woningen ZOC Wonen Saldo begin boekjaar Dotatie voorziening boekjaar Vrijval voorziening boekjaar Subtotaal voorziening Onttrekking voorziening boekjaar Saldo eind boekjaar

5.028.385 5.028.385 -111.450 4.916.935

-

7.2 Voorziening latente belastingverplichtingen Het verloop van de post voorziening latente belastingverplichtingen is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Dotaties Onttrekkingen Vrijval Boekwaarde per 31 december

2015 € 403.088 2.939.348 3.342.436

2014 € 4.773.719 -4.370.631 403.088

De voorziening voor latente belastingverplichtingen is overwegend langlopend van aard. Dit betreft een passieve latentie voor de fiscaal lagere waardering van woningen die begroot zijn te verkopen de komende vijf jaar en voor een voorziening voor groot onderhoud met een gemiddelde cyclus van ruim 17 jaar. Verder wordt verwezen naar de toelichting op de actieve belastinglatenties. 7.3 Overige voorzieningen Specificatie voor de overige voorzieningen bestaat uit: Fonds voor opslag en risico warmtevoorziening Stichting Woonwagenzaken Zoetermeer

31-12-2015 €

31-12-2014 €

27.192 125.054 152.246

-

In het kader van de (gedeeltelijke) overdracht van de diverse locaties standplaatsen / woonwagens te Zoetermeer (thans totaal 35 standplaatsen en 3 huurwoonwagens) naar de plaatselijk werkzame corporaties is op 19 juni 2000 de Stichting Woonwagenzaken Zoetermeer opgericht, met de plaatselijke corporaties als deelnemers. Stichting Woonwagen Zoetermeer heeft een verlieslatend contract waardoor elk jaar door de deelnemers het verlies moet worden aangezuiverd. In 2015 is voor de negatieve bedrijfswaarde van het verlieslatende contract, gebaseerd op de resterende exploitatieperiode van 15 jaar, een voorziening getroffen voor een bedrag van € 540.716. Het aandeel in deze voorziening voor De Goede Woning is 2/7 deel is € 154.490. Het beheer en de administratie zijn uitbesteed aan een daarin gespecialiseerd bedrijf.

78

2015 € Het verloop van de post de fonds voor opslag en risico is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Dotaties Uitgaven Vrijval Boekwaarde per 31 december Het verloop van de verbintenis Stichting Woonwagenzaken Zoetermeer is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Overboeking van deelnemingen Dotatie voorziening - verlieslatend contract Uitgaven Vrijval Boekwaarde per 31 december

2014 €

27.192 27.192

-

-29.437 154.491 125.054

-

8 Langlopende schulden 8.1 Leningen kredietinstellingen Het verloop van de post schulden/leningen overheid schulden/leningen kredietinstellingen voor leningen van R.K. woningbouwstichting 2015 2014 € € Boekwaarde per 1 januari Bij: nieuwe leningen (herfincieringen) Af: (extra) aflossingen Boekwaarde per 31 december

192.953.855 29.700.000 -32.200.000 190.453.855

192.053.854 36.300.000 -35.400.000 192.953.854

a. Rente- en kasstroomrisico Hierna is de leningportefeuille ultimo 2015 uitgesplitst naar rentepercentage en naar resterende looptijd. Restant looptijd < 1% < 1 jaar € 1 jaar > - < 5 jaar € 6.768.000 5 jaar > - < 10 jaar € 8.300.000 10 jaar > - < 20 jaar € 17.900.000 > 20 jaar € Totaal € 32.968.000

€ € € €

< 2% -

€

-

Rentepercentages < 3% < 4% < 5% € € € 39.790.000 € € 11.798.285 € 33.602.494 € € 16.890.725 € 12.480.000 € 13.500.000 € 7.124.350 € 22.300.000

€ € € € € € 13.500.000 € 35.813.360 € 108.172.494 €

Totaal 39.790.000 52.168.779 37.670.725 60.824.350 190.453.855

Hierna is de leningportefeuille per ultimo 2015 uitgesplitst naar aflossingsvorm en gemiddelde rentepercentage en looptijd. Aflossingsvorm

Fixed Roll-over Variabele hoofdsom Totaal

Schuldrestant Gemiddelde rente Gemiddelde per 31-12-2015 percentage looptijd 142.385.855 45.768.000 2.300.000 190.453.855

3,36% 4,08% 0,59% 3,50%

9,0 0,9 7,2 7,0

Hierna is de leningportefeuille uitgesplitst per geldgever: Specificatie per geldgever B.N.G. N.W.B. Totaal

In % 87% 13% 100%

2015 in € 166.453.855 24.000.000 190.453.855

2014 in € 168.953.854 24.000.000 192.953.854

Rente De effectieve rente voor 2015 bedraagt 3,8% (2014: 4,1%) en de gemiddelde looptijd van de leningen is 7,0 jaar (2014: 6,3 jaar).

79

b Nieuwe leningen/herfinanciering In 2015 zijn geen nieuwe leningen afgesloten. De leningen van 6,4 miljoen, 6 miljoen en 15 miljoen zijn allen geherfinancieerd. Op de leningen met variabele hoofdsom is € 2,5 mln teruggestort. Specificatie herfinancieringen 2015: Hoofdsom in € 6.400.000 6.000.000 11.500.000

Ingangsdatum

Vervaldatum

3 juni 2015 3 juni 2015 6 juli 2015

5 juni 2028 3 juni 2024 6 augustus 2029

Aflossingsvorm Rente in % Fixed Fixed Fixed

0,778% 0,579% 1,335%

In 2016 moeten drie leningen worden geherfinancieerd: In april en oktober worden 2 roll-over leningen van 15 en 12 miljoen met beide een bijbehorende renteswaps met rente van 4,57% en 4,48%, welke vervallen op 4 april 2020 en 4 oktober 2018, geherfinancierd. In oktober moet een fixed lening van 12,79 miljoen worden geherfinancierd.

8.2 Waarborgsommen Stand begin boekjaar Mutaties in boekjaar Rentebijschrijving ultimo jaar Stand eind boekjaar

2015 € 2.173.279 -12.853 5.660 2.166.086

2014 € 2.153.825 8.775 10.679 2.173.279

Waarborgsommen worden geheven bij de verhuur van woningen, bedrijfsruimten en bij niet aan de woningen gekoppelde verhuur van garages. Jaarlijks wordt rente bijgeschreven gelijk aan het tarief voor een belegging van 1 jaar, welke voor 2015 is vastgesteld op 0,25%. De waarborgsom is gemaximeerd op € 320.

9 Kortlopende schulden

31-12-2015 €

31-12-2014 €

1.635.035

1.548.510

114.769 499.135 613.904

110.641 493.774 604.415

63.064

-

9.1 Schulden aan leveranciers Schulden aan leveranciers 9.2 Belastingen en premies sociale verzekeringen Het saldo te betalen belastingen en premies sociale verzekeringen kan als volgt worden gespecificeerd: Loonheffing en premies sociale verzekeringen Omzetbelasting Totaal belastingen en premies sociale verzekeringen 9.3 Schulden ter zake pensioenen Schulden ter zake pensioenen

80

9.4 Overlopende passiva en schulden De post overlopende passiva is als volgt samengesteld: Niet vervallen rente Vooruitontvangen huren Nog te verrekenen servicekosten Overige overlopende passiva en schulden (b) Vakantietegoed ultimo jaar Egalisatiefondsen (a) Totaal overlopende passiva a. Egalisatiefondsen

31-12-2015 €

31-12-2014 €

2.912.176 670.751 359.277 526.211 239.041 119.662 4.827.118

3.431.549 550.925 499.239 368.664 241.522 58.261 5.150.160

2015 €

2014 €

Glasfonds Stand begin boekjaar Stortingen Kosten Stand eind boekjaar

33.863 102.516 -58.031 78.348

-3.181 115.368 -78.324 33.863

Schoonmaken goten Stand begin boekjaar Stortingen Kosten Stand eind boekjaar

24.397 24.749 -7.832 41.314

-7.073 34.070 -2.600 24.397

31-12-2015 € b. Overlopende passiva en schulden Nog te betalen service kosten Nog te betalen algemenekosten Nog te betalen onderhoudskosten Nog te betalen personeelkosten Ontvangen subidies Nog te ontvangen kosten nieuwbouw Diversen

31-12-2014 €

140.464 51.015 243.926 5.128 76.820 8.858 526.211

33.222 7.753 296.174 9.569 346.718

Financiële instrumenten De Goede Woning maakt gebruik van derivaten om het rente- en kasstroomrisico af te dekken. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de niet uit de balans blijkende verplichtingen waar de swaps en bijbehorende leningen zijn toegelicht. In het Treasurystatuut van De Goede Woning staan de kaders benoemd omtrent het beheersen van risico's. De financiële instrumenten voldoen aan de kaders genoemd in een aanvullende toelichting op het Treasurystatuut. In het statuut is het gebruik van afschermende instrumenten toegestaan ter beheersing van het renterisico op zekere kasstromen en de instrumenten zijn defensief van aard. De volgende eisen worden gesteld ten aanzien van het gebruik van derivaten: - De leden van de Treasurycommissie dienen voldoende kennis van zaken te hebben; - Derivaten mogen slechts gebruikt worden om bepaalde risico’s, zoals beleggings-, rente- en financieringsrisico’s af te dekken; - Derivaten moeten voldoen aan de richtlijnen van het WSW; - Slechts een beperkt aantal soorten derivaten is toegestaan, dit zijn forward fixeren, CAP/Floor/Collar, Interest Rate Swap (IRS), Swaption; - Voor het gebruik van derivaten dient te allen tijde en direct (voordat het contract aangegaan wordt) goedkeuring te worden gevraagd aan het bestuur inclusief een motivering, waarom een derivaat wordt gebruikt.

81

Aangetrokken leningen en renteswaps Voor de financiering van het project 340 woningen De Elementen is in juni 2009 een 5-tal roll-overleningen aangetrokken. Ter afdekking van het renterisico is een 5-tal swaps afgesloten bij de Rabobank. Met de Rabobank is overeengekomen dat er geen liquiditeiten hoeven te worden bijgestort op het moment dat de swaps de drempelwaarde van € 13,650 mln overschrijden. Het is dan ook niet noodzakelijk om een gevoeligheidsanalyse te maken voor een rentedaling van -1% en -2%. In het navolgende overzicht worden de roll-overleningen en swaps weergegeven inclusief de marktwaarde van de swaps ultimo 2015. Er wordt gebruik gemaakt van kostprijshedge-accounting. De swaps voldoen aan de kaders van het Treasury-statuut. Beeindiging renteswaps Op 4 juli 2013 is de 1e renteswap beeindigd. Op 6 juli 2015 is de 2e renteswap beeindigd. Leningen NWB/BNG Ingangsdatum 4-12-2011 4-10-2014 4-12-2013 4-12-2014 Totaal

Vervaldatum 6-7-2015 4-10-2016 4-4-2016 4-4-2017

Aflossingsvorm Spread in bp Roll over - 6 mnds euribor 17 Roll over - 6 mnds euribor 20 Roll over - 6 mnds euribor 15,9 Roll over - 6 mnds euribor 15,5

Bedrag Lening in Bedrag 15.000.000 12.000.000 12.000.000 15.000.000 15.000.000 12.000.000 12.000.000 39.000.000 54.000.000

Renteswaps Rabobank Ingangsdatum 4-11-2012 4-2-2013

Vervaldatum 4-7-2015 4-10-2018

Bedrag Lening Bedrag Lening in € 2015 in € 2014 Rente in % 15.000.000 4,26 12.000.000 12.000.000 4,48

Marktwaarde Marktwaarde 2015 2014 -615.192 -1.629.489 -2.062.490

4-4-2013

4-4-2020

15.000.000

15.000.000

4,57

-2.998.868

-3.540.468

4-6-2013 Totaal

4-10-2020

12.000.000 39.000.000

12.000.000 54.000.000

4,60

-2.640.590 -7.268.948

-3.084.405 -9.302.555

82

9.6

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen

Terugnemen fiscale afwaardering openingsbalans In de balans is conform de richtlijnen een actieve latentie opgenomen voor het fiscaal compensabel verlies. Dit verlies is ontstaan omdat op basis van VSO 2 een afwaardering heeft plaatsgevonden op de fiscale openingsbalans van 1 januari 2008 veroorzaakt door de substantieel lagere woz-waardes van het betreffende vastgoed. Wanneer de woz-waardes weer stijgen dan moet op basis van de afspraken in VSO 2 de afwaardering weer (deels) worden teruggenomen. Dit leidt tot het betalen van extra VPB boven op de reguliere vennootschapsbelasting in het betreffende jaar. Op basis van de fiscale prognose is ingerekend dat de woz-waardes met ingang van 2015 met het langjarig inflatiepercentage (2%) zullen stijgen. Deze jaarlijkse stijging leidt dan vervolgens tot een extra fiscale winst van ruim € 10 mln per jaar gedurende ruim 8 jaar waarover jaarlijks € 2,5 mln VPB moet worden betaald. Het is op basis van de richtlijnen niet toegestaan een voorziening hiervoor op te nemen op de balans. Te betalen belastingen RK Woningbouwstichting De Goede Woning te Zoetermeer, De Goede Woning Holding BV en De Goede Woning Woning Projecten BV vormen met ingang van 1 januari 2008 een Fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting en de omzetbelasting. Dit betekent dat iedere eenheid verantwoordelijk is voor het geheel van de belastingschulden van de fiscale eenheid indien één van de drie eenheden hieraan niet kan voldoen. Voorziening jublieumuitkering / loopbaanbudget Voor een jubileumuitkering of loopbaanbudget is geen voorziening gevormd, omdat de omvang van deze verplichting door onzekere schattingen niet betrouwbaar kan worden bepaald. Daarnaast zal deze voorziening beperkt van omvang zijn. Pensioenvoorzieningen De risico’s die vanwege de bedrijfstakpensioenregeling nog bij de organisatie berusten (met name de prijsindexatie en het beleggingsrendement op het fondsvermogen) komen niet tot uitdrukking in een in de balans opgenomen voorziening. Aangegane verplichtingen R.K. woningbouwstichting De Goede Woning is ultimo 2015 voor een bedrag van € 2.560.854 (2014: € 1.927.127) verplichtingen aangegaan inzake nieuwbouwprojecten. Onderhoudsuitgaven Reguliere onderhoudsuitgaven: deze verplichtingen zijn reeds verwerkt in de berekening Rendementswaarden ultimo 2015. Obligo's Obligo's op drie leningen WSW ad totaal € 24 miljoen: Hoogte van deze obligo bedraagt 3,85% zijnde € 924.000. Voor de WSW-geborgde leningen geldt conform het regelement dat al het bezit dat niet elders is bezwaard als onderpand dient. Het WSW heeft een volmacht ontvangen van DGW waarmee hypotheekrecht kan worden gevestigd wanneer men dit nodig acht. De overige leningen ad € 174 miljoen vallen onder de gemeente garantie Zoetermeer, hiervoor is € 329 miljoen aan WOZ waardes ingezet. Circa € 491 miljoen aan WOZ-waarde is niet als onderpand ingezet.

83

9.7

Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening

10 Huuropbrengsten Woningen en woongebouwen Onroerende zaken, niet zijnde woningen Winkelcentrum Palenstein Subtotaal huuropbrengsten Af: huurderving wegens leegstand Af: huurderving wegens oninbaarheid / dotatie voorziening Totaal huuropbrengsten

11 Opbrengsten servicecontracten Ontvangsten servicecontracten inclusief verrekening Vergoedingsderving wegens leegstand Totaal opbrengsten servicecontracten

2015 €

2014 €

40.930.612 328.287 363.782 41.622.681 -240.888 -361.875 41.019.918

39.131.542 318.817 292.262 39.742.621 -134.080 -26.636 39.581.905

2.946.169 -7.949 2.938.220

2.812.628 -11.817 2.800.811

12 Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille betreft het resultaat/de opbrengsten uit verkopen van bestaand bezit sociaal en commercieel

Sociaal vastgoed in exploitatie Opbrengst verkopen bestaand bezit Af: direct toerekenbare kosten Af: boekwaarde Totaal verkoopresultaat onroerende zaken bestaand bezit sociaal vastgoed in exploitatie

1.245.500 -85.131 -1.159.000 1.369

Commercieel vastgoed in exploitatie Opbrengst verkopen bestaand bezit Af: direct toerekenbare kosten Af: boekwaarde Totaal verkoopresultaat onroerende zaken bestaand bezit sociaal vastgoed in exploitatie

1.010.000 -14.346 -683.964 311.690

2.068.360 -75.009 -1.981.620 11.731

-

13 Overige bedrijfsopbrengsten Administratiekosten afsluiten huurcontracten Overige bedrijfsopbrengsten Totaal overige bedrijfsopbrengsten

22.223 49.434 71.657

22.345 61.518 83.863

13.339.779 276.930 13.616.709

12.465.163 65.070 278.508 12.808.741

14 Afschrijvingen (im) materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Sociaal vastgoed in exploitatie Commercieel vastgoed in exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Totaal afschrijvingen op (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille

84

15 Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille a. Materiële vaste activa b. Overig Totaal overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille

2015 €

2014 €

-7.357.131 -7.357.131

4.437.528 -61.428 4.376.100

-18.709.588 -6.393.324 -25.102.912

-3.463.434 -6.004.829 -9.468.263

Nieuwbouw 44 woningen Parkzoom 2 67 woningen Casa Italia 69 woningen Cadenza 105 woningen herstructurering Palenstein 32 woningen Calypso 72 woningen ZOC Subtotaal nieuwbouw

-1.051.893 -642.966 14.873.281 -461.026 5.028.385 17.745.781

-1.123.216 4.361.219 4.848.203 2.700.000 3.119.585 13.905.791

Totaal overige waardeveranderingen materiële vaste activa

-7.357.131

4.437.528

a. Materiële vaste activa Bestaande bouw Bestaande complexen op basis historische kostprijs Bestaande complexen op basis herwaarderingsreserve Subtotaal bestaande bouw

b. Overig

16 Lonen en salarissen 17 Sociale lasten 18 Pensioenlasten Totaal lonen, salarissen, sociale lasten en pensioenlasten

-

-61.428

2.748.030 407.195 466.717 3.621.942

2.584.312 405.969 498.227 3.488.508

3.132.474 -384.444 2.748.030

2.944.733 -360.421 2.584.312

Sociale lasten Sociale lasten t.l.v. leefbaarheid Totaal sociale lasten

464.326 -57.131 407.195

469.618 -63.649 405.969

Pensioenpremies Pensioenpremies t.l.v. leefbaarheid Totaal pensioenpremies

532.010 -65.293 466.717

561.401 -63.174 498.227

Werknemers Gedurende het verslagjaar had De Goede Woning gemiddeld 60,6 (2014: 56,4) werknemers in dienst. Dit aantal is gebaseerd op het aantal fulltime equivalenten. Salarissen Salarissen t.l.v. leefbaarheid Totaal Salarissen

85

Bestuurders en Raad van Commissarissen Beloning directeur-bestuurder Op grond van de arbeidsovereenkomst en het hier verdererop genoemde remunuratiebeleid was de remuneratie voor de heer E.E. Pannebakker in 2015 als volgt: 2015 € bruto jaarvergoeding variabele beloning pensioenbijdrage werkgever bedrijfsauto (fiscale bijtelling) vergoeding ziektekostenverzekering netto onkostenvergoeding Totaal

142.690 23.678 3.326 1.140 1.986 172.820

2014 € 142.690 33.785 3.326 1.140 1.986 182.927

Bovenstaande pensioenbijdrage is exclusief Flow-premie (2015: € 107). De bezoldigingsnorm WNT is in 2015 op jaarbasis € 148.800. De WNT kent een overgangsregeling en hier is in 2015 gebruik van gemaakt. Toepassing van het remuneratiebeleid omvat de volgende componenten: 1. vaste bruto jaarvergoeding: de vaste bruto jaarvergoeding is gebaseerd op de adviesregeling van de commissie Peters en bedroeg in 2015 € 11.010 per maand. Het dienstverband was 100% in 2015. 2. variabele beloning: de Raad van Commissarissen kan besluiten een variabele beloning toe te kennen, maar dat is in 2015 niet gebeurd; 3. pensioenbijdrage: de directeur-bestuurder neemt onder dezelfde condities als de overige werknemers van De Goede Woning deel aan Stichting Pensioenfonds voor de woningcorporaties. 4. bedrijfsauto en overige emolumenten: aan de directeur-bestuurder is een auto ter beschikking gesteld. Ook ontvangt hij jaarlijks een netto onkostenvergoeding. De Raad van Commissarissen heeft kennisgenomen van de mededeling van de directeur-bestuurder dat hij in 2015 geen gebruik maakt van het overeengekomen recht op salarisstijging. Binnen De Goede Woning is er geen andere topfunctionaris geïdentificeerd en is er geen sprake van een gewezen bestuurder.

Beloning Raad van Commissarissen (excl. BTW) De heer prof. dr. P.J. Boelhouwer De heer ing. J. van der Meulen MSc De heer ir. I.R. Pijpers De heer K.J.R. Schiffer Mevrouw mr. M.C.J. Schoordijk De heer M. Souverijn AA

2015 € 12.718 8.479 8.456 8.479 8.479 46.611

2014 € 6.006 11.229 7.485 1.860 7.485 7.485 41.550

De vergoeding voor de leden van de Raad van Commissarissen is met ingang van 1 juli 2015 verhoogd. Voor de voorzitter is de vergoeding € 14.207 (was € 12.718) en voor de overige leden € 9.472 (was € 8.479). De bezoldigingsnorm WNT is in 2015 € 22.320 voor de voorzitter en € 14.880 voor de leden. De leden van de Raad van Commissarissen ontvangen geen andere vaste vergoedingen (reis- en onkosten). Alle leden hebben gedurende het gehele jaar de functie vervuld. Leningen en garanties Er zijn geen leningen en garanties verstrekt aan de directeur-bestuurder, noch aan de leden van de Raad van Commissarissen. De Goede Woning heeft de Beleidsregels toepassing WNT als normenkader bij het opmaken van deze jaarrekening gehanteerd.

86

19 Lasten onderhoud (directe kosten) De onderhoudskosten voor het vastgoed in exploitatie zijn te verdelen in: Planmatig onderhoud Klachtenonderhoud Mutatie onderhoud Overig Onderhoud t.b.v. VvE's Onderhoud t.l.v. leefbaarheid

2015 €

2014 €

4.586.504 2.196.161 828.603 235.718 -178.766 7.668.220

4.739.888 1.830.062 1.050.313 283.639 -632.103 -188.604 7.083.195

178.766 384.444 57.131 65.293 183.901 869.535

188.604 360.421 63.649 63.174 168.455 844.303

Kosten overige goederen, levering en diensten Af: kapitaalslasten

2.880.625 -35.975 2.844.650

2.806.206 -31.143 2.775.063

22 Verhuurdersheffing

3.900.388

3.414.832

2015 €

2014 €

20 Leefbaarheid Onderhoudskosten Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Overige bedrijfskosten

21 Lasten Servicekosten

Het tarief voor de verhuurderheffing bedraagt voor 2015 is 0,449% (2014: 0,381%) van de WOZ waarde.

23 Overige bedrijfskosten a. Beheerkosten b. Heffingen c. Overige beheerskosten

a. Beheerkosten: Algemene beheers- en administratiekosten * Automatiseringskosten Bestuurs- en toezichtskosten Huisvestigingskosten Overige personeelskosten Overige beheerskosten Af: Kapitaallasten over de onroerende zaken t.d.v. de exploitatie Servicekosten: opslag administratiekosten Doorberekening aan servicekosten Doorberekening aan koopwoningen Doorberekening toezicht projecten Subtotaal beheerskosten

87

1.142.377 2.278.454 35.761 3.456.591

1.219.726 3.468.187 56.085 4.743.998

299.542 261.788 82.671 334.749 867.002 182.729

311.925 353.478 97.267 353.546 661.815 236.575

-276.930 -96.651 -340.263 -48.381 -123.879 1.142.377

-278.508 -96.080 -289.875 -36.568 -93.849 1.219.726

2015 € * Onder de Algemene kosten zijn de volgende accountantshonoraria opgenomen: Controle van de jaarrekening Andere controleopdrachten Fiscale adviesdiensten Andere niet-controlediensten Totaal accountantskosten

2014 €

54.980 7.778 15.908 3.630 82.296

53.342 6.135 9.734 6.873 76.084

2.004.584 173.816 80.148 19.906 2.278.454

1.941.852 172.442 79.677 1.274.216 3.468.187

16.318 32.266 -12.823 35.761

42.197 42.222 -28.334 56.085

3.166.768 -120.993 3.045.775

-332.375 -332.375

101.500 121.279 7.256.231 -7.033.452

234.672 112.768 7.974.992 -7.627.552

a. Opbrengsten van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten Renteopbrengsten leningen Overige opbrengsten Totaal opbrengsten van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten

95.573 5.927 101.500

228.000 6.672 234.672

b. Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentebaten rekening-courant en deposito’s Overige rentebaten Totaal andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten

94.796 26.483 121.279

90.325 22.443 112.768

7.220.675 19.721 15.835 7.256.231

7.926.324 27.989 20.679 7.974.992

b. Heffingen Belastingen Verzekeringen Contributie Overige heffingen (2014 incl. saneringsheffing) Subtotaal heffingen c. Overige bedrijfslasten: Incassokosten Diverse bedrijfslasten Doorbelasting divers Subtotaal overige bedrijfslasten

24 Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardevermeerdering commercieel vastgoed in exploitatie Waardevermindering commercieel vastgoed in exploitatie Totaal niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille

25 Financiële baten en lasten a. Opbrengsten van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten b. Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten c. Rentelasten en soortgelijke kosten

c. Rentelasten en soortgelijke kosten Rentelasten leningen overheid en kredietinstellingen Rentelasten rekening-courant Overige rentelasten Totaal rentelasten en soortgelijke kosten

88

26 Belastingenresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

2015 €

2014 €

Latente vennootschapsbelasting 2014 2015 Totaal belastingenresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

-5.857.534 -5.857.534

16.335.691

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

11.734.273

-5.016.357

Afschrijvingen en waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Mutatie voorziening onderhoud en verbeteringen Mutatie lening U/G en O/G Saneringssteun Niet aftrekbare kosten Investeringsaftrek Resultaat koopwoningen verschil commercieel/fiscaal Fiscale afschrijving winkelcentrum Palenstein Fiscale afwaardering complexen of terugneming daarvan Fiscale toerekening personeelskosten aan nieuwbouwprojecten Fiscale toerekening rente aan nieuwbouwprojecten Belastbare winst

2.900.900 -2.520.213 -444.502 12.058 -3.655 -391.286 -178.232 10.867.300 382.517 91.127 22.450.287

17.207.565 -13.415.689 -444.502 1.274.216 11.063 -12.783 191.020 -248.786 8.126.300 389.508 129.301 8.190.856

Toevoeging HIR Mutatie compensabel verlies Belastbaar bedrag

-22.450.287 -

-241.192 -7.949.664 -

Saldo compensabel verlies begin boekjaar Mutatie compensabel verlies Saldo compensabel verlies einde boekjaar

61.355.633 -22.450.287 38.905.346

69.305.297 -7.949.664 61.355.633

166% 25%

-326% 25%

-171.204

-18.460

20.285.290

-4.308.634

Verschuldigde Vennootschapsbelasting Effectieve belasting druk Nominaal belastingtarief

16.335.691

27 Resultaat deelnemingen Stichting woonwagenzaken Zoetermeer

28 Resultaat via herwaarderingsreserve Herwaarderingsreserve

89

De Goede Woning Enkelvoudige jaarrekening 2015

90

9.8 Enkelvoudige balans per 31 december 2015 (na resultaatbestemming)

Actief 31-12-2015 Toe-

31-12-2014 €

€

Vaste activa

Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de Subtotaal materiële vaste activa

Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie

Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen Lening U/G DGW Holding BV Latente belastingvordering Desposito BNG Overige vorderingen Subtotaal financiële vaste activa

1 1.1 1.2 1.3

328.309.154 1.905.495 1.070.250

2 2.1

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

293.430.811 2.247.180 1.272.198 331.284.899

296.950.189

13.161.554

10.643.656

1.983.840 1.432.000 9.410.805 -

Som der vaste activa

1.727.225 1.765.000 12.328.991 6.000.000 23.435 12.826.645

21.844.651

357.273.098

329.438.496

Vlottende activa Vorderingen Huurdebiteuren Gemeenten Overige vorderingen / overlopende activa Subtotaal vorderingen

Liquide middelen

Som der vlottende activa

Totaal activa

91

4 4.1 4.2 4.3

5

845.487 5.226 548.908

944.003 16.039 586.965 1.399.621

1.547.007

12.373.938

3.057.330

13.773.559

4.604.337

371.046.657

334.042.833

Passief 31-12-2015 Toe-

Eigen vermogen Overige reserves

6 6.1

Voorzieningen

7

Voorziening onrendabele investeringen en Voorziening latente belastingverplichtingen Overige voorzieningen

7.1 7.2 7.3

Langlopende schulden

8 8.1 8.2

Kortlopende schulden

9 9.1 9.2 9.3 9.4

92

142.325.906

116.335.085

14.895.279 403.088 29.028.751

Leningen kredietinstellingen Waarborgsommen Subtotaal langlopende schulden

Totaal passiva

€

25.534.069 3.342.436 152.246

Subtotaal voorzieningen

Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden ter zake van pensioenen Overige schulden / overlopende passiva Subtotaal kortlopende schulden

31-12-2014 €

190.453.855 2.166.086

15.298.367

192.953.854 2.173.279 192.619.941

1.621.871 589.092 63.064 4.798.032

195.127.133

1.541.615 591.333 5.149.300 7.072.059

7.282.248

371.046.657

334.042.833

9.9 Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2015 2015 Toe-

2014 €

€

Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten

10 11 12 13

40.657.546 2.931.003 315.009 82.217

39.289.643 2.793.576 11.731 94.422 43.985.775

42.189.372

Bedrijfslasten Afschrijvingen (im)materiële vaste activa en Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Onderhoudslasten Leefbaarheid Lasten servicecontracten Verhuurderheffing Overige bedrijfslasten Som der bedrijfslasten

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

13.616.709 -7.357.131 2.748.030 407.195 466.717 7.660.638 869.535 2.837.433 3.900.388 3.394.250

Bedrijfsresultaat Niet gerealiseerde waardeveranderingen

12.808.741 4.376.100 2.584.312 405.969 498.227 7.067.470 844.303 2.767.828 3.414.832 4.692.430 28.543.764

39.460.212

15.442.010

2.729.160

3.045.775

24

-

Financiële baten en lasten Opbrengsten van vorderingen die tot de vaste activa Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiële baten en lasten

25 25 25

105.184 121.279 7.256.187

244.674 112.768 7.975.003 -7.029.724

-7.617.561

11.458.061

-4.888.401

-5.837.938 85.412

16.326.817 -305.167

5.705.535

11.133.249

20.285.290

-4.141.009

25.990.825

6.992.240

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingenresultaat uit gewone bedrijfsoefening Resultaat deelnemingen

26 27

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen Resultaat via herwaarderingsreserve

Resultaat

93

28

9.10 Toelichting op de enkelvoudige balans 1 Materiële vaste activa a. Specificatie materiële vaste activa:

1.1 Sociaal vastgoed in exploitatie € 1 januari 2015 Cumulatieve verkrijgingsprijs- of vervaardigingsprijs Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen Cumulatieve herwaarderingen Boekwaarde per 1 januari 2015 Mutaties: Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Overboekingen van vastgoed in ontwikkeling voor eigen exploitatie Herclassificatie/herkwalificatie Mutatie herwaardering Overige waardeverminderingen en terugnemingen daarvan Naar voorziening Totaat mutaties 2015 31 december 2015 Cumulatieve verkrijgingsprijs- of vervaardigingsprijs Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen Cumulatieve herwaarderingen Boekwaarde per 31 december 2015

1.2 Vastgoed 1.3 in ontwikkeling Onroerende en bestemd voor roerende eigen zaken t.d.v. de exploitatie exploitatie € €

Totaal €

331.681.497 -121.738.448 83.487.762 293.430.811

4.852.683 -2.605.503 2.247.180

2.818.601 -1.546.403 1.272.198

339.352.781 -125.890.354 83.487.762 296.950.189

74.049 -268.290 -8.783.230 6.542.724 -156.086 20.285.290 17.183.886 34.878.343

10.836.256 -6.542.724 2.471.774 -7.106.991 -341.685

76.018 -54.382 -276.930

-201.948

10.986.323 -322.672 -9.060.160 -156.086 20.285.290 19.709.006 -7.106.991 34.334.710

337.873.894 -113.337.792 103.773.052 328.309.154

9.146.215 -7.240.720 1.905.495

2.840.237 -1.769.987 1.070.250

349.860.346 -122.348.499 103.773.052 331.284.899

53.346

2 Vastgoedbeleggingen a. Specificatie vastgoedbelegging: 2.1 Commercieel vastgoed in exploitatie € 1 januari 2015 Cumulatieve verkrijgingsprijs- of vervaardigingsprijs Cumulatieve waardeveranderingen Cumulatieve herwaarderingen Boekwaarde per 1 januari 2015

14.392.044 -5.416.051 1.667.663 10.643.656

Mutaties: Investeringen Desinvesteringen Herclassificatie/herkwalificatie Mutatie herwaardering Overige waardeanderingen en terugnemingen daarvan Totaat mutaties 2015

-1.198.208 156.086 1.517.317 2.042.703 2.517.898

94

2.1 Commercieel vastgoed in exploitatie € 31 december 2015 Cumulatieve verkrijgingsprijs- of vervaardigingsprijs Cumulatieve waardeveranderingen Cumulatieve herwaarderingen Boekwaarde per 31 december 2015

13.349.922 -3.373.348 3.184.980 13.161.554

3 Financiële vaste activa 3.1 Deelnemingen in groepsmaatschappijen Deelneming De Goede Woning Holding BV Geplaatst aandelenkapitaal Resultaat t/m voorgaand boekjaar Resultaat boekjaar

3.2 Lening U/G DGW Holding BV Lening begin boekjaar Aflossing Saldo eind boekjaar

31-12-2015 €

31-12-2014 €

1.500.000 227.225 256.615 1.983.840

1.500.000 513.932 -286.707 1.727.225

1.765.000 -333.000 1.432.000

2.020.000 -255.000 1.765.000

Op deze lening wordt een rentepercentage ontvangen van het gemiddelde 12-maands Euribortarief met een opslag van 5 basispunten over de periode van het desbetreffende jaar. 3.3 Latente belastingvordering Stand begin boekjaar Mutatie boekjaar Stand eind boekjaar 3.4 Deposito BNG BNG 3,8% per 3 maart 2005 t/m 3 juni 2015 3.5 Overige vorderingen Deelneming Stichting Woonwagen Zoetermeer Stand begin boekjaar Aanvulling lening Resultaat boekjaar Naar overige voorziening Stand ultimo boekjaar

12.328.991 -2.918.186 9.410.805

12.328.991 12.328.991

-

6.000.000

23.435 22.715 -16.713 -29.437 -

26.895 15.000 -18.460

439.535 973.436 1.412.971 -567.484 845.487

452.695 727.792 1.180.487 -236.484 944.003

23.435

4 Vorderingen 4.1 Huurdebiteuren Het saldo huurdebiteuren kan als volgt worden gespecificeerd: Huurdebiteuren zittende huurders Huurdebiteuren vertrokken huurders Subtotaal achterstand huurders Af: voorziening wegens oninbaarheid Boekwaarde per 31 december

95

4.2 Gemeenten Het saldo gemeenten kan als volgt worden gespecificeerd: Miva bijdragen Huurderving Miva Totaal vorderingen op gemeenten per 31 december

31-12-2015 €

31-12-2014 €

5.226 5.226

9.718 6.321 16.039

149.317 33.473 163.980 75.891 23.280 24.344 78.623 548.908

143.670 34.075 133.771 132.427 87.360 10.560 1.128 43.974 586.965

11.200.010 1.178.255 -4.338 11 12.373.938

7.266.839 15.925 -4.226.821 1.387 3.057.330

4.3 Overige vorderingen / Overlopende activa Het saldo overige vorderingen en overlopende activa kan als volgt worden gespecificeerd: Debiteuren VvE's Debiteuren - overig Vooruitbetaalde projectkosten Te ontvangen rente op deposito Rente spaarrekeningen Rekening courant DGW Holding bv Rekening courant DGW Projecten bv Overige overlopende activa Totaal overige vorderingen/ overlopende activa per 31 december

5 Liquide middelen Rabo spaarrekeningen Rabo rekening courant BNG rekening courant Kruisposten Totaal liquide middelen per 31 december

Alle uitgezette bedragen staan ter vrije beschikking van R.K. woningbouwstichting De Goede Woning. Ultimo 2015 staat er een bedrag van in totaal € 11,2 miljoen op bedrijfsspaarrekeningen bij de Rabo bank. Dit spaarbedrag wordt in 2016 aangewend voor de gestarte (te starten) nieuwbouwprojecten. Vooralsnog wordt ervanuit gegaan dat voor de nieuwbouw in 2016 geen nieuwe leningen behoeven te worden aangetrokken. De permanente kredietfaciliteit bij de BNG van € 6 miljoen van De Goede Woning is in 2015 komen te vervallen.

6 Eigen Vermogen 6.1 Specificiatie van het overige reserves a. Algemene reserve b. Herwaarderingsreserve Totaal Eigen Vermogen

31-12-2015 € 35.367.876 106.958.030 142.325.906

31-12-2014 € 31.179.661 85.155.424 116.335.085

7 Voorzieningen 7.1 Voorziening onrendabele investeringen en herstructeringen

2015 €

2014 €

Het verloop van de post voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Dotatie voorziening Vrijval voorziening Onttrekking door realisatie project Boekwaarde per 31 december De voorziening voor onrendabele investeringen en herstructureringen is overwegend langlopend van aard.

96

14.895.279 19.901.666 -2.155.885 -7.106.991 25.534.069

5.269.097 15.029.007 -2.233.494 -3.169.331 14.895.279

7.2 Voorziening latente belastingverplichtingen Het verloop van de post voorziening latente belastingverplichtingen is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Dotaties Onttrekkingen Vrijval Boekwaarde per 31 december

2015 € 403.088 2.939.348 3.342.436

2014 € 4.773.719 -4.370.631 403.088

7.3 Overige voorzieningen Specificatie voor de overige voorzieningen bestaat uit: Fonds voor opslag en risico warmtevoorziening Stichting Woonwagenzaken Zoetermeer

Het verloop van de post de fonds voor opslag en risico is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Dotaties Uitgaven Vrijval Boekwaarde per 31 december

Het verloop van de verbintenis Stichting Woonwagenzaken Zoetermeer is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Overboeking van deelnemingen Dotatie voorziening - verlieslatend contract Uitgaven Vrijval Boekwaarde per 31 december

27.192 125.054 152.246

-

27.192 27.192

-

-29.437 154.491 125.054

-

8.1 Leningen kredietinstellingen Het verloop van de post schulden/leningen overheid schulden/leningen kredietinstellingen voor leningen van R.K. woningbouwstichting Boekwaarde per 1 januari Bij: nieuwe leningen (herfincieringen) Af: (extra) aflossingen Boekwaarde per 31 december

192.953.855 29.700.000 -32.200.000 190.453.855

192.053.854 36.300.000 -35.400.000 192.953.854

2.173.279 -12.853 5.660 2.166.086

2.153.825 8.775 10.679 2.173.279

8.2 Waarborgsommen Stand begin boekjaar Mutaties in boekjaar Rentebijschrijving ultimo jaar Stand eind boekjaar

Waarborgsommen worden geheven bij de verhuur van woningen, bedrijfsruimten en bij niet aan de woningen gekoppelde verhuur van

97

9 Kortlopende schulden

31-12-2015 €

31-12-2014 €

1.621.871

1.541.615

114.769 474.323 589.092

110.641 480.692 591.333

63.064

-

2.912.176 641.055 359.691 526.407 239.041 119.662 4.798.032

3.431.549 549.598 499.706 368.665 241.522 58.260 5.149.300

9.1 Schulden aan leveranciers Schulden aan leveranciers 9.2 Belastingen en premies sociale verzekeringen Het saldo te betalen belastingen en premies sociale verzekeringen kan als volgt worden gespecificeerd: Loonheffing en premies sociale verzekeringen Omzetbelasting Totaal belastingen en premies sociale verzekeringen

9.3 Schulden ter zake pensioenen Schulden ter zake pensioenen 9.4 Overlopende passiva en schulden De post overlopende passiva is als volgt samengesteld: Niet vervallen rente Vooruitontvangen huren Nog te verrekenen servicekosten Overige overlopende passiva en schulden Vakantietegoed ultimo jaar Egalisatiefondsen Totaal overlopende passiva

98

9.11 Toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening

10 Huuropbrengsten Woningen en woongebouwen Onroerende zaken, niet zijnde woningen Af: huurderving wegens leegstand Af: huurderving wegens oninbaarheid / dotatie voorziening Totaal huuropbrengsten

11 Opbrengsten servicecontracten Ontvangsten servicecontracten inclusief verrekening Vergoedingsderving wegens leegstand Totaal opbrengsten servicecontracten

2015 €

2014 €

40.930.612 328.287 41.258.899 -239.478 -361.875 40.657.546

39.131.542 318.817 39.450.359 -134.080 -26.636 39.289.643

2.938.952 -7.949 2.931.003

2.805.447 -11.871 2.793.576

12 Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille betreft het resultaat/de opbrengsten uit verkopen van bestaand bezit sociaal en commercieel Sociaal vastgoed in exploitatie Opbrengst verkopen bestaand bezit Af: direct toerekenbare kosten Af: boekwaarde Totaal verkoopresultaat onroerende zaken bestaand bezit sociaal vastgoed in exploitatie

1.245.500 -85.131 -1.159.000 1.369

Commercieel vastgoed in exploitatie Opbrengst verkopen bestaand bezit Af: direct toerekenbare kosten Af: boekwaarde Totaal verkoopresultaat onroerende zaken bestaand bezit sociaal vastgoed in exploitatie

1.010.000 -12.396 -683.964 313.640

2.068.360 -75.009 -1.981.620 11.731

-

13 Overige bedrijfsopbrengsten Administratiekosten afsluiten huurcontracten Beheervergoeding Overige bedrijfsopbrengsten Totaal overige bedrijfsopbrengsten

22.223 10.560 49.434 82.217

22.344 10.560 61.518 94.422

13.339.779 276.930 13.616.709

12.465.163 65.070 278.508 12.808.741

-7.357.131 -7.357.131

4.437.528 -61.428 4.376.100

14 Afschrijvingen (im) materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Sociaal vastgoed in exploitatie Commercieel vastgoed in exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Totaal afschrijvingen op (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille

15 Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Materiële vaste activa Overig Totaal overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille

99

2015 € 16 Lonen en salarissen 17 Sociale lasten 18 Pensioenlasten Totaal lonen, salarissen, sociale lasten en pensioenlasten

2014 €

2.748.030 407.195 466.717 3.621.942

2.584.312 405.969 498.227 3.488.508

3.132.474 -384.444 2.748.030

2.944.733 -360.421 2.584.312

Sociale lasten Sociale lasten t.l.v. leefbaarheid Totaal sociale lasten

464.326 -57.131 407.195

469.618 -63.649 405.969

Pensioenpremies Pensioenpremies t.l.v. leefbaarheid Totaal pensioenpremies

532.010 -65.293 466.717

561.401 -63.174 498.227

4.586.504 828.603 2.188.579 235.718 -178.766 7.660.638

4.739.888 1.050.313 1.814.337 283.639 -632.103 -188.604 7.067.470

178.766 384.444 57.131 65.293 183.901 869.535

188.604 360.421 63.649 63.174 168.455 844.303

Kosten overige goederen, levering en diensten Af: kapitaalslasten

2.873.408 -35.975 2.837.433

2.798.971 -31.143 2.767.828

22 Verhuurderheffing

3.900.388

3.414.832

1.094.452 2.264.036 35.763 3.394.250

1.181.941 3.454.571 55.918 4.692.430

Werknemers Gedurende het verslagjaar had De Goede Woning gemiddeld 60,6 (2014: 56,4) werknemers in dienst. Dit aantal is gebaseerd op het aantal fulltime equivalenten. Salarissen Salarissen t.l.v. leefbaarheid Totaal Salarissen

19 Lasten onderhoud (directe kosten) De onderhoudskosten voor het vastgoed in exploitatie zijn te verdelen in: Planmatig onderhoud Mutatie onderhoud Klachtenonderhoud Overig Onderhoud t.b.v. VvE's Onderhoud t.l.v. leefbaarheid

20 Leefbaarheid Onderhoudskosten Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Overige bedrijfskosten

21 Lasten Servicekosten

23 Overige bedrijfskosten a. Beheerkosten b. Heffingen c. Overige beheerskosten

100

2015 € a. Beheerkosten: Algemene beheers- en administratiekosten * Automatiseringskosten Bestuurs- en toezichtskosten Huisvestigingskosten Overige personeelskosten Overige beheerskosten Af: Kapitaallasten over de onroerende zaken t.d.v. de exploitatie Servicekosten: opslag administratiekosten Doorberekening aan servicekosten Doorberekening aan koopwoningen Subtotaal beheerskosten * Onder de Algemene kosten zijn de volgende accountantshonoraria opgenomen: Controle van de jaarrekening Andere controleopdrachten Fiscale adviesdiensten Andere niet-controlediensten Totaal accountantskosten b. Heffingen Belastingen Verzekeringen Contributie Overige heffingen: saneringsheffing etc. Subtotaal heffingen c. Overige bedrijfslasten: Beheer door derden Incassokosten Diverse bedrijfslasten Doorbelasting divers Subtotaal overige bedrijfslasten

2014 €

290.546 261.788 82.671 334.749 867.002 143.800

294.751 353.478 97.267 353.546 661.815 215.964

-276.930 -96.651 -340.263 -48.381 -123.879 1.094.452

-278.508 -96.080 -289.875 -36.568 -93.849 1.181.941

54.980 7.778 15.908 3.630 82.296

53.342 6.135 9.734 6.873 76.084

1.993.809 170.173 80.148 19.906 2.264.036

1.931.833 168.845 79.677 1.274.216 3.454.571

16.318 32.266 -12.821 35.763

42.197 42.055 -28.334 55.918

24 Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardevermeerdering commercieel vastgoed in exploitatie Waardevermindering commercieel vastgoed in exploitatie Totaal niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille

3.166.768 -120.993 3.045.775

-

25 Financiële baten en lasten a. Opbrengsten van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten b. Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten c. Rentelasten en soortgelijke kosten

a. Opbrengsten van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten Renteopbrengsten leningen Rente deelnemingen Overige opbrengsten Totaal opbrengsten van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten

101

105.184 121.279 7.256.187 -7.029.724

244.674 112.768 7.975.003 -7.617.561

95.573 3.684 5.927 105.184

228.000 10.002 6.672 244.674

2015 € b. Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentebaten rekening-courant en deposito’s Overige rentebaten Totaal andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten c. Rentelasten en soortgelijke kosten Rentelasten leningen overheid en kredietinstellingen Rentelasten rekening-courant Overige rentelasten Totaal rentelasten en soortgelijke kosten

2014 €

94.796 26.483 121.279

90.325 22.443 112.768

7.220.675 19.677 15.835 7.256.187

7.926.324 28.000 20.679 7.975.003

26 Belastingenresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Latente vennootschapsbelasting (baten) 2014 2015 Totaal belastingenresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

16.326.817 -5.837.938 -5.837.938

16.326.817

-171.203 256.615 85.412

-18.460 -286.707 -305.167

20.285.290

-4.141.009

27 Resultaat deelnemingen Stichting woonwagenzaken Zoetermeer De Goede Woning Holding B.V. 28 Resultaat via herwaarderingsreserve Herwaarderingsreserve

102

10

Overige gegevens

10.1 Statutaire bepalingen resultaatbestemming Op basis van de statutaire bepalingen wordt van het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen ad € 5.705.535 een bedrag van € 1.517.316 toegevoegd aan de herwaarderingsreserve en het restant aan de Algemene reserve.

10.2 Gebeurtenissen na balansdatum Geen

103

11

104

VERKLARING CAOP

12

BESTUURSVERKLARING

Het jaarverslag 2015 geeft een getrouwe weergave van onze volkshuisvestelijke prestaties en onze financiële positie. Wij hebben daarbij alle bestede middelen ingezet in het belang van de volkshuisvesting. Bij onze inzet hebben wij ons rekenschap gegeven van de belangen die de verschillende belanghouders bij onze taakuitoefening hebben kenbaar gemaakt. De Woonvisie van de gemeente was daarbij een zeer belangrijk onderdeel. De gemeente Zoetermeer heeft ons samen met onze huurdersorganisatie bij het opstellen van de Woonvisie betrokken. Voor de uitwerking naar nieuwe prestatieafspraken die in het verslagjaar is gestart, lag er een goede basis om met partijen aan te werken. De beperkende maatregelen die onze collega Vestia zijn opgelegd, trekken een zeer zware wissel op de volkshuisvestelijke mogelijkheden van Zoetermeer. Wij hebben daarom het college van B&W aangeboden om onze investeringsmogelijkheden maximaal in te zetten om de volkshuisvestelijke schade te beperken. Direct na de vaststelling van de nieuwe wet- en regelgeving zijn wij aan de slag gegaan om waar nodig onze werkprocessen en wijze van verantwoorden aan te passen. Een belangrijke onderdeel hierin is de verantwoording via ons jaarverslag. Het waarmaken van de volkshuisvestelijke opgave in een stad als Zoetermeer doe je niet alleen. Het is een kwestie van teamwork zowel intern als samen met al onze belanghouders. Ik wil daarom ook nadrukkelijk alle medewerkers en belanghouders bedanken voor hun bijdrage die is geleverd om onze ambities ten behoeve van onze huurders waar te maken. Dit geeft mij ook veel vertrouwen om ook in de toekomst succesvol te blijven in Zoetermeer.

In 2015 zijn door ondergetekende de volgende bestuurlijke nevenfuncties ingevuld: Functie Organisatie Gerelateerd aan Bezoldiging/ De Goede Woning onkostenregeling Penningmeester/ Stichting Woonwagenzaken Ja Nee/nee penvoerder Zoetermeer Lid/ Vereniging Sociale Ja Nee/nee vicevoorzitter Verhuurders Haaglanden In 2015 is door ondergetekende de volgende niet-bestuurlijke nevenfunctie ingevuld: Functie Organisatie Gerelateerd aan Bezoldiging/ De Goede Woning onkostenregeling [1] Verhuurderlid Huurcommissie Ja Nee/nee In de periode van 2015 t/m 2017 zal ik mijn kennisniveau op peil houden en daarbij tenminste 108 PE-punten behalen. In 2015 heb ik 37,75 PE-punten behaald.

[1]

Vergoeding vervalt aan De Goede Woning.

105

Deloitte

Deloitte Accountants B.V. Wilhelminakade 1 3072 AP Rotterdam Postbus 2031 3000 CA Rotterdam Nederland

Tel:088 288 2888 Fax:088 288 9920 www.deloitte.nl

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan de raad van commissarissen van R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning

Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de (in dit rapport opgenomen)jaarrekening 2015 van R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning te Zoetermeer gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en de enkelvoudige balans per 31 december 2015 en de geconsolideerde en de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2015 met de toelichting, waarin zön opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. In artikel 127, tweede lid, van het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 is bepaald dat het Besluit beheer sociale-huursector (Bbsh) tot 1 januari van het eerstvolgende verslagjaar na inwerkingtreding van de Woningwet van toepassing blijft voor de jaarrekening, het jaarverslag, het volkshuisvestingsverslag en het onderzoeken en beoordelen van die verslagen door de accountant. Dit betekent dat voor verslagjaar 2015 het Bbsh zijn kracht heeft behouden voor deze onderwerpen. Verantwoordelijkheid van de directeur-bestuurder

De directeur-bestuurder van de toegelaten instelling is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de bepalingen inzake de jaarrekening en het jaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid van het Bbsh, de bepalingen van en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) en Richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving.

De directeur-bestuurder van de toegelaten instelling is voorts verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden, het Controleprotocol WNT en het controleprotocol in rubriek A van bijlage 4 bij de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

Deloitte Accountants B.V. is ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer 24362853.

Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited

3114075320/2016.053165/mb

Deloitte

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico's dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de toegelaten instelling. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directeur-bestuurder van de toegelaten instelling gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van R.K. Woningbouwstichting De Goede Woning te Zoetermeer per 31 december 2015 en van het resultaat over 2015, in overeenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Bbsh, de bepalingen van en krachtens de WNT en Richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving.

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 28, onderdeel b, van het Bbsh. voor wat betreft het in dit artikel genoemde jaarverslag, melden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig de van toepassing zijnde bepalingen van Titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder g. van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 391 lid 4 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.

Rotterdam, 17 mei 2016 Deloitte Accountants B.V. Was getekend: drs. L.A. Goossens-Kloek RA

3114075320/2016.053165/mb