JAARVERSLAG 2014 COÖPERATIE KUNST RESERVE BANK De laatste jaarvergadering vond plaats op 28 April 2013 op de Zuidas in Amsterdam. Dit jaarverslag 2014 begint daarom met een korte samenvatting van de gebeurtenissen in de periode van mei t/m december 2013.
Verhuizing naar Eindhoven Vanwege geplande bouwactiviteiten aan de Gustav Mahlerlaan had de gemeente Amsterdam ons begin 2013 al laten weten dat wij de locatie op de Zuidas in de loop van het jaar dienden te ontruimen. Tijdens de jaarvergadering 2013 is daarom besloten om gehoor te geven aan de uitnodiging van het Van Abbemuseum om de bank tijdelijk naar Eindhoven te verhuizen. Aanvankelijk was het idee om in de tuin van het Van Abbemuseum een bescheiden installatie met de geldpers en het loket neer te zetten. Al spoedig bleek het echter onmogelijk om deze installatie in de bestaande tuinarchitectuur in te passen. In overleg met de gemeente Eindhoven is vervolgens besloten een wat grotere installatie op het Stationsplein te bouwen. Aangezien dit een behoorlijke ingreep in de openbare ruimte betekende, was de gemeente bereid een deel van de bouwkosten voor haar rekening te nemen. De rest van de verhuis- en bouwkosten zou de coöperatie zelf financieren. Speciaal voor dit doel is het Bouwfonds Eindhoven opgezet. De bedoeling was met dit fonds het begrotingstekort van € 4.000 op te halen, maar helaas is dat niet helemaal gelukt. Met wat privaat geld, enkele sponsors en dankzij de inzet van vrijwilligers (m.n. exstudenten van de Design Academie), zijn wij er uiteindelijk toch in geslaagd om op het Stationsplein een opmerkelijk vormgegeven bank neer te zetten. Op 21 September werd de nieuwe locatie feestelijk geopend door Charles Esche, directeur van het Van Abbemuseum, en Mary-Ann Schreurs, wethouder Cultuur gemeente Eindhoven.
Valse start De feestelijke opening had meteen het startsein moeten zijn van een continu performance waarmee de bank nieuwe medewerkers en nieuwe muntbezitters zou trekken, maar helaas liepen de zaken iets anders. Tijdens het transport had de geldpers namelijk schade opgelopen en met een verbogen as was het onverantwoord om er daadwerkelijk munten mee te slaan. Zodoende was er tijdens de cruciale eerste weken geen bruisende performance rond de geldpers te zien, maar lag de bank eigenlijk volledig stil. Het vervangen van de as bleek een bijzonder ingrijpende en technisch gecompliceerde operatie die door een gespecialiseerd bedrijf (Roest & Morée) moest worden uitgevoerd.
Zo toonde de bank bijna twee maanden lang de wat troosteloze aanblik van een onttakelde geldpers – niet bepaald een beeld dat mensen nieuwsgierig maakt naar de bedoeling van deze vreemde installatie. De interesse bij het publiek viel op deze locatie sowieso wat tegen. Achteraf gezien was de keuze voor het Stationsplein misschien ook niet zo gelukkig: het is weliswaar de drukste plek van de stad, maar iedereen is daar haastig op weg naar de trein of naar het werk.
Archiefkast Van Abbemuseum Er is daarom besloten om ons wat explicieter te richten op de bezoekers van het Van Abbemuseum. Speciaal voor dat doel heeft de Braziliaanse designer Thomas Ribeiro Bondiolo een prachtige kast ontworpen. Deze kast dient als archief voor de munten van alle kunstenaars en geeft met tekst en video uitleg over de opzet en achtergrond van het experiment. Aangezien er nauwelijks budget was, kon de bouw van dit gecompliceerde ontwerp niet worden uitbesteed. De constructie moesten wij dus zelf doen en dit bleek nogal wat voeten in aarde te hebben. De bouw – eerst in de werkplaats van de Design Academie, daarna in die van het Van Abbemuseum – duurde uiteindelijk bijna acht weken. Het resultaat is echter bijzonder fraai en om die reden heeft de archiefkast ook een prominente plek in het museum gekregen.
Publiek Helaas is het eigenlijke doel van de archiefkast – namelijk museumbezoekers naar de bank op het Stationsplein lokken – nauwelijks bereikt. Vermoedelijk was de afstand tussen het museum en de bank daarvoor ook te groot. Nu staat Eindhoven niet echt bekend als een culturele hotspot, maar er was toch wat meer belangstelling voor de bank verwacht. Incidenteel kwamen er wel enthousiaste mensen langs die alles over de bank wilden weten, maar over het algemeen bleef de interesse van het publiek beperkt tot steelse blikken richting de vreemde installatie. Wellicht is dit een gevolg geweest van de valse start. Misschien was de locatie verkeerd gekozen – of anders was de opmerkelijke vormgeving van de bank misschien niet aantrekkelijk genoeg. In ieder geval is het op het Stationsplein in Eindhoven niet gelukt om een breed publiek te interesseren voor ons experiment.
Afbreken en verhuizing naar Alkmaar Eind April is de locatie Eindhoven afgebroken. Enkele lokale medewerkers hebben geholpen bij het inpakken, maar voor het herstellen van het riool en het opnieuw afvlakken en bestraten van het bouwterrein moest opnieuw een aannemer worden ingeschakeld. Het was echter onduidelijk of de kosten van deze werkzaamheden voor onze rekening waren of dat zij door de gemeente Eindhoven zouden worden vergoed. De afspraak was namelijk dat de coöperatie zelf de verhuizing, bouw en inrichting van de bankinstallatie zou financieren en de gemeente de kosten van het grondwerk op zich zou nemen. Deze principe-afspraak ging echter nog uit van de (kleinere) installatie bij het Van Abbemuseum. Hiervoor had de gemeente een budget van € 8.000 beschikbaar gesteld. Bij de bouw op het
Stationsplein was het grondwerk echter al € 2.000 hoger uitgevallen. Deze extra kosten hadden wij voor onze rekening genomen. Vanzelfsprekend was het voor ons onmogelijk om ook alle herstelwerkzaamheden (€ 12.500) te betalen. Voor beide partijen was dit natuurlijk een bijzonder vervelende situatie – te meer daar de gemeente Eindhoven ons bijzonder gastvrij had ontvangen en op alle mogelijke manieren heeft meegewerkt om de verhuizing naar Eindhoven mogelijk te maken (zoals het op korte termijn regelen van alle benodigde vergunningen). Uiteindelijk heeft de gemeente een royaal gebaar gemaakt en accepteerde zij ons aanbod om de rekening voor de herstelwerkzaamheden in onze eigen valuta te voldoen. De gemeente Eindhoven gebruikt deze 125 (niet-inwisselbare) munten nu als relatiegeschenken voor medewerkers en vrijwilligers. De onderdelen van de bank zijn naar verschillende plekken afgevoerd. Het hekwerk is teruggegaan naar de Fa. Lesta en de gesponsorde loketunit naar de opslag van De Meeuw in Oirschot. Het pershuis, de geldpers, kluis en lantaarnpalen zijn allemaal naar HAL25 in Alkmaar getransporteerd, terwijl de logistiek en de administratie bij de directie thuis zijn ondergebracht. In HAL25 is rond de geldpers een kleine installatie gebouwd – niet echt een publieke opstelling maar zo konden wij in ieder geval weer doorgaan met onze kernactiviteit: het slaan van munten. Vanwege de hoge kosten en geringe inkomsten in Eindhoven was er echter lange tijd geen budget om een nieuwe serie munten uit te brengen. De emissie van de serie van Gabriel Lester hebben wij daarom eindeloos moeten verlengen. Pas afgelopen november was er weer een klein beetje geld om een nieuwe munt (van Doina Kraal) uit te brengen.
Evaluatie Eindhoven Al met al heeft de locatie Eindhoven veel meer gekost dan het heeft opgeleverd. Vanwege de hoge aanvangskosten en tegenvallende inkomsten, moest er continu op alles worden bezuinigd. Met een lege kas kon er ook niets worden uitbesteed, ingehuurd of afgekocht en de directie was dus gedwongen om alles zelf te doen, te maken en te regelen. Vanzelfsprekend legde dit een enorme druk op de hele organisatie: de dagelijkse reis van Amsterdam naar Eindhoven, de reparatie van de geldpers, de bouw van de archiefkast, bemannen van het loket, onderhoud van het terrein, zoektocht naar vrijwilligers, debiteuren waarmee betalingsregelingen moesten worden getroffen, et cetera. De kosten van de locatie Eindhoven waren dus niet alleen financieel, maar ook fysiek en mentaal erg hoog. Reden voor de directie om te overleggen met de Raad van Commissarissen over het uitzetten van een nieuwe koers. Belangrijkste conclusie van dit overleg was dat een theatraal
vormgegeven bank op een publieke locatie artistiek gezien heel interessant is, maar dat dit voor een eenmansorganistie gewoon niet is vol te houden. Het is dus cruciaal dat er meer mensen bij betrokken worden. Bovendien moet de afzet van de munten omhoog – niet alleen om alle rekeningen te kunnen betalen, maar vooral omdat de verspreiding van de reservemunten de kern van het experiment is. Iedereen die een munt heeft gewisseld, is enthousiast over de kwaliteit van de munten en het hele concept van de Kunst Reserve Bank, maar er worden gewoon nog te weinig mensen bereikt.
Filialen Deze gedachten hebben geleid tot het plan om alle muntbezitters een map te sturen waarmee zij thuis een filiaal van de Kunst Reserve Bank kunnen opzetten. Een beetje met een knipoog, maar het idee sluit naadloos aan bij de opzet van het experiment. Alle muntbezitters hebben immers belang bij het zo lang mogelijk voortbestaan van de bank en als mede-eigenaren van de coöperatie kunnen zij daar zelf toe bijdragen. In dit geval door met behulp van de attributen uit de filiaalmap het idee van de bank in eigen kring verder te verspreiden. Met een bonusregeling is het voor de filiaalhouders ook financieel aantrekkelijk gemaakt om familie en vrienden munten te laten bestellen. Leden die hun filiaal openstellen voor het publiek ontvangen een extra bonus van 20%. Aldus wordt de afwezigheid van een fysiek hoofdkantoor van de bank ondervangen door de aanwezigheid van meerdere, publiek toegankelijke filialen. Inmiddels beschikt de bank over 18 landelijke en 4 internationale publieke filialen waar geïnteresseerden op afspraak uitleg kunnen krijgen over de Kunst Reserve Bank.
Presentaties en lezingen Het zal niemand zijn ontgaan dat de uitvoering dit jaar erg moeizaam is geweest. Maar inhoudelijk ontvangt het monetaire experiment met de reservemunten nog steeds veel lof. Met het uitblijven van structurele hervormingen na de crisis van 2007/2008, blijft het thema ook hoogst actueel. Het afgelopen jaar ontving de directie regelmatig uitnodigingen om te komen spreken over de economische achtergrond van het experiment. Zo zijn er o.a. lezingen gegeven op het MoneyLab festival in Amsterdam, het Social Beta Event in Heerlen, bij het Materiaalfonds en zelfs aan de Amsterdamse bestuurlijke elite bij het afscheidsfeest van wethouder Maarten van Poelgeest. Op de Design Academie in Eindhoven geeft de directie ook nu nog regelmatig gastcolleges over het bankexperiment.
Publiciteit en media Vanaf het begin realiseerden wij ons dat het monetaire experiment van de Kunst Reserve Bank voor de media geen makkelijk verhaal is. Pas na enige uitleg over de opzet en het doel, ontdekt men langzaam de vele lagen van dit intrigerende spel met unieke reservemunten. Het is daarom niet verwonderlijk dat het vooral de wat serieuzere media zijn die aandacht aan het experiment besteden. De afgelopen anderhalf jaar waren er interviews en reportages te beluisteren in radioprogramma's als Villa VPRO, De Avonden, NTR academie en De Andere Wereld. Daarnaast zijn er artikelen verschenen in het Eindhovens Dagblad en de Kunst- en Museumkrant. Ook op het web is er regelmatig over de bank geschreven: Tegenlicht, the Nortern Observer, New Tactical Research, Positive Money, Nettime, etc. Zoals gezegd geen van-de-daken-schreeuwende Wereld-Draait-Door publiciteit, maar wel serieuze aandacht waarmee telkens weer een aantal nieuwe deelnemers wordt geworven. Dat laatse was ook altijd het doel van onze aanwezigheid op manifestaties als Amsterdam 24H, Filosofie Nacht, ART Rotterdam, Kunstboulevard Alkmaar en de Kunst10Daagse Bergen. Op al deze plekken stond het mobiele loket van de bank, waar men informatie over de bank kon krijgen en munten wisselen. Daarnaast werden er regelmatig folders verspreid bij gelegenheden waar potentiële geïnteresseerden bijeen kwamen: het Sustainable Finance Lab, De Rode Hoed en onlangs nog bij de avond met Thomas Piketty in Paradiso.
Financiën De crux van het experiment blijft natuurlijk dat er meer munten worden gewisseld dan er worden teruggewisseld, zodat de bank kan blijven voortbestaan. Dit jaar zijn we een paar keer langs de afgrond gescheerd en moesten private fondsen van de directie worden aangesproken om de balans te herstellen. Dankzij deze incidentele donaties en speciale ledenacties, zoals het tijdelijk reduceren van de wisselkoers voor eerdere emissies, is het saldo nog steeds positief. Hierbij moet wel worden aangetekend dat er nog verschillende posten open staan. Met een aantal leveranciers zijn namelijk betalingsregelingen getroffen waarvan het restant de komende tijd moet worden afgelost. Een gedetailleerd financieel verslag volgt zodra de boekhouder de jaarstukken heeft opgemaakt. Hieronder volgt alvast een korte opsomming gegeven van de belangrijkste data.
Periode mei – december 2013 Munten gewisseld: 185 Munten teruggewisseld: 8 Uitgaven:
€
Totaal: €
Totaal ontvangen (incl lidmaatschappen): € 19.694 Totaal retour: € 959 33.541
33.541
Inkomsten munten
€
19.694
Retour OB
€
5.839
Diverse inkomsten:
€
880
Donaties:
€
2.000
Totaal: €
28.413
Periode januari – december 2014 Munten gewisseld: 221 Munten teruggewisseld: 6 Uitgaven:
€
Totaal: €
Ron Peperkamp waarnemend bestuursvoorzitter coöperatie Kunst Reserve Bank Amsterdam 26 december 2014
Totaal ontvangen (incl lidmaatschappen): € 23.298 Totaal retour: € 719 33.805
33.805
Inkomsten munten
€
23.298
Retour OB
€
3.193
Diverse inkomsten:
€
1.149
Donaties:
€
7.000
Totaal: €
34.640
Saldo 26-12-2014: €
835
