JAARGANG 6 - NR. 2 FESTIVALKRANT LAUS POLYPHONIAE EEN ORGANISATIE VAN AMUZ [FESTIVAL VAN VLAANDEREN-ANTWERPEN]

JAARGANG 6 - NR. 2 | FESTIVALKRANT LAUS POLYPHONIAE | EEN ORGANISATIE VAN AMUZ [FESTIVAL VAN VLAANDEREN-ANTWERPEN] HISTORISCHE MUZIEK IN EEN HISTORISCH KADER

ZOMERFESTIVAL LAUS POLYPHONIAE 2015 IN HET TEKEN VAN PETRUS ALAMIRE (19-30 AUG 2015)

Petrus Alamire Meerstemmigheid in beeld Laus Polyphoniae zet deze zomer uitzonderlijk muzikaal erfgoed in de kijker. Ons festival wordt niet gewijd aan een legendarische componist of mediterraan land, maar aan muziekkopiist Petrus Alamire en zijn uitzonderlijke laatmiddeleeuwse muziekhandschriften. Hij was verbonden aan de hoven van Margareta van Oostenrijk, regentes van de Nederlanden, en keizer Karel, respectievelijk in Mechelen en in Brussel. De 51 nog bewaarde handschriften dateren uit de periode 14951535, en bevatten de beste muziek uit die tijd.

P

etrus Alamire, of Peter Imhoff, een telg uit een vooraanstaande Neurenbergse handelsfamilie, belandde aan het eind van de 15de eeuw in onze contreien. We zien zijn naam rond 1496 voor het eerst voorkomen in de registers van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap in ’s-Hertogenbosch. En zelfs voordat hij als ‘buitenlid’ wordt aangesteld, weten we dat hij voor die broederschap drie papieren handschriften heeft vervaardigd met ‘nieuwe muziek’, gesigneerd als Alamire, een naam die verwijst naar de notennamen la-mi-re. In 1499 kopieerde hij voor de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwe Broederschap een boek met motetten en magnificats. Zijn reputatie als kopiist moet al vlug zijn toegenomen, want in 1503 – we zijn er zeker van dat hij zich dan in Antwerpen heeft gevestigd – kreeg hij van Filips de Schone de opdracht om een groot koorboek samen te stellen, bestaande uit 26 perkamenten cahiers met missen

en andere religieuze muziek, bestemd voor de dagelijkse liturgie in de koninklijke kapel. “Peteren Alamire, dienere vanden coninc van Castillien” werd in januari 1508 aangesteld aan het hof van de jonge aartshertog Karel en tot 1517 werkte hij er aan de kleine kapel als “escripvain et garde de livre de la chapelle domestique de mondit Sr. L’archiduc”.

Hij was echter niet alleen kopiist en bibliothecaris, er zijn aanwijzingen dat hij ook meezong in de kapel. Voor keizer Maximiliaan maakte Alamire in 1511 twee boeken: één als geschenk voor Margareta van Oostenrijk, en één voor Maximiliaan zelf, dat Alamire bovendien persoonlijk afleverde.

Orgel en saxofoon, twee opstandige engelen

Huelgas Ensemble en Parijs kinderkoor brengen wereldprimeur

Tentoonstelling: Petrus Alamire, Meerstemmigheid in beeld

>> P. 4

>> P. 5

Interview Eric Sleichim

>> P. 3

Naast zijn werk voor het hof, kopieerde

hij ook voor andere opdrachtgevers. Het Onze-Lieve-Vrouwkapittel in Antwerpen bestelde bij “sanghschriffer Peter Alamijre” tussen 1512 en 1520 meerdere boeken, waarvan er meerdere verloren zijn gegaan, onder andere een met vijfstemmige motetten en een met zeven requiems. Documenten tonen ook aan dat Alamire zich in 1516 in Mechelen heeft gevestigd. Tussen

1515 en 1518 had hij wel een heel bijzondere bijverdienste. Hij was niet alleen leverancier van manuscripten en instrumenten voor koning Hendrik VIII, maar in opdracht van de vorst moest hij ook Richard de la Pole bespioneren, de verbannen pretendent op de Engelse troon. Hij verzamelde politieke informatie in Metz, Wittenberg, Frankfurt en Frankrijk, en bracht ongetwijfeld ook de nieuwste muziek van daar mee. Hij werd echter vlug voor bewezen diensten bedankt toen bleek dat hij voor Richard de la Pole als contraspion werkte. Alamire reisde ook als diplomaat en persoonlijke koerier door Europa. Margareta van Oostenrijk zond hem in 1519 naar Augsburg en Wittenberg in verband met de keizersverkiezing van Karel V en tussen 1515 en 1517 droeg hij verschillende boodschappen van Frederik de Wijze, keurvorst van Saksen, naar Margareta van Oostenrijk. Ook Erasmus mocht uit Alamire’s handen boodschappen ontvangen van collega-humanist Willibald Pirckheimer. En de rijke Amsterdamse bankier Pompeius Occo bestelde een prachtig manuscript bij Alamire. Alamire had ook een uitzonderlijk commercieel talent: hij leverde instrumenten aan het Engelse hof (dertien kromhoorns) en de stad Mechelen (een “schouff trompet”, en een “coker fluyten ende twee schalmeye pypen”) en zelfs kunstvoorwerpen. Na 1522 werkte hij vooral als manager van een scriptorium. Hij zocht de beste talenten bij elkaar om de handschriften te produceren en leverde veel manu– scripten voor het hof in Mechelen. Vanaf 1534 tot aan zijn dood op 26 juni 1536 ontving hij van Margareta’s opvolgster, Maria van Hongarije een ruim pensioen. De muziekhandschriften van Petrus Alamire behoren tot de mooiste ver-

Fotodagboek New York Polyphony

Pop-uprestaurant en zomerse picknick

‘Rehearsal retreat’

Laus Polyphoniae culinair

>> P. 7

>> P. 8

VZW AMUZ [FESTIVAL VAN VLAANDEREN-ANTWERPEN], KAMMENSTRAAT 81, 2000 ANTWERPEN | INFO & TICKETS: +32 (0)3 292 36 80 | WWW.AMUZ.BE | [email protected]

2

Festivalkrant Laus Polyphoniae 19 augustus - 30 augustus 2015

>> VERVOLG PETRUS ALAMIRE

WAT NU VERSPREID LIGT, KAN OPNIEUW WORDEN VERENIGD.

I

k schrijf dit editoriaal na een bezoek aan Le Monastère Royal de Brou in het zuiden van Frankrijk. Deze schitterende abdij in Bourg-en-Bresse werd gebouwd tussen 1506 en 1532 in opdracht van Margareta van Oostenrijk. Het bezoek was een bijzondere ervaring van een context die zeer ‘eigen’ aanvoelde, alsof ik in een abdijruimte in Mechelen stond. Het is een uitzonderlijk architecturaal complex, gebouwd in een gotisch flamboyante stijl. Margareta is in de abdijkerk begraven. Het prachtige praalgraf toont haar in twee boven elkaar liggende gedaanten. Onderaan, de vrouw met gesloten ogen, die zich liggend op een doek met open hermelijnen mantel open stelt voor de dood en het verdere leven. En bovenaan, de vrouw die in vol ornaat ligt, maar met de ogen open: zij die net is gestorven en verder leeft. Haar motto “Fortune infortune fort une” is overal aanwezig. Margareta als sterke vrouw die heel wat tegenslag heeft moeten verwerken, maar de kracht wist op te brengen om alleen verder door het leven te gaan en te regeren over de Nederlanden.  Een bijzondere plek dus, of om het in Michelin-termen uit te drukken: “Cela vaut le voyage.” Datzelfde geldt ook voor ons komende Lausfestival! Laus Polyphoniae 2015 staat volledig in het teken van Petrus Alamire die zijn muziekhandschriften vervaardigde in de schaduw van het paleis van diezelfde Margareta, in Mechelen.  U gelooft het niet, maar kleine versieringen die te zien zijn in de nok van het koor van de abdij van Brou, vinden we ook ingekleurd terug in de prachtig verluchte koorboeken van Alamire. Ook de indrukwekkende houten muziekstaander, gemaakt in 1532 en nog steeds in de abdij aanwezig, ‘schreeuwt’ als het ware om er een van de voor Margareta gemaakte immense boeken met polyfonie op te plaatsen en te beginnen zingen.   Componisten uit die tijd werden vastgelegd voor de eeuwigheid. Het waren stuk voor stuk meesters van het toenmalige chanson en/of religieuze gezang. Polyfone lijnen van meerdere stemmen verrijkten het eenstemmige gregoriaans. Deze meerstemmigheid componeren was een hoogste kunst die slechts enkele toonzetters wisten te verwezenlijken en die op dezelfde lijn te plaatsen is als de werken van de Vlaamse Primitieven. Het kruim van dit meesterschap is tot op vandaag bekend dankzij de gedrevenheid van Petrus Alamire. Eenenvijftig boeken zijn verspreid over gans Europa. We hebben ze allemaal gezocht en gevonden. Een mobiel state-of-the-art-lab trok en trekt in het zog van de muzikale barden de wereld rond om deze historische kunstwerken te vereeuwigen. Het Alamire Digital Lab bracht ons tot in de prestigieuze Vaticaanse bibliotheek waar we de boeken stuk voor stuk konden digitaliseren. Dit vijfhonderd jaar oude erfgoed werd met hedendaagse middelen voor de toekomst vastgelegd. Zo kan de muziek worden bestudeerd en ontsloten. Wat nu verspreid ligt, kan opnieuw worden verenigd.   Dankzij de steun van vele instanties kan iedereen dit najaar van het resultaat genieten: beeld en klank in de Antwerpse Kathedraal en elders: Petrus Alamire naast Vlaamse Primitieven, Meerstemmigheid in beeld. Laat u onderdompelen in het resultaat van onderzoek door internationale wetenschappers en musici gesteund door de Vlaamse Gemeenschap. De voorbije jaren waren bijzonder intens en ik ben iedereen enorm dankbaar voor de ongelooflijke samenwerking. Wat komt, zal niet minder intens zijn! Aan u, trouwe bezoeker: laat u ontroeren en geniet van de tentoonstelling, meerdere concerten en exquise lezingen. Van harte, Bart Bart Demuyt, directeur AMUZ

luchte manuscripten van de late middeleeuwen. Zij zijn niet alleen van onschatbaar kunsthistorisch belang, maar hebben ook een uitzonderlijke muziekhistorische waarde. De meer dan achthonderd composities die in het corpus zijn opgenomen, met het accent op missen, motetten en chansons, werden in een tijdspanne van zeventig jaar gecomponeerd en zijn een mooie afspiegeling van de stijlevolutie van de polyfonie in de Lage Landen. Ze bevatten zowel religieuze als profane muziek en het oeuvre van drie generaties componisten: van Johannes Ockeghem (14101497) en Johannes Regis (1425-1496), over Josquin des Prez (1450/5-1521) en Pierre de la Rue (1452-1518) tot Jean Richafort (1480-1550) en Adriaan Willaert (1490-1562). Laus Polyphoniae 2015 wekt de wereld van Petrus Alamire tot leven, niet alleen met concerten, maar ook met een prestigieuze tentoonstelling in de OnzeLieve-Vrouwekathedraal en een wetenschappelijk colloquium. Samen met de uitvoerders hebben we de mooiste bekende en onbekende meesterwerken gekozen die u tijdens meer dan honderd activiteiten op verschillende locaties in de historische stad kan horen. Ruim twintig topensembles uit binnenen buitenland staan op de affiche – van jong aanstormend talent tot gevestigde waarden – en belichten de diverse muzikale genres en thema’s uit de handschriften. De Habsburgs-Bourgondische clan staat meermaals in de spotlights. Zefiro Torna en beeldend kunstenares Anne-Mie van Kerckhoven brengen de intieme leef- en gevoelswereld van

Margareta van Oostenrijk tot leven. Ook Guillermo Pérez van Tasto Solo en de Italiaanse sopraan Barbara Zanichelli belichten de melancholische liederen uit Margareta’s chansonnier dat in de Koninklijke Bibliotheek in Brussel wordt bewaard, en op de tentoonstelling te zien is. Cappella Pratenis reconstrueert de uitvaartceremonie van Margareta’s broer, aartshertog Filips de Schone, en het jonge Tsjechische Cappella Mariana brengt muziek die werd geschreven ter ere van Margareta’s vader, keizer Maximiliaan I. Ook het Britse topensemble Stile Antico wijdt een concert aan de muziek die weerklonk aan het Habsburgse hof in Wenen. Sabine Lutzenberger van PER-SONAT en de Belgische tenor Tore Denys van La Capilla grasduinden in de manuscripten die in de Weense Nationalbibliothek worden bewaard. Tore ontdekte zowaar een mis die aan Alamire werd opgedragen. Heiligendevotie kende in onze contreien in de late middeleeuwen een grote piek. De dames van Psallentes bezingen Onze-Lieve-Vrouwe van Zeven Smarten met hemelse gregoriaanse muziek en de zangers van Stile Antico brengen in hun tweede concert voor Laus Polyphoniae de mooiste salve regina’s. Graindelavoix wijdt zich aan de devotie van Maria Magdalena, terwijl het Britse Binchois Consort zich verdiept in het repertoire voor het Heilige Sacrament. Paul Van Nevel van Huelgas Ensemble trekt in een drieluik alle registers open om u alle aspecten van de polyfonie te tonen – van eenvoudige driestemmige motetten tot het meest vernuftige contrapunt. Voor het concert met enkel anonieme meesterwerken nodigt hij het Parijse kinderkoor Aposiopée uit.

The Clerks spitsen zich toe op de vroegste composities in het Alamirecorpus van Ockeghem, Barbireau (die kapelmeester was aan de O.-L.-V.-Kathedraal) en Regis. We nodigden ook een aantal Amerikaanse ensembles die een debuut maken op de Belgische podia: Cut Circle en New York Polyphony kijken er alvast naar uit om zich aan het Laus-publiek voor te stellen. Die andere Amerikaan, luitist Paul O’Dette, is u wellicht al bekend. Samen met Peter Van Heyghens blokfluitconsort (Mezzaluna) verdiept zijn luitconsort zich in het instrumentale repertoire van de Basevi codex, een wereldpremière voor Laus Polyphoniae. Ook Ensemble Leones neemt de instrumentale muziek – van onder andere Alexander Agricola – onder de loep. We maken een kleine sprong over het Kanaal met The Tallis Scholars. Zij brengen het enige Engelse repertoire uit de Alamire-handschriften. Ensemble Alamire vertolkt de muziek uit The spy’s choirbook, het manuscript dat Alamire voor Hendrik VIII maakte. Laus Polyphoniae biedt veel meer dan enkel concerten. Verdiep u verder in de wereld van de polyfonie tijdens de workshops van het International Petrus Alamire Lab en open lecture-performances door een schare aan internationale specialisten als Raquel Andueza, Jennifer Bloxam, Fabrice Fitch, Jesse Rodin of Paul Van Nevel. Wij heten u van harte welkom in Antwerpen tijdens Laus Polyphoniae 2015, het zomerfestival dat de muziek van vijfhonderd jaar geleden onthult in een samenspel van beeld en klank. Frederic Delmotte

Speciaal voor iedereen die niet élke avond naar een live concert kan: élke avond een live concert. Klara Live: de meest prestigieuze concerten uit binnenen buitenland. Van maandag tot donderdag om 20u.

Klara. Blijf verwon derd.

Festivalkrant Laus Polyphoniae 19 augustus - 30 augustus 2015

3

INTERVIEW ERIC SLEICHIM

Orgel en saxofoon, twee opstandige engelen

BL!NDMAN heeft een geschiedenis met oude muziek. Hoe is destijds die interesse voor Bach ontstaan? We speelden met de saxofoons vooral experimentele muziek met veel nietconventionele klanken. Maar als groep heb je wel tonale muziek nodig om te werken op intonatie en het samen ademen bijvoorbeeld. Zo hadden we de gewoonte om tijdens repetities of voor een concert vierstemmige koralen van Bach te spelen. Tijdens inspeelmomenten voor concerten in een kerk werd dat voor ons een bijna mystieke beleving. Als er organisatoren aanwezig waren, vroegen ze bovendien bijna altijd of we die muziek ook zouden spelen op het concert zelf. Daarom begon ik erover na te denken, niet zozeer om het publiek te behagen, maar ook vanuit de pertinentie om dit repertoire uit te voeren. Op een concert koralen van Bach spelen met een saxofoonkwartet vond ik zinloos, maar dan ben ik binnen de orgelwerken gaan zoeken en ontdekte ik de koraalpartita’s van Bach. Deze vormen een avondvullend programma waarbinnen heel veel variatie te vinden is. Voor ons als musici was dat echt een cadeau. Eerst en vooral om dat te ontdekken en het intieme samenspel te beleven. Maar toen het publiek dat ook ontdekte, heeft dat echt een tweede impuls gegeven aan BL!NDMAN, wat ons bovendien de kans gaf om ook het hedendaagse repertoire verder naar buiten te blijven brengen. Is het gemakkelijker om een link te leggen tussen oude en hedendaagse muziek dan tussen klassiek-romantische en hedendaagse muziek? Voor mij wel. Dat heeft eerst en vooral met het affect te maken, het dramatische element. Die dramatiek zit bij de

oude muziek in het hanteren van de polyfonie en de tekstzetting, zowel in de prima prattica, waar het echt vanuit de muziek zelf komt, als in de seconda prattica waarin de tekst de bovenhand neemt. Voor mij is dat een heel integere manier van werken. Daartegenover zie ik het romantische repertoire bijna als een antithese. Daar komt de dramatiek eerder voort uit een overdreven affect en een grote klemtoon op één melodie die wordt begeleid. Ook vind ik dat de wiskundige uitgangspunten van de polyfonie garant staan voor een soort objectieve benadering van een affect of sentiment. Zelf kan ik mij veel gemakkelijker terugvinden in de oude muziek.

het hele concept van schoolvorming. Kunnen we in de 20ste eeuw spreken van scholen in dezelfde betekenis als de Écoles du Nord in de 14de en 15de eeuw? Vandaag heb je ‘letterlijke’ scholen zoals in Darmstadt, Freiburg of Royaumont in Frankrijk. Dat zijn echt broeihaarden van creativiteit, die ook vaak een soort stilistische, soms zelfs dogmatische dimensie hebben. Dat vind ik op zich zeker niet slecht, omdat daar meteen ook een generatie op volgt die daar afstand van kan nemen, en dat is interessant. Daar-

Omdat jouw denkwijze als componist gemakkelijker weerklank vindt bij de onderliggende ideeën van oude muziek? Ja, maar het heeft ook met smaak te maken. Ik luister bijna nooit naar romantische muziek, tenzij het strijkkwartetten van Schubert of pianowerken van Liszt of Chopin zijn. Dat komt wellicht ook door de associaties die ik dan maak met zondagnamiddagen thuis, wanneer dat soort muziek vaak opstond. Maar ook vanuit het puur muzikale denk ik dat het echt te maken heeft met het mathematische aspect. Het archetype is voor mij Anton Webern, bij wie een idee zelfs niet meer kan worden herhaald zodra het uitgesproken is. Ofwel ga je naar een ander idee, ofwel stopt het stuk, ook als het daardoor maar dertig seconden duurt. Dat vind ik een heel mooi uitgangspunt, samen met het feit dat de muzikale taal op die manier volledig wordt geabstraheerd, zonder aan muzikale uitdrukkingskracht in te boeten.

DE MOTOR VOOR MIJN WERK BESTAAT ERIN OM IETS NIEUWS TE KUNNEN MAKEN.

Anton Webern brengt ons bij de Tweede Weense School, en bij uitbreiding

naast zijn er de grote muziekfestivals die ook echte ontmoetingsplaatsen zijn geworden. Misschien kan je daar niet echt van een school spreken, maar binnen een bepaalde generatie vind je er wel vaak de actoren van het veld samen op één plek en op één moment. Voor ons, in de 21ste eeuw, zijn dat de plaatsen waar ontmoetingen plaatsvinden. Zoekt een componist ook de ontmoeting met een (nieuw) publiek op? Mijn uitgangspunt is nooit een publiek te raken of een ander publiek te bereiken. De motor voor mijn werk bestaat erin om iets nieuws te kunnen

maken. En daarmee bedoel ik in de eerste plaats iets nieuws voor mezelf. Dat hoeft niet per se absoluut vernieuwend te zijn – ik heb misschien wel die ambitie, maar niet de pretentie om dat rechtstreeks na te streven. Ik probeer altijd vanuit nieuwe materie te vertrekken en zo mezelf te vernieuwen. Zo ben ik nu samen met Ivo van Hove en Toneelgroep Amsterdam bezig aan een project waarbij ik werk met vier ‘sacqueboutes’ (baroktrombones), in combinatie met elektronica en contratenor. Dat instrument ken ik helemaal niet van binnenuit, dus is het voor mij een uitdaging om alle mogelijkheden van de trombone te ontdekken. Ook bij het gebruik van nieuwe software vind ik het boeiend om te zien wat die software met mij doet, en hoe ik bepaalde fouten maak, waar dan vaak iets interessants uit voortkomt. Of ik zoek de grenzen op van het computerprogramma en gebruik het waar het niet voor is gemaakt. Deze zoekprocessen vind ik heel belangrijk, en ik hou ook van het risico dat ermee gepaard gaat. Het programma voor AlbaNova en Laus Polyphoniae geeft een mooie samenvatting van de twee trajecten binnen het parcours van BL!NDMAN: de oude en nieuwe muziek. Vanwaar de keuze om het concert te openen met een motet van Heinrich Isaac? Het programma is opgebouwd rond de thematiek van de gevallen engelen. Het wordt in augustus uitgevoerd in de Kathedraal van Antwerpen, waar De Val van de Opstandige Engelen van Frans Floris heeft gehangen. Het opstandige vind je ook terug in de manier waarop ik samen met Marnix De Cat de instrumenten en het repertoire benader. We willen het orgel op een niet-conventionele manier gebruiken en op verschei-

dene wijzen combineren met de saxofoon. We benaderen het repertoire dat is overgeleverd door Petrus Alamire ook op een vrij iconoclastische manier. Niet omwille van het iconoclasme op zich, maar omdat we zin hebben om binnen dit repertoire – dat doorgaans (en terecht) met heel veel eerbied wordt behandeld – eens de hond in het kegelspel te zijn. We hebben letterlijk alle titels die bij Alamire werden uitgegeven bekeken en Isaacs Angeli archangeli was het enige werk dat over de engelen gaat. En het is een mooi werk op de koop toe. Daarnaast hebben we gekozen voor composities waarin het middeleeuwse volkslied L’homme armé wordt gebruikt, en wel niet van de minsten: Josquin des Prez, Pierre de la Rue, Jacob Obrecht en Mathurin Forestier. Hoe vindt je nieuwe werk zijn plaats tussen de bestaande composities? Ga je de dialoog aan met die oudere werken? Defiant angels wordt een volledig nieuw stuk, waarbij ik vertrek vanuit de textuur van het orgel zelf. Ik wil het klankenspectrum van het orgel zodanig manipuleren dat er vanuit de harmonieken (de meeklinkende boventonen, n.v.d.r.) zanglijnen ontstaan. Deze melodieën kunnen wel refereren aan de muziek die in het Alamire-corpus aanwezig is, maar dan op een heel subtiele — quasi subliminale — manier, zeker geen citaten of pastiche. Klaas Coulembier i.o.v. Musica, Impulscentrum voor muziek

n DI 25/08/15, 20.00, O.L.V.-Kathedraal: Eric Sleichim & Marnix De Cat - Defiant angels n ZO 28/06/15, 14.30, AlbaNova: meer info: www.albanovafestival.com

4

Festivalkrant Laus Polyphoniae 19 augustus - 30 augustus 2015

18-23 AUGUSTUS 2015, KU LEUVEN CAMPUS CAROLUS, KORTE NIEUWSSTRAAT 33, ANTWERPEN

Wereldconferentie: Petrus Alamire, New Perspectives on Polyphony Simultaan met de opening van Laus Polyphoniae en de tentoonstelling Petrus Alamire, Meerstemmigheid in beeld, organiseert de Alamire Foundation een internationaal congres waarbij onderzoekers en uitvoerders aspecten van Alamire’s handschriften onder de loep nemen en met elkaar in dialoog gaan over de uitvoering van de meerstemmige muziek of polyfonie die 500 jaar geleden in deze handschriften werd opgetekend. Professor em. Herbert Kellman (VS, University of Illinois) neemt de eerste keynote voor zijn rekening. Hij is de wetenschapper die sinds de jaren vijftig aangetrokken werd door het muzikale erfgoed van de Lage Landen rond 1500. Na vele jaren van zoektochten in tal van Europese bibliotheken en archieven wist hij een vijftigtal handschriften terug te brengen tot één atelier, dat van Petrus Alamire en zijn voorganger Martin Bourgeois. Paul Van Nevel was dan weer een van de eersten die ons met zijn legendarische Huelgas Ensemble in de jaren negentig liet kennismaken met muziek

van toen nog onbekende meesters met exotische namen zoals Agricola, Brumel en Pipelare. Hij neemt naast drie avondconcerten met een uniek programma ook de tweede keynote voor zijn rekening in de vorm van een ‘lecture-performance’. Hierbij zal hij zijn bevindingen over ‘hoe de zangers omgaan met een muzikale polyfone lijn en waar ze bijvoorbeeld ademden’ illustreren aan de hand van live gezongen voorbeelden door de Huelgas-cast. Tijdens dit vijfdaagse congres verwelkomen we sprekers uit het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Nederland, Portugal, Oostenrijk, Canada,

België en de Verenigde Staten. Uiterst uniek hierbij is de ontmoeting tussen wetenschappers en uitvoerders. Bovendien zullen de leden van REMA (Réseau Européen de Musique Ancienne), een netwerkorganisatie die staat voor 65 instituten uit 20 verschillende landen, deelnemen aan dit conferentieprogramma. De dialoog tussen wetenschap, uitvoering en organisatie van oudemuziekfestivals en dito concerten was van bij het begin het uitgangspunt en zal hier een rijke voedingsbodem krijgen én de weg effenen naar ‘nieuwe perspectieven’. Vier internationale lecture-performances en twee workshops! Van donderdag 20 t.e.m. zaterdag 22 augustus is er dagelijks een lectureperformance om 13 uur in de kapel van de Campus Carolus. Vier ensembles en even veel sprekers illustreren dan een aspect van hun onderzoek a.d.h.v. live

gezongen of gespeelde passages. Daarnaast worden er twee workshops gegeven. De eerste op zaterdagnamiddag 22 augustus, waarbij het ensemble Aequalis en prof. Thomas Schmidt (VK, University of Manchester) de link uiteenzetten tussen de mise-en-page of de lay-out van een koorboek en het musiceren eruit. De tweede workshop vindt plaats op zondagvoormiddag 23 augustus. Dan zal Binchois Consort samen met de professoren Andrew Kirkman en Philip Weller vertellen hoe ontbrekende stemboeken werden gereconstrueerd om het musiceren eruit mogelijk te maken. Iedereen die zich verder wil verdiepen in de handschriften van Petrus Alamire, de wonderbaarlijke muziek die ze bevatten en de uitvoering van deze polyfonie, is van harte welkom om dit congres volledig of gedeeltelijk bij te wonen. De volgende thema’s komen aan bod:

• de ontvangers van de handschriften en het voor hen geselecteerde repertoire, • de impact van Alamire’s scriptorium, hete hangijzers over de uitvoeringspraktijk, • verschillende compositietechnieken in het overgeleverde repertoire, • het instrumentale repertoire, • de lay-out van een muziekhandschrift en wat die ons leert. Daarnaast gaat ook aandacht naar een aantal bijzondere handschriften, zoals de Chigi codex in het Vaticaan en de Occo codex in de Koninklijke Bibliotheek in Brussel. Klaartje Proesmans, Alamire Foundation

n Programma en inschrijving op www.petrusalamire.com

INTERVIEW NATACHA BARTOSEK

Huelgas Ensemble en Parijs kinderkoor brengen wereldprimeur voor Laus Polyphoniae

Natacha Bartosek © Christophe Weiss

Paul Van Nevel is met zijn Huelgas Ensemble een vaste waarde tijdens Laus Polyphoniae. Dit jaar staat hij driemaal op het podium van de Sint-Pauluskerk. Opvallend aan het tweede concert is dat het volledig is gewijd aan werken van anonieme componisten. Bovendien heeft Van Nevel opmerkelijke gasten uitgenodigd, namelijk twaalf kinderen van het Parijse koor Aposiopée. AMUZ sprak met dirigente Natacha Bartosek, die de repetities reeds met veel enthousiasme heeft aangevat. U heeft het koor in 2004 zelf opgericht. Hoe is dat gegaan? Het idee om het koor op te richten komt niet alleen van mezelf, maar ook van Paul Van Nevel. Ik heb hem in 2003 ontmoet tijdens het zomerfestival van Saintes. Daar kan je op een heel spontane manier de artiesten in de bar ontmoeten, en

zo zijn we op een dag, om zes uur ’s ochtends, met elkaar beginnen praten. Ik vroeg hem waarom er in hedendaagse uitvoeringen van oude muziek zo weinig kinderen te horen waren. Zijn antwoord was eenvoudig: vandaag zijn er gewoon geen kinderen meer om die muziek te zingen. Vroeger hadden de kinderen enkel zang als ontspanning,

tegenwoordig is er te veel afleiding van televisie en internet. Bovendien brak de stem van de jongens veel later, als ze 17 of 18 jaar waren, waardoor ze een degelijke muzikale opleiding kregen. Paul Van Nevel heeft me aangespoord om mijn droom te realiseren om een kinderkoor op te richten. Hij blijft me inspireren in mijn pedagogische aanpak en is sinds het begin trouwens de voorzitter van het koor! De dertig koorleden komen uit verschillende Parijse wijken en zijn tussen acht en twintig jaar oud. We repeteren eenof tweemaal per week. Tegenwoordig vinden de ouders ons via internet, maar aangezien ik ook nog lesgeef aan gemeentelijke muziekscholen, kan ik daar ook kinderen uitnodigen om lid te worden van Aposiopée. Zij moeten slagen voor een auditie, maar hun inzet is het belangrijkste. Het blijft me verwonderen hoe kinderen kunnen evolueren, mits ze de juiste begeleiding krijgen. De steun van de ouders is daarbij heel belangrijk. Vanwaar komt de naam Aposiopée? Het is ook Paul die aan de bron ligt van de naam. Ik ben van Tsjechische origine en wilde al van in het begin veel Tsjechische muziek programmeren, dus dacht ik aan ‘Kinderkoor Bohuslav Martinu’. Maar Paul, die een wandelende poëet is, ging niet akkoord, en vond dat ik een aposiopesis moest creëren. Dat begrip kende ik echter niet en het bleek te gaan om een stijlfiguur: een bruuske

onderbreking, een plotse stilte in een literair of muzikaal discours, waardoor de zin niet wordt voltooid, maar er een verwachting, een spanning ontstaat. In elke kunst komt een aposiopesis voor. Ik vond het een mooi woord en aangezien ik al vermoedde dat er veel meisjes in het koor zouden zingen, nam ik een poëtische vrijheid en besloot ik om het koor Aposiopée te noemen. In Frankrijk bestaat namelijk de traditie van jongenskoren niet zoals in Engeland of Duitsland. Welk repertoire zingen jullie vooral? Ik beschouw het als mijn hoofdtaak om de kinderen met verschillende stijlen in aanraking te laten komen. Tijdens ons eerste concert, het verjaardagsconcert van 35 jaar Huelgas Ensemble in BOZAR, zongen we werken van Benjamin Britten, die volgens mij een van de beste componisten is voor kinderstemmen. We zingen heel veel Tsjechisch repertoire, zoals werk van Antonín Dvořák of Leoš Janáček. Kinderen leren heel snel de bijzondere uitspraak van de taal, en tegenwoordig kunnen zelfs Tsjechen niet horen dat het Franse kinderen zijn die zingen. Daarnaast zingen we Franse religieuze muziek van Gabriel Fauré, Camille Saint-Saëns en de onbekende Jehan Alain. Verder heb ik ook al ateliers voor oude muziek georganiseerd, samen met Cécile Pilorger van het Collegium Vocale Gent, en de jonge musicoloog Matthias Lakits. Ik ben dan ook enorm verheugd dat we

op Laus Polyphoniae mogen zingen, samen met Huelgas Ensemble. Huelgas Ensemble en Aposiopée brengen tijdens Laus Polyphoniae een onbekend programma dat volledig aan anonieme componisten is gewijd. Een mooie uitdaging! De kinderen zijn enorm gemotiveerd om naar Antwerpen te komen. De sleutel van het programma is de achtstemmige Missa Miserere mihi Domine uit een manuscript van de Bayerische Staatsbibliothek in München. Deze mis is sinds eeuwen niet meer uitgevoerd en dus een primeur voor het festival. De mannen van Huelgas Ensemble nemen de tenor- en baspartijen voor hun rekening, de twaalf kinderen zingen de drie bovenste stemmen. Op het originele manuscript staat effectief ‘pueri’ aangegeven. De misdelen worden door verschillende motetten en chansons onderbroken die enkel door Huelgas Ensemble worden gezongen. Het is typisch iets voor Paul Van Nevel om een dergelijk groots en ambitieus project uit te werken. Frederic Delmotte

n VR 28/08/15, 20.00, St.-Pauluskerk: Huelgas Ensemble & Aposiopée Anonymus

Festivalkrant Laus Polyphoniae 19 augustus - 30 augustus 2015

5

19 AUGUSTUS - 22 NOVEMBER 2015, O.L.V.-KATHEDRAAL ANTWERPEN

Tentoonstelling: Petrus Alamire, Meerstemmigheid in Beeld

Toen de Duitse schilder Albrecht Dürer naar de Nederlanden reisde (1520-21), verbleef hij een hele tijd in Antwerpen. De stad was toen al een smeltkroes van culturen en een belangrijk handels- en kunstencentrum. Hij had heel wat tekeningen en gravures meegebracht om te verhandelen en tekende op zijn weg landschappen en portretten. Dürer ontmoette in die periode bekende kunstenaars onder wie Quinten Metsijs, Bernard van Orley en Joachim Patinier, humanisten zoals Erasmus. Hij ging dineren met Zuid-Duitse kooplieden uit de families Imhoff en Fugger en hij werd ontboden bij ‘Madame Margareta’ in Brussel. In een reisverslag noteerde hij in het kort wat hij deed en zag. Over de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Antwerpen schreef hij dat deze “heel groot is, zodat men daar veel missen tegelijk zingt en de ene de andere niet stoort. Ze hebben daar een belangrijk fonds, waaruit de beste musici die men vinden kan, worden betaald.” Dat Dürer Petrus Alamire moet hebben gekend is héél waarschijnlijk. Peter Imhoff, alias Alamire kwam net als Albrecht uit Neurenberg en behoorde tot die gelijknamige handelaarsfamilie. Petrus woonde en werkte in 1520 in Mechelen in de nabijheid van het hof van Margareta van Oostenrijk en stond in contact met dezelfde kunstenaars, humanisten, handelslui en geldschieters als Albrecht. Net zoals hij voordien voor de Onze-Lieve-Vrouwkerken van Antwerpen en ‘s-Hertogenbosch had gedaan, maakte Alamire in opdracht

van het hof en van rijke hovelingen of bankiers grote muziekhandschriften, waaruit werd gezongen door een vocaal ensemble, meestal bestaande uit 8 tot 12 knapen en mannelijke zangers. Een muziekhandschrift kon even kostbaar zijn als een schilderij of een verlucht getijdenboek, omdat het een rijkdom aan muziek bevatte die dan nog eens prachtig werd ‘verpakt’ met randversieringen, miniaturen enz. De muziekhandschriften van Alamire werden dan ook besteld als pronkstuk voor de opdrachtgever zelf of als relatiegeschenk naar aanleiding van koninklijke huwelijken of politieke arrangementen. Om het handschriftencorpus van Alamire, dat nu is verspreid over bibliotheken in ons land en in zeven andere Europese landen, op een hedendaagse manier te kunnen ontsluiten voor onderzoekers en uitvoerders, heeft de Alamire

Foundation i.s.m. DIAMM (Oxford University) en met de steun van het IWT (Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie) en de Hercules Stichting een groot deel van deze muzikale schatten gedigitaliseerd met haar eigen Alamire Digital Lab. Later dit jaar worden de handschriften voor het grote publiek ontsloten in de tentoonstelling en via IDEM (Integrated Database for Early Music). De tentoonstelling wordt opgesteld in de pas gerenoveerde kooromgang

EEN WERELD WAARIN POLYFONIE 500 JAAR GELEDEN WEERKLONK van de Antwerpse Kathedraal en werd samengesteld door drie curatoren: David Burn (KU Leuven, musicologie), Bart Demuyt (directeur AMUZ en Alamire Foundation), Manfred Sellink (hoofddirecteur-hoofdconservator KMSKA) en en enkele co-curatoren waaronder Paul Vandenbroek (KMSKA) en medewerkers. Wanneer de bezoeker de gotische

ruimte van de kathedraal instapt, treedt hij een wereld binnen waarin de polyfonie 500 jaar geleden klonk en een functie had. Hij zal er de rijkdom ontdekken van de muziekhandschriften die door Petrus Alamire en zijn voorganger tussen 1500 en 1535 werden gemaakt. Tot de zeven originele muziekhandschriften die nog in ons land worden bewaard (nl. in de Koninklijke Bibliotheek van Brussel en in het Mechelse Stadsarchief) behoren o.m. het pronkstuk Mechels koorboek, het grote Liedboek van Margareta van Oostenrijk en het koorboek dat werd gemaakt voor Filips de Schone en (de latere ‘Waanzinnige’) Johanna van Castilië. Elk handschrift wordt gecombineerd met een kunstwerk van de Vlaamse Primitieven uit de collectie van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van Antwerpen, wat vooral het devotionele karakter van elk handschrift versterkt. De bezoeker zal bovendien muziek uit de handschriften kunnen beluisteren. In het kader van het rijke polyfone weefsel van de vroeg-16de-eeuwse meerstemmigheid creëerde mediakunstenaar Rudi Knoops zijn nieuwe multimedia-installatie die de ervaring van de polyfonie voor de bezoeker compleet zal maken. Muziek en beeld zullen centraal staan

in deze tentoonstelling rond Petrus Alamire die vanaf 19 augustus in de Antwerpse Kathedraal zal te zien en te ‘horen’ zijn. We hopen dat de bezoeker de ‘zevende hemel’ ervaart! Klaartje Proesmans, Alamire Foundation

Petrus Alamire ook in Museum Vleeshuis Simultaan loopt er in het Museum Vleeshuis een complementaire tentoonstelling met fragmenten uit koorboeken die Alamire vermoedelijk voor de O.L.V.-kerk maakte. Perkamenten koorboeken werden door de eeuwen heen niet steeds met evenveel zorg omgeven ... Boeken werden uit elkaar gehaald en de folio’s kregen een andere functie. Gelukkig werden een aantal folio’s met waardevolle muziek herkend als handschriften uit het atelier van Alamire en zorgvuldig door het Museum Plantijn Moretus bewaard. n Meer info via www.museumvleeshuis.be

6

Festivalkrant Laus Polyphoniae 19 augustus - 30 augustus 2015

INTERVIEW VIC DE WACHTER

“Intieme opvoeringen kunnen mij echt ontroeren” zij waren al bezig mij te herscheppen ... Ik had uren, dagen zo willen luisteren, want dit was de nieuwe muziek waarop ik gejaagd had sinds ik er in het legerkamp van de Bourgondiër door de blinde Spaanse zangers een vleug van gevangen had. Maar het duurde geen kwart uur, of de stemmen van de muziek losten zich op in vragen en antwoorden, zij stegen nog ééns tot een vlam van veel klank en braken af.” (uit Het motet voor de kardinaal)

Drie zomeravonden in augustus, in het stemmige schildersatelier van Pieter Paul Rubens. Muziek, woord en schilderkunst vloeien poëtisch in elkaar over en brengen de wereld van de polyfonisten tot leven. Acteur Vic De Wachter vertelt over de reizen van de zangers aan de hofkapellen en de ervaringen in de pas opgerichte Sixtijnse Kapel in Rome. Met als onuitputtelijke bron Het motet voor de kardinaal, een roman van Theun de Vries. “Ik schrok: op een galerij boven mijn hoofd ruiste het plotseling gedempt en verrassend. Vlak daarop barstte een koor van mannenstemmen los. Ik wist niet wat ik hoorde. Ik keek links en rechts, maar niemand scheen ontdaan zoals ik. Ik vernam in het koor vele stemmen, die ieder voor zich schenen te zingen, zij stegen en daalden langs onzichtbare ladders over en naar elkaar, soms paarsgewijs, soms kruisten zij elkaars baan als kometen en sleepten een lange staart van harmonieën achter zich aan, zij hielden elkaar zwevende in evenwicht, en ondanks de kunstigste verstrengelingen was alles sterk en doorzichtig als zilveren steigerwerk in de ruimte. Ik stond na enkele minuten al te beven op mijn gesleten zolen, het zweet brak mij uit, hier gebeurde wat ik niet voor mogelijk gehouden had. Dat de macht van de muziek onbegrensd is, had ik steeds meer vermoed dan geweten; nu ervoer ik het in eigen persoon, voor eens en altijd.” (uit Het motet voor de kardinaal)

Vic De Wachter © Kris Dewitte

Vic De Wachter herkent de ontroering van het hoofdpersonage. “Ik luister graag en veel naar klassieke muziek, vooral in de auto. Het is het perfecte tegengif voor alle verkeersellende op de baan. Grote symfonieën zijn mij meestal te bombastisch, maar kleine ensembles of intieme opvoeringen kunnen mij echt ontroeren. Ik houd ook erg van oude muziek: gregoriaanse gezangen, zeker in een kerk, kunnen mij alles doen vergeten.” Naast een liefhebber van (klassieke) muziek is De Wachter een culturele veelvraat. “Theater is natuurlijk mijn grote liefde, maar ook van architectuur kan ik letterlijk en figuurlijk ondersteboven zijn. Als zoon van een metser heb ik die interesse waarschijnlijk met de paplepel ingegoten gekregen. Ik kan eindeloos

rondwandelen in steden als New York, maar evengoed in Gent of Antwerpen, en naar boven kijken tot mijn nek er pijn van doet. Met dans heb ik jammer genoeg minder voeling: die taal begrijp ik niet zo goed. Ik kijk ernaar en ben vol bewondering voor de fysieke kracht van de dansers, maar het blijft eerder afstandelijk.” Vic De Wachter kijkt erg uit naar de voorstellingen in augustus. “Ik kan helaas zelf geen muziekinstrument bespelen, dat is toch een groot gemis. Ooit probeerde ik wat gitaar in de vingers te krijgen, maar zonder noemenswaardig resultaat. Artiesten die zowel de poëzie van het woord als van de muziek bezitten, hebben een veel ruimer uitdrukkingskader. Daarom werk ik graag samen met

muzikanten, zowel met Philippe Herreweghe en deFilharmonie als met één of enkele muzikanten, zoals nu met vedelspeler Thomas Baeté en klavierspeler Guillermo Pérez voor deze voorstelling.” “Misschien greep deze muziek mij zo aan omdat ik nog week was vanbinnen en kneedbaar als potaarde; maar elke toon werd een vinger die mij kneedde, weer losliet en zijn figuur beschreef tussen aarde en hemel. Daar stond ik, ik schaamde mij in de onaangedane menigte, ikzelf had wel willen huilen: om mijn verleden, en omdat ik geen toekomst meer leek te hebben. En de stemmen van de muziek zongen onaflatend door mij heen; ze bewogen in mij als krachten van mijn eigen lichaam, ze vervulden mij tot in hart en nieren;

De Wachter is erg bescheiden over zijn eigen rol. “Een acteur kucht eens voor hij opkomt en het is in orde. [lacht] Een muzikant is dan al enkele uren bezig om zijn instrument en vingers op te warmen. Maar het is inderdaad een uitdaging om het publiek aan je lippen te doen hangen, zeker als verteller. De mensen moeten kunnen vergeten dat ze op dat moment in Antwerpen op die stoel zitten, ze moeten zich helemaal in de 15de eeuw wanen. Het verhaal van Theun de Vries is spannend en meeslepend, en tegelijk heel beeldend (zelfs wat barok) en poëtisch geschreven. Dat gecombineerd met de geselecteerde muziekfragmenten uit de eenvoudigste polyfonie – de tweestemmige bicinia – en het mooie historische kader van het Rubenshuis, belooft een hele boeiende intimistische voorstelling te worden.” Greet Coenegrachts

n MA 24/08/15, DI 25/08/15, WO 26/08/15, 22.15, RUBENSHUIS: Vic De Wachter, Thomas Baeté & Guillermo Pérez - Het motet voor de kardinaal

Paul O’Dette Lute Consort & Mezzaluna - Basevi codex schrift werd heel wat aandacht besteed aan de ordening van de 87 werken.

Paul O’Dette © Jennife Girard

De manuscripten van Alamire bevatten op het eerste gezicht vooral vocale polyfone muziek. Recent musicologisch onderzoek heeft echter aangetoond dat een groot deel uit het oeuvre ook instrumentaal werd uitgevoerd. Blokfluitist Peter Van

Heyghen, artistiek directeur van Mezzaluna, verdiept zich al lang in de historische bronnen en brengt voor Laus Polyphoniae een instrumentaal programma rond de Basevi codex. Hij wist luitist Paul O’Dette te strikken om hem in deze creatie te vergezellen. “Dit pro-

ject is een vervolg op een programma dat we vroeger reeds brachten rond de Harmonice musices odhecaton van Ottaviano Petrucci”, vertelt Peter Van Heyghen. “De Basevi codex vertoont heel wat gelijkenissen met Petrucci’s allereerste muziekdruk. In het hand-

Er zijn twee grote secties met drieen vierstemmige composities, en in die secties werd verder nog een opdeling gemaakt volgens de titel van een werk en de bijgaande arrangementen, of volgens de naam van een componist. De groepen beginnen en eindigen vaak met een religieus werk, waartussen dan chansons worden geplaatst. Bij een dergelijk verzorgd én haast foutloos manu– script valt één zaak op: waarom is meer dan de helft van deze muziek tekstloos? Lang werd aangenomen dat zangers de teksten vanbuiten kenden, maar zij hadden ook toen al diverse taalachtergronden. Bovendien werden de teksten van missen in die tijd meestal wel heel precies uitgeschreven, terwijl dat net een tekst was die de zangers uit het hoofd kenden.” Overgeleverde instrumenten, schilderijen, geschreven bronnen en tabulaturen tonen aan dat er in de late middeleeuwen reeds een sterk ontwikkelde instrumentale uitvoeringspraxis bestond. “Wij hebben gekozen voor een uitvoering met luiten- en blok-

fluitenconsort, omdat deze instrumenten het best geschikt lijken om de muziek uit de Basevi codex te spelen. Blokfluitconsorten bestaan al sinds de 14de eeuw en door de opkomst van het humanisme werd ook de luit een bijzonder gerespecteerd instrument”, weet Peter Van Heygen. “Het snaarinstrument verwees naar de muziekpraktijk van de antieke cultuur, zoals Orfeus die zichzelf op de lier begeleidde.” De twee consorten van vier blokfluiten en drie luiten brengen een bloemlezing uit de Basevi codex, de vroegste en meest uitgebreide codex voor een Italiaanse opdrachtgever, de familie Agostini Ciardi uit Siena. De muzikanten zullen een dialoog aangaan en een nieuwe blik werpen op bekende en onbekende chansons uit het Alamire-complex. Frederic Delmotte

n DO 20/08/15, 20.00, AMUZ: Paul O’Dette Lute Consort & Mezzaluna - Basevi Codex

Festivalkrant Laus Polyphoniae 19 augustus - 30 augustus 2015

Het fotodagboek van New York Polyphony: ‘Rehearsal retreat’

7

LUISTERTIP PER-SONAT: Tota pulchra es amica mea

Het jonge mannelijke vocale kwartet New York Polyphony, dat wordt geroemd voor zijn rijke, natuurlijke klank die groter en complexer is dan de som van de delen, maakt furore op alle Amerikaanse podia en verovert stilaan maar zeker Europa. Voor Laus Polyphoniae hebben ze een aantal mooie verrassingen in petto. In afwachting van hun concert op 27 augustus in AMUZ stelden ze op onze vraag een persoonlijk fotodagboek samen, met zeer poëtische beelden. n DO 27/08/15, 13.00, AMUZ: New York Polyphony - Rediscovered

1.

5.

9.

Geoffreys hond houdt de wacht.

Een kwartet fotograferen zonder selfiestick is niet eenvoudig, iemand moet de camera bedienen!

Ons repetitiehuis gezien vanop het strand.

PER-SONAT © Sonus

10. Selfie van Craig in de zitkamer.

2.

6.

Dag 1 van onze muzikale retraite in Cutchogue (New York).

Een verhitte discussie over de interpretatie van de la Rue.

11. Steve heeft (meer dan) genoeg cafeïne op.

7. 3.

Sabine Lutzenberger en haar muzikanten van PER-SONAT zoeken graag in het repertoire van de oude muziek naar onbekende parels en willen de luisteraar onderdompelen in de context van die muziek, die zo sterk met religie, filosofie en tekst is verbonden. Het handschrift MS Mus. 15941, dat zich in de Oostenrijkse Nationalbibliothek bevindt, bevat 32 motetten, waarvan sommige unicaten. Het gaat om drie stemboekjes waarin vierstemmige motetten zijn opgenomen, waarvan de superiuspartij ontbreekt. Sabine Lutzenberger heeft deze gereconstrueerd door de werken te vergelijken met die in andere bronnen. Voor de unicaten heeft ze, samen met Baptiste Romain, Thomas G. MacCracken en Nors L. Jesephson, een nieuwe partij gecomponeerd. Daarvoor baseerden ze zich op oude compositietechnieken. Een

wereldprimeur voor Laus Poly– phoniae – prachtige muziek die voor het eerst na eeuwen opnieuw weerklinkt! Keizer Karel schonk dit handschrift aan bankier Raymund Fugger, en er is opnieuw een link met Margareta van Oostenrijk – zij is alomtegenwoordig in de handschriften van Alamire. Het motet Salve Mater Salvatoris  van Pierre de la Rue is aan Margareta gewijd. Andere motetten zijn dan weer geschreven ter ere van Maria. Wie meer wil lezen over de rijke Weense Alamire-collectie die het uitgangspunt vormt voor het concert van PER-SONAT, kan terecht op www.amuz.be/nl/weensehandschriften n ZA 22/08/15, 22.15, AMUZ: PERSONAT - Tota pulchra es amica mea

WIN WIN WIN!

Een zicht op de kustlijn door de mooie vensters uit de jaren 1920.

Overvloedig notitie nemen … of enkele vage woorden krabbelen in de marges van de partituur.

12.

Maak kans op een van de duotickets voor de tentoonstelling of een van de duotickets voor het concert van PER-SONAT op 22/08/2015! Wie de krant aandachtig las, vond ongetwijfeld het antwoord op onderstaande wedstrijdvraag. Bezorg ons het juiste antwoord en de prijs die uw voorkeur geniet via [email protected] vóór 15/08/2015. Wedstrijdvraag: Hoeveel manuscripten van Petrus Alamire zijn tot op vandaag bewaard?

Of toch niet ...?

31.07 – 09.08 2015

Steve heeft een neus en de juiste camera voor artistieke foto’s.

4. Peñalosa. Een gerenommeerd componist met een bijzondere naam.

13. Snacks.

Stile Antico Vox Luminis B’Rock Jean Rondeau Natacha Kudritskaya Cecilia Bernardini Dunedin Consort Ensemble Correspondances

www.mafestival.be

Beeld © Athos Burez

8.

EARLY MUSIC IN BRUGES

OMNIA VANITAS

8

Festivalkrant Laus Polyphoniae 19 augustus - 30 augustus 2015

LAUSAGENDA PETRUS ALAMIRE 2015 VAN 19 AUGUSTUS TOT EN MET 30 AUGUSTUS OP DIVERSE HISTORISCHE LOCATIES IN ANTWERPEN

POP-UPRESTAURANT ’T HOF VAN PETRUS EN ZOMERSE PICKNICK TIJDENS LAUS POLYPHONIAE

WO 19/08/15 09.30, Campus Carolus 13.00, Campus Carolus 15.00, O.L.V.-Kathedraal 20.00, St.-Pauluskerk 22.15, AMUZ DO 20/08/15

Conferentie New Perspectives on Polyphony Prof. dr. Jennifer Bloxam (US) & Cappella Pratensis (NL) Aequalis & Marco Mencoboni Huelgas Ensemble Zefiro Torna & Anne-Mie Van Kerckhoven

13.00, Campus Carolus 15.00, O.L.V.-Kathedraal 18.00, AMUZ-foyer 20.00, AMUZ 22.15, St.-Carolus Borromeuskerk VR 21/08/15

Prof. dr. Jesse Rodin & Cut Circle (US) Aequalis & Marco Mencoboni ’t Hof van Petrus Paul O’Dette Lute Consort & Mezzaluna The Tallis Scholars

13.00, Campus Carolus 15.00, O.L.V.-Kathedraal 18.00, AMUZ-foyer 20.00, AMUZ 22.15, St.-Andrieskerk ZA 22/08/15

Paul Van Nevel & Huelgas Ensemble (BE) Aequalis & Marco Mencoboni ’t Hof van Petrus Cut Circle Psallentes

10.00, AMUZ 13.00, Campus Carolus 15.00, O.L.V.-Kathedraal 20.00, St.-Andrieskerk 22.15, AMUZ ZO 23/08/15

Concertwandeling IPAL Prof. dr. Fabrice Fitch (GB) & Ensemble Leones (DE) Aequalis & Marco Mencoboni Cappella Pratensis PER-SONAT

10.00, AMUZ 15.00, O.L.V.-Kathedraal 20.00, St.-Pauluskerk 22.15, St.-Carolus Borromeuskerk MA 24/08/15

Concertwandeling IPAL Aequalis & Marco Mencoboni Stile Antico graindelavoix

13.00, AMUZ 18.00, Tuin Rubenshuis 18.00, AMUZ-foyer 22.00, AMUZ 22.15, Rubenshuis DI 25/08/15

Ensemble Leones Petrus’ Picknick ’t Hof van Petrus Binchois Consort Vic De Wachter, Thomas Baeté & Guillermo Pérez

13.00, AMUZ 18.00, Tuin Rubenshuis 20.00, O.L.V.-Kathedraal 22.15, Rubenshuis WO 26/08/15

Cappella Mariana Petrus’ Picknick Eric Sleichim & Marnix De Cat Vic De Wachter, Thomas Baeté & Guillermo Pérez

13.00, AMUZ 18.00, Tuin Rubenshuis 18.00, AMUZ-foyer 20.00, AMUZ 22.15, St.-Joriskerk 22.15, Rubenshuis DO 27/08/15

Lezing Straight from the source Petrus’ Picknick ’t Hof van Petrus Tasto Solo & Barbara Zanichelli Diabolus in Musica ZA 30/08/14 Vic De Wachter, Thomas Baeté & Guillermo Pérez

13.00, AMUZ 20.00, St.-Carolus Borromeuskerk 22.15, AMUZ VR 28/08/15

New York Polyphony Ensemble Alamire, The English Cornett & Sackbut Ensemble La Capilla

13.00, AMUZ 15.00, Musica-school 16.30, coStA 20.00, St.-Pauluskerk 22.15, St.-Pauluskerk ZA 29/08/15

Slotconcert internationale summerschool Toonmoment Het Alamire Atelier Toonmoment Het Alamire Atelier Huelgas Ensemble & Aposiopée Stile Antico

9.30, 11.00 & 16.00 HETPALEIS 18.00, AMUZ-foyer 20.00, AMUZ 22.15, St.-Pauluskerk ZO 30/08/15

Theater De Spiegel ’t Hof van Petrus The Clerks Huelgas Ensemble

9.30, 11.00 & 16.00, HETPALEIS Theater De Spiegel 11.00, 12.00, 13.00, 14.00 Alamire Fringe @ Cultuurmarkt Vlaanderen 15.00, 16.00 & 17.00, AMUZ 20.00, St.-Pauluskerk Collegium Vocale Gent & BL!NDMAN

Colofon

Tijdens het zomerfestival Laus Polyphoniae 2015 serveert de gelegenheidsbistro ’t Hof van Petrus lekkernijen uit de Lage Landen. Voorafgaand aan de avondconcerten in AMUZ kan u genieten van een festivalmenu. Voor en na elk middagconcert dat tijdens Laus Polyphoniae in AMUZ plaatsvindt, kan u in de foyer terecht voor een eenvoudige lunch. De nocturneconcerten in het Rubenshuis worden voorafgegaan door een sfeervolle picknick in de tuin van Rubens. Petrus’ picknick is al verkrijgbaar vanaf 18.00 uur. Concerttickets zijn niet inbegrepen in de vermelde maaltijdprijzen. Meer informatie vindt u op www.amuz.be onder ‘Foyer’.

TENTOONSTELLING PETRUS ALAMIRE, MEERSTEMMIGHEID IN BEELD: GROEPSBEZOEKEN EN RONDLEIDINGEN

TICKETS

met bijbehorende sample-cd en concerttickets kopen. Het festivalsecretariaat is elke dag open van 19 tot en met 30 augustus vanaf 10.00 uur.

Reserveren kan telefonisch op het nummer +32 (0)3 292 36 80, per mail naar [email protected], schriftelijk via het bestelformulier achteraan in deze brochure of online op www.amuz.be. Tickets zijn ook verkrijgbaar op het festivalsecretariaat of aan de balie ter plaatse vanaf een uur voor aanvang van het concert.

ETEN EN DRINKEN • Festivalmenu ’t Hof van Petrus Op DO 20/08, VR 21/08, MA 24/08, WO 26/08 en ZA 29/08 om 18.00 uur, telkens in AMUZ. • Petrus’ Picknick Op MA 24/08, DI 25/08 en WO 26/08 tussen 18.00 en 22.15 uur, in de tuin van het Rubenshuis.

FESTIVALGIDS Naar goede gewoonte publiceert AMUZ een uitgebreid programmaboek met wetenschappelijke artikelen rond het festivalthema. Deze festivalgids is gedurende het festival te koop voor € 12. Een samplecd is inbegrepen.

• Lunch Elke dag vanaf zaterdag 22/08 tot en met zondag 30/08, vanaf 12.00 uur in de AMUZ-foyer. LEGENDE

FESTIVALSECRETARIAAT Het festivalsecretariaat wordt ingericht aan de balie van AMUZ. U kan er terecht voor alle informatie betreffende de activiteiten tijdens het festival en u kan er de festivalgids

Festivalmaaltijd Voorstelling of activiteit voor kinderen

LUISTERTIP

citroen.be

De Rode Draak - Peutervoorstelling (1,5 tot 3 jaar) door Theater De Spiegel

HElE HElE

Helemaal gefascineerd door de verluchte handschriften van Petrus Alamire? Bezoek de tentoonstelling individueel of voor een verminderd tarief in groep. Alle informatie en voorwaarden vindt u op www.amuz.be/nl/groepsbezoek

DE

AMUZPRAKTISCH

Een zangeres, een harpist en een altviolist begeleiden de kussenpoppetjes die over een rode draad lopen. De figuurtjes bewegen elk op hun eigen manier, volgens hun eigen tempo. Niets is zoals het lijkt, want de weg ligt vol onverwachte ontmoetingen en leuke verrassingen!

wERElD DE IN jE wAGEN

wERElD IN jE wAGEN

n ZA 29/08/15 en ZO 30/08/15, 9.30, 11.00 & 16.00 Theater De Spiegel - De Rode Draak n Groepsbezoek: 07/09/1522/11/15, O.L.V.-Kathedraal Antwerpen

INFO & TICKETS: +32 (0)3 292 36 80 WWW.AMUZ.BE | [email protected] VRAAG NAAR ONZE GRATIS SEIZOENSBROCHURE

VERDIEP U IN DE WERELD VAN PETRUS ALAMIRE MET DEZE CURSUSSEN VAN DE DAVIDSFONDS ACADEMIE

citroen.be

HElE

Petrus Alamire leefde en werkte in een razend interessante periode. Drie jonge ambitieuze vorsten, Karel V, François I en Hendrik VIII, komen aan de macht. Hun wedijver zal de staatsvorming in Europa bepalen. Naar jaarlijkse traditie kan u zich verdiepen in de context en muziek van het festivalthema in lezingenreeksen. Bijpassende conMilieu-informatie (KB 19/03/2004): citroen.be Milieu-informatie (KB 19/03/2004): citroen.be certen en een bezoek aan de tentoonstelling in de Antwerpse Kathedraal verklanken en verbeelden de schoonheid van de handschriften vanCITROËN Petrus Alamire. De nieuwe C4 Picasso laat u genieten van deDebeste technologie. is nog ruimer van de beste technologie. Het interieur is nog nieuwe CITROËNHet C4 interieur Picasso laat u genieten Milieu-informatie (KB 19/03/2004): citroen.be geworden en informatie baadt volopvindt in het Via het geworden envoorruit. baadt volop in 7’’ het touchscreen, licht dankzij de panoramische voorruit. Via het 7’’ touch Meer u oplicht dankzij de panoramische het panoramische 12’’ HD infoscreen dat u kunt personaliseren en de geïntegreerde technologieën het panoramische 12’’ HD infoscreen dat u bent kunt personaliseren en de geïntegreerde technologie www.amuz.be onder ‘Educatie u permanent verbonden met de buitenwereld. Geniet vanuNIEuwE ongeëvenaard rijplezier, terwijl uw verbruik en permanent verbonden met de ubuitenwereld. Geniet van ongeëvenaard rijplezier, terwijl u uw verb CITROËN C4 PICassO, DE TECHNOsPACE. voor volwassenen’. De nieuwe CITROËN C4 Picasso laat uhebt genieten vanhele de beste technologie. Het interieur is nog ruimer CO2-uitstoot perfect onder controle hebt. Rij vol vertrouwen door de wereld en u de wereld in uw CO perfect onder controle hebt. Rij vol vertrouwen door de wereld en u hebt de hele were 2-uitstoot geworden en baadt volop in het licht dankzij de panoramische voorruit. Via het 7’’ touchscreen, (1) het panoramische infoscreen dat u kunt personaliseren en de geïntegreerde technologieën bent wagen. Er is al een nieuwe CITROËN C4 Picasso vanaf wagen. 17.940€ .alHDeen Er (1) is12’’ nieuwe CITROËN C4 Picasso vanaf 17.940€ . u permanent verbonden met de buitenwereld. Geniet van ongeëvenaard rijplezier, terwijl u uw verbruik en n 24/08/15-26/08/15 en 26/08/15CO -uitstoot perfect onder controle hebt. Rij vol vertrouwen door de wereld en u hebt de hele wereld in uw wagen. Er is al een nieuwe CITROËN C4 Picasso vanaf 17.940€ . 28/08/15, KU Leuven Campus Carolus

DE

wERElD IN jE wAGEN

NIEuwE CITROËN C4 PICassO, DE TECHNOsPACE. NIEuwE CITROËN C4 PICassO, DE TECHNOsPAC

2

(1)

3,8 - 6,3 l/100 km

3,8 - 6,3 l/100 km

98 - 145 g co2/km

98 - 145 g co 3,82/km - 6,3 l/100 km

98 - 145 g co2/km

Afgebeeld voertuig: nieuwe CITROËN C4 Picasso Exclusive (opties: metaalkleur, meedraaiende bi-xenon koplampen en 18’’ lichtmetalen velgen «Eole»). (1) Nettoprijs btwi van de nieuwe CITROËN C4 Picasso 1.6 VTi 120 MAN Attraction, alle premies inbegrepen alsook de recyclagepremie(2). (2) Citroën neemt uw oud voertuig over voor 1.300€ bij aankoop van een nieuwe CITROËN C4 Picasso (behalve op Business). Dit voertuig moet volledig zijn en minimum 6 maanden ingeschreven zijn op naam van de koper van het nieuwe voertuig. Aanbiedingen geldig t.e.m. 31/07/2013 op alle nieuwe CITROËN C4 Picasso verkocht aan particulieren, niet cumuleerbaar met alle andere lopende promoties en geldig bij ons.

Afgebeeld voertuig: nieuwe CITROËN C4 Picasso Exclusive (opties: metaalkleur, meedraaiende bi-xenon koplampen 18’’ lichtmetalen «Eole»). (1) Nettoprijs btwi van demeedraaiende nieuwe CITROËN C4 Picasso 1.6 VTi MAN Attraction, alle«Eole»). (1) Nettoprijs b Afgebeeld voertuig:en nieuwe CITROËN C4velgen Picasso Exclusive (opties: metaalkleur, bi-xenon koplampen en 120 18’’ lichtmetalen velgen Redactie: Greet Coenegrachts, Klaas Coulembier, Fredericpremies (2) inbegrepen alsook de recyclagepremie(2). (2) Citroën neemt uw oud voertuig over voor 1.300€ bij aankoop van een nieuwe CITROËN C4 Picasso (behalveneemt op Business). Dit voertuig volledig zijn en minimum 6 maanden ingeschreven zijn (behalve op Busine premies inbegrepen alsook de recyclagepremie . (2) Citroën uw oud voertuig overmoet voor 1.300€ bij aankoop van een nieuwe CITROËN C4 Picasso CITROËN Picasso verkocht particulieren, niet cumuleerbaar met alle andere op lopende promoties en geldig bij ons.verkocht aan particulieren, niet cumuleerba op naam van de C4 koper van het nieuweaan voertuig. Aanbiedingen geldig t.e.m. 31/07/2013 alle nieuwe CITROËN C4 Picasso Delmotte, Bart Demuyt, New York Polyphony, Klaartje op naam van de koper van het nieuwe voertuig. Aanbiedingen geldig t.e.m. 31/07/2013 op alle nieuwe Proesmans, Robin Steins n Eindredactie: Tine Clevers Coördinatie & samenstelling: Greet Coenegrachts Vormgeving: Yellow Submarine n Druk: Paesen V.U.: Bart Demuyt, Kammenstraat 81, 2000 Antwerpen