JAARGANG 5 - NR. 2 FESTIVALKRANT LAUS POLYPHONIAE EEN ORGANISATIE VAN AMUZ [FESTIVAL VAN VLAANDEREN-ANTWERPEN]

JAARGANG 5 - NR. 2 | FESTIVALKRANT LAUS POLYPHONIAE | EEN ORGANISATIE VAN AMUZ [FESTIVAL VAN VLAANDEREN-ANTWERPEN] HISTORISCHE MUZIEK IN EEN HISTORISCH KADER

ZOMERFESTIVAL LAUS POLYPHONIAE 2014 GAAT OP ZOEK NAAR DE JONGE MONTEVERDI

Van 22 tot en met 31 augustus vindt op verschillende historische locaties in Antwerpen het oudemuziekfestival Laus Polyphoniae plaats. De 21ste editie van het evenement is volledig gewijd aan de jonge Claudio Monteverdi, bruggenbouwer tussen renaissance en vroegbarok. Wat maakt zijn vroege oeuvre zo de moeite waard? Een schets van de jonge Claudio door musicoloog Ignace Bossuyt.

Monteverdi

W

ie in de 16de eeuw in Cremona werd geboren en over enig muzikaal talent beschikte, kreeg algauw een viool in de handen gestopt. Het stadje in Lombardije was immers een van de belangrijkste centra voor de bouw van strijkinstrumenten, met als beroemde namen leden van de families Amati en Guarneri en als hoogtepunt Antonio Stradivari. Wie zich wilde scholen in de zangkunst, hoefde maar aan te kloppen aan de plaatselijke kathedraal die kon bogen op uitstekende kapelmeesters en muziekpedagogen. Maar wie hogerop wilde en op zoek was naar een muzikale mecenas met faam en prestige, moest zijn heil zoeken in een stad met een degelijke hofcultuur,

waar zangers en instrumentalisten konden gedijen met de steun van de lokale prins, zoals in Mantua. Opklimmen tot hofkapelmeester was het hoogste te bereiken ideaal. Wie uit was op internationale roem, moest nog een tandje bijsteken en verhuizen naar een centrum dat zowel muzikaal als economisch over de nationale grenzen heen opereerde, bv. Venetië, een republiek waar de heersende doge op enkele stappen van zijn paleis beschikte over de grandioze San Marcobasilica als huiskapel. Dit is precies het pad dat Claudio Monteverdi tussen 1567 en 1613 aflegde. Geboren en getogen in Cremona schoolde hij zich als zanger en instrumentalist bij Marco Antonio Ingegnieri, de kapelmeester van de plaatselijke kathedraal. Toen hij aan-

voelde dat zijn geboortestad hem iets te eng werd om zijn talenten optimaal te kunnen ontplooien, waagde hij zijn kans in Mantua, waar hij zich vanaf 1590, eerst als instrumentalist, naderhand als zanger en uiteindelijk als kapelmeester aan het hof van de Gonzaga’s ontplooide als een gerenommeerd componist. Zijn leermeester was er de Vlaamse polyfonist Giaches de Wert. Toen de hertog van Mantua in 1612 zijn hofkapel ontbond en kort nadien de kapelmeester van de San Marcobasilica in Venetië overleed, lag voor Monteverdi de weg open naar een van de meest prestigieuze muzikale ambten in West-Europa. Dat het bestuur van Venetië zelf Monteverdi aanspoorde om zich kandidaat te stellen, pleit voor de faam die hij intussen had verworven. Nog geen

maand na het overlijden van de kapelmeester werd hij er in augustus 1613 aangesteld als een van de opvolgers van Adriaan Willaert, de Vlaamse kapelmeester die het muziekensemble van San Marco in de 16de eeuw had uitgebouwd tot een internationaal gerenommeerd koor. Monteverdi bleef dertig jaar lang in dienst, tot aan zijn overlijden in november 1643. Het oeuvre dat Monteverdi in de jaren tot aan zijn aanstelling in Venetië produceerde, illustreert exemplarisch zijn rol als bruggenbouwer tussen de renaissance en de vroegbarok. Hij was geen revolutionair, maar een figuur van de synthese die de traditie perfect wist te verzoenen met de experimenten die op het einde van de 16de eeuw de muziek binnen sijpelden.

ZIE >> P. 2

Madrigalenmarathon Monteverdi

Interview Joshua Rifkin

Interview Kate Ashby

Interview Jan Van Elsacker

Ristorante da Claudio

2e festivalweekend.

Traditie is slordigheid!

Over Stile Antico, de Wert, baby’s en Harry Potter.

“De Italiaanse vroegbarok blijft speciaal”

Pop-uprestaurant opent de deuren...





>> P. 3

>> P. 4

>> P. 5

>> P. 7

>> P. 8

VZW AMUZ [FESTIVAL VAN VLAANDEREN-ANTWERPEN], KAMMENSTRAAT 81, 2000 ANTWERPEN | INFO & TICKETS: +32 (0)3 292 36 80 | WWW.AMUZ.BE | [email protected]

2

Festivalkrant Laus Polyphoniae 22 augustus - 31 augustus 2014

Zuid-Noord-Zuid ANDUEZA NEEMT HET PUBLIEK MEE IN HAAR ONTROERENDE, WARME VERHAAL

I

k schrijf dit voorwoord tijdens mijn terugvlucht vanuit Stockholm, waar ik het geluk had tijdens de opening het Swedish Early Music Festival (SEMF) tal van bevriende musici terug te zien. Onverwachts zag ik Jana Semeràdovà die een bijzonder boeiende solo bracht op traverso. Ons laatste contact dateert van minstens vijftien jaar geleden in Praag. Ik was haar eerlijk gezegd uit het oog verloren, maar nodig Jana graag eerstdaags uit om richting AMUZ te komen. Ze maakt, als artistiek leider van haar ensemble Collegium Marianum, een bijzonder frisse en gedreven indruk. Ook de Amerikaanse musicus Joshua Rifkin, een bekende die we binnenkort verwelkomen tijdens Laus Polyphoniae, was van de partij. De begroeting was wederom hartelijk en in zijn korte performance op klavecimbel samen met de hoboïst van dienst, liet hij zich van zijn beste kant zien. De avond kan niet stuk. Doron Sherwin speelt tijdens het officiële openingsconcert met L’ Arpeggiata de pannen van het dak. Is het nu oude muziek, jazz, volks- of rapmuziek (mij minder bekend) het gaat hem allemaal af. De prachtige virtuoze cornettoklanken zijn glashelder en doen alle hoeken van de prachtige Tyska kyrkan (Duitse Kerk) in hartje Gamla stan (de oude stad) zinderen. Doron is een echt fenomeen, u zal tijdens het openings- en slotconcert van Laus Polyphoniae met Concerto Palatino zeker van hem genieten! Maar wie me van deze avond vooral bijblijft, is een bruisende Raquel Andueza. Raquel zette haar eerste muzikale stappen buiten Pamplona in functie van haar studies, ze trok richting Londen. Ongeveer op hetzelfde moment kaapt ze als jonge sopraan, als leading lady van het Spaanse ensemble La Trulla de Bozes in Antwerpen de eerste prijs weg bij de tweede editie van de International Young Artist’s Presentation. Het doet echt deugd om zoveel jaren later te zien met welk een naturel en bijzonder grote professionaliteit zij het Zweedse publiek uitdaagt en meeneemt in haar ontroerende warme verhaal. Samen met haar Italiaanse collega Vincenzo Capezzuto (een revelatie) vertolkt ze volkse mediterraanse liederen en complexe virtuoze aria’s. In een handomdraai komt het zuiden richting noorden en zie ik glimlachende gezichten om me heen, en hier en daar ontroering. La diva (en dat bedoel ik positief) doet deze zomer Antwerpen aan! Ik durf er met zekerheid op te wedden dat Raquel samen met Joshua, Marco, William, Liuwe, Paul, Jan, Roberta, Hendrik en Maria-Cristina het werk van Claudio met vuur en passie tot leven brengt. Hopelijk bent u erbij om ook dan het zuiden te fijnproeven in het noorden. Benvenuto a tutti, cari amici di Laus Polyphoniae.

De traditie uit de renaissance was de ongeëvenaarde kunst van de polyfonie, die vanaf het begin van de 15de eeuw vooral door de componisten uit de Nederlanden op de Europese kaart werd gezet. Monteverdi’s muzikale leerschool in Cremona werd bepaald door deze zogenaamde ‘ars perfecta’, gekenmerkt door de complexe techniek om meerdere partijen zodanig met elkaar te combineren dat elke stem even zelfstandig deelneemt aan het muzikale verhaal. Monteverdi’s jeugdige rijpheid kwam al snel tot uiting toen tussen 1582 en 1584, tussen zijn 15de en 17de levensjaar, niet minder dan drie bundels vocale muziek van zijn hand verschenen. Meteen testte hij ook drie genres uit: het religieuze motet en het profane en het geestelijke madrigaal. Het Latijnse motet was het genre bij uitstek van de liturgische muziek, getoonzet op fragmenten uit de Bijbel of op gebedsteksten. De profane tegenhanger van het motet was het Italiaanse madrigaal, dat vanaf ca. 1540 een ware triomf beleefde. Als subgenre kende ook het geestelijke madrigaal succes, meestal met een moraliserende inhoud, onder invloed van de Contrareformatie, de herbronning van de Katholieke Kerk als tegengewicht tegen het oprukkende protestantisme. Wellicht het meest opvallende kenmerk van het madrigaal was de drang naar een verhoogde expressie, waarbij de muziek niet alleen bedoeld was als een demonstratie van de artistieke vaardigheden van de componist, maar evenzeer van zijn kunde om door de muziek een dimensie toe te voegen aan de tekst. Zo ontstonden typische

uitdrukkingsmiddelen om de tekst te interpreteren, vooral met de intentie de toehoorder te betrekken bij de ideeën en de emoties die de tekst verwoordde, en hem aldus te ontroeren. Zo ging droefheid vaak gepaard met langzame beweging of een dalende melodie of dissonante samenklanken, of een combinatie van meerdere van deze elementen. (Liefdesverdriet was overigens het overheersende thema van het madrigaal!). Voor de alsmaar toenemende drang naar emotionele betrokkenheid werd de complexe polyfonie echter steeds meer aangevoeld als een beperkend keurslijf. Dit leidde uiteindelijk tot een nieuwe aanpak, waarbij het in elkaar strengelen van meerdere partijen week voor de zogenaamde ‘begeleide monodie’, waarbij één stem de tekst met nadruk declameerde of ook met virtuoos vertoon interpreteerde, ondersteund door een instrumentale bas: de in de barok alomtegenwoordige basso continuo. In 1587 verscheen Monteverdi’s eerste bundel madrigalen, in de klassieke, louter vocale vijfstemmige bezetting. Hij hield hieraan vast tot aan zijn vijfde bundel uit 1605, toen hij een basso continuo invoerde (maar niet overging tot monodie). Monodische experimenten gingen overwegend aan hem voorbij. Monteverdi experimenteerde eerder binnen de context van de polyfonie: de vernieuwende kenmerken van de monodie, vooral op het vlak van het gebruik van dissonanten in functie van een verhoogde expressie, integreerde hij in het vijfstemmige madrigaal – wat hem de strenge kritiek van de tra-

ditionalisten op de hals haalde. De evolutie van polyfonie naar monodie en van abstractie naar emotionaliteit verliep overigens ook niet rechtlijnig, en meerdere zijwegen en varianten waren mogelijk. Een uitstekend voorbeeld hiervan is Monteverdi’s Missa in illo tempore, die verscheen in 1610: een model van de zuiverste polyfonie, wars van experimenten of verregaande tekstexpressie. Een aantal madrigalen van componisten uit de vorige generatie(s) (zoals Cipriano de Rore, de Wert en Luca Marenzio) waren daarentegen expliciete voorbeelden van de meer moderne, op emotionaliteit gerichte tendensen. Dat de muziek uit Monteverdi’s tijd niet onder één noemer te brengen is, blijkt onder meer ook uit de toenemende interesse voor de instrumentale genres en tevens uit de drang naar monumentaliteit, zoals blijkt uit de grootse, vaak meerkorige bezetting van polyfone werken in Venetië. Binnen deze intrigerende en stimulerende context voelde Monteverdi zich als een vis in het water, maar nu eens zwom hij mee met de stroom, dan weer keerde hij zich stroomopwaarts. Dit maakt zijn positie als bruggenbouwer en synthesefiguur in de decennia voor en na 1600 uniek. Zijn sublieme madrigalen, zijn verfijnde religieuze werken en zijn zowel lyrische als dramatische opera’s zijn evenzoveel voorbeelden van zijn genie, dat niet alleen blijk geeft van een verbluffende compositorische vaardigheid, maar dat evenzeer ontroert, aangrijpt, verrast en tot de verbeelding blijft spreken. Ignace Bossuyt

Abonnementsreeksen: nieuw tijdens AMUZ-seizoensconcerten 14|15

Cordialmente, Bart Ps. Ook SEMF is een jaarlijkse aanrader!

Speciaal voor iedereen die niet élke avond naar een live concert kan: élke avond een live concert. Geniet elke avond van een live concert met ‘In de loge’, elke weekdag om 19 uur op Klara. Klara. Alles voor de kunst.

AMUZ stelde enkele veelbelovende abonnementsreeksen samen in het kader van de seizoensconcerten 14|15. Een eerste reeks is gewijd aan Johannes Brahms, een romanticus die tegelijk ook een klassiek gevoel van orde in zijn muziek laat doorschijnen. Het abonnement BRAHMS bevat vier concerten met kamermuziek en klavierwerken van deze perfectionistische componist. Gerestaureerde en gereconstrueerde historische instrumenten staan centraal in de reeks HISTORISCH KLAVIER. Met het daaraan gekoppelde abonnement hoort u Alexei Lubimov op tangentenpiano, Alain Planès op een originele vleugel van

rond 1910 en Tobias Koch op pianoforte. Claire Chevallier doet voor haar concert ‘Russian Pictures’ onderzoek naar 19de-eeuwse vleugels in Rusland. De reeksen JONG TALENT en VERMAARD bevatten allebei namen die u niet mag missen. Liefhebbers van gezongen muziek worden in de watten gelegd met het abonnement VOCAAL, dat u van zeer uiteenlopende repertoires laat proeven: een zevenstemmige mis van de 16de-eeuwe componist Cipriano de Rore, 20ste-eeuwse liederen uit The Great American Songbook en koorwerken van romantisch westerse en hedendaags oosterse origine. Ook het voorjaarsfestival NORWAYinPRIMETIME kan u met een vast abonnement

bijwonen. Met alle vaste abonnementen ontvangt u een mooie korting op de normale ticketprijzen (tot wel 30 %). Wie, zoals voorgaande jaren, liever zelf een concertselectie maakt, valt niet uit de boot. Met de keuzeabonnementen CLAUDIO en A LA CARTE stelt u zelf uw persoonlijke (festival)abonnement samen en geniet u een korting op de basisprijs die afhangt van het aantal gekozen concerten. Alle informatie over het nieuwe abonnementsaanbod vindt u op www.amuz.be en op pagina 110 van de seizoensbrochure 14|15.

Festivalkrant Laus Polyphoniae 22 augustus - 31 augustus 2014

SETTE VOCI, ENSEMBLE CLAUDIANA EN LA VENEXIANA BLOEMLEZEN UIT DE EERSTE MADRIGAALBOEKEN VAN MONTEVERDI

Een marathon van 65 madrigalen

LUISTERTIP

Roberta Mameli & La Venexiana Round M: Monteverdi meets jazz

Peter Kooij - Sette Voci © Marco Borggreve

Een festival rond Monteverdi kan niet voorbij gaan aan de madrigaalboeken van de grootmeester. In zijn negen volumes met meerstemmige wereldlijke liederen consolideerde Monteverdi de verwezenlijkingen van de late renaissancemeesters en cultiveerde hij nieuwe esthetische en stilistische modellen voor de muziek van de barokperiode. Op vrijdag 29 en zaterdag 30 augustus plaatsen Ensemble Claudiana, Sette Voci en La Venexiana madrigaalboeken één tot en met vijf van Monteverdi in de kijker. Net zoals de rest van het festivalprogramma is dit opzet een gedecideerde ode aan de jonge Claudio.

T

oen Monteverdi zijn eerste madrigaalboek publiceerde in 1587 was hij slechts 20 jaar oud. Claudio Cavina, die met ensemble La Venexiana alle madrigalen van Monteverdi opnam voor Glossa, vindt in boek één echter al duidelijke aanwijzingen van Monteverdi’s nakende volwassenheid: “Het eerste boek is het werk van een zeer jonge componist, maar toch geven sommige madrigalen al aan dat het hier om een klein genie gaat. Ik denk bijvoorbeeld aan Baci Soavi e cari en Ardo, si, ma non t’amo. De Monteverdi van het eerste boek toont dan wel een zeer jeugdige stijl, het is duidelijk dat hij vooruitgang maakt en zich in een staat van ontwikkeling bevindt. Het tweede boek met madrigalen – en het is opmerkelijk dat dit slechts drie jaar na het eerste verscheen – bevat al buitengewoon mooie stukken zoals Non si levava ancor l’alba novelle, Non m’è grave il morire en Ecco mormorar l‘onde. De eerste twee boeken worden tijdens de madrigaalmarathon uitgevoerd door Ensemble Claudiana van Luca Pianca (avondconcert op vrijdag 29 augustus). Onder de zangers hoort u stersopraan Roberta Invernizzi die al meermaals in AMUZ te gast was. Boek drie volgt diezelfde avond in een nocturne van Sette Voci, het internationale gezelschap onder leiding van de Nederlandse

bariton Peter Kooij, die we kennen als stersolist bij Herreweghe’s Collegium Vocale. Monteverdi’s ontdekkingsreis door alle facetten van het madrigaal heen nam in totaal meer dan vijftig jaar van zijn leven in beslag. Het achtste madrigaalboek verscheen vijf jaar voor zijn dood in 1643. Het negende werd postuum gepubliceerd. De complete serie leest als een fascinerende muzikale zoektocht. Volgens Cavina is de voortdurende bereidheid tot experiment een van Monteverdi’s meest bepalende eigenschappen: “Al vanaf zijn eerste madrigaalboek probeerde Monteverdi te ontdekken hoe een goed componist te werk zou gaan. Daartoe onderging hij verschillende stilistische evoluties, waarbij hij een groot aantal muzikale ideeën toepaste om zijn eigen specifieke richting te vinden.” Op zaterdag 30 augustus verzorgt Cavina met La Venexiana het tweede deel van de madrigaalmarathon. Daarbij komen boek vier en vijf aan bod. Toen deze volumes verschenen, was Monteverdi al enige tijd vertrouwd met het werk van de Vlaming Giaches de Wert, die hij aan het hof van de hertog van Mantua had ontmoet. De Werts opvatting dat muziek uitdrukking moet geven aan de stemming van de tekst, werd door Monteverdi overgenomen. Monteverdi’s melodieën werden veelzijdiger, met veel meer dissonanten

in de harmonie. Uiteindelijk leidde dit met ander koorgebruik, toevoeging van recitatieven en basso continuo tot de ontwikkeling van de opera, waartoe dan in Firenze al een aanzet was gegeven. Boek vijf is een duidelijk kantelwerk naar die muzikale taal van de vroege barok en – gezien Laus Polyphoniae 2015 de jonge Claudio in kijker plaatst – het laatste boek in de madrigaalmarathon. Als toemaat hoort u wel nog het Lamento d’Arianna uit boek zes, representatief voor Claudio’s latere oeuvre. Wie hongerig wordt van al die excellente muziek kan terecht in Ristorante da Claudio. De gelegenheidsbistro serveert op beide dagen een ‘Menù della Maratona’: een festivalmaaltijd ‘deluxe’, zeg maar. n VR 29/08 18.00, AMUZ-foyer: Ristorante da Claudio - Menù della Maratona 20.00, AMUZ: Ensemble Claudiana o.l.v. Luca Pianca - Libro I & II 22.15, AMUZ: Sette Voci o.l.v. Peter Kooij - Libro III n ZA 30/08 18.00, AMUZ-foyer: Ristorante da Claudio - Menù della Maratona 20.00, AMUZ: La Venexiana o.l.v. Claudio Cavina - Libro IV 22.15, AMUZ: La Venexiana o.l.v. Claudio Cavina - Libro V & Lamento d’Arianna

3

Roberta Mameli © RibaltaLuce Studio

Claudio Cavina en zijn ensemble La Venexiana kunnen onberispelijke geloofsbrieven voorleggen wat het repertoire van Monteverdi betreft. Hun opnamen van de integrale madrigaalboeken en de opera’s L’Orfeo en L’Incoronazione di Poppea hebben de basis gelegd voor technisch briljante en betoverend expressieve optredens. Als deze musici jazzelementen toevoegen aan de muziek van de componist, kunnen luisteraars ervan overtuigd zijn dat ze dat niet gratuit doen of met een gebrek aan respect. Hun album Round M plaatst met enkele voortreffelijke jazzmuzikanten en de warme verhalende stemklanken van sopraan Roberta Mameli Claudio’s originele

madrigalen in een nieuw licht. Het resultaat is een unieke luisterervaring die doet wegdromen. Op zaterdag 23 augustus kan u Round M live bijwonen in de Roma! Wedstrijdvraag: Op hoeveel concerten treedt La Venexiana aan tijdens Laus Polyphoniae 2014? Stuur het correcte antwoord voor 15 juli door naar [email protected] en maak kans op een duoticket voor het concert met Roberta Mameli & La Venexiana. n ZA 23/08/14, 22.15: Roberta Mameli & La Venexiana – De Roma

Musica Sacra Maastricht

kunstenfestival

t muziek t dans t theater t performance t film t beeldende kunst

ont zag wek kend do t/m zo

t

musicasacramaastricht.nl

18 - 21 sept 2014

4

Festivalkrant Laus Polyphoniae 22 augustus - 31 augustus 2014

Wereldpremière

INTERVIEW JOSHUA RIFKIN

Traditie is slordigheid

De juiste ontstaansgeschiedenis van Monteverdi’s Vespers uit 1610 is al lang het onderwerp van speculatie onder de muziekkenners. De Amerikaanse musicoloog Joshua Rifkin deed een grondig onderzoek naar de context van de muziek en ontdekte dat de Vespers in de 17de eeuw heel anders werden opgevoerd dan wat vandaag gangbaar is. Om de resultaten van dat onderzoek in de praktijk om te zetten, brengt AMUZ Rifkin en het vermaarde Concerto Palatino samen op de slotavond van Laus Polyphoniae! AMUZ: Joshua Rifkin, je staat erom bekend niets als vanzelfsprekend aan te nemen. Mogen we verrassingen verwachten? Zullen jouw Vespers anders klinken dan de versies die we kennen? Joshua Rifkin: “Om te beginnen zijn het niet helemaal dezelfde Vespers. We zullen wel alle bekende muziek uitvoeren, maar ze zal anders worden gepresenteerd, in afzonderlijke concerten. Een deel is gewijd aan de psalmen, de hymne en het Magnificat, die samen de muzikale invulling van een vesperdienst vormen. Een ander deel bevat de kleine verzameling concerti die Monteverdi of zijn uitgever misleidend onder de vesperstukken heeft geplaatst in de originele uitgave van 1610. Die publicatie bevat bovendien meer dan de Vespers en de concerti alleen. Ze begint met een mis op basis van een motet van de 16de-eeuwse, Vlaamse meester Nicolas Gombert, de Missa in illo tempore. Ook die zullen we uitvoeren, gescheiden van de andere stukken. De luisteraar zal de kans krijgen in de loop van de avond Monteverdi’s eerste grote compendium van religieuze muziek te ervaren. Wat de muziek zelf betreft, zijn de feitelijke noten niet veel veranderd, hoewel de mis, de psalm Nisi Dominus en het Magnificat in lagere toonaarden zullen klinken dan velen gewend zijn.” AMUZ: Hoe komt dat? In de moderne partituren zijn ze toch altijd in de hogere toonaarden gedrukt? JR: “Ja, en zo stonden ze ook in de originele druk! Maar het was duidelijk toen en het is ook duidelijk nu – niet het minst dankzij moedig werk van Andrew Parrott – dat de muziek een kwart of een kwint lager moet worden uitgevoerd dan ze genoteerd is. Toegegeven, dat idee gaat in tegen de conventies van vandaag. We zien het als vanzelfsprekend dat geschreven toonhoogte en klinkende toonhoogte dezelfde zijn, maar vroeger waren er uitzonderingen op deze regel. Het waren geen willekeurige uitzonderingen: er was een duidelijke en consistente code die elke muzikant kende. We moeten onze diep ingebakken manier van denken

Joshua Rifkin © Jan Kobel

overwinnen – een beroemde dirigent noemde de transpositie een aberratie – om dit te erkennen en in de praktijk te brengen.” AMUZ: Hoe zit het met de cast van je project Monteverdi 1610? JR: “We wijken af van moderne conventies: in plaats van de gebruikelijke mix van koor- en solostemmen en het gebruikelijke arsenaal aan instrumenten, met name in de continuo-afdeling, werken we met een ensemble van hoogstens tien solostemmen en enkel de instrumenten die Monteverdi nodig achtte. We gebruiken die instrumenten ook alleen wanneer hij ze inriep. De nadruk ligt dus waar Monteverdi ze plaatste: op de menselijke stemmen die levendig de betekenis van de tekst projecteren.” AMUZ: Welke klank kunnen de luisteraars verwachten? Mogen we veronderstellen dat die anders zal zijn dan deze die we gewend zijn van talloze concerten en opnamen van deze muziek? JR: “Wel, de mensen zullen onder andere niet het uitbundige continuospel horen dat ze door zoveel optredens geconditioneerd zijn te verwachten. Er is het orgel dat Monteverdi specificeerde en verder niets: geen luit, geen harp, geen klavecimbel … Eerlijk gezegd vind ik dat die alleen maar zorgen voor afleiding. Ik wil de stemmen horen en ik denk – als we Monteverdi serieus nemen – dat hij dat ook wou!” AMUZ: Hoe kan je dat zeker weten? JR: “Monteverdi was niet gek. Hij gaf heel duidelijk aan wat hij wou. Ik zeg niet dat het vanaf nu altijd zo moet zijn,

we zijn immers niet verplicht om Monteverdi op de letter te volgen, maar ik denk dat hij een goed muzikant was en dus ben ik geneigd om hem te vertrouwen. In plaats van zijn boodschap te negeren of te vernietigen, probeer ik liever om ermee in contact te komen. Dat betekent dat je een groot deel van de vooroordelen waarmee zo veel uitvoerders van oude muziek – ook ikzelf – zijn opgegroeid, moet laten varen. Dankzij die aanpak ontdek je echter ook nieuwe mogelijkheden, waarvan ik hoop dat ze de muziek nog meer de moeite waard maken.”

MONTEVERDI WAS NIET GEK. HIJ SPECIFICEERDE HEEL DUIDELIJK WAT HIJ WOU. AMUZ: Je zegt dat Monteverdi nauwkeurig beschreef wat hij wou. Wil dat zeggen dat de muzikanten eigenlijk niet hoeven te ornamenteren? JR: “Jawel, er zullen veel versieringen zijn, maar het is Monteverdi’s ornamentatie in plaats van de onze. Monteverdi schreef alles neer, er is geen sluitend bewijs dat aantoont dat hij meer verwachtte. Nogmaals: ik zie het als onze taak om Monteverdi’s noten zo betekenisvol en mooi mogelijk te brengen, in plaats van ze te verdoezelen met onze eigen noten.”

AMUZ: Hoe zien de bronnen van Monteverdi’s muziek eruit in vergelijking met de partituren die we vandaag gebruiken om zijn werken uit te voeren? JR: “Net zoals iedereen in zijn tijd, publiceerde Monteverdi geen directiepartituur, maar individuele stemboeken. Vandaag vertrekken we altijd vanuit de ‘score’, maar in Monteverdi’s tijd had niemand zo’n directiepartituur. Dat zorgt voor een heel andere interpretatie. Je kan met gemak naar een score kijken en denken: “Hier verandert de structuur, dus ik zal mijn continuo daarop afstemmen, misschien voeg ik een paar stemmen of instrumenten toe.” Hoe vertrouwd die ideeën ook zijn, met het lezen van de afzonderlijke delen alleen kon niemand zoiets bedenken.” AMUZ: Wat is in jouw ogen de meest pakkende eigenschap van deze werken? Hoe zou je Monteverdi anno 1610 karakteriseren? Bedacht hij in deze periode nieuwe vormen en concepten? JR: “De mis is bewust archaïsch en ook sommige vesperstukken zijn vrij traditioneel, maar het meeste dat Monteverdi in deze druk heeft samengebracht, is zeer innovatief. Hij hanteerde een virtuoze, moderne stijl, gedreven door de tekst en gevuld met verrassende harmonische wendingen en verschuivingen in sonoriteit. De Vespers en concerti gaan zeker alle andere muziek van die tijd voorbij in hun exploitatie van de nieuwe mogelijkheden. Maar de innovatie op zich is niet zo belangrijk. Wat telt, is het adembenemende niveau dat Monteverdi op vrijwel elk moment in deze muziek tentoonspreidt. Hij wijdde zijn muziekverzameling van 1610 aan de paus en bedoelde het duidelijk als een soort visitekaartje om te laten zien wat

hij waard was in de religieuze sfeer. Net zoals in de madrigaalkunst, liet hij zijn tijdgenoten ver achter zich.” AMUZ: Al deze punten waren theoretisch toch enkele tientallen jaren geleden al bekend, maar nog steeds speelde men de Vespers op de oude manier– als we zo vrij mogen zijn om deze term te gebruiken. Hoe komt dat? En wat maakt dat je steeds de bestaande conventies in de muziek in vraag stelt en op zoek gaat naar nieuwe manieren om de ideeën van een componist te benaderen? JR: “Wel, ik vrees dat veel van deze punten niet gekend waren. Er zijn werkelijk nog een paar nieuwe zaken die we kunnen ontdekken! Maar zelfs als die ideeën al verspreid waren: de oude muziek heeft, zoals alles, haar gewoonten en tradities en die gaan soms een eigen leven leiden. Mahler zei: “Tradition ist Schlamperei.” (Traditie is slordigheid, n.v.d.r.) Oude muziek kan haar eigen ‘Schlamperei’ hebben, net zoals mainstream muziek. Ik stel nooit als doel te betwisten. Ik ben gewoon benieuwd naar wat een muziekstuk werkelijk vertelt. Wat heeft de componist bedoeld met deze nota, dat tempo of die kleur? Wat ís het tempo? Wat ís de kleur? Ik stel deze vragen bij alle muziek die ik uitvoer, of het nu Monteverdi, Bach, Mozart, Stravinsky of Gershwin is. Het is zo veel interessanter op die manier!” Andrea Braun

n ZO 31/08, 18.00, 19.00 & 21.00, St.-Pauluskerk: Joshua Rifkin & Concerto Palatino – Vespro della beata

Festivalkrant Laus Polyphoniae 22 augustus - 31 augustus 2014

5

INTERVIEW KATE ASHBY

Over Stile Antico, de Wert, baby’s en Harry Potter Het Britse Stile Antico werd geboren toen een groep universiteitsstudenten van Oxbridge in de vakantie samenkwam om te zingen. Het ensemble opereert al sinds zijn ontstaan zonder dirigent. Een van de redenen daarvoor is dat de leden liever zingen dan dirigeren. In 2005 werd de groep tijdens een wedstrijd gespot door het platenlabel Harmonia Mundi USA, dat hen uitnodigde om een cd op te nemen. Intussen bevat Stile Antico’s discografie al acht albums en eind deze zomer komt er een nieuw uit met muziek van het hof van Habsburg. Als een van de hoogtepunten van Laus Polyphoniae 2013 mocht Stile Antico ook tijdens de komende festivaleditie niet ontbreken. Op vraag van AMUZ brengt het ensemble vroege motetten van Giaches de Wert en dat is nieuw repertoire voor de groep, vertelt sopraan Kate Ashby.

citroen.be

ElE HElE wERElD DE IN jE wAGEN

wERElD IN jE wAGEN

wel haar weg naar een cd-opname.” “We hebben nooit eerder geconcerStile Antico werd geboren in de teerd met muziek van Giaches de Wert. schoot van Oxbridge. Ongeveer de De componist was vooral bekend om zijn madrigalen, maar we zijn blij dat citroen.behelft van de leden studeerde muziek, de anderen behaalden diploma’s in we tijdens Laus Polyphoniae mode wiskunde, talen, rechten … Met tetten van de Wert mogen brengen, de universiteitsjaren nu ongeveer want die worden zelden uitgevoerd. tien jaar achter hen, zijn de eerste De repetities voor het concert in Antleden van Stile Antico aan kinderen werpen starten deze zomer, maar de begonnen. Kate zelf heeft een zoontje selectie van de motetten gebeurde al van één jaar. Is dat niet moeilijk te een tijdje geleden, op een vrije voorcombineren met het muzikantenmiddag tijdens onze Amerikaanse tournee. Aangezien er geen dirigent leven? “Toen hij vier maanden oud is, maken we zo’n selectie gewoon was, is mijn zoontje gewoon meegesamen. We hebben alle stukken doorkomen op onze Amerikaanse tournee. Dat was bijzonder leuk. Er zijn nog gezongen en motetten uit het tweede twee andere ‘Stile-baby’s’, waarvan en derde boek gekozen. We hebben eentje van mijn tweelingzus Helen. geprobeerd om een mooie mix te Binnenkort wordt er een vierde Stilemaken van renaissancistische en vroegbarokke stijlvoorbeelden.”

“Die groepsaanpak is ook van kracht tijdens onze repetities,” vertelt Kate. “In het renaissancerepertoire is er veel flexibiliteit mogelijk, want de partituren bevatten meestal geen tempo- of dynamiekaanduidingen. We proberen dan samen de intenties van de componist te achterhalen en bespreken verschillende opties. We repeteren eigenlijk meer als een strijkkwartet dan als een koor. Ook tijdens onze optredens werken we zonder dirigent. Dat maakt onze concerten heel apart, want er is geen barrière tussen de zangers en het publiek.” Het was Milieu-informatie (KB 19/03/2004): citroen.be Milieu-informatie (KB 19/03/2004): citroen.be AMUZ die Stile Antico vroeg om de Wert onder de loep te nemen. Een op maat gemaakt programma dus. “Het is altijd moeilijk om repetitietijden nieten van deDebeste technologie. is nog ruimer van de beste technologie. Het interieur istenog nieuwe CITROËNHet C4 interieur Picasso laat u genieten ruimer want we hebben allemaal vinden, Milieu-informatie (KB 19/03/2004): citroen.be ankzij de panoramische Via het geworden envoorruit. baadt volop in 7’’ het touchscreen, licht dankzij de panoramische voorruit. Via het 7’’ touchscreen, drukke agenda’s. Op maat gemaakte kunt personaliseren en de geïntegreerde technologieën het panoramische 12’’ HD infoscreen dat u bent kunt personaliseren en de geïntegreerde technologieën bent kunnen we maar een of programma’s d. Geniet vanuNIEuwE ongeëvenaard rijplezier, terwijl uw verbruik en permanent verbonden de ubuitenwereld. Geniet van ongeëvenaard rijplezier, terwijl u uw verbruik en CITROËN C4met PICassO, DE TECHNOsPACE. twee keer per jaar incalculeren. Ze zijn De nieuwe CITROËN C4 Picasso laat genieten de beste technologie. interieur is nog ruimer vol vertrouwen door de wereld enonder u uhebt devanhele wereld uwvertrouwen CO perfect controle hebt. RijinvolHet door de wereld en u hebt de hele wereld in uw 2-uitstoot geworden en baadt volop in het licht dankzij de panoramische voorruit. Via het 7’’ touchscreen, (1) leuk omdat we op die manier compohet panoramische infoscreen dat u kunt personaliseren en de geïntegreerde technologieën bent casso vanaf wagen. 17.940€ .alHDeen Er (1) is12’’ nieuwe CITROËN C4 Picasso vanaf 17.940€ . u permanent verbonden met de buitenwereld. Geniet van ongeëvenaard rijplezier, terwijl u uw verbruik en nisten ontdekken, die we anders misCO -uitstoot perfect onder controle hebt. Rij vol vertrouwen door de wereld en u hebt de hele wereld in uw wagen. Er is al een nieuwe CITROËN C4 Picasso vanaf 17.940€ . schien nooit hadden bestudeerd. En wie weet vindt die muziek dan later Kate Ashby

citroen.be

DE

HElE

wERElD IN jE wAGEN

PICassO, DE TECHNOsPACE. NIEuwE CITROËN C4 PICassO, DE TECHNOsPACE.

2

(1)

3,8 - 6,3 l/100 km

WE FUNCTIONEREN EERDER ALS EEN STRIJKKWARTET DAN ALS EEN KOOR.” baby geboren. Er zijn al veel mensen die hebben gezegd dat we een kinderkoor kunnen beginnen (lacht).” Niet enkel Kates tweelingzus Helen zingt bij het ensemble, maar ook jongere zus Emma. “Het is erg leuk om met mijn zussen te kunnen samenwerken. Maar eigenlijk zijn we allemaal familie geworden. We zingen al zo lang samen.” Als ze geen renaissancemuziek zingt, geeft Kate les of werkt ze met haar tweelingzus mee aan de soundtracks van bekende films zoals The Hobbit

98 - 145 g co2/km

98 - 145 g co 3,82/km - 6,3 l/100 km

98 - 145 g co2/km

Afgebeeld voertuig: nieuwe CITROËN C4 Picasso Exclusive (opties: metaalkleur, meedraaiende bi-xenon koplampen en 18’’ lichtmetalen velgen «Eole»). (1) Nettoprijs btwi van de nieuwe CITROËN C4 Picasso 1.6 VTi 120 MAN Attraction, alle premies inbegrepen alsook de recyclagepremie(2). (2) Citroën neemt uw oud voertuig over voor 1.300€ bij aankoop van een nieuwe CITROËN C4 Picasso (behalve op Business). Dit voertuig moet volledig zijn en minimum 6 maanden ingeschreven zijn op naam van de koper van het nieuwe voertuig. Aanbiedingen geldig t.e.m. 31/07/2013 op alle nieuwe CITROËN C4 Picasso verkocht aan particulieren, niet cumuleerbaar met alle andere lopende promoties en geldig bij ons.

leur, meedraaiende bi-xenon koplampen 18’’ lichtmetalen «Eole»). (1) Nettoprijs btwi van demeedraaiende nieuwe CITROËN C4 Picasso 1.6 VTi MAN Attraction, alle«Eole»). (1) Nettoprijs btwi van de nieuwe CITROËN C4 Picasso 1.6 VTi 120 MAN Attraction, alle Afgebeeld voertuig:en nieuwe CITROËN C4velgen Picasso Exclusive (opties: metaalkleur, bi-xenon koplampen en 120 18’’ lichtmetalen velgen (2) oertuig over voor 1.300€ bij aankoop van een nieuwe CITROËN C4 Picasso (behalveneemt op Business). Dit voertuig volledig zijn en minimum 6 maanden ingeschreven zijn (behalve op Business). Dit voertuig moet volledig zijn en minimum 6 maanden ingeschreven zijn premies inbegrepen alsook de recyclagepremie . (2) Citroën uw oud voertuig overmoet voor 1.300€ bij aankoop van een nieuwe CITROËN C4 Picasso

en Harry Potter. “Ja, we hebben al aan enkele grote Hollywoodfilms mogen meewerken. Soms krijgen we die films dan te zien voordat ze in de zalen komen: erg leuk! Het is een fijne afwisseling met wat we doen met Stile Antico, maar toch zijn de muzikale vaardigheden die je nodig hebt vaak dezelfde op vlak van overgangen en toon. De filmmakers zijn namelijk vaak op zoek naar dat typisch Engelse koorgeluid, die pure klank.” In zijn beginjaren toerde Stile Antico met rockzanger Sting: “Een unieke ervaring was dat. Sting zocht een jong, startend ensemble voor zijn livetournee met muziek van Dowland. Op zijn bijbehorende cd (Songs from the labyrinth, n.v.d.r.) zong Sting alle partijen zelf, maar dat kon hij live natuurlijk niet doen. Het was een buitengewone belevenis. We mochten bijvoorbeeld meevliegen in zijn privéjet. We hadden nooit gedacht zoiets mee te maken en waarschijnlijk zullen we nooit opnieuw zoiets doen.” Wie Stile Antico’s concert in Antwerpen niet wil missen, rept zich op maandag 25 augustus naar de St.Pauluskerk. Vorig jaar stond de groep op dezelfde festivallocatie. “De indeling van de kerk leent zich perfect tot een cirkelopstelling in het midden. We hebben vorige keer in die opstelling gezongen en ook dit jaar, met het programma rond de Wert, zullen we dit opnieuw doen. We kijken er al naar uit!” Kathleen Engels

n MA 25/08, 20.00, St.-Pauluskerk: Stile Antico – Vroege motetten van Giaches de Wert (vooraf Picnic all’Italiana mogelijk in de tuin van het Rubenshuis)

6

Festivalkrant Laus Polyphoniae 22 augustus - 31 augustus 2014

Het fotodagboek van Marco Beasley Hoogdagen voor Beasleyfans, en zo zijn er wel een aantal in de Lage Landen. De charismatische tenor brengt twee verschillende programma’s tijdens Laus Polyphoniae. Begeleid door twee luiten zingt Beasley in AMUZ enkele hoogtepunten uit de populairste muziekbronnen van rond het jaar 1600. In het Rubenshuis staat de poezie van Torquato Tasso op het programma. Daarmee betreedt de publiekslieveling niet minder dan vijf keer het festivalpodium. In afwachting van die concerten, stelde Beasley op vraag van AMUZ een persoonlijk fotodagboek samen. Dit is het (poëtische) resultaat ... 1. A voce sola

4. Genova, casa

7. Iets waar ik van hou

11. Guido

14. Een jonge vriend

Ondergedompeld in de stilte, in een kleine molen te Sesta Godano in Ligurië, die vandaag is gerestaureerd en omgetoverd tot een opnamestudio, heb ik voor deze micro Il Racconto di Mezzanotte opgenomen. En ik ben er blij om.

Een zonnige ochtend thuis op mijn terras. Een oude tv-antenne die de concurrentie aangaat met de klokkentoren van de Chiesa di San Giorgio onder deze brede hemel. Het spijt me, kleine antenne: ubi maior, minor cessat.

Ja, zwemmen. Water rond mijn lichaam voelen. Ik hou van de dichtheid, de aanwezigheid en de koelte van het water op warme zomerdagen. Lichaamsbeweging houdt de geest in balans.

In deze kleine persoonlijke fotogalerij, net zoals in mijn hart, mag mijn goede vriend Guido niet ontbreken. Samen hebben we Accordone opgericht, het ensemble dat dit jaar zijn dertigste verjaardag viert. In 1984 begonnen Stefano, Guido en ik samen te musiceren en we zijn nooit meer gestopt. Als een familie hebben we de moeilijke momenten doorstaan en de grootste vreugdes gedeeld. De muziek heeft onze vriendschap altijd en steeds meer versterkt, een vriendschap die per toeval is ontstaan en nooit is verbroken.

Een vrouw komt de pizzeria binnen, loopt langs mijn tafel met haar hondje in de armen en mijn blik kruist die van deze puppy. We zijn allemaal dieren, gelukkig.

15. Op weg naar een concert

8. Portret

5. Geometrie 2. Casatiello Ik kook graag en vind het leuk om traditionele gerechten te maken uit Napels, de plaats waar ik geboren ben. Zoals deze ‘casatiello’, een typische hartige taart uit de Napolitaanse traditie die wordt bereid voor Pasen. Ik heb ze zelf gemaakt in Genova, waar ik woon.

Op het bord waarop ik noteer wat ik nog nodig heb in huis, werd ik met een portret vereerd terwijl ik aan het koken was. Ik heb het maandenlang laten staan tot ik het bord opnieuw nodig had. Nu heb ik alleen nog de afbeelding van dat vlotte portret.

Deze kleine rustige plek onthult licht en onverwachte figuren. Een wit vuurwerk dat uit de foto wil springen … Het licht is mooi in Rapallo, dat niet zo ver van Genova ligt. Ligurië is mooi.

Ik denk dat zingen, muzikant zijn, een van de mooiste beroepen is die er bestaan. Het is een geluk om veel mensen te ontmoeten, op prachtige plekken te komen, een voorrecht om concerten te geven op bijzondere plaatsen … Kijk, als het hier zou eindigen, dan is dat niet erg: ik ben gelukkig met wat het leven me heeft gegeven.

12. Zonsondergang in Genova Kon je het geluid maar horen van de zee die tegen de stenen rolt … Een natuurlijke symfonie van oneindige variaties op het thema. In Genova is de zee nog mooi.

9. Selfie

16. Trio

Beter geen commentaar. J

Een foto van Stefano Rocco, Fabio Accurso en mezelf. Een ‘historisch’ trio dat niet meer zo jong is, maar in geen geval oud. We maken muziek onder vrienden, voortdurend in dialoog met wie naar ons luistert. We deelden jaren van muziek samen: muziek als element van eerlijke discussie, altijd weer nieuw. Muziek als filosofie, als esthetiek van het bewuste leven. Buona fortuna a tutti!

6. Noli me tangere

3. Claudio Monteverdi Woorden ontbreken bij het zien van de witte roos op de grafsteen van Monteverdi in de Basilica dei Frari in Venetië. Het was tien uur ‘s ochtends op een willekeurige dag vorige zomer: een moment, een blik. Bedankt, Claudio.

Op de deuren van het oudste orgel van Europa, in de Basilique de Valère in Sion (Zwitserland), staan prachtige schilderijen. Rechte en gebogen lijnen zijn in elkaar verweven en vloeien over in de architectuur van deze plek. Het doet goed aan het hart te zingen op een plaats zoals deze.

13. Een gedeeld lot De besturing van de hoofdtelefoon in de opnameruimte. Ik zag ze en dacht: “Wij zijn voor elkaar gemaakt.” J

10. Una birra, per favore … In Aalsmeer vroeg ik aan de ober een klein biertje, het kleinste dat ze hadden. Ik kreeg dit. Zoals je ziet, kan men niet alleen in Napels lachen en goed leven! Lang leve de ober!

Marco Beasley Vertaling: Lieselotte Volckaert n ZA 23/08, 15.00 & 20.00, AMUZ: Marco Beasley, Fabio Accurso & Stefano Roccoo – La Clessidra (om 18.00 uur festivalmenu mogelijk in AMUZ) n ZO 24/08, MA 25/08 & DI 26/08, 22.15, Rubenshuis: Marco Beasley & Marco Mencoboni – Recitare Tasso (vooraf Picnic all’Italiana mogelijk in de tuin van het Rubenshuis)

Festivalkrant Laus Polyphoniae 22 augustus - 31 augustus 2014

INTERVIEW JAN VAN ELSACKER

“De Italiaanse vroegbarok blijft speciaal”

Jan Van Elsacker © Guy Vivien

Driemaal staat de Vlaamse tenor Jan Van Elsacker op het podium tijdens Laus Polyphoniae 2014. Hij tekent present voor het openingsconcert en slotavond met Concerto Palatino en op donderdag 28 augustus brengt hij met Il Trionfo een programma rond de 16de/17de-eeuwse sterzanger Francesco Rasi. Van Elsacker is een veel gevraagd artiest en reist de wereld rond als operasolist en ensemblezanger. AMUZ strikte hem voor een vooruitblik naar het festival. AMUZ: Je hebt je voorliefde voor de Italiaanse vroegbarok nooit onder stoelen of banken gestoken. Je verdiende je sporen in dat repertoire bij gerenommeerde formaties zoals L’Arpeggiata en Le Poème Harmonique. Welke leerschool vormden elk van deze ensembles? Jan Van Elsacker: Wel, mijn leerschool is eigenlijk veel vroeger begonnen. Op erg jonge leeftijd al werkte ik jaarlijks mee aan Monteverdiconcerten met Gerardus De Swerts, een musicoloog die veelvuldig onderzoek heeft verricht voor bijvoorbeeld Jos van Immerseel en Nikolaus Harnoncourt. We hebben toen in Berendrecht erg veel werken van Monteverdi uitgevoerd, onder andere Selva Morale, de Mariavespers en ook de Il Combattimento, mijn lievelingswerk bij uitstek. Zo heb ik Monteverdi ontdekt en ook geleerd hoe je in deze muziek met de tekst moet omgaan. Later heb ik dezelfde werken inderdaad ook regelmatig uitgevoerd met L’Arpeggiata, Le Poème Harmonique en – niet te vergeten – La Fenice. Het gebeurde zelfs dat ik met korte tussentijd de Mariavespers met La Fenice en L’Arpeggiata bracht. Het was interessant om vast te stellen dat het vuurwerk van L’Arpeggiata’s uitvoeringen een even groot effect had als de cerebrale benadering van La Fenice, waarbij ook

gregoriaans werd gezongen. Twee totaal verschillende opvattingen, maar op het eind steeds hetzelfde verbluffende gevoel. AMUZ: Tijdens het festival richt je met je eigen ensemble Il Trionfo de pijlen op Francesco Rasi. JVA: Inderdaad. Het is nu ongeveer een jaar geleden dat Bart (Demuyt, n.v.d.r.) me vroeg om een programma samen te stellen rond de ‘stile rappresentativo’ of ‘recitativo’ en dan nog het liefst met muziek van voorlopers van Monteverdi. Ik heb me onmiddellijk aan het werk gezet en Francesco Rasi (ook door Bart aangehaald) leek me een interessant vertrekpunt. Ik had al veel muziek van hem gelezen en ook enkele van zijn aria’s op cd gezet. Rasi was een leerling van Caccini en had ook contacten met Da Gagliano en Peri. Het was duidelijk dat ik rond deze figuur een mooi en gevarieerd programma zou kunnen samenstellen. Het was leuk om in oudemuziekbibliotheken te gaan rondsnuffelen en pareltjes te zoeken die misschien nog nooit eerder werden uitgevoerd. Er zal tijdens ons concert geen Monteverdi te horen zijn, maar Orfeo wordt wel een brandpunt in twee langere recitatieven van Peri en d’India. Ik heb ervoor gezorgd dat er voldoende afwisseling is tussen snelle

en langzame aria’s, tussen strofische liederen en recitatieven en we brengen ook enkele instrumentale werkjes. Met de collega’s op het podium ben ik echt heel erg gelukkig. Ze waren allen mijn allereerste keuze en het is niet zo vanzelfsprekend dat muzikanten van hun niveau nog vrij waren. AMUZ: Kan je ons iets meer vertellen over Rasi? JVA: Rasi werd geboren in 1574 en overleed in 1621. Hij was een Italiaans componist en zanger (tenor), speelde chitarrone en was ook dichter. Hij zong in de opera’s van onder anderen Peri en Da Gagliano, maar de meeste bekendheid geniet hij toch door het feit dat hij de titelrol in Monteverdi’s Orfeo creëerde. Zo zal Rasi bij de meesten onder ons worden herinnerd. Hij heeft een paar erg mooie melodieën geschreven, maar was ook een meester in de stile recitativo. Veel van zijn muziek is trouwens geschreven op eigen teksten. Rasi’s veelzijdigheid blijkt uit het feit dat hij ook gedichtenbundels heeft gepubliceerd. Hij schreef ook een opera, Cibele, ed Ati die waarschijnlijk nooit werd opgevoerd. Ook een libretto Elvidia rapita is van zijn hand. AMUZ: Rasi creëerde de titelrol in L’Orfeo. Jij nam die operarol ook al voor jouw rekening. Schept dat een band? JVA: (lacht) Het schept niet direct een speciale band, al is het wel leuk om te weten. Ik ben de muziek wel anders gaan benaderen, nu ik zoveel werken van Rasi heb doorgenomen. Door de velociteit en de lichtheid in zijn muziek en het feit dat de meeste van zijn werken in de tenorsleutel zijn geschreven – hoogstwaarschijnlijk

voor eigen gebruik dus – ben ik voor mezelf tot de conclusie gekomen dat Rasi een andere Orfeo-interpretatie zal hebben gezongen dan de versies die wij vandaag kennen. Ik vind persoonlijk dat men deze partij vandaag te zwaar brengt en zelfs te veel ‘zingt’. Zoals Caccini veelvuldig stelde: “Primo la parole, doppo la musica.” Ik kan trouwens met enige fierheid zeggen dat ik in 2015 weer Orfeo zal zingen, samen met La Fenice en Jean Tubery. Misschien zal je een verschil merken! AMUZ: Tekstuele expressie is een van de stokpaardjes van Il Trionfo. Hoe pak je dat concreet aan als zanger? JVA: Interessante vraag, hierin zijn we zeker geen unicum. Ik denk dat veel van de collega’s tekstuele expressie hoog in het vaandel dragen, maar er is nog ruimte om verder te gaan. Het gaat niet alleen om een goede uitspraak of duidelijkheid van de tekst, neen … het gaat ook over gevoelens weergeven. Dat kan je bijvoorbeeld doen via het kleuren van woorden. Bepaalde woorden met iets meer lucht zingen, kan al een wereld van verschil maken. De luisteraar krijgt daardoor onmiddellijk het gevoel dat je niet zingt, maar spreekt. Uiteraard blijft het wel moeilijk om de perfecte balans te vinden. AMUZ: In de vroege 17de eeuw werd van melodische instrumenten verwacht dat ze de menselijke stem zo goed mogelijk imiteerden. Is dat een gegeven dat jullie vandaag nog bezighoudt als ensemble? JVA: Jazeker, de inhoud van de muziek is steeds het vertrekpunt. Een instrumentalist moet ook via de muziek ademhalen zoals een zanger het doet, in vele gevallen imiteren ze de vocale

7

lijnen. Ook een instrumentalist kan zijn articulatie aanpassen aan het stuk. Tijdens ons Laus-concert speelt de Antwerpse trombonist Simen Van Mechelen mee. We hebben vroeger nog samen zang gestudeerd en zelfs in vocaal kwartet gezongen. Wel, wanneer ik hem trombone hoor spelen, hoor ik hem echt zingen op zijn instrument. Ik voel de tekst en de logische vocale lijn. Het is zeker een voordeel als de instrumentalist ook zanger is. AMUZ: Je woont vlakbij het zenuwcentrum van Laus Polyphoniae. Zullen we je tijdens het festival vaak over de vloer krijgen? JVA: Klopt, ik woon in het historische centrum van Antwerpen op 100 meter van de St.-Carolus Borromeuskerk en op 200 meter van de St.-Pauluskerk. Ik voel me er erg gelukkig. Daarom is Laus Polyphoniae ook zo bijzonder voor me en biedt het iets extra wat andere festivals me nooit zullen kunnen geven. Je ziet veel bekende muziekliefhebbers terug, familie zal aanwezig zijn én het is fantastisch om met geweldige muzikanten te kunnen samenwerken en na de repetitie niet op hotel te moeten gaan, maar rechtstreeks naar huis te kunnen fietsen met de Antwerpse Velo. Ik kijk er al naar uit! Voor het concert met Il Trionfo zullen de eerste repetities bij mij thuis plaatsvinden. Altijd leuk om de buitenlandse muzikanten het heerlijke Belgische bier te presenteren. Het toeval wil dat ik tijdens Laus 2014 ook zal meewerken aan het openings- en slotconcert, telkens met Concerto Palatino. Tussendoor heb ik wel nog één concertje met Le Poème Harmonique in Frankrijk … dat hoort bij ons muzikantenleven. AMUZ: Aan welke projecten werk je momenteel nog? JVA: Ik ben met een totaal nieuw project bezig dat hoogstwaarschijnlijk in première zal gaan tijdens Odegand (van Festival van Vlaanderen Gent, n.v.d.r.). De laatste jaren heb ik erg veel gereisd en heel wat totaal verschillende muzikanten leren kennen. Onlangs bracht ik in China nog Sefardische melodieën met de Turkse percussionist Murat Coskun en de Italiaanse nyckelharpaspeler Marco Ambrosini, twee muzikanten die op een erg hoog niveau kunnen improviseren. Ik ga met hen iets uitwerken en dat zou wel eens iets erg aparts kunnen worden. Afspraak tijdens Odegand? Verder gaat het muzikale leven gewoon door met veel projecten en, inderdaad, de Italiaanse vroegbarok blijft toch speciaal voor mij. Zo staat Monteverdi’s Il Combattimento nog op het programma in Santander, samen met Vincent Dumestre. Verder volgen er nog concerten en een cd-opname met La Fenice, ook met muziek uit de Italiaanse vroegbarok. Kathleen Engels

n VR 22/08, 21.00, St.-Carolus Borromeuskerk: Concerto Palatino – Il giovane Claudio n DO 28/08, 20.00, AMUZ: Jan Van Elsacker & Il Trionfo – Francesco Rasi: il primo interprete di Orfeo (vooraf festivalmenu mogelijk) n ZO 31/08, 18.00, 19.00 & 21.00, St.-Pauluskerk: Joshua Rifkin & Concerto Palatino – Vespro della beata vergine

8

Festivalkrant Laus Polyphoniae 22 augustus - 31 augustus 2014

LAUSAGENDA LAUS POLYPHONIAE 2014 VAN 22 AUGUSTUS TOT EN MET 31 AUGUSTUS OP DIVERSE HISTORISCHE LOCATIES IN ANTWERPEN VR 22/08/14 18.00, Radio-uitzending 21.00, St.-Carolus Borromeuskerk ZA 23/08/14

KlaraLive@LausPolyphoniae Concerto Palatino Il giovane Claudio

10.00, Zurenborg 15.00, AMUZ 18.00, AMUZ-foyer 20.00, AMUZ 22.15, De Roma ZO 24/08/14

IYAP concertwandeling Marco Beasley, Fabio Accurso & Stefano Rocco La Clessidra Ristorante da Claudio Festivalmenu Marco Beasley, Fabio Accurso & Stefano Rocco La Clessidra Roberta Mameli & La Venexiana Round M

10.00, Zurenborg 18.00, Tuin Rubenshuis 18.00, AMUZ-foyer 20.00, AMUZ 22.15, Rubenshuis MA 25/08/14

IYAP concertwandeling Ristorante da Claudio Picnic all’Italiana Ristorante da Claudio Festivalmenu Le Concert Brisé Musica da camera e da chiesa Marco Beasley & Marco Mencoboni Recitare Tasso

13.00, Kapel Elzenveld 18.00, Tuin Rubenshuis 20.00, St.-Pauluskerk 22.15, Rubenshuis DI 26/08/14

Liuwe Tamminga Musica per organo da Cremona, Mantova & Ferrara Ristorante da Claudio Picnic all’Italiana Stile Antico Vroege motetten van Giaches de Wert Marco Beasley & Marco Mencoboni Recitare Tasso

13.00, AMUZ 18.00, Tuin Rubenshuis 18.00, AMUZ-foyer 20.00, AMUZ

RossoPorpora Ensemble Madrigali della città di Monteverdi Ristorante da Claudio Picnic all’Italiana Ristorante da Claudio Festivalmenu María Cristina Kiehr, Stephan Macleod & Concerto Soave Scherzi musicali & Canzonette a tre voci Marco Beasley & Marco Mencoboni Recitare Tasso

22.15, Rubenshuis WO 27/08/14 13.00, AMUZ 18.00, AMUZ-foyer 20.00, AMUZ 22.15, St.-Pauluskerk DO 28/08/14

AMUZPRAKTISCH TICKETS Reserveren kan telefonisch op het nummer +32 (0)3 292 36 80, via mail naar [email protected], schriftelijk via het bestelformulier achteraan in de seizoensbrochure of online op www.amuz.be. Tickets zijn ook verkrijgbaar op het festivalsecretariaat of aan de balie ter plaatse vanaf een uur voor aanvang van het concert.

RISTORANTE DA CLAUDIO

Pop-uprestaurant opent de deuren

FESTIVALGIDS Naar goede gewoonte publiceert AMUZ een uitgebreid programmaboek met wetenschappelijke artikelen rond het festivalthema. Deze festivalgids is gedurende het festival te koop voor € 12. Een samplecd is inbegrepen.

FESTIVALSECRETARIAAT Het festivalsecretariaat wordt ingericht aan de balie van AMUZ en is elke dag open van 22 augustus tot en met 31 augustus, vanaf 10.00 uur.

FESTIVALCAFÉ

Marco Mencoboni Lecture: Vespro della beata vergine Ristorante da Claudio Festivalmenu Paul O’Dette & Jakob Lindberg Italiaanse luitduo’s Huelgas Ensemble Missa in illo tempore

10.00, Elzenveld Auditorium Start cursus Monteverdi i.s.m. Davidsfonds Academie 13.00, AMUZ Raquel Andueza & Jesús Fernández Baena Belle rose 18.00, AMUZ-foyer Ristorante da Claudio Festivalmenu 20.00, AMUZ Jan Van Elsacker & Il Trionfo Francesco Rasi: il primo interprete di Orfeo 22.15, O.L.V.-Kathedraal Psallentes Sopra il motetto in illo tempore – Monteverdi 1610 VR 29/08/14 13.00, AMUZ 16.00, coStA 18.00, AMUZ-foyer 20.00, AMUZ

Lorenzo Ghielmi Affetti ed effetti Toonmoment muziekvakantie voor kinderen i.s.m. Musica Ristorante da Claudio Menù della maratona Ensemble Claudiana Una maratona di madrigali di Monteverdi – Libro I & II 22.15, AMUZ Sette Voci Una maratona di madrigali di Monteverdi – Libro III ZA 30/08/14 10.30, 12.00 & 16.00 Monteverdi dances Familievoorstelling (0-2 j.) Het Paleis 11.00, Huis Happaert Open masterclass Lorenzo Ghielmi i.s.m. Musica 18.00, AMUZ-foyer Ristorante da Claudio Menù della maratona 20.00, AMUZ La Venexiana Una maratona di madrigali di Monteverdi – Libro IV 22.15, AMUZ Sette Voci Una maratona di madrigali di Monteverdi – Libro V & VI (Lamento d’Arianna) ZO 31/08/14 10.30, 12.00 & 16.00 Monteverdi dances Familievoorstelling (0-2 j.) Het Paleis 11.00, Kapel Elzenveld Toonmoment summerschool i.s.m. Musica 18.00, St.-Pauluskerk Joshua Rifkin & Concerto Palatino Vespro della beata vergine – Missa 19.00, St.-Pauluskerk Joshua Rifkin & Concerto Palatino Vespro della beata vergine – Concerti 21.00, St.-Pauluskerk Joshua Rifkin & Concerto Palatino Vespro della beata vergine – Vespers & Magnificat

Het festivalcafé is open vanaf één uur voor aanvang van elk concert dat in AMUZ doorgaat en vormt het ideale trefpunt voor publiek en artiesten.

ETEN EN DRINKEN • Festivalmenu Op ZA 23/08, ZO 24/08, DI 26/08, WOE 27/08 en DO 28/8 om 18.00 uur, telkens in AMUZ.

vertrouwen dan ook vooral op de kwaliteit van de producten in plaats van op een uitgebreide voorbereiding. Er zijn veel regionale verschillen en veel schotels die ooit streekafhankelijk waren, hebben zich verspreid met variaties in het hele land. Ristorante da Claudio presenteert tijdens Laus Polyphoniae zijn eigen Italiaanse festivalmenu, dat u voorafgaand aan de avondconcerten in AMUZ kan nuttigen. Tijdens de madrigalenmarathon op vrijdag 29 en zaterdag 30 augustus serveert Ristorante da Claudio een uitgebreid Menu della Maratona. De picknicks in de tuin van het Rubenshuis vinden plaats op zondag 24, maandag 25 en dinsdag 26 augustus. Alle praktische informatie vindt u op www.amuz.be/foyer.

• Menù della Maratona Tijdens Una Maratona di Madrigali di Monteverdi op VR 29/08 en ZA 30/08, telkens in AMUZ. • Picnic all’Italiana Op ZO 24/08, MA 25/08 & DI 26/08 tussen 18.00 en 22.15 uur, in de tuin van het Rubenshuis. • Lunch Voor of na de middagconcerten in AMUZ op DI 26/08, WOE 27/08, DO 28/8 en VR 29/08, vanaf 12.00 uur Meer info over de gerechten: www.amuz.be/foyer Info & reservaties: www.amuz.be

LEGENDE Brunch mogelijk om 11.30 uur Voorstelling of activiteit voor kinderen

www.mafestival.be



Colofon Redactie: Ignace Bossuyt, Andrea Braun, Marco Beasley, Kathleen Engels, Bart Demuyt n Eindredactie: Tine Clevers n Coördinatie & samenstelling: Kathleen Engels Vormgeving: Yellow Submarine n Druk: Paesen V.U.: Bart Demuyt, Kammenstraat 81, 2000 Antwerpen

M

et Claudio Monteverdi als ster van Laus Polyphoniae 2014 is het festivalmenu volledig gewijd aan de Italiaanse keuken. De gelegenheidsbistro Ristorante da Claudio opent zijn deuren in de foyer van AMUZ en gaat ook op locatie in de tuin van het Rubenshuis waar een heerlijke Picnic all’Italiana wordt geserveerd. Wie houdt er immers niet van de Italiaanse kookkunst? Bekend om zijn regionale verscheidenheid en overvloed aan smaken, is de keuken van Italië misschien wel de meest populaire ter wereld. Eenvoud is mogelijk een van de grootste troeven. Veel traditionele gerechten bestaan uit slechts vier tot acht ingrediënten. Italiaanse koks

© Koen Broos

MET STEUN VAN DE VLAAMSE OVERHEID

EUROPESE UNIE EUROPEES FONDS VOOR REGIONALE ONTWIKKELING

DOET GRENZEN VERVAGEN

INFO & TICKETS: +32 (0)3 292 36 80 WWW.AMUZ.BE | [email protected] VRAAG NAAR ONZE GRATIS SEIZOENSBROCHURE