Jaargang 3 Nr. 7 oktober 2005

Het b es tu u r en d e r ed a c ti e v a n d e V er en i g i n g 1 e P o o l s e P a n ts er d i v i s i e N ed er l a n d W en s t U g ez el l i g e k er s td a g en to e.

E n l a ten w e p r o o s ten o p een g el u k k i g en g ez o n d Jaargang 3

2 0 0 6 52

Nr. 7

oktober 2005

Inhoud verenigingsblad nr. 7 Inhoud verenigingsblad nr.7 Blz. Inhoud verenigingsblad nr. 7 03 – Colofon 04 – verslag van Franjo Bogdanowicz 15 – Poolse Monument in Made 16 – Herdenking in Alphen 18 – Herdenking in Axel 22 – Fietsroute “De Poolse Route” 23 – Nieuw monument van Generaal Maczek in Zagan 24 – Programma herdenkingen op 29 en 30 oktober ‘05 25 – Familie Maczek 26 – Dodenherdenking in Baarle 27 – H. Mis 11 jaar na de dood van Gen. Maczek 29 – Laatste wil van prins Bernhard 30 - Fusie van de Poolse veteranenorganisaties in België 32 – In Memoriam 2005 34 – Pro Memoria medaille, juni 2005 35 – Divisiegraven in Duitsland 38 – Verhaal over veteraan Stanislaw Pilaszek 40 – Overlijdensbericht van Roman Stolarz 42 – Divisiegraven in Tilburg 45 – Divisiegraf in Dongen 47 – Poolse afvaardiging in Baarle en Breda 48 – “De Soldaat en het Blondje” gedicht van E.L. Szczerbinski 51 – Certificaat van Ereburgerschap van Breda.

Volgende uitgave van “In het spoor van de divisie”, zal verschijnen medio mei 2006. De Redactie

2

Certificaat uitgereikt aan Gen.S.Maczek door de gemeente Breda 1944 er is ook een Poolse versie van. 51

Colofon Deze speciale uitgave werd uitgegeven door de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland. Redactie leden van dit nummer: Albert Bugaj, Krystyna Stopa-Konowrocka . Meer informatie bij de redactie: Albert Bugaj, Meerkoet 8, 4822 RG, Breda. Tel: 076-5422250, Mobiel. 06-4413 2434, Fax: 0842-127 227, E-mail: [email protected] Het verenigingsblad “In het spoor van de divisie” wordt tweemaal per jaar uitgegeven, voor de zomer en in het najaar. Voor extra exemplaren, informatie of kopij kunt u zich wenden tot de redactie. U kunt ook eigen kopij hier inleveren Leden en /of donateurs kunnen contributie en / of een bijdrage storten op de bankrekening: 1089.04.962 in Breda t.n.v. Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland.

Website Eindelijk is het dan zover dat onze website online is, vanaf begin september is hij te bekijken onder. www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl Er wordt nog constant gewerkt om hem te optimaliseren, zo is het de bedoeling dat in de toekomst het info boekje via onze website is te downloaden in PDF. En de bezoekers kunnen zich aanmelden voor een maandelijks te verschijnen Nieuwsbrief. Bekijk onze website en kom eventueel met suggesties via de pagina Contact : [email protected]

Webmaster, Albert Bugaj

50

3

Het Bestuur: Voorzitter: Adrian Stopa Omegaplein 31 4811 BJ Breda Tel./ fax: 076-5202024 E-mail : [email protected] 1e Secretaris: Frans Olejek Biezenstraat 5 4823 ZJ Breda Tel: 076-5415041 E-mail: [email protected] Vice-voorzitter, 2e Secretaris: Bolek Krzeszewski Lage Heijning 1 4847 SL Teteringen Tel: 076-5714474 E-mail : [email protected]

Snel schopte hij onder de tafel alle scherven Want hij wilde deze romance niet weer bederven Om aan de spanning wat te doen Haalde hij een pakje sigaretten uit zijn zak Maar zijn vriend - die zich voor zijn vader uitgaf (door verwonding zag hij ouder) – zei: niet doen! Uit medelijden haalde het blondje een tablet chocola uit haar schortzak En gaf die aan de soldaat Die chocola kreeg ze van een Canadees Hij kon de koffie niet betalen - die Kees van een Canadees PS De chocola is nog niet OP! Auteur van het gedicht: oud-strijder van de 1e Poolse Pantserdivisie Edward L. Szczerbinski

Penningmeester: Cees Nowak Kapucijnenhof 24 4811 XG Breda Tel: 076-5874683 E-mail: [email protected] Bestuurslid: Stas Szamrowicz Regenwulp 47 4822 RJ Breda Tel: 076-5413982 E-mail: [email protected]

Bij het secretariaat kan U zich opgeven voor lidmaatschap Via de website www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl Ga dan naar contact, en vervolgens naar lid worden. Bestuurslid Stefan Kossakowski heeft zich om persoonlijke reden terug getrokken uit het bestuur. 4

49

“DE SOLDAAT EN HET BLONDJE”

Zoals belooft is hier het verhaal van Franjo Bogdanowicz

Eind `44 begin `45 reed een jonge soldaat In een Sherman tank door de vughtstraat Hoog in de toren kon hij alles goed bezien Dus ook het blondje had hij goed gezien Uit de verte zag hij haar al aankomen En meteen beleefde hij de stoutste dromen Toen ze de tank passeerde wierp ze hem een warme blik De soldaat dacht….Dat is raak, dat klikt!

De 1e Poolse Pantserdivisie vanaf de bevrijding van Moerdijk tot de verovering van Wilhelmshaven en de bezetting van Duitsland.

Helaas deze romance duurde niet lang En voor het eerst bewust werd hij bang Want hij was onderweg naar het front Nog een keer draaide hij zich om en keek in het rond – Toen voor het eerst bewust dacht hij aan de morgen Want aan het front is niet voor elke soldaat steeds weer een nieuwe morgen – Gelukkig niet alleen morgen maar ook over en overmorgen was voor hem in het zicht Want na paar dagen kon hij in de militaire kantine in het Casino Toch nog tonen zijn gezicht Aan een tafeltje met koffie - er was geen vino Bewust of onbewust schoof hij zijn stoel naar achteren Maar meteen hoorde hij van alles en nog wat rinkelen Hij draaide zich om (en dit keer) zag hij een paar geschrokken Blauwe ogen met blonde haren En met een leeg dienblad in de hand Een poosje bleven ze elkaar aanstaren Totdat iemand riep: wat is er hier aan de hand!

48

WINTER AAN DE MAAS Nadat de strijd in Brabant, welke was gericht op het vrij krijgen van de haven van Antwerpen, was beëindigd rond 9 november 1944 met de bevrijding van Moerdijk, bleven nog enige eenheden achter om de Maas te bewaken, waaronder de 1e Poolse Pantserdivisie. De divisie kwam tot stilstand en bleef op dezelfde hoogte namelijk op de linker Maas oever met als operationele taak het patrouilleren over een 25 mijl sector, van Moerdijk tot Raamsdonk. Aan de linkerflank van de divisie lag de 18e Canadese Pantserregiment, op de rechterflank, zijn partner in actie uit Normandië, de 4e Canadese Pantserdivisie. Gedurende deze periode stond het grootste deel van de 21ste Legergroep onder commando van veldmaarschalk Montgomery, in voorbereiding voor de volgende fase van operaties, gericht op de vernietiging van alle vijandelijke krachten tussen de Maas en de Rijn. De divisie onderging diverse hergroeperingen. Gedurende deze periode bleven de Polen de enige stabiele factor in de verdedigingslijn aan de Maas. De aan hen toegewezen sector groeide en kromp, afhankelijk van de noodzaak en de beschikbaarheid van troepen voor deze belangrijke taak. Ter versterking van de verdediging werden tijdelijk diverse Britse en Canadese eenheden toegevoegd aan de divisie. Regelmatig werden onderdelen van de divisie uitgeleend aan de buur eenheden. Binnen de divisie werden onderdelen van de Pantserbrigade bij de Infanteriebrigade uitgeleend. De artillerie bleef paraat in de 2de lijn, de genie hield zich bezig met mijnen ruimen en het herstellen van de wegen en andere verbindingen. Vanwege de stabiele toestand van dit deel van het front, en de grote noodzaak om de verliezen aan te vullen, rust te nemen en te herscholen, werden enkel manschappen die essentieel werden geacht, ingezet in het houden van patrouilles aan de rivieroever. Hun doel was 5

om iedere infiltratie van Duitsers te voorkomen, doch voor de divisie was het belangrijkste doel om alle onderdelen terug te krijgen op volle sterkte en gevechtsgereedheid. Het Hoofdkwartier van brigade en divisie was in Breda gevestigd, de eenheden hadden hun verblijf, waren ingekwartierd in de omliggende dorpen en stadjes. De dienst bestond uit het lopen van patrouilles, wacht lopen en waarnemen waarbij de Binnenlandse Strijdkrachten zeer behulpzaam waren. Verder werd de tijd deels gevuld met rust en training. De Poolse Onafhankelijkheidsdag, 11 november werd gevierd in Breda, in samenwerking met Britse vertegenwoordigers en de lokale bevolking. Op het terrein van de Chassé kazerne werd de heilige mis gecelebreerd en werden door de autoriteiten feestredes gehouden. De vlaggen gingen uit en 2000 soldaten die gemist konden worden van dienst liepen een grote parade. Op 25 november kwam veldmaarschalk Montgomery naar Breda. Tijdens een bijeenkomst in het Casino van Breda, kreeg Montgomery van Maczek, uit naam van de Poolse president het zilveren kruis behorende bij de Orde Virtuti Militari. Montgomery schonk aan Maczek het DSO (the Distinguished Service Order), ook andere officieren en manschappen van de divisie kregen onderscheidingen, waarna diverse toespraken volgden. Op 29 november bezocht generaal Eisenhower, de opperbevelhebber van alle geallieerde troepen in West Europa, de divisie. Hij inspecteerde op landgoed Anneville nabij Ulvenhout het 10e Regiment Jagers te Paard en op het Groen-Wit-terrein in Princenhage het Bataljon Jagers van Podhale. De Diensten en Bevoorradingseenheden, hadden hun basis in het Administratieve Gebied met zijn hoofdkwartier in Breda - Ginneken. Hun werk was minder zwaar dan in de voorgaande fase van de campagne die begon in augustus 1944. Dit kwam door de korte afstanden en het stationaire karakter van de gevechten die enkel opleefden in januari gedurende de aanvallen op het Kapelse Veer bruggenhoofd. Gedurende deze actie, leverde de munitie transport compagnie 435 ton(441977 kg), dat wil zeggen 2500 granaten aan de frontlijn. 6

Poolse afvaardiging in Baarle Op 1 oktober jl. namen in de herdenkingen deel in Baarle-Nassau en Baarle-Hertog ook een Poolse afvaardiging met vier vaandels. Deze bestond uit 14 kinderen van drie scholen. Een school genoemd naar 1e Poolse Pantserdivisie van Generaal St. Maczek en een die genoemd naar Commandeur Jan Grudziński kwamen uit Gdańsk. De derde school is genoemd naar Vice-admiraal Jozef Unrug kwam uit Gdynia. Ze kwamen met vier oud-strijders uit de 1e Poolse Pantserdivisie die lid zijn van de Vereniging van de Oud-strijders van de Poolse Strijdkrachten in het Westen met hun voorzitter Wladyslaw Dwojak. Tijdens hun verblijf in Nederland bezochten ze o.a. het Generaal Maczek museum en de Poolse Militaire kerkhoven in Ginneken en aan de Ettensebaan. Daar hebben ze een kaars aangestoken en een krans op het graf van Generaal Stanislaw Maczek gelegd.

Burgemeester Baarle-Hertg met Poolse oud-strijders Foto’s van K. Stopa-Konowrocka: Poolse afvaardiging op de Poolse Militaire Ereveld aan de Ettensebaan op 2 oktober 2005. 47

ARDENNENOFFENSIEF EN KAPELSE VEER

Divisiegraf Dongen, 46

Foto’s 2005 van K. Stopa-Konowrocka

Tot half december was het relatief rustig, enkel onderbroken door een uitwisseling van artillerie- mortier- en mitrailleurvuur, doch de intensivering van de V1 en V2 campagne begon ernstige problemen voor Antwerpen en de regio te geven. Deze relatief rustige tijd kwam omstreeks 18 december ten einde. Het bombardement verhevigde en de Duitsers begonnen hun patrouillefrequentie te verhogen. Daarnaast boekte het offensief van Maarschalk von Rundstedt in de Ardennen, zijn eerste successen en dat vormde weer een ernstige bedreiging voor Antwerpen en Brussel. Antwerpen waar alle bevoorrading plaatsvond uit Engeland, Brussel wat gold als hoofdkwartier en de uitgaansstad van de bevrijde regio. En van strategisch belang: het volledig afsnijden van het 21e Leger van de rest van de geallieerden. Het Ardennenoffensief van Maarschalk von Rundstedt begon op 16 december. Dit had ook invloed op de divisie. Op 19 december werd een extra staat van alarm afgekondigd en op 21 december als gevolg van een hergroepering werd de 4e Canadese Pantserdivisie in reserve geplaatst in het Korps; hun oorspronkelijke sector werd overgenomen door de divisie en zo werd deze verlengd tot 50 km. De mogelijkheid van een aanval van luchtlandingstroepen werd overwogen vanwege de aanwezigheid op de lagere Maasoever van troepen van gen. Student’s Fallschirmjager corps, die zich aldaar begonnen te verzamelen op het Kapelse Veer( Overdiepse Polder). Van hieruit werd een aanval gevreesd voor een mogelijke doorstoot op Antwerpen. Om deze reden kreeg de sector, die door de Divisie bewaakt werd een nieuwe betekenis. Alle regimenten: infanterie, antitank, antiluchtdoel en delen van de pantser afdeling werden naar de oever gezonden. Vanaf nu was er een constante barrage van geschut en de noodzaak om de felle en frequente Duitse patrouilles tegen te gaan. Het grootste deel van de 10e Gepantserde cavaleriebrigade werd in reserve gehouden om toe te slaan in een gekozen gebied, geschikt voor 7

een actie, indien de vijand de rivier zou oversteken. ( In het noorden van Brabant stond 60% van het land vanwege inundaties onder water. De divisie kreeg versterking van het 1315 Royal Air Force regiment, de 19e Britse Gemotoriseerde artillerieregiment en drie batterijen Britse zware artillerie, welke de Canadese sector aan de Maas overnamen, De Polen gaven hun sector over aan hun linkerburen, de 18e Canadese pantserwagen regiment. De buurman op rechts was nu het 7e Verkennings regiment van het II Canadese Legerkorps. De nieuwe 50 km sector liep nu van Raamsdonk in het westen tot Lithoijen in het oosten. Links gehouden door de 3e Jagers brigade, m.u.v. van het 9de Jagersbataljon, maar aangevuld met het RAF regiment en het 1ste Pantserregiment. en de 2de Regiment Gemotoriseerde artillerie. De rechtse sectordeel werd gevormd door de 10e Gepantserde Cavaleriebrigade m.u.v. het 24ste Regiment Ulanen en 1ste Pantserregiment, maar aangevuld met de 9de Jagersbataljon en het 1ste Regiment Lichte Artillerie Luchtafweer. In reserve stonden het 10e Regiment Jagers te Paard en 1ste Regiment Gemotoriseerde artillerie bij Udenhout en Breda. Het 24ste Ulanen werd ter beschikking gesteld van Gen. Crocker. Het Divisie Hoofdkwartier verhuisde naar Heikant, 3 km ten zuiden van Den Bosch. Tussen 22 en 26 december werden opnieuw hergroeperingen gedaan, vanwege de nu grote dreiging van zowel het Ardennen offensief en de veel intensievere Duitse patrouilles die regelmatig de lijnen penetreerden, als de breedte van de sector welke nu door de divisie moest worden gecontroleerd.De sector werd verbreed tot de oever van het Wilhelmina-kanaal en verdeeld in 3 delen: West: 47 British Royal Marine Commandos Midden: de 3e Brigade Jagers versterkt met een eskadron van het 10e Regiment Jagers te Paard ste Oost: 1 Regiment Antitank artillerie met een batterij antiluchtdoel wapens De Genie begon met het plaatsen van mijnenvelden ten zuiden van de Maas en het ondermijnen van de bruggen voor mogelijke vernietiging. Het divisie hoofdkwartier werd verplaatst naar Heuneind, 4 km zuid oost van Tilburg. 8

Divisiegraf in DONGEN Graven van de militairen uit de 1e Poolse Pantserdivisie bevinden zich niet alleen in Breda maar zijn helaas verspreid in Nederland. Meer info kan u vinden op website; www.polishwargraves.nl In Dongen op het Katholiek St. Laurentius Kerkhof aan de Bolkensteeg bevindt zich nog één divisiegraf van KOZULA Kazimierz Tadeusz, die rust daar naast de Engelse militairen. Koporaal Kozula diende in de 1e Gemotoriseerde Artillerie Regiment tot 23.2.1945. Deze graven worden verzorgd door de Engelse organisatie, namelijk The Commonwealth War Graves Commission. www.cwgc.org

Gemeente Dongen 45

De periode tussen 27 en 31 december werd gekenmerkt door frequente uitwisseling van artillerie, mortier en machinegeweervuur. Beide zijden patrouilleerden zeer vaak, vooral in het linkse sectordeel van de 3e Jagersbrigade. De Duitsers ware extra actief vanaf het Kapelse Veer eiland. Tot twee maal werden Poolse patrouilles teruggeslagen. Het onder water gelopen gebied bij de Oude Maas maakte een oversteek hierover bijzonder lastig; waarbij de omstandigheden nog verslechterden met de aanvang van een vorstperiode. De genie kreeg opdracht om een oversteek te bouwen. Op de laatste dag van het jaar deden 2 compagnieën van het 9e Bataljon Jagers van Vlaanderen, ondersteund met mortieren, vlammenwerpers (Wasps) en 3 artillerie regimenten een poging de Duitsers van het eiland te verjagen, ze faalden onder zware verliezen. De Duitsers hadden zich uitstekend in hun verdediging georganiseerd en vochten extreem fel vanuit hun hoge versterkte posities op de dijk bij het veer; de aanvallers kregen geen kans in hun aanvalsroute over een vlakke, met water verzadigde polder, doorsneden met sloten, zonder mogelijkheid van directe steun van tanks. 1945 De zware uitwisseling van geschut bleef aanduren, als ook het lopen van patrouilles van beide kanten Daar Kapelse Veer op de route lag die het meest waarschijnlijk was voor een offensief van de vijand en een stevig bruggenhoofd vormde, besloot Gen. Crocker dat de Duitsers er moesten worden verdreven. Op 4 januari gaf hij bevel tot uitvoering van operatieplan Trojan met als doel om te ontdekken hoe de precieze sterkte was van de vijandelijke verdediging en wat de bron was van het artillerievuur in de midden sub sectie. Er zou een rookgordijn gelegd worden op een 13 km breed front, twee door officieren geleidde patrouilles zouden vooruitgaan met ondersteuning van divisie-en korps artillerie. Operation Trojan begon de volgende dag. Het werd een mislukking. Het rookgordijn werd al snel door de wind weggeblazen en de beide patrouilles stonden nu in het volle zicht van de vijand. De aanval was 44

9

zelfs niet in staat om op de noordelijke oever te komen en men trok zich met grote verliezen terug. Alhoewel verscheidene machinegeweer en anti tank kanon locaties werden ontdekt, hield de Duitse artillerie zich stil gedurende de operatie, enkel de lokale mortieren deden hun dodelijke werk. Gedurende de volgende twee dagen na enkele uren durend bombardement van twee regimenten veldartillerie, 4 regimenten medium artillerie en twee stel meerlopige raketmortieren, begon de Bij aanval van het 9e Jagersbataljon net voor zonsopkomst. zonsopkomst stokte de aanval door zwaar Duits tegenvuur en om 18.00 uur was de aanval afgeslagen door de Duitsers. Een hergroepering werd uitgevoerd in de regio: de Polen hielden nu een 15 km. sector (tussen Geertruidenberg en het veer op Drongelen) De volgende aanval op het bruggenhoofd begon gedurende de nacht van 13 op 14 januari en werd uitgevoerd door de 47de Royal Marine Commando’s, ondersteund met artillerie van Poolse, Canadese en Britse Korps troepen. De oversteek werd door de Genie verzorgd. Ook deze aanval strandde en de Mariniers leden zware verliezen en werden hierna teruggeroepen naar hun oorspronkelijke eenheid. De volgende dag bombardeerden twee Spitfire squadrons het Veer. Uiteindelijk kwam nieuws dat onderdelen van de Duitse parachutisten divisie zich gereed maakten voor een luchtaanval. De 10PSK en een Jagersbataljon werd direct onder de Corpscommandant geplaatst om deze mogelijke crisis tegen te gaan. Op 26 januari begon een aanval op het Veer met de gehele infanterie brigade van de de 4e Canadese Pantserdivisie, ondersteund met divisieen korps artillerie. Op de laatste dag van januari na 5 dagen strijd, met hulp van amfibievoertuigen en vlammenwerpers, werd de Duitse voorpost op het Kapelse Veer veroverd, echter met vele Canadese slachtoffers en een enorme hoeveelheid verbruikte artilleriemunitie. De strijd om Kapelse Veer kostte de geallieerden in totaal 450 doden en gewonden, een hoge prijs voor een dijk die uit de modder steekt. Aan Duitse kant wordt het getal op 300-400 man geschat, óók een hoge prijs, zeker als men bedenkt dat later, de Duitse verklaring voor hun hardnekkige verdediging was, dat het bruggenhoofd diende als 10

Divisiegraven Tilburg,

Foto’s 2005 van K. Stopa-Konowrocka 43

Divisiegraven in TILBURG Graven van de militairen uit de 1e Poolse Pantserdivisie bevinden zich niet alleen in Breda maar zijn helaas verspreid in Nederland. Meer info kan u vinden op website; www.polishwargraves.nl In Tilburg op de begraafplaats „Vredehof” rusten 10 Poolse militairen van de 1e Poolse Pantserdivisie naast o.a. de Engelse. Het is te vinden aan de west kant van de stad Tilburg langs de weg richting Gilze genoemd Gilzerbaan. Deze graven worden verzorgd door de Engelse organisatie, namelijk The Commonwealth War Graves Commission.

Gemeente Tilburg 42

goede gelegenheid om de jonge onervaren parachutisten met het gevecht vertrouwt te maken. Als de overwintering aan de Maas ten einde is, telt de Poolse Pantserdivisie 180 doden, 441 gewonden, en 39 vermisten. De operatie om de linkeroever van de Rijn vrij te maken, gepland door maarschalk Montgomery in herfst 1944, startte begin Februari 1945. In de tweede helft van de maand werd de 4e Canadese Tankdivisie verplaatst om in het Reichswald te vechten. De divisie hergroepeerde zich om opnieuw 50 km van de Maasoever te bewaken van Geertruidenberg tot Lith. Maart 1945 bleek een rustige periode. De divisie keerde weer terug naar zijn eerdere 15 km zone, nadat de rechtervleugel was afgelost. De divisie had verlangend toegezien hoe de 21e Legergroep de Rijn overstak. Uiteindelijk kwamen de nieuwe bevelen binnen: de divisie werd toegevoegd bij het 2e Canadese Korps onder Gen Simonds en moest zich opmaken voor de verhuis naar de omgeving Hengelo; aldaar zou hergroepering plaatsvinden. CAMPAGNEIN NOORD OOST NEDERLAND EN DUITSLAND 1945 Op 7 april zette de divisie zich in beweging. Vanaf Breda vertrok de divisie door de vernietigde Duitse stad Goch, stak bij Rees over de Rijn en arriveerde na een rit van 250 km op zijn aangewezen startpositie. Het gebied ten zuid oosten van Hengelo, het uiteindelijke samentrekkingspunt, werd ‘s avonds op 8 april bereikt. De opdracht was om noordwaarts, richting Emden, aan de monding van de Ems, op te rukken. De divisie kreeg versterking van het 4eCanadese middenzware artillerie regiment en een Belgisch Parachutisten regiment (1e SAS). Op de linkerflank ging de 2e Canadese infanteriedivisie in de richting Groningen, daarnaast de 3e Canadese Infanteriedivisie met als doel Leeuwarden. Op de rechterflank zou de 4de Canadese Cavaleriedivisie in de richting Wilhelmshaven gaan. Als geheel vormden deze vier divisies het 2e Canadese legerkorps, de rechter zijde van het 1e Canadese Leger. Aan de linkerzijde vocht het 1 Canadese Legerkorps, ze hadden de handen vol aan de bevrijding van de gebieden rond 11

Arnhem, Apeldoorn, Amersfoort. Het was enkel na enige tijd (tot 19 april) dat het 1e Canadese legerkorps Oost Nederland afsloot tussen Rijn en IJsselmeer en aldus het 2e Canadese legerkorps beschermde tegen de nog aanwezige Duitse troepen in Holland. De aanval stopte op 15 april aan de Afsluitdijk; de Wieringermeerpolder in NoordHolland stond onder water; de aanval stokte aan de Grebbelinie op 19 april: 120000 Duitsers en 4.000.000 Nederlanders zaten nu in Holland opgesloten. Rond 14 april was de divisie beurtelings over de Duitse en de Nederlandse grens gegaan. De 10e cavaleriebrigade aan de Duitse kant bereidde een oversteek voor op het Küstenkanal, terwijl de 3e infanteriebrigade het Nederlandse gebied zuiverde door de Duitsers in noordelijke richting naar Winschoten te dringen. De Duitse troepen bestonden uit resten van de 6e en 8e Fallschirm divisie, Flak, Kriegmarine, Luftwaffe Wehrkreis en Hitlerjugend onderdelen. De laatste fase van gevechten om en nabij de Nederlandse grens, waarna afgebogen werd in Noordwest Duitsland vonden plaats in zeer lastig terrein, nog moeilijker begaanbaar dan in het gebied ten noorden van Gent. Het was zelden geschikt voor tanks, een laag gelegen gebied met delen onder zeeniveau, met een netwerk van vennen en moerassen, doorsneden met grote rivieren: de Ems, Leda, en Jumme met hun zijrivieren en kanalen, grote en kleine, met een netwerk van sluizen en sloten. De wegen lagen uit noodzaak op dijken en het was onmogelijk deze te verlaten daar rupsbanden en wielen zich direct vastzogen in de moerassige bodem, welke dan meestal, onder vuur van de vijand met veel moeite losgetrokken moesten worden. De wijze van verdediging door de Duitsers was ook anders: men maakte niet langer gebruik van duidelijke verdedigingslijnen met bolwerken Het gehele terrein werd verdedigd, gebruik makend van de omstandigheden. De tanks die enkel van de wegen gebruik konden maken, konden alleen frontaal aanvallen, recht in artillerie en mortiervuur van de vijand. Het terrein zat vol met goed gecamoufleerde hinderlagen, vol met mijnen, antitank barrières over de weg, die vol kraters waren. Soms zeer grote, diepe kraters, veroorzaakt door vliegtuigbommen als landmijnen te gebruiken. 12

Ingezonden stuk van Albert Bugaj. Gaarne zou ik via deze weg informatie willen ontvangen betreft mijn vader George Bugaj, overleden 26 – 08 -1958 te Breda. Ik was toen 8 jaar en wist weinig van mijn vader betreft zijn oorlogs verleden. Maar misschien zijn er leden die wel informatie daar over hebben en ook misschien foto’s. Gaarne zou ik met die personen in contact willen komen. Albert Bugaj Meerkoet 8 4822 RG Breda Tel. 076-5422250 Fax. 0842-127227 mobiel. 06-44132434 E-mail. [email protected] Bij voorbaat mijn dank, Albert Bugaj

41

Dit vertraagde de vooruitgang tot een voortkruipen, noch onderbroken door aanvallen op de steden op de route. Vandaar dat een verslag over de gevechten een herhaling is van stappen: voornamelijk een gemengde gevechtsgroep, met wisselende samenstelling, om uitgeputte troepen enige verlichting te geven, op weg naar Emden en Wilhelmshaven. De resultaten van de divisie in de laatste maand van de oorlog, kan dan ook niet genoemd worden zonder de genie die een grootse prestatie leverde: ruimen van mijnvelden en honderden barricades, het bouwen van dozijnen bruggen en andere oversteken, reparatie van wegen, opvullen van kraters en dat alles meestal in het bereik van vijandelijk vuur. De verliezen van de Polen in deze periode bedroegen 37 officierenen en 567 andere rangen, waarbij 5000 gevangenen werden genomen waarvan 48 officieren. Ondanks alle problemen was er toch een snelle voortgang van de aanval, zodat de afstand tussen de gevechtseenheden en corps en legerdepots werd gerekt tot een breekpunt m.b.t. verbindingen en transport, wat afhankelijk was van een paar bruikbare bruggen, Tijdens de laatste fase van de gevechten, werden verschillende POW kampen bevrijd, zowel van Poolse als andere nationaliteiten. Dit veroorzaakte moeilijkheden vanwege de noodzakelijke hulp die gegeven moest worden, niet enkel krijgsgevangenen, ook dwangarbeiders, concentratiekampgevangenen, en ontheemden. In eerste instantie verliep deze humanitaire actie nogal chaotisch, daar de hogere bevelsechelons niet voldoende voorbereid waren voor deze eventualiteit. Het had invloed op de medische veldhospitalen en hygiëne diensten die een minimale standaard van hygiëne moesten handhaven, verder moesten transporttroepen meer voedsel en andere voorraden aanvoeren. (Wordt vervolgd)

In verband met de lengte van dit verhaal komt het tweede deel in uitgave 8. 40

13

Maar jaren verstreken, de communisten werden soepeler want wij brachten dollars en marken binnen en zo ging de Poolse armada met koffie, thee, panty’s per auto regelmatig naar hun geliefde familie. En wat was het voor ons als kinderen niet spannend om op school te vertellen dat wij helemaal naar Polen gingen, dat er douaniers met machinepistolen stonden, en wij in Polen altijd gevolgd werden door de politie. Vele keren zijn wij en ons Pa naar Polen geweest, ook lieten wij veel familie overkomen en stuurden altijd pakketten met de Kerst op. Hij wilde nog steeds, zelfs de laatste weken voor zijn overlijden, zat hij nog met reisfolders. Het mocht en ging niet meer. Maar zeuren bleef hij doen. Toch zijn wij als gezin heel blij dat ondanks zijn steeds zwakker wordende gestel, hij heeft gevochten om zijn 60 Jarig Huwelijksfeest met zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen te kunnen vieren. Hij zat er trots bij die dag Pet op Stok bij. Hij was goed die dag. Hij bleef de hele dag wakker en dronk zelfs twee glazen wijn en vond het geweldig in Restaurant Mirabelle. Twee dagen later met spoed naar het ziekenhuis. Dagen van vrees en hoop maar we zagen dat hij deze strijd niet meer kon winnen. In 1945 was er glorie voor vele na de bevrijding. De dood van ons Pa zien wij als een bevrijding voor hem. Pa wij houden hier de zaak wel draaiende en de naam Pilaszek heeft ook in Nederland opvolging.

De gevechtsroute van de 1e Poolse Pantserdivisie; Breda – Wilhelmshaven 1945 Bron: Franjo Bogdanowicz

14

39

Verhaal gehouden tijdens de uitvaart van Stanislaw Pilaszek. Bron: toegestuurd door zijn zoon Bert Pilaszek uit Voorhout. Na elf jaar van militaire dienst en oorlog lag voor vele Polen van de Eerste Pantserdivisie het eindpunt in het verre Nederland. Na bevrijding van Brabant was hun eindstation. Via Bavel, Ulvenhout, Ginneken, Breda, Moerdijk tot aan Oosterhout, juist in deze gemeente werd de eenheid van Stan ingekwartierd. Stan kwam terecht bij de familie Beekelaar. Geen slechte keus met drie jonge dochters en zoals vele Polen zeiden WADNE PANIEKA’S, en juist deze dames in de Brabantse streken zorgden ervoor dat vele Polen hier trouwde en hun nieuwe bestaan hier gingen opbouwen. In eigen land lag weinig toekomst voor militairen en hier zag men hen als helden waar zeer zeker veel van werd verwacht. Na vele dansavonden en afspraakjes trouwde Stan uiteindelijk met Anny Beekelaar. In het begin verliep alles via gebarentaal daarom zal het wel 3 jaar geduurd hebben voor de eerste zoon geboren werd. Hij startte zijn werk bij de strooi fabriek, maar ging al gauw aan de slag, zoals zo vele kameraden van hem, bij de Drie Hoefijzers in Breda. Vanuit Oosterhout elke dag met de fiets. Maar vele jaren van plezier waren zijn loon hier. Toen de tweede zoon geboren werd, werd het ook tijd om verder te kijken en de familie verhuisde naar Breda. Pa kreeg een nieuwe baan bij Hispano Swis, een munitie en wapenfabriek, waar ook vele Poolse vaklieden hebben gewerkt. Tot zijn pensionering heeft hij hier met veel plezier gewerkt. Ook kwamen er tussendoor weer mooie tijden toen via het Nederlandse Consulaat en de regering eindelijk bezoekregelingen getroffen werden, dat oud-strijders op familiebezoek konden naar hun geboorte land. De Poolse regering had dit 13 jaar tegengehouden omdat men deze Strijders als overlopers beschouwde. 38

Monument in Made

Foto K. Stopa-Konowrocka (2005) Het Poolse Monument in Made Dit werd onthuld door de toenmalige Poolse president Lech Wałęsa, tijdens zijn staatsbezoek aan Nederland, in aanwezigheid van o.a. Hare Majesteit Koningin Beatrix op woensdag 5 oktober 1994.

15

Biuro Polonia is een commercieel bedrijf gericht op het verlenen van allerlei soorten advies en hulp aan de Poolse werknemers en ondernemers. Bent u op zoek naar vakmensen uit Polen? Dan kunt u contact met ons opnemen. Dienstverlening op het gebied van: Bouwsector en logistiek, Vertalingen Poolse pers Administratie Reservering en verkoop van bustickets naar Polen Bemiddeling in onroerendgoed Advies en bemiddeling op zakelijk gebied Opsporing, geloofwaardigheid en beoordeling van Poolse bedrijven Biuro Polonia Gregor Zalewski Alicja Zalewska Dorpsstraat 34b 2211GD Noordwijkerhout Telefoon/Fax +31(0) 252 341 415 Mobiel +31(0) 625 44 58 40 E-mail [email protected] KVK NUMMER 28091012

16

Generaal Skrzypczak schreef naar onze voorzitter Adrian Stopa op 24.08.2005: (Vertaling door K. Stopa) Geachte Heer, In antwoord op u brief betreffende de slechte staat van de graven van militairen van de 1e Poolse Pantserdivisie in Duitsland, wil ik u informeren dat het bericht mij diep ontroerd heeft. Als bevelhebber van de 11e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie, die de roemrijke tradities van de 1e Poolse Pantserdivisie erft, heb ik het plichtsgevoel tot verspreiden van kennis en onderhouden van gedachtenis over prijzenswaardige daden van de Poolse militairen onder bevelhebber van generaal Stanislaw Maczek tijdens de 2e wereld oorlog. Ik ben het met u eens, dat het onderhouden van gedachtenis over alle Poolse militairen die hun bloed voor het Vaderland hebben gegeven, een plicht is van alle staatsburgers van de Republiek Polen. Daarom, kunnen wij het niet toelaten, dat de militairengraven die door het heel Europa verspreid zijn, vergeten worden en geen zorg genieten van de Poolse maatschappij. Daarom wil ik u informeren, dat ik u volledig steun in bovengenoemde zaak. Van mij kant, zal ik mijn bestdoen om de militairengraven van de 1e Poolse Pantserdivisie, die tijdens de 2e wereld oorlog gesneuveld zijn in Duitsland vernieuwd worden en juist omgeschreven. Om dat te bereiken wil ik o.a. de steun krijgen van de bevelhebber van de 13e Grenadiers Pantserdivisie van Leipzig en van de bevelhebber van de 7e Pantserdivisie uit Dűsseldorf, met welke wij nauwe contacten onderhouden. Bovendien, tijdens mijn volgende verblijf in Duitsland wil ik de graven van de Poolse militairen bezoeken, die mij persoonlijk laat kennismaken met het probleem betreffende het herdenken van de gesneuvelde Poolse soldaten. Ik besef toch wel dat het oplossen van de situatie van graven in Duitsland vooral ligt aan de Poolse kant, toch zal ik mijn best doen om met dit probleem de hoge functionarissen te interesseren, die verantwoordelijk zijn voor het juiste onderhoud van de Poolse militairengraven in Duitsland. Bevelhebber Divisiegeneraal Waldemaar Skrzypczak 37

Generaal Skrzypczak schreef naar de voorzitter van de Raad (Rada OPWiM), professor Wladyslaw Bartoszewski op 25.08.2005: (Vertaling door K. Stopa) “In het begin wil ik u informeren dat ik op 23.08.2005 brief ontving van de voorzitter van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland, de heer Adrian Stopa, met de kopie van brief die hij naar u stuurde, betreffende oplossing van problemen rond de graven van Poolse militairen van de 1e Poolse Pantserdivisie in Duitsland. Als bevelhebber van 11e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie, die de tradities van de 1e Poolse Pantserdivisie overnam, vind ik als mijn plicht het ondernemen van alle mogelijke activiteiten die leiden tot het verspreiden van kennis en onderhouden van gedachtenis over prijzenswaardige daden van de Poolse militairen onder bevelhebber van generaal Stanislaw Maczek tijdens de 2e wereld oorlog. Daarom, met bezorgdheid las ik het bericht over de zeer slechte situatie van de Poolse graven in Duitsland, die ik van de heer Adrian Stopa ontving. Toch ben ik bewust, dat ik weinig kan helpen wat betreft het helpen van de bestaande toestand. Daarom richt ik mij tot u, niet allen als de voorzitter van “de Raad” maar ook als persoon die staat in moreel aanzien en perfect de Pools – Duitse problematiek kent, om te interveniëren en het initiatief van de heer Adrian Stopa te steunen wat betreft het verbeteren en oplossen van allerlei kwesties betrefenden graven van de Poolse militairen die gesneuveld zijn tijdens de 2e wereld oorlog in Duitsland. Van mijn kant beloof ik alle mogelijke acties te ondernemen, die zullen leiden tot het in orde stellen van de graven van militairen van generaal Maczek. Ik ben ook open voor allerlei voorstellen in dit thema en het verlenen van allerlei hulp binnen mijn mogelijkheden.

Organisatie van Herdenkingsplechtigheden in Alphen Na de oorlog, vanaf 1945 tot 1960 werden de ceremonies ter nagedachtenis van de bevrijders van de 1e Poolse Pantserdivisie georganiseerd door de parochie in Alphen. In 1960 nam de Bond van Veteranen in Nederland de organisatie over. Na de reorganisatie in 1978 nam de Bond van Wapenbroeders; afdeling Alphen, de organisatie en ceremonies op zich. Tot nu toe organiseren ze de herdenkingsceremonies ter nagedachtenis van de burgers slachtoffers en de gesneuvelde soldaten van de 1e Poolse Pantserdivisie elk jaar op de eerste vrijdag na de 10e mei. De deelnemers ontmoeten elkaar in het Culturele Centrum naast de kerk. Daarna nemen ze deel in de Kerkdienst ter intentie van de gesneuvelde Polen en Nederlanders tijdens de bevrijding. Vervolgens worden kransen gelegd bij het Monument van de Oorlogsslachtoffers die zich naast de kerk bevindt. Daarna lopen ze in stille tocht naar het Poolse Militaire Ereveld waar ze het Doden Appel bijwonen. Daar worden kransen en bloemen op de 18 Poolse graven gelegd. Vervolgens kunnen de deelnemers in de Culturele Centrum van een kopie koffie genieten en met elkaar napraten. K. Stopa

Bevelhebber, Divisiegeneraal Waldemaar SKRZYPCZAK” Kerk in Alphen 36

17

Divisiegraven in Duitsland (2); Organisatie van herdenkingsplechtigheden in Axel Tot het jaar 1966 werden de herdenkingen georganiseerd door de Vereniging Axel – Polen. Vanaf september 1996 t/m 2004 waren de ceremonies ter nagedachtenis van de burgers slachtoffers en de gesneuvelde soldaten van de 1e Poolse Pantserdivisie georganiseerd door de “Vrienden Poolse Oud-strijders Axel” altijd op zaterdag die dichts bij de 19 september ligt. Volgens hen was het 50 jaar na de oorlog te vroeg om met de organisatie ter nagedachtenis van de bevrijders te stoppen. In 1996 namen in de ceremonies nog maar 32 Poolse oud-strijders deel. De organisatie wilde niet alleen de gesneuvelde maar ook de nog levende Poolse soldaten herdenken. Op die zaterdagochtend ontmoetten de deelnemers elkaar in het Gregorius Centrum naast de kerk. Vervolgens namen ze deel in de Kerkdienst ter intentie van de gesneuvelde Polen en Nederlanders tijdens de bevrijding. Daarna liepen ze in stille tocht naar het Poolse Militaire Ereveld waar ze het Doden Appel bijwoonden. Daar worden kransen bij het monument en bloemen op de 22 Poolse graven gelegd. Vervolgens liepen de deelnemers naar het Poolse Monument in het Centrum van de stad op de hoek van de Zeestraat en de Oranjestraat. Daarna rijden de deelnemer naar het Dragonderkruis aan de Hulsterseweg waar tijdens een korte plechtigheid kransen werden gelegd. Vervolgens kunnen de deelnemers in een restaurant van een diner op eigen kosten genieten en met elkaar napraten.

Dit jaar, voor het eerst, werd de Dodenherdenking op het Poolse Ereveld door onze Vereniging in samenwerking met de Poolse priester Bartłomiej Małys uit Rotterdam georganiseerd. Onze Vereniging is van plan om deze dodenherdenking daar voort te zetten. A. Stopa 18

De zorg voor de militairengraven van o.a. de 1e Poolse Pantserdivisie die in Duitsland werden begraven, in de aarde van hun vijand is NIET voldoende. Onze voorzitter heeft op 8.8.2005 een brief gestuurd naar de voorzitter van “de Raad” (Rada OPWiM), die opgericht is in Polen om o.a. voor de Poolse oorlogsgraven in de hele wereld te zorgen. Dezelfde brief met bijlagen werd ook gestuurd naar 40 andere adressen op zoek naar steun. Onze Vereniging kreeg al brieven met steunbetuiging terug van: - generaal Waldemar Skrzypczak, de bevelhebber van de 11e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie uit Żagań, die de tradities van de 1e Poolse Pantserdivisie overgenomen heeft, - Professor Jerzy Eisler – directeur van het Instituut van Nationale Gedachtenis (IPN), - voorzitter Edmund Semrau van Kring Toruń, - voorzitter Józef Zwierzyński van Kring Katowice uit de Bond van Kringen 1e Poolse Pantserdivisie met het bestuur in Engeland. Edmund Semrau voorzitter van het Kring Toruń schreef naar de voorzitter van de Raad (Rada OPWiM), professor Władysław Bartoszewski op 23.08.2005: (Vertaling door K. Stopa) Als reactie op de appel van mijn collega voorzitter van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland, namens mijn collega’s van de Kring en mij zelf, verzoek ik u om een actieve aanpak betreffende ordenen van de militairengraven van de 1e Poolse Pantserdivisie in Duitsland te ondernemen. Dit probleem is al jaren lang bekend, niet alleen bij de nog levende, niet talrijke soldaten van de 1e Poolse Pantserdivisie maar ook de vertegenwoordigers van de Poolse instanties die verantwoordelijk zijn voor verzorging van de tradities en gedachtenis voor o.a. mensen die eigen leven voor de vrijheid van hun Vaderland hebben gegeven. Hoogachtend, Voorzitter Edmund Semrau 35

Medaille PRO MEMORIA wordt toegekend door het Poolse Ministerie voor de Oud-strijders en Onderdrukten. Deze medaille is uitgegeven ter gelegenheid van 60 jaar beëindiging van de 2e wereldoorlog om alle deelnemers van gevechten aan alle fronten te eren. Ook is deze bedoeld voor mensen en organisaties die verdiensten hebben in het instandhouden van de herdenkingen over mensen en hun daden die vochten om het onafhankelijk Polen tijdens de 2e wereld oorlog en daarna. Op 8 juni 2005 in Ambassade van de Republiek Polen in Den Haag hebben de beneden genoemde personen deze medaille in ontvangst kunnen nemen. De Poolse oud-strijders: Krzeminski Jan Nowinski Jan Salewicz Michal Szczerbinski Edward Ludwik Wagner Edmund Wieliszek Alfred Wylenzek Wilhelm Venema Harm

Mevrouw Renata Kowalska, 2e consul van de Ambassade van de Republiek Polen legt krans op het Poolse Ereveld in Axel.

één van twee auteurs van het boek “Polegli na polu chwały 1983. Pierwsza Polska Dywizja Pancerna. Killed in action. 1st Polish Armoured Division.” Dit werd uitgegeven in 1983 door: Het Generaal Maczek Museum. Tweede auteur was de heer Jos van Alphen. Het boek bevat lijst met namen van de gesneuvelde Poolse soldaten langs de gevechtsroute van de 1e Poolse Pantserdivisie vanaf Normandië t/m Duitsland. Deze lijst is ontstaan op basis van alle in 1983 bereikbare informaties in samenwerking met diverse personen en instanties. Auteurs hebben alle in het boek genoemde graven persoonlijk gezien. De Poolse priester Barlomiej Malys uit Rotterdam herdenkt. 34

19

Welkom in onze winkel Zoals de naam al zegt bent U hartelijke welkom in onze Poolse delicatessen in Den Haag.

Onze voorzitter A.Stopa legt namens de vereniging bloemen .

Het assortiment in onze winkel bestaat uit alle Poolse lekkere eetwaren zoals: Pierogi Worst Witte kaas Chocolaatjes Pools brood Kruiden Augurken Bier en alle andere producten Bent U benieuwde naar Poolse smaak of kent u die al kom gerust bij ons langs en vindt iets lekkers voor u zelf. Wij zijn geopend: Maandag tot vrijdag van 15.00 – tot -20.00 En zaterdag van 11.00 – tot - 19.00

Poolse - Delicatessen – ALEX, Newtonstraat 234, 2562 KW Den Haag, Tel. 06-13425616. 20

33

IN MEMORIAM 2005

Poolse Monument Axel

Bronislaw Galas; Geboren 19 maart 1912, overleden op 24 maart 2005 te Breda. Sinds 1948 was hij dirigent en organist van de Poolse Koor die in Breda meer dan 50 jaar lang actief was. Zbigniew Chmielowski uit Ulvenhout; Geboren op 25 maart 1921, overleden op 18 april 2005. Militair van de Divisie; het 1e Regiment Gemotoriseerde Artillerie.

Axel 2005 Helena Wilhelmina van Galen Geboren op 18 augustus 1918, overleden op 26 mei 2005 in Breda. Echtgenote van Jan Bula, militair van de Divisie; Roman Stolarz uit Breda; Geboren op 17 juli 1913, overleden op 2 juni 2005. Officier van de Divisie; het 9e Jagerbataljon van Vlaanderen. Wladyslaw Jurkiewicz is op 85 jarige leeftijd overleden op 25 juli 2005 te Prinsenbeek Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie. Anatoni Stempniewicz is op 89 jarige leeftijd op 14-08-2005 overleden in het ziekenhuis van Saint-Vallier in Frankrijk. Militair van de 1e Poolse Pantserdivisie wonende in Breda. Stanislaw Pilaszek uit Breda; Geboren op 8 mei 1916, overleden op 26 augustus 2005. Militair van de Divisie; 2e Pantserregiment.

Axel 2005 Het Bestuur en De Redactie wensen de nabestaanden veel sterkte toe met het verwerken van het verlies.

32

Foto K. Stopa-Konowrocka (2005) 21

Fietstocht ,, De Poolse Route,, in Tilburg. Afgelopen zomer maakte ik met mijn vrouw en een oud collega een bijzondere, en tevens mooie fietstocht van 30 km. In die route zat een stuk van 4 km waar de Polen in1944 van Riel naar Alphen trokken. Toen ik eenmaal op dat stuk fietste, gingen mijn gedachten terug naar die tijd, en zag in mijn verbeelding mijn vader lopen naast een tank, hij zat bij de genie. Heel vreemd, ik heb dat altijd bij die historische dingen, zoals een bezoek aan een museum, ik verplaats mijn gedachten dan altijd naar die vervlogen tijd.

Bestuurslid: Ere Voorzitter:

Aleksandra CZACKA Zbigniew ROSIŃSKI

Overeenkomstig de statuten van de Belgische Vereniging van Poolse Oudstrijders was het noodzakelijk een tweede statutaire vergadering te organiseren. Dit enkel en alleen voor de leden van de BVPO. Op de tweede statutaire vergadering van 16 juli 2005 is de volgende beslissing genomen: - fusie met de Vereniging van de 1e Poolse Pantserdivisie, - goedkeuring van de nieuwe statuten zoals voorgesteld op de eerste statutaire vergadering op 16 juni 2005, - goedkeuring van het intern reglement zoals voorgesteld op de eerste statutaire vergadering van 16 juni, - goedkeuring van de nieuwe gezamenlijke naam van de nieuwe vereniging: Verbond van Poolse Oud-strijders en Veteranen van de Eerste Poolse Pantserdivisie van Generaal Maczek in België v.z.w. Samenstelling van het nieuwe bestuur zoals voorgesteld op de eerste statutaire vergadering van 16 juli 2005:

Zie ze gaan die Polen!

Voorzitter (BVPO): Onder Voorzitter (BVPO): Ere Voorzitter (BVPO): Voorzitter (1e Pl Pantsedivisie): Secretaris (1e Pl Pantserdivisie: Penningmeester (1e Pl Pantserdiv.):

W. STYRANKA J. STOFFELS Zb. ROSIŃSKI M. PRAISS S. JEZIERSKI B. GNEBA

Dodenherdenking op het Poolse Militaire Ereveld in LOMMEL (B) vindt plaats op 30 oktober 2005. Meer info: [email protected], tel. 0032-0497277352. Eigenlijk zijn de Polen nooit op deze route geweest. Maar hierover meer in het volgende nummer. Ingezonden stuk en foto’s Albert Bugaj 22

Bron: Waclaw Styranka 31

VERBOND VAN POOLSE OUD – STRIJDERS & VETERANEN VAN DE EERSTE PANTSER DIVISIE VAN GENERAAL MACZEK IN BELGIË

Kapellen, 25 augustus 2005

De Vereniging van de 1e Poolse Pantserdivisie van Generaal Maczek in België heeft op haar algemene vergadering van 3 april 2005 het nieuwe volgende bestuur gekozen: Voorzitter: Praiss M., Secretaris: Jezierski S. Penningmeester: Gneba B., Vaandeldrager: Zielinski . Op de jaarlijkse Algemene Vergadering van de Belgische Vereniging van Poolse Oud-strijders (BVPO) op 23 april 2005 heeft het voltallige bestuur van de Vereniging van de 1ste Poolse Pantserdivisie een fusie tussen de beide verenigingen voorgesteld! Op de gezamenlijke statutaire vergadering van 26 juni 2005 te Antwerpen heeft de 1e Poolse Pantserdivisie de volgende voorstellen aanvaard: - een fusie met de BVPO. - goedkeuring van de nieuwe statuten en interne reglementen. - goedkeuring van de nieuwe gezamenlijke naam. - samenstelling van het nieuwe bestuur: Voorzitter: Onder Voorzitter: Onder Voorzitter: Secretaris: Penningmeester: 30

(R) Cdt Waclaw STYRANKA Jozef STOFFELS Jan CORNELISSEN Dorota DOBRZYNSKA Bogumila SZCZOMBROWSKA

Dit Monument van Generaal Stanislaw Maczek werd op 9 september 2005 onthuld tijdens de driedaagse Feestdagen van de 11e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie genoemd naar de Koning Jan 3e Sobieski in Żagań (Polen). (11. Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej im. Krola Jana III Sobieskiego, Zagan.) Bron: kapitein Michal Rohde uit Żagań

.

23

Prins Berhnard, vlak voor zijn dood………Poolse bevrijders verdienen eer die ze nooit kregen.

Programma van herdenkingen en ceremonies ter gelegenheid van 61 jaar bevrijding van Breda: Zaterdag, 29 oktober 2005 Oosterhout: 10.30 uur Dodenappel op het Poolse Ereveld in Oosterhout, Veerseweg 54. Organisatie: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie, Nederland Foto: Anko Stoffels Breda: 20.00 uur Feestavond ter gelegenheid van de bevrijding van Breda in zaal Vianden aan de Viandenlaan 3 te Breda. Organisatie: Bredase Culturele Vereniging “Polonia”. Zondag, 30 oktober 2005 Breda: 11.00 uur H. Mis in Paters Kapucijnenkerk, Schorsmolenstraat 13 Organisatie: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie, Nederland 12.30 uur Herdenkingceremonie op het Poolse Militaire Ereveld, Ettensebaan. Organisatie: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie, Nederland 13.45 uur Herdenkingsceremonie op het Poolse Ereveld, Vogelenzanglaan 13 (Breda - Ginneken) Organisatie: Comité Herdenking 1944 Ginneken

Laatste wil prins Bernhard nog altijd niet uitgevoerd. Market Garden werd vorig jaar voor het laatst grootschalig herdacht. Toch was er in september aandacht voor de geallieerde strijd in september 1944 tegen de machtige Duitse pantsereenheden. Met name de rol van de Polen, die alles gaven voor de bevrijding van Nederland- velen sneuvelden met het zicht op de Arnhemse Rijnbrugen er niets voor terugkregen, wordt belicht. Zelfs het verzoek om de beroemde parachutistengeneraal Sosabowski postuum de Militaire Willems-Orde te verlenenstuit telkens weer op tegenwerking. Waarom staan onze Poolse bevrijders 61 jaar na dato nog steeds in de kou?

Bron De Telegraaf, 10 september. 24

29

De familie Maczek

foto: A.Skibinski Zoon Andrew met zijn vrouw Eva

foto’s K.Stopa –Konowrocka Karolina kleindochter van Generaal St. Maczek 28

Zofia dochter van Karolina,. 25

Organisatie van jaarlijkse herdenkingen in Baarle Herdenkingscomité Baarle Na de herdenking van “Baarle 50jaar bevrijd”is dit comité opgericht met de bedoeling om de jaarlijkse herdenking te organiseren en in stand te houden. Tot aan dat moment kende men in beide Baarles een hele reeks van herdenkingen: 11 september, 11 november, 5 mei, 1 oktober en nog meer, meen ik. Dat was allemaal een beetje veel van het goede en na “Baarle 50 jaar Bevrijd” werd besloten jaarlijks een herdenking te organiseren. En we mogen stellen dat het tot nu toe elk jaar opnieuw weer waardige herdenking is. In de “kroonjaren”geven we extra accenten en proberen meerdere herdenkingen te houden: een in september bij het Amerikaanse monument aan de Hoogstratensebaan, één op 1 oktober met een accent voor onze Poolse bevrijders en dan nog één herdenking eind oktober in Ulicoten waar de Engelsen bevrijders extra worden herdacht. Sinds “Baarle 50 jaar bevrijd” hebben we bijzondere kontakten blijven onderhouden met de Vereniging van oud-strijders die in westen hebben gevochten (voorzitter Władysław Dwojak). In het begin hebben we zelfs nog een inzameling gehouden van allerlei bruikbare goederen en trokken we met een trailer naar het verre Gdansk toe. Intussen zijn kontakten groeiende met scholen in Gdansk en proberen we die wat vaste voet te geven. Wanneer we daartoe in de gelegenheid zijn, is ons comité ook aanwezig bij andere herdenkingen in de regio. Zo bezoeken we jaarlijks de herdenking in het naburige Alphen en zijn we ook aanwezig op de herdenking in Breda op de begraafplaats aan de Ettensebaan. Kortom een levendig comité dat probeert de waardering en respect voor onze bevrijders levendig te houden!

Het is al 11 jaar geleden! Heilige Mis in Breda ter intentie van generaal St. Maczek. Op zondag, 11 december 2005, om 11.30 uur wordt de Heilige Mis opgedragen ter intentie van generaal Stanislaw Maczek. Deze Heilige Mis wordt in het Pools opgedragen door de priester van het Christusgenootschap voor de Polen in het buitenland, Krzysztof Obiedzinski, in de Kapucijnenkerk aan de Schorsmolen 13. Na de Heilige Mis vindt de bloemenlegging aan het graf van generaal Stanislaw Maczek te Pools Militair Ereveld aan de Ettensebaan plaats.

Generaal Stanislaw Maczek. Rust bij zijn manschappen . Dhr.F. Tuytelaars, secretaris 26

27