Jaarboek. Sportgeneeskunde 2009

Jaarboek

VSG

Jaarboek Sportgeneeskunde 2009

NUR 898

2009

Sportgeneeskunde 2009

Jaarboek


Inhoud

Colofon Jaarboek Sportgeneeskunde 2009 Een publicatie van Arko Sports Media BV in samenwerking met de Vereniging voor

Inhoudsopgave Voorwoord

5

1 Inleiding

7

2 Algemene informatie

9

Sportgeneeskunde Samenstelling en redactie Peter van Beek (hoofdredacteur) Carolien Kanne Marleen Kessel Nicole Eyssen (eindredacteur) Uitgave Arko Sports Media Postbus 393 3430 AJ Nieuwegein

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10

Geschiedenis van de sportgeneeskunde.................... 11 Sportgezondheidszorg............................................... 13 Beleidsontwikkelingen VSG en FSMI......................... 17 Sportbeleid Ministerie van VWS 2006-2010.............. 20 Olympisch Plan 2028................................................. 24 Sportartsen................................................................ 30 Sportmedische begeleiding....................................... 36 Richtlijnen voor artsen omtrent het sportmedisch handelen............................................. 38 Klachtenregeling sportgeneeskunde......................... 42 Financiering van de sportgeneeskunde..................... 43

tel. 030-6051090 fax. 030-6052618 e-mail: [email protected] website: www.sportsmedia.nl Uitgever Michel van Troost Concept / vormgeving studiorvg*, Rotterdam Foto’s 0mslag dreamstime.com Druk Delta Hage, Den Haag ISBN/EAN 9789054721260 NUR 898

© 2010 Arko Sports Media, Nieuwegein Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag, zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende(n) op het auteursrecht, c.q. de uitgever van deze uitgave door de rechthebbende(n) gemachtigd namens hem (hen) op te treden, niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking. De uitgever is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor kopiëren, als bedoeld in art. 17 lid 2. Auteurswet 1912 en in het KB van 20 juni 1974 (Stb. 351) ex artikel 16b., te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden.

2

Jaarboek - Sportgeneeskunde 2009

4 Wetenschap en onderwijs

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

5 Overzicht organisaties sportgezondheidszorg

125

Wetenschappelijk onderzoek................................... 127 Promoties sportartsen............................................. 160 Opleiding tot sportarts............................................ 165 Onderwijs/Bij- en nascholing................................... 168 VSG Congres............................................................ 172

3 Feiten en ontwikkelingen 2009 3.1 3.2 3.3 3.4

45

Cijfers en getallen...................................................... 46 Personalia.................................................................. 47 In de media............................................................... 48 Rapportages betrokken organisaties......................... 59 - Capaciteitsorgaan.................................................... 60 - CCC.......................................................................... 62 - Consument en Veiligheid........................................ 63 - Dopingautoriteit...................................................... 66 - FSMI........................................................................ 69 - Gehandicaptensport Nederland............................... 72 - LOSO....................................................................... 73 - Mulier Instituut ...................................................... 76 - NGS ........................................................................ 79 - NIOS........................................................................ 81 - NISB........................................................................ 83 - NOC*NSF................................................................. 87 - NOTS....................................................................... 90 - NVFS........................................................................ 91 - RCT.......................................................................... 93 - RIVM Gezond Leven................................................ 95 - RIVM Kies Beter...................................................... 96 - SBOS....................................................................... 98 - SCAS........................................................................ 99 - Service Médical..................................................... 100 - Service Médical Academy...................................... 103 - SOS....................................................................... 105 - Sport&Geneeskunde............................................. 109 - TNO........................................................................ 110 - VFBV....................................................................... 113 - VSG......................................................................... 114 - VSG......................................................................... 116 - VSN......................................................................... 119 - VSPN...................................................................... 121 - VVBN..................................................................... 123 - Werkgroep Cardiovasculaire screening en Sport... 124

173

5.1 Organisaties en adressen nationaal........................ 174 5.2 Organisaties en adressen internationaal................. 208


3

Voorwoord

v

Voorwoord

Van een afstand, maar nog steeds met veel belangstelling en betrokkenheid, volg ik de activiteiten van de Vereniging voor Sportgeneeskunde. In de afgelopen jaren vallen een aantal positieve ontwikkelingen daarbij op. Inhoudelijk is er een verheugende toename van het werk binnen de vereniging als ook in de presentatie naar buiten, in de zin van kwaliteit, kwantiteit en professionaliteit. Ik kom tot deze overtuiging door persoonlijke informatie, de inhoud van het tijdschrift, het cursusaanbod en de steeds beter wordende inhoud en organisatie van het jaarcongres.

zich de sportgeneeskunde te faciliteren, een verplichting waaraan zij in toenemende mate gevolg geeft.

Bovendien blijkt uit de lijst van SMI’s een toenemende

Van medische organisaties en in het bijzonder van

interne groei, maar vooral ook groeiende integratie van

de K.N.M.G. mag worden verwacht dat zij de voor

de sportgeneeskunde in andere medische echelons,

de geneeskunde belangrijke kwaliteitsverbeterende

zowel intra- als extramuraal. Deze ontwikkeling, waarbij

mogelijkheden erkent die sportgeneeskunde in zich

de sportgeneeskunde in toenemende mate integreert in

heeft en haar als consequentie hiervan interdisciplinair

de verschillende medische disciplines, is zowel voor de

inschaalt. Erkenning als medisch specialisme is hiervoor

geneeskunde als geheel als voor de sportgeneeskunde

een absolute voorwaarde.

van groot belang. Van sportorganisaties mag worden verwacht dat De sportgeneeskunde moet groeien in haar rol als

zij niet alleen sportgeneeskundige voorzieningen

maatschappelijk relevante organisatie, niet alleen in de

tot stand brengen, maar ook de inbedding van de

sport maar evenzeer in de geneeskunde. Door in het

sportgeneeskunde daadwerkelijk ondersteunen.

gehele veld van de geneeskunde acte de présence te geven, kan de sportgeneeskunde zichtbaar maken welke

Op de Vereniging voor Sportgeneeskunde rust de taak de

belangrijke bijdrage zij kan leveren aan de kwaliteit van

kwaliteit van het sportgeneeskundig handelen te bewaken

de geneeskunde in preventief, curatief en diagnostisch

en te verbeteren en vitale verbindingen aan te gaan en te

opzicht. Vooral mag dit van de sportgeneeskunde

onderhouden met relevante medische organisaties, met de

worden verwacht ten opzichte van de meer dan vijftig

overheid en met sportinstanties.

procent van de bevolking die in de sport dan wel in

Voor de lezer van dit jaarboek zal duidelijk worden dat de

bewegingsprogramma’s participeert.

vereniging zich van deze taak met verve kwijt.

Wanneer de overheid terecht sport en beweging

Dr. G.P.H. Hermans

stimuleert, neemt zij daarmee impliciet de verplichting op

Erelid VSG


5

Inleiding

1

Hoofdstuk 1 Inleiding Voor u ligt het Jaarboek Sportgeneeskunde 2009, een

weergegeven, wordt stilgestaan bij bijzondere leden

jaarlijkse uitgave van Arko Sports Media en Sport &

van de VSG in 2009 en is de aandacht gerubriceerd

Geneeskunde, het wetenschappelijk tijdschrift van de

die door de media in 2009 aan sportgeneeskundige

Vereniging voor Sportgeneeskunde en de Vlaamse

onderwerpen werd gegeven. Het hoofdstuk wordt

Vereniging voor Sportgeneeskunde. Dit jaarboek is

afgesloten met uitgebreide informatie over de vele

bedoeld als naslagwerk voor iedereen die informatie zoekt

organisaties die elk hun rol spelen op het gebied van

op het gebied van de sportgezondheidszorg in Nederland

de sportgezondheidszorg.

en de redactie heeft zich ingespannen om deze informatie logisch gerangschikt en overzichtelijk aan te bieden.

In hoofdstuk 4 wordt uitvoerig stil gestaan bij het lopende wetenschappelijk onderzoek op het gebied

In hoofdstuk 2 is algemene informatie bijeengebracht over

van de sportgeneeskunde, met een opsomming van de

de ontwikkeling van de sportgeneeskunde in Nederland

inmiddels door sportartsen afgeleverde proefschriften.

en over de beleidsvisie van de overheid, die het grote

Hierna wordt de opleiding tot sportarts aan de orde

belang erkent van sport voor de Nederlandse samenle-

gesteld inclusief de opleidingsregio’s en wordt een

ving. Uitgebreide informatie wordt verschaft over het

overzicht gegeven van de in 2009 georganiseerde

Olympisch Plan 2028 dat volledig wordt gesteund door

bij- en nascholings-activiteiten, inclusief het jaarlijkse

het kabinet en waarvoor het kabinet ook olympische

VSG-congres.

ambities heeft geformuleerd ten aanzien van onder meer onderwijs, cultuur, architectuur en de inrichting van

In hoofdstuk 5 zijn de sportmedische instellingen per

Nederland. In het verlengde van deze ontwikkeling komt

provincie gerangschikt met vermelding van de hier

voor de sportgeneeskunde de uitdaging in beeld om de

werkzame sportartsen, gevolgd door de namen en

door NOC*NSF en de overheid geformuleerde topsportam-

adressen van instanties die actief zijn op beleidsmatig of

bitie te kunnen ondersteunen op sportmedisch gebied.

organisatorisch gebied binnen de sportgezondheidszorg,

Hiervoor zal een topsportspecifieke opleiding ontwikkeld

inclusief alle sportbonden en de diverse verenigingen

dienen te worden met specifieke werkplekken in de nog

van trainers c.q. oefenmeesters.

verder te ontwikke-len TopSport Medische Samenwerkings-

Tenslotte worden de namen en adressen vermeld van

verbanden (TMS).

onderwijsinstellingen die een opleiding aanbieden op het

Het hoofdstuk wordt afgesloten met een beschrijving van

gebied van de sportgezondheidszorg in de brede zin

de competenties van de sportarts en van de richtlijnen

des woords.

omtrent het sportmedisch handelen, gevolgd door een korte schets over de huidige financiering van de sportge-

De redactie spreekt de hoop uit dat dit jaarboek zijn

neeskunde.

waarde als naslagwerk in de praktijk zal bewijzen.

In hoofdstuk 3 zijn de sportgeneeskundige verrichtingen

P.A. van Beek

van de sportartsen over 2009 in Nederland in getal

Hoofdredacteur


7

Algemene informatie

2

Hoofdstuk 2 Algemene informatie

In dit hoofdstuk wordt een algemeen overzicht verschaft van de omgeving waarin de sportgeneeskunde zich bevindt. In paragraaf 2.1 vindt u een korte beschrijving van de geschiedenis van de sportgeneeskunde, gevolgd in paragraaf 2.2 door een toelichting op de positionering van de sportgeneeskunde binnen de sportgezondheidszorg. In paragraaf 2.3 worden de beleidsontwikkelingen binnen het werkveld beschreven vanuit de VSG en de FSMI. Vervolgens treft u in paragraaf 2.4 een samenvatting aan van het sportbeleid van het Ministerie van VWS. In paragraaf 2.5 worden relevante delen uit het Olympisch Plan 2028 besproken. In paragraaf 2.6 wordt uitleg gegeven over de definitie van sportgeneeskunde en het beroepsprofiel van de sportarts, gevolgd door een omschrijving van het begrip sportmedische begeleiding in paragraaf 2.7. In paragraaf 2.8 zijn de richtlijnen voor artsen omtrent sportmedisch handelen opgenomen. In paragraaf 2.9 wordt de klachtenregeling sportgeneeskunde kort besproken en tenslotte wordt in paragraaf 2.10 kort aandacht besteed aan de financiering van de sportmedische zorg.


9

Algemene informatie

2

2.1 Geschiedenis van de sportgeneeskunde

advertentie

De sportgeneeskundige historie in Nederland begint

stond er een toenemende behoefte aan sportmedische

rond 1921. Op 1 april 1921 werd op initiatief van Jan van

begeleiding en meer belangstelling voor de sportge-

Breemen de ‘Nederlandsche Geneeskundige Vereeni-

neeskunde. Factoren die hierbij een rol speelden, waren

ging ter bevordering van de Lichamelijke Opvoeding

onder andere de enorme groei van de sportdeelname,

(NGVLO)’ opgericht, met als doel ‘de bestudeering der

het besef van de positieve maar ook van de negatieve

vraagstukken op het gebied der lichamelijke opvoeding

effecten van sportbeoefening zoals plotse dood bij sport

voorzoover die vraagstukken van geneeskundig belang

en het optreden van blessures, en de toenemende twij-

zijn’. Het was wereldwijd de derde vereniging op dit

fel over het nut van de verplichte sportkeuring.

gebied, alleen Duitsland en Frankrijk waren Nederland al

Het aantal artsen dat belangstelling voor sportge-

voorgegaan.

neeskunde had groeide gestaag, daarmee ontstond

In 1923 is, op initiatief van Herman Reijs, de ‘Haagsche

de behoefte om de sportgeneeskundige activiteiten te

Afdeeling van de Vereeniging’ opgericht en diezelfde

bundelen. In 1965 werd daarom de ‘Vereniging voor

Reijs richtte in 1927 het eerste sportkeuringsbureau op.

Sportgeneeskunde (VSG)’ opgericht.

Er kwamen al snel meer sportkeuringsbureaus, die zich

Aan het begin van de jaren zeventig waren de medische

op 2 mei 1930 verenigden tot de Federatie van Bureaux

begeleiding van en de voorzieningen voor de ‘top-

voor Medische Sportkeuring. Voornaamste doelstelling

sporter’ verbeterd, maar daarnaast bestond een grote

van de Federatie was ‘het uitschakelen van extra risico’s

behoefte aan sportmedisch advies voor de ‘gewone’

bij sportbeoefening voor zover deze te vinden zijn in de

wedstrijdsporter en de recreatiesporter. Om aan deze

lichamelijke gezondheidstoestand van de candidaat’.

groeiende vraag te kunnen voldoen, startte een aantal

De keuringen werden in de eerste jaren meestal

VSG-leden met ‘sportspreekuren’.

’s avonds verricht door artsen met weinig sportmedische

In 1975 nodigde de VSG de leiders van deze sport-

kennis en ervaring. Doordat een aantal sportbonden

spreekuren uit om een blauwdruk van de sportgezond-

de medische sportkeuring en een goedkeuringsbewijs

heidszorg in Nederland te bespreken en in datzelfde jaar

echter verplicht had gesteld, werden in de topjaren van

werd het VSG-beleidsplan ‘De toekomst van de Sport-

de Federatie 300.000 keuringen per jaar verricht door de

geneeskunde in Nederland’ aan de toenmalige minister

toen ongeveer 225 sportkeuringsbureaus. De sportkeu-

van CRM aangeboden.

ring was zowel voor de arts als voor zijn medewerkers,

Hierna raakte de ontwikkeling van de sportgeneeskunde

zeker gedurende de eerste vijfentwintig jaar, een sociale

in Nederland in een stroomversnelling. De Nederlandse

taak. In de loop der tijd werd de nodige sportmedische

Hartstichting stelde geld beschikbaar voor de opleiding

knowhow verkregen door praktijkervaring en door het

van de eerste sportarts, Gee van Enst. Tevens kwam er

volgen van applicatiecursussen.

via de Lotto/Toto geld beschikbaar voor de sportgenees-

Tot de zestiger jaren was er, behalve de sportkeurings-

kunde waarmee het Bureau Sport-Geneeskundige Aange-

bureaus, vanuit de medische professie niet zoveel inte-

legenheden werd opgericht.

resse voor sportgeneeskundige zaken. Pas na het deba-

Eén van de belangrijkste punten in het beleidsplan van

cle van de Olympische Spelen van Rome (1960) en het

de VSG uit 1975 was het oprichten en landelijk spreiden

succes van de Olympische Spelen van Tokio (1964) ont-

van sportmedische voorzieningen (SMA’s), die gericht


11

2

pelijk onderzoek) tot het Nederlands Instituut voor Sport

De ‘oude sportkeuringen’ beantwoordden steeds minder

en Gezondheid (NISG). De SMA’s maakten zich echter los

aan hun doel en er kwam steeds meer kritiek op. De

van het NISG en verenigden zich in 1992 in de Federatie

vraag naar betere sportmedische advisering en voorlich-

van Sportmedische Adviescentra (FSMA).

ting leidde tot een toename van het aantal SMA’s, waar

In 1996 werd het NISG wegens financiële problemen en

een grotere sportgeneeskundige kennis beschikbaar was

interne conflicten opgeheven waarbij het ‘restant’ van

dan in het sportkeuringsbureau.

de activiteiten werd ondergebracht bij de Sector Sport

In 1979 besloten de Federatie en de VSG tot nauwere

en Gezondheid van NOC*NSF.

samenwerking tussen de sportkeuringsbureaus en de

In 1993 ging Marieke van Doorn als eerste sportarts in

SMA’s. Ze gaven een onderzoeksopdracht aan Bureau

de kliniek (Reinier de Graaf Gasthuis te Delft) werken en

Berenschot, dat in 1981 met het rapport ‘Structuren in

in datzelfde jaar startte Gee van Enst de eerste sport-

de sportgezondheidszorg: beweging in structuur’ kwam

geneeskundige afdeling in het Sophia Ziekenhuis te

Sportgezondheidszorg is het geheel aan (preventieve

1. Sportkeuring/sportmedisch onderzoek

met daarin het advies om te komen tot een landelijke

Zwolle.

en curatieve) medische, paramedische en aanverwante

Een beoordeling van de individuele gezondheid en de

en regionale sportgezondheidszorg. Sportkeuringsbu-

In 1998 ging de FSMA deel uit maken van bureau

dienstverlening ten behoeve van de doelgroep sporters

geschiktheid om te bewegen/sporten. Een sportarts ver-

reaus en SMA’s moesten worden samengevoegd in een

Sportgeneeskunde Nederland. Binnen dat bureau waren

of potentiële sporters (VWS 2001).

richt hierbij diverse onderzoeken zoals intern, orthope-

veertigtal sportmedische regio’s, waarin de nadruk zou

inmiddels per 1990 het NIOS (Nederlands Instituut Oplei-

liggen op preventie en sportadvisering, met als overkoe-

ding Sportartsen), per 1994 de VSG (Vereniging voor

Deze definitie van het Ministerie van VWS wordt in dit

van de uitgebreidheid van de keuring/het onderzoek,

pelend orgaan een nieuw op te richten Nationaal Insti-

Sportgeneeskunde) en per 1996 de SOS (Stichtingen

jaarboek gehanteerd en verder uitgewerkt door te stel-

diverse testen uit zoals ogentest, urinetest, longfunctie-

tuut Sport GezondheidsZorg (NISGZ). De consequenties

Opleidingen in de Sportgeneeskunde) ondergebracht.

len dat de door VWS genoemde ‘preventieve, curatieve

test of inspanningstest.

waren opheffing van de Federatie (gerealiseerd in 1983),

In 1999 werd besloten door de toename van het aantal

en aanverwante dienstverlening’ onder meer wordt gele-

2. Blessurebeoordeling

overdracht van een groot aantal taken van de VSG aan

sportgeneeskundige afdelingen binnen ziekenhuizen

verd in gecertificeerde sportmedische instellingen door

In de praktijk geschiedt dit door de diverse aanbieders

het NISGZ en het inpassen van het Bureau Sport-Ge-

dat zich ook bij de Federatie wilde aansluiten, tot de

sportartsen, sportfysiotherapeuten en sportmasseurs.

van sportzorg, maar het is de vraag of dat vanuit het

neeskundige Aangelegenheden in het nieuwe instituut.

naamswijziging van FSMA naar FMSI (Federatie van

De aanbieders binnen de sportgezondheidszorg richten

oogpunt van het bieden van optimale zorg aan sporters

Het NISGZ heeft in 1983 het Preventief Sport Medisch

Sportmedische Instellingen). Inmiddels zijn er 54 ge-

zich zowel op mensen die willen gaan sporten en om

juist is. De VSG streeft ernaar om hierover duidelijke

Onderzoek (PSMO) ingevoerd ter vervanging van de

certificeerde sportmedische instellingen verspreid over

advies verlegen zitten, als op mensen die al sporten en

afspraken te maken tussen de sportartsen, sportfysio-

‘oude’ sportkeuring. Het was een grote kwalitatieve ver-

heel Nederland, 103 geregistreerde sportartsen en 35

advies dan wel behandeling nodig hebben.

therapeuten en sportmasseurs.

betering omdat bij het PSMO niet alleen werd gekeurd,

sportartsen in opleiding verdeeld over negen opleidings-

Ook mensen met chronische aandoeningen kunnen

3. Blessurebehandeling

maar ook geadviseerd en voorgelicht. Het PSMO sloeg

regio’s. VSG, NIOS, SOS en FSMI zijn ondergebracht bij

baat hebben bij de expertise die aanwezig is binnen de

Behandeling van een sportblessure door een (sport)arts

echter niet aan en de voornaamste reden hiervan was

bureau Sportgeneeskunde Nederland van waaruit deze

sportgezondheidszorg. De meerwaarde van de aanbie-

en/of (sport)fysiotherapeut op verwijzing van een

dat in 1982 een aantal sportbonden de ‘verplichte sport-

organisaties professioneel worden ondersteund.

ders binnen de sportgezondheidszorg ten opzichte van

(sport)arts. Doel is de persoon terug te brengen naar

keuring’ en de structuur van het PSMO afschaften. Het

die in de reguliere zorg ligt vooral op het terrein van

zijn oorspronkelijke prestatieniveau. Hieronder vallen

basisonderzoek zou, afhankelijk van de voorinforma-

advisering op het gebied van de belasting en belast-

ook sportrevalidatie, oefentherapie en training.

tie, al of niet uitgevoerd worden door een arts en daar

baarheid. De reguliere zorg vervult voor de sportge-

4. Blessurepreventie

bleken sporters niet in geïnteresseerd. Waren er in 1980

zondheidszorg een rol als ‘poortwachter’. In de praktijk

Advies aan personen en/of organisaties over maatrege-

nog 300.000 keuringen, in 1986 waren het er nog maar

maken mensen in veel gevallen eerst gebruik van de

len die blessures kunnen voorkomen c.q. beperken.

40.000 en in 1987 slechts 20.000. Met ingang van 1 juli

‘gewone’ voorzieningen zoals de huisarts of de spoed-

5. Sport-/beweegadvies

1988 werden de PSMO-bureaus en de Sport Medische

eisende hulp. Vanuit deze reguliere zorg vindt, indien

Individueel advies over duur, frequentie en intensiteit

Regio’s opgeheven. Hierdoor bleven alleen de SMA’s

nodig, doorverwijzing plaats naar de sportgezondheids-

van geschikte sporten beweegvormen.

over binnen het NISGZ.

zorg.

6. Testen en meten

In 1991 accordeerde de Sociaal-Geneeskundigen Regi-

De sportarts, sportfysiotherapeut en sportmasseur kun-

Het beoordelen van de fitheid van een persoon of een

stratie Commissie (SGRC) het eerste officiële leerplan

nen gezien worden als de belangrijkste groepen profes-

groep op basis van sportfysiologische testen.

van de opleiding tot sportarts en hierna was er sprake

sionals die een bijdrage leveren aan het optimaliseren

7. Materiaaladvies

van een officieel door de SGRC erkend opleidingsinsti-

van de gezondheid van iedereen die wil sporten en

Beoordelen van materialen bij een bepaalde sport of be-

tuut tot sportarts, het NIOS (Nederlands Instituut Oplei-

bewegen. Samen leveren zij verschillende sportzorgpro-

wegingsvorm, met het doel de prestatie te bevorderen

ding Sportartsen).

ducten (Zorg voor sport en bewegen, Stichting Prismant

en/of de gezondheid te beschermen.

In 1992 fuseerde het NISGZ met het Janus Jongbloed

2006).

8. Voedingsadvies


2

2.2 Sportgezondheidszorg

waren op de specifieke wensen van de sportbeoefenaar.

Research Centrum (een instituut voor sportwetenschap-

12

Algemene informatie

Algemene informatie

disch en cardiologisch onderzoek en voert, afhankelijk

Advies over algemene voeding en specifieke diëten op


13

2

Algemene informatie

Algemene informatie

basis van een individuele voedingsanamnese, een ana-

chronische blessures (acute blessures worden in het

lyse van de lichamelijke activiteit en de kenmerken/wen-

algemeen door de reguliere zorg behandeld). Tevens zul-

sen van de sporter.

len zij bij de sportgezondheidszorg aankloppen voor de

9. Begeleiding

verplichte keuringen die bepaalde sportbonden eisen.

Bundeling van meerdere van de reeds genoemde zorg-

Voor recreatiegerichte sporters worden veel evenemen-

producten ten behoeve van individuen, teams, vereni-

ten georganiseerd en de organisatie daarvan zal de

gingen en/of evenementen over een langere periode.

sportgezondheidszorg inschakelen voor het verzorgen

10. EHBSO

van de begeleiding zoals het aanbieden van preventieve

Een combinatie van blessurebeoordeling en (eerste) bles-

activiteiten en hulp bij blessures.

surebehandeling die als één geheel wordt aangeboden.

4. Prestatiegerichte sporters

Doelgroep

Maximale

Dit zijn sporters die meer uit hun lichaam willen halen

Zorgvraag

Door wie/waar

> Toegang tot de sport > Blessurepreventie > Materiaaladvies > Hulp bij acute/chronische blessures > Revalidatie > Prestatievoorbereiding > Evenementenbegeleiding

Sportarts > Sportmedische Instelling Sportfysiotherpeut Sportmasseur Sportdiëtist Sportpsycholoog

Deze sportzorgproducten kunnen worden ingezet ten be-

en extra inspanningen leveren om (steeds) beter te

hoeve van vijf typen zorgvragers die binnen de sportge-

presteren, zonder dat zij echt de uiterste grenzen willen

zondheidszorg worden onderscheiden:

onderzoeken waartoe hun lichaam in staat is. Voor deze

1. Chronisch zieken

groep is het belang van sportbeoefening relatief groot.

Sport en bewegen kunnen bij bepaalde chronische

Zij zullen een beroep doen op de sportgezondheidszorg

aandoeningen bijdragen aan een verbetering van de

voor de verplichte keuringen/sportmedische onderzoe-

kwaliteit van leven. Advisering over passende vormen

ken, blessurepreventie, blessurebeoordeling en -behan-

van sportbeoefening, waarbij rekening wordt gehouden

deling, revalidatie, materiaaladvies en begeleiding bij

met de belasting-belastbaarheid, is voor mensen met

evenementen.

een chronische aandoening van belang. In het algemeen

5. Maximale sporters

zullen chronisch zieken eerst via de huisarts bij een me-

Maximale sporters zijn op zoek naar de uiterste grenzen

disch specialist terecht komen die hen zal behandelen

van wat zij lichamelijk (en geestelijk) kunnen pres-

voor hun aandoening. Bij bepaalde aandoeningen kan

teren. Dit zijn dan ook met name topsporters die op

de huisarts of medisch specialist van mening zijn dat

nationaal of internationaal niveau tot de besten in hun

sport en bewegen een positieve bijdrage kunnen leveren

sport willen behoren. Zij doen een beroep op de sport-

aan de kwaliteit van leven van de patiënt. In dat geval

gezondheidszorg voor sportkeuringen/sportmedische

zal hij de patiënt doorverwijzen naar een sportarts voor

onderzoeken, blessurepreventie, blessurebeoordeling

nader advies.

en -behandeling, revalidatie, prestatievoorbereiding en

2. Inactieven die actief willen worden

materiaaladvies. Tevens maken zij gebruik van de sport-

Inactieven die na een (lange) periode van inactiviteit

gezondheidszorg bij de deelname aan evenementen.

weer willen gaan sporten of bewegen hebben vragen

Er wordt dan altijd een team van professionals uit de

Op dit moment wordt toegewerkt naar regionale samen-

Bron: Zorg voor sport en bewegen. Naar regionale samenwerking tussen

die vergelijkbaar zijn met een aantal zorgvragen van

sportgezondheidszorg ingezet.

werking binnen de sportgezondheidszorg en vanuit de

sportvoorzieningen en gezondheidszorg. Landelijk Platform Sportgezond-

sportgezondheidszorg naar samenwerking met enerzijds

heidszorg. Stichting Prismant, 2006.

chronisch zieken. Ben ik in staat om een sport te be-

Prestatiegericht

Recreatiegericht

Inactief > Actief

Chronisch

> Toegang tot de sport > Blessurepreventie > Materiaaladvies

Sportarts > Sportmedische Instelling Sportfysiotherpeut Sportmasseur

> Hulp bij acute/chronische blessures > Revalidatie > Evenementenbegeleiding

> Toegang tot de sport > Blessurepreventie > Chronische blessures > Evenementenbegeleiding

Sportarts > Sportmedische Instelling Sportfysiotherpeut Sportmasseur www.sportzorg.nl www.sportenbeweegpagina.nl

> Vraag naar een passend sporten beweegadvies

Sportarts > Sportmedische Instelling www.sportzorg.nl www.sportenbeweegpagina.nl

Sportarts > Sportmedische Instelling Sportfysiotherpeut www.sportzorg.nl www.sportenbeweegpagina.nl

> Vraag naar een passend sporten beweegadvies

Eigen verantwoordelijkheid sporter

oefenen? Welke sport zou voor mij het meest aangewe-

In de piramide wordt een en ander schematisch samen-

de algemene gezondheidszorg en anderzijds de sport-

zen zijn? Op welke wijze moet ik mijn sportbeoefening

gevat (zie volgende pagina).

wereld op basis van kwaliteit. Doelstelling hiervan is

opbouwen? Zijn controles nodig en op welke signalen

het verbeteren van de doelmatigheid en transparantie

moet ik letten?

van de sportgezondheidszorg zodat wordt gewaarborgd

Deze groep is in principe gezond, maar heeft behoefte

dat elke (potentiële) sporter van optimale zorg wordt

aan een passend sporten beweegadvies.

voorzien.

2

Samenwerking in de keten bepaalt kwaliteit

3. Recreatiegerichte sporters Hieronder verstaan we de sporters die sport vooral zien als een gezonde, ontspannende bezigheid. Het leveren van (steeds betere) prestaties is voor deze groep niet de primaire motivatie. Zij doen met name een beroep op de sportgezondheidszorg bij vragen over blessurepreventie, blessurebeoordeling en behandeling van

14



15

Algemene informatie

2

2.3 Beleidsontwikkelingen VSG en FSMI

advertentie

In 2002 hebben de Vereniging voor Sportgeneeskunde

onder meer met de impuls ‘Brede scholen, Sport en Cul-

(VSG) en de Federatie van Sportmedische Instellingen

tuur’ (2007) en recentelijk de impuls Nationaal Actieplan

(FSMI) gezamenlijk een beleidsplan uitgebracht met als

Sport en Bewegen (2008).

titel: “Sport is goed, zorg moet! “

De sportgeneeskunde is inmiddels niet meer weg te

Uitgangspunt voor dit beleidsplan was de constatering

denken als partner bij de uitvoering van dit kabinetsbe-

dat het stimuleren van sport, sportief bewegen en bewe-

leid. In de VWS-nota uit 2005 zijn zelfs een aantal doel-

gen van groot belang is, maar dat de daaraan gekop-

stellingen expliciet voor de sportgeneeskunde benoemd.

pelde toename van de vraag naar sportgezondheidszorg

In de afgelopen jaren heeft de sportgeneeskunde dan

de ontwikkeling van adequate (sportgezondheids-)zorg

ook veel bereikt. Toch valt er nog het nodige te verbe-

noodzakelijk maakte. Ondanks het feit dat dit beleids-

teren aan de kwaliteit en (financiële) toegankelijkheid

plan een aantal jaren geleden is ontwikkeld, is het

van de sportmedische zorg. Elke sportende/bewegende

uitgangspunt nog steeds actueel. Inmiddels hebben bin-

Nederlander heeft recht op goede zorg, maar zolang

nen de sportgezondheidszorg en de maatschappij echter

diezelfde sportende/bewegende Nederlander niet weet

een aantal ontwikkelingen plaatsgevonden die vragen

dat deze zorg bestaat of er zelf voor in de buidel moet

om verdieping en uitbreiding van de destijds genomen

tasten, is de toegankelijkheid onder de maat. Het is be-

initiatieven. Daarom is in 2008 een nieuw beleidsplan

kend dat goede sportmedische zorg (grotere) problemen

van de VSG en FSMI verschenen waarin invulling wordt

kan voorkomen en tot sneller herstel kan leiden, dus

gegeven aan deze verdieping en uitbreiding.

ook vanuit economisch opzicht is het van belang dat wordt gewerkt aan kwalitatief hoogwaardige en toegan-

Het stimuleren van sport en bewegen is een belangrijk

kelijke sportmedische zorg.

aandachtspunt in alle geledingen van de maatschappij. Sport en bewegen zijn ‘hot’ en een gezonde maar

Bij de ontwikkeling van het nieuwe beleidsplan van

verantwoorde sportbeoefening staat daarbij voorop. Er

VSG/FSMI is rekening gehouden met diverse ontwikke-

is aandacht voor de recreatieve sporter, de gehandicapte

lingen en trends in de maatschappij en op overheids-

sporter, de wedstrijdsporter en de topsporter, maar

niveau. Daaruit kunnen de volgende conclusies worden

daarnaast ook voor het individu met zijn eigen eisen en

getrokken:

wensen. Dit betekent dat ook voor de consequenties

• Op basis van de toename van het aantal sporters

van sport en bewegen (zoals blessures en het voorko-

kan geconcludeerd worden dat er in absolute zin

men daarvan) aandacht moet blijven bestaan.

meer blessures zullen ontstaan. Hierdoor zal de

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft in de nota ‘Tijd voor Sport’ (2005) en het uitvoe-

vraag naar sportmedische zorg toenemen. • Op basis van de toename van het aantal ouderen,

ringsprogramma Samen voor Sport (2006) uiteengezet

het aantal mensen met een chronische aandoening/

welke keuzes worden gemaakt om de wens van de over-

bewegingsgerelateerde aandoening, het aantal men-

heid (“investeren in een sportieve samenleving”) te ver-

sen met een beperkte beweeglijkheid en het aantal

wezenlijken. Het huidige kabinet heeft dat onderstreept

mensen met overgewicht, kan geconcludeerd worden

in het beleidsdocument ‘De Kracht van Sport’ (2007),

dat de rol van bewegen (zowel preventief als cura-


17

2

Algemene informatie

Algemene informatie

tief ) steeds belangrijker zal worden. Hierdoor zal de

sen) is van belang om aan de verwachte toename van

• opzetten van een complicatieregistratiesysteem;

Tevens wil de VSG toewerken naar de erkenning van de

‘sport’-participatie en dus ook de vraag naar sportme-

de vraag naar sportmedische zorg te kunnen voldoen.

• opzetten en uitvoeren van kwaliteitsvisitaties;

sportgeneeskunde als klinisch medisch specialisme of op

• implementatie van Diagnose Behandel Combinaties

zijn minst als een specialisme met een gelijksoortige posi-

dische zorg toenemen.

• Goede voorlichting is noodzakelijk, enerzijds om

• Door de ontwikkeling van “ketenzorgtrajecten” wordt

zoveel mogelijk problemen te voorkomen, anderzijds

gewerkt aan een verhoging van de doelmatigheid

om consumenten/patiënten/sporters bewust te maken

van de sportgezondheidszorg. Gelet op de verwachte

van wat er ‘te koop’ is op het gebied van sportmedi-

toename van onder andere het aantal mensen met een chronische aandoening/bewegingsgerelateerde

sche zorg. • De sportmedische zorg dient herkenbaar, bereikbaar

aandoening, zal ook een toename van het aantal

en toegankelijk te zijn voor alle groepen die sportme-

ketenzorgafspraken moeten worden gerealiseerd om

dische zorg nodig hebben.

de kwaliteit en de doelmatigheid van de sportgezondheidszorg te optimaliseren. • Patiënten worden meer en meer ‘klanten’ in de zorg en verwachten een snelle behandeling op een kwa-

• implementatie van een Elektronisch Patiëntendossier in (top)sportmedische begeleiding;

tie, financiering en bekostiging als die van andere medisch specialisten. Dit zal de toegankelijkheid van de sportmedische zorg in meerdere opzichten ten goede komen.

• ontwikkeling van sportspecifieke blessure(preventie) informatie; • uitbreiding van ketenzorgtrajecten.

Het totale beleidsplan van VSG en FSMI is te raadplegen op www.sportgeneeskunde.com.

• Uitgangspunt voor de organisatie en het aanbod van de sportmedische zorg is de vraag van de zorgvrager/ consument/patiënt/sporter. • Er dienen voldoende kwalitatief goede voorzieningen

litatief hoog niveau zonder “onnodige” wacht- of

aanwezig te zijn om aan de verwachte toename van

toegangstijden. De sportarts dient dan ook voldoende

de zorgvraag te kunnen voldoen.

THE ELBOW

THE TREATMENT OF BASIC ELBOW PATHOLOGY Edited by Denise Eygendaal

tijd te besteden aan de zorg en de nazorg en ook de samenwerking met andere disciplines in de sportge-

VSG en FSMI zullen op deze consequenties inspelen door

zondheidszorg moet aan hoge eisen voldoen. Het ver-

het uitvoeren van diverse projecten op het gebied van

wachtingspatroon van patiënten verschuift naar een

kennis- en kwaliteitsontwikkeling, van PR, promotie en

eisenpatroon en de patiënt verandert in een zelfbe-

voorlichting en van verdere ontwikkeling van infrastruc-

wuste consument. De afhandeling van de zorg zal dan

tuur en ketenzorg. Bij de uitvoering van deze projecten

ook een formeler karakter krijgen. Wetgeving (WGBO,

zullen de volgende actoren betrokken zijn:

BIG, WMK, WBO), informatieplicht en voorlichting ver-

• professionals (sportartsen, sportfysiotherapeuten,

Keeping abreast of medical literature is a difficult task. We feel the pressure to stay up to date in our profession, as we are passionate about our field of interest, and because our patients expect and deserve informed doctors. Stacks of journals collect on our desks, and the number of textbooks on our bookshelves is constantly increasing, but unfortunately there is less and less time to read them.

gen meer tijd van de individuele sportarts en zullen

sportmasseurs, sportdiëtisten, sportpsychologen,

The elbow, the treatment of basic elbow pathology is

meer ondersteuning nodig maken. Klachten, vragen

sportzorgconsulenten c.q. casemanagers);

a comprehensive book focusing on both athletic and other injuries to the elbow

om opheldering en ‘second opinions’ zullen frequen-

• experts (cardiologen, orthopedisch chirurgen, revalida-

ter voorkomen en eveneens een groter tijdsbeslag per

tieartsen, huisartsen, fitnessbegeleiders, inspannings-

patiënt vergen.

fysiologen, biomechanici);

• Het huidige zorgstelsel veronderstelt een keuzevrij-

coaches/begeleiders, ouders, leraren lichamelijke op-

moeten zijn van de keuzemogelijkheden om ook

voeding);

daadwerkelijk een keuze te kunnen maken. Dit vereist

• publiek (consument, sporter, patiënt);

een adequate informatievoorziening.

• organisaties (landelijke organisaties, regionale instellingen en gemeentes).

veel groter dan waaraan het huidige aanbod van sportmedische zorg kan voldoen.

Voorbeelden van projecten zijn: • ontwikkeling van richtlijnen en protocollen op sport-

Deze conclusies hebben de volgende consequenties voor

geneeskundig gebied;

de sportmedische zorg:

• ontwikkeling van onderwijsmodules voor huisartsen;

• De sportmedische voorzieningen en expertise zullen

• scholingstraject voor bedrijfsartsen/jeugdartsen,

zich minstens even snel dienen te ontwikkelen als de

trainers/coaches, praktijkondersteuners huisartsen,

verwachte toename van de zorgvraag. Gespecialiseer-

doktersassistenten en Physician Assistents;

de kennis op het gebied van bewegen, gezondheid en ziekte is hierbij onmisbaar. Ook overdracht van sportmedische kennis en expertise aan andere artsen (bijvoorbeeld huisartsen, jeugdartsen en bedrijfsart-


joint. This book is a useful compilation of the most effective management of elbow pathology and it is my hope it will serve as an important tool for the busy practitioner. A considerable amount of time was therefore taken to organize the book in a clear and structured fashion.

• sportbegeleiders (begeleiders, trainers/instructeurs,

heid van de patiënt. De patiënt zal zich echter bewust

• De potentiële behoefte aan sportmedische zorg is

18

(DBC’s);

2

• ontwikkeling van voorlichtingsmaterialen, regionale voorlichtingsbijeenkomsten, toolkits, Clubzorg;

I am indebted to the group of colleagues from all over the world who shared their expertise regarding their most successful methods of treating elbow and upper extremity injuries. It is their contribution which has made this textbook an important step in the continued advancement of the treatment of elbow pathology. Their collective knowledge is really all you need to know about the elbow. List of contributors: K.-N. An, G.I. Bain, M. Baratz, R.H.M.A. Bartels, F. Van Glabbeek, A.N. Larson, M. Maas, B.F. Morrey, M.E. Morrey, R.G.H.H. Nelissen, B.M. Pluim, R.P. van Riet, M.R. Safran, B.S. Sanderhof-Olsen, D. Stanley, R. Tamminga.

Titel Ondertitel

: The Elbow : The treatment of basic elbow pathology Redactie : Denise Eygendaal Prijs : € 74,09 incl. btw € 69,90 excl. btw ISBN : 978-90-5472-108-6 Omvang : 224 pagina’s Bijzonderheden : Engelstalig

U kunt The elbow nu bestellen voor € 69,90 excl. btw bij Arko Sports Media op telefoonnummer 030-600 47 80, per mail [email protected] of via de website www.sportengeneeskunde.nl

• opzetten van een kennistransfercentrum voor sportmedische zorg;


19

2

Algemene informatie

Algemene informatie

2.4 Sportbeleid Ministerie van VWS 2006 - 2010

leefstijl te bevorderen.

samen met andere partners in de markt van

Het NASB stimuleert

beweegbeleid.

gemeenten om deel te nemen aan het programma door het geven van Basisondersteuning vanuit het

Inleiding

2. Het benaderen van werkgevers, branches en intermediaire partijen met informatie en met programma’s voor beweegbeleid om de meerwaarde van bewegen door werknemers aan te geven en te

Nationaal Instituut voor Sport en Bewegen (NISB, zie

promoten; dit gebeurt met name door het bijwonen

3.4). Het NISB organiseert de ondersteuning van de

of organiseren van meetings en congressen.

Impuls NASB bij gemeenten door het inzetten van

2

3. Het benaderen van werknemers en het brede publiek

regionale of lokale adviseurs, het aanbieden van

met werkgerichte campagnes en met informatiemate-

trainingen, het organiseren van professionele bijeenkom-

rialen over het nut van meer gaan bewegen.

sten en door informatievoorziening

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

gedrag te bevorderen, werd het nut van voldoende

via website of nieuwsbrief.

Het breed implementeren van het NASB in de Neder-

heeft in de kabinetsnota “Tijd voor Sport - bewegen,

beweging gepropageerd aan de hand van de Nederland-

Daarnaast is via Impuls NASB in het voorjaar 2008 een

landse bevolking moet op afzienbare termijn tot de

meedoen en presteren” (2005) aangegeven te streven

se Norm voor Gezond Bewegen (NNGB). Volgens deze

eenmalig bedrag van € 38 miljoen door de rijksoverheid

volgende resultaten leiden:

naar een ‘sportieve samenleving waarin zowel veel aan

beweegnorm is voldoende beweging het dagelijks 30

beschikbaar gesteld aan ongeveer 100 gemeenten met

• in 2010 is de kans op een blessure per 1000 uur

sport wordt gedaan als van sport wordt genoten’. De

minuten matig intensief bewegen (stevig wandelen,

de grootste gezondheidsachterstanden, die op voor-

sportbeoefening met 10 procent gedaald van 1.0

overheid heeft in het uitvoeringsprogramma “Samen

fietsen) op minimaal 5 dagen per week, voor jongeren (<

hand waren geselecteerd. De gemeenten die gebruik

naar 0.9 letsels;

voor Sport - 2006/2010” (2006) uiteengezet welke

18 jaar) is 60 minuten per dag de beweegnorm (dub-

maken van de Impuls NASB ontvangen een geldbedrag

keuzes worden gemaakt om de drie kernpunten

bel30).

op basis van hun inwoneraantal.

(bewegen, meedoen en presteren) in de periode 2006

Door middel van het NASB kunnen gemeenten, sportor-

tot 2010 te verwezenlijken.

ganisaties, bedrijven en andere maatschappelijke

Binnen NASB Sport werken NOC*NSF en elf sportbonden

organisaties de gezondheid van te-weinig-actieve

samen aan de ontwikkeling van laagdrempelige

burgers stimuleren door hen activiteiten aan te bieden

sportactiviteiten om te-weinig-actieve mensen meer te

gemiddeld geen enkele dag per week voldoende

op het gebied van sport, spel, fitness en beweging in

laten bewegen. De sportactiviteiten worden gekoppeld

beweegt teruggedrongen van 8% in 2006 naar 5%

het ‘gewone’ dagelijkse leven. Met te-weinig-actieve

aan gemeenten die via sport de lichaamsbeweging

eind 2010;.

burgers worden mensen bedoeld die de beweegnorm

willen stimuleren.

niet halen. Een groot aantal organisaties spelen een rol

NOC*NSF heeft hierin een coördinerende en adviserende

volwassen bevolking aan de Nederlandse Norm

binnen het NASB en de belangrijkste zijn VWS,

rol en treedt met betrekking tot het thema Sport

Gezond Bewegen en/of de Fitnorm (combinorm), in

NOC*NSF, NISB, VSG en VNG.

namens de sportsector op als gesprekspartner voor de

2004 was dit 60%.

• in 2010 is het aantal bedrijven dat aandacht heeft voor sport en bewegingsbeleid voor de werknemers tijdens of na werkuren toegenomen van 14% in 2006 naar 25% eind 2010; • in 2010 is het deel van de volwassen bevolking dat

• in 2012 voldoet minstens 70% van de Nederlandse

overheid. Voor NASB Sport heeft NOC*NSF een website Het NASB richt zich in principe op de volgende drie

ingericht, specifiek bedoeld om sportbonden en

Gezonde sportbeoefening

thema’s:

sportverenigingen te stimuleren.

Uit recent epidemiologisch onderzoek blijkt dat zich

Het uitgangspunt van de overheid was daarbij dat de

1. Bewegen en Sporten in de gemeente (Impuls NASB)

De ambitie is om in 2012 door de initiatieven van de

in Nederland jaarlijks gemiddeld 3.500.000 sportblessu-

keuze voor een gezonde en actieve leefstijl de logische

2. Bewegen en Sporten via sportvereniging of

georganiseerde sport tenminste 100.000 mensen meer

res voordoen. Hiervan zijn 880.000 blessures geleidelijk

aan het bewegen te krijgen.

en 2.700.000 blessures plotseling ontstaan en bij

keuze van de burger zelf moest worden, waarbij de overheid de randvoorwaarden zou scheppen voor een gezonde sportbeoefening en wel een kwalitatief

sportbond (NASB Sport) (NASB Werk)

20

Binnen NASB Werk worden bedrijven en branches door

gezocht (“Sportblessures in Nederland”, Sport &

het NISB gestimuleerd om gebruik te maken van

Geneeskunde, mei 2009).

De Impuls NASB (2008) is een initiatief van het ministe-

kansrijke interventies om werknemers in beweging te

Hoewel groot in aantal zijn de sportblessures de minst

verantwoorde sportbeoefening en een goede sportinfrastructuur.

1.400.000 blessures wordt medische behandeling

3. Bewegen en Sporten tijdens of rondom het werk

rie van VWS, NOC*NSF en VNG waarin een impuls wordt

brengen op of rondom de werkvloer.

ernstige van alle ongevalletsels, maar ze leveren wel

Het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (NASB)

gegeven aan het realiseren van beweeginterventies als

Hiervoor kiest NISB een drietal invalshoeken.

ongemak op bij het ontwikkelen en voortzetten van een

onderdeel van gemeentelijk gezondheidsbeleid (WCPV)

1. Het ontwikkelen en testen van zowel bewegingsin-

actieve leefstijl en dat is om verschillende gezondheids-

Het Ministerie van VWS heeft ter uitvoering van de nota

en hierin komen de voormalige aandachtsgebieden wijk,

terventies bestemd voor de werkomgeving als ook

redenen ongewenst.

het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen ingezet om

school en zorg samen. De gemeenten hebben op lokaal

van instrumenten die werkgevers helpen met het

De overheid heeft al een aantal jaren grote aandacht

burgers op grote schaal tot een actieve leefstijl te

niveau de regierol om te-weinig-actieve burgers te

formuleren en implementeren van beweegbeleid;

voor een continue en betrouwbare monitoring van

verleiden. Om de hiervoor noodzakelijke omslag in

verleiden meer te gaan bewegen en zo een actieve

deze interventies en instrumenten worden opgezet

sportblessures om verantwoorde beleidskeuzes te



21

2

Algemene informatie

Algemene informatie

kunnen maken en het overheidsbeleid is de laatste jaren

worden uitgewerkt in een aantal projecten zoals

benodigde budget. NOC*NSF financiert jaarlijks € 1,3

implementatie van de methode vindt plaats in samen-

met name gericht op:

richtlijnenontwikkeling, ontwikkeling van onderwijsmo-

miljoen en de sportbonden leggen gezamenlijk € 2,4

werking met de KVLO en Besturenorganisaties.

• het kwaliteitsbeleid in de sportgeneeskunde;

dules voor huisartsen, scholingstraject voor bedrijfsart-

miljoen per jaar bij.

Voor blessurepreventie is door VWS voor de periode

• de sportmedische begeleiding van topsporters;

sen/jeugdartsen, voor trainers/coaches, voor praktijkon-

In 2008 werd inmiddels de uitvoering van sportmedi-

2009-2014 een budget van € 0,8 miljoen per jaar

• doelgerichte blessurepreventieprogramma’s.

dersteuners huisartsen, voor doktersassistenten en voor

sche begeleiding voor topsporters in vier regionale

begroot, in 2006 en 2007 werd respectievelijk

Physician Assistents.

centra gerealiseerd. Een verdere concentratie van het

€ 235.000 en € 255.000 gerealiseerd, in 2008 ca

Kwaliteitsbeleid in de sportgeneeskunde

Andere projecten zijn de ontwikkeling van voorlichtings-

aanbod van topsportmedische zorg wordt uitgewerkt in

€ 700.000. De resultaatafspraak is dat in 2010 de kans

Met de toename van de sportdeelname en de vergrijzing

materialen/toolkits, het opzetten van Kennis Transfercen-

Topsport Medische Samenwerkingsverbanden. Hierbij

op een blessure per 1000 uur sportbeoefening met

neemt ook de vraag naar sportmedische zorg toe. Zoals

trum Sportgezondheidszorg, het opzetten van een

gaat een gecertificeerd SMI een samenwerkingsverband

10 procent gedaald is van 1,0 naar 0,9 letsels.

werd aangegeven doen zich jaarlijks in Nederland 3,5

complicatieregistratiesysteem, het opzetten en uitvoeren

aan met geregistreerde sport(para)medici en de kwaliteit

Ten aanzien van het aanbod van blessurepreventieve

miljoen sportblessures voor en 1,8 miljoen sportblessu-

van kwaliteitsvisitaties, de implementatie van Diagnose

hiervan wordt objectief door de Stichting Certificering

interventies werken de Stichting Consument en Veilig-

res worden medisch behandeld. Een verdere ontwikke-

Behandel Combinaties (DBC’s) en van het Elektronisch

van Actoren in de Sportgezondheidszorg (SCAS)

heid, NOC*NSF en de sportbonden al langer samen met

ling en een betere toegankelijkheid van de sportgenees-

Patiëntendossier in (top)sportmedische begeleiding, de

vastgesteld .

voorlichtingsprogramma’s als “Blessures blijf ze de

kunde zijn belangrijke pijlers in het sportbeleid dat erop

ontwikkeling van Clubzorg en sportspecifieke

Topsport Medische Samenwerkingsverbanden zijn

baas” en het recentere “Sport Blessurevrij”.

gericht is het kwaliteitsbeleid in de sportgeneeskunde te

blessure(preventie)informatie.

momenteel in oprichting, 30 instellingen hebben een

Een actueel initiatief is de campagne “Surfen naar

ondersteunen.

De ontwikkeling van de websites/portals www.sportge-

eerste intentieverklaring aan de SCAS toegestuurd, een

Sportblessurepreventie” met als doel om samen met

Het ministerie van VWS heeft in 2008 meerjarige

zondheidsonderzoek.nl en www.sportzorg.nl maken

tiental SMI’s hebben daadwerkelijk een volledige

sportinhoudelijke deskundigen voor de sporter en het

ondersteuning toegezegd voor het beleidsplan 2008-

tevens deel uit van het beleidsplan. Parallel hieraan

aanvraag ingediend en zijn vanaf januari 2009 getoetst.

sportwerkveld één internetsite te ontwikkelen met

2011 van de Vereniging voor Sportgeneeskunde/

loopt de discussie over erkenning van de sportgenees-

Op 14-12-2009 is het SportMedisch Centrum Papendal

informatie over primaire sportspecifieke blessurepreven-

Federatie van Sportmedische Instellingen. Er is voor de

kunde als medisch specialisme of op zijn minst als een

als eerste Topsport Medisch Samenwerkingsverband

tie. De site wordt mogelijk gemaakt door VWS en

periode 2008-2014 jaarlijks ca. € 3 miljoen beschikbaar

specialisme met een gelijksoortige positie, financiering

door de SCAS gecertificeerd

ZonMw en bij het ontwikkelen en het onderhouden van

voor de opleiding en infrastructuur van de sportgenees-

en bekostiging als medisch specialisten.

Om de topsportmedische begeleiding verder te profes-

de site wordt samengewerkt met NOC*NSF, sportbon-

kunde, in 2006 en 2007 werd respectievelijk € 1,4

22

sionaliseren is ook kennisdeling van belang. De kennis

den, de Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG) en

miljoen en € 1,652 miljoen gerealiseerd. Mede met de

Sportmedische begeleiding van topsporters

en ervaring die door de Topsport Medische Samenwer-

vertegenwoordigers van brancheorganisaties.

financiële ondersteuning van VWS wordt de opleiding

Het overheidsbeleid is erop gericht de sportmedische

kingsverbanden in samenwerking met de bonden is

De stichting Consument en Veiligheid en de Vereniging

tot sportarts gefinancierd via een subsidie aan de

begeleiding van topsporters doelmatiger te laten

opgedaan, moet daarvoor worden gedeeld met het

voor Sportgeneeskunde hebben in 2008 een plan van

Stichting Beroepsopleiding tot Sportarts (SBOS, zie 3.4).

verlopen door concentratie van de aanbieders en VWS

Landelijk Overleg Sportgezondheids Onderzoek (LOSO).

aanpak opgesteld voor vraaggestuurde blessurepreven-

Ten aanzien van de “bemensing” in de sportgeneeskun-

heeft aangegeven een clustering van topsport medische

de telt Nederland per eind december 2009 103 geregi-

begeleiding voor te staan.

Doelgerichte blessurepreventieprogramma’s

concentreren op de thema’s preventie, monitoring/

streerde sportartsen (72 man, 31 vrouw) en 35 sportart-

In gezamenlijk overleg is besloten deze clustering over

Minder sportblessures en een goede behandeling van

evaluatie, kennis- en netwerkontwikkeling en coördinatie.

sen in opleiding (20 man, 15 vrouw).

te laten aan de sportbonden en

sportblessures leiden tot een daling van de medische

Het plan van aanpak verbindt voorlichting, onderzoek

In totaal is 76 fte sportarts werkzaam bij één van de 54

sportmedische organisaties, waarbij de verwachting is

kosten, een daling van de duur van het verzuim ten

en uitvoering met elkaar en in een tweetal expertmee-

gecertificeerde sportmedische instellingen verspreid over

dat door de kwaliteitseisen uiteindelijk ca. 10 centra

aanzien van arbeid, school en sport en indirect tot een

tings werd geconcludeerd dat het interventieprogramma

Nederland waarvan 25 gevestigd in een ziekenhuis. Het

zullen ontstaan met een geografische spreiding over

verhoging van de sportparticipatie.

ter preventie van sportblessures wordt gericht op:

aantal medische verrichtingen binnen deze instellingen is

Nederland.

Het overheidsbeleid om een vermindering van het aantal

• negen geprioriteerde sporttakken met een groot aan-

gestegen van ca 60.000 in 2003 naar ruim 91.000 in 2009.

NOC*NSF heeft op verzoek van VWS onder de naam

sportblessures te bewerkstelligen richt zich op innovatie

tal beoefenaars en hoog blessurerisico of hoge ernst

Daarnaast hebben 21 sportbonden het afgelopen jaar

‘Gezond aan de Top’ een voorstel uitgewerkt voor een

van blessurepreventieve maatregelen en persoonlijke

samengewerkt met een sportarts, variërend van een

regeling die bijdraagt aan onder andere de professiona-

beschermingsmiddelen, verbetering van de kwaliteit van

fulltime dienstverband tot een incidentele consultatie.

lisering van topsportmedische begeleiding, verbetering

kader en kennisverspreiding over en monitoring van

Doelstelling van het beleidsplan 2008-2011 van de VSG/

van de samenwerking tussen sportzorgaanbieders en

blessurepreventie.

FSMI is om het hoofd te bieden aan de verwachte groei

sportbegeleiders en clustering van topsportmedische

Het overheidsbeleid bestrijkt inmiddels ook het bewe-

tingsblessures en recidieven en omvat zowel pri-

naar sportmedische zorg en door middel van de ontwik-

begeleiding. Hoofddoelstelling hierbij is te komen tot

gingsonderwijs en om het aantal (ernstige) ongevallen

maire, secundaire als tertiaire preventie.

keling van ketenzorgtrajecten te werken aan de kwaliteit

een kwaliteitsverbetering van de topsport medische

tijdens bewegingsonderwijs te verminderen, is de

en de doelmatigheid van de sportgezondheidszorg.

begeleiding.

methode “Veiliger bewegingsonderwijs op de basis-

Dit plan van aanpak voor vraaggestuurde blessurepre-

In dit beleidsplan staan drie hoofdthema’s centraal,

Het Ministerie van VWS heeft voor de regeling ‘Gezond

school” beschikbaar. Kern van de methode is een drietal

ventieve interventies werd inmiddels geaccordeerd door

namelijk het ontwikkelen van kennis en kwaliteit, de

aan de Top’ een subsidie van € 1 miljoen per jaar ter

checklists voor leerkrachten bewegingsonderwijs,

VWS en is volop in uitvoering.

communicatie en de organisatie. Deze hoofdthema’s

beschikking gesteld, ongeveer een kwart van het

schooldirecties en bovenschools management. De


2

tieve interventies (Kloet e.a) waarbij de activiteiten zich

van de blessures; • de veel voorkomende blessures (hoofd-, knie- en enkelblessures); • aandacht geven aan de preventie van overbelas-


23

2

Algemene informatie

Algemene informatie

2.5 Sportartsen

In al die jaren werd er binnen de beroepsgroep sportart-

Voor de sportartsen is hier de volgende invulling aan

sen veel gediscussieerd over wat het vak moet inhouden.

gegeven.

In 1998 leidde dit tot het vaststellen van de zogeheten ‘kernactiviteiten’ van de sportarts en keerde de rust bin-

Medisch handelen

nen de sportartsenwereld weer. Voortschrijdend inzicht en

De sportarts is tot het volgende in staat.

praktische argumenten leidden echter tot nieuwe gedach-

1. Kan een relevante, beknopte en accurate anamnese

tes. Dit heeft in juni 2004, na een goede voorbereiding

afnemen en een doelmatig lichamelijk onderzoek

van de interne VSG-werkgroep beroepsprofiel en meerdere

efficiënt uitvoeren. Volgt relevante procedures om

mondelinge en schriftelijke discussierondes, geleid tot

gegevens te verzamelen, te analyseren en te inter-

een actueel beroepsprofiel van de sportarts. Het beroeps-

preteren, stelt een diagnose en verricht de juiste

profiel is zo geformuleerd dat elke sportarts zich er in

geneeskundige procedures om het probleem van een

Sportgeneeskunde is het medisch specialisme dat zich

Ze beperkt zich niet tot één enkele medische discipline,

principe in kan vinden en dat de sportarts zich uitstekend

patiënt/sporter te helpen oplossen. Drie kerntaken

richt op het bevorderen, waarborgen en herstellen van

maar is een horizontaal specialisme. De sportarts heeft

onderscheidt van andere medisch specialismen.

de gezondheid van (potentiële) deelnemers aan sport en

een brede kennis en weet die ook op verschillende ma-

sportieve activiteiten. Ook richt het zich op het bevorde-

nieren in te zetten. Zo houdt hij zich niet alleen bezig met

Beroepsprofiel

probleem (zoals van het bewegingsapparaat of

ren, waarborgen en herstellen van de gezondheid van

zorg, maar ook preventie, prestatiebevordering, weten-

Het beroepsprofiel van de sportartsen is gebaseerd op

een intern probleem) adviseren, behandelen c.q.

mensen met chronische aandoeningen door sport en

schappelijk onderzoek en beleids- en managementtaken

het Canadese systeem van beoordeling en toetsing: de

verwijzen. Bij de consultatie wordt desgewenst

bewegen. Bij beiden wordt uitdrukkelijk rekening gehou-

kunnen belangrijke onderdelen van zijn takenpakket zijn.

Canadian Medical Education Directions for Specialists,

gebruik gemaakt van aanvullend onderzoek

worden onderscheiden: a. Consultaties: op grond van een sportmedisch

kortweg Canmeds. Dit model definieert het beroeps-

(bijvoorbeeld bloedonderzoek, beeldvormende

Net als de werkzaamheden is ook het werkveld van de

profiel van de medisch specialist aan de hand van ruim

diagnostiek).

Algemeen

sportarts enorm breed. Een groot deel kiest voor een

twintig sleutelcompetenties (Lutke Schipholt, 2003).

Talrijke gezondheidsvoordelen van lichaamsbeweging

veelzijdige baan bij een van de ruim vijftig gecertificeer-

Deze competenties zijn gegroepeerd in een zevental

zijn onbetwist. Lichaamsbeweging (en dus ook sport)

de sportmedische instellingen in Nederland. Ook sport-

competentiegebieden:

ningsgerelateerde diagnostiek (o.a. inspan-

kan een grote bijdrage leveren aan de verbetering van

organisaties, zoals sportbonden, professionele (top)

1. Medisch handelen

ningsdiagnostiek met ademgasanalyse,

de gezondheid en het herstel na letsel of ziekte. Voor

sportclubs en sportverenigingen, bieden menig sport-

2. Communicatie

compartimentsdrukmetingen, biomechanische

chronisch zieken kan beweging bovendien het ziektever-

arts uitdagend werk vol afwisseling, reizen en – niet te

3. Samenwerking

analyse), en

loop of de leefsituatie positief beïnvloeden. Als het gaat

vergeten – fantastische sportieve hoogtepunten. Tot slot

4. Kennis en wetenschap

om de gezondheidsbevorderende werking van lichaams-

zien we de laatste jaren ook binnen het sportonderwijs

5. Maatschappelijk handelen

beweging is de sportarts dé expert. Hij weet alles over

en de danswereld een groeiende vraag naar sportartsen.

6. Organisatie

(sportspecifieke) belasting van verschillende vormen

Dat het werkterrein van de sportarts in de toekomst nog

7. Professionaliteit

van lichaamsbeweging en over de belastbaarheid van

verder uitgebreid zal worden is zeker niet ondenkbaar.

den met de sportspecifieke belasting en belastbaarheid.

mensen, al dan niet met verschillende aandoeningen, ziekten of blessures.

2

Ontwikkeling van de sportgeneeskunde

In het bijzonder gaat het om: - Specifieke, sportgeneeskundige, inspan-

- behandeling in de vorm van belastingsadviezen (belasting in relatie tot belastbaarheid en sportrevalidatie).

b. Preventieve sportmedische onderzoeken: dit betreffen fysische/diagnostische onderzoeken,

In de onderstaande figuur zijn de competentiegebieden

inspanningstesten of keuringen die gevraagd

en hun onderlinge verhouding weergegeven:

worden ten behoeve van een patiënt/sporter.

Sportgeneeskunde is een relatief nieuwe loot binnen de De sportarts zoekt voortdurend naar de beste balans

medische wereld in Nederland. In 1986 werden de sport-

tussen belasting en belastbaarheid. Het is zijn taak om

artsen geregistreerd binnen het register van de Sociale Ge-

zijn patiënten/sporters te beschermen tegen overma-

neeskunde. Dit was een historisch moment en een grote

tige, eenzijdige, ongeschikte of vroegtijdige belasting.

stap voorwaarts. In de daaropvolgende jaren kwamen er

Tegelijkertijd mag van hem ook een sportvriendelijke

steeds meer nieuwe sportartsen die hun werkzaamhe-

houding worden verwacht: de sportarts respecteert zijn

den verlegden van sociaal geneeskundige inhoud naar

patiënten/sporters in hun wijze van sportbeoefening.

meer curatief werk. In 1993 startte zelfs een sportarts zijn

Zijn inspanningen zijn dan ook vaak niet alleen gericht

werkzaamheden in een intramurale setting. Hierna volgden

op de gezondheid van zijn patiënten/sporters, maar ook

vele anderen. Anno 2009 zijn er ruim 25 ziekenhuizen die

op hun sportieve prestaties.

sportgeneeskunde binnen de muren hebben. Kortom, er heeft een verschuiving plaatsgevonden van sociale ge-

Sportgeneeskunde kan met recht een van de meest ge-

neeskunde naar steeds meer curatieve geneeskunde.

varieerde takken van de geneeskunde worden genoemd.

24



25

2

Algemene informatie

Algemene informatie

c. Sportmedische begeleiding: bovenstaande taken

informatie die een optimaal herstel mogelijk maakt.

aan wetenschappelijk onderzoek zal doen, dient hij

(consulten en sportmedische onderzoeken), maar

Dit impliceert het vermogen om een patiënt/sporter

nodig, doeltreffend bij aan de samenwerking met

of zij wel de vaardigheden te hebben om deel te

dan in een traject over langere termijn voor meer-

op invoelende wijze en met respect te informeren

de eerste schil rondom de patiënt/sporter (trainers,

nemen aan gemeenschappelijke onderzoeksprojecten

dere individuen en/of groepen. In dat geval is de

en te adviseren. De belasting dient aangepast te

begeleiders, coaches etc.). Hierbij wordt het sportbe-

(waaronder multicenter trials), kwaliteitsborging of

sportarts bij uitstek de coördinator van zorg.

worden aan de belastbaarheid, waarbij ondertus-

lang en de revalidatiemogelijkheden geïntegreerd in

de ontwikkeling van richtlijnen die relevant zijn voor

sen begrip, discussie en actieve deelname van de

het behandelplan van de sporter, waarbij de gezond-

de praktijk.

handelingsmogelijkheden en past deze in de praktijk

patiënt/sporter in beslissingen over zijn behandeling

heid van de sporter centraal staat en waarbij de be-

toe. Hieronder valt het weten te stellen van de

worden gecultiveerd. Daaronder valt het kunnen luis-

langen van niet-gezondheidswerkers gerespecteerd

Maatschappelijk handelen

juiste, patiëntgerelateerde vragen, het systematisch

teren naar een patiënt/sporter, alsmede het effectief

worden.


zoeken naar onderbouwing en het kritisch evalueren

communiceren met andere zorgverleners om een op-

van sportgeneeskundige en andere relevante litera-

timale en consistente zorg voor de patiënt/sporter en

Kennis en wetenschap

onder valt het kunnen herkennen, inschatten en

tuur, alsmede ander bewijs om de klinische besluit-

zijn omgeving (familie, trainer, coach) te waarborgen.


reageren op de psychosociale, economische en bio-

vorming te optimaliseren.

Dit vraagt eveneens om het vermogen om duidelijke

1. Ontwikkelt, implementeert en documenteert een

logische factoren die de gezondheid van patiënten

2. Raadpleegt relevante informatie en onderzoekt be-

3. Weet waar de grenzen van de eigen persoonlijke deskundigheid liggen. Hieronder valt het nemen van

en accurate dossiers bij te houden. 4. Is in staat, indien nodig, de patiënt te wijzen op

1. Kent en herkent de determinanten van ziekte. Hier-

persoonlijke, doorlopende opleidingsstrategie. Dit

beïnvloeden. De sportarts verwerkt informatie over

impliceert de acceptatie van de verantwoordelijkheid

de bepalende gezondheidsfactoren in de patiënten-

een beslissing of en wanneer er andere deskundigen

andere informatiebronnen, zoals door medisch we-

om de persoonlijke leerbehoeften vast te stellen.

zorg van individuele patiënten, de gemeenschap. Op

nodig zijn om bij te dragen aan de zorg voor een pa-

tenschappelijke instanties ‘approved’ internetsites,

Daaronder valt het kunnen inschatten van deze per-

arts-patiëntniveau betreft dit (1) het kunnen aanpas-

tiënt/sporter en het doorvoeren van een persoonlijk

naslagwerken, beeldmateriaal (video, CD-ROM) en

soonlijke leerbehoeften, het kiezen van de geschikte

sen van de behandeling van patiënten en informatie

programma om de eigen medische vaardigheid op

andere deskundigen.

leermethoden en het evalueren van de leerresulta-

verstrekking aan patiënten, teneinde hun gezond-

ten voor een optimale praktijkvoering. De sportarts

heid te bevorderen en het begrip voor het beleid

peil te houden. 4. Toont effectieve consultatievaardigheden. Hieronder

Samenwerking

maakt daarbij doeltreffend gebruik van informatie-

te vergroten, (2) het leren omgaan met de ziekte te

valt het presenteren van goed onderbouwde evalua-


technologie.

bevorderen en het stimuleren tot een actieve deel-

ties en aanbevelingen, zowel mondeling als schrifte-

1. Overlegt doelmatig met andere artsen, gezondheids-

2. Past kritische beoordelingsprincipes toe op sportge-

name in de medische besluitvorming. Hieronder valt

lijk, naar aanleiding van een verzoek van een andere

werkers en sportbegeleiders (trainer, coach). Dit im-

neeskundige en andere relevante informatiebronnen.

op maatschappelijk niveau (1) het identificeren van

gezondheidswerker.

pliceert het vermogen om onderzoek en behandeling

Dit betreft het werken in de geest van wetenschap-

risicogroepen en het herkennen van maatschappelij-

te ontwikkelen en behandelplannen te continueren,

pelijk onderzoek en het gebruiken van onderbou-

ke ontwikkelingen die de volksgezondheid beïnvloe-

Communicatie

samen met de patiënt/sporter en andere zorgverle-

wing bij klinische besluitvorming. Net als bij de rol

den, (2) het herkennen van relevant overheidsbeleid


ners. Onder deze aanpak valt het vermogen om te

van medisch deskundige/klinisch besluitvormer valt

en (3) het in voorkomende gevallen bijdragen aan

1. Vormt een goede verstandhouding met patiënt/spor-

weten waar de grenzen van de eigen deskundigheid

hieronder het kunnen stellen van de juiste vragen,

ter. Hieronder valt het kunnen vormen en onderhou-

liggen, het begrijpen van de rollen en deskundigheid

het doelmatig zoeken naar en het beoordelen van de

den van een therapeutische relatie en het cultiveren

van de andere betrokkenen, het informeren van en

kwaliteit van de onderbouwing in de (vak-)literatuur

meenschap als geheel. Hieronder valt het toepassen

van een omgeving die gekenmerkt wordt door be-

samenwerken met de patiënt/sporter en zijn omge-

en het op de hoogte blijven van de onderbouwde

van medische deskundigheid in situaties die niet te

grip, vertrouwen, empathie en vertrouwelijkheid.

ving (familie, trainer, coach) bij de besluitvorming

zorgnormen voor de aandoeningen die in de praktijk

maken hebben met directe patiëntenzorg, bijvoor-

en het expliciet integreren van de meningen van

het meest voorkomen.

beeld bij het afleggen van verklaringen als medisch

2. Verkrijgt relevante sportgeneeskundige informatie van de patiënt/sporter over zijn probleem en inte-

de patiënt/sporter en zorgverleners in de behandel-

greert dit. Hieronder valt het kunnen navorsen van

plannen.

de overtuigingen, zorgen en verwachtingen van de

2. Draagt doeltreffend bij aan de samenwerking met

3. Bevordert de kennisverwerving van de patiënt/sporter, studenten, arts-assistenten en andere medisch

beleid dat de volksgezondheid gunstig beïnvloedt. 2. Bevordert de gezondheid van patiënten en de ge-

deskundige en het geven van presentaties. 3. Handelt volgens de relevante wettelijke regelgeving.

deskundigen. Hieronder valt het helpen van anderen

De specialist is op de hoogte van de relevante wet-

patiënt/sporter over het ontstaan, de aard en de

andere artsen en andere gezondheidswerkers. Hier-

om hun leerbehoeften en ontwikkelrichting vast te

telijke regelgeving en werkt in overeenstemming

behandeling van de aandoening in een sportgenees-

onder vallen activiteiten in ziekenhuizen, praktijken

stellen, het geven van opbouwende feedback en het

met de eigen juridische positie en die van patiën-

kundig perspectief. Sportartsen moeten in staat zijn

en andere instellingen, zoals commissies, onderzoek,

toepassen van de principes van kennisverwerving

ten, waaronder die met betrekking tot het beroeps-

om de invloed van factoren, zoals onder andere leef-

onderwijs en kennisverwerving. Dit impliceert het

(onder andere door middel van onderwijstaken) bij

geheim. Onderkent daarbij de gevolgen voor het

tijd, geslacht en mentale factoren op de aandoening

kunnen onderkennen van de vakgebieden van team-

volwassenen in de interactie met de patiënt/sporter,

medisch handelen.

van de patiënt/sporter in te schatten. Onder sportge-

leden, het respecteren van de meningen en rollen

studenten, arts-assistenten (als opleider), collega’s

neeskundige informatie wordt onder meer verstaan

van individuele teamleden, het bijdragen aan een

en anderen.

sportieve achtergrond, trainingsbelasting, materiaal

gezonde collegiale ontwikkeling en conflictoplos-

en de invloed van omgevingsfactoren.

sing en het bijdragen aan de taak van de groep door

en deelt deze kennis door publicaties, onderwijs

geleerd deze bespreekbaar en hanteerbaar te maken

middel van de eigen deskundigheid.

en voordrachten. Hoewel niet elke sportarts actief

met het oog op een adequaat beleid in de gegeven

3. Bespreekt met de patiënt/sporter de toepasselijke

26

1. Draagt vanuit zijn sportmedische discipline, indien


2

4. Draagt bij aan de ontwikkeling van nieuwe kennis

4. Treedt adequaat op bij incidenten in de zorg. De specialist herkent incidenten in de patiëntenzorg en onderkent eigen fouten en die van anderen en heeft


27

2

Algemene informatie

Algemene informatie

situatie, op de leerzaamheid van het voorval, op

gen, het zelfbewust zijn, het behouden van de juiste

Medische Instellingen. Hieraan dient de sportarts zich

preventie in de toekomst en op het belang van de

balans tussen persoonlijke en professionele rollen

tevens te houden. Andere instellingen, zoals sportbon-

patiënt. De specialist is bekend met de wijze waarop

en het aanpakken van intermenselijke verschillen in

den, ziekenhuizen, arbodiensten en GGD-instellingen,

incidenten volgens voorschrift worden gemeld en

professionele relaties.

van waaruit of namens welke de sportarts activiteiten

weet om te gaan met klachten over de patiëntenzorg.

3. Kent de grenzen van de eigen competentie en han-

ontwikkelt, kennen hun eigen specifieke regels en richt-

delt daarbinnen. Hieronder valt het nemen van een

lijnen waaraan de sportarts zich in deze voorkomende

Organisatie

beslissing over of en wanneer andere deskundigen

gevallen dient te committeren.


nodig zijn om bij te dragen aan de zorg voor een

1. Gebruikt tijd en middelen effectief om een evenwicht te creëren tussen patiënt/sporter enerzijds en zorg,

patiënt. 4. Oefent de geneeskunde uit naar de gebruikelijke

Gelet op de ontwikkelingen om binnen de sportgeneeskunde te komen tot DiagnoseBehandel Combinaties

financiële behoeften, externe activiteiten en privéle-

ethische normen van het beroep. Hieronder valt

(DBC) zal de sportarts zich in de toekomst ook gehou-

ven anderzijds. Hieronder valt het effectief kunnen

inzicht in en het zich houden aan de ethische en

den weten aan hieromtrent te maken afspraken.

toepassen van time-management en zelfevaluatie

medische gedragsregels, het herkennen van ethische

om realistische verwachtingen te formuleren en te

dilemma’s en de behoefte aan hulp om ze, indien

Positie van de sportarts in het ketenproces

komen tot een evenwichtige levensstijl.

nodig, op te lossen en het kunnen herkennen van

De positie die de sportarts inneemt bepaalt de reik-

en reageren op onprofessioneel gedrag elders in de

wijdte van zijn verantwoordelijkheden De sportarts is

voor de sportgezondheidszorg en sportmedisch on-

klinische praktijk, daarbij rekening houdend met de

ten eerste verantwoordelijk voor zijn eigen zorg en het

derwijs. Hoewel de belangen van de patiënt/sporter

lokale en landelijke regelgeving. Deze gedragsregels

resultaat van die zorg. Daarnaast is hij, in het geval

altijd voorop staan, impliceert dit het vermogen om

zijn vastgelegd in de publicatie ‘Richtlijnen voor

hij optreedt als coördinator van zorg, verantwoordelijk

grondige afwegingen te maken ten aanzien van de

artsen omtrent het Sportmedisch Handelen, VSG,

voor de zorg en het resultaat van die zorg van derden,

toewijzing van middelen op basis van het nut voor

Bilthoven, 1996. Bovendien heeft de Vereniging voor

die handelen in opdracht van de sportarts. Onder der-

de individuele patiënt/sporter en de bevolking.

Sportgeneeskunde, als overkoepelende organisatie,

den verstaat men o.a. verzorgenden en helpenden. De

2. Verzorgt de acquisitie van de benodigde middelen

3. Werkt effectief en efficiënt in een gezondheidszorg-

2

een klachtenregeling ingesteld waaraan de sportarts,

sportarts is niet verantwoordelijk voor het handelen van

organisatie. Dit impliceert het hebben van inzicht in

voor zover het zijn sportmedisch handelen betreft,

beroepsgroepen die zelf geregistreerd zijn, zoals bijvoor-

de rollen en verantwoordelijkheden van de specialis-

aan gehouden is. Ook zijn vanuit de overkoepelende

beeld de fysiotherapeut.

ten in Nederland, de organisatie en functie van het

beroepsorganisaties van sportartsen regels en richt-

Nederlandse ziektekostenstelsel en de kracht van

lijnen opgesteld omtrent het specifiek sportmedisch

Literatuurlijst

verandering. Hieronder valt het doelmatig in teams

handelen van de sportarts en over aanwijzingen met

Lutke Schipholt, I. De basis van de zorg is in elk land het-

met collega’s kunnen werken, het managen van een

betrekking tot het gebruik van doping door sporters.

zelfde, Medisch Contact, 58, nr. 22, 891-894, 2003.

praktijk en het functioneren binnen bredere managementsystemen in organisaties (bijvoorbeeld FSMI,

Randvoorwaarden

Richtlijnen voor artsen omtrent het Sportmedisch Handelen.

VSG, sportbond en medische staf ).

Kwaliteit

Bilthoven, VSG, 1996.

De sportarts is verantwoordelijk voor de kwaliteit van Professionaliteit

zijn beroepsuitoefening, in het bijzonder van het profes-


sioneel medisch handelen. Kwaliteitsborging gebeurt

1. Levert hoogstaande patiëntenzorg op integere, op-

door inschrijving in het register van erkend sociaal

rechte en betrokken wijze. Hieronder valt het zich

geneeskundigen. Registratie is verplicht en wordt elke

bewust zijn van het centrale belang van de patiënt.

vijf jaar getoetst. De sportarts is vanuit zijn specialisatie

Ook valt hieronder het onderkennen van en omgaan

gehouden aan periodieke na- en bijscholing, teneinde

met diversiteit in etnische en culturele achtergronden

het vereiste deskundigheidsniveau en de registratie te

en met maatschappelijke vraagstukken, die invloed

behouden. Het deelnemen aan intercollegiale toetsing is

hebben op het geven van patiëntenzorg en het op

ook een (verplicht) instrument hiervoor.

peil houden en verdiepen van de relevante kennis, vaardigheden en professioneel gedrag. 2. Vertoont adequaat persoonlijk en interpersoonlijk

28

Eisen vanuit de werkplek Het werken van de sportarts in een sportmedische

professioneel gedrag. Hieronder valt het nemen van

instelling is gehouden aan bepaalde afspraken, zoals

de verantwoordelijkheid voor persoonlijke handelin-

vastgelegd in de statuten van de Federatie van Sport



29

2

Algemene informatie

Algemene informatie

2.6 Olympisch Plan 2028

Vanaf 2016

beginnen met het aantal breedtesportaccommoda-

Kandidaatfase: aan het begin van deze fase wordt

ties te vergroten én de bereikbaarheid te verbete-

besloten of Nederland zich kandidaat stelt voor organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen 2028.

2

ren; • het creëren van een echte breedtesportcultuur, te beginnen met werknemers (weer) te laten sporten door bedrijfssport te bevorderen.

Acht ambities Sociaal-maatschappelijke ambitie

samenhangende deelprojecten, die rond een achttal

Nederland heeft in 2016 een sociaal klimaat waarin

ambities gegroepeerd zijn. Ambities rond topsportont-

men met plezier samenleeft, er trots op is Nederlander

wikkeling, rond breedtesportontwikkeling, op sociaal-

te zijn en graag iets bijdraagt aan de maatschappij.

Dat Nederland als klein land tot grote prestaties in staat

breedtesport bedoeld, olympisch én niet-olympisch,

maatschappelijk terrein, op het gebied van welzijn,

NOC*NSF wil dit bereiken door onder meer:

is, bleek op de Olympische spelen van 2000 in Sydney.

actief én passief. Ook het naar Nederland halen van tot

economie, ruimtelijke ordening, evenementen en

• sportparticipatie in achterstandswijken te vergroten

Nederland eindigde in het medailleklassement bij de

de verbeelding sprekende internationale sportevene-

media-aandacht. Hieronder worden deze ambities nader

beste tien landen van de wereld. Een bijzondere

menten, waaronder in het bijzonder de Olympische

toegelicht.

prestatie die het waard is om voor eigen publiek te

Spelen en Paralympische Spelen van 2028, hoort erbij.

herhalen. Sydney leerde ons nog een les: ook een land

en bruggen te slaan naar het sportverenigingsleven; • sportverenigingen te ontwikkelen tot maatschappelijke organisaties en zelfs tot openbare voorzienin-

Topsportambitie

gen.

met een relatief kleine bevolking is in staat de Olympi-

De Alliantie

Nederland heeft in 2016 een vruchtbaar topsportkli-

sche Spelen met succes te organiseren. Zo ontstond

Een plan met zoveel impact op de Nederlandse samenle-

maat waarin sporters optimaal kunnen presteren.

Welzijnsambitie

heel voorzichtig de gedachte om de Olympische en

ving verdient het om zijn vorm te krijgen in een alliantie

Nederland bezet structureel een Top 10 positie op de

Nederland heeft in 2016 een gezonde bevolking: fitte

Paralympische Spelen naar Nederland te halen. Na de

van zoveel mogelijk partijen die bij de samenleving

diverse wereldranglijsten.

werknemers, vitale ouderen en minder mensen (en

Spelen van Athene 2004 bleek dat dit idee op veel

betrokken zijn. Het plan om Nederland naar olympisch


vooral kinderen!) met overgewicht. Voldoende bewe-

steun kon rekenen.

niveau te brengen heeft raakvlakken met zoveel

• het creëren van een excellerende omgeving, te

ging en gezonde voeding zijn de norm.

NOC*NSF is met deze gedachte aan de slag gegaan en is

facetten, dat de alliantie breed zal moeten zijn. De

beginnen met (aankomende) topsporters betere


de initiatiefnemer en aanjager van het Olympisch

overheid, werkgevers/ bedrijfsleven, werknemers,

mogelijkheden te bieden zich verder te ontwikkelen

• het stimuleren van meer sport en beweging door

Plan 2028.

onderwijs en wetenschap, de sportwereld en diverse

via Centra voor Topsport en Onderwijs en Nationale

het aantal breedtesportaccommodaties te vergroten,

andere organisaties en instellingen kunnen allemaal

Topsport Centra. Dit zijn expertisecentra van

bedrijfssport te bevorderen, passend sportaanbod

In 2006 besloot het bestuur van NOC*NSF te onderzoe-

vanuit hun specifieke deskundigheid een waardevolle

internationale allure voor alle facetten van de

te realiseren om senioren (weer) aan het sporten te

ken hoe de discussie over de organisatie van Olympi-

bijdrage leveren aan het Plan. Dan pas ontstaat het

topsport: de beste coaches, voortreffelijke accom-

krijgen, sportorganisaties en begeleidend kader te

sche en Paralympische Spelen het best zou kunnen

klimaat dat nodig is om, vanuit een gedeeld ideaal,

modaties, wetenschappelijke begeleiding, topsport-

professionaliseren en sport op school te bevorde-

worden ingericht. Dit onderzoek werd gesteund door de

deze droom te verwezenlijken.

geneeskunde, sportfysiologie, testlaboratoria,

vier grote steden en de ministeries van Volksgezond-

sociaal-maatschappelijke begeleiding, duswonen,

ren; • gezonde voeding te stimuleren in sportkantines, bij

heid, Welzijn en Sport (VWS), van Economische zaken

De drie fasen van het Olympisch Plan 2028

(EZ) en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en

2006-2009

Milieubeheer (VROM). Het Olympisch Plan 2028 is de

Onderzoeksfase: het formuleren van de ambities in dit

met topsporters via een “tweedecarrièrebeleid”

Economische ambitie

voorlopige uitkomst van dit onderzoek, waarbij veel

‘plan van aanpak op hoofdlijnen’ en het verwerven van

voldoende mogelijkheden te bieden om behalve

Nederland heeft in 2016 een sterke, competitieve

publieke en private partijen betrokken zijn. Het is een

een breed draagvlak hiervoor, via een brede maatschap-

hun topsportcarrière ook een passende maatschap-

economie, mede dankzij een grotere arbeidsparticipa-

plan van aanpak op hoofdlijnen om heel Nederland naar

pelijke discussie.

pelijke loopbaan op te bouwen.

tie, een toegenomen arbeidsproductiviteit, meer

olympisch niveau te brengen.

Resultaat: een charter waarmee de deelnemende

Het Olympisch Plan 2028 is de ambitie om met sport in

trainen en onderwijs onder één dak;

sportevenementen en op scholen.

• het creëren van een topsportcultuur, te beginnen

aandacht voor innovatie en een sterk internationaal

partijen zich concreet verbinden aan het Olympisch

Breedtesportambitie

imago.

Plan 2028.

Nederland is in 2016 een samenleving waarbij het


beoefenen en beleven van sport voor jong en oud een

• leerlingen en studenten uitdagend onderwijs te

de volle breedte een bijdrage te leveren aan Nederland,

30

Het Olympisch Plan is een aaneenschakeling van

zodat de positieve effecten nu en in de toekomst

2009-2016

belangrijke kwaliteit is in hun leven. Minimaal 75% van

bieden, waarbij individuele talenten beter worden

zichtbaar zijn, met de organisatie van de Olympische en

Opbouwfase: voor elk van de geformuleerde ambities

de Nederlanders uit alle lagen van de (multiculturele)

herkend en ontwikkeld en prestaties worden

Paralympische Spelen van 2028 in Nederland als

wordt met en door de betrokken partijen een plan van

samenleving doet in 2016 regelmatig aan sport.

inspirerend perspectief en mogelijke uitkomst.

aanpak uitgewerkt en doorgevoerd.


Met ‘sport in de volle breedte’ wordt de topsport én

Resultaat: heel Nederland naar olympisch niveau.

• het creëren van een faciliterende omgeving, te


beloond; • innovatie en wetenschap te stimuleren.


31

2

Algemene informatie

Algemene informatie

Beleid VSG aansluitend bij het Olympisch plan 2028

2. Kennis van sportspecifieke letsels en andere

Nederland is in 2028 een land met een goed leefklimaat, voldoende sportaccommodaties en een goede mobiliteit,

Naar aanleiding van o.a. het Olympisch plan 2028 en de

3. (overtraining, doping), kennis van de typische

zodat het organiseren van Olympische en Paralympische

topsportambitie die hierin genoemd wordt, is de VSG

Spelen nog beter mogelijk is.

gaan onderzoeken of de huidige sportartsen voldoende


toegerust zijn om de topsportambitie te kunnen

• het uitwerken van de Olympische Hoofdstructuur;

ondersteunen op sportmedisch gebied.

• het doortrekken van het Meerjarenprogramma

Topsport stelt specifieke eisen aan de medische

Ruimtelijke ambitie

Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT 2020) naar

begeleiding en daardoor aan de inrichting van het

een MIRT 2028;

medische begeleidingsteam en de organisatie eromheen

• het opstellen en in de praktijk brengen van een visie op groen en gezondheid.

8. Kennis hebben van en ervaring hebben met werken

relevante gezondheidsproblemen (fysiologische) eigenschappen van de sporters uit de

onder hoge druk in een topsportomgeving. 9. Een voor de topsport passende attitude bezitten. 10. Vermogen om uitstekend te kunnen communiceren

betreffende tak van sport.

met trainers/coaches, met topsporters als ook met

4. Een direct te consulteren netwerk van (gecertificeer-

de ploeg-/sportbegeleiding in algemene zin (sponsor

de) medisch specialisten en

en andere belanghebbenden).

5. paramedici tenbehoevevan (snelle) behandeling en advies. 6. Kennis van alle beschikbare experts binnen de

Om de huidige sportartsen op te leiden tot een prestatiearts die over bovengenoemde competenties beschikt, zal

(Gezond aan de Top, 2008). Topsportmedische begelei-

specifieke tak van sport (inspanningsfysiologie,

een topsportspecifieke opleiding ontwikkeld moeten

ding is een voorziening die een bijdrage levert aan het

biomechanica, voeding, farmacie, endocrinologie).

worden. De prestatieartsen zullen hun werkplek vinden in

creëren van optimale voorwaarden om maximaal te pres-

7. In staat zijn om te fungeren als coördinator van

de nog verder te ontwikkelen TopSport Medische Samen-

Evenementenambitie

teren, waarbij vanuit (para)medisch standpunt zal

Nederland staat in 2016 wereldwijd bekend om zijn grote

worden bewaakt dat dit op een veilige, gezonde en

ambitie en talent voor het organiseren van grote sport-

verantwoorde wijze geschiedt. Om een sportarts

en culturele evenementen.

adequaat te laten functioneren in de topsport dient de

De reactie van het kabinet op het Olympisch Plan 2028: ‘Uitblinken op alle niveaus’


sportarts over specifieke competenties te beschikken.

(bron: toespraak, 3 juli 2009)

• het opzetten van een Evenementenbureau als

(acute) topzorg.

werkingsverbanden (TMS) (zie hoofdstuk 3.4 FSMI).

In een persconferentie lichtte Staatssecretaris Bussemaker het kabinetsstandpunt toe bij het Olympisch Plan 2028:

• het creëren van excellente voorwaarden voor een pro-actief evenementenbeleid, te beginnen met

De huidige competenties van een sportarts zijn af te

Uitblinken op alle niveaus.

leiden uit de definitie voor sportgeneeskunde. Dames en heren,

expertise- en kenniscentrum op het gebied van de


acquisitie, de organisatie, de promotie en de publici-


teit rond evenementen;

de gezondheid van (potentiële) deelnemers aan sport

Ik ben er trots op dat ik het kabinetsstandpunt over het Olympisch Plan 2028 van

en sportieve activiteiten. Ook richt het zich op het

NOC*NSF aan u mag presenteren.

fonds, Evenementenfonds en Accommodatiefonds om

bevorderen, waarborgen en herstellen van de gezond-

Het Olympisch Plan heb ik half mei mogen ontvangen. Ik heb toen meteen duidelijk gemaakt dat het mij sterk

onze ambities en activiteiten op het gebied van

heid van mensen met chronische aandoeningen door

aanspreekt.

evenementen te financieren;

sport en bewegen. Bij beiden wordt uitdrukkelijk

Vandaag sluit het gehele kabinet zich daarbij aan.

rekening gehouden met de sportspecifieke belasting en

Het spreekt de regering vooral aan dat het Olympisch Plan kansen biedt voor heel Nederland, niet alleen voor de

belastbaarheid.

sport. Daar willen we verdere invulling aangeven.

• het opzetten van een Host Broadcasting Garantie-

• het naar Nederland halen van meer sporten culturele evenementen met een grotere diversiteit aan takken

2

Het kabinet erkent het grote belang van sport voor de Nederlandse samenleving.

van sport. Gezien de definitie en gezien de algemeen omschreven

Miljoenen mensen doen in hun vrije tijd aan sport en miljoenen mensen kijken naar sport. Topsporters halen het

Media-aandacht ambitie

sportgeneeskundige competenties die een sportarts

beste uit zichzelf omhoog en zorgen voor verbondenheid onder een groot publiek.

Door het vergroten en verbreden van de media-aandacht

verwerft gedurende zijn/haar opleiding (Opleidingsplan

En sport is meer. Sport is goed voor de sociale cohesie, de gezondheid, de economie. Jongeren leren dankzij sport

voor sport is in 2016 de sportbeleving in Nederland

Sportgeneeskunde 2008, zie hoofdstuk 3.4 NIOS)

discipline, zelfbeheersing, doorzettingsvermogen en om te gaan met winst en verlies. Ouderen leggen sociale

dusdanig toegenomen dat een Top3 positie bezet wordt

behoort een topsporter niet tot de primaire doelgroep

contacten door te sporten en mensen met een beperking krijgen een groter zelfvertrouwen.

in Europa. Mede daardoor groeit het aantal mensen dat

van een sportarts. Gezien de wensen vanuit de topsport

Sport staat symbool voor de wil om te presteren, uit te blinken, de beste willen zijn. Daardoor kan sport ook op

regelmatig aan sport doet.

zouden er een aantal aanvullende eisen kunnen worden

andere terreinen een belangrijke inspiratiebron zijn. Het kabinet heeft daarom ook Olympische ambities geformu-


gesteld.

leerd voor onder meer het onderwijs, cultuur, architectuur en de inrichting van Nederland.

de diepte, te beginnen met het voorbereiden, bouwen

De VSG is van mening dat de volgende extra competen-

”En hoe zit het dan met de Olympische Spelen” vraagt u zich ongetwijfeld af. Het antwoord is: zover is het nog

en lanceren van een Crossmedia Platform Sport gericht

ties niet mogen ontbreken bij een sportarts die topspor-

niet. Het kabinetsbeleid is er vooralsnog op gericht dat we de sport in Nederland op een hoger niveau brengen én

op de informatievoorziening over vier mediakanalen:

ters medisch begeleidt (prestatiearts).

dat we sport inzetten als een inspiratiebron voor andere sectoren, zodat we op verschillende terreinen tot de

televisie, web-tv met video-on-demand, mobiel-tv en

1. Topsportspecifieke kennis en ervaring: niet alleen

wereldtop behoren: economisch, sociaal, ruimtelijk, cultureel.

• het realiseren van een rijk aanbod in de breedte en in

32

doelgroep-tv in (o.a.) clubhuizen van sportclubs.

van de belastingvorm maar ook van de specifieke

Niet voor niets is de titel van het kabinetsstandpunt: “Uitblinken op alle niveaus”.

Daarnaast heeft het Crossmedia Platform Sport

topsportomgeving, van materialen en van het

Als we de komende jaren genoeg vooruitgang boeken, als we van Nederland een land hebben gemaakt dat

aandacht voor alle bestaande en toekomstige media.

verschil in trainings- en wedstrijdbelasting.

excelleert op verschillende niveaus, dan komt het er misschien wel van dat we een bid gaan uitbrengen voor de



33

2

Algemene informatie

Algemene informatie

Olympische en Paralympische Spelen in 2028.

De vierde ambitie: om Nederland mooi, duurzaam en bereikbaar te maken en te houden, gaat het kabinet de

Maar als we uiteindelijk géén bid doen voor de Spelen, dan zijn alle investeringen die we hebben gedaan absoluut

komende jaren een aantal onderwerpen agenderen. Onder meer: een ruimtelijk plan voor een Olympische hoofd-

niet voor niets geweest. Daar hoeven we geen moment spijt van te hebben.

structuur. Architecten zullen uitgedaagd worden met gedurfde ontwerpen te komen. Nederland moet een gidsland

Als staatssecretaris van VWS ben ik niet alleen betrokken bij dit ambitieuze plan. Het gehele kabinet doet mee en

worden in duurzame ontwikkelingen.

mijn collega-bewindslieden zijn even enthousiast als ik ben.

Tot slot de uitstraling van ons land, Nederland in beeld.

2

Om daar aan bij te dragen moet er een meerjarige en strategische evenementenkalender komen. Een kalender met Maar behalve de rijksoverheid zijn ook andere partners onontbeerlijk. Vanzelfsprekend de sportsector, maar ook

aandacht voor sportevenementen, maar ook voor culturele manifestaties, belangrijk congressen en bijvoorbeeld de

gemeenten, provincies, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en de bevolking zelf.

Floriade. Door aansprekende evenementen aan elkaar te koppelen kunnen we Nederland in het buitenland goed

Waar hebben we het concreet over?

onder de aandacht brengen en ons imago als klein land met grote ambities en resultaten versterken.

Het kabinet ziet vijf terreinen waarop we als samenleving topprestaties kunnen gaan leveren. Terreinen die van

Daarvoor is het onontbeerlijk dat we belangrijke, mondiaal aandacht trekkende evenementen binnenhalen, bijvoor-

belang zijn voor de sport én voor de gehele samenleving.

beeld het WK voetbal in 2018 of 22. U weet dat België en Nederland, als vervolg op het succesvolle EK in 2000, dit

Het zijn de volgende vijf terreinen:

samen willen organiseren.

Allereerst Talentvol Nederland: in 2028 moet er in Nederland een cultuur zijn waarin het vanzelfsprekend is om te

Het kabinet stelt voor het Nederland-België bid 4,5 miljoen euro beschikbaar.

willen presteren en excelleren. In de sport, maar ook in de cultuur, het onderwijs, ondernemerschap.

En we gaan de komende jaren meer investeren in het binnenhalen van grote evenementen. Daarbij kijken we vooral

Meedoen in Nederland is een ander terrein waarop het kabinet wil inzetten. Het doel is dat in 2028 sport voor

naar het vergroten van het maatschappelijk rendement: economisch, ruimtelijk en sociaal.

iedereen toegankelijk is, dat meer mensen bewegen en sporten en dat sport eraan bijdraagt dat mensen deelne-

Deze evenementen zijn van belang voor de uitstraling van Nederland, maar ook om ervaring op te doen.

men aan de samenleving.

Voor deze evenementen wordt de komende jaren drie miljoen extra uitgetrokken. Daarnaast komt er nog eens drie

Het derde aandachtsgebied is Vitaal Nederland: de Nederlandse bevolking is in 2028 fit en vitaal. Een actieve en

miljoen voor Holland Branding; toerisme, evenementen en innovatie.

gezonde leefstijl is onder alle Nederlanders wijd verbreid.

En tot slot trekt het kabinet drie miljoen euro uit voor het programmabureau dat op Papendal wordt gevestigd. Dit

Mooi, bereikbaar en duurzaam Nederland is het vierde terrein. Ons land moet in 2028 aantrekkelijk zijn voor

bureau gaat er op toezien dat het Olympisch Plan in samenwerking met andere partijen wordt uitgevoerd.

toeristen, goed bereikbaar met hoogwaardig vervoer en met een prettig vestigingsklimaat voor bedrijven. Het laatste terrein waarop we willen excelleren is Nederland in beeld: in 2028 moet Nederland internationaal

Dames en heren,

bekend staan als een klein land met grote ambities en resultaten. Een land dat in staat is grote evenementen te

Het is u duidelijk: Nederland heeft ambities met Olympische allure. De komende jaren gaan we daarin 13,5 miljoen

organiseren. Een land dat een betrouwbare handelspartner is, waar bedrijven graag hun hoofdkantoor vestigen en

investeren, zoals ik u net vertelde.

dat aantrekkelijk is voor toeristen.

Niet alleen VWS, maar ook andere departementen gaan investeren op hun terreinen om Nederland op Olympisch

Dames en heren, dat zijn de ambities waaraan het kabinet graag invulling wil geven. U begrijpt dat dat niet van de

niveau te brengen.

ene op de andere dag kan. Het is een langdurig traject dat zich uitstrekt over meerdere kabinetten. Maar met dit

Als dit allemaal is gebeurd, kunnen we serieus gaan nadenken over het uitbrengen van een bid om de Olympische

standpunt leggen we vandaag wel de basis.

Spelen te organiseren.

Ik kan vandaag dan ook niet een volledige, concrete onderbouwing van de ambities geven. Veel maatregelen die

Maar uitgangspunt blijft: als de Spelen niet aan Nederland worden toegewezen – en we weten allemaal dat het

genomen moeten worden, vergen veel en langdurig overleg met andere partners en vragen grote investeringen.

Olympisch Comité in haar uiteindelijke beslissing veel factoren mee weegt - dan zijn de gemaakte investeringen

Maar ik kan u al wel een aantal plannen noemen - de een concreter dan de ander - die aangeven hoe we de

absoluut niet voor niets geweest.

ambities denken te verwezenlijken. Ik noem er een paar, er staan er meer in het kabinetsstandpunt. Ik noemde de ambitie Talentvol Nederland. Om daar invulling aan te geven willen we nagaan of het aantal LOOT-

Literatuur

scholen moet worden uitgebreid van 27 tot ongeveer 35, die goed regionaal verspreid zijn.

Olympisch Plan 2028 – heel Nederland naar Olympisch niveau, Plan van aanpak op hoofdlijnen, NOC*NSF, mei 2009

Ook onderzoeken we of het LOOT-concept toegepast kan worden op MBO-instellingen. Bovendien willen we de LOOT-scholen niet beperken tot de sport, maar ook beschikbaar maken voor talenten op

Gezond aan de Top, NOC*NSF, 2008

het gebied van muziek en dans. Notitie VSG3294 ‘Competenties Sportarts in Topsport’, VSG, 2009

Meedoen in Nederland, de tweede ambitie, betekent meedoen aan sport, maar ook meedoen aan de maatschappij door sport. We willen de participatie in en door de sport vergroten met maatschappelijke stages, beroepsstages,

Opleidingsplan Sportgeneeskunde, NIOS, september 2008

vrijwilligerswerk, werkervaringsplaatsen en werkgelegenheid. Met gemeenten, woningcorporaties en de sportsector willen we ervoor zorgen dat er voldoende sportvoorzieningen zijn in achterstandswijken.

Toespraak van staatssecretaris Bussemaker op het Olympisch plan 2028 www.minvws.nl/toespraken/ds/2009/olympisch-plan2028-uitblinken-op-alle-niveaus.asp

De derde ambitie: Vitaal Nederland. De komende decennia vergrijst ons land snel. De groep werkenden wordt relatief

34

kleiner. Het is noodzakelijk dat werknemers fit zijn. Naast fitness betekent dat aandacht voor bedrijfssport. Ook moet

Uitblinken op alle niveaus; Kabinetsstandpunt bij het Olympisch Plan 2028 www.minvws.nl/kamerstukken/ds/2009/kabinets-

de leefomgeving van mensen beweegvriendelijker worden. Een aantal gemeenten start al met de Gezonde Wijk.

standpunt-olympisch-plan-2028.asp



35

2

Algemene informatie

Algemene informatie

2.7 Sportmedische begeleiding

Periodieke aanwezigheid bij trainingen en wedstrijden

gers, sportdiëtisten, sportpsychologen, mentale bege-

Periodieke aanwezigheid bij trainingen en wedstrijden

leiders en inspanningsfysiologen. De verdeling van de

(nader uitgewerkt in ‘Criteria voor (para)medische be-

diverse taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden

geleiding tijdens bondstrainingen, trainingskampen en

wordt schriftelijk vastgelegd.

2

manueel-) fysiotherapeuten, sportmasseurs, sportverzor-

wedstrijden’ (in overleg frequentie afspreken)). Doel van deze aanwezigheid is het opbouwen van een

Dossiervorming

vertrouwensband met de sporter, beschikbaar zijn voor

De medische overdracht tussen de diverse betrokkenen

vragen, overleg en afstemming met technisch kader,

bij de sportmedische zorg dient geprotocolleerd plaats

eventueel overleg met fysiotherapeut of sportverzorger,

te vinden.

inschatten van belasting, belastbaarheid en techniekbe-

Middels onderlinge schriftelijke verslaglegging, over-

heersing, vroegtijdige signalering van problemen, korte

dracht en terugkoppeling tussen diegenen die in het

Uitwerking van de definitie naar de praktijk

blessureconsulten, beoordelen blessures i.v.m. inzet-

sportmedische begeleidingstraject van de betreffende

veel gebruikte term in het zorgcircuit rondom een

baarheid in relatie tot trainings- of wedstrijdbelasting,

sporter/sportploeg een rol spelen, wordt de sportmedi-

sporter.

SMB is een, in de tijd, continu proces van (para)medi-

bewaken belasting-belastbaarheid tijdens binnen- en

sche zorg zo continu mogelijk aangeboden. In de huidi-

Het blijkt in de praktijk echter een begrip te zijn dat op

sche zorg voor individuele sporters of groepen sporters.

buitenlandse trainingsstages en toernooien.

ge praktijk komt dit neer op het consequent bijhouden

velerlei wijzen wordt uitgelegd, ook binnen de groep

Gedurende het jaar is er sprake van meerdere contact-

Bij niet-sportgerelateerde klachten van de betreffende

van een dossier dat door de (top)sporter (of zijn/haar

sportartsen. Derhalve heeft de Werkgroep Sportartsen

momenten. In de optimale situatie bestaat het longitudi-

sporter, dient de sporter in principe gebruik te maken

trainer) bijgehouden/aangevuld kan worden.

Sportbonden (WSS) het initiatief genomen een docu-

nale begeleidingstraject uit de volgende onderdelen:

van de reguliere zorg (i.c. de huisarts), tenzij omstandig-

Denk hierbij bijvoorbeeld aan trainingsomvang/-intensi-

heden (zoals verblijf in het buitenland) dit onmogelijk

teit en de ‘ervaren zwaarte’ daarvan. Uiteindelijk ideaal

Het begrip ‘SportMedische Begeleiding (SMB)’ is een

ment op te stellen waarin het begrip ‘SportMedische Begeleiding’ wordt gedefinieerd en toegelicht vanuit de

Periodiek SportMedisch Onderzoek

maken. Wel wordt verwacht van de sporter dat ziekten

is een elektronisch patiëntendossier waarin de diverse

visie van de sportartsen. Hiermee hoopt zij transparan-

Periodiek sportmedisch onderzoek uit het oogpunt van

e.d. worden gemeld bij de (para)medische begeleiders.

(para)medische begeleiders toegang hebben tot de voor

tie te geven aan een begrip dat op dit moment door

preventie (bepalen belasting –belastbaarheid, moni-

In de praktijk kan sportmedische begeleiding er als

hen relevante delen. Registratie dient op een gestan-

velen op niet-eenduidige wijze wordt gebruikt. De defi-

toring trainingstoestand en sportspecifieke advisering

volgt uitzien.

daardiseerde wijze plaats te vinden, zodat uit het dos-

nitie Sportgeneeskunde vormt de allereerste basis voor

vormt een integraal onderdeel van het periodiek sport-

de uitleg van het begrip ‘SportMedische Begeleiding’.

medisch onderzoek). Aan het begin van een begelei-

Samenwerking en afstemming

sier ook gegevens ten behoeve van blessureregistratie

dingstraject wordt een intredekeuring/(top)sportmedisch

De sportarts treedt idealiter bij sportmedische begelei-

Definitie Sportgeneeskunde

onderzoek gedaan om de betreffende sporter ‘in kaart’

ding op als de coördinator van de (para)medische zorg


te brengen.

rondom een bepaalde sporter of sportploeg en staat


gehaald kunnen worden.

daarin derhalve centraal. Iedere zorgverlener (binnen


Consulten

en buiten het begeleidingsteam) heeft echter zijn eigen

sportieve activiteiten. Ook richt het zich op het bevor-

Met name het diagnosticeren en behandelen van klach-

verantwoordelijkheden ten aanzien van de wettelijke

deren, waarborgen en herstellen van de gezondheid van

ten die problemen opleveren tijdens sportbeoefening,

verplichtingen die er bestaan (Wet BIG, WGBO, Wet op


maar ook het opstellen en coördineren (begeleiden) van

de Medische Keuringen, dossierplicht etc.) en respec-

bewegen. Bij beiden wordt uitdrukkelijk rekening gehou-

een sportrevalidatieplan (waaronder ook interdisciplinai-

teert de verantwoordelijkheden van de andere zorgverle-

den met de sportspecifieke belasting en belastbaarheid.

re coördinerende, logistieke en delegerende activiteiten

ners dienaangaande.

rondom een casus) en sportspecifieke advisering.

Definitie SportMedische Begeleiding

36

Verantwoordelijkheden

SMB heeft als uitgangspunt het bewaken c.q. optima-

Advisering/gezondheidsvoorlichting

Procesmatig gezien functioneert de sportarts aan het

liseren van de gezondheid van de sporter in het kader

Advisering c.q. voorlichting op het gebied van presta-

hoofd van een team van (para)medici, zodat het hele

van sportbeoefening.

tiebevordering (grensbepaling), voeding en voedings-

begeleidingsproces wordt overzien en bijgestuurd kan

supplementen, geneesmiddelengebruik in relatie tot

worden, indien nodig. De sportarts is de eindverantwoor-

Nader gespecificeerd voor de topsporters

dopingreglement, acclimatisatie, vaccinaties, hygiëne,

delijke ten aanzien van het totale begeleidingstraject.

SMB levert een bijdrage aan het creëren van optimale

hoogtestages, hoogteproblematiek, inspanningsfysiolo-

Alle betrokkenen daarin zijn echter verantwoordelijk

voorwaarden om maximaal te presteren, waarbij vanuit

gische aspecten van training, et cetera.

voor hun eigen (para)medisch handelen.

(para)medisch standpunt zal worden bewaakt dat dit op

Onderdelen uit het begeleidingstraject behoren toe aan

een veilige, gezonde en verantwoorde wijze geschiedt.

andere artsen dan wel aan (gespecialiseerde sporten



37

2

Algemene informatie

Algemene informatie

2.8 Richtlijnen voor artsen omtrent het sportmedisch handelen

10. Indien een arts tijdens de begeleiding van sporters

op deze richtlijn is van toepassing als er sprake is

geconfronteerd wordt met het gebruik van doping-

van gezondheidsrisico’s voor derden of een acute

geduide middelen, op medische indicatie voor

noodsituatie (zie richtlijn 32).

geschreven door een (andere) behandelend arts in verband met een aandoening, heeft de arts de

plicht, na verkregen toestemming van de sporter,

16. De arts informeert de sporter op begrijpelijke wijze

(16-17: informed consent)

in samenspraak met de sporter/patiënt en met de

over de behandeling, het gebruiken van medicatie

behandelend arts te zoeken naar een vergelijkbaar

en de eventuele gevolgen, en gaat vervolgens over

effectief (ander) geneesmiddel dat niet op de (in

tot het vragen van zijn toestemming voor de behan-

ter)nationale dopinglijst(en) voorkomt.

deling.

11. Indien een arts bij de begeleiding van sporters De Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG) heeft speci-

17. Een teamarts die de begeleiding van een sportclub

seerde sporters houdt een arts niet voor zichzelf of

geconfronteerd wordt met het gebruik van doping-

of sportteam verzorgt, maakt aan de individuele

fieke richtlijnen ontwikkeld voor artsen die met sporters

houdt hij niet geheim voor een beperkte groep.

geduide middelen die de sporter(s), zonder dat

sporters duidelijk dat zij vrij zijn een andere arts te

werken. In de sportgeneeskunde komen specifieke situ-

2. Een arts houdt testen trainingsmethoden die een

er sprake is van een medische indicatie, gebruikt

raadplegen.

(gebruiken) in het kader van het streven naar pres

Tevens maakt de teamarts de betrokken sporter dui-

tatieverbetering, heeft de arts de plicht de des

delijk dat hij (de teamarts) in dat geval niet verant-

aties voor, zoals doping, blessurebehandeling, belangstelling van de media, grote financiële belangen van de

2

curatief of preventief effect hebben, niet voor zichzelf. 3. Een arts houdt bijwerkingen van een behandeling

sportbeoefenaars en -clubs enz. Vaak worden van artsen

van zieke of geblesseerde sporters en schadelijke ef-

betreffende sporter(s) het gebruik van deze midde-

woordelijk kan zijn voor het handelen en adviseren

in de sport handelingen verwacht die op zijn minst

fecten van trainingsmethoden niet geheim.

len te ontraden.

van (de) andere arts(en).

anders zijn dan in de geneeskunde gebruikelijk. Naar aanleiding van ernstige medische problemen bij een

wielerploeg in de Tour de France in 1991 concludeerde

4. De indicatie tot een behandeling per infuus is voor een zieke sporter in beginsel niet anders dan voor

de Hoofdinspectie Volksgezondheid dat er veel mis was

een patiënt die geen sport beoefent.

in de begeleiding binnen die tak van sport. Aanbevolen

Categorie 2 Aspecten in relatie tot de patiënt

18. Een arts, dan wel zijn werkgever, behoort in ieder

(12- 15: verantwoordelijkheid (sport)arts en sporter)

12. De arts draagt zorg voor de gezondheid, veiligheid

(aansprakelijkheid (sport)arts) geval een adequate beroepsaansprakelijkheidsverze

en het welzijn van de aan zijn zorg toevertrouwde

kering en eventueel een beroepsrechtsbij

5. De arts zal slechts dan overgaan tot suppletie van

sportbeoefenaren. De arts werkzaam bij een sportbond

standsverzekering te hebben.

van de begeleiding van sporters.

(sport)voedingspreparaten als er sprake is van een

of sportvereniging zal hierbij een zorgvuldige afweging

Naar aanleiding daarvan is in 1992 door de VSG een

vermoedelijk tekort aan voedingsbestanddelen en/of

moeten maken tussen individuele, groeps- en organisa

multidisciplinaire werkgroep ingesteld waarin ook de

als er een verhoogde behoefte aan voedingsbestand

tiebelangen. Het belang van de gezondheid van de

fenaren en andere hulpverleners

KNMG was vertegenwoordigd. Deze werkgroep heeft zich

delen bestaat waarin de normale voeding, ondanks

individuele sporter staat echter voor de arts centraal.

over deze problematiek gebogen en concept-richtlijnen

zorgvuldige samenstelling en variatie, tijdelijk niet

opgesteld. Die werden voorgelegd aan diverse belang-

kan voorzien.

werd om tot veldstandaarden te komen ten behoeve

hebbende organisaties en daarna, in 1995, besproken in

6. Hormonale suppletie is alleen toelaatbaar als er ten

13. De arts is persoonlijk verantwoordelijk en vrij in

Categorie 3 Aspecten in relatie tot collega-beroepsbeoe(kritiek op collega-arts)

19. De arts zal zich onthouden van kritiek in het

de besluitvorming met betrekking tot diagnostiek,

openbaar op collegae-beroepsbeoefenaren die een

therapie en begeleiding ten behoeve van de aan

(top)sporter onder behandeling hebben.

een openbare zogenaamde consensusbijeenkomst waar

opzichte van een normale uitgangssituatie sprake is

zijn zorg toevertrouwde sportbeoefenaren. Bij deze

zowel groeperingen uit de sportmedische sector als

van een abnormale daling van de hormoonspiegel

besluitvorming dient altijd rekening gehouden te

daarbuiten aanwezig waren. Dit heeft geleid tot bijstel-

die volgens de huidige inzichten van de medische

worden met het recht op informed consent en de

20. In het kader van de begeleiding van de sporter kan de

lingen. Uiteindelijk werden de richtlijnen op 4 novem-

wetenschap gekoppeld is aan een verhoogd risico

ber 1995 door de Algemene Ledenvergadering van de

op verstoring van de gezondheid van de sporter.

VSG vastgesteld. Hieronder is een overzicht opgenomen

7. Het door een arts toedienen van pijnstillende injecties is ook in de sport een geaccepteerde behande

van de richtlijnen. De toelichting bij de richtlijnen is te

lingsmethode van pijn.

vinden via www.sportgeneeskunde.com bij de Vereniging voor Sportgeneeskunde.

8. De arts dient geen injectie toe, als daardoor bij sport

Richtlijnen voor artsen omtrent het sportmedisch handelen

15. De arts heeft de plicht om helder en precies zijn

21. Wanneer de arts dient te beslissen over de toelating tot een bepaalde (tak van) sport, zal de arts op basis van zijn eerdere contacten met de sporter of

trainer/coach over de geschiktheid tot sportdeel-

informatie van feitelijke aard aan de behandelend

lichaam van de sporter ontstaat.

name van de betreffende sporter, zodat geen twijfel

arts vragen .

kan bestaan over zijn uitspraak. De arts respecteert 9. De arts die benaderd wordt door een gezonde spor-


is gewaarborgd.

sche gegevens uitwisselen met de behandelend arts.

deelname een risico op irreversibele schade aan het

medisch/technisch handelen 1. Behandelmethoden ten behoeve van zieke of gebles-

tie als onafhankelijke deskundige in voldoende mate

arts, met toestemming van de sporter, relevante medi-

op grond van zijn onderzoek zonodig aanvullende

(1-3: algemene behandeling, training)

eigen verantwoordelijkheid van de sporter. 14. De arts aanvaardt alleen opdrachten indien zijn posi-

(20-24: uitwisselen gegevens)

objectieve mening te geven aan de sporter en zijn

Categorie 1 Aspecten in relatie tot het algemeen

38

(4-8: infuus, suppletie, injectie)

(9-11: doping; zie ook 33-34)

hierbij de eigen verantwoordelijkheid van de aan

Categorie 4 Aspecten in relatie tot het vastleggen van

zijn zorg toevertrouwde sporter na zo nodig op de

gegevens

ter met het verzoek dopinggeduide middelen voor te

uit de beslissing van de sporter voortvloeiende

22. De arts maakt aantekeningen van de voor de sporter

schrijven, dient op dit verzoek afwijzend te reageren.

consequenties te hebben gewezen. Een uitzondering

en diens sportbeoefening relevante medische zaken


39

2

Algemene informatie

Algemene informatie

en registreert deze gegevens zorgvuldig in een dos-

sier. De arts bewaart de gegevens gedurende tien

29. De arts verkrijgt en behoudt inzicht in de specifieke

(eigen kwaliteit en bijscholing)

34. De arts heeft de vrijheid van zijn mening inzake de dopingproblematiek - ongeacht of deze een posi-

jaren, te rekenen vanaf het tijdstip waarop deze zijn

en mentale eisen, waaraan sporters blootstaan bij

tieve, dan wel een negatieve houding inzake het

vastgelegd, of zoveel langer als redelijkerwijs nodig

deelname aan sportactiviteiten. Relevante aspecten

gebruik van dopinggeduide (genees)middelen heeft -

is voor een goede hulpverlening aan de sporter.

in dit verband zijn:

aan anderen blijk te geven. Dit mag niet op een voor

23. De arts zal het dossier en de registratie waarin het

- deskundigheid;

de patiënten/sporters hinderlijke wijze geschieden en

dossier is opgenomen zo inrichten en beheren, dat

- doeltreffendheid en doelmatigheid;

vooropgesteld dient te worden, dat dit hem er niet

geheimhouding van de inhoud en de bescherming

- zorgvuldigheid;

van weerhoudt elke patiënt/sporter ongeacht diens

van de privacy van de sporter tegenover anderen

- veiligheid.

levensovertuiging die zorg te geven die voor deze

gewaarborgd worden. 24. Op verzoek van de sporter zal de arts zo spoedig mogelijk inzage en afschrift van de gegevens in het

het beste is en waarop deze recht kan doen gelden.

(toelaatbaarheid vechtsporten)

30. De arts is zich ervan bewust dat die takken van

(35-36: publiciteit)

dossier alsmede daarbij benodigde toelichting ge-

sport waarbij het opzettelijk (tijdelijk) uitschakelen

35. De arts doet slechts met toestemming van de spor-

ven. Alleen indien door inzage in en afschrift van be-

van vitale lichaamsfuncties van de tegenstander di-

ter en op zeer zorgvuldige wijze uitlatingen in de

paalde gegevens aan de sporter de privacy van een

rect bijdraagt aan het sportieve resultaat, strijdig zijn

media over de gezondheidstoestand van een bij hem

ander zou worden geschaad, blijft dit achterwege.

met belangrijke medische en ethische beginselen,

onder behandeling zijnde sporter.

juist wanneer zulks ook als zodanig door de regle Categorie 5 Aspecten in relatie tot de maatschappij

menten toegestaan wordt.

(25-26: sportkeuring, geschiktheidsbeoordeling)

25. De arts keurt alleen op basis van de specifiek geldende medische eisen die aan de betreffende sport-

2

36. De bepalingen over het beroepsgeheim dienen hierbij uiteraard in acht te worden genomen. Publiciteit door en voor artsen moet feitelijk, controleerbaar en

(extra aandacht voor jeugdige sporter)

begrijpelijk zijn. Publiciteit mag niet wervend zijn of

31. De arts is verantwoordelijk voor de medische bege-

dusdanig gevoerd worden dat bepaalde diensten of

leiding van jeugdige sporters, helpt mee de ontwik-

behandelmethoden van een arts worden vergeleken

26. De arts die in opdracht van een derde een keuring

keling van het kind zowel somatisch als psycho-so-

met die van met name genoemde of onmiskenbaar

doet stelt de sporter, op wie het onderzoek betrek-

matisch te bevorderen en helpt mee uitwassen van

aangeduide collega’s.

beoefening gesteld worden.

king heeft, in de gelegenheid om mee te delen of

te intensieve sportbeoefening te voorkomen.

hij de uitslag en de gevolgtrekking van het onder-

zoek wenst te vernemen en, zo ja, of hij daarvan als

eerste wenst kennis te nemen teneinde te kunnen

32. De arts die zich bezighoudt met medische begelei-

(beslissingsbevoegdheid arts in riskante situaties)

beslissen of daarvan mededeling aan anderen wordt

ding van en toezicht houdt op de sportbeoefening

gedaan. Deze mededeling beperkt zich tot het advies

(bijvoorbeeld als toernooiarts of rondearts) heeft

van de arts dat de sporter “geschikt”, “ongeschikt”

onder bepaalde omstandigheden het recht te beslis-

of “beperkt geschikt” (met vermelding van de voor-

sen of een sporter wel of niet aan een wedstrijd

waarden waaronder) wordt bevonden om de betref-

kan (blijven) deelnemen. Deze bevoegdheid geldt

fende (top)sport (nog langer) te beoefenen.

indien de betrokken sporter op dat moment niet in staat is tot een adequate beoordeling van zijn eigen

(beloning)

gezondheidstoestand en van de omgeving en/of de

27. De arts aanvaardt geen financiële beloning of ge-

gezondheidstoestand van de betrokken sporter een

schenken die in onevenredige verhouding tot de

risico voor derden vormt.

gebruikelijke honorering staan.

(signaleringstaak)

28. De arts signaleert - op basis van ervaring en

(33-34: doping)

33. De arts werkt mee aan een in de sportregelgeving neergelegde, verplichte dopingcontrole voor spor-

beroepsmatig verkregen gegevens - gezond

ters, indien hij hierbij in zijn beroepsuitoefening is

heidsbedreigende situaties bij sportbeoefening of

betrokken en voor zover andere uit de gedragsregels

training aan daarvoor verantwoordelijken met het

en richtlijnen voortvloeiende p lichten zich daartegen

doel de geconstateerde gezondheidsbedreiging te

niet verzetten.

reduceren en waar mogelijk te elimineren.

40



41

2

Algemene informatie

Algemene informatie

2.9 Klachtenregeling sportgeneeskunde Met de Wet klachtrecht cliënten zorgsector (WKCZ) wil de overheid het recht van patiënten op een zorgvuldige klachtenbehandeling waarborgen. De Vereniging voor Sportge-

Wil de consument/patiënt/sporter optimaal kunnen profi-

Sporters/patiënten zouden hier zeer bij gebaat zijn omdat

ling van klachten.

teren van sportmedische zorg dan is het van groot belang

met de erkenning als klinisch specialisme de door de

dat deze zorg ook financieel toegankelijk is en deze

sportarts verleende zorg beter bereikbaar zal worden voor

neeskunde (VSG) heeft een eigen klachtenregeling ontwik-

mogelijk bij de plek waar deze is ontstaan omdat dit

toegankelijkheid is duidelijk voor verbetering vatbaar.

sporters/patiënten door inpassing in de verzekerde zorg.

keld, waarmee zij het doel van de WKCZ onderschrijft.

doorgaans de meest snelle weg is om tot een oplos-

De VSG en de FSMI hebben gezamenlijk in de afgelopen

Tevens zal de sportgeneeskunde met deze erkenning

sing te komen. Dit betekent dat de klacht bij voorkeur

jaren veel aandacht besteed aan het informeren van de

gebruik kunnen maken van voorzieningen op het gebied

eerst besproken wordt door de klager zelf met degene

zorgverzekeraars over de activiteiten en verrichtingen van

van kwaliteit, wetenschap en opleiding en dit zal leiden

op wie de klacht betrekking heeft.

de sportartsen en de sportmedische instellingen en dit is

tot betere en beter geborgde sportmedische zorg.

niet zonder resultaat gebleven.

Tot op heden is de erkenning van sportgeneeskunde als

Doelstelling van de VSG-klachtenregeling Als doelstellingen staan in de klachtenregeling omschreven: 1. recht doen aan de individuele klager en de individuele

3. Indien de klager en de aangeklaagde samen niet tot een oplossing komen kan de klager zich tot de

In de afgelopen jaren is een duidelijke toename te zien

klinisch medisch specialisme nog niet gerealiseerd. Hier-

aangeklaagde door een zorgvuldige afhandeling van

klachtencommissie wenden. De klachtencommissie zal

geweest van het aantal zorgverzekeraars dat via de aan-

door is de sportgeneeskunde ook niet opgenomen in het

klachten;

klager en aangeklaagde doorgaans eerst voorstellen

vullende pakketten vergoedingen verstrekt voor sportme-

Opleidingsfonds, hetgeen betekent dat de opleiding van

de klacht door bemiddeling op te lossen. De VSG wijst

dische kosten. Anno 2008 vergoedt 96% van de zorgver-

de sportartsen niet gefinancierd is.

daartoe een onafhankelijke bemiddelaar aan.

zekeraars een blessureconsult en/of een sportmedisch

Toch heeft het Ministerie van VWS vanuit haar sportbeleid

onderzoek/keuring. Van die 96% vergoedt 77% zowel een

een meerjarenfinanciering van de opleiding tot sportarts

indien de klager of de aangeklaagde geen bemidde-

blessureconsult als een sportmedisch onderzoek/keuring,

tot stand gebracht vanwege het belang dat de overheid

ling wenst wordt de klacht door de klachtencommissie

15% vergoedt alleen een blessureconsult en 4% alleen

hecht aan (kwalitatief en kwantitatief) voldoende sport-

behandeld.

een sportmedisch onderzoek/keuring. Nog maar 4% van

artsen.

de zorgverzekeraars verstrekt geen enkele vergoeding

Uiteraard is de VSG het Ministerie van VWS zeer erkentelijk voor deze oplossing.

2. waar mogelijk wegnemen van gevoelens van ongenoegen en streven naar herstel van de verstoorde relatie tussen de klager en de aangeklaagde; 3. bewaken en bevorderen van de kwaliteit van de uitoefening van de sportgeneeskunde.

Op wie is de VSG-klachtenregeling van toepassing?

4. Indien bemiddeling geen resultaat heeft gehad of

5. De klachtenregeling beoogt een zorgvuldige en vertrouwelijke afhandeling van de klacht door de klachten-

voor sportmedische kosten.

De klachtenregeling is van toepassing op het handelen van

commissie volgens vaste en inzichtelijke procedures,

Ondanks het feit dat bijna alle zorgverzekeraars via de

de al dan niet als sportarts geregistreerde arts, die werk-

waarbij het beginsel van hoor en wederhoor wordt

aanvullende pakketten in meer of mindere mate vergoe-

Ten aanzien van de bekostiging van de sportgeneeskunde

zaam is op het terrein van de sportgeneeskunde en die

toegepast.

dingen verstrekken voor sportmedische kosten, blijft de

heeft de VSG een professioneel bureau ingeschakeld om

deze regeling voor zijn praktijk heeft aangenomen. Tevens

financiële positie van de sportgeneeskunde binnen de

de mogelijkheden voor de totstandkoming van tarieven

is de regeling van toepassing op sportartsen die de kennis

vertrouwelijke registratie van klachten. Op basis van

reguliere zorg wankel. Blessureconsulten en sportmedi-

voor sportgeneeskunde binnen de reguliere zorg nader

en kunde uit de manuele geneeskunde gebruiken binnen

een analyse van de geregistreerde klachten kan de

sche onderzoeken door de sportarts worden dan welis-

te onderzoeken en waar mogelijk te bewerkstelligen.

hun werkzaamheden als sportarts. De klachtenregeling is

klachtencommissie de VSG en/of FSMI aanbevelingen

waar vergoed, maar de aanvullende diagnostiek (door de

Inmiddels is er een DBC-typeringslijst uitgebracht, die

ook van toepassing op de in de praktijk van deze (sport)

doen bijvoorbeeld ter bevordering van de naleving van

sportarts aangevraagd om een goede diagnose te kunnen

gebaseerd is op de DBC-lijst van de orthopedie. Daar-

arts voor hem in dienstverband werkzame (sport)artsen en

de gedragsregels of ter verbetering van de kwaliteit

stellen) komt voor eigen rekening van de patiënt. Ook

naast is het Elektronisch Patiënten Dossier geïntroduceerd

andere medewerkers.

van de sportgeneeskunde.

daar probeert de sportgeneeskunde in overleg met de

en via dit systeem kan iedere sportarts nu digitaal én

zorgverzekeraars een oplossing voor te vinden, maar de

uniform zijn patiënten registreren.

6. De klachtenregeling beoogt tevens een zorgvuldige en

(Sport)artsen die geen lid zijn van de VSG kunnen verzoeken om aansluiting bij de klachtenregeling van de VSG. Uitgangspunten bij de VSG klachtenregeling 1. De VSG en FSMI (Federatie van Sportmedische Instellingen) willen sporters een bereikbare en laagdrempelige

42

2.10 Financiering van de sportgeneeskunde

voorziening bieden voor een onafhankelijke afhande2. Het verdient voorkeur een klacht op te lossen zo dicht


2

Voor de volledige tekst van de klachtenregeling en de bij-

consument/patiënt/sporter merkt daar nu nog niets van.

behorende stroomschema’s verwijzen wij u naar de website

De VSG heeft vanaf begin 2000 de wens uitgesproken

van de VSG: www.sportgeneeskunde.com.

de sportgeneeskunde erkend te krijgen als een klinisch medisch specialisme, waardoor de sportgeneeskunde binnen de intramurale setting gepositioneerd zou worden.


43

3

Feiten en ontwikkelingen 2009


3

Hoofdstuk 3 Feiten en ontwikkelingen 2009

In dit hoofdstuk wordt getracht een overzicht te geven van de feiten en gebeurtenissen in 2009 in de sportgezondheidszorg. Daartoe vindt u in paragraaf 3.1 een aantal cijfers en getallen. In paragraaf 3.2 worden belangwekkende gebeurtenissen van personen uit de sportgezondheidszorg kort toegelicht. Vervolgens wordt in paragraaf 3.3 een beeld geschetst van hetgeen er in 2009 in de media te zien en te horen is geweest. Tenslotte komen in paragraaf 3.4 de bij de sportgezondheidszorg betrokken organisaties kort aan het woord. Zij geven hun doelstellingen aan en vertellen wat zij in 2009 aan speerpunten of acties ondernomen hebben.

44



45

3



3.1 Cijfers en getallen

3.2 Personalia

Aantal sportartsen

begeleidingswerkzaamheden, administratieve werkzaam-

Onderscheidingen

103 geregistreerde sportartsen (72 man, 31 vrouw)

heden of lid van een werkgroep/expertgroep.

Inklaar ook lid van de Studiegroep Sportblessurepreven-

Aantal blessureconsulten per jaar uitgevoerd in bij de Aantal sportmedische instellingen

FSMI aangesloten Sportmedische Instellingen

Sportarts Han Inklaar is eind april 2009 benoemd tot

sie van de NeVoBo, lid van de commissie antidoping

Per december 2009 zijn er 54 gecertificeerde sportme-

blessureconsulten

: ca. 31.000

Officier in de Orde van Oranje Nassau. Deze onderschei-

van de NeVoBo, onbezoldigd ‘reviewer’ van internation-

dische instellingen verspreid over heel Nederland, 25

herhalingsconsulten

: ca. 19.000

ding werd hem uitgereikt door burgemeester Janssen

ale sportmedische tijdschriften en actief in verschillende

van de gemeente Zeist, vanwege de grote verdiensten

commissies van NOC*NSF.

hiervan zijn gevestigd in een ziekenhuis. De verwachting is dat dit aantal de komende jaren zal stijgen.

Aantal sportmedische onderzoeken per jaar uitgevoerd

die hij heeft gehad in zijn functie bij de KNVB, hij was

tie van het Ministerie van WVC (nu VWS), dopingcontroleur voor de UEFA, voorzitter van de Medische Commis-

in bij de FSMI aangesloten Sportmedische Instellingen

bondsarts voor alle nationale voetbalteams. Han Inklaar

Aantal sportartsen werkzaam bij sportmedische

Zweefvliegkeuringen

: 1.430

nam eind april na 31 jaar afscheid van zijn werkgever de

instellingen

verplichte keuringen

: 5.300

KNVB om van zijn pensioen te genieten.

76 fte sportartsen is werkzaam bij sportmedische instel-

basis sportmedische onderzoeken

: 5.800

Als hoofd van het Sportmedisch Centrum heeft Han

Ereleden

lingen verspreid over heel Nederland. Dit is gebaseerd

basisplus sportmedische onderzoeken : 5.180

Inklaar zich op bijzondere wijze ingezet voor het

J.C.F.M. Aghina, bedrijfsarts

op een 36-urige werkweek inclusief 3e en 4e jaars sport-

grote sportmedische onderzoeken

: 13.780

verminderen van blessures in de sport. Hoewel werk-

F. van Bemmel, cardioloog

artsen in opleiding. Veel sportartsen zijn werkzaam voor

overig (onderzoek en advisering)

: 9.810

zaam voor de KNVB, heeft Han Inklaar zich in zijn

A.G.M.F. Brok, sportarts

verdiensten niet beperkt tot voetbalgerelateerde

J.C. van Gooswilligen, sportarts †

meerdere sportmedische instellingen.

Bijzondere leden VSG

Aantal blessureconsulten en sportmedische onderzoeken

functies. Hij heeft zich juist ingezet, ongeacht de

P.C. Harting, bedrijfsarts

Aantal werkzaam bij sportbonden/sportverenigingen/

in 2009 totaal: 91.300

sporttak, voor het algemeen belang van de sportende

G.P.H. Hermans, orthopedisch chirurg

sportclubs

Aantal blessureconsulten en sportmedische onderzoeken

Nederlander, van breedtesporter tot topsporter, met

F. Kessel, sportarts

Er zijn 21 sportbonden die de afgelopen jaar hebben

in 2008 totaal: 80.210

zowel curatieve als preventieve aandachtsgebieden.

W.L. Mosterd, sportarts

samengewerkt met een sportarts. Dit samenwerken vari-

In dit algemene belang heeft Han Inklaar zich met volle

J.B.M. Wesseling, sportarts

eert van sportbonden die een sportarts fulltime in dienst

overtuiging ingezet voor de professionalisering van de

J. Jongh, †

hebben tot sportbonden die op oproepbasis samenwer-

sportgeneeskunde.

ken met een of meerdere sportartsen. In totaal zijn 13,5

Han Inklaar is veelvuldig actief geweest in verschillende

Leden van verdienste

fte sportartsen werkzaam voor een sportbond/sportver-

bestuursfuncties en commissies buiten de KNVB, vooral

Benoemd in 2007: mevrouw dr. B.M. Pluim

eniging/sportclub, gebaseerd op een 36-urige werkweek

binnen de Vereniging voor Sportgeneeskunde. Hij was

Benoemd in 2008: de heer drs. E.R.H.A. Hendriks

en inclusief de 3e en 4e jaars sportartsen in opleiding.

onder andere secretaris van de Wetenschappelijke

Werkzaamheden elders /overige werkzaamheden

Gedragsregels, lid van de Werkgroep Richtlijnen,

Sportarts Peter van Beek benoemd tot Lid van Verdienste van de VSG

sportartsen

voorzitter van de Commissie Kwaliteit, lid van de

Elk jaar wordt een sportarts in het zonnetje gezet

17 fte sportartsen verricht werkzaamheden ten behoeve

Werkgroep Intramuraal Werkende Sportartsen, lid van de

voor zijn of haar bijzondere bijdrage aan de sport

van de sportgeneeskunde zoals beleidsmatig werk, huis-

Werkgroep Sportartsen Sportbonden en voorzitter van

geneeskunde. In dat kader werd in 2009, tijdens het

artsgeneeskunde, bedrijfsgeneeskunde, onderwijs en

de Werkgroep Cardiovasculaire Screening en Sport.

Wetenschappelijk Sportmedisch Congres Sport, Bewegen

onderzoek. Dan zijn er nog 3.5 fte sportartsen die ove-

Een aantal commissies is (mede) op zijn initiatief tot

en Gezondheid, Peter van Beek benoemd tot Lid van

rige werkzaamheden verrichten, zoals het opzetten van

stand gekomen, soms reactief, maar vaak preventief,

Verdienste van de VSG.

Commissie, lid van de Commissie Implementatie

46

vanuit een vooruitziende blik. Daarnaast was Han

Sportarts Han Inklaar benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau

35 sportartsen in opleiding (20 man, 15 vrouw)


3


47

3



3.3 In de media

van de werkgroep Cardiovasculaire Screening en Sport

3

stent.nl en ANIOS.nl (maximaal gedurende 1 maand).

over het onderwerp acute hartdood tijdens het sporten geïnterviewd door Editie NL op RTL 4.

Daarnaast was er op alle websites een interview te lezen met sportarts in opleiding Hiske Kneepkens.

Websites van anderen

HealthDirect In maart heeft er op HealthDirect.nl een artikel gestaan

TV/radio

‘Bewegen helpt echt bij diabetes’. ‘Meer bewegen’ is

Voor de website www.wielerland.nl verzorgt www.sport-

een vaak gehoorde maar door patiënten te weinig op-

zorg.nl sportmedisch nieuws en informatie. De artikelen

gevolgde oproep. Zeker patiënten met diabetes type 2

die op deze drukbezochte website verschijnen, gaan

hebben baat bij bewegen, zo ontdekte sportarts Step-

Niet alleen

alle over diverse aspecten van

han Praet. Via hun huisarts kunnen patiënten in aanmer-

het bekende

wielrennen zoals blessures,

king komen voor bewegingstherapie.

wielrennen

voeding, training.

BNR Nieuwsradio

op de weg

Naar aanleiding van het persbericht van Consument en

werd onder

Breng- en haalplein

In juli verscheen er een artikel geschreven door sport-

Veiligheid, ‘Meer ongelukken tijdens de sportles’ heeft

de aandacht

Breng- en haalplein is in het leven geroepen door de

fysiotherapeut Jeroen Bijman over de sportkeuring.

sportarts Don de Winter in maart een reactie gegeven

gebracht, ook

NKS. Hier kunnen o.a. trainers en coaches oefenstof,

‘Daarnaast mag de sporter zich realiseren dat hij ook

mountainbiken, veldrijden, dameswielrennen en baan-

trainingsideeën, voorbereidingsprogramma’s met elkaar

verantwoording heeft naar de hulpverleners en vrijwil-

wielrennen werden in dit nieuwe programma in beeld

uitwisselen. Sportzorg.nl stuurt waardevolle documenten

ligers die betrokken zijn bij het evenement waaraan hij

Bij de laatste editie van de Dam tot Damloop is een

gebracht. Namens de sportgeneeskunde werd medewer-

in op het gebied van sport, bewegen en gezondheid die

meedoet. Het is iets waar wij sportfysiotherapeuten de

deelnemer overleden. De 39-jarige deelnemer werd

king verleend door sportartsen Guido Vroemen en Hans

bestemd zijn voor o.a. (jeugd)trainers, begeleiders en

sporter bewust van kunnen maken.’

vlakbij de finish plotseling onwel en bleek later te zijn

Smid. Guido Vroemen behandelde tien uitzendingen een

coaches. Er bestaan al websites voor volleybal, voetbal

overleden aan de gevolgen van een hartstilstand. Naar

sportmedisch onderwerp in relatie tot wielrennen. In

en atletiek.

aanleiding van dit bericht heeft sportarts Don de Winter

november is het tweede seizoen begonnen waarin weer

een interview gegeven over het onderwerp acute hart-

in elke aflevering een sportmedisch onderwerp behan-

Evenementen

wijzen naar Sportzorg.nl. Zo verscheen er in augustus

dood tijdens het sporten.

deld werd.

Het gehele jaar door zijn organisaties van diverse sport-

een artikel ‘5x ontspannen’, waarin wordt verwezen naar

evenementen, waaronder alle marathons, in Nederland

Sportzorg.nl. Internet biedt veel informatie: via www.

op dit bericht.

InFysio

Margriet Op Margriet.nl verschijnen regelmatig artikelen die ver-

Runnerslife

Goedemorgen Nederland Radio

benaderd met informatie over de website Sportzorg.nl

prorun.nl kunt u gaan hardlopen, via www.sportmaatje.

Gedurende 8 afleveringen werden in het programma

Caster Semenya vierde haar overrompelende zege op de

en de diensten die daar te vinden zijn. Naast vermelding

nl kunt u iemand zoeken om mee te sporten en www.

‘Runners Life’ (NET5) drie verschillende groepen hard-

800 meter blijmoedig, maar of het goud haar gelukkig

op diverse grote websites van marathons, waaronder

sportzorg.nl geeft nuttige algemene informatie. Een

lopers gevolgd die gingen trainen voor één gemeen-

zal maken is nog maar de vraag. Het uiterlijk van de

alle Fortis Marathons, heeft de Dam-tot-Damloop ook

goede start voorkomt blessures!

schappelijk doel: het bereiken van de finishlijn. Begin-

18-jarige Zuid-Afrikaanse atlete, die tot voor kort al-

sportmedische informatie op hun website geplaatst om

nende lopers trainden aan de hand van het Start to

leen in eigen land liep, heeft voor ophef en verwarring

deelnemers voor te lichten.

Persberichten

Run trainingsprogramma dat door de Atletiekunie in het

gezorgd. Is de wereldkampioene op de 800 meter een

leven is geroepen. Daarnaast werd een groep gevolgd

vrouw? Sportarts Hans Smid ging op de kwestie in en

die grenzen ging verleggen om een halve marathon te

was live te beluisteren tijdens het KRO radioprogramma

Geneeskundestudent.nl, Coassistent.nl en ANIOS.nl

Persbericht: sporters worden steeds serieuzer genomen door zorgverzekeraars

kunnen lopen. De marathon van Parijs was het einddoel

Goedemorgen Nederland. Een gevarieerd actualiteiten-

In maart is er een campagne geweest om studenten

Ook dit jaar hebben wij weer een top-3 vastgesteld van

voor onze derde groep lopers, die klaargestoomd werd

programma, dat in een relatief hoog tempo de achter-

enthousiast te maken voor het vak sportgeneeskunde.

zorgverzekeraars met het beste aanvullende pakket.

voor een hele marathon. In de uitzending van 1 maart

gronden van de actualiteit belicht.

Onderdelen van de campagne waren:

Opvallend dit jaar is dat er twee zorgverzekeraars in de

1. Plaatsing van een banner op elke pagina van Ge-

top-3 staan die een speciale aanvullende verzekering

werd een loper gevolgd tijdens een medische keuring bij SMC Papendal.

Editie NL Bij de laatste editie van de Dam tot Damloop is een

48

Wielerland.nl

Wielerland TV

deelnemer overleden. De 39-jarige deelnemer werd

Vanaf zaterdag 18 april was het nieuwe programma Wie-

vlakbij de finish plotseling onwel en bleek later te zijn

lerland TV te zien op RTL7. In het programma wordt een

overleden aan de gevolgen van een hartstilstand.

kijkje genomen achter de schermen van de wielersport.

Naar aanleiding van dit bericht is sportarts Han Inklaar


neeskundestudent.nl, Coassistent.nl en ANIOS.nl. 2. Plaatsing van een advertorial in de maandelijkse

hebben ontwikkeld gericht op sporters. Het persbericht is opgepakt door het ANP en geplaatst

nieuwsbrief van Geneeskundestudent.nl, Coassistent.

in o.a. het Algemene Dagblad en diverse regionale dag-

nl en ANIOS.nl.

bladen als het Brabants Dagblad.

3. Plaatsing van een advertorial in de nieuwsrubriek op de homepage van Geneeskundestudent.nl, Coassi-


49

3



Persbericht: geavanceerde spelcomputer brengt Nederland in Beweging

Krantenartikelen/magazines

In Nederland zijn in 2008 meer dan 100.000 geavanceer-

Algemeen Dagblad

de spelcomputers verkocht die een rol kunnen spelen in

In januari verscheen er in het Algemeen Dagblad een

de strijd tegen obesitas en mogelijk geschikt zijn voor

artikel ‘Warming-up nieuwe stijl’.

revalidatiedoeleinden.

Bij sporters die snelle bewegingen in verschillende

De Vereniging voor Sportgeneeskunde juicht het toe dat

richtingen moeten maken, zoals voetballers, passen

zorgprofessionals - zoals inmiddels in Engeland gebeurd

dynamische rekoefeningen voor grote spiergroepen. De

hij in Rosmalen bij onder 19 op de bank tegen

- de relevante software van spelcomputers gaan testen

het knap lastig zijn. Benauwdheid, een drukkend gevoel

warming-up oude stijl hoeft niet helemaal in de ban,

Roemenië. ‘Misschien had ik mijn afscheid nog kun-

om te zien of deze technologieën te gebruiken zijn voor

en een loopneus bemoeilijken het sporten. Daarom

vindt sportarts Hans Smid. ,,Het doel van de warming-

nen rekken, maar al een tijdje heb ik een déjà-vu in het

onder andere revalidatiedoeleinden en beweegstimule-

heeft de Vereniging voor Sportgeneeskunde een aantal

up is je lichaam en geest voorbereiden op inspanning.

kwadraat. Ik vroeg me steeds vaker af wat ik nog op

ring voor risicogroepen. De relevante informatie verfijnt

tips opgesteld om de sporter te adviseren bij sporten

Statisch stretchen werkt ontspannend, dus het is niet zo

de bank deed.’

de toepassingsmogelijkheden van computers en com-

met hooikoorts.

gek dat veel mensen zich er lekker bij voelen. Als amateursporters zich graag zo voorbereiden, is dat best. Ze

In april verscheen er in het Algemeen Dagblad ook een

Persbericht: digitale Sportkeuring reikt sporter maatwerk aan

presteren misschien wat minder, maar ach.’’ Toch moet

artikel: ‘Hardlopen zonder zwoegen’.

je met statisch rekken wel voorzichtig zijn, vindt ook

Sportarts Hans Smid denkt dat de techniek veel ellende

Persbericht: griepepidemie in Nederland. Sporters opgelet!

Binnen 5 minuten krijgt een (beginnend) sporter advies

Smid. ,,Doe het in ieder geval niet als je daarna moet

kan voorkomen. ‘Als je goed op je houding let en zo

op maat via de digitale sportkeuring. Elke sporter be-

‘exploderen’. Statisch rekken en daarna een sprintje

ontspannen mogelijk probeert te lopen, verdwijnt de

Er is een griepepidemie in Nederland, berichtte het

slist nu zelf of hij/zij een sportmedisch onderzoek wil la-

trekken, voelt niet fijn.’’

obsessie van altijd maar door willen gaan. Bovendien

NIVEL afgelopen week. In de tweede week van januari

ten uitvoeren. Kiest een sporter voor een sportmedisch

meldden 104 op de honderdduizend mensen zich bij de

onderzoek bij een sportarts dan brengt men mogelijke

In februari verscheen er in het Algemeen Dagblad een

de blessures. Chi-runners spannen de rompspieren goed

huisarts met griep. Het NIVEL spreekt van een epidemie

gezondheidsrisico’s in kaart. Tevens krijgt de sporter ad-

artikel ‘Verbrand vet als een diesel’.

aan. Dat helpt om bij vermoeidheid de boel weer onder

als twee weken achter elkaar het aantal griepgeval-

vies op maat over sportkeuze en conditieverbetering.

Een getraind persoon verbrandt tijdens een uurtje

controle te krijgen.’

puterspelletjes voor het realiseren van uiteenlopende bewegingsdoelstellingen.

len boven de zestig op de honderdduizend inwoners

ontspannen op de bank meer calorieën dan iemand De digitale sportkeuring vergt de bezoeker van www.

die niet sportief is. Dat komt doordat de verbranding

Scheids!

De Vereniging voor Sportgeneeskunde heeft 10 punten

Sportzorg.nl slechts 5 minuten. Aan de hand van de vra-

plaatsvindt in de spieren. Hoe meer spieren, hoe meer

In 2009 is het kwartaal magazine Scheids! verschenen.

opgesteld waar de sporter op moet letten bij sporten

genlijst krijgt men advies over:

je verbrandt. ‘Klopt’, zegt Don de Winter. Hij is ver-

In Scheids! worden onderwerpen aan de orde gesteld

met een griep. O.a. het Algemeen Dagblad heeft het

• het raadplegen van een sportarts voor een advies op

bonden aan de afdeling sportgeneeskunde van het

die verder reiken van de betreffende sport, maar ook

Medisch Centrum Haaglanden in Den Haag en tevens

boeiend en leerzaam

onderstaande was te lezen.

• de geschikte takken van sport;

voorzitter van de Vereniging voor Sportgeneeskunde.

zijn voor scheidsrech-

De Vereniging voor Sportgeneeskunde zegt dat zieke

• frequentie en intensiteit van sportbeoefening gezien

Volgens hem is het een typisch welvaartsprobleem dat

ters die in andere

veel mensen overgewicht hebben. ‘Meer sporten is het

sporten actief zijn. Top-

mensen die willen sporten moeten opletten. ‘Het vroe-

maat;

de individuele situatie.

devies. Je moet je energie nu eenmaal verbranden. De

scheidsrechters vertel-

leeft nog wel, maar wij raden het af,’ zegt sportarts

Het bericht is verschenen in de zaterdageditie van

gemiddelde man in Nederland wordt ieder jaar één kilo

len over hun ervarin-

Hans Smid van de Vereniging voor Sportgeneeskunde.

De Telegraaf.

zwaarder. Dat lijkt niet veel, maar over een periode van

gen in het buitenland,

veertig jaar, praat je dan wel over veertig kilo.’

over de manier waarop

gere geloof dat een griep eruit kon worden gezweet,

‘Je wordt er niet sneller beter van. Het kan juist geuitzonderlijk geval onder de griep een ontsteking van

Persbericht: gericht sportherstel voorkomt veel blessures

In april verscheen er in het Algemeen Dagblad een

de hartspier kan zitten.’

Ernstige sportblessures kunnen effectief worden voor-

artikel: ‘Arts voor duivelse keuze’.

komen door meer aandacht te besteden aan secundaire

Zijn bureau is al leeg. Han Inklaar (61) maakt niet

aanpak van mondige en lastige sporters. Sportgenees-

Persbericht: 10 tips voor sporten met hooikoorts

preventie. Recent onderzoek leert dat jaarlijks circa 11

langer zijn dagelijkse autoritje naar de bossen van de

kunde Nederland verleent elke uitgave medewerking

miljoen sporters worden geconfronteerd met ongeveer

KNVB in Zeist. Na 31 jaar gaat het hoofd van het sport-

door het schrijven van een artikel. Zo verscheen er in

Het voorjaar en de zomer zijn de maanden waarin de

3,5 miljoen sportblessures. Bij secundaire preventie gaat

medisch centrum van de voetbalbond met pensioen. Op

mei een artikel over bloedhygiëne en later in het jaar

meeste hooikoortsklachten voorkomen. En hoe mooier

het om sporters die worden geconfronteerd met begin-

17 april neemt de bondsarts tijdens een symposium

over plotselinge hartdood.

het weer hoe meer klachten de groep hooikoortspatiën-

nende pijn. Deze sporters zijn goed te motiveren om

over gezondheid en voetbal definitief afscheid. Vorige

ten heeft. Voor hooikoortspatiënten is dit een vervelen-

verdere gevolgen te voorkomen.

week was Inklaar voor het laatst bij een nationaal elf-

vaarlijk en zelfs levensbedreigend zijn, omdat in een

de periode. Sporten is gezond, maar met hooikoorts kan

50

rennen vermoeide lopers vaak slordig. En dan ontstaan

uitkomt.

bericht opgepakt en melding gemaakt in de krant. Het


3

zij zich voorbereiden en focussen op een wedstrijd, over hun

tal. Eerst met Oranje onder 17 in Servië en daarna zat


51

3



Fiets

In oktober verscheen er in het Nederlands Dagblad een

ontstaat dit tijdens een duel, maar soms ook tijdens

PZC

In maart verscheen er in het magazine Fiets een artikel

artikel ‘Zwangerschap en sport’.

rennen zonder tegenstander in de buurt (verstappen).

In augustus verscheen er een artikel ‘Zeeuwse bondsarts

‘APK voor het lichaam’ . Iedere fietser is natuurlijk

Sportarts Marieke van Doorn: ‘Sporten tijdens de zwan-

Het schietbeen is het vaakst aangedaan. Na zo’n letstel

Brons kent alle pijntjes en blessures van de WK-deelnemers’.

anders. Een sportmedisch onderzoek verloopt altijd vol-

gerschap is een kwestie van nuchter nadenken. Hardlo-

moet er onderscheid gemaakt worden tussen botbreu-

Arnold Brons – afkomstig uit Oost-Souburg, woonachtig in

gens een vast stramien, maar daarbij houdt men altijd

pen kan prima als je zwanger bent.’

ken en een groep overige letsels, die in de geneeskunde

Amsterdam – reist al meer dan tien jaar mee naar de grote

ook wel de weke delen letsels genoemd worden.

toernooien. Ook voor hem is het wereldkampioenschap

rekening met persoonlijke omstandigheden. Als sportarts Guido

Limburgs Dagblad

Vroemen ie-

In april verscheen er in het Limburgs Dagblad een artikel

Telegraaf

ik een groot team van medisch personeel aan. Da’s toch

mand voor het

‘Veel gerend, weinig getraind’.

In april verscheen er een artikel ‘Verbod op tackle en

prachtig?’

eerst onder-

In 1988 promoveerde sportarts Gène Janssen op een

sliding’.

zoekt, neemt

proefschrift over marathonlopen. Hij constateerde toen

De tackle en sliding moeten worden verboden. Dat wil

Brabants Dagblad

hij daarom

dat het lopen tot pakweg 25 kilometer (of halve mara-

Han Inklaar, de bondsarts die vorige week afscheid nam

In mei verscheen er een artikel ‘Juiste positie op fiets

altijd een uit-

thon) meer positieve effecten heeft dan negatieve. Bij

van de KNVB. In een interview op Ons Oranje.nl be-

cruciaal in strijd tegen blessures’.

gebreide vra-

het lopen van een marathon (42,195 kilometer) wordt

klemtoont Inklaar het voorkomen van blessures. ‘Als de

‘Eerst fiets je even rustig. Dan schakel je naar het bui-

genlijst door. De checklist telt maar liefst acht A-4tjes,

de kans op meer negatieve effecten groter. Die conclusie

tackle en sliding worden verboden, zou dat veel minder

tenblad. Tenslotte ga je er écht vandoor.’ Piet Rooijak-

waarin verschillende thema’s worden aangeroerd. ‘Het

staa, wat hem betreft nog steeds kaarsrecht overeind.

blessures tot gevolg hebben. Medisch gezien zou dat

kers (28) uit Gerwen volgt de aanwijzingen van sportarts

is belangrijk om een indruk te krijgen over hoe iemand

Hij deed destijds ook aanbevelingen over trainingsme-

een zegen zijn.’ Tegelijkertijd is hij sceptisch: ‘Maar zo’n

en bewegingswetenschapper Edwin Achterberg (36)

zijn sport beoefent’, zegt Guido. ‘Om welke sporten gaat

thoden, maar moet meer dan twintig jaar later constate-

verandering doet wezenlijk geweld aan het karakter van

netjes op. Terwijl de wielrenner zich in het zweet werkt,

het? Hoe lang sport hij al? Op welk niveau wordt er ge-

ren dat (trainingstechnisch) nog steeds niets veranderd

de sport aan. Dat zul dus wel niet gebeuren.’

filmt Achterberg de verrichtingen.

sport? Wil hij wedstrijden rijden, zware toertochten fiet-

is. ‘De atleten maken teveel kilometers, maar trainen te

sen of wil hij gewoon fit blijven? Hoeveel uur wordt er

weinig’, zegt de 60-jarige Janssen ietwat cryptisch. Hij is

FietsActief

In juli verscheen er een artikel over Clubzorg in het Bra-

aan de hobby besteed en hoe ziet het weekprogramma

in het dagelijks leven als sportarts verbonden aan het

In het mei-nummer van FietsActief verscheen een artikel

bants Dagblad.

er uit?’ Deze informatie vergelijkt Vroemen vervolgens

Laurentiusziekenhuis in Roermond.

‘Wat is conditie?’.

Vandaag ondertekent sportwethouder Rodney Weterings

Aan het artikel is medewerking verleend door sportarts

een overeenkomst met het Sport Medisch Centrum van

Hans Smid.

het Jeroen Bosch Ziekenhuis (D.A. Dartée, orthopedisch

met de huidige werksituatie. ‘Zit je dertig uur per week

in eigen land een hoogtepunt. ‘In een bomvol Ahoy stuur

achter een bureau of verricht je juist zware lichamelijke

TC Tubantia

arbeid in ploegendienst? Ook oude sportblessures wor-

In april verscheen er in de TC Tubantia een artikel ‘Een

den in kaart gebracht.’

gevaarlijke kater’. Medewerking aan dit artikel werd

MedNet magazine

der Togt) over Clubzorg. Clubzorg maakt systematische

verleend door sportarts Wolter Kluivers. Vaak wordt er

In mei verscheen er in MedNet magazine een artikel

sportmedische begeleiding voor alle Bossche vereni-

Nederlands Dagblad

nog een geintje over gemaakt, maar wat als een speler

‘Sportcor onderzoekt hartstilstand bij sporters’.

gingen mogelijk. De gemeente ’s-Hertogenbosch pleit

In maart verscheen er in het Nederlands Dagblad een

bewusteloos neervalt? Het is helemaal niet ondenkbaar.

Jaarlijks worden naar schatting 150 tot 200 sporters

hiermee voor verantwoord sporten met aandacht voor

artikel ‘Niet bang voor een pijntje’.

Spieren hebben om goed hun werk te kunnen doen

getroffen door een

Bijna tienduizend Nederlanders meldden zich tijdens die

zuurstof nodig. Daarvoor zorgen de bloedsomloop en

plotselinge hartstil-

twee memorabele weken ijspret in januari met blessu-

de hartslag. Bij het drinken van alcohol verwijden de

stand tijdens of vlak

Volkskrant

res en verwondingen op de Spoedeisende hulp van een

bloedvaten zich. Het hart moet vervolgens sneller pom-

na het sporten. Maar

Begin juni verscheen er in De Volkskrant een artikel

ziekenhuis. Gegarandeerd zaten daar ook heel overmoe-

chirurg) en Sportgeneeskunde Nederland (Drs. C.R van

blessurepreventie en gezond bewegen.

pen om voldoende zuurstof naar de spieren te brengen.

precieze gegevens

‘Medisch specialisme Sportgeneeskunde nog steeds in

dige, zichzelf

Het suikergehalte in het bloed wordt daardoor lager,

ontbreken. Sinds

de wachtkamer’.

overschat-

met alle gevolgen van dien. Sporten en alcohol drinken:

een jaar kunnen

Een gezonder Nederland dankzij de sport. Een land waar

tende figuren

het schijnt bij elkaar te horen. En dat terwijl het totaal

slachtoffers worden

de burgers vitaal zijn en de jeugd fit, waar bewegings-

bij, denkt

geen combinatie is. Niet de avond voor een wedstrijd

geregistreerd op de

armoede en obesitas duidelijk zijn teruggedrongen en

sportarts Hans

tenminste.

website van Sport-

waar een gezonde levensstijl de standaard is. In het

cor, een initiatief van

plan ‘Heel Nederland in 2016 naar Olympisch niveau’

wat oudere,

Den Haag Sport

de Nederlandse Ver-

laat NOC*NSF er geen twijfel over bestaan, alleen een

ongetrainde

In april verscheen er in Den Haag Sport een artikel

eniging voor Cardio-

sportief actieve bevolking biedt het draagvlak voor een

types die in

‘Enkelletsels’.

logie en Vereniging

succesvolle Olympische kandidatuur.

Smid. Oftewel:

3

hun hoofd nog twintig zijn en zich daar op het ijs ook

Aan het artikel is medewerking verleend door sportart-

voor Sportgeneeskunde. Doel hiervan is inzicht krijgen

Dat vraagt om adequate sportgezondheidszorg, zegt

naar gedragen.

sen Don de Winter en Hans Tol. Bij voetbal zijn enkel-

in incidentie en oorzaken van hartstilstand.

Don de Winter, voorzitter van de Vereniging van Sport-

letsels de meest voorkomende sportletsels. Meestal

52



53

3



geneeskunde, een organisatie waarbij meer dan 100

de sportvereniging van nu wordt op allerlei manieren

Hoe kunnen we de samenwerking regelen met andere

over de cruciale rol van state-of-the art medische

sportartsen zijn aangesloten. Zij vormen het netwerk

uitgedaagd een bijdrage te leveren aan de samenleving

professionals, zoals fysiotherapeuten, oefentherapeuten

begeleiding bij behalen van de top 10 Olympische

dat erop toeziet dat sport op verantwoorde wijze wordt

waarvan zij deel uitmaakt: als plek ter bevordering van de

en diëtisten? En misschien belangrijker nog: hoe organi-

bedreven.

gezondheid, voor ontspanning en als ontmoetingspunt.

seer ik dat in mijn praktijk of Hagro?

Welke gevolgen heeft dit voor de bestuurders van deze

De Nieuwe Praktijk organiseerde in 2009 vier bijeen-

verenigingen? Sportgeneeskunde Nederland was deze

komsten in vier verschillende regio’s. De nieuwe praktijk

In juni verscheen er een artikel ‘Ik heb groen licht van

dag met een informatiestand aanwezig om de ruim 250

is een initiatief waarin huisartsen elkaar en andere eer-

Valentijn!’

bezoekers (sportbestuurders, gemeenten, intermediairs) te

stelijnszorgverleners stimuleren tot vernieuwingen. De

Nieuwsbrieven

Sportkeuring een must voor beklimming Mont Ventoux.

informeren over de mogelijkheden van sportgeneeskunde

nieuwe praktijk is voor en door huisartsen, het is een

Vanuit het bureau worden er diverse nieuwsbrieven

Op zaterdag 5 september gaan goed getrainde sporters

en in het bijzonder van het project Clubzorg.

platform waarop huisartsen goede voorbeelden kunnen

verstuurd.

vakgebieden.

uitwisselen.

zoveel mogelijk geld op te brengen voor de kanker-

Sport en Orthopedie congres

Sportgeneeskunde Nederland was tijdens deze bijeen-

Maandagnieuws

bestrijding. De organiserende stichting Go for Mont

Op 28 augustus vond in de RAI Amsterdam het 4e sport-

komsten vertegenwoordigd met een informatiestand.

Elke maandag wordt er een nieuwsbrief verstuurd be-

Ventoux werkt dit jaar nauw samen met Boom regionale

medisch congres van de stichting Sport en Orthopedie

uitgevers en de Businessclub Meppel. In Sportleven

plaats, met als titel ‘Noviteiten in de (top)sport, onbe-

Sportcongres Rotterdam

de afgelopen week en de resultaten doorgenomen. Ook

elke week aandacht voor het initiatief. Portretten van

grensd?” Tijdens het congres waren zo’n 300 (sport)

Op woensdag 11 november organiseerde Rotterdam

worden de afspraken van de komende week vermeld.

bestuurders van de stichting, deelnemers, sponsors

fysiotherapeuten, sportartsen, bewegingswetenschap-

Sportsupport voor de vijfde maal het Sportcongres Rot-

en uiteraard mensen van het KWF, die in eendrachtige

pers, (club)artsen, chirurgen, orthopedisch chirurgen en

terdam, dat plaatsvond in stadion de Kuip. Het Sport-

Federatie van Sportmedische Instellingen

samenwerking groot verzet plegen tegen kanker. In afle-

arts-assistenten aanwezig.

congres is hét toneel waar Rotterdamse verenigingen

Eenmaal per maand ontvangen alle leden van de FSMI

vering 16 aandacht voor de sportkeuring, een must voor

Sportgeneeskunde Nederland was aanwezig met een

elkaar treffen, waar praktische informatie wordt verstrekt

(ruim 50) de nieuwsbrief. Daarnaast wordt de nieuws-

iedereen die in Frankrijk aan de start verschijnt.

informatiestand. Deelnemers werden geïnformeerd over

en waar kennis met elkaar uitgewisseld kan worden.

brief verstuurd aan alle sportbonden.

de mogelijkheden van Sportgeneeskunde en het aanko-

Sportgeneeskunde Nederland was aanwezig met een

mende VSG congres in december.

informatiestand om de verenigingen te informeren over

Vereniging voor Sportgeneeskunde

Clubzorg.

Eenmaal per maand ontvangen alle VSG leden (ruim

Evenementen

stemd voor de besturen. Hierin worden de afspraken van

NVDA congres

LOVAH-congres Utrecht

Op 26 september vond het NVDA-congres (Nederlandse

Comazuipen? Steeds meer kinderen te dik! Hoe krijg ik cognities in beweging? Reizigersvaccinaties? Intra-articulaire

450) de nieuwsbrief.

Vereniging van Doktersassistenten) plaats. De doktersas-

VSG Sportmedisch Wetenschappelijk Congres

Sportzorg.nl

sistent en de praktijkondersteuner krijgen steeds meer

Op donderdag 3 en vrijdag

Eenmaal per maand wordt een Sportzorg.nl nieuwsbrief

injecties? Kleurrijke dermatologie! Hoe behandel je sport-

een voorlichtende en adviserende functie. De rol van

4 december 2009 organi-

verstuurd. Deze nieuwsbrief bevat nieuws over sport,

blessures? E-consulting? Body language!

beide functies wordt, binnen de diverse werkvelden, be-

seerde de Vereniging voor

bewegen en gezondheid en wordt verstuurd aan de

Op bovenstaande en vele andere vraagstukken werd

langrijker. Op dit congres is o.a. de cursus Actieve leef-

Sportgeneeskunde alweer voor de vijfde maal het toon-

uitgebreid ingegaan op het derde LOVAH-congres, hét

stijl voor doktersassistenten en praktijkondersteuners

aangevende Sportmedisch Wetenschappelijk Congres. Al

congres voor alle AIOS huisartsgeneeskunde in Neder-

gepresenteerd. De cursus is ontwikkeld door de NVDA

jaren staat het toonaangevende Sportmedisch Weten-

land. Het congres had als thema ‘Huisarts in beweging’

en de VSG vanuit het gedachtegoed van het Partnership

schappelijk Congres bekend om de verscheidenheid aan

en vond plaats op 23 januari in het Beatrix Theater in

Huisartsenzorg in beweging.

interessante onderwerpen binnen het brede vakgebied

Utrecht. Sportgeneeskunde Nederland was aanwezig met

In een van de parallelsessies heeft Hans Smid, sportarts,

van Sport en Geneeskunde. Ook bij dit e eerste lustrum

leden van de VSG, FSMI, sportbonden en ruim 2.000

een informatiestand, waar de AIOS informatie ontvingen

het onderwerp “Actieve Leefstijl” behandeld en is verwe-

waren er ruim 40 experts die in negen workshops dieper

geïnteresseerden die zich via Sportzorg.nl hebben

over o.a.sportgeneeskunde, sportartsen, huisarts en sport,

zen naar de nieuwe cursus. Daarnaast was Sportgenees-

ingingen op onderwerpen als sportletsel, sportweten-

ingeschreven.

sportmedische instellingen, AktiefAdvies.

kunde Nederland aanwezig met een informatiestand.

schap VVBN, sportrevalidatie, sportcardiologie, sportradiologie. De boeiende inhoudelijke onderdelen van het

6e Nederlands Congres voor Sportbestuurders

54

ambitie van Nederland; • verdiepende workshops door experts uit de diverse

Meppeler Courant

uit deze regio weer de strijd aan met de elementen om

Patiënt in Beweging: hoe organiseer je dat?

congres waren dit keer:

Eigen websites

• iedere dag opening met een uitmuntende keynote

Patiënten in beweging krijgen hoeft niet zoveel tijd en

speech (op donderdag prof.dr. E. Witvrouw / op vrij-

Sportgeneeskunde.com

Op zaterdag 13 juni vond het 6e Nederlands Congres voor

energie te kosten als veel huisartsen of praktijkonder-

dag prof.dr. D. Corrado);

Op www.sportgeneeskunde.com vindt je de links naar

Sportbestuurders plaats met als thema ‘De sportvereni-

steuners denken. Heeft u vragen als: Welke rol spelen

ging midden in de samenleving?!’ Niet voor niets, want

huisartsen bij leefstijlinterventie? Welke tools zijn er al?


3

• op de donderdag een verrassende actuele lezing door Maurits Hendriks (technisch directeur NOC*NSF)

de overkoepelende organisaties op het gebied van sportgeneeskunde in Nederland: De Vereniging voor


55

3



Sportgeneeskunde (VSG), De Stichting Opleidingen in

Sportmedische diensten

AktiefAdvies.nl

de Sportgeneeskunde (SOS), Het Nederlands Instituut

Snelle toegang tot de juiste specialisten op het gebied

AktiefAdvies.nl is een initiatief van het ‘Partnership Huis-

Opleiding Sportartsen (NIOS), De Federatie van Sportme-

van sportmedische zorg:

artsenzorg in Beweging’. Het partnership is van mening

dische Instellingen (FSMI), De Stichting Geneeskunde en

• sportkeuringen;

dat de huisarts een centrale rol heeft in het bevorderen

Sport (G&S), De Stichting Beroepsopleiding in de Sport-

• medische consulten;

van gezonde leefstijl en bewegen voor de patiënt. De

geneeskunde (SBOS).

• sportmedische onderzoeken;

gezamenlijke partners zijn vanuit hun expertise en doel-

• testen (bijvoorbeeld inspanningstest;

stellingen van grote waarde voor het ondersteunen van

• sportmedisch advies (voeding, training, blessures,

de huisarts, zijn praktijk en de zorgketen (- inclusief het

ClubZorg.nl

gezondheid).

Clubzorg is een gezondheidsservice voor verenigingen en

3

sporten beweegaanbod) rondom zijn praktijk. Kortom, het partnership ondersteunt de huisarts op het gebied

bestaat uit systematische voorlichting, educatie en be-

Sportzorg.nl

geleiding op het gebied van sport, bewegen en gezond-

Sportzorg.nl is uw startpunt op het web als u meer wilt

van aktieve leefstijladvisering.

weten over verantwoord sporten en gezond bewegen. Van blessurebehandeling tot digitale sportkeuring, bij

Sportzorg Twitter

Sportzorg.nl vindt u de informatie die u zoekt.

Twitteraars kunnen nog gemakkelijker op de hoogte blijven van het laatste nieuws op het gebied van sport,

Sportzorg biedt via deze website laagdrempelige informa-

bewegen en gezondheid! Via www.twitter.com/sportzorg

tie voor iedereen over uiteenlopende onderwerpen als: • suggesties voor een goede voorbereiding en warming-up; • praktische tips voor gezonde voeding en afvallen; • omgaan met blessures en beperkingen; heid. Door Clubzorg worden blessures voorkomen en

• bewegen met een (chronische) aandoening;

de sporter (die klachten heeft) herstelt sneller doordat

• adressen van o.a. Sportmedische Instellingen (SMI);

hij snel de weg weet te vinden binnen het veld van de

• downloads van o.a. preventieve enkeltape;

sportgezondheidszorg.

• het laatste nieuws over sport, bewegen en gezond-

Clubzorg bestaat uit de volgende drie onderdelen:

• diverse artikelen over sportgerelateerde onderwerpen;

heid; • cardiovasculaire vragenlijst: risico van hartproblemen Informatie Clubblad/website-artikelen met informatie over blessu-

(zelftest) • keuringswijzer (zelftest).

is een populaire internetdienst, waarmee gebruikers korte berichten kunnen publiceren en lezen en zo via

res, hersteltraining, preventieve maatregelen. Materialen voor uw clubhuis / medische ruimte: alle in-

zijn de laatste berichten automatisch te volgen. Twitter

Elke maand weten ruim 60.000 unieke bezoekers de

deze razend populaire tool op de hoogte blijven van het

weg naar Sportzorg.nl te vinden!

laatste nieuws.

Sportenbeweegpagina.nl

Volg Sportzorg op Twitter via www.twitter.com/sportzorg

formatie van www.clubzorg.nl kan men eenvoudig downloaden en plaatsen op eigen website en/of clubblad.

Op Sportenbeweegpagina.nl vindt u het landelijke aan-

en klik op ‘follow’. U ontvangt vanaf dat moment alle

Educatie

bod van sporten beweegmogelijkheden voor zowel de

Sportzorg tweets in uw Twitter account. Maakt u nog

Als Clubzorg vereniging is het bijvoorbeeld mogelijk

reguliere sporter als voor mensen met een beperking zo-

geen gebruik van Twitter? Ga dan naar Twitter.com en

een thema-avond te organiseren over blessurepreventie

als een lichamelijke of verstandelijke beperking, visuele

klik op de button Get Started-Join!

voor trainers, coaches, medisch kader en ouders.Andere

problemen, gehoorproblemen en chronische aandoenin-

mogelijkheden zijn:

gen. Het aanbod komt tot stand door aanbieders van

• voorlichtingsavonden over: voeding, materiaal, bles-

sporten beweeg programma’s, zoals sportverenigingen,

sures e.d.;

fysiotherapiepraktijken, zwembaden, fitnesscentra e.d.

• scholingsavonden: AED instructie, Eerste Hulp bij Sport Ongevallen e.d.

56



57


3

3.4 Rapportages betrokken organisaties De deelnemende organisaties: Capaciteitsorgaan

(Stichting Capaciteitsorgaan Medische en Tandheelkundige Vervolgopleidingen)

CCC

(College van Clubartsen en Consulenten)

Consument en Veiligheid

(Stichting Consument en Veiligheid)

Dopingautoriteit

(Stichting Anti-Doping Autoriteit Nederland)

FSMI

(Federatie van Sportmedische Instellingen)

Gehandicaptensport Nederland LOSO

(Landelijk Overlegorgaan Sportgezondheids Onderzoek)

W.J.H. Mulier Instituut NGS

(Nederlands Genootschap voor Sportmassage)

NIOS

(Nederlands Instituut Opleiding Sportartsen)

NISB

(Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen)

NOC*NSF

(Nederlands Olympisch Comité * Nederlandse Sport Federatie)

NOTS

(Nederlandse Orthopedische en Traumatologische Sportgeneeskundige werkgroep)

NVFS

(Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Sportgezondheidszorg)

RCT

(Radiologisch Centrum voor Topsportgeneeskunde)

RIVM Kies Beter

(Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Kies Beter)

RIVM Gezond Leven

(Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Gezond Leven)

SBOS

(Stichting Beroepsopleiding tot Sportarts)

SCAS

(Stichting Certificering Actoren in de Sportgezondheidszorg)

Service Médical

(Stichting Service Médical)

Service Médical Academy

(Stichting Service Médical Academy)

SOS

(Stichting Opleidingen in de Sportgeneeskunde)

Sport&Geneeskunde

(Stichting Sport en Geneeskunde)

TNO

(Nederlandse Organisatie voor Toegepast Wetenschappelijk Onderzoek)

VFBV

(Vereniging van Fysiotherapeuten binnen het Betaald Voetbal)

VSG

(Vereniging voor Sportgeneeskunde)

VSG

(Vereniging Sport en Gemeenten)

VSN

(Vereniging Sportdiëtetiek Nederland)

VSPN

(Vereniging SportPsychologie Nederland)

VvBN

(Vereniging voor Bewegingswetenschappen Nederland)

Werkgroep Cardiovasculaire screening en Sport


59

3



Capaciteitsorgaan

aantal sportmedische instellingen (SMI’s); • een toenemende productie per sportarts in termen van zowel preventie als behandeling/advisering;

Stichting Capaciteitsorgaan voor Medische en Tandheelkundige Vervolgopleidingen Joris Meegdes

3

Adresgegevens Capaciteitsorgaan Domus Medica

• een toekomstige vraag, die onder meer mede door

Mercatorlaan 1200

de vergrijzing en een waarschijnlijk toenemende

3528 BL UTRECHT

‘sport’-participatie van ook deze groep ouderen eer-

Postbus 20051

der groter dan kleiner zal worden.

3502 LB UTRECHT T 030 2823840

De ontstaansgeschiedenis van kortweg het Capaciteits-

start gemaakt met enkele onderdelen op het terrein van

Mede op basis van deze contouren is tenslotte een eer-

E [email protected]

orgaan dateert van eind vorige eeuw, toen in het jaar

de geestelijke gezondheidszorg.

ste voorlopige, beperkte en beleidsarme vooruitblik met

W www.capaciteitsorgaan.nl

1999 de stichting door een drietal groeperingen uit krinBehoeftebepaling sportartsen

zorgverzekeraars is opgericht. Dit jaar (2009) viert het

De specifieke bemoeienis met de sportgeneeskunde da-

Capaciteitsorgaan dus haar tienjarig bestaan.

teert van 2007, in welk jaar door het Capaciteitsorgaan

Geen advies

instroom van nieuwe sportartsen in opleiding opgesteld.

op verzoek van het Ministerie van Volksgezondheid,

Deze rapportage en raming betreft dus geen advies van

Doelstelling

Welzijn en Sport (VWS) een rapport over de behoefte-

het Capaciteitsorgaan, doch kan in een vervolgfase wel

Er zijn drie formele doelstellingen, namelijk:

bepaling sportartsen is uitgebracht. Mede in aansluiting

als vertrekpunt dienen voor het nader onderzoeken en

• het op grond van(onder meer) de te verwachten

op de beleidsnota ‘Tijd voor sport – Bewegen, Meedoen,

formuleren van het toekomstperspectief van het vakge-

zorgbehoefte opstellen van behoefteramingen met

Presteren’ (september 2005) bestond de behoefte te

bied. Als zodanig is dit bij de aanbieding van het rap-

betrekking tot de onderscheiden medische en tand-

bezien hoe dit sportbeleid zich verhoudt tot het aantal

port ook nadrukkelijk aangegeven, inclusief de bereid-

heelkundige vervolgopleidingen;

sportartsen in ons land. Het aandragen van informatie

heid in een mogelijk vervolgtraject wel tot een gedegen

over het aantal sportartsen, enkele kenmerken van deze

en afgewogen advisering te komen. Daarin zouden dan

heid met betrekking tot de behoefte aan en capaci-

beroepsgroep alsmede ook over het aantal nu in oplei-

alle betrokken veldpartijen langs de voor het Capaci-

teit van deze opleidingen;

ding zijnde sportartsen, zou daar een eerste bijdrage

teitsorgaan gebruikelijke weg hun visie kunnen inbren-

• informatievoorziening voor de zorgsector en over-

• het in beeld brengen van de benodigde capaciteit

aan kunnen leveren. Desgevraagd omvat dit rapport dus

gen resp. hun zegje kunnen doen.

van de initiële geneeskundige opleiding en de advi-

een veelheid aan basiselementen voor nu en straks in

Tot op heden is dit vervolgtraject echter nog niet ingezet

sering hierover aan de overheid.

combinatie met een weergave van de meest elemen-

en wordt volstaan met het zo goed mogelijk monitoren

taire kwantitatieve aspecten van de beroepsgroep. Kort

van de feitelijke ontwikkeling. Dit laatste zoveel moge-

Kenmerkend is dus de tripartiete samenstelling, die zo-

samengevat passeren daarbij onder meer de volgende

lijk op basis van primaire gegevens vanuit bestaande

wel zichtbaar wordt in de samenstelling van het Plenair

zaken de revue:

bronnen, zoals de Vereniging voor Sportgeneeskunde

Orgaan (= Bestuur) als de afzonderlijke Kamers van

• de profilering van het vakgebied als onderdeel van

(VSG), het Nederlands Instituut Opleiding Sportarts

het Capaciteitsorgaan. Vanaf het begin opereren er vijf zgn. Kamers op het terrein van de eerstelijns gezond-

de sociale geneeskunde (een sportarts is dus géén

(NIOS) en de Sociaal Geneeskundige Registratie Com-

medisch specialist);

missie (SGRC). Overigens zal naar verwachting medio

heidszorg (huisartsen), van de medisch specialistische

• een aanbod op 1 januari 2007 van totaal 85 geheel

(ziekenhuis)zorg, van de tandheelkundige (mond)zorg,

of gedeeltelijk binnen de ‘sport’ actieve sportartsen,

met daarin ook aandacht voor de groep van de sociaal

van de ouderenzorg (specialisten ouderengeneeskunde,

die voor 70 fte werken;

geneeskundigen.

voorheen verpleeghuisartsen) en van de sociaal geneeskundige zorg. Een verdere verbreding van het werkterrein en -domein is echter ingezet en deze lijkt voor de nabije periode ook zeker niet te zijn afgesloten. Zo zijn er nog niet zo

komende jaren; • een jaarlijks bezette opleidingscapaciteit of totaal aantal sportartsen in opleiding van ongeveer 30; • een wat onevenwichtige spreiding van sportartsen over het land met relatief het grootste aanbod in het

met betrekking tot de groep van de klinische technolo-

noorden en oosten versus het minste in het zuiden

gische (bèta-)specialismen (klinische chemie, klinische

van het land; • een groeiende vraag naar sportgeneeskundige ex-

voor het nieuwe ‘profiel’ spoedeisende geneeskunde

pertise in de afgelopen jaren, ongetwijfeld voor een

(SEH). Mede op verzoek van VWS is in 2009 verder een

deel ook samenhangend met een uitbreiding van het


2010 een nieuw integraal Capaciteitsplan 2010 uitkomen

• een verdere feminisering van de beroepsgroep in de

lang geleden voor het eerst ook adviezen afgegeven

fysica en ziekenhuisfarmacie), alsmede zeer recent nog

60

betrekking tot de raming van de benodigde jaarlijkse

gen van beroepsbeoefenaren, opleidingsinstellingen en


61

3



CCC

Consument en Veiligheid

College van Clubartsen en Consulenten

Stichting Consument en Veiligheid

Ron Peters

Ingrid Vriend

Het CCC is in 1990 opgericht als Club van Clubartsen

Projecten en activiteiten

Consument en Veiligheid werkt aan het verbeteren van

en indirect tot een verhoging van sportparticipatie.

en Consulenten in het betaalde voetbal door een vijftal

In 2009 is door het CCC een pilot opgestart voor het

de veiligheid. Het enorme aantal letsels door ongeluk-

Daarom heeft VWS in de nota ‘Tijd voor Sport’ zich ten

clubartsen uit die tijd: Pieter Vierhout (F.C. Twente), Ka-

introduceren van een Elektronisch Medisch Voetballers

ken en de verantwoordelijkheid die de overheid heeft

doel gesteld de incidentie van sportblessures met 10%

rel van den Brekel en Cees Rein van den Hoogenband

Dossier (EMVD) bij 10 BVO’s. Doelstelling is conform

voor het verbeteren van de veiligheid, zijn hiervoor de

terug te dringen en het beleid hiervoor aan te scherpen

(PSV), Otto Stibbe (Ajax) en Ben van den Bosch (Fey-

het huisartsinformatiesysteem een sluitend en volledig

belangrijkste motieven. Inmiddels is er al veel verbeterd.

(Ministerie van VWS, 2007). De eindverantwoordelijkheid

enoord).

dossier te ontwikkelen dat de voetballers kan volgen bij

Maar ook nu nog overlijden per jaar 3.300 mensen als

voor deze ambitie ligt bij het Ministerie van VWS, maar

Gezamenlijk kwamen zij tot de conclusie dat de proble-

overgang naar andere clubs en een raadpleegfunctie kan

gevolg van een ongeluk en worden nog eens 3,1 miljoen

wordt uitbesteed aan een programmamanager. Begin

men rond de behandeling van betaald voetballers zeer

hebben, conform de wet op het EPD, voor professionals

letsels medisch behandeld.

2008 heeft VWS besloten het programma onder regie

specifieke aandacht en kennis vroeg. Tevens was het zo

uit de gezondheidszorg.

Onze opdrachtgevers zijn overheden (verschillende

van Consument en Veiligheid tot uitvoering te brengen.

ministeries), gezondheidsbevorderende organisaties,

Dit in nauwe samenwerking met de andere organisaties

maatschappelijke non profit partijen zoals de GGD en de

uit het veld van de sportblessurepreventie.

dat clubartsen uit verschillende disciplines voortkwamen en de behoefte bestond om van elkaar te leren en be-

Samenstelling bestuur 2009

handelingen op welk gebied dan ook meer met elkaar af

Piet Bon, huisarts, clubarts Ajax

voorzitter

Brandweer, profit partijen zoals verzekeraars, brancheor-

te stemmen. Het oprichten van een vereniging was daar-

Peter van Beek, sportarts Papendal

secretaris

ganisaties en zorgkoepels en de Europese Commissie.

Bij de uitvoering van het sportblessurepreventiebeleid

toe een geschikt middel dat uiteindelijk ook helemaal

Gekie Meins, orthopedisch chirurg,

Speerpunten van Consument en Veiligheid zijn kinder-

staan de volgende uitgangspunten centraal:

past in de tijd waarin professionalisering binnen het be-

clubarts FC Twente

penningmeester

veiligheid, veiligheid van senioren, veiligheid in de zorg,

1. de vraag van de sporter;

taald voetbal steeds meer op de agenda kwam te staan.

Jip Spierings, huisarts, clubarts FC Oss

lid

brandveiligheid, veiligheid bij sportbeoefening en veilig-

2. sportverzuim zoveel mogelijk voorkomen en beperken;

Momenteel zijn alle Betaald Voetbal Organisaties (BVO’s)

Sjoerd Jan de Vries, KNO-arts, clubarts NEC

lid

heid in het verkeer en tijdens werk. Consument en Veilig-

3. gezond sporten: de sporter is zich bewust van zijn

aangesloten en telt het College ruim 100 leden.

Tom van Thiel, chirurg, clubarts de Graafschap

lid

heid richt zich op de preventie van letsels door ongeval-

Ron Peters, huisarts, clubarts ScTelstar

lid

len (dus niet op de preventie van opzettelijk letsel).

Doelstelling

eigen verantwoordelijkheid in en mogelijkheden om blessures te voorkomen; 4. vroegtijdige signalering van sportblessures: de spor-

Het doel van het CCC is het adviseren van BVO’s en de

Adresgegevens

Waar staan we voor

KNVB op het gebied van de gezondheidszorg voor voet-

College van Clubartsen en Consulenten

Consument en Veiligheid zet zich in voor een samenle-

ballers in de meest brede zin van het woord, het ontwik-

Bolhaarslaan 49

ving waarin vermijdbare ongevallen nihil zijn. Dat doel is

kelen van protocollen, het stimuleren van onderwijs voor

7522CV Enschede

haalbaar, want een ongeval is altijd het gevolg van een

de aangesloten leden en zo uiteindelijk tot certificering

T 053-4344385

samenloop van omstandigheden, in principe voorzien-

bereidheid van sporters en intermediairs om mee te

komen van het beroep van clubarts.

E [email protected] en [email protected]

baar en dus te voorkomen. Elk leven dat we kunnen

werken, toepasbaarheid van methodieken;

ter is zelfbewust en alert op signalen;

W www.mijnclubarts.nl

redden en elke handicap die we kunnen voorkomen,

5. monitoring van de epidemiologie van sportblessures via bestaande registraties; 6. de aanpakbaarheid van de blessureproblematiek:

7. bestaande ‘good practices’: gebruik maken van actu-

Rol

draagt bij aan de kwaliteit van onze samenleving. Het

ele kennis over de doelmatigheid van interventies en

Het CCC is lid van het bestuur van de Stichting Certi-

voorkomen van ernstige ongevallen, daar is het ons

preventieve maatregelen.

ficering Actoren in de Sportgezondheidzorg (SCAS, zie

om te doen. Consument en Veiligheid werkt in één en

3.4) en en op basis van certificeringeisen van de SCAS

dezelfde organisatie aan een betrouwbare probleemana-

Dit alles om de volgende (sub)doelstellingen te bereiken

organiseert het CCC geaccrediteerde nascholingen voor de

lyse en aan de uitvoering van een praktische oplossing.

in 2011:

opleiding “Arts Betaald Voetbal” waar artsen (o.a. huisart-

We zijn trots dat we deze bijzondere combinatie van

−− bijdragen aan de incidentievermindering die VWS

sen, specialisten, sportartsen) aan deel kunnen nemen.

onderzoek en preventie in huis hebben.

Het Bestuur van de CCC verzorgt de contacten met andeOnze rol binnen de sportgezondheidszorg

Fysiotherapie in de Sportgezondheidszorg (NVSF, zie 3.4)

Minder sportblessures en een goede behandeling van

en de Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG, zie 3.4).

sportblessures leiden tot een daling van de medische


zich stelt in de nota ‘Tijd voor Sport’ om het aantal sportblessures terug te dringen met 10% (in 2011 ten

re organisaties zoals met de Nederlandse Vereniging voor

kosten en de duur van arbeid-, school- en sportverzuim

62

3

opzichte van 2006;) −− meer sporters: −− weten welke risico’s op een sportblessure gepaard gaan met sport en bewegen;


63

3



−− vinden deze risico’s belangrijk;

in Nederland te publiceren en onder het werkveld te

werken over betere valvaardigheden beschikken en meer

In 2004 is het platform Monitoren Sportblessures opge-

−− weten een blessure en een risico te (h)erkennen;

verspreiden. Een uitgebreid overzicht van sportblessures

kennis en een positievere houding hebben over valpreven-

richt om kennis en ervaring met betrekking tot het mo-

−− nemen hun eigen verantwoordelijkheid door

in Nederland is beschikbaar op www.veiligheid.nl/sport-

tie. Tevens moet de evaluatie uitwijzen hoe het lespakket

nitoren van sportblessures in Nederland af te stemmen,

blessures. Deze cijfers worden jaarlijks geactualiseerd.

wordt gewaardeerd en op welke wijze het lespakket het

beschikbare informatie over sportblessures in Nederland

beste kan worden geïmplementeerd, indien het effectief is.

te standaardiseren, bronnen voor gegevens over sport-

Begin 2010 zijn de eerste resultaten bekend.

blessures te verbeteren en in te spelen op knelpunten

informatie over preventie en zorg in te winnen èn toe te passen; −− zijn bekend met de zorgketen: weet waar je wanneer heen kan en moet voor zorg.

64

www.voorkomblessures.nl

op dit gebied. Een belangrijk product van het platform

In samenwerking met sportinhoudelijke deskundigen is de voorlichtingscampagne www.voorkomblessures.nl

Procesevaluatie Clubzorg

is het handboek Monitoren Sportblessures met richtlij-

In de praktijk

ontwikkeld. Het resultaat is één toegankelijke, volledige,

In samenwerking met de VSG is Consument en Veiligheid

nen voor de registratie en (operationele) definities van

Het sportblessurepreventiebeleid vertaalt zich naar

relevante en betrouwbare internetsite voor de sporter en

gestart met een procesevaluatie van Clubzorg. Clubzorg is

sportblessures. Als (agenda)lid van het platform nemen

meerdere activiteiten en projecten, waarvan een aantal

het sportwerkveld. De doelgroep van de campagne is 18-

een sportzorgpakket voor sportverenigingen om bewust-

deel: EMGO-instituut, Ministerie van VWS (Directie

door Consument en Veiligheid wordt uitgevoerd. We

35 jarige (ongeorganiseerde) sporters. Sporters van tot nu

wording ten aanzien van blessurepreventie te creëren. Er

Sport), NIVEL, NOC*NSF, UMC Groningen, UM Maastricht,

hanteren daarbij een unieke werkwijze, waarbij de verta-

toe 15 sporttakken (fitness, hardlopen, hockey, korfbal,

bestaan pakketten voor trainers, coaches en sporters van

UMC Utrecht, TNO KvL, SCP, VSG en ZonMw onder voor-

ling van probleemanalyse naar probleemoplossing, dus

mountainbiken, paardrijden, schaatsen, skateboarden,

sportverenigingen, waarin ondermeer wordt ingegaan op

zitterschap van Consument en Veiligheid.

van ongevalinformatie tot en met acties en campagnes,

skaten, skiën, snowboarden, tennis, voetbal, volleybal

preventieve maatregelen, EHBSO en sportmedische zorg.

centraal staat en die succesvol is gebleken.

en wegwielrennen) kunnen via 3D animaties zien wat er

Bij twee Nederlandse gemeenten waar Clubzorg in het

In 2008 zijn de kaders voor het platform Sportblessure-

Met behulp van beschikbare ongevalgegevens, onder-

gebeurt in het lichaam als één van de veel voorkomende

najaar van 2009 wordt geïntroduceerd zal worden

preventie uitgewerkt, waarna het in 2009 operationeel

zoek naar de incidentie en prevalentie van letsels, doel-

sportblessures wordt opge-

bekeken wat de voorwaarden zijn voor succesvolle

is geworden. Deelnemers zijn landelijke organisaties die

groeponderzoek en informatie over (kosten)effectieve

lopen en persoonlijk advies

implementatie van Clubzorg en hoe het sportzorgpakket

betrokken zijn bij sport en sportblessurepreventie: Mi-

preventiemaatregelen is het mogelijk om prioriteiten te

krijgen wat zij het beste

wordt gewaardeerd. Medio 2010 zijn de resultaten van

nisterie van VWS (Directie Sport), NTFU, EFAA, Physique,

stellen in preventieactiviteiten. Wanneer preventiemaat-

zelf kunnen doen.

de procesevaluatie bekend.

NGS, TNO, VSG, NVFS, KNGF, KNSB, KNVB, NOC*NSF,

regelen zijn vastgesteld, worden samenwerkingsmoge-

De internetsite www.

lijkheden met organisaties en bedrijfsleven verkend. Het

voorkomblessures.nl is

Onderzoek naar veiligheidsbeleving sporters

KiV, NationaalSportPlatform en NISB. Doel is gezamen-

resultaat van deze marktverkenning is coalitievorming

ontwikkeld in opdracht

In het voorjaar van 2009 is de Veiligheidsbarometer

lijk beleid rondom sportblessurepreventie vormgeven,

en een campagnestrategie, waarmee preventiemaatrege-

van de directie Sport van

Sporters verschenen. In een online enquête is bij ruim

relevante ontwikkelingen en good practice uitwisselen

len succesvol kunnen worden geïmplementeerd.

het Ministerie van VWS en

4.000 sporters gekeken naar attitude, kennis en gedrag

en zorgdragen voor een optimale(re) afstemming en

Deze werkwijze is terug te zien in de diverse projecten

ZonMW. Bij de ontwikke-

ten aanzien van preventieve maatregelen. Naast sport-

communicatie over sportblessurepreventiebeleid in het

die Consument en Veiligheid uitvoert rondom sportbles-

ling en het onderhouden

specifieke informatie geeft de Veiligheidsbarometer in-

werkveld. Hierdoor kan tijdig ingesprongen worden op

sures en de preventie daarvan. Deze projecten hebben

van de site wordt door

zicht in de stand van zaken ten aanzien van de beleids-

kansen en bedreigingen.

als doel de gegevensverzameling over sportblessures te

Consument en Veiligheid samengewerkt met sportkoepel

doelstellingen. Zo is bijvoorbeeld duidelijk geworden

verbeteren, analyses uit te voeren om de prioriteit en

NOC*NSF, (de medische afdelingen van de participerende)

dat de mate waarin sporters een blessure of het risico

Wilt u meer weten over het sportblessurepreventiebeleid

preventiekans vast te stellen of betreffen het opzetten,

sportbonden, de Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG)

op een blessure herkennen, sterk voor verbetering vat-

of over de lopende projecten binnen Consument en

uitvoeren en evalueren van voorlichting en educatie.

en vertegenwoordigers van brancheorganisaties.

baar is. Ook weten niet alle sporters waar ze informatie

Veiligheid, dan kunt u contact opnemen met mw. Saskia

kunnen inwinnen over het voorkomen van blessures. De

Kloet. Zij coördineert vanuit Consument en Veiligheid

rapportage is op te vragen bij Consument en Veiligheid.

het sportblessurepreventiebeleid.

NeVoBo, KNHB, KNLTB, Atletiekunie, KNWU, KNKV, NS-

Voorbeelden van lopende projecten zijn:

Vallen is ook een sport

De nieuwste cijfers over sportblessures in Nederland

Om een daling van het aantal sportblessures bij de jeugd

Eenduidige en actuele informatie over sportblessures is

te realiseren heeft Consument en Veiligheid, in samen-

Samenwerking

Adresgegevens

van belang als basis voor de preventie van sportblessu-

werking met gekwalificeerd judodocent en leerkracht

Op het terrein van het monitoren van sportblessures en

Stichting Consument en Veiligheid

res. Vanuit diverse organisaties zijn bronnen beschikbaar

bewegingsonderwijs Yos Lotens en sportmarketingbureau

het sportblessurepreventiebeleid zijn twee landelijke

Postbus 75169

die samen een volledig beeld geven van de omvang,

2Basics, het lespakket ‘Vallen is ook een sport’ ontwikkeld

platformen actief, waarvan vertegenwoordigers van rele-

1070 AD Amsterdam

etiologie, risicofactoren en ontstaansmechanisme van

om valvaardigheid bij basisschoolkinderen te trainen. In

vante organisaties lid zijn. Het bundelen van kennis en

Rijswijkstraat 2

sportblessures. In 2006 is de methodiek van één van

2009 is, in samenwerking met het EMGO-instituut, gestart

netwerken heeft een duidelijke meerwaarde. Een plat-

1059 GK Amsterdam

deze bronnen, namelijk het enquête-onderzoek ‘Onge-

met een pilot onder 40 scholen. Gedurende het schooljaar

form biedt de organisaties de gelegenheid (1) optimaal

T 020-5114511

vallen en Bewegen in Nederland’ (OBiN) grotendeels

2009/2010 zal de helft van deze scholen met het lespak-

samen te werken, (2) op de hoogte te zijn van relevante

E [email protected]

gewijzigd. Deze wijziging was aanleiding voor Consu-

ket gaan werken, de andere scholen zullen hun reguliere

ontwikkelingen, (3) in te springen om bedreigingen weg

W www.veiligheid.nl

ment en Veiligheid om, in afstemming met de betrok-

bewegingsonderwijsactiviteiten uitvoeren. Onderzoek moet

te nemen of kansen uit te werken en (4) prioritering aan

ken organisaties, de nieuwste cijfers over sportblessures

uitwijzen of kinderen op de scholen die met het lespakket

te brengen aan activiteiten.


3

www.voorkomblessures.nl


65

3



Dopingautoriteit

beleid. Het duidelijkst wordt dat zichtbaar in het an-

is in dit verband wel de schade die ex-topsporters uit

tidopingbeleid dat zich richt op de ongeorganiseerde

voormalig Oost-Duitsland geleden hebben. Maar om de

sport. Bezoekers van sportscholen en fitnesscentra zijn

situatie beter in beeld te krijgen (en er eventueel beleid

Stichting Anti-Doping Autoriteit Nederland

meestal niet aangesloten bij een sportbond en vallen

op te ontwikkelen) voert de Gezondheidsraad momen-

Herman Ram

daarom niet onder de regelgeving van WADA. Maar juist

teel een verkennend onderzoek uit en de Dopingauto-

in de ongeorganiseerde sport vinden we het grootste

riteit participeert hierin als adviseur. De resultaten van

aantal dopinggebruikers en gevreesd moet worden dat

het onderzoek zullen begin 2010 gepubliceerd worden.

3

juist deze gebruikers de grootste kans op gezondheidsDe Dopingautoriteit (voluit: Stichting Anti-Doping Autori-

het ondertekenen van een verklaring zich akkoord verkla-

schade lopen. Deze zogenoemde ‘esthetische’ gebrui-

WAD Code 2009

teit Nederland) is door de overheid aangewezen als de

ren met de uitgangspunten van de campagne. Een aantal

kers (die doping gebruiken om een slank en/of gespierd

Sinds 1 januari 2009 geldt een vernieuwde versie van de

Nationale Anti-Doping Organisatie (NADO) van ons land

vooraanstaande topsporters fungeert als Ambassadeur

uiterlijk te verkrijgen) gebruiken vaak illegale en (dus)

World Anti-Doping Code. De WAD Code is het kerndocu-

en het World Anti-Doping Agency (WADA) heeft de orga-

van de campagne (zie www.100procentdopefree.nl).

vervuilde middelen in doseringen die ver boven de

ment van het mondiale antidopingbeleid, maar niet een

nisatie als zodanig formeel erkend. Dit betekent dat de

therapeutische dosering liggen. Gesteund en gefinan-

reglement dat direct toegepast kan worden door sport-

Dopingautoriteit is aangewezen om de centrale onderde-

World Anti-Doping Code

cierd door het Ministerie van VWS kent de Dopingauto-

bonden of sporters. Daarvoor moeten de regels eerst

len van het Nederlandse antidopingbeleid uit te voeren.

Antidopingbeleid is bij uitstek internationaal ontwikkeld

riteit een uitgebreid preventieprogramma, bekend onder

worden verwerkt in reglementen die per land kunnen

De Nederlandse overheid (het Ministerie van VWS) en

en vastgesteld beleid: sinds de oprichting van het World

naam “Eigen Kracht” dat zich op deze doelgroep richt.

en moeten verschillen, in verband met de verschillende

de Nederlandse sport (vertegenwoordigd door NOC*NSF)

Anti-Doping Agency (WADA) in 1999 is grote voortgang

Het programma biedt, zoals de naam al suggereert,

weten regelgeving die landen kennen. Een duidelijk

zijn de opdrachtgevers en financiers van de Dopingau-

geboekt met de mondiale harmonisatie van dat beleid,

alternatieven voor dopinggebruik door informatie en ad-

voorbeeld hiervan is de wetgeving op het gebied van de

toriteit. Daarnaast voert de Dopingautoriteit opdrachten

waarvan de hoofdpunten in 2003 in de eerste editie van

viezen te geven over gezonde voeding en verantwoorde

bescherming van persoonsgegevens.

uit voor derden. Zo worden in opdracht van buitenland-

de World Anti-Doping Code (WAD Code) werden vast-

training (zie www.eigenkracht.nl).

De WAD Code is in Nederland geïmplementeerd door het

se zusterorganisaties en internationale federaties ook

gelegd. De harmonisatie van de regelgeving was hoog

dopingcontroles uitgevoerd bij buitenlandse sporters

nodig, omdat tot aan de acceptatie van de WAD Code

Prevalentie-onderzoek

pingautoriteit in 2008 ter vaststelling aan de topsport-

die zich in Nederland bevinden en tijdens internationale

de rechtszekerheid van sporters bedreigd werd door de

Naar schatting kent Nederland op dit moment zo’n

bonden heeft aangeboden.

evenementen die in Nederland georganiseerd worden.

veelheid aan verschillende en zelfs tegenstrijdige regels

164.000 actuele dopinggebruikers. Meer dan 90.000

Maar ook het vaststellen van dit dopingreglement is nog

De Dopingautoriteit heeft ISO-certificering voor alle

waarmee zij te doen hadden. De WAD Code beoogt om

mensen gebruiken stimulantia, terwijl ruim 40.000

niet voldoende om alle voorzieningen uit de Code ook

procedures: een dergelijk kwaliteitscertificaat is van

alle sporters aan dezelfde regelgeving te binden, waar

mensen anabole steroïden en andere (groei)hormonen

in Nederland te realiseren. De Dopingautoriteit heeft

groot belang om de kwaliteit en transparantie van alle

ter wereld ze zich ook bevinden en welke sport ze ook

gebruiken. Deze cijfers zijn gebaseerd op onderzoek, in

daarom ook in het jaar 2009 nog veel aandacht moeten

activiteiten te waarborgen, bovendien is het een in het

maar beoefenen. Veel taken van de Dopingautoriteit

2009 uitgevoerd door TNO in opdracht van de Dopingau-

besteden aan alle wijzigingen die het gevolg zijn van

Nationaal Dopingreglement gestelde voorwaarde voor

vloeien min of meer rechtsreeks voort uit de WAD Code

toriteit, dankzij financiering van het Ministerie van VWS.-.

de nieuwe WAD Code. De WAD Code is namelijk op een

het uitvoeren van dopingcontroles.

of uit één van de International Standards die daarbij ho-

Eerdere onderzoeken gaven lagere cijfers te zien, zeer

behoorlijk aantal punten gewijzigd. Voor een deel be-

ren. In deze Standards zijn vooral de taken beschreven

waarschijnlijk omdat veel respondenten sociaal wense-

treft het kleinigheden, maar er zijn ook gebieden waar

Waarom antidopingbeleid?

die direct of indirect met de uitvoering van dopingcon-

lijke antwoorden gaven en dus hun gebruik ontkenden.

ingrijpende wijzigingen hebben plaats gevonden. Een

Hoewel een minderheid van zo’n twintig procent van

troles te maken hebben.

De door TNO toegepaste onderzoeksmethode ondervangt

duidelijk voorbeeld is de zogenaamde Whereabouts-

de bevolking pleit voor het vrijgeven van doping is een

Uiteraard kent de mondiale harmonisatie van de regels

dit probleem, waardoor hun onderzoek een realistischer

administratie, waarin de verblijfsgegevens van sporters

ruime meerderheid van de bevolking voor handhaving

ook een keerzijde: nationale wensen en voorkeuren

beeld van het feitelijk gebruik in Nederland geeft.

verwerkt worden. De nieuwe WAD Code bevat nieuwe en

van het verbod en opsporing van overtreders. Onder

kunnen niet altijd gerealiseerd worden. Een bekend

sporters is de steun zelfs nog groter. Naast andere argu-

voorbeeld van zo’n nationale voorkeur is de wens om

Gezondheidsschade

sporters die verplicht zijn deze gegevens in te sturen.

menten speelt de mogelijke schade aan de gezondheid

cannabis en enkele andere groepen van stoffen van de

Er is sinds kort dus meer bekend over de exacte om-

Een en ander is geregeld in een speciale Whereabouts-

van de sporter daarbij een hele grote rol. Diverse geval-

Dopinglijst af te voeren: die wens gaat niet in vervul-

vang van dopinggebruik in Nederland, maar dit geldt

bijlage bij het Nationaal Dopingreglement. Een andere

len hebben in het verleden aangetoond dat ongecontro-

ling omdat een (ruime) meerderheid van de landen hier

veel minder voor de aard en omvang van de gezond-

belangrijke wijziging is de aanpassing van het sanctie-

leerd dopinggebruik slachtoffers eist. De regels beogen

tegen is.

heidsschade die uit dopinggebruik voortvloeit. Hoewel

stelsel, waardoor tuchtcommissies meer ruimte krijgen

er veel indicaties zijn dat dopinggebruik (zeker op de

om in de strafmaat rekening te houden met de persoon

de sporters te beschermen en meer in het bijzonder ook

66

opstellen van het Nationaal Dopingreglement dat de Do-

gedetailleerde regels die grote gevolgen hebben voor de

de jeugdige sporters die sterk beïnvloed worden door

Nationaal beleid

lange duur) ernstige schade aan de gezondheid van de

van de sporter en de omstandigheden van het individu-

ouders en coaches.

Naast de gebieden waarop de WAD Code dus min

gebruiker toebrengt, is deze schade nooit op weten-

ele geval.

De keuze van sporters voor een dopingvrije sportbeoe-

of meer dwingend voorschrijft wat de taken van de

schappelijke basis geïnventariseerd. Vooralsnog blijft de

Zowel in de regelgeving als in de publiciteit is de positie

fening wordt door de Dopingautoriteit ondersteund met

Dopingautoriteit zijn, zijn er (gelukkig) ook terreinen

informatie beperkt tot rapporten en artikelen over indi-

van het begeleidend personeel - coaches maar zeker

de 100% Dope Free campagne. Sporters kunnen door

waarop veel meer ruimte is voor ‘eigen’ Nederlands

viduen of kleine groepen gebruikers. Het meest bekend

ook (sport)artsen – enigszins onderbelicht. Dit is ten



67

3



FSMI

onrechte omdat juist de omgeving van de sporter sterk

ook (para)medici, soigneurs) en uiteindelijk aan “het

bepalend is voor de keuzes die de sporter maakt, om

Nederlandse publiek”. In de praktijk blijken ook familie-

nog maar niet te spreken over de situaties waarin bege-

leden, partners en andere mensen uit de omgeving van

leiders – en dan met name artsen – beslissingen nemen

een gebruiker behoefte te hebben aan informatie en ook

en middelen toedienen zonder de sporter daarin te

zij kunnen terecht bij de Dopingautoriteit. Elke middag

kennen. De nieuwe WAD Code legt meer nadruk op het

van 13.00 – 16.00 uur is de Dopinginfolijn open: 0900-

begeleidend personeel en vraagt meer aandacht voor de

2001000.

overtredingen die juist door hen begaan kunnen worden

Ook kunnen vragen per e-mail gesteld worden: doping-

(zoals handel en toediening). Voor de opsporing van

[email protected]. Alle vragen worden gewoon-

In 1927 is door de ‘Haagsche Afdeeling van de Vereeni-

steuning biedt aan gecertificeerde sportmedische instel-

overtredingen wordt ook de samenwerking met justitie

lijk binnen één (werk)dag beantwoord.

ging ter bevordering van de Lichamelijke Opvoeding’ het

lingen zodat deze optimaal kunnen functioneren op een

eerste sportkeuringsbureau opgericht. Daarna kwamen

herkenbare plek binnen de reguliere gezondheidszorg”.

nagestreefd. Bovendien wordt de sporter gestimuleerd


tot het afleggen van verklaringen over zijn omgeving,

Bestuur en Raad van Advies

er snel meer sportkeuringsbureaus die zich op 2 mei

waarvoor dan strafvermindering in het vooruitzicht ge-

De Dopingautoriteit heeft een klein bestuur van drie

1930 verenigden tot de Federatie van Bureaux voor Me-

De afgelopen jaren heeft de FSMI de aandacht vooral

steld wordt.

leden: Dolf Segaar (voorzitter), Conny van Bentum (secre-

dische Sportkeuring. Begin zeventiger jaren ontstonden

gericht op de interne organisatie, verbetering van de

Nederland kent een geheel uit artsen samengestelde

taris, voorgedragen door NOC*NSF) en Charlotte Insinger

de Sportmedische Adviescentra (SMA’s) die voorname-

communicatie en de ontwikkeling en uitvoering van het

zogenaamde GDS-commissie (Geneesmiddelen Dispen-

(penningmeester, voorgedragen door het ministerie van

lijk een adviserende taak vervulden op het gebied van

kwaliteitsbeleid.

satie Topsporter) die dispensatie kan verlenen voor het

VWS). Daarnaast kent de Dopingautoriteit een zevenkop-

sportbeoefening en blessurebegeleiding.

Op 2 april 2009 heeft er een kwaliteitsdag FSMI plaats

gebruik van dopinggeduide middelen. Nieuw in de WAD

pige Raad van Advies waarin vertegenwoordigers van

In 1975 startte de Federatie een onderzoek met als doel

gevonden voor het bestuur, commissie kwaliteit en

Code is dat alleen sporters die deel uitmaken van een

allerlei geledingen (bijvoorbeeld artsen en apothekers,

te onderzoeken welke manco’s er aan de sportkeuring

medewerkers van het bureau, waarbij een belangrijke

zogenaamde Testing Pool nog verplicht zijn om derge-

maar ook de sporters en coaches) zitting hebben.

kleefden, hoe de sportkeuring verbeterd zou kunnen

kwaliteitsslag werd gemaakt ten aanzien van de uitvoe-

worden en/of deze verbeterde versie ook vruchten zou af-

ring en de controle op het huidige systeem. Inmiddels

ters die een dopingcontrole ondergaan kunnen volstaan

Adresgegevens

werpen. Dit onderzoek leidde ertoe dat de “oude” sport-

zijn op deze gebieden belangrijke stappen gezet. Er is

met het achteraf aanvragen van die dispensatie.

Dopingautoriteit

keuring werd vervangen door het preventief sportmedisch

een start gemaakt met de implementatie van het intern

Postbus 5000

onderzoek (PSMO). Dit was op zich een grote kwalitatieve

kwaliteitsbeleid waarin eisen worden gesteld aan de

Verdere informatie

2900 EA Capelle aan den IJssel

verbetering omdat bij de sportkeuring de nadruk lag op

interne zorgstructuur en organisatie van de bij de FSMI

De Dopingautoriteit verstrekt informatie aan (aankomen-

T 010–2010150

goed- of afkeuring, maar bij het PSMO juist werd gefocust

aangesloten sportmedische instellingen. Daarnaast is

de) topsporters, aan de anders georganiseerde sport

E [email protected]

op het geven van advies en voorlichting.

een kwaliteitshandboek ontwikkeld conform de indeling

(sportscholen en fitnesscentra en hun bezoekers), aan

W www.dopingautoriteit.nl

Inmiddels was de Federatie van Bureaux voor Medische

van het INK-managementmodel. Deze twee ontwikkelin-

Sportkeuring opgegaan in het Nationaal Instituut voor

gen hebben geleid tot de certificering van inmiddels 54

de Sport GezondheidsZorg (NISGZ), later omgedoopt tot

sportmedische instellingen.

Nederlands Instituut voor Sport en Gezondheid (NISG).

Op dit moment zijn er maatschappelijk veel trends

In 1983 werd door het NIGZ het nieuwe PSMO ingevoerd

waarneembaar die van invloed zijn op de organisatie-

ter vervanging van de “oude”sportkeuring, maar het

ontwikkeling van de FSMI. Aanzienlijke veranderingen

PSMO bleek niet aan te slaan met als belangrijkste oor-

zijn waarneembaar in de zorgvraag. In de dagelijkse

zaak dat een aantal grote sportbonden de “verplichte

praktijk worden artsen in toenemende mate geconfron-

sportkeuring” in 1982 hadden afgeschaft.

teerd met vragen over sportblessures, een actieve leef-

De huidige Federatie van Sportmedische Instellingen is

stijl en sportadvisering bij cliënten met een chronische

opgericht in 1992. Eerst was de officiële naam ‘Federatie

aandoening. De vergrijzing is van invloed op het aantal

van Sportmedische Adviescentra (FSMA), maar door een

(oudere) sporters en zorgt mede voor een toename van

toename van het aantal sportgeneeskundige afdelingen

het aantal sportletsels. Het lijkt dan ook aannemelijk

binnen ziekenhuizen dat zich ook bij de Federatie wilde

dat het aantal verrichtingen binnen de sportmedische

aansluiten, is in 1999 besloten tot een naamswijzing om

instellingen de komende jaren zal toenemen. Door een

een bijdrage te leveren aan een transparant aanbod van

veranderende leefstijl waarbij men op zoek is naar vei-

sportmedische zorg.

ligheid en zekerheid zal de vraag niet alleen toenemen,

lijke dispensatie vooraf aan te vragen. Alle andere spor-

het begeleidend personeel (trainers en coaches, maar

3

maar zal ook de aard van de zorgvraag wijzigen. Daar-

68


De missie van de FSMI luidt als volgt:

naast zijn er nieuwe aanbieders van sportgeneeskundige

“de federatie is een organisatie die professionele onder-

producten op de markt en is er sprake van een zodanig


69

3



tekort aan sportartsen dat de zorgvraag in zijn volle

projectgroep Gezond aan de Top. Deze projectgroep heeft

relevante informatie over verantwoord sporten en sport-

en inmiddels zijn een aantal sportmedische instellingen

omvang niet door de sportartsen in de sportmedische

de Stichting Certificering Actoren in de Sportgezondheids-

medische begeleiding te leveren. Niet alleen sporters

gestart met dit Elektronisch Patiëntendossier.

instellingen kan worden opgevangen.

zorg (SCAS) verzocht om certificatie-eisen te formuleren

maar ook begeleiders, coaches en trainers kunnen die

In 2009 zijn er diverse bijeenkomsten geweest met

Rekening houdend met deze ontwikkelingen in de maat-

die gelden voor het begeleiden van topsporters.

informatie goed gebruiken. Clubzorg is een gezond-

vertegenwoordigers van verschillende sportbonden (vol-

schappij ambieert de FSMI ook in de komende periode,

Onder een Topsport Medisch Samenwerkingsverband

heidsservice voor verenigingen en bestaat uit systemati-

leybal, judo, taekwondo, voetbal, gymnastiek) om de

in een snel veranderende omgeving waarbij sprake is

wordt verstaan: één of meerdere sportmedische instellin-

sche voorlichting, educatie en begeleiding op het gebied

wensen en mogelijkheden te bespreken om het Elektro-

van een toenemende vraag en groeiende concurrentie,

gen en personen die samenwerken om aan de eisen voor

van sport, bewegen en gezondheid. Door Clubzorg wor-

nische Patiëntendossier toepasbaar te maken binnen de

de regiefunctie op het gebied van de sportmedische

topsportmedische begeleiding te voldoen. Onder topsport

den blessures voorkomen en de sporter (die klachten

sportmedische begeleiding van (top)sporters.

instellingen te behouden. Dat wil zij doen door haar

wordt in dit kader het volgende verstaan: A, B en High

heeft) herstelt sneller doordat hij/zij snel de weg weet te

Tevens is er een koppeling mogelijk tussen dit dossier

deskundigheid op het gebied van professionalise-

Potential sporters van de categorie 1 sporten.

vinden binnen het veld van de sportgezondheidszorg.

en het Blessure Informatie Systeem (BIS) van TNO. Het

ring ook in te zetten bij de ontwikkeling van nieuwe

Een Topsport Medisch Samenwerkingsverband moet bij de

Clubzorg is actief in de gemeenten Eindhoven, ‘s-Herto-

systeem waar BIS tot nu toe op draaide voldeed niet

product-markt-combinaties. De klant vormt daarbij het

SCAS aangemeld zijn en voldoen aan de SCAS-eisen. De

genbosch en Rotterdam. Voor 2010 zal contact worden

meer aan de eisen van deze tijd en in 2009 ontving de

uitgangspunt. Op het gebied van de ondersteuning van

toetsing hierop vindt via een certificeringstraject plaats.

gezocht met meer gemeenten om Clubzorg te implemen-

FSMI het verzoek van TNO om het BIS te laten verlopen

sportevenementen op regionaal niveau wordt een syste-

Zeventien TMS-en hebben in 2008/2009 meegedaan aan

teren. Stichting Consument en Veiligheid zal een proce-

via een systematische koppeling van de sportmedische

matisch aanbod van sportmedische begeleiding ontwik-

de instapfase en hieruit kwam naar voren dat er nog een

sevaluatie uitvoeren waarin wordt ingegaan op vragen

Elektronische Patiëntendossiers en deze systematiek zal

keld. Uiteraard zal parallel aan deze productontwikkeling

aantal vragen waren die verduidelijkt moesten worden.

als ‘Hoe wordt de website van Clubzorg gewaardeerd?’

nader worden uitgewerkt.

voordurend aandacht blijven bestaan voor de kwaliteit

Hiervoor is een informatiebijeenkomst gehouden op 12

en ‘Welke concrete acties voert een vereniging uit naar

van de sportmedische instellingen als zodanig. Om te

maart 2009 die heeft geleid tot enige aanpassing van de

aanleiding van Clubzorg?’.

kunnen blijven inspelen op de groeiende vraag en de

normen. Daarnaast zijn een aantal ondersteunende docu-

toenemende concurrentie zullen nurse-practitioners en

menten ontwikkeld zoals een modelovereenkomst tussen

Elektronisch Patiëntendossier voor de sportarts

Mevrouw drs. M. Oudshoorn

physician-assistents worden opgeleid waardoor kosten-

bond/ SMI/ beroepsbeoefenaren, een handleiding en een

Middels het Elektronisch Patiëntendossier kan de sport-

Drs. B. Scholte

besparend en doelmatiger gewerkt kan gaan worden.

instrument tevredenheidsmeting (sporter) en bond.

arts in één oogopslag het hele behandelproces van de

Drs. G. Koot

Om de regie over het sportmedische zorgproces te

Tevens is de fasering van het certificatietraject aangepast:

patiënt overzien. Zowel de (financiële) administratie als

Drs. A. Brons

blijven behouden zullen zorgketens worden ingericht en

• voor 1 oktober 2009 dienen alle (aspirant) TMS-en hun

alle behandelgegevens kan men in dit dossier vastleg-

Samenstelling bestuur Mevrouw drs. G. Sijpkes

duurzame samenwerkingsverbanden met ketenpartners

verbetermaatregelen op basis van de uitkomsten van

gen en gemakkelijk terugvinden. Deze informatie is ver-

Adresgegevens

worden aangegaan. Uiteindelijk dient deze samenwer-

de instapfase in te leveren;

volgens te gebruiken voor facturatie, correspondentie en


king te leiden tot een grotere winst voor alle deelne-

• de certificeerder beoordeelt vervolgens aan de hand

verslaglegging. Deze efficiënte manier van werken spaart

Postbus 52

van een documentenbeoordeling de verbeterpunten ;

in de eerste plaats tijd, de ervaring leert dat dit gemid-

3720 AB BILTHOVEN

deratie heeft zal vergroot en uitgebreid worden. Hiertoe

• voor 1 september 2010 moet het instapcertificaat wor-

deld tien minuten per patiënt bedraagt. Naast overzicht

Professor Bronkhorstlaan 10 eerste verdieping

wordt een communicatiestrategie ontwikkeld die tevens

den omgezet in een volledig certificaat en de certifica-

en tijdwinst biedt het dossier vooral veel gebruiksgemak

Gebouw 60

als doel heeft de leden meer gebruik te laten maken

tiebeoordeling bestaat in deze fase uit documentenbe-

omdat men via het internet toegang heeft tot alle gege-

3723 MB BILTHOVEN

van de diensten van de FSMI.

oordeling en een beoordeling van de praktijk (bezoek

vens. Papieren dossiers meeslepen is daarmee verleden

Telefoon: 030-2252290

op locatie).

mende partijen. De kennis die het veld nu van de Fe-

tijd en ook het bewaren van medische informatie wordt

Fax: 030-2252498

Indien een TMS in de praktijk voldoet krijgt het een cer-

op deze manier eenvoudiger. Het dossier is voorbereid

E-mail: [email protected]

Het afgelopen jaar zijn de volgende ontwikkelingen

tificaat voor 2 jaar. Indien een TMS ook aan een aantal

op het keurmerk Goed Beheerd Zorgsysteem, dat garan-

Website: www.sportgeneeskunde.com

ingezet:

specifieke omschreven normen voldoet die te maken heb-

deert een optimale beveiliging van de informatie.

ben met de structurele werking van de verbetercyclus dan

In 2009 hebben alle SMI’s door middel van een informa-

Topsport Medisch Samenwerkingsverband

krijgt het TMS een certificaat voor 4 jaar.

tiebijeenkomst kennis kunnen maken met het dossier

Doelstelling van het meerjarenprogramma “Gezond aan

Voor meer informatie zie http://www.sportgeneeskunde.

de Top”, waarin NOC*NSF de activiteiten op het gebied

com/scas_colleges onder Topsport Medisch Samenwer-

van topsportmedische begeleiding samenbrengt, is het

kingsverband.

3

voorzitter

verbeteren van de kwaliteit van topsportmedische be-

70

geleiding. Van sportbonden wordt verwacht dat zij een

Clubzorg

overeenkomst aangaan met een gecertificeerd Topsport

Sportverenigingen doen er alles aan om de leden een

Medisch Samenwerkingsverband (TMS). De betrokken

fijne tijd te bezorgen, maar de zorg voor de gezondheid

belangenorganisaties te weten NOC*NSF, VSG, FSMI, NGS

van sporters heeft niet altijd de allerhoogste prioriteit.

en NVFS hebben zich in 2006 verenigd in de landelijke

Clubzorg helpt de sportverenigingen bij deze taak door



71

3



Gehandicaptensport Nederland

3

LOSO Landelijk Overlegorgaan Sportgezondheids Onderzoek Ron Diercks

Gehandicaptensport Nederland is de nieuwe naam van


Naar aanleiding van het RGO rapport (Advies Onder-

Wat heeft LOSO tot nu toe opgeleverd?

NebasNsg, ingevoerd per april 2008. Bij Gehandicap-

Gehandicaptensport Nederland bestaat uit de volgende

zoek Sportgezondheidszorg, Sport en Bewegen, 2001)

• Een gestructureerd samenwerkingsverband dat o.m.

tensport Nederland zijn circa 325 verenigingen aange-

organisatieonderdelen die zich gezamenlijk hard maken

en op initiatief van de VSG, met steun van VWS en later

bestaat uit een regulier overleg, één maal per 3

sloten. Veel van deze verenigingen zijn opgericht voor

voor de gehandicaptensport in Nederland.

gesteund vanuit het programma SBG van ZonMw, werd

maanden. Deze samenwerking is primair gericht op:

sporters met een handicap, maar er zijn ook steeds

• De Adviesgroep: kennis, expertise, advies en oplei-

het LOSO opgericht. Het LOSO is geen juridische entiteit

−− het gezamenlijk coördineren, opzetten en uitvoe-

meer reguliere sportverenigingen waarvan gehandicapten lid zijn. Gehandicaptensport Nederland schat dat er

(rechtspersoon) maar een samenwerkingsverband tussen:

dingen. • De Sportbond: sportbond voor een aantal gehandi-

ongeveer 30.000 sporters met een handicap in Neder-

captensporten, maar ook ondersteuning van lidorga-

land regelmatig sporten en/of bewegen. NebasNsg is in

nisaties, organisatie van nationale en internationale

2001 uit een fusie van NEBAS (Nederlandse Bond voor

competities, kampioenschappen, toernooien en

Aangepaste Sporten) en NSG (Nederlandse Sportbond voor Geestelijk Gehandicapten) ontstaan. De NEBAS is van oudsher een sportbond voor lichamelijk, visueel en zintuiglijk gehandicapten, de NSG was de sportbond voor mensen met een verstandelijke handicap.

• het Universitair Centrum voor Sport, Beweging en Gezondheid van het UMCG Groningen; • de Afdeling Sociale Geneeskunde en het EMGO+ Instituut van het VU medisch centrum Amsterdam; • het Universitair Centrum voor Sportgeneeskunde

uitzendingen. • SailWise: actieve watersport voor mensen met een beperking op een van de eigen accommodaties. • Special Olympics Nederland: sportevenementen voor mensen met een verstandelijke handicap.

(UCS) van het UMC Utrecht; • het Maastrichts Universitair Medisch Centrum+ (MUMC-MOVE); • recent heeft het multidisciplinaire onderzoeksinstituut Musculoskeletal Science Center (MUSC) van het

Doelstelling

Samenstelling bestuur

Gehandicaptensport Nederland stimuleert en faciliteert

De heer Th. Meijer

Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam zich als 5e voorzitter ad interim

partner aangesloten bij het LOSO.

sporten en bewegen voor alle mensen met een handicap.

ren van onderzoek; −− het gezamenlijk ontwikkelen en evalueren van protocollen voor preventie; −− het verdelen van de onderzoeksvragen; −− het gezamenlijk uitvoeren van onderzoeken; −− elkaar ondersteunen bij specifieke onderzoeksvragen. • Gewerkt wordt vanuit de eerder vastgestelde LOSO matrix. • Naar buiten toe treedt het LOSO op als één groep bij overleg met uitvoerende organisaties. • Onderzoek: −− Promoties: 5 in 2008 en 2009 in Groningen en VUMC.

Adresgegevens

Waarom werd LOSO opgericht?

Rol

Gehandicaptensport Nederland

• Herkenbaar loket/platform, sturing op zorgvragen.

liteit, bewegen en diabetes, hardlooponderzoek,

Sport draagt bij aan het welzijn van mensen. Iedereen,

Regulierenring 2B

• Meer draagvlak bij opdrachtgevers van onderzoek

tendinopathie, Parkinson, psychische stoornissen).

ook mensen met een handicap, moet de mogelijkheid

3981 LB Bunnik

krijgen om te sporten. Sporten en bewegen maakt men-

T 030-6597300

sen met een handicap ‘fit voor het leven’.

E [email protected]

Gehandicaptensport Nederland stimuleert en faciliteert

W www.gehandicaptensport.nl

(overheid en eventuele andere partijen). • Meer volume (meer onderzoeksprojecten met meer onderzoekers). • Meer output (wetenschappelijke publicaties).

het sporten en bewegen en waarborgt sporten bewe-

• Meer financiële slagkracht.

gingsmogelijkheden voor alle mensen met een handicap.

• Operationele samenwerking (proefpersonen, apparatuur). • Samenwerking andere universiteiten en kennisinsti-

−− Projecten (liesblessure, overtraining, enkel stabi-

• Verspreiding /knowledge transfer verloopt via wetenschappelijke artikelen, wetenschappelijk dag, congressen, regionale activiteiten, projecten en participatie in samenwerkingsverbanden. Strategische partners Strategische partners van LOSO zijn NOC*NSF (vertegenwoordiger van de georganiseerde sport in Nederland),

tuten (passend op lopende programma’s/deelpro-

de Vereniging voor Sportgeneeskunde (vertegenwoor-

gramma’s).

diger van sportmedisch Nederland), ZonMw en het Mi-

• Mogelijkheid Europese trajecten op te zetten bij de daarbij passende Europese gelden.

nisterie van VWS. Deze partijen hebben een strategisch belang bij de totstandkoming van een wetenschappelijk programma SBG en/of hebben aan de basis gestaan om dit te initiëren.

72



73

3



Veldorganisaties Veldpartijen zijn organisaties die onderzoeksvragen kunnen genereren, kennis kunnen afnemen en/of kennis kunnen doorsturen (als intermediair) naar de praktijk van SBG. Te denken valt aan onderwijsinstellingen,

lijkheid nemen en initiatieven ontplooien; • te adviseren over implementatie van de onderzoeks gegevens; • afstemming van onderzoek en implementatie van de LOSO partners te faciliteren.

sportmedische instellingen, gezondheidsinstellingen/-

Een populatie wordt (schematisch) onderverdeeld in drie


subcategorieën:

Prof. Dr. R.L. Diercks

voorzitter

1. suboptimale groep (met een ziekte en/of aandoening)

Dr F. Hartgens

secretaris

2. de groep waarbij het optimaliseren van de gezond-

Prof. Dr. F. Backx

heid belangrijk is (en die geen suboptimale gezond-

Prof.dr. W. van Mechelen

heid hebben) en

Prof.dr. B. Koes

organisaties, sporten beweegorganisaties.

Wat wil het LOSO vanaf 2009 e.v.?

Aanspreekpunt (generator van onderzoeksvragen) kan

De missie van het LOSO is hoogwaardig wetenschap-

centraal staat; dit laatste hoeft natuurlijk niet alleen

Adresgegevens

de individuele veldorganisatie zijn of zijn/haar koepelor-

pelijk onderzoek te bevorderen op het gebied van SBG

gericht te zijn op Olympische niveaus, dit geldt in

LOSO

ganisatie.

in het bijzonder op het gebied van curatie, preventie en

feite voor elke wedstrijdsporter.

Postbus 52

3. de groep waarbij het optimaliseren van de prestatie

prestatie. Daarnaast wil het LOSO de disseminatie van

3720AB Bilthoven

Klankbordgroep SBG (Sport, Bewegen en Gezondheid)

de gegenereerde kennis faciliteren (ondersteunen en

T 030-2252290

Vanuit het LOSO wordt een klankbordgroep ingesteld.

begeleiden).

E [email protected]

Deze Klankbordgroep is het platform waar de onder-

LOSO vormt in samenwerking met veldpartijen en onder-

W www.loso.nl

zoekers en de veldpartijen met de strategische partners

zoeksinstituten, een blijvend platform voor wetenschap-

elkaar ontmoeten en in gezamenlijkheid beleidsvoor-

pelijk onderzoek op het gebied van SBG.

stellen formuleren. De Klankbordgroep bestaat uit de

Het LOSO is een virtuele onderzoeksorganisatie met de

LOSO partners, de strategische partners van het LOSO

ambities van een ‘sportuniversiteit’ en een uitdrukke-

(NOC*NSF, de VSG, ZonMw (programmacommissie SBG

lijke oriëntatie naar de veldorganisaties. Het LOSO heeft

en het Ministerie van VWS ) en uit de belangrijkste

als doel hoogwaardig, praktijk-driven, onderzoek uit te

veldorganisaties. Om direct slagvaardig te kunnen wer-

(doen) voeren of te ondersteunen in het domein van

ken zal dit aangevuld worden met een beperkt aantal

SBG. Hierbij is een open en laagdrempelige relatie met

partners zoals het Nederlands Instituut voor Bewegen

het veld een voorwaarde. Door deze veldorganisaties te

en Gezondheid (NISB) en de Federatie van Sportmedi-

betrekken bij de onderzoeksvragen wordt voor dezelfde

sche Instellingen (FSMI). Belangrijk in dit verband ook

veldorganisaties de implementatie erg waardevol en

is het Kennis Transfer Sportgezondheid (KTS) -initiatief

relevant.

van Sportgeneeskunde Nederland/VWS. In de Klankbordgroep zal structureel plaats ingeruimd worden voor een

Wat zijn concreet de doelen van het LOSO?

KTS vertegenwoordiger.

1. (Doen) uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek.

In latere instantie kan de vertegenwoordiging van de

2. Landelijk structureren, herkenbaar en bereikbaar ma-

veldorganisaties desgewenst, in verband met het di-

ken van de onderzoeksactiviteiten binnen het gebied

rect contact met het werkveld, uitgebreid worden met

van de sportgezondheid rond herkenbare academi-

bijvoorbeeld organisaties zoals GGD Nederland, de

sche kernen.

Vereniging van Sport en Gemeentes, de sportkoepel

3. Prioriteren en programmeren van wetenschappelijk

NKS en beroepsorganisaties/ intermediairs zoals NGS,

onderzoek, in afstemming met universitaire lijnen en

NFWS, KNGF-NVFS, KVLO en NVJG. Gezien de taak en

maatschappelijk organisaties (veldpartijen).

verantwoordelijkheid van de Klankbordgroep lijkt het op

Het werkgebied van LOSO

Laag

Hoog

Sub-optimaal

Optimaliseren van gezondheid

Optimaliseren van performance

Blessure, aandoening, ziekte

Kwaliteit/welzijn

Sporter

• Blessurebehandeling • Revalidatie • Chronische aan doeningen/exercise • Bewegen als therapie

• Beweegstimulering • Gezondheidsbevordering • Educatie en preventie • Speciale groepen

• Prestatieverbetering • Testen en meten • Training en biomechanica • Voeding en doping • Psychologie

4. Faciliteren van implementatie van de resultaten van

termijn opportuun ook nationale onderzoeksorganisaties

het wetenschappelijk onderzoek (waaronder PR en

zoals TNO Kwaliteit van Leven en het RIVM te betrekken.

communicatie).

3

Het is de taakstelling van de Klankbordgroep om: • het genereren van onderzoeksvragen uit het veld te stimuleren;

74

Onderzoekdomein LOSO 2009 e.v.

• over thema’s, programma’s en projecten te adviseren

Matheson en Pipe (1995) hebben een ‘Human Perfor-

waarbij het onderzoekprogramma dat de Klank-

mance continuüm model’ opgesteld dat het domein

bordgroep voorstelt niet uitsluitend wordt gestuurd

van LOSO goed representeert. Het continuüm loopt van

vanuit de behoefte van de veldorganisaties, ook de

‘laag’ naar ‘hoog’ en geeft een mogelijke ontwikkeling in

Klankbordgroep als zodanig kan haar verantwoorde-

welzijn, gezondheid en prestatie weer.


Figuur 1; Naar Matheson en Pipe (1995); een zogeheten ‘Human Performance continuüm model’

Welk domein wil het LOSO bestrijken? De onderzoekers


75

3



W.J.H. Mulier Instituut

wetenschappelijk én beleidsrelevant onderzoek in en

historische processen. Deze relatie is van direct maat-

naar de sportwereld en hiermee verweven terreinen,

schappelijk belang. Zij is te herkennen in maatschap-

zoals actieve leefstijl en lichamelijke opvoeding.

pelijke discussies over bijvoorbeeld obesitas, waarin

3

de oorzaken, verantwoordelijkheden en oplossingen in

Centrum voor sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek

Doelstellingen

Koen Breedveld

sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek; • de bevordering van de coördinatie en kwaliteit van

Projecten en/of activiteiten Enkele grote projecten die door het Mulier Instituut wor-

De ontwikkelingen in de samenleving en in de sport

initiatiefnemers van de Elfstedentocht en de Nijmeegse

het fundamenteel en toegepast sociaal-wetenschap-

den uitgevoerd hebben direct of indirect met gezond-

voltrekken zich in een razend tempo, hangen in toene-

Vierdaagse en stond aan de basis van de oprichting van

pelijk sportonderzoek;

heid en lichamelijkheid te maken. Binnen het door VWS

mende mate met elkaar samen, grijpen op elkaar in en

de atletiekunie (KNAU), de voetbalbond (KNVB) en de

hebben steeds vaker een internationale dimensie. Het

internationale schaatsunie (ISU).

karakter van de sport is daardoor veranderd. Er is een

• het bijdragen aan de opbouw, synthese en over-

gesubsidieerde meerjaren onderzoeksprogramma Sport:

dracht aan wetenschappers en beleidsmakers van

passie, praktijk en profijt verricht het instituut onder

sociaal-wetenschappelijke kennis op sportgebied;

meer onderzoek naar:

zeer omvangrijke en pluriforme sportwereld ontstaan,

Doelstelling

waarop allerlei maatschappelijke ontwikkelingen inwer-

Het Mulier Instituut vervult een spilfunctie in het sport-

ken. Dergelijke ontwikkelingen vragen om een vergroting

onderzoek in Nederland. Het verricht toegepast en

van de kennis op sportgebied, vooral met het oog op

fundamenteel sociaal-wetenschappelijk onderzoek op

HBO-instellingen bij de opleiding van

gen ondervinden (jonge) topsporters gedurende hun

een degelijke fundering van beleid.

het gebied van sport en bewegen en streeft naar een

onderzoekers op dit werkgebied.

sportloopbaan en welke factoren zijn bepalend in de

Deze kennisbehoefte, zo stelden de oprichters van

optimale afstemming tussen kennisontwikkeling en de

het Mulier Instituut vast, is problematisch. Terwijl de

toepassing en verspreiding van kennis. Naast de uitvoe-

Rol binnen de sportgeneeskunde/sportgezondheidszorg

en voor het sociaal-maatschappelijk welbevinden

sportsector en het sportbeleid een proces van profes-

ring van hoogwaardig, probleemgestuurd beleidsonder-

Het Mulier Instituut richt haar activiteiten op ontwikke-

van talenten en (ex)topsporters? Deze vraag wordt

sionalisering ondergingen, bleef de uitvoeringsstructuur

zoek richt het instituut zich op theoretische verdieping,

lingen in de sportwereld. Hieronder worden alle mensen,

bekeken vanuit het perspectief van jonge talentvolle

van het sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek daarbij

innovatief, longitudinaal en internationaal vergelijkend

groepen en organisaties verstaan die betrokken zijn bij ac-

achter. De gevolgen waren fragmentatie, gebrekkige on-

sportonderzoek. Ook communicatie met relevante be-

tiviteiten die zich als sport aandienen of in de samenleving

derlinge afstemming en onvoldoende kennisaccumulatie.

leids- en onderwijsinstanties en kennisoverdracht en

als sport worden beschouwd. Tot dit werkterrein behoren

standen en beletsels van mensen om niet te spor-

De sociaal-wetenschappelijke fundering en verankering

implementatie behoren tot de kerntaken van het insti-

activiteiten van zeer uiteenlopende aard, van zwemmen op

ten. Volgens de kabinetsnota ‘Tijd voor sport’ dient

van het beleidsonderzoek is daardoor beperkt gebleven.

tuut. Het ministerie van VWS, NOC*NSF, KVLO, NISB en

de Olympische Spelen tot fitness in de sportschool en van

deze groep onder meer te worden gestimuleerd tot

Voor conceptueel, toetsend en vergelijkend onderzoek

VSG zijn betrokken bij de onderzoeksafstemming en de

gymnastiek op school tot skaten op straat.

sportbeoefening door aanpassing van het sporten

waren weinig mogelijkheden. Enerzijds resulteerde dat

ontwikkeling van het instituut.

Voor het ministerie van VWS voert het instituut het

in onvoldoende synthese en theorievorming, anderzijds

• de bevordering van de instelling van bijzondere leerstoelen op dit werkgebied; • het ondersteunen van universiteiten en

• topsporters: talentontwikkeling, sociaal welbevinden en burn out. De centrale vraagstelling van het onderzoek luidt: welke stimulansen en belemmerin-

transitiefases van beginnen en stoppen met topsport

onderzoeksprogramma Sport: passie, praktijk en profijt

sporters, ‘drop outs’ en ex-topsporters. • niet-sporters: kwantitatief onderzoek naar weer-

beweegaanbod. • lichaamsoefening en zelfdiscipline. Eén van de hypo-

in een gebrekkige disseminatie en implementatie van

Visie

uit (zie http://www.mulierinstituut.nl/objects/publications/

thesen die eerder onderzoek heeft opgeleverd is dat

wetenschappelijke kennis.

Het Mulier instituut vindt het van maatschappelijk be-

Programmatisch%20werkplan%202007-2010%20per%20

het slankheidgebod niet bij iedereen sterk genoeg

Om deze situatie te verbeteren en de onderlinge afstem-

lang dat er door de uitvoering van fundamenteel en toe-

3%20juli%202007.pdf ). Dit programma loopt van 2007

werkt om gewicht en de vorm van het lichaam onder

ming, coördinatie en diepgang van het sociaal-weten-

gepast sociaal-wetenschappelijk onderzoek meer valide,

tot en met 2010 en het programma van het instituut

controle te houden door beheersing van het voeding

schappelijk sportonderzoek in Nederland te bevorderen,

betrouwbare en vruchtbare kennis wordt gegenereerd

speelt op verscheidene manieren in op (fundamentele

- en bewegingsgedrag. Zwaarlijvigheid wordt hier ge-

werd op 12 april 2002 het W.J.H. Mulier Instituut opge-

over de sportwereld en over sporten en bewegen als

en actuele) maatschappelijke ontwikkelingen en vraag-

relateerd aan variatie in zelfdiscipline ten aanzien van

richt. Het instituut ontstond uit een samenwerkingsver-

onderdeel van een actieve leefstijl. Het Mulier Instituut

stukken. Tot deze vraagstukken behoren ook zaken die

voeding en beweging. Het onderscheidt zich van het

band tussen het onderzoeksbureau Diopter – Janssens

zet zich ervoor in dat deze kennis wordt aangewend ter

verwant zijn met sportgeneeskunde/sportgezondheids-

bestaande, medisch geïnspireerde onderzoek naar be-

& Van Bottenburg bv, de Universiteit van Tilburg, de

ontwikkeling, onderbouwing, toetsing of evaluatie van

zorg, zoals de toenemende problemen rond het gebrek

wegen door het uitgangspunt dat de aard en de mate

Universiteit Utrecht en de Universiteit van Amsterdam.

het beleid op deze terreinen.

aan bewegen en zwaarlijvigheid. Verder onderhoudt het

van de zelfdiscipline ten aanzien van lichaamsbewe-

Diopter is met al haar activiteiten opgegaan in het

76

eerste instantie op individueel niveau worden gezocht.

• het verrichten van fundamenteel en toegepast

Mulier Instituut onder andere een panel van verenigin-

ging sociaal gedetermineerd zijn. Dat betekent dat

nieuwe instituut.

Missie

gen en van sporters. Aan beide panels kunnen vragen

veel aandacht wordt besteed aan de relaties tussen

Het instituut is gevestigd in ’s-Hertogenbosch en ver-

Het Mulier Instituut wil een onafhankelijk, innovatief,

worden voorgelegd, bijvoorbeeld over omgang met bles-

sociale klasse, lichaamsoefening en zelfdiscipline.

noemd naar W.J.H. (Pim) Mulier (1865-1954), wellicht de

gezaghebbend en gewaardeerd interuniversitair onder-

sures. In bredere zin staat in het programma de sociaal-

Bovendien onderscheid het zich door mogelijke dis-

belangrijkste pionier en aartsvader van de (georgani-

zoeksinstituut zijn met een stimulerende en uitdagende

wetenschappelijke vraag centraal naar de relatie tussen

crepanties te identificeren tussen het perspectief van

seerde) sport in Nederland. Hij richtte de eerste Neder-

werksfeer dat in Nederland nauw betrokken is bij de

persoonlijke handelingsmogelijkheden, maatschappelijke

de overheid op volksgezondheid en dat van de indivi-

landse voetbal-, hockey- en bandyclub op, was één van

programmering, coördinatie en uitvoering van sociaal-

en institutionele structuren/tegenstellingen en bredere

duele burger op zijn of haar individuele gezondheid.



77

3



NGS

Tevens is in 2007 door ZonMw eveneens een meerjarige

Adresgegevens

onderzoekssubsidie toegekend voor onderzoek naar de


invloed van de schoolomgeving op het sporten be-


weeggedrag van de jeugd (School, Bewegen en Sport).

Postelstraat 59

Het onderzoek beoogt tevens inzicht te bieden in de

5211 DX ’s-Hertogenbosch

Nederlands Genootschap voor Sportmassage

effecten van beleidsinterventies in die sfeer die erop

Postbus 188

Ronald van Tol

gericht zijn om het sporten beweeggedrag in positieve

5201 AD ’s-Hertogenbosch

zin te beïnvloeden.

T 073-6126401 F 073-6126413

In de jaren ‘20 werd de opleiding tot sportmasseur geor-

bij de promotie van sportmassage en die met mas-


E [email protected]

ganiseerd door het Nederlands Genootschap voor Heil-

sageteams actief zijn bij grote evenementen als de

Het hoogste orgaan binnen de stichting is het bestuur.

W www.mulierinstituut.nl

gymnastiek en Massage. Het duurde tot 1954 voordat

Wandelvierdaagse van Nijmegen, de Elfstedentocht(en)

Het bestuur stelt de missie en kerntaken alsmede het

met de oprichting van het Nederlands Genootschap voor

en triatlons. Bovendien zijn de NGS-afdelingen diverse

meerjarig onderzoeksprogramma van het instituut vast.

Sportmassage een specifieke organisatie voor sportmas-

sportclubs behulpzaam bij het zoeken naar een goede

De leden van het bestuur zijn verbonden aan, en voor

seurs ontstond.

sportmasseur.

hun bestuurszetel voorgedragen door, de onderzoeks-

De doelstelling van het NGS was en is nog steeds de

Verdere doelstellingen van het NGS zijn o.a. de belang-

instellingen die in de stichting participeren. Het bestuur

sportmassage in al haar facetten te bevorderen en de

stelling voor sportmassage te vergroten, de belangen

van het Mulier Instituut wordt gevormd door vertegen-

kwaliteit van de sportmassage in Nederland te waarbor-

van de sportmassage en van haar leden te behartigen,

woordigers van de vier universitaire onderzoeksgroepen:

gen. Dat betekent onder meer dat nationale en interna-

het vergroten van de kennis van sportmasseurs(seuses),

Universiteit Utrecht, Universiteit van Tilburg, Rijksuniver-

tionale ontwikkelingen op dit gebied gevolgd worden,

kortom het dienen van de sportbeoefening door middel

siteit Groningen en Universiteit van Amsterdam.

terwijl ook de raakvlakken met andere massageme-

van sportmassage.

Prof. dr. Paul Verweel

voorzitter

thoden worden bestudeerd en deze kennis wordt via

Het streven van het NGS is erop gericht meer erkenning

Dr. Ir. Hugo van der Poel

secretaris

diverse kanalen, waaronder het vakblad ‘Sportmassage’,

te verkrijgen van sporters, sportbonden, de overheid en

naar de aangesloten sportmasseurs doorgesluisd.

andere bij de sport betrokken instellingen en groepen.

Zowel tijdens de opleiding als na het behalen van het

Tijdens de opleiding sportmassage kan men reeds aspi-

diploma sportmassage speelt het Nederlands Genoot-

rant lid worden van het NGS.

Prof. Dr. Ruud Koning Dr. Ruud Stokvis

penningmeester algemeen bestuurslid

3

schap voor Sportmassage (NGS) een belangrijke rol. Sinds zijn oprichting in 1954 is het NGS er in geslaagd

De sportmasseur

de sportmassage in al haar facetten te ontwikkelen

Een goede masseur beschikt over ‘Fingerspitzenge-

en zodoende een niet meer weg te denken plaats te

fühl’ en van deze vaardigheid wordt veelvuldig gebruik

laten innemen in de sportgezondheidszorg. Het NGS

gemaakt bij de directe voorbereiding op een sportieve

participeert in de sector Sport en Gezondheid van het

prestatie. Deze pre-actieve massage wordt door de

NOC*NSF samen met de overige partners in de sportge-

sporter zelf gewaardeerd als één van de factoren die

zondheidszorg, de Nederlandse Vereniging voor Sport-

meehelpen om een optimale prestatie te leveren.

geneeskunde (VSG), de Nederlandse Vereniging voor

Behalve deze pre-actieve massage zal de sportmasseur

Fysiotherapeuten in de Sportgezondheidszorg (NVFS) en

ook na afloop van de training en/of wedstrijd zijn kun-

de Federatie van Sportmedische Instellingen (FSMI). Om

digheid kunnen aanwenden bij de post-actieve massage,

de eigen belangen bij de overheid te behartigen, heeft

waarmee spierstijfheid verminderd of zelfs voorkomen

het NGS contacten met het ministerie van Volksgezond-

kan worden. Naarmate de trainingen frequenter en in-

heid Welzijn en Sport (VWS).

tensiever worden zal de noodzaak tot massage toenemen, omdat het bewegingsapparaat minder tijd gegund

78


Het NGS is een professionele organisatie waarbij circa

wordt om te herstellen en massage kan in dergelijke

23.000 bezitters van een NGS-licentie geregistreerd zijn.

gevallen het herstelproces ondersteunen.

Daarvan zijn er ruim 7.900 lid van het NGS. Het NGS

Voorts wordt het tot de taak van de sportmasseur gere-

houdt de vakkennis van de licentiebezitters continu op

kend de sporters met raad en daad terzijde te staan met

peil door extra cursussen te organiseren en deelname

adviezen over voeding, trainingsbelasting, verzorging

aan grote evenementen te stimuleren.

van het lichaam, het nut van de vele soorten smeersels

Het NGS is georganiseerd in afdelingen, die actief zijn

etc. We zien vaak dat de sportmasseur door de sporter


79

3



als een soort vertrouwensman wordt beschouwd, bij wie

Nederlands Genootschap voor Sportmassage

hij niet alleen met zijn lichamelijke klachten terecht kan,

Postbus 200

maar bij wie hij ook eens heerlijk zijn hart kan luchten.

6800 AE Arnhem Tel: 026-8450870 (van 9.00-13.00 uur)

Enkele lopende projecten

Fax: 026-8450875

−− ontwikkelen kwaliteitsystemen voor de organisatie

E-mail adres: [email protected]

3

NIOS Nederlands Instituut Opleiding Sportartsen

en voor de individuele sportmasseur; −− certificering van sportmasseurs en praktijken; −− professionalisering van na- en bijscholingen;

In 1986 erkende het College voor Sociale Geneeskunde

Per 1 januari 2009 is het nieuwe opleidingsplan van het

−− participant bij de professionalisering van topsport-

de Sportgeneeskunde als officiële tak van de sociale

NIOS van kracht (dit is sinds haar oprichting inmid-

geneeskunde. In 1987 werd de Sportgeneeskunde door

dels het derde opleidingsplan). Dit opleidingsplan is

−− participant bij professionalisering van ketenzorg;

de Ministeries van Welzijn, Cultuur en Volksgezondheid

gebaseerd op het Canadese systeem van beoordeling

−− nationaal examenpunt sportmassage;

resp. Onderwijs en Wetenschappen officieel erkend als

en toetsing, dat als zodanig is geïmplementeerd in alle

−− ontwikkeling welness massage.

tak van de sociale geneeskunde. Aansluitend hieraan

medische (vervolg-)opleidingen. Het model definieert het

is in 1989 het NIOS opgericht door de Vereniging voor

beroepsprofiel van de medisch specialist aan de hand

Sportgeneeskunde (VSG) om de taken en verantwoorde-

van ruim twintig sleutelcompetenties verdeeld in zeven

lijkheden aangaande de opleiding tot sportarts in volle

competentiegebieden, te weten:

omvang uit te oefenen. Het leerplan van de opleiding

• medisch handelen;

medische zorg;

Meer informatie: www.sportverzorgingngs.nl

tot sportarts werd op 27 juni 1991 door de Sociaal-Ge-

• communicatie;

voorzitter

neeskundigen Registratie Commissie (SGRC) besproken

• samenwerking;

secretaris

en vervolgens werd het NIOS door de SGRC erkend als

• kennis en wetenschap;

het opleidingsinstituut voor artsen tot sportarts.

• maatschappelijk handelen;

De vierjarige voltijdopleiding tot sportarts van het NIOS

• organisatie;

is toegankelijk voor (basis)artsen en bestaat uit praktijk-

• professionaliteit.

Bestuurssamenstelling (per 1-1-2009) Dhr. Arend van der Veen Dhr. Frans Friederichs Dhr. Jaap Stein

penningmeester

Dhr. Huub van den Broek

ICT

Mevr. Janny Veerbeek-de Lange Dhr. Guus Bloemeers

Public Relations (afdelingen)

scholing en cursorisch onderwijs. Deze combinatie stelt

Vakgebied Sportmassage a.i.

sportartsen in opleiding optimaal in de gelegenheid om

Uitgaande van deze competentiegebieden zijn de sport-

zowel de benodigde theoretische kennis als de even-

geneeskundige competenties gedefinieerd die vervol-

eens onmisbare praktijkervaring op te doen. De oplei-

gens als uitgangspunt zijn gebruikt voor de invulling

ding is opgebouwd (in chronologische volgorde) uit een

van de opleiding.

zevental modules, te weten cardiologie, pulmonologie,

Bij het beoordelen van de competenties van de sportart-

orthopedie, huisartsgeneeskunde, wetenschappelijk on-

sen die in opleiding zijn, wordt gewerkt met een portfo-

derzoek en twee modules sportgeneeskunde. Daarnaast

lio. Dit biedt een geformaliseerd overzicht van individue-

is cursorisch onderwijs een essentieel onderdeel gedu-

le leer- en werkervaringen, onderbouwd met bewijzen en

rende de hele opleiding, waarbij een groot accent ligt

gerelateerd aan de eisen uit het Opleidingsplan Sportge-

op inspanningsfysiologie. Meer informatie over de oplei-

neeskunde. Een portfolio is ook een registratiesysteem

ding tot sportarts is elders opgenomen in dit jaarboek.

waarin verschillende andere vormen van toetsing en

Dhr. G. Spees

Bedrijfsvoering

beoordeling kunnen worden opgenomen. Het instrument Doelstelling

biedt veel mogelijkheden tot (zelf )reflectie en daarmee

De stichting heeft sinds haar oprichting in 1989 als doel:

tot het nemen van besluiten voor verdere ontwikke-

‘het opleiden tot sportarts, onder andere door het op-

ling. Met de komst van het nieuwe opleidingsplan is het

richten en in stand houden van één of meer opleidings-

accent voor de opleider van de sportarts in opleiding

instellingen voor de opleiding van sportgeneeskundigen

verschoven van ‘beoordeling’ naar ‘coaching’.

als bedoeld in de desbetreffende Besluiten van het College voor Sociale Geneeskunde en voorts al hetgeen in de ruimste zin met één en ander verband houdt, daartoe behoort en/of daartoe bevorderlijk kan zijn.’

80



81

3



Er zijn op dit moment tien plaatsen in Nederland waar de opleiding tot sportarts wordt verzorgd:

NISB

• beleid t.a.v. welke competenties een (zij)instromer moet hebben;

• Amersfoort/ Baarn

• gewenste onderwijsmethode;

• Amsterdam

• gewenste beoordelingsmethode”;

3

Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen

• Groningen • Heerenveen

Samenstelling

• Den Haag/ Leidschendam

De Werkgroep Curriculum van het Concilium Sportge-

• Roermond/ Venray

neeskunde dient tenminste te bestaan uit:

• Nijmegen

1 NIOS-instituutsopleider (= voorzitter WC-C/ E. Stolk)

NISB is het kennis- en innovatie-instituut dat aanzet

hoogte van trends en ontwikkelingen op het gebied van

• Utrecht/ Zeist

2 hoofdopleiders Sportgeneeskunde (G.C. van Enst,

tot sport en bewegen om participatie, leefbaarheid en

sport en bewegen. NISB geeft richting aan vernieuwing,

gezondheid te bevorderen. NISB doet dit door ontwik-

werkt aan deskundigheidsbevordering en ondersteunt

keling en verspreiding van vernieuwende strategieën en

professionals op het gebied van sporten bewegingssti-

deskundigheidsbevordering onder professionals en de

mulering. Daarbij hoort ook verspreiding en implementa-

landelijke publiekscampagne 30minutenbewegen.

tie van vernieuwingen.

• Eindhoven/ Veldhoven

W.M. van Teefelen)

• Zwolle

1 VSG-vertegenwoordiger bij de SGRC (sportarts/

Om iedere sportarts in opleiding uitzicht te kunnen

1 vertegenwoordiger van de Juniorkamer (3e of

R. Vesters) bieden op een passende arbeidsplaats, is het aantal

Het beleid van NISB is erop gericht dat gemeenten en

4e jaars/ B. Bulder)

opleidingsplaatsen voor sportartsen beperkt. Eind 2009

1 onderwijskundige (ad hoc)

lokale (sport)organisaties initiatieven ontplooien die

Financiering

telde Nederland 34 sportartsen in opleiding en in 2010

De commissieleden rouleren om de drie jaar, behoudens

bijdragen aan een structurele verbetering van het lokale

NISB kent een systeem van gemengde financiering,

zullen er zeven nieuwe sportartsen in opleiding gaan.

de VSG-vertegenwoordiger, onderwijskundige en insti-

sportaanbod. Het liefst in samenwerking met andere

waarbij het ministerie van VWS de grootste opdrachtge-

Tijdens een sollicitatieprocedure wordt bepaald wie tot

tuutsopleider. De aios wordt op voordracht van de Juni-

lokale sectoren als welzijnswerk, gezondheidszorg, on-

ver is. VWS verstrekt zowel de zogenoemde instellings-

de opleiding wordt toegelaten.

orkamer benoemd voor de duur van maximaal twee jaar,

derwijs en recreatie.

subsidie als specifieke projectsubsidies voor innovatie-

respectievelijk tot het moment dat hij of zij de opleiding

NISB heeft zich een gerespecteerde positie verworven

ontwikkeling, verankering en verspreiding.

Het afgelopen jaar is een aantal ontwikkelingen ingezet:

heeft afgerond.

met kennisontwikkeling en -verspreiding, het entameren

Aanvullende financiering komt uit subsidie van andere

van debat, het ‘makelen en schakelen’ tussen de diverse

ministeries, uit fondsen (ZonMw, VSB Fonds, Stichting

Nieuwe visitatiemethodiek


partners in de wereld van sport, gezondheid en welzijn.

Doen, Johan Cruijff Foundation) en via partnerships met

Gelijktijdig met de invoering van het NIOS opleidings-

Drs. R. van Linschoten

De overheid beschouwt NISB als een belangrijke organi-

bijvoorbeeld NOC*NSF, bonden, gemeenten, provincies

plan (per 1 januari 2009) is de nieuwe visitatiemetho-

Drs. P.A. van Beek

secretaris/penningmeester

satie om de doelstellingen op het gebied van sport en

of bedrijven. Bij de campagne 30minutenbewegen is

diek, naar het voorbeeld van het geactualiseerde model

Prof.dr. R. Diercks

lid

bewegen te realiseren.

zelfs het streven dat de subsidie wordt verdubbeld door

van de MSRC, bij het NIOS ingevoerd. De visitatiecom-

Verantwoordelijk voor organisatorische en

De activiteiten van NISB zijn hoofdzakelijk gericht op be-

partners/sponsors uit het bedrijfsleven.

missie ad hoc bereidt de visitatie voor aan de hand van

onderwijskundige zaken zijn:

leidsmakers, consulenten en coördinatoren van beweeg-

Daarnaast is er sinds 2009 een B.V.: NISB Consult.

een visitatiewerkdocument. Dit werkdocument dient

mw. A.M.G.J. Bruinsma, directeur NIOS

en sportactiviteiten. Overheden, sportbonden, provin-

Vanuit NISB Consult kan o.a. advies op maat worden

tevens als leidraad / checklist tijdens de visitatiedag.

mw. Drs. E. Stolk, instituutsopleider NIOS

ciale sportraden, welzijninstanties en gezondheidszorg,

gegeven, daar waar subsidies niet meer beschikbaar of

mw. E.V.M. Muller, ambtelijk secretaris NIOS

recreatie, onderwijs en ook bedrijven kloppen bij NISB

niet aan de orde zijn.

voorzitter

Werkgroep Curriculum van het Concilium (WC-C) Adresgegevens

Met de landelijke campagne 30minutenbewegen richt

Lokale aanpak

In het Kaderbesluit SGRC staat dat het Concilium een

Nederlands Instituut Opleiding Sportartsen

NISB zich ook op diverse publieksgroepen in de sa-

Het accent ligt voor NISB op een lokale, wijkgerichte

Commissie Onderwijs moet hebben. Dit is als zodanig

Postbus 52

menleving. Zo wordt er rechtstreeks gecommuniceerd

aanpak. Hierbij werkt NISB nauw samen met partners

ook opgenomen in het Reglement van het Concilium,

3720 AB BILTHOVEN

met vmbo-leerlingen, 50-plussers, chronisch zieken en

uit de sporten beweegsector, onderwijs, zorg, welzijn

waarbij de (samenvatting) van de taak als volgt wordt


werknemers.

en bedrijfsleven. De opdrachten komen van de rijksover-

beschreven:

Gebouw 60

“(In opdracht van het Concilium Sportgeneeskunde)

3723 MB BILTHOVEN

Missie

welzijn of onderwijs en bedrijven die sport en bewe-

eerste voorstellen uitwerken ten aanzien van o.a. de

Telefoon: 030-2252290

De maatschappelijke waarden van sport en bewegen

gen inzetten als middel om hun doelen te bereiken. De

onderstaande onderwerpen:

Fax: 030-2252498

zo goed mogelijk benutten, dat is de missie van NISB.

voorgenomen fusie met Vereniging Sport en Gemeenten

• inhoud (competenties) van de opleiding Sportge-


Die maatschappelijke winst kan een gezonde en actieve

(VSG, zie 3.4) in 2010 zal de slagkracht op lokaal niveau


leefstijl zijn, meer participatie van allochtonen of oude-

versterken.

neeskunde;

82

aan voor ondersteuning van innovatieve projecten.

Taakomschrijving

heid, instellingen op het gebied van sport, gezondheid,

• gewenste niveau van de beschreven competenties;

ren aan de samenleving of bijvoorbeeld meer sociale

• duur van de respectievelijke delen van de opleiding;

cohesie in wijken en buurten.

Flexibel en pragmatisch

NISB is als kennis- en innovatie-instituut goed op de

NISB ontwikkelt kennis in programma’s die projectmatig



83

3



zijn opgezet. Begin en einde worden steeds duidelijk

bel30.nl) en werknemers (www.30minutenbewegen.nl).

Convenant Overgewicht

stages in de sport, wordt de BeweegKuur vanaf 2011

gemarkeerd. Daardoor kan NISB flexibel inspelen op

Intermediairs zoals sportraden, gemeenten, welzijnsorga-

Het Convenant Overgewicht is een samenwerkingsver-

in honderden wijken aangeboden en ondersteunt NISB

actuele vragen en ontwikkelingen. NISB beschikt over

nisaties, sportorganisaties en zorgprofessionals kunnen

band van organisaties uit overheid, maatschappij en

vanuit het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen 100

expertise als het gaat om effectmeting via monitors,

de campagne lokaal vertalen. Speciale publieksacties

bedrijfsleven. Doel is om het groeiende probleem van

gemeenten met gezondheidsachterstanden.

effectevaluaties, gebruikersraadplegingen en markton-

ondersteunen de boodschap, zoals in 2009 de actie

overgewicht een halt toe te roepen. Gezamenlijk hebben

NISB levert daarnaast een bijdrage aan het realiseren

derzoek. Daarnaast kent NISB een levendige traditie in

‘Start met’ en de Traploopweek in samenwerking met

de partners een actieplan opgesteld”Energie in Balans”

van Olympische ambities op wijken buurtniveau. NISB

het organiseren van debat en betrokkenheid in allerlei

het Diabetes Fonds. In 2010 gaat de aandacht speciaal

(oktober 2005)dat inzage geeft in wat er in gang is ge-

heeft als doelstelling om ondersteuning te bieden aan

vormen tijdens workshops, congressen, lezingen, pre-

naar het stimuleren van het gebruik van de fiets: Heel

zet om overgewicht te bestrijden. Eind november 2009

gemeenten en overige professionals bij de ontwikkeling

sentaties, publicaties en artikelen. NISB heeft interactief

Nederland Fietst.

is het eindverslag van de eerste periode overhandigd

van een integrale wijk-, buurten dorpssamenwerking

aan minister Klink. Ook is op dat moment het nieuwe

rondom de maatschappelijke thema’s gezondheid, leef-

werken hoog in het vaandel staan en gebruikt die input om weer verder te verbeteren.

Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)

Convenant Gezond Gewicht ondertekend door de mi-

baarheid en participatie, waarbinnen sport en bewegen

NISB verspreidt de ontwikkelde kennis en informatie

Met de invoering van de Wmo in 2007 heeft het kabi-

nister en ruim twintig partijen uit het bedrijfsleven, de

ingezet wordt als middel om tot vitale gezonde burgers

zoals methodiekontwikkeling, strategievorming en proto-

net een impuls gegeven aan gemeenten om de actieve

grote steden en het maatschappelijk veld. Op uitnodi-

te komen. Het Olympisch Plan 2028 en het standpunt

collen voor bepaalde situaties in de vorm van brochu-

participatie van burgers aan de samenleving te bevor-

ging van het Convenant is NISB als partner toegetreden

van het kabinet zijn voor NISB een aangrijpingspunt om

res, boeken, dvd’s en websites. Maandelijks worden de

deren. Het gaat daarbij zowel om meer sociale cohesie

tot het samenwerkingsverband (www.convenantoverge-

in de aanloop naar 2028 deze doelstelling te realiseren.

websites van NISB door zo’n 70.000 bezoekers (okt.

op buurten wijkniveau als om grotere participatie van

wicht.nl).

NISB beschikt over methodieken, materialen en trainin-

2009) bekeken. NISB organiseert interactieve bijeenkom-

kwetsbare burgers, onder wie mensen met een beper-

sten, praktijkgerichte workshops, cursussen en trainin-

king. Ook belemmeringen voor de sportdeelname beho-

Kennisnetwerk preventie

lijk, welzijn, ruimte en breedtesport van het Olympisch

gen om het gebruik van de ontwikkelde kennis en het

ren tot de aandachtspunten. Voor gemeenten ontwik-

De rijksoverheid wil versnippering en overlap in de

Plan 2028.

aanleren van nieuwe vaardigheden te stimuleren. Dit

kelde NISB een ‘sporttas’ met instrumenten om sport,

gezondheidszorg verminderen en de doelmatigheid

doet zij in samenwerking met provinciale en lokale inter-

participatie en sociale cohesie te verbinden. Deze Wmo-

verhogen. Tegen deze achtergrond hebben kennisorgani-

Aandacht voor jeugd

mediaire organisaties.

sporttas bevat voorbeelden en praktische hulpmiddelen

saties die werkzaam zijn op het terrein van preventie en

De jeugd staat volop in de belangstelling. De poli-

voor ambtenaren uit de sectoren sport, zorg en welzijn

gezondheidszorg het Kennisnetwerk Preventie opgericht.

tiek zet in op het wegwerken van achterstanden bij de

die als input dienen bij het positioneren van sport en

NISB participeert hierin vanuit een bijzondere positie. De

jeugd op het gebied van gezondheid, welzijn, onder-

Sport kan leiden tot een betere gezondheid en meer

bewegen binnen Wmo-beleid (www.wmo-sporttas.nl).

invalshoek voor NISB ligt niet direct in de preventie van

wijs, opvoeding en bewegen, o.a. via het Beleidskader

maatschappelijke samenhang. De kabinetsnota Tijd

Ook is in de campagne voor de gemeenteraadsverkie-

ziekten maar in het bestrijden van bewegingsarmoede

Sport, Bewegen en Onderwijs (2008) van de ministeries

voor Sport (2005) is de basis voor veel programma’s en

zingen extra aandacht gegeven aan mogelijkheden om

van met name ouderen. NISB participeert in het netwerk

van VWS en OCW. NISB sluit zich daar graag bij aan.

projecten die NISB heeft ontwikkeld en/of uitvoert, zoals

sport en bewegen in te zetten in de prestatievelden van

om de samenwerking en samenhang op een goede ma-

Een ander voorbeeld is het contract van het ministerie

“Nationaal Actieplan Sport en Bewegen” (NASB), “Mee-

de Wmo (www.nisb.nl/gemeenteraadsverkiezingen).

nier uit te bouwen. Een ander netwerk dat in dit kader

van Onderwijs met NISB voor het realiseren van 12.000

in 2009 is ontstaan, is Fit for Life Nederland. NISB is

maatschappelijke stages in de sport. NISB formuleert

opvang”.

BeweegKuur

het coördinatiepunt van dit netwerk van 24 partijen dat

jeugdprojecten waarbij maatschappelijke doelen leidend

Het kabinetsbeleid sluit nauw aan bij de NISB-program-

De BeweegKuur is een beweegprogramma bedoeld voor

zich actief richt op het kunnen sporten en bewegen van

zijn en de vraag van jongeren voorop staat: fun, gezel-

ma’s en -campagnes die de leefbaarheid, gezondheids-

mensen met (een hoog risico op) diabetes type 2 en

ouderen (www.fitforlifenederland.nl).

ligheid, veiligheid en vertrouwen bij bewegen en sport.

bevordering en maatschappelijke binding stimuleren.

overgewicht. Door de samenwerking tussen verschillen-

Intensievere samenwerking tussen scholen, sportclubs,

de professionals uit de eerstelijnszorg worden patiënten

Olympisch Plan 2028

naschoolse opvang en sportbuurtwerk moet meer spor-

In de praktijk

een jaar lang begeleid naar een actievere leefstijl.

De missie van dit plan is om met sport in de volle

tieve activiteiten opleveren voor jongeren op en rond

Campagnes

In 2008 is de BeweegKuur van start gegaan in 7 pilotre-

breedte heel Nederland naar Olympisch niveau te bren-

scholen en in de wijken.

Elke dag 30 minuten bewegen, eigenlijk zou iedereen

gio’s en dit aantal is in 2009 uitgebreid naar 14 regio’s.

gen op sociaal-maatschappelijk, economisch, ruimtelijk

De sociale omgeving is een belangrijke factor bij ge-

dat moeten doen. We wéten het ook wel, maar de eer-

In 2010 gaan 21 regio’s aan de slag met de BeweegKuur

en welzijnsgebied, met als mogelijk resultaat Olympi-

dragsverandering. Voor kinderen en jongeren telt de

ste stap zetten is vaak lastig. De landelijke campagne

met als doel: opname in het basispakket van de zorg-

sche en Paralympische Spelen in 2028 in Nederland.

mening van ouders zwaar. Toch blijken maar weinig

30minutenbewegen brengt deze boodschap onder de

verzekeraars in 2011.

Vooral de ambities breedtesport, sociaal-maatschap-

projecten voor leefstijlverandering van kinderen zich

aandacht en helpt drempels weg te nemen. De cam-

NISB regisseert de BeweegKuur met subsidie van het

pelijk, welzijn en ruimte sluiten naadloos aan op de

concreet op ouders te richten. Daarom gaat NISB extra

pagne, primair gericht op de ‘burger’, wordt uitgevoerd

ministerie van VWS en in samenwerking met NHG, LVG,

missie en visie van NISB. In veel projecten draagt NISB

aandacht besteden aan de rol van ouders. Dat gebeurt

in opdracht van het ministerie van VWS. De campagne

NVDA, KNGF, LHV, DVN, Vereniging Sportgeneeskunde,

nu reeds bij aan de doelen van het Olympisch Plan. Zo

onder meer via “Beweegkriebels” en “Beweegplezier

die loopt tot en met 2010 heeft bijzondere aandacht

NVD en NDF (voor meer informatie:

werkt NISB aan het stimuleren van sport en bewegen

vanaf 4, twee projecten voor spelenderwijs bewegen van

voor doelgroepen waar de meeste inactiviteit voorkomt:

www.beweegkuur.nl).

bij senioren binnen het landelijk netwerk Fit for Life Ne-

jonge kinderen.

derland, organiseert NISB ruim 12.000 maatschappelijke

Ruimte om te spelen, te bewegen en te sporten is van

chronisch zieken, 50-plussers, vmbo-jongeren (www.dub-

84

gen die goed aansluiten bij de ambities maatschappe-

Kabinetsbeleid

doen alle jeugd door sport” en “Sport en naschoolse


3


85

3



belang voor de jeugd om zich gezond te kunnen ontwik-

van actieve leefstijladvisering. In 2009 is de website

kelen. Daarbij gaat het zowel om de openbare ruimte

www.actiefadvies.nl gelanceerd: deze houdt professio-

als groene ruimte, schoolpleinen, playgrounds, trapveld-

nals op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen op het

jes, hangplekken en de stoep als om de nabijheid van

gebied van bewegen en presenteert recent ontwikkeld

sportparken en voorzieningen. NISB wil nadrukkelijk de

voorlichtingsmateriaal of nieuwe initiatieven in het land.

3

NOC*NSF

relatie leggen tussen de omgeving en sport en bewegen, met andere woorden tussen fysiek en sociaal.

Communities in Beweging Communities in Beweging is een werkwijze gericht op

De ketenaanpak actieve leefstijl

‘inactieven’ met een lage sociaaleconomische status.

Sport heeft ons veel te bieden. Soms zelfs meer dan we

Breedtesport

Dit is een netwerk en samenwerkingsverband tussen

In een aantal weken ervaren de deelnemers plezier in

denken. Sport is een bron van plezier. Op het veld én

Bij een vereniging moet iederéén terecht kunnen om

professionals binnen en buiten de zorg om de actieve

bewegen, neemt hun zelfvertrouwen toe, ontwikkelen

langs de kant. Sport is ook een maatschappelijk bind-

lekker te sporten. Meer of minder talent, jong of oud,

en gezonde leefstijl voor mensen met een gezondheids-

ze initiatieven, leren ze meer over gezonde voeding en

middel. Daarnaast is sport goed voor de fysieke, men-

recreatief of prestatiegericht, de vereniging heeft ieder-

achterstand en/of chronische aandoening te bevorderen.

kennen meer vormen van laagdrempelig bewegen. Het

tale en sociale gezondheid. En dat een heel leven lang!

een wat te bieden. Bij de meeste verenigingen kun je

Professionals uit de eerste lijnszorg en de wijk of wel-

einddoel is om de deelnemers structureel meer te laten

Maar steeds vaker hebben we het te druk om met sport

op elk niveau sporten, naar sport kijken en zorgen vele

zijns-, sporten beweegsector werken stapsgewijs actief

bewegen, vooral door meer te bewegen in hun dagelijks

bezig te zijn of zitten we alleen nog maar achter de

enthousiaste vrijwilligers ervoor dat je aan trainingen en

samen om dit te bereiken.

leven en meer te weten over een gezonde en actieve

computer. Sportkoepel NOC*NSF vindt dat dát moet en

wedstrijden kunt meedoen.

De Ketenaanpak is sinds 2006 als procesaanpak ont-

leefstijl. Uit ervaring blijkt dat sommige deelnemers zelfs

kan veranderen. NOC*NSF wil van Nederland een écht

De manier waarop de bijna 29.000 sportverenigingen

wikkeld. Door middel van pilotprojecten in het land is

doorstromen naar reguliere sportactiviteiten. Iets wat

sportland maken op Olympisch niveau. NOC*NSF is dan

in Nederland zijn georganiseerd, is behoorlijk uniek in

informatie verzameld over diverse thema’s, zijn good

vóór deelname aan Communities in Beweging nauwelijks

ook een van de alliantiepartners voor het Olympisch

de wereld. Vrijwel nergens zijn zo dicht bij huis zoveel

practises beschreven en instrumenten verzameld.

mogelijk leek.

Plan 2028. Het Olympisch Plan 2028 is de ambitie om

verschillende mogelijkheden om aan sport te doen.

De website www.nisb.nl/ketenaanpak biedt informatie en

Vanaf 2007 tot 2009 is er ervaring opgedaan met proef-

met sport in de volle breedte een bijdrage te leveren

Wel heeft een aantal sportverenigingen de laatste jaren

praktische handreikingen en instrumenten over de Ke-

implementatie van de aanpak CiB in Nederland. Op dit

aan Nederland, met veel positieve effecten, nú en in de

soms moeite om het hoofd boven water te houden. Ze

tenaanpak Actieve Leefstijl voor professionals werkzaam

moment bevindt het project zich in de implementatie-

toekomst. En met de organisatie van de Olympische en

kunnen niet genoeg vrijwilligers krijgen, het ledenver-

in en buiten de eerste lijn. Daarnaast is een recente pu-

fase, waarbij het benoemd is als één van de veelbe-

Paralympische Spelen van 2028 in Nederland als inspire-

loop gaat snel, de accommodaties moeten onderhouden

blicatie over succes- en faalfactoren van de Ketenaanpak

lovende projecten die in het kader van het Nationaal

rend perspectief en mogelijke uitkomst.

worden of de inkomsten en uitgaven moeten beter op

verschenen en te downloaden op de website.

Actieplan Sport en Bewegen ingezet worden. Tevens

Professionals kunnen met deze informatie zelf een Ke-

heeft de aanpak CiB inmiddels de status van theore-

In Nederland kan iedereen op elk niveau aan sport

NOC*NSF ambieert een Nederland waarin zoveel moge-

tenaanpak Actieve leefstijl bouwenof onderdelen uit de

tisch goed onderbouwd gekregen van het Centrum voor

doen. Jong of oud, valide of met een beperking, recreant

lijk inwoners georganiseerd sportief actief zijn of hierbij

ketenaanpak gebruiken of toepassen binnen hun eigen

Gezond Leven.

of topsporter. Samen met de aangesloten sportbonden,

op één of andere manier betrokken zijn. De Olympische

de scholen, het bedrijfsleven, de overheid en tal van

ambitie is dat minimaal 75% van de Nederlanders, uit

project en/of activiteiten.

elkaar worden afgestemd.

Adresgegevens

andere organisaties staat NOC*NSF dan ook pal voor de

alle lagen van de (multiculturele) samenleving, in 2016

Partnership Huisartsenzorg in Beweging

NISB

georganiseerde breedtesport én topsport in Nederland.

regelmatig aan sport doet.

Het kabinet wil dat het aantal mensen dat door een on-

Heelsumseweg 50

Sport is fantastisch, om te doen, om naar te kijken

gezonde leefstijl en te weinig beweging een chronische

6721 GT BENNEKOM

én om je voor in te zetten. Bij je eigen vereniging, op

Cruciaal voor een sterke vereniging is en blijft de kwa-

aandoening ontwikkelt, aanmerkelijk verminderen. Huis-

Postbus 64

school, in de wijk of aan de top. Sport maakt ons trots,

liteit van het sportaanbod. Bestaand en nieuw sport-

artsen en andere zorgverleners hebben een belangrijke

6720 AB BENNEKOM

is gezond en zorgt voor erkenning. En sport is ook een

aanbod moet naadloos aansluiten bij de uiteenlopende

rol in het actief bevorderen van een gezonde leefstijl,

T 0318-490900

bedrijfstak. Samen sporten is leuk en het geeft het ge-

behoeften van de verschillende doelgroepen. Het ul-

bewegen en preventie. Het partnership Huisartsenzorg in

I

voel dat je ergens bij hoort.

tieme doel is sporters een leven lang sport aan te kun-

www.nisb.nl

Beweging – waarin NISB participeert - is van mening dat

86

nen bieden, passend bij de levensfase waarin men zich

de huisarts een centrale rol heeft in het bevorderen van

De maatschappelijke betekenis van sport is groter dan

bevindt. De kwaliteit van het kader (van de barmensen

een gezonde leefstijl en bewegen voor de patiënt. De

ooit. Maar we zijn er nog lang niet. Als de Nederlandse

tot en met de voorzitter en van de scheidsrechters tot

gezamenlijke partners zijn vanuit hun expertise en doel-

samenleving de kracht van sport echt wil benutten en

en met de trainers) moet sterk zijn en blijven! Samen

stellingen van grote waarde voor het ondersteunen van

bovendien bij de top tien van de wereld wil (blijven)

met de sportbonden zet NOC*NSF in op de werving van

de huisarts, zijn praktijk en de zorgketen, inclusief het

horen, dan moet zij fors investeren. Sport, overheid en

vrijwilligers, maar ook op versterking van hun kennis en

sporten beweegaanbod rondom zijn praktijk. Kortom,

bedrijfsleven voorop. NOC*NSF staat voor de sport en

vaardigheden. Dit betekent dat meer en betere cursus-

het partnership ondersteunt de huisarts op het gebied

daagt iedereen uit om samen te investeren in de kracht

sen en opleidingen worden aangeboden en ontwikkeld.

van sport.

Ook andere lokale partners spelen een belangrijke rol



87

3



in de opknapbeurt voor de verenigingen. Niet voor

gesteund bij de ontwikkeling van hun maatschappelijke

van datgene wat de Olympische Gedachte of het Olym-

maar ook met buitenlandse sportorganisaties, oplei-

niets worden gemeenten, scholen, het buurtwerk en het

carrière. Er is per slot van rekening ook een leven nà de

pisme wordt genoemd.

dingsinstituten en andere voor de sport relevante partij-

bedrijfsleven in één adem genoemd met de sportvereni-

topsport.

ging. Samenwerking wordt op alle fronten gestimuleerd.

3

en. Het gaat bij internationale samenwerking doorgaans Internationaal

om kennis en ervaring halen en/of brengen ten behoeve van topsport en/of breedtesport in Nederland.

NOC*NSF concentreert zich de komende jaren op een

De topcoach

Als nationale sportkoepel heeft NOC*NSF ook een inter-

aantal cruciale thema’s voor de ontwikkeling van de

In het NOC*NSF topsportbeleid is veel aandacht voor

nationale rol en verantwoordelijkheid. De sportkoepel

Nederlandse georganiseerde sport. Met betrekking tot

de begeleiding van de topsporters, voor het kader dus.

vertegenwoordigt de Nederlandse sport in het buiten-

Adresgegevens

die thema’s heeft NOC*NSF een proactieve, initiërende

Het persoonlijke ontwikkelingsprogramma “MasterCoach

land en behartigt zowel binnen de EU als daarbuiten

NOC*NSF

rol. Dit wordt vormgegeven in programma’s met concrete

in Sports” voor topcoaches is daarvan een voorbeeld,

haar belangen. Daarnaast streeft NOC*NSF internationale

Postbus 302

projecten, resultaten en deadlines. De volgende pro-

evenals het ontwikkelen van loopbaantrajecten voor

samenwerking na, algemeen en sportspecifiek. En niet

6800 AH Arnhem

gramma’s staan onder andere op de agenda:

bondscoaches en ander sporttechnisch kader. Om ac-

alleen binnen internationale fora, met zustercomités of

026 – 483 4400

• marketing en innovatie van sport

tuele ontwikkelingen en thema’s onder de aandacht te

federaties of in het kader van zogenaamde Memoran-

www.nocnsf.nl

• groei door verenigingen

brengen en het delen van kennis te stimuleren, initieert

dum of Understanding (tussen nationale overheden),

• HR in de sport

NOC*NSF regelmatig Nationale en Olympische Coach

• gehandicaptensport

Platforms. Ook organiseert de sportkoepel expertmee-

• maatschappelijke kwaliteit

tings waar dieper op bepaalde onderwerpen wordt

• ontwikkeling sportbonden

ingegaan (bijvoorbeeld hoogtetraining of mentale begeleiding).

Topsport Het topsportbeleid van NOC*NSF richt zich op een

World Class Performance programma’s

vaste positie bij de tien beste landen van de wereld. In

Sporttechnische programma’s (trainingen en wedstrij-

het kader van deze ambitie van NOC*NSF ‘Nederland

den) moeten zich kunnen meten met het allerhoogste

structureel in de Top 10’ wordt een studie uitgevoerd,

internationale niveau. Ze kregen de naam “World Class

een feiten- en ambitiepresentatie. Deze Studie Top Tien

Performance programma’s”. De topsportbonden zijn

zal de basis vormen voor een nog te ontwikkelen high

verantwoordelijk voor de invulling van de programma’s

performance plan.

waarmee de sporter zich kan meten aan de wereldtop.

Om de top tien-ambitie te verwezenlijken is het beleid

NOC*NSF stimuleert en helpt de bonden een goed top-

van NOC*NSF Topsport gericht op het creëren van opti-

sportbeleid te ontwikkelen.

male omstandigheden voor topsporters en topsportcoaches. NOC*NSF is de professionele organisatie van de

Olympisch succes

Nederlandse topsport, de marketing en de financiering

Samen met de topsportbonden stelt NOC*NSF de

van topsport.

kwalificatie-eisen vast voor Olympische en Paralympische Spelen. Sporters die de normen en limieten halen,

88

De topsporter

krijgen extra ondersteuning om zo daadwerkelijk succes

Doel is om in zoveel mogelijk sporten permanent tot de

te boeken. Daarnaast verzorgt de sportkoepel rondom

beste tien landen van de wereld te behoren, óók in niet-

de Olympische Spelen alle zaken op het gebied van lo-

Olympische sporten! Om dat te bereiken is NOC*NSF

gistiek, transport, administratie en verblijf.

voortdurend bezig goede voorwaarden voor (aanko-

De Spelen zijn het toppunt in de carrière van vele spor-

mende) topsporters te creëren, waardoor zij maximaal

ters en de droom van vele anderen. Miljoenen mensen

kunnen presteren.

zijn op de een of andere manier bij de Olympische Spe-

Eén van de voorwaarden is dat topsporters zich opti-

len betrokken. Als sporter, als begeleider, als organisa-

maal kunnen voorbereiden op topsportprestaties. Aan-

tor, als toeschouwer op de tribunes of via de media. De

vullend op de investeringen van een sportbond biedt

Spelen zijn voor zowel de atleten als de toeschouwers

NOC*NSF ter ondersteuning verschillende financiële en

een fantastisch voorbeeld van wat je met sporten kunt

materiële voorzieningen. Het Ministerie van VWS, de

bereiken en hoe van sport een intercultureel en fees-

NOC*NSF Partners in Sport en Suppliers verlenen hier-

telijk evenement wordt gemaakt. Maar de Olympische

aan hun medewerking. Daarnaast worden topsporters

Spelen zijn slechts het zichtbare topje van de ijsberg,



89

3



NOTS

NVFS

Nederlandse Orthopedische en Traumatologische Sportgeneeskundige werkgroep

Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Sportgezondheidszorg

Heleen Sonneveld

Jeffrey Jansen

In 1982 werd door een aantal orthopeden met speci-


ale interesse voor de sportgeneeskunde een werkgroep

M. P. Heijboer

opgericht die later uitgroeide tot de Nederlandse Or-

Mw. H. Sonneveld

thopedische en Traumatologische Sportgeneeskundige

dr. P.H. Wiersma

werkgroep (NOTS) van de Nederlandse Orthopedische

dr. T.V.S. Klos

De NVFS is één van de tien beroepsinhoudelijke lidver-

Nieuwjaarsdebat. In 2009 zijn belangrijke eerste stap-

voorzitter

enigingen van het Koninklijk Nederlands Genootschap

pen gezet naar het hoogleraarschap musculoskeletale

secretaris

voor Fysiotherapie (KNGF). Zes van deze lidverenigingen,

fysiotherapie. Op stapel staan een gemeenschappelijk

penningmeester

waaronder de NVFS, zijn door het KNGF-bestuur formeel

Beroeps Competentie Profiel, een Wetenschappelijke

erkende specialistenverenigingen. Een werkgroep van

Raad en uiteindelijk een MSG-opleiding met verschil-

fysiotherapeuten die frequent sporters met blessures

lende uitstroomvarianten.

buitenlandse betrekkingen

Vereniging (NOV). Naast een actieve rol door de leden van de NOTS bij

De relatie met andere beroepsgroepen werkzaam in de

zagen, deed onder begeleiding van een sportarts veel

de organisatie van symposia, congressen en onderwijs

sportgezondheidszorg wordt onderhouden door verte-

aan deskundigheidsbevordering. Toen deze werkgroep

Rol van de NVFS binnen de sportgeneeskunde/sportge-

biedt deze werkgroep in driemaandelijkse vergaderin-

genwoordiging op congressen en refereeravonden en

in 1981 uit meer dan 150 leden bestond is besloten

zondheidszorg

gen een platform voor intercollegiaal overleg en tijdens

NOTS-vertegenwoordiging in het bestuur van de Vereni-

de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de

De NVFS kent verscheidene projecten binnen de sport-

de vergaderingen wordt ruim aandacht besteed aan

ging voor Sportgeneeskunde (A. Stibbe).

Sportgezondheidszorg op te richten. Voor deze groep

gezondheidszorg. Vanuit de adviezen van het Lande-

casuïstiek. Voor deelname aan de vergaderingen en het

Op internationaal niveau is de NOTS toegetreden tot de

fysiotherapeuten behartigt de NVFS de belangen en is

lijk Platform Sportgezondheidszorg beschreven in het

lidmaatschap van de NOTS werkgroep zijn alle in sport

EFOST (European Federation of National Associations of

zij servicebureau. Vanuit de cursussen onder hoede van

rapport “Zorg voor Sport en Bewegen”, werkt de NVFS

geïnteresseerde orthopeden en ouderejaars assistenten

Orthopaedic Sports Traumatology).

de Nederlandse Sport Federatie te Papendal is via een

samen met de VSG (sportgeneeskunde) en de NGS

orthopedie welkom.

tweejarige post HBO- opleiding en de verplichte na- en

(sportmassage) in het Project Regionalisatie Ketenkwa-

Dr. M. Maas, skeletradioloog uit het AMC, is tevens lid

bijscholingen van zittende sportfysiotherapeuten de op-

liteit (zie onder). De vereniging zoekt dialoog met en

van de NOTS en zijn aanwezigheid geeft een extra di-

leiding inmiddels geëvolueerd tot een 3 jarige post-HBO

wordt gevonden door allerlei relevante partners in de

mensie o.a. bij de bespreking van casuïstiek.

Masteropleiding Sportfysiotherapie (MOS).

sportzorg, zoals orthopeden, cardiologen, sportartsen en

De NVFS maakt zich hard voor erkenning van de specia-

inspanningsfysiologen, maar ook door instellingen als

lisatie Sportfysiotherapie. Naast een hoge kwaliteit van

NOC*NSF, sportbonden, TNO en Consument & Veiligheid.

het als paramedicus verstrekken van sportmedische en

Laatsgenoemde partner is de laatste jaren zeer actief op

sporttechnische informatie, doelgerichte sportfysiothe-

gebied van sportblessurepreventie.

rapeutische behandeling en begeleiding bij sportgerela-

De kwaliteit van NVFS-sportfysiotherapeuten is onom-

teerde bewegingsvraagstukken en aandoeningen zal de

streden. Al jaren spreken NOC*NSF en de sportbonden

beroepsinhoud van de sportfysiotherapie in de toekomst

hun voorkeur uit voor de actieve leden van onze ver-

ook door de overheid erkend zijn op gebied van pre-

eniging. Voor de SCAS-gecertificeerde Topsport Medi-

ventie, wellness en lifestyle. In 2015 zullen alle geregi-

sche Samenwerkingsverbanden (TMS) zijn de criteria en

streerde NVFS sportfysiotherapeuten Master zijn of het

overgangsregelingen voor de deelnemende disciplines,

Mastertraject in zijn gegaan. Hierdoor hoopt de NVFS de

waaronder de NVFS sportfysiotherapie, reeds opgesteld.

3

kloof met de academisch geschoolde sportzorgaanbie-

90


ders te verkleinen en de communicatie en daarmee de


samenwerking met hen te intensiveren.

In het project Regionalisatie Ketenkwaliteit werken VSG,

De NVFS heeft samen met de Nederlandse Vereniging

NVFS en NGS samen om de sportzorgketen bestaande

voor Manuele Therapie (NVMT) en de Oro-faciale Fysio-

uit sportarts, sportfysiotherapeut en sportmasseur in

therapeuten (NVOF) in 2008 de zogeheten Musculoske-

drie pilotregio’s weg te zetten. Kennismaking, het ver-

letale Groep (MSG) gevormd. In eerste instantie dient

beteren van de communicatie tussen de disciplines en

deze samenwerking de gemeenschappelijke belangen,

deskundigheidsbevordering vormen hierbij belangrijke

maar ook op inhoudelijk vlak manifesteert de MSG zich

pijlers. Doel is om inzichtelijk maken welke sportzorg

met gezamenlijke projecten als het MSG-congres en het

voor welk sportgerelateerd gezondheidsprobleem


91

3



RCT

bestaat en waar de cliënt deze kan vinden. In de pilotre-

tijdens de Marathon van Rotterdam 2007 dit project

gio’s Noord-Holland, Oost-Brabant en Zuid- Limburg zijn

in januari 2009 gestart. Een dynamische website met

in 2009 respectievelijk de deelprojecten “Acute Enkel”,

checklist en links naar steeds de meest recente achter-

“Preventie” en “Chronische Achillodynie” uitgezet.

grondinformatie wordt eind 2009 gerealiseerd.

De benoemde casemanagers, zowel in Noord-Holland

De NVFS participeert in twee preventieprojecten van

Radiologisch Centrum voor Topsportgeneeskunde

als in Oost-Brabant zijn dit de NVFS-vertegenwoordigers,

Consument & Veiligheid, te weten de Pilot Enkel Preven-

Bas Maresch

organiseren eenmaal per kwartaal bijeenkomsten waarbij

tie en het Platform Sportblessurepreventie. Het laatste

alle deelnemende disciplines kennis delen. Verder zor-

project verzamelt alle know-how over sportblessurepre-

gen zij voor contacten tussen de regionale werkgroep en

ventie in één website (www.voorkomblessures.nl) en

Reeds sinds jaren is er een nauwe samenwerking tussen

in de behandeling, hebben Maresch en Timmer met de

aanpalende disciplines zoals huisartsen, SEH, EHBO, in

levert in het gedeelte “Materialenhok” presentatiemate-

sportartsen van o.a. Sport Medisch Centrum Papendal,

maatschap Radiologie werkzaam in ziekenhuis Gelderse

2010 zal een landelijke uitrol volgen.

riaal en de laatste cijfers ten behoeve van de gemeen-

topsportarts Peter Vergouwen en o.a. radiologen Bas

Vallei te Ede enkele jaren geleden besloten het RCT op

De NVFS heeft een aandeel in diverse congrescommis-

schappelijke boodschap over preventie van blessures.

Maresch, Frans Timmer en Taco Geertsma werkzaam in

te richten om naar behoren aan deze zorgvraag te kun-

ziekenhuis Gelderse Vallei te Ede. Naast de conventione-

nen voldoen. Dit heeft plaatsgevonden in nauwe samen-

le radiologie is er steeds meer nadruk komen te liggen

werking met NOC*NSF .

sies. De VSG (sportgeneeskunde) heeft in haar jaarlijkse Sportmedisch Wetenschappelijk Congres een onderdeel


voor en door NVFS- sportfysiotherapeuten. De Neder-

Bart Smit

landse Vereniging voor Arthroscopie zoekt samenwer-

Algemene verenigingszaken, Topsport,

king met de NVFS voor haar lustrumcongres in 2010 waarvoor de voorbereiding in volle gang is. Nederlandse Vereniging voor Traumatologie organiseert, in samenwerking met de Verenigde Gipsverbandmeesters Nederland, het College van Clubartsen en Consulenten, de Neder-

Beroepsinhoud, Scholing, Wetenschap, Congresinhoud

landse Vereniging voor Spoedeisende Hulp Artsen, de

Jeffrey Jansen

Vereniging voor Sportgeneeskunde en de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Sportgezondheids-

voorzitter

op meer geavanceerde onderzoeksmodaliteiten zoals echografie, CT en MRI.

Wat doet het RCT?

Positioneren & Profileren, Sociaal-economische zaken

Het Radiologisch Centrum voor Topsportgeneeskunde (RCT)

Het RCT richt zich specifiek op diagnostiek van blessures

Joris Stavenuiter

verricht thans diagnostiek voor alle sportartsen welke be-

van voornamelijk topsporters en doet dit met een hoge

interim penningmeester Financiën, Regiozaken

trokken zijn bij topsportgeneeskunde en voor verscheidene

mate van deskundigheid op het gebied van echografie

Wim Hullegie

organisaties en disciplines betrokken bij topsport.

en MRI van het bewegingsapparaat.

secretaris vice voorzitter

In Nederland heeft het RCT een unieke expertise op het Waarom het RCT?

gebied van echografie van het bewegingsapparaat. Re-

Samenwerkingsverbanden, LPS, Congresorganisatie

In vergelijking tot de reguliere patiëntenzorg vereisen

gelmatig worden lezingen gehouden voor verschillende

blessures van topsporters veelal een speciale aanpak.

disciplines in zowel binnen- als buitenland.

zorg het 4e Post Olympisch Sport Congres 2010.

Adresgegevens

Immers topsporters zijn geen “zieke”mensen, maar

Binnen de maatschap Radiologie verrichten enkele

De NVFS neemt zitting in het project VoorZorg Sport-

Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Sportgezond-

veelal sporters in de bloei van hun carrière, die in

sportspecifiek geïnteresseerde radiologen de onderzoe-

evenementen samen met onder andere VWS, Inspectie

heidszorg

topconditie zijn en het maximale vragen van lichaam

ken, op een tijdstip waarbij reguliere patiëntenzorg niet

van Volksgezondheid, NOC*NSF, VSG en Zilveren Kruis

Stadsring 159b

en geest. Bij deze categorie patiënten is vaak een zeer

in het gedrang komt.

Achmea om organisatoren van sportevenementen een

3817 BA Amersfoort

kleine afwijking al bijzonder relevant voor hun prestatie-

Kwaliteit, flexibiliteit, snelheid en servicegerichtheid

checklist aan te bieden met betrekking tot preventie van

T 033-4791130

vermogen. Het opsporen hiervan vereist vakmanschap,

staan hoog in het vaandel.

sportblessures en –ongevallen. In opdracht van het Mi-

E [email protected]

geduld en tijd.

Resultaten van de uitgevoerde onderzoeken worden het-

nisterie van VWS is naar aanleiding van de sterfgevallen

W www.nvfs.nl

Het is voor de diagnostiek noodzakelijk om zo goed

zij dezelfde dag, dan wel de volgende dag persoonlijk

mogelijk geïnformeerd te zijn over de toedracht en het

met de verwijzend arts besproken, waarbij voorafgaand

tijdstip van het ontstaan van de blessure. Hierdoor is

vaak reeds contact is geweest. Daarnaast krijgt deze een

het mogelijk om dedicated onderzoek te verrichten, de

schriftelijke uitslag en een CD-ROM met het onderzoek

optimale onderzoekstechniek te kiezen en de onder-

binnen twee werkdagen toegestuurd.

tijdens de Nijmegen Vierdaagse in 2006 en calamiteiten

communicatie

3

zoeksbevindingen goed en sportspecifiek te interpreteren. Hiervoor is dus goed overleg nodig met de aanvra-

Tot nu toe….

gende sportartsen/fysiotherapeuten.

De reacties van zowel sporters als aanvragers en

Voorts bestaat er bij topsporters vaak een tijdsdruk

NOC*NSF zijn uitermate positief geweest. Dit heeft ge-

gelet op wedstrijdperioden en krappe trainingschema’s.

leid tot een “on-line” second opinion centrum tijdens

Deze combinatie van factoren is erg lastig te realise-

de Olympische Spelen in Peking 2008 en continuering

ren binnen het normale dagelijkse programma van een

van de samenwerking met NOC*NSF voor de A-, B- en

radiologie-afdeling in een ziekenhuis.

HP-sporters in ieder geval tot de Olympische Spelen in Londen 2012.

92


Geconfronteerd met een stijgende vraag naar deze spe-

De werkzaamheden zijn uitgebreid, samenwerkingsver-

cifieke vorm van diagnostiek en een toenemend belang

banden zijn aangegaan en worden gecontinueerd met


93

3



3

Centrum Gezond Leven

onder andere Global Sports Communication en

Adresgegevens

voetbalclub Vitesse.

Het RCT is bereikbaar via:

Verwacht wordt dat naast de gebruikte high-end echo-

T 06–52282036

grafie en CT- apparatuur binnen afzienbare termijn een

E S.J. Maresch, radioloog: [email protected]

RIVM Centrum Gezond Leven

3T MRIscan ter beschikking zal zijn voor de meest

F.A. Timmer, radioloog: [email protected]

Harriët Driegen

optimale diagnostiek. Het RCT streeft ernaar haar werkzaamheden verder gestalte te geven en de samenwerking met sportart-

Het RIVM Centrum Gezond Leven is in 2007 ingesteld

Het digitale loket www.loketgezondleven.nl van het Cen-

sen, NOC*NSF, VSG en overige sportorganisaties uit te

door het ministerie van VWS in antwoord op de bevin-

trum Gezond Leven geeft voor een groot aantal gezond-

breiden.

dingen van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)

heidsthema’s, waaronder actieve leefstijl, informatie over

in 2005 (Staat van de gezondheidszorg 2005. Openbare

relevant beleid, passende interventies en doorverwijzin-

gezondheidszorg: hoe houden we het volk gezond). Dit

gen naar betrouwbare bronnen en websites.

rapport wees onder andere op de versnippering van ken-

In de Interventie-database (I-database) op het digitale

nis en het onvoldoende gebruiken van wetenschappelijk

loket staan alle actuele leefstijlinterventies in Neder-

bewezen interventies. Het Centrum Gezond Leven maakt

land gebundeld en gemakkelijk toegankelijk gemaakt.

deel uit van de wettelijk door de minister te onderhou-

Interventies zijn vindbaar door te zoeken op diverse cri-

den ondersteuningsstructuur publieke gezondheidszorg.

teria zoals doelgroep, setting of gezondheidsthema. De

Het centrum is onderdeel van het RIVM (Rijksinstituut

interventies zijn uitgebreid beschreven met vermelding

voor Volksgezondheid en Milieu) en werkt samen met

van contactgegevens van de aanbieder. De I-database

diverse lokale en landelijke partners. De formele opening

werkt volgens het principe voor-en-door professionals.

van het Centrum vond plaats met de lancering van de

Dit betekent dat professionals zelf informatie over de

website www.loketgezondleven.nl op 15 december 2008.

activiteiten en projecten die zij uitvoeren gericht op het

Ons motto is: “RCT: maatwerk voor topsporters!”

bevorderen van een goede gezondheid, invoeren en acDoelstelling

tualiseren in de database. Ook (onderdelen van) de pro-

Het Centrum Gezond Leven werkt aan de versterking

jectenbank Sport en Bewegen staan al in de I-database.

van doelmatige, samenhangende en effectieve lokale

De onafhankelijke Erkenningscommissie Interventies

gezondheidsbevordering. Het centrum bevordert het

onderzoekt en beoordeelt voor het RIVM en het Ne-

gebruik van de best passende leefstijlinterventies en

derlands Jeugdinstituut de kwaliteit en effectiviteit van

ondersteunt lokale professionals door beschikbare in-

interventies. Bruikbare en door de commissie erkende

terventies inzichtelijk te presenteren en te beoordelen

leefstijlinterventies zijn gemakkelijk te vinden in de

op kwaliteit, effectiviteit en samenhang. Hierbij houdt

Idatabase. Zo is snel een passende keuze te maken uit

het continu de vinger aan de pols bij de wensen en be-

de mogelijkheden op het terrein van gezond leven zoals

hoeften van professionals werkzaam op het gebied van

gezond bewegen, sportblessurepreventie en preventie

gezondheidsbevordering en preventie.

van overgewicht.


Adresgegevens

Binnen de sportgeneeskunde/sportgezondheidszorg

RIVM Centrum Gezond Leven

verzamelt en ontsluit het Centrum Gezond Leven kennis

Postbus 1

over gezond leven, waaronder gezond bewegen, preven-

3720 BA Bilthoven

tie van overgewicht en sportblessurepreventie.

T 030-2748573 E [email protected]

Projecten en/of activiteiten

W www.loketgezondleven.nl

Activiteiten van het Centrum Gezond Leven op het gebied van sportgeneeskunde/sportgezondheidszorg zijn de volgende.

94



95

3



KiesBeter.nl RIVM

Het onderzoek en de adviestaak van het RIVM hebben

Adresgegevens

betrekking op:

RIVM

• de ontwikkeling van de volksgezondheid en de ge-

Postbus 1

zondheidszorg; • de effecten van voeding en andere consumentenpro-

3

3720 BA Bilthoven W www.kiesbeter.nl

ducten op de gezondheid; • milieu- en natuurvraagstukken; • voorbereidingen, maatregelen en nazorg die nodig Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)

Zorgpolissen

ontwikkelt en beheert kiesBeter.nl, een website en in-

Op kiesBeter.nl kan men zijn polis opzoeken en nakij-

formatiedienst die mensen de weg wijst in de zorg. De

ken. Men kan inzien of te maken en gemaakte zorgkos-

Het RIVM voert met name onderzoek uit voor de minis-

informatie op de site is afkomstig van vele toeleveran-

ten gedekt worden door zijn zorgverzekeraar. Ook staan

teries van VWS, VROM en LNV, inspecties en internatio-

ciers en de Vereniging voor Sportgeneeskunde is er daar

er oordelen die klanten gaven over de service door hun

nale organisaties zoals de Europese Unie en de Verenig-

één van (zie http://www.kiesbeter.nl/gezondleven/bewe-

zorgverzekeraar.

de Naties.

zijn bij calamiteiten en rampen.

gen/blessures-voorkomen). Het RIVM werkt ook mee aan sportzorg.nl.

Betrouwbaar Het RIVM ontwikkelt kiesBeter.nl in nauwe samen

Mensen kunnen steeds vaker zelf hun keuzes maken

werking met organisaties die zowel de aanbieders

op het gebied van zorg en gezondheid. De informatie

(bijvoorbeeld ziekenhuizen en verzekeraars) als de

op kiesBeter.nl helpt daarbij. Op de website kan men

vragers vertegenwoordigen (patiënten en consumenten).

bijvoorbeeld zorgverleners en zorginstellingen vinden en

Opdrachtgever is het Ministerie van Volksgezondheid,

vergelijken (van apotheken tot ziekenhuizen), nakijken

Welzijn en Sport.

of men moet bijbetalen voor zijn medicijnen of wat zijn rechten zijn als patiënt. En de site bevat een complete

Contact

medische encyclopedie. KiesBeter.nl is een uitstekend

Naast de website is er ook een telefoonlijn:

startpunt voor vragen als:

0900-1237890 (€ 0,15 per minuut, op werkdagen

• wat houdt mijn aandoening in?

van 9.00-18.00 uur). Op de site staan tevens lokale

• bij welke zorginstelling kan ik terecht?

organisaties, waar men kiesBeter.nl voor mensen

• hoe lang moet ik wachten op mijn operatie?

kan raadplegen.

• moet ik bijbetalen voor mijn medicijnen? • wat zijn mijn rechten als patiënt?

RIVM Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)

Artsen en behandelaars kunnen kiesBeter.nl gebrui-

is het onderzoeksinstituut van de overheid op het ge-

ken bij de voorlichting aan hun patiënten, tijdens het

bied van volksgezondheid en milieu. Het RIVM verricht

spreekuur of na afloop daarvan, door hen via de site

niet alleen zelf onderzoek, maar verzamelt ook wereld-

per email een deeplink te sturen zodat zij thuis de infor-

wijd kennis en past die kennis toe. Het RIVM brengt

matie (verder) kunnen bekijken.

jaarlijks een groot aantal rapporten en adviezen uit. Bij het RIVM, dat gevestigd is in Bilthoven, werken onge-

Keuzehulpen

veer 1550 mensen.

Voor verschillende aandoeningen heeft kiesBeter.nl keuzehulpen. Deze helpen bij het maken van keuzes in de behandeling, zodat de patiënt die kan bespreken met zijn arts. De voor- en nadelen van elke behandelmethode worden op een rij gezet. Er zijn keuzehulpen voor onder meer: ADHD, depressie, hart- en vaatziekten, klaplong, hernia en diabetes.

96



97

3



SBOS

SCAS

Stichting Beroepsopleiding tot Sportarts

Stichting Certificering Actoren in de Sportgezondheidszorg

3

Joop de Wijs

In 1996 is de Stichting Beroepsopleiding tot Sportarts


(SBOS) opgericht om, op het gebied van vergoedingen

drs. H.B.A. van de Sande

en arbeidsrechtelijke positie, uniformiteit te brengen in

drs. T. Brandon

alle opleidingsregio’s tijdens de module sportgenees-

dr. H. Inklaar

voorzitter penningmeester

kunde. De SBOS heeft de volgende doelstellingen:

lid

De Stichting Certificering Actoren in de Sportgezondheidszorg

Instellingscertificering

(SCAS) is opgericht om onpartijdig de vakbekwaamheid vast

De SCAS certificeert op dit moment de volgende

te stellen van personen en instellingen die zich richten op

instellingen in de sportgezondheidszorg:

sportbegeleiding en behandeling van sportblessures alsmede

• Sportmedische Instellingen ( SMI’s) van de FSMI

om de kwaliteit vast te stellen van de opleidingsinstituten en

( Federatie SMI ‘s);

vaststellen, in stand houden en uitvoeren van een

Adresgegevens

de opleidingen voor de betreffende beroepsgroepen. Door

rechtspositieregeling voor artsen in opleiding tot sport-

Stichting Beroepsopleiding tot Sportarts

middel van deze vaststelling wil de SCAS komen tot:

certificeringstraject gestart voor de Topsport

arts, op basis van besluiten van het College voor Soci-

Professor Bronkhorstlaan 10, 3723 MB BILTHOVEN

• verhoging kennis en kunde van werkers in de

Medische Samenwerkingsverbanden.

ale Geneeskunde in de hoedanigheid van werkgever;

Postbus 52, 3720 AB BILTHOVEN

aangaan van financieringsovereenkomsten met de oplei-

T 030-2252290

ders en opleidingsinstituten;

F 030-2252498

aangaan van financieringsovereenkomsten ter effectue-

E [email protected]

ring van de beroepsopleiding tot sportarts en alles wat

• in nauwe samenwerking met NOC*NSF en VWS is een

sportgezondheidszorg; • verhogen van de kwaliteit van de sportmedische instellingen; • verhoging van het opleidingsniveau van opleidingsinstituten;

Opleidingscertificering De SCAS richt zich sinds 2009 eveneens op opleidingscertificering. Een aantal Hogescholen is een samenwerking gestart met de SCAS om post-HBO opleidingen en cursussen op het

daarmee verband houdt.

• actoren als zodanig herkenbaar maken bij derden (werk-

Sportartsen in opleiding die aan de module sportge-

• erkenning van actoren in de sportgezondheidszorg;


neeskunde beginnen kunnen met de SBOS een arbeids-

• een positieve bijdrage leveren aan het ketenproces.

Drs. H.B.J. Janssen

gebied van sportgezondheidszorg te gaan certificeren.

gevers, klanten, collega’s );

overeenkomst afsluiten. Ze worden dan gedetacheerd

J. Laros

naar de sportmedische instelling waar ze de module

De SCAS hanteert de Europese richtlijn op het gebied van de

Drs. P.L.Bon

sportgeneeskunde gaan doen.

persoons- en systeem- certificatie. Daarnaast werkt de SCAS

G. Slot

voorzitter

Beroepsgroep Verzorgers Betaald Voetbal (BHBV) Club van Clubartsen en Consulenten (CCC) NOC*NSF

volgens de systematiek van de Raad van Accreditatie. De

J.C. Hermans

In 2008 heeft de staatssecretaris van het Ministerie van

SCAS ziet als haar rol binnen de sportgeneeskunde / sport-

Drs. J. Geurts

VWS de SBOS toegezegd dat de opleiding sportgenees-

gezondheidszorg het bij elkaar brengen van alle belangen-

R.R. van Tol Nederlands Genootschap voor Sportmassage (NGS)

kunde per 1 januari 2008 wordt gefinancierd. De SBOS

organisaties op het terrein van de sportgezondheidszorg om

heeft de subsidie formeel aangevraagd en gaat ook op

te komen tot een gewogen oordeel over de kwaliteit van de

De heer R. van Tol heeft per september 2009 afscheid geno-

basis van de statutaire doelstelling deze gelden behe-

uitvoering van de sportzorg.

men van het bestuur van de SCAS. De Heer G. Spees volgt

Nederlandse Onderwatersportbond

de heer van Tol op als vertegenwoordiger van het Nederlands

ren. Per jaar wordt de instroom van 7 nieuwe sportartsen in opleiding gefinancierd.

Vereniging Sportdiëtisten Nederland (VSN)

Projecten/Activiteiten

Genootschap voor Sportmassage.

Persoonscertificering De SCAS certificeert op dit moment de volgende beroeps

Adresgegevens

beoefenaren in de sportgezondheidszorg:

SCAS

• sportdiëtisten;

Postbus 52

• wielrensoigneurs;

3720 AB Bilthoven

• artsen betaald voetbal;

T 030–2252290

• wielrenartsen;

F 030–2252498

• artsen sportduikgeneeskunde.

E [email protected]

Met een aantal andere beroepsgroepen in de sportgezond-

W www.scascertificering.com

heidszorg is samenwerking gestart om te komen tot certificering van de betreffende beroepsgroepen.

98



99

3



Stichting Service Médical

momenten al begonnen worden met het verlenen van

Service Médical neemt met haar dienstverlening in de

professionele medische hulp. Hierdoor wordt de zorg-

geneeskunde, het verlenen van spoedeisende (para)

keten aanzienlijk verkort, dat in voorkomende gevallen

medische zorg “binnen de dranghekken” een bijzondere

levensreddende consequenties kan hebben. De wet-

positie in. Daar waar de reguliere partijen zoals ambu-

telijke aanrijtijd van reguliere ambulances, die zeker bij

lancediensten, ziekenhuizen of anderszins, onvoldoende

drukbezochte sportevenementen kan oplopen tot boven

zijn ingericht, noch toegerust op dit specifieke werk-

de 15 minuten, hoeft niet te worden afgewacht.

gebied, heeft Service Médical in de loop der jaren een

3

uitvoerige expertise opgebouwd. Door er bewust voor 1985 is het jaar van oprichting van de Stichting Ser-

het bijzonder die ‘op zich verplaatsende sportterreinen’.

Deze medische hulpverlening op straat, tussen de

te kiezen om de fysieke afstand tussen de medische

vice Médical. De zorginstelling is een initiatief van de

Met ingang van 1 agustus 2006 kreeg Service Médical

dranghekken en in stadions gebeurt door een team van

hulpverleners van Service Médical en de sportende

Maastrichtse arts en huidig algemeen coördinator Jos

van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) het CBF-

125 professionele vrijwilligers. De meesten van hen zijn

medemens zo gering mogelijk te houden, is Service Mé-

Benders. Professionele acute medische hulpverlening bij

keurmerk. Op grond hiervan kan de stichting worden

verbonden aan een ziekenhuis of een ambulancedienst.

dical in staat om (vrijwel) direct na een ongeval of acute

sportevenementen is de doelstelling. In 24 jaar is de or-

gekenmerkt als een Goede Doelenorganisatie. Het keur-

Het gaat om artsen (onder wie chirurgen, anesthesisten,

ziekwording het slachtoffer bij te staan. Dit betekent dat

ganisatie uitgegroeid van een eenmansinitiatief tot een

merk is geldig voor een periode van vijf jaar.

reanimatieartsen en sportartsen), verpleegkundigen,

in de eerste, vaak cruciale momenten de hulpverlening

volwaardige medische organisatie met 6,5 FTE facilitaire

Service Médical is daarnaast door de Nederlandse Zorg-

fysiotherapeuten, ambulanceverpleegkundigen en –

reeds op gang komt.

medewerkers op kantoor, 125 operationele vrijwilligers

autoriteit erkend als officiële Zorginstelling.

chauffeurs. Allen zijn ze in het bezit van de hoogste

en een uitgebreid voertuigenpark.

medische registratie in hun expertisegebied. Service

Bij dit vroege contactmoment en de bijbehorende vroeg-

Waar de Stichting Service Médical als doel heeft om

Médical heeft de beschikking over meerdere hulpver-

diagnose van de patiënt/sporter, maakt Service Médical

Op 14 oktober 2003 verleende de staatssecretaris van

tijdens een sportevenement acute (para)medische zorg

leningsvoertuigen, waaronder vier volledig uitgeruste

de afweging om over te gaan tot een zelfstandige behan-

Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan Service Médical

‘binnen de dranghekken’ te verzorgen, minimaliseert

ambulances met een vergunning binnen de Wet Ambu-

deling van de klachten of om de patiënt/sporter over te

de erkenning van ‘bijzondere landelijke sportorganisa-

zij door haar directe aanwezigheid de tijd die verloopt

lance Vervoer (WAV). Verder beschikt de stichting over

dragen aan het veld van de reguliere geneeskunde. Bij

tie’. In een kabinetsnota uit die dagen geeft de staatsse-

om een hulpbehoevende medemens te bereiken tot

3 mobilances (‘first responders’), een ambulancemotor,

het merendeel van de behandelingen volstaat het dat

cretaris aan dat zij veel belang hecht aan hoogwaardige

hooguit enkele minuten. Door in de directe nabijheid

een mobiele polikliniek en desgewenst een helikopter.

Service Médical optreedt als eindstation waarbij geen ver-

geneeskundige begeleiding van sportevenementen, in

van de sporter te zijn, kan in de eerste vaak bepalende

Service Médical is verbonden met C-2000, het landelijke

dere verwijzing naar andere segmenten uit de medische

digitale communicatienetwerk van politie, brandweer

hulpverlening noodzakelijk is. Waar dit wel het geval is,

en ambulancediensten. Haar meldingen verlopen via de

neemt Service Médical contact op met deze instantie(s)

landelijke meldkamer LMAZ.

en begeleidt zij de patiënt/sporter naar de gewenste medische vervolgvoorziening. Door middel van een gevali-

Omdat er een toenemende behoefte bestaat aan

deerd behandelregistratieformulier, in combinatie met een

deskundige instructies en voorlichtingsmateriaal over

mondelinge toelichting, ziet Service Médical erop toe dat

acute zorgverlening op de sportplek is besloten om de

de ingezette behandeling bij haar collega-hulpverleners

uitgebreide praktische ervaring van Service Médical te

kan worden voortgezet.

bundelen in een nieuwe formele structuur. De in 2008 opgerichte Service Médical Academy fungeert hierbij als

Projecten en/of activiteiten

Centre of Excellence (zie 3.4).

In 2009 was Service Médical actief bij sportevenementen als de ENECO tour, de Vuelta in Nederland, de marathon


van Eindhoven, het EK touwtrekken, de Senior Games,

Service Médical verzorgt sinds 25 jaar professioneel

het Nederlands Kampioenschap Wielrennen, de Rabo

maatwerk in de medische begeleiding van inmiddels

Cauberg clinic, de Alpe d’Huzes wervingstocht voor het

meer dan 200 evenementsdagen per jaar. Het team is

KWF en de sportdagen van de Johan Cruyff foundation.

op deze kerntaak altijd makkelijk aanspreekbaar; als medische hulp bij sport aangewezen is, geeft het team deze hulp op een zo snel mogelijke en efficiënte wijze. Het belang van de sporter staat daarbij voorop; naleving van medische codes, respect voor wedstrijdreglementen en voor de rol van andere gezondheidswerkers in het reguliere veld vormen een grondhouding.

100



101

3



Stichting Service Médical samengevat:


Service Médical is een samenwerkingsverband van

Dr. ir. Jan Meijers

(sport)artsen, fysiotherapeuten, verpleegkundigen, sport-

Winau Berkhof

masseurs en overige medische en paramedische werkers

Mr. Herman Menger

en kent de volgende karakteristieken:

Drs. Alexander Schuit

bestuurslid

• 125 Vrijwilligers, (para-)medisch specialisten;

Drs. Guy Peeters

bestuurslid

voorzitter (a.i.)

3

Service Médical Academy

secretaris/penningmeester plv. secretaris/penningmeester

Stichting Service Médical Academy

• 1 rijdende polikliniek; • 4 eigen ambulances (Wet Ambulance Vervoer);

Adresgegevens

• 3 dokterswagens (mobilances);

Stichting Service Médical

sportevenement. Ze krijgen antwoord op vragen als: hoe die-

• 1 ambulancemotor;

Laan van Brunswijk 31

nen de medische voorzieningen er uit te zien? Hoe luiden wet-

• kan beschikken over een helikopter met piloot;

6212 HC Maastricht

en regelgeving? Tot op dit moment is een achttal sporttakken

• voldoet aan alle wettelijke eisen die door de Inspec-

T 043-2310220

beschreven: Atletiek, Handbal, Tafeltennis, Triathlon, Turnen,

tie voor de Gezondheidszorg aan zorginstellingen

E [email protected]

Volleybal, Wielersport en Zwemmen. Door een goede organisa-

worden gesteld;

W www.servicemedical.nl; www.servicemedical.eu ;

tie van medische voorzieningen neemt de veiligheid van een

www.servicemedical.tv

evenement toe, dat betekent benefit voor de sporter.

• is ISO gecertificeerd; • is via het C-2000 netwerk aangesloten bij de lande-

De Service Médical Academy draagt haar kennis uit via ac-

lijke meldkamer;

tieve deelname aan symposia en congressen, participatie in

• is een Goede Doelen organisatie (Keurmerk Centraal

medische commissies en het publiceren van wetenschappelijk

Bureau Fondsenwerving, CBF-keur);

onderzoek. De Stichting Service Médical Academy is het kennisinsti-

Voorbeelden van onderzoeken uit het recente verleden zijn:

gericht op de acute sportgeneeskunde binnen de

tuut rond het thema acute medische hulpverlening op het

• Analysis of injuries and illnesses among ProTour cy-

dranghekken en op het sportveld.

sportveld. De volgende drie pijlers vormen de kern van de

clists and Continental cyclists – een onderzoek naar

• hanteert eigen nascholingsprogramma’s, specifiek

stichting: kennis, praktijk en voorlichting. De Academy staat

wielerblessures bij elitewielrenners en beloften in

De samenwerkende partners en instellingen van de

in nauw contact met haar zusterorganisatie, de operationeel

Nederland;

Stichting Service Médical zijn:

georiënteerde Stichting Service Médical (zie 3.4).

• ABP

Op 26 augustus 2008 werd een samenwerkingsovereenkomst

• C&H Maastricht

ondertekend tussen de Stichting Service Médical Academy en

• Chemelot

het Maastricht Universitair Medisch Centrum (MUMC), op basis

• Cruyff Foundation

waarvan beide partijen samenwerken op het terrein van we-

inventarisatie naar de weten regelgeving omtrent

• Dagblad De Limburger/Limburgs Dagblad

tenschappelijk onderzoek. Met deze samenwerking krijgt het

ambulancevoertuigen;

• DSM

primaire aandachtsgebied van de operationele Stichting Ser-

• EMC

vice Médical ( traumahulp, acute harthulp en ander noodza-

– een inventarisatie naar medische richtlijnen van

• Eneco

kelijk medisch ingrijpen ter plaatse van een sportevenement)

overkoepelende sportbonden met betrekking tot

• Gibo Groep

een meer wetenschappelijke impuls.

sportevenementen.

• Hartmann

De Service Médical Academy bundelt de kennis met de

• Heuts Automaterialen

praktijk en destilleert hieruit voorlichting ten behoeve van de

Een voorbeeld van het delen van kennis met een internatio-

• Hogeschool Zuid

sportende medemens en van sportorganisaties. Inmiddels is

nale sportkoepel is de bijdrage van de Stichting Service Mé-

• Maastrichts Universitair Medisch Centrum

de Stichting Service Médical Academy uitgegroeid tot een vol-

dical Academy aan de ‘Road Races organiser’s Guide’ van de

• Mercuri Urval

waardig kennisinstituut met twee gezondheidswetenschappers

Wereld Wielerbond UCI. Het hoofdstuk ‘Medical Services’ uit

• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

en een fulltime bezetting.

dit handboek is een synthese van de kennis van de medische

de incidentie van plotse hartstilstanden en medische voorzieningen in het Nederlandse amateurvoetbal; • De ambulance in functie bij sporten op straat – een

• Sportevenementen en hun medische voorzieningen

staf van de UCI en de Academy, welke laatste zich baseerde

• Nederlander Vereniging voor Fysiotherapeuten in de Onder meer sportverenigingen en wedstrijdorganisatoren kun-

op de jarenlange ervaring van Stichting Service Médical. Het

• Nederlands Genootschap voor Sportmassage

nen hulp tegemoet zien bij het uitvoeren van medische actie-

hoofdstuk omvat de ideale medische richtlijnen bij wielerwed-

• Philips

plannen. Voor de provincie Limburg ontwikkelde de Academy

strijdenmet betrekking tot voertuigen, personeel, materialen

• Provincie Limburg

een handboek voor de organisatoren van sportevenementen.

en overige infrastructuur.

• Vereniging voor Sportgeneeskunde

In een tweedelige leidraad kunnen organisatoren informatie

• Vodafone

vinden over de te bewandelen route bij het opzetten van een

Sportgezondheidszorg

102

• Plotse hartdood bij voetballers – een onderzoek naar



103

3



Projecten en/of activiteiten in 2009

Service Médical Academy samengevat:

Op het gebied van sportmedische voorlichting verzorgt de

• De Stichting Service Médical Academy is een ken-

Academy de wekelijkse rubriek ‘Sportmedisch’ in dagblad De

nisinstituut voor de acute medische hulpverlening op

Telegraaf. Medio 2009 is tevens een samenwerking aangegaan

het sportveld, op straat en in de stadions;

met Media Groep Limburg, voor de serie ‘Sport en Blessure’ in Dagblad de Limburger en het Limburgs Dagblad. Dit jaar verscheen een eerste vaste column in vakblad Ambulance Zorg. In 2009 is gestart met het geven van praktijklessen over acute

SOS Stichting Opleidingen in de Sportgeneeskunde

• De Academy staat in verbinding met de vrijwilligersorganisatie Service Médical en speelt in op de aldaar verworven praktische ervaringen; • De Academy werkt wetenschappelijk nauw samen

geneeskunde op de sportplek, en wel op locatie. Het betreft

met het Maastrichts Universitair Medisch Centrum;

De SOS is een samenwerkingsverband van de Vereni-

Derde trap: Specialiseringsmodules

informatie- en thema-avonden over blessurepreventie en de

• Alle verworven kennis wordt ten dienste gesteld van

ging voor Sportgeneeskunde (VSG) en het Nederlands

Deze workshopmodules zijn bedoeld voor die artsen die

Instituut Opleiding Sportartsen (NIOS). De twee laatstge-

de desbetreffende modules uit de tweede trap hebben

noemde organisaties hebben beide tot doel om de ken-

doorlopen. De SOS richt zich in haar cursusaanbod met

nis over en de ontwikkelingen in de sportgeneeskunde

name op artsen die geïnteresseerd zijn in de sport-

toegankelijk te maken voor diverse medici. Hiervoor

geneeskunde. De SOS is de laatste jaren regelmatig

medische organisatie bij sportevenementen. Hierbij wordt samengewerkt met het Huis voor de Sport Limburg en de Vereniging voor Sportgeneeskunde. In opdracht van depProvincie Limburg wordt de laatste hand

3

de imponerende sportbeweging in Nederland; • Een voorbeeld van voorlichting is de wekelijkse sportmedische rubriek in het dagblad De Telegraaf; • Als kinderen vallen is de snelheid van hulpverlening

gelegd aan een rapport over ‘welke’ partijen allemaal verant-

van het grootste belang en derhalve. ontwikkelde de

hebben zij de Stichting Opleidingen in de Sportgenees-

gevraagd bijscholingen/cursussen te organiseren op het

woordelijk zijn voor ‘welke onderdelen’ van (grootschalige)

Academy een lespakket voor scholieren.

kunde (SOS) opgericht.

gebied van de sportgezondheidszorg voor niet-medici. Gezien de ontwikkelingen en de trends in de maatschap-

sportevenementen als het gaat om medische hulpverlening. Hiervoor zijn de landelijke en regionale GHOR-diensten, alsme-

De samenwerkende partners en instellingen van de Stichting

De SOS richt zich onder andere op het ontwikkelen en

pij heeft het SOS-bestuur de noodzaak gevoeld haar be-

de organisatoren en gemeentes benaderd. Het rapport zal ten

Service Médical Academy zijn:

geven van cursussen en workshops. Doel is de kwaliteit

leid in het licht van deze ontwikkelingen te bestuderen.

dienste staan van die partijen die direct en indirect betrokken

• Gibo Groep;

van de sportgeneeskunde te verhogen, waardoor spor-

Naar aanleiding van deze vragen heeft het SOS bestuur

zijn bij de opzet van sportevenementen.

• Heuts Automaterialen;

ters en patiënten een optimale advisering en zorg gebo-

in 2008 een toekomstverkenning middels de scenario-

De Service Médical Academy fungeert in brede zin als vraag-

• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport;

den kan worden. Door haar contacten in de wereld van

methode uitgevoerd. In 2008 is daartoe via de scenario-

baak voor verenigingen wanneer deze hulp nodig hebben bij

• Maastrichts Universitair Medisch Centrum;

de sportgeneeskunde is de SOS ook in staat congressen

methode een toekomstverkenning gedaan met relevante

hun medische infrastructuur, maar is er ook voor sportbonden

• Provincie Limburg.

en/of seminars in dit vakgebied te organiseren. Beroeps-

partijen zoals: VSG, NIOS, FSMI en zorgverzekeraars.

en specialistenverenigingen, geneeskundige instellingen,

als het gaat om veiligheidsplannen, richtlijnen, onderzoeksvragen of algemene adviezen.


Aan de hand van de gevalideerde behandelregistratieformu-

Drs. Jos Benders

voorzitter

lieren van zusterorganisatie Stichting Service Médical werden

Winau Berkhof

penningmeester, secretaris

opleidingsinstituten en de medische industrie kunnen

Belangrijke aandachtspunten voor het beleid in de

hiervan gebruik maken. De kwaliteitsbewaking is in

komende jaren (2009-2012) zijn:

handen van de Werkgroep Deskundigheidsbevordering

• SOS ontwikkeling afstemmen op de ontwikkelingen

van de VSG. Uiteraard wordt in voorkomende gevallen

de blessures van de wielerwedstrijden Olympia’s Ronde en de

binnen de VSG en het NIOS;

Eneco Tour over de afgelopen vijf jaar vergeleken. De studie

Adresgegevens

ook samengewerkt met de kwaliteitscommissies van de

• Doelgroepen uitbreiden met niet-medic;.

toonde aan dat de jongere wielrenners een aanzienlijk grotere

Stichting Service Médical Academy

diverse medische beroepsgroepen.

• Inhoud van de cursussen afstemmen op de klant/

kans maken op het oplopen van een blessure dan oudere meer

Laan van Brunswijk 31

ervaren coureurs. Ook werden aanwijzingen gevonden voor de

6212 HC Maastricht

invloed van het weer op het blessurerisico bij wielrennen.

T 043-2310220

Voor groep 7 en 8 van de basisscholen in Limburg is in sa-

E [email protected]

menwerking met het Huis voor de Sport Limburg lesmateriaal

W www.servicemedicalacademy.nl

consument/sporter van de sportgeneeskunde/sportgezondheidszorg;

In het cursusaanbod zijn drie trappen te onderscheiden:

• Aandacht voor speerpunten van het Ministerie van VWS: Overgewicht, Diabetes, Depressie (internetzelfstudie) en vanuit deze speerpunten kunnen gerela-

geproduceerd over Eerste Hulp bij fietsongevallen. De Service

Eerste trap: Basismodule Sportgeneeskunde

Médical Academy draagt in dit project zorg voor een educatie-

Deze module is bedoeld voor iedere arts met interesse

ve film op dvd. In 2009 is deze dvd tevens overgedragen aan

in de sportgeneeskunde.

teerde doelgroepen gedefinieerd worden; • Project internationale kenniskaart: cursussen aansluiten op internationale kennisbank; • Rekening houden met de organisatie van de gezond-

de provincies Drenthe en Zeeland. Tweede trap: Verdiepingsmodules

heidszorg in de toekomst:

De insteek is verdieping van de onderwerpen uit de

−− taakherschikking medici/paramedici

basismodule sportgeneeskunde, onder het motto ‘ver-

−− verzekerde zorg of cliënt betaalt zelf

dieping en kwaliteit van het vakgebied’. Deze verdie-

−− economische situatie

pingsmodules zijn alleen te volgen door artsen die de

−− sturende overheid of de markt bepaalt

basismodule sportgeneeskunde hebben gevolgd.

−− ontwikkeling privé klinieken in relatie tot publieke sector

104



105

3



• Lobby / samenwerken /allianties creëren met VWS en zorgverzekeraars

De cursusduur is zes uur waarnaast voldoende tijd is

Leerdoelen

puren in sport/fitnesscentra en de cursus STOB voor

ingeruimd voor pauze.

−− Beter in staat zijn om patiënten met ‘Sport- en

zwembegeleiders van doelgroepuren in de zwembaden

−− workshops Fitrace voor ambtenaren en zorgverzekeraars, mogelijk in de vorm van teambuilding; • Geaccrediteerde E-learning opzetten;

Beweeg’ vragen te helpen in de eerste lijn. Het

ontwikkeld. Het doel van de cursus is om de sportbege-

Leerdoelen

opzetten en implementeren van een sporten

leider op een kwalitatief verantwoorde manier starters-

−− Weten wat de invloed van bewegen op de gezond-

beweegspreekuur in de praktijk/HOED behoort

uren te leren geven voor inactieve mensen (met of zon-

daarbij tot de mogelijkheden.

der overgewicht) en actieve mensen met overgewicht.

• PR afstemmen op nieuwe doelgroepen; • Streven naar uniformiteit in het cursusaanbod:

heid is. −− Indiceren of het veilig is voor de patiënt om te gaan

−− uniform werken en scholen −− uniform werkende docenten • Aanpassing van de structuur aan het voorgenomen

sporten of wanneer door te −−

beleid.

patiënt kan verwachten nadat −−

Samenwerking De SOS werkt, behalve met het NIOS en de VSG, ook samen met: • De Werkgroep Cardiologie en Sport van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie • De Werkgroep Orthopedie en Sport van de Nederlandse Orthopedische Vereniging • De Stichting Sportgeneeskundige Opleidingen

verwijzen naar een specialist voor nader onderzoek.

−− Een reëel beeld te schetsen van de effecten die de gestart wordt met bewegen.

−− Weten dat gedragsverandering tijd vergt en een goede begeleiding. −− Hoe hij/ zij een patiënt kan begeleiden en coachen in de weg naar een actieve

Deze starters-uren zijn het gedachtegoed van STOB.

de patiënt adequaat te stimuleren en ondersteunen

Daarnaast is er een cursus voor de coördinatoren van

bij het veranderen tot een actieve leefstijl en de

de sporten beweegcentra ontwikkeld met als doel het

patiënt te informeren over de gezondheidswinst door

waarborgen van een welkome en toegankelijke sfeer,

bewegen.

verantwoordelijkheid verantwoord beweegplan, goede

−− De huisarts beheerst het lichamelijk onderzoek

en regelmatige begeleiding, deelname zorgketen en

van het bewegingsapparaat en kan de juiste

sociale keten. Er zijn ontwikkelingen richting het in de

sportgerelateerde diagnose stellen.

zorgverzekering opnemen van een dergelijke begeleiding

−− De huisarts kent de sportzorgketen in zijn regio

binnen STOB centra.

en kan adequaat verwijzen naar de sportarts. De

Voor meer informatie over STOB zie http://www.stich-

−− leefstijl en hoe deze positief te beïnvloeden.

huisarts kan een overleg/ samenwerkingsverband

tingstob.nl.

−− Welke rol hij/ zij kan spelen binnen de eigen praktijk

opzetten met (sport)fysiotherapeuten, sportscholen,

en/ of in een zorgketen en wat de andere ketenpart-

diëtisten e.a. ten einde een op de individuele

Huisarts & Sport Modules

ners zijn in de weg naar een actieve leefstijl.

patiënt gericht beweegadvies te krijgen, rekening

Eind 2007 is gestart met de ontwikkeling van drie

houdend met eventuele chronische ziekten.

nieuwe Huisarts & Sport modules, te weten, de modules

Máxima Medisch Centrum, Veldhoven • NOC*NSF, sportbonden, NVFS, Nederlandse

−− De huisarts weet middels motivational interviewing

De cursus is op 26 september 2009 gepresenteerd op

Lage rugklachten, Chronische Schouderklachten en Nek-

Vereniging voor OrthoManuele Geneeskunde

het NVDA congres en is goed ontvangen. De regionale

De eerste cursusdag staat gepland op 20 mei 2010,

en hoge rugklachten. In het najaar van 2008 hebben

(NVOMG), Nederlandse Vereniging voor

kantoren van de NVDA zullen de cursus opnemen in hun

vervolgens zal ieder kwartaal gedurende een jaar een

er zes pilots plaats gevonden, per module twee pilots.

Doktersassistenten (NVDA), Stichting Tegen

cursusprogramma van 2010.

nieuwe themadag georganiseerd worden.

Naar aanleiding van de pilots zijn nog enkele aanpassin-

De vier cursusdagen worden afgesloten door een af-

gen gedaan. Met ingang van het voorjaar van 2009 zijn

Overgewicht en Bewegingsarmoede (STOB) • De Nederlandse Universiteiten

Cursus Verdieping Sport en Bewegen

rondend dagdeel waarop de cursisten hun ontwikkelde

de modules gedrukt en gereed gekomen om te doceren.

• De Vlaamse Vereniging voor Sportartsen

De cursus ‘Verdieping Sport & Bewegen’ is ontwikkeld

verbeterplan voor de eigen praktijk presenteren die tot

Inmiddels zijn de modules al meerdere malen gegeven

• GlaxoSmithKline/Postgrade

vanuit het gedachtegoed van het partnership ‘Huisart-

stand is gekomen met kennis van de voorafgaande the-

(zie ook paragraaf 4.4 onderwijs/ bij- en nascholing).

• Pfizer

senzorg in Beweging’ en is bedoeld om de huisarts te

madagen.

ondersteunen bij het actief bevorderen van een gezonde

De folder van de cursus is te bekijken op

Inhoud module Lage rugklachten

leefstijl.

http://www.sportgeneeskunde.com/sos_cursussen

−− Aspecifieke lage rugklachten op basis van een

Het afgelopen jaar is een aantal ontwikkelingen ingezet:

3

De cursus ‘Verdieping Sport & Bewegen’ is een vervolg

functionele instabiliteit bij gemaakte trainingsfouten

Cursus Actieve Leefstijl voor Doktersassistenten (DA) en

op de Basiscursus Sportgeneeskunde die door de Stich-

Cursussen in samenwerking met STOB

Praktijkondersteuners (POH)

ting Opleiding Sportgeneeskunde (SOS) wordt georgani-

De Stichting Tegen Overgewicht en Bewegingsarmoede

Bewegen, leefstijl en preventie zijn maatschappelijk ac-

seerd. De cursus wordt als één pakket van 4,5 dag aan-

is in 2009 opgericht en strijdt tegen overgewicht en

tuele en relevante thema’s. Bij de nieuwe zorgstandaar-

geboden. De dagen geven verbreding en verdieping van

bewegingsarmoede. Om de STRIJD te winnen wil STOB

den hebben huisartsen, DA, POH en andere zorgverle-

de basiscursus (sportblessures en lichamelijk onderzoek)

gedragsverandering bewerkstelligen. Hiervoor roept zij

Inhoud module Chronische schouderklachten

ners een belangrijke rol in het actief bevorderen van

en gaan daarnaast in op het belang van een actieve

alle belanghebbenden zoals organisaties, verenigingen,

−− Deze module begint met een kort resumé van

een gezonde leefstijl, bewegen en preventie. De cursus

leestijl, niet alleen voor de gezonde populatie, maar ook

bedrijven, overheden, individuen, politiek op om samen

relevant theorie en lichamelijk onderzoek.

‘Actieve Leefstijl’ is ontwikkeld in het kader van het part-

voor mensen met een chronische ziekte.

te werken! STOB richt zich op de begeleiding van de

nership ‘Huisartsenzorg in beweging’, waarin een samen-

doelgroep in sporten beweegcentra (waaronder fitness

werking tussen de partners NVDA en VSG heeft plaats-

en zwembaden).

gevonden. De cursus is ontwikkeld om de DA of POH

Stichting STOB heeft de VSG gevraagd deskundigheids-

daarin te ondersteunen in het actief bevorderen van een

bevordering te ontwikkelen voor de sportbegeleiders in

gezonde leefstijl, bewegen en preventie.

de aangesloten sporten beweegcentra. Het afgelopen

en ‘te lang zitten’. −− Specifieke lage rugklachten bij gemaakte trainingsfouten op basis van spondylolysthesis.

−− Bovenarmklachten op basis van de diagnose ‘Supraspinatustendinopathie’ bij een subacromiale impingement en een gestoord bewegingspatroon. −− Pijnklachten rechter schouder op basis van de diagnose ‘Capsulitis adhaesiva’.

jaar is de cursus STOB voor begeleiders van doelgroe-

106



107

3



Inhoud module Nek en hoge rugklachten


−− Schouderklachten bij werper (aangedane

Afgelopen jaar is mevr. Drs. J.P.M. de Wijs afgetreden na

anatomische structuur: supraspinatus) op basis van

3

Sport & Geneeskunde

10 jaar als voorzitter te hebben gefunctioneerd.

cervico-thoracale-dysfunctie. −− Nekklachten t.g.v. een posttraumatisch lokaal cervicaal syndroom met een functionele instabiliteit.

Drs. L.P. Heere

voorzitter

Drs. F. van Bemmel

secretaris

Drs. E.R.H.A. Hendriks De modules worden aan de hand van uitgewerkte

Drs. C.A.C.M. Wijne

casuïstiek (2) als volgt opgebouwd:

Drs. A.P.J. Kokshoorn

−− Ingangstoets aan de hand van vragen die na afloop

Drs. A.J.M. Brons

Hans Tol

penningmeester lid namens het NIOS lid namens de VSG cursuscoördinator

Sport & Geneeskunde, the Flemish/Dutch Journal of

(orthopedisch chirurg, hoogleraar klinische sportgenees-

Sports Medicine and Sports Science is sinds 2007 het

kunde), mevr. Drs. N.M. Panhuyzen-Goedkoop (cardio-

nieuwe tijdschrift van de Vlaamse Vereniging voor Sport-

loog), Prof.Dr. A.P. Hollander (hoogleraar inspanningsfy-

−− Anamnese: wat vraagt u?

Stichting Opleidingen in de Sportgeneeskunde

geneeskunde (VVS) en de Nederlandse Vereniging voor

siologie) en dr. J.L. Tol (hoofdredacteur, sportarts) deel

−− Welk lichamelijk onderzoek doet u?

Postbus 52

Sportgeneeskunde (VSG). Eerdere publicaties van de

aan de redactie. België is vertegenwoordigd door Prof.

−− Wat is uw voorlopige (differentiaal) diagnose en

3720 AB BILTHOVEN

beide verenigingen zijn opgegaan in deze publicatie. Het

Dr. E. Witvrouw (hoofdredacteur), dr. L. Dossche, Prof.Dr.


tijdschrift heeft de missie om het toonaangevende we-

J. Gielen, Prof.Dr. R. Meeusen, ap.Dr. P. Nijs en Prof.Dr. K.

Gebouw 60

tenschappelijke tijdschrift in Nederland en België te zijn

Peers. In 2009 heeft Prof.Dr. E. Witvrouw het hoodredac-

besproken worden.

verdere beleid? −− Zelf oefenen van het lichamelijk onderzoek in 3-tallen.

3723 MB BILTHOVEN

op het gebied van sportgeneeskunde en sportweten-

teurschap overgedragen aan Prof.Dr. J. Gielen (ad inte-

Er wordt uitgegaan van een groepsgrootte van 12-24.

Telefoon: 030-2252290

schappen. In de reguliere vorm verschijnt het vijf maal

rim). Vanaf september 2009 is dr. D. Vissers de nieuwe

Het onderwijs wordt verzorgd door een huisarts en een

Fax: 030-2252498

per jaar en richt zich op iedereen met een wetenschap-

Vlaamse hoofdredacteur.

toegevoegde sportarts.


pelijke interesse voor sport en gezondheid.

Bij deze drie modules is ook aanvullend materiaal ont-


Gesteund door de besturen van de VSG en VVS is de

wikkeld naast het werkschrift mét en zonder antwoor-

Het bestuur van de stichting Sport & Geneeskunde

Aanmoedigingsprijs voor Sport en Geneeskunde geïn-

den. Er is een geplastificeerde samenvattingskaart en

bestaat uit drs. P.A. van Beek, R.C. Hartman en drs. L.P.

troduceerd. Met deze prijs wordt aanstormend talent

een a4-kaart van stevig materiaal waarop het lichamelijk

Heere. De Stichting heeft tot doel de publicatie van de

gestimuleerd tot publiceren in het tijdschrift Sport &

onderzoek wordt samengevat (soms met illustraties) en

wetenschappelijke ontwikkeling van de sportgenees-

Geneeskunde. De Aanmoedigingsprijs 2008 is in het eer-

er worden aanvullende oefeningen geadviseerd.

kunde in de ruimste zins des woords, de bevordering

ste nummer van 2009 gepubliceerd. Als winnaar kwam

van de kwaliteit van de beoefening van de sportge-

sportarts in opleiding Maarten Moen uit de bus. Samen

Overzicht voorgenomen trajecten

neeskunde alsmede het verzorgen van publicaties op

met collegae publiceerde hij een artikel over de waarde

Cursus jeugd en sportgezondheidszorg voor jeugdartsen

sportmedisch en paramedisch gebied en het publiceren

van klinische schoudertesten.

afgestemd op schoolzorg en jeugdgezondheidszorg.

van de officiële mededelingen van de Vereniging voor

Cursus jeugd en sportgezondheidszorg voor jeugdver-

Sportgeneeskunde.

pleegkundigen afgestemd op schoolzorg en jeugdge-

Adresgegevens Sport & Geneeskunde

zondheidszorg.

De Nederlandse redactie bestaat uit één hoofdredacteur

Arko Sports Media

Cursus jeugd en sportgezondheidszorg voor doktersassi-

en vier redactieleden. De redactieleden vertegenwoor-

Postbus 393

stenten werkzaam in de jeugdgezondheidszorg.

digen een van de doelgroepen: Sportgeneeskunde,

3430 AJ Nieuwegein

Verdiepingsmodules voor niet-artsen.

Orthopedie, (Sport)fysiotherapie, Bewegingswetenschap-

E [email protected]

pen en Cardiologie. Vanuit Nederland nemen Dr. R.E.H. van Cingel ((sport)fysiotherapeut), Prof.Dr. R.L. Diercks

108



109

3



TNO

door de LOSO partners) en gedeeltelijk heeft het mi-

Chorus (Ouderen en Chronische zieken) en dr. ir. Marieke

nisterie de kennisinvesteringsmiddelen vanuit het OCW

Verheijden (Jeugd).

3

budget van TNO gematcht met VWS middelen voor uit-

Nederlandse Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek

voering van de nota. Uitgangspunt zijn daarbij de door

Marijke Hopman-Rock

Bewegen en Gezondheid 2007-2010:

VWS goedgekeurde hoofdlijnen van het TNO programma

Voorbeelden van projecten in de onderzoekslijnen

• monitoring, met nadruk op de diverse doelgroepen Monitoring

sportblessures en preventie van (val)ongevallen;

Het belangrijkste project in de monitorlijn is het twee-

TNO is een organisatie die meer dan 75 jaar geleden

TNO en sporten bewegingsonderzoek

door de overheid in het leven geroepen is om de resul-

Het sportonderzoek bij TNO wordt gecoördineerd vanuit

taten van wetenschappelijk onderzoek meer toepasbaar

de afdeling Gezondheidsbevordering (voorheen Bewe-

determinantenanalyse), evaluatie en implementatie

verzorgt dit vanuit de eigen kennisinvesteringsmidde-

te maken voor bedrijven en overheid. Om deze orga-

gen en Gezondheid) in Leiden door dr. Janine Stubbe.

van (kosten)effectieve interventies: intensivering

len en in samenwerking met diverse relevante partijen

nisatie mogelijk te maken is er een speciale TNO- wet

Hoofd van de afdeling is dr. Nico van Meeteren. Naast

huidige lijnen met sterke nadruk op maatwerk voor

(RIVM, SCP, Consument en veiligheid, NISB, universiteit).

gemaakt die daarvoor allerlei zaken regelt. Zo krijgt TNO

sportonderzoek wordt ook veel gedaan aan beweeg- en

relevante doelgroepen en settings en op kosten-

Naast de rapportage van de jaarlijkse beweegcijfers

sinds jaar en dag voor haar kennisinvestering overheids-

voedingsgedragsonderzoek.

baten;

vanuit de OBiN (Ongevallen en Bewegen in Nederland)

financiering vanuit het ministerie van Onderwijs. Echter

Sportfysiologisch onderzoek wordt gedeeltelijk uitge-

de regie over de besteding van deze middelen legt OCW

voerd bij Defensie & Veiligheid in Soesterberg (prof.

grotendeels neer bij de betreffende vakministeries. Om

Hein Daanen). Kennismanager (=interne opdrachtgever

oneerlijke concurrentie met onderzoeksbureaus tegen

voor de kennisgelden die TNO vanuit de overheid ont-

en -participatie, met de nadruk op (kosten-)effectieve

2008) is in zijn geheel te downloaden via de TNO site.

te gaan, moet TNO werken met marktconforme tarieven

vangt) bij TNO op het gebied van Bewegen en Gezond-

programma’s voor specifieke beroepsgroepen/

Een nieuwe versie verschijnt einde 2010.

en mag kennisinvesteringsbudget eigenlijk niet ingezet

heid is prof. dr. Marijke Hopman-Rock. Hieronder wordt

branches en de inkadering daarvan binnen het

Een bekend monitorproject is de blessureregistratie

worden om opdrachten te subsidiëren. In de praktijk

nader ingegaan op de doelstellingen van het kennispro-

integraal gezondheidsmanagement van een bedrijf.

van diverse sporten via het internet (Blessure Informa-

zijn er echter voor marktopdrachten vaak andere bijfi-

gramma Bewegen en Gezondheid vanwege de relevantie

nancieringsmogelijkheden beschikbaar. Zo kunnen grote

voor sportgeneeskunde.

bedrijven een beroep doen op de TNO co-financierings-

110

van beleid en op overgewicht, zorgbehoefte, • ontwikkeling (tevens probleem- en

• rol van de omgeving (buurt, werkomgeving) op beweeggedrag; • beweging als determinant van arbeidsproductiviteit

jaarlijkse Trendrapport Bewegen en Gezondheid. TNO

worden ook ongevalcijfers uit het Letsel Informatie Systeem van de ziekenhuizen gerapporteerd. Het laatste trendrapport Bewegen en Gezondheid (Hildebrandt et al,

tie Systeem, BIS). Hierbij komt kennis beschikbaar die In de periode tot 2011 zal intensief aandacht worden

gebruikt kan worden om de sporten veiliger te maken

besteed aan groepen met de minste lichamelijke activi-

(projectleider dr. Janine Stubbe).

regeling van het ministerie van Economische zaken en is

Bewegen en Gezondheid: een programma voor de on-

teit: jeugdigen, ouderen, chronische zieken, mensen met

er voor MKB bedrijven een speciale regeling waaronder

derbouwing van beweegstimulering in Nederland

overgewicht, allochtonen, laag-opgeleiden, niet-werkenden

Interventies

ook de besteding van innovatievouchers.

TNO heeft enkele jaren geleden samen met het RIVM

en werknemers in bewegingsarme beroepen/branches.

TNO voert voor allerlei doelgroepen interventie- gere-

een wetenschappelijke onderbouwing gegeven voor het

Verwacht wordt dat deze speerpunten ook in de volgende

lateerd onderzoek uit. Voor de doelgroep jeugd is er

Kerngebieden

Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (NASB)(Wendel-

strategieperiode (2011-2014) zullen worden voortgezet. In

bijvoorbeeld het vervolgproject Wijk en Jeugd (onder-

Sinds enkele jaren is het onderzoek binnen TNO ver-

Vos et al, 2005). Op grond van deze onderbouwing

een zogenaamde Kennisarena Bewegen en Voeding (onder

steuning door VROM en VWS) waarbij bekeken wordt

deeld in vijf kerngebieden:

heeft het kabinet besloten tot uitvoering van de nota

auspiciën van VWS) is besloten dat Het Vitale Kind (kinde-

wat herstructurering van prioriteitswijken oplevert aan

• Industrie & Techniek

Tijd voor Sport (zie website www.minvws.nl). In de nota

ren met overgewicht) en De Vitale Oudere (lokale ketenaf-

verbeterd beweeggedrag bij de jeugd. Contactpersoon is

• Defensie & Veiligheid

Tijd voor Sport is een begroting opgenomen waarin

stemming van beweeg- en voedingszorg) speerpunten in

drs. Sanne de Vries (die in november 2009 op dit onder-

• ICT

wordt aangegeven welke beleidsspeerpunten er zijn en

het TNO werk zijn.

werp promoveert).

• Bouw & Ondergrond

met welke budgetten. De scope van de nota loopt van

• Kwaliteit van Leven

bewegen voor de gezondheid tot en met topsport. Ver-

De kennis die in het programma wordt ontwikkeld valt bin-

speelplaatsen voor ouderen, waarbij het mogelijk bleek

schillende uitvoeringsinstituten zijn er bij betrokken zo-

nen het thema Gezond Leven en is als zodanig ook bruik-

om ouderen enthousiast te maken voor het doen van

Per kerngebied zijn er ruwweg 1000 medewerkers. In

als NOC*NSF, sportverenigingen, NISB, NIGZ, Consument

baar in het kenniscentrum Gezond Leven van het RIVM.

oefeningen op de buitenspeelplaats die daarvoor speci-

het kerngebied Kwaliteit van Leven zijn opgenomen het

& Veiligheid. Ook beroepsverenigingen zoals die van de

Binnen TNO wordt het onderzoek op dit gebied momen-

aal is ontwikkeld (rapport te downloaden, projectleider

‘oude’ TNO Voeding (lokatie Zeist), TNO Arbeid (lokatie

sportgeneeskunde en de fysiotherapie zijn belangrijke

teel uitgevoerd door 45 medewerkers binnen de afde-

dr. Paul de Vreede). TNO is associate partner in diverse

Hoofddorp) en TNO Preventie en Gezondheid (lokatie

partijen in deze.

ling Gezondheidsbevordering in Leiden in samenwerking

EU projecten op het gebied van beweegstimulering

Leiden). Binnen deze lokaties zijn nu verschillende Busi-

De budgetten zijn gedeeltelijk bedoeld voor onderzoek

met de afdeling Gezond en Veilig Werken in Hoofddorp

(EUNAAPA, PASEO, MOVE EUROPE).

ness Units actief. In Leiden bevindt zich bijvoorbeeld de

en innovatie en daarbij komt naast de universiteiten

en het VU Medisch Centrum (onderzoekscentrum Body-

Voor de doelgroep werknemers worden diverse vormen

Business Unit Preventie & Zorg.

ook TNO in beeld. Gedeeltelijk wordt het onderzoek

atWork, bedoeld voor langer lopend en meer diepgaan-

van bewegingsstimulering binnen het bedrijf geëvalu-

uitgevoerd via de kanalen van ZorgOnderzoek Nederland

der wetenschappelijk onderzoek). Teamleiders in Leiden

eerd, zoals bedrijfsfitness, fietsen-naar-het-werk en het

(ZONmw, programma Sport, Bewegen & Gezondheid

zijn dr. Vincent Hildebrandt (Volwassenen), dr.ir. Astrid

concept ‘bedrijfssport’ van Sport en Zaken.


Op het gebied van ouderen is er onderzoek gedaan naar


111

3



3

VFBV

Op het gebied van sportonderzoek is bijvoorbeeld on-

Bewegen en Arbeid

derzoek gedaan naar enkelbraces (rapport te downloa-

Op het gebied van bewegen en arbeid is voor bedrijven

den, projectleider drs. Tinus Jongert). Andere succesvolle

de zogenaamde Leefstijlscan ontwikkeld waarbij werkne-

interventies op sportgebied waren Scoren voor gezond-

mers adviezen op maat krijgen over hun leefstijl en het

Vereniging van Fysiotherapeuten binnen het Betaald Voetbal

heid (samen met o.a. NIGZ), Homeless Cup, Training

management adviezen krijgt over de verdere ontwikke-

Frank van Deursen

van de toekomst en Physical Activity Coach (samen met

ling van leefstijlbeleid. Met ROI-fit© kan het rendement

Philips).

van acht verschillende vormen van bewegingsstimulering in het bedrijf worden bekeken. Ook wordt onderzoek ge-

Voor de dopingautoriteit is in 2009 een rapport gemaakt

daan naar het belang, de (kosten)effectiviteit en succes-

De Vereniging van Fysiotherapeuten binnen het Betaald

De VFBV organiseert regelmatig themamiddagen en na-

over dopinggebruik bij fitness beoefenaars (dr. Janine

factoren van implementatie van bedrijfsbewegingspro-

Voetbal (VFBV) is opgericht in 1993. Het bestuur van de

scholingen voor haar leden. Vaak worden deze nascho-

Stubbe e.a.).

gramma’s, zoals fietsen naar het werk en lunchwandelen

vereniging bestaat uit 5 personen en een administratief

lingen gehouden op het KNVB - sportcentrum in Zeist,

(dr. Ingrid Hendriksen).Tenslotte is het kwantificeren van

medewerkster vanuit de KNVB. Aanmelden als lid kan

maar ook externe accommodaties zijn in het verleden

In samenwerking met de stichting Consument & Veilig-

bewegingsarmoede op het werk zelf en de gevolgen

via de website of telefonisch via het secretariaat.

regelmatig bezocht.

heid en het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen

daarvan voor de werkprestatie alsmede het ontwikkelen

evalueert TNO ook de campagnes op het gebied van

van oplossingen hiervoor een belangrijk aandachtspunt.

valongevallen voor ouderen en de 30-minuten beweeg-

Doelstelling


• Het bevorderen van een betere rechtspositie van

Rinus Louwers (fysiotherapeut VVV)

voorzitter

campagne. In februari 2009 verscheen het proefschrift

Referenties

fysiotherapeuten binnen:

Marc van Ingh (fysiotherapeut Helmond sport) penningmeester

van Gert Jan Wijlhuizen over de relatie tussen vallen en

• Hildebrandt VH, Ooijendijk WTM, Hopman-Rock

−− BVO’s.

Michel Eskes (fysiotherapeut KNVB)

bewegen van ouderen.

M (red). Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2006/2007. Leiden: TNO Kwaliteit van Leven, 2008.

Rol van de omgeving

• Wendel-Vos GCW, Ooijendijk WTM, Baal van PHM,

• Het ontwikkelen van kennis en kunde van de sportfysiotherapie binnen het:

secretaris

Frank van Deursen (fysiotherapeut afc Ajax)

algemene Zaken

Hans Wiltenburg (fysiotherapeut Roda JC)

algemene Zaken

−− betaald voetbal. • Vraagbaak zijn voor alle leden.

Projecten waarbij naar de rol van de omgeving wordt ge-

Storm I, Vijgen SMC, Jans M, Hopman-Rock M, Schuit

keken zijn bijvoorbeeld het project Wandelen in de wijk,

AJ, Wit de GA, Bemelmans WJE. Kosteneffectiviteit

waarbij in Schiedam aan ouderen is gevraagd hoe en

en gezondheidswinst van behalen beleidsdoelen

Het lidmaatschap van de vereniging staat open voor

T.a.v. Marion Jansen

waar zij het liefste wandelen. Hieruit blijkt dat vooral rou-

bewegen en overgewicht: onderbouwing Nationaal

fysiotherapeuten die werkzaam zijn bij een betaald

Woudenbergseweg 56 (Sport medisch centrum KNVB)

tes naar winkels heel populair zijn en dat sociale veilig-

Actieplan Sport en Bewegen. Bilthoven: RIVM, 2005.

voetbal organisatie. Het lidmaatschap is uitgesloten

3707 HX Zeist

heid een probleem is. Ook wordt momenteel onderzoek

Report 260701001.

voor personen die wel voetballers onder behandeling

T 0343-499127

hebben, maar die niet als fysiotherapeut bij een BVO

E [email protected]

werken.

W www.VFBV.nl

opgezet naar de implementatie van innovatieve gebouwen kantoorinrichting om het beweeg- en voedingsgedrag

Adresgegevens

van werknemers te verbeteren (dr. Luuk Engbers). Tevens

www.tno.nl

VFBV

zijn TNO en Vumc partner in het Europese IMPALA project

Rol van de organisatie

(start in januari 2009) dat gaat over lokale infrastructuur

• Het ontwikkelen van de sportfysiotherapie binnen

op het gebied van bewegen en sport.

Adresgegevens

het betaald voetbal. • Verbeteren van de rechtspositie van BVO fysiotherapeuten. • Door het organiseren van “op maat gesneden” congressen, cursussen, studiemiddagen en lezingen wil de vereniging het kennis niveau van de fysiotherapeut die werkzaam in het betaald voetbal up to date houden en verbeteren.

112



113

3



VSG Vereniging Sport en Gemeenten

ternetsite www.sportengemeenten.nl blijft men op de

Adresgegevens

hoogte van de ontwikkelingen binnen de (gemeente-

Vereniging Sport en Gemeenten

lijke) sportsector.

Pastoor Bruggemanlaan 33

Daarnaast biedt Vereniging Sport en Gemeenten diverse

6861 GR Oosterbeek

mogelijkheden om kennis en kunde van en over het

T 026-3396410

werkveld te vergroten en vele deskundigen stellen op

E [email protected]

basis van vrijwilligheid hun expertise aan de lokale

W www.sportengemeenten.nl

3

sporten recreatiesector geheel belangeloos ter beschikIn 2009 is het reeds 60 jaar geleden dat de voorloper van

Doordat VSG sectoraal is georiënteerd beschikt de or-

king. Door het bundelen van de kwaliteit van deze men-

VSG werd opgericht onder de naam: ‘Contactraad voor de

ganisatie over specialistische kennis die het mogelijk

sen wordt een bijdrage geleverd aan de totstandkoming

Gemeentelijke Bemoeiingen voor Lichamelijke Opvoeding

maakt een inhoudelijke bijdrage aan het te formuleren

van innovatief lokaal beleid voor sport en recreatie.

en Sport’. Door het grote succes van deze raad werd het

beleid te leveren. Vereniging Sport en Gemeenten is een

Vereniging Sport en Gemeenten heeft hierin een regis-

al snel de ‘Landelijke Contactraad’ en in 1999 werd het

organisatie van en voor haar leden en vindt het van es-

serende, ondersteunende en stimulerende rol.

LC, Nederlands Instituut voor lokale Sport en Recreatie.

sentieel belang alle leden zoveel mogelijk te betrekken

Vereniging Sport en Gemeenten is in haar vierde levens-

bij de beleidsontwikkeling; daarom is haar achterban

Vereniging Sport en Gemeenten werkt via vier

jaar en vanaf het eerste uur organiseerde de Contactraad

permanent vertegenwoordigd binnen de organisatie en

strategische pijlers:

congressen, werkconferenties, bijeenkomsten en buiten-

maakt zij gebruik van een (digitaal) gemeentepanel.

• als beleids- en vakinhoudelijke belangenbehartiger

landse reizen. Vrijwel geheel gedragen door vrijwilligers.

In het kader van kennisoverdracht en informatieuitwisse-

Al een aantal decennia is er een professioneel bureau dat

ling organiseert VSG jaarlijks een groot aantal activi-

• als platform voor ontmoeting en kennisuitwisseling;

zorg draagt voor de bijeenkomsten, beleid voorbereid en

teiten als congressen, kennisdagen en expertmeetings

• als kennismakelaar en vraagbaak voor leden;

de belangen van de lokale sport behartigt bij het Rijk. Dit

(vaak in samenwerking met de gemeenten).

• als brancheorganisatie voor de zwembaden.

alles met input en ondersteuning van de vrijwilligers.

Via digitale uitgaven van Vereniging Sport en onze in-

voor lokale sport;

Samenstelling bestuur Jos Som, burgemeester Kerkrade

voorzitter

Paul Depla, wethouder Nijmegen

vice-voorzitter

Mervyn Stegers, Burgemeester Tubbergen

vice-voorzitter

Ad van Oirschot,

penningmeester

(hoofd gemeentelijk sportbedrijf Arnhem)

Pieter Bax, adj. directeur sportbedrijf Tilburg

lid

portefeuille zwembaden

Klaas Tigelaar, burgemeester Oud-Beijerland

lid

(afgevaardigd uit afdeling West)

Roelof Stäbler, wethouder Hoogezand -Sappemeer

lid

(afgevaardigd uit afdeling Noord)

Jaap Verkroost, Wethouder Maarssen

lid

(afgevaardigd uit afdeling Oost)

Leo Schoots, Burgemeester Cuijk

lid

(afgevaardigd uit afdeling Zuid)

114



115

3



VSG

VSG

De ambities voor de sportarts als beroepsbeoefenaar

Kwaliteitsvisitatiemodel VSG

luiden als volgt:

Gezien het feit dat de VSG hoge prioriteit geeft aan het

• De sportarts heeft een positie als erkend, zelfstandig

zo spoedig mogelijk bereiken van de medisch (klinisch)


(klinisch) medisch specialist die discipline

specialistenstatus, is het nodig de kwaliteitsvisitatie bij

Don de Winter

overstijgende medisch specialistische zorg biedt voor

de sportartsen te introduceren om hen voor te bereiden

de bewegende mens (een positie vergelijkbaar met

op de voor de medisch specialisten geldende eisen en

de revalidatiearts);

verplichtingen.

• De sportarts werkt bij voorkeur multidisciplinair

Kern van het nieuwe kwaliteitsvisitatiemodel is een ge-

De Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG) is in 1965

de maatschappij. Voor de sportgeneeskunde als relatief

met diverse disciplines: fysiotherapeuten,

degen voorbereide en gestructureerde zelfevaluatie door

opgericht door een aantal voortrekkers uit andere medi-

nieuw vakgebied binnen de zorg verandert er op dit mo-

bewegingsconsulenten, Physician Assistants, collega-

de sportarts van diens feitelijk handelen als sportarts.

sche disciplines, waaronder de cardiologie en de ortho-

ment veel. In drie strategische sessies heeft het bestuur

artsen van diverse disciplines in een afdeling

Sluitstuk van dat proces is een toetsing door VSG-visi-

pedie. Vanaf deze tijd is er steeds aan kennisverbreding

van de VSG een analyse gemaakt van trends en ontwik-

revalidatie-sportgeneeskunde. Hij kan vanuit een

tatoren tijdens de formele visitatie volgens het ‘peer-

gewerkt, door het organiseren van applicatiecursussen

kelingen en de impact hiervan op de positionering van

dergelijke setting ook topsporters begeleiden omdat

to’peer’ pincipe: visitatoren spreken een oordeel uit over

sportgeneeskunde en het opzetten van sportmedische

de sportgeneeskunde. Naar aanleiding van deze analyse

hij/zij goed is geoutilleerd;

de vraag of de betreffende sportarts in de voorafgaande

adviescentra (SMA’s) door heel Nederland. Als vervolg

zijn ambities voor zowel de sportgeneeskunde als de

hierop heeft de VSG zich ook hard gemaakt voor het

sportarts geformuleerd, die het uitgangspunt vormen

sportmedische instelling is een Centre of

betering van zijn/haar functioneren.

verankeren van het vak sportgeneeskunde binnen de

voor het beleid van de komende jaren.

Excellence rond complexe zorg/bewegingsvragen bij

Visitatie is niet een eenmalig proces maar een cyclische

(chronische) patiënten;

activiteit.

gezondheidszorgstructuur, waarbij de sportgeneeskunde is ondergebracht bij de sociale geneeskunde.

De ambities voor de sportgeneeskunde als vakgebied zijn als volgt geformuleerd:

Vanaf haar ontstaan heeft de VSG steeds het doel voor

• Sportgeneeskunde is actief op het gebied van

• De sportarts heeft een expertpositie. De sportarts/

• De sportarts is deskundige op het gebied van de bewegende mens en de vragen die daarbij

periode in voldoende mate bezig is geweest met de ver-

Voor meer informatie is het Projectplan Ontwikkeling kwaliteitsvisitatiemodel VSG op te vragen.

opduiken;

ogen gehad om de wetenschappelijke vereniging te zijn

topsportbegeleiding, diagnostiek en behandeling

voor sportartsen en andere artsen die geïnteresseerd

van bewegings- en inspanningsgerelateerde

sportevenementen is de sportarts de sportmedisch

Om een brug te slaan tussen sportgezondheidsonder-

zijn in de sportgeneeskunde. De VSG kent op dit mo-

aandoeningen (al dan niet in samenwerking met

coördinator.

zoek en praktijk is het KTS van start gegaan waarbij de

ment 446 leden, waaronder 103 sportartsen en 34 sportartsen in opleiding. Verder zijn de leden huisartsgenees-

• Bij alle nationale en internationale

sportfysiotherapeut); • De vergoeding voor sportgeneeskunde is goed

Kennis Transfer Sportgezondheidszorg (KTS)

centrale vraag is: ‘Wat kunnen onderzoeksresultaten Op basis van deze ambities kan geconcludeerd worden

betekenen voor de (aankomende) sporter/bewegende

kundige, sociaal-geneeskundige en/of medisch specialist

geregeld in de vigerende vergoedingssystematiek

dat de erkenning van het vak, uniformiteit/richtlijnen en

mens en voor hun intermediairs en hoe zijn onderzoeks-

met een grote affiniteit dan wel deskundigheid op het

binnen de gezondheidszorg;

een goede vergoedingsregeling voor de geleverde zorg

resultaten te vertalen en te gebruiken?’.

gebied van sportgeneeskunde. Daarmee is de VSG een omnivereniging voor artsen te noemen, ongeacht hun specifieke werksetting, opleiding en/of specialisme.

fundamentele bouwstenen zijn voor de toekomst. De

Het afgelopen jaar zijn een aantal expertgroepen gestart

sportgeneeskundige voorzieningen op het gebied

VSG zal hier dan ook in de komende jaren de aandacht

onderverdeeld naar aandoening, doelgroep, sport of an-

van preventie en curatie;

op gaan richten.

ders, te weten: ‘Enkel en Sport’, ‘Jeugd, sport, bewegen

• Binnen elke gezondheidsregio zijn er voldoende

• Sportgeneeskunde valt binnen de geldende keten; De VSG is toegankelijk voor artsen die de Basiscursus

• Sportgeneeskundige activiteiten/werkzaamheden

en gezondheid’, ‘Wielrennen’, ‘Zwemmen’ en ‘Revalidatie Het afgelopen jaar is er een aantal ontwikkelingen ingezet:

en sportgeneeskunde’. In de expertgroepen gaat men

Sportgeneeskunde hebben gevolgd en voor geregistreer-

worden als basis intramuraal uitgevoerd met

de Belgische sportartsen. Het bestuur van de VSG be-

transmurale activiteiten daarnaast (sportmedische

Werken naar een medisch specialisme

uitwisselen en delen van kennis, bij voorkeur met meer-

staat uit een sportarts als voorzitter, een drietal andere

begeleiding). Een sterke binding met het ziekenhuis

Eind 2008 is de VSG opnieuw gestart met het toewerken

dere disciplines met als doel de verzamelde kennis te

sportartsen en een vertegenwoordiger van de juniorka-

is cruciaal (voor extramurale- of tranmurale

naar het bereiken van de medisch (klinisch) specialisten

implementeren bij de betreffende doelgroepen. Moge-

mer, versterkt met vertegenwoordigers vanuit de discipli-

setting), maar een locatie binnen het ziekenhuis

status. Er zijn een drietal mogelijkheden om te komen

lijkheden voor implementatie van kennis naar praktijk

nes cardiologie, orthopedie en huisartsgeneeskunde.

wordt geprefereerd (situatie vergelijkbaar met

tot de erkenning als klinisch specialist. Op de Algeme-

liggen in de contacten met sportbonden, NOC*NSF, TNO

revalidatiearts);

ne Leden Vergadering van de VSG op 10 september is

Kwaliteit van leven, Centrum Gezond Leven (CGL), Stich-

Binnen de VSG zijn diverse commissies en werkgroepen

inhoudelijk aan de slag met het verzamelen, ordenen,

• Sportgeneeskundige zorg wordt verleend door

besloten in eerste instantie te gaan voor een volledige

ting Consument en Veiligheid (C&V), inzetten van werk-

werkzaam die een bijdrage leveren aan het beleid van

een geregistreerd medisch specialist in een

erkenning. Wanneer directe erkenning als klinisch speci-

groepen voor richtlijnontwikkeling en deskundigheidsbe-

de vereniging. Zo zijn er commissies/werkgroepen die

gecertificeerde instelling.

alist aangevraagd wordt, dient de aanvraag ondersteund

vordering. Tegelijkertijd heeft Bureau Sportgeneeskunde

zich bezighouden met de behartiging van de beroepsbe-

te worden door externe partijen zoals belangrijke stake-

Nederland (BSN) ook goede contacten richting onder-

langen van de sportartsen, maar ook met het versterken

holders, specialistenverenigingen en topsporters.

zoek en wetenschap via diverse werkgroepen, expert-

en bevorderen van het kennisdomein van de sportge-

3

groepen en LOSO-partners.

neeskunde of het profileren van de sportgeneeskunde in

116



117

3



VSN

Regionalisatie

Adresgegevens

Het Regionalisatie project heeft als doel “Het bevorde-


ren van een doelmatige, doeltreffende en transparante

Postbus 52

samenwerking tussen de meest betrokken zorgprofessio-

3720 AB BILTHOVEN

Vereniging Sportdiëtetiek Nederland

nals en (sport)organisaties. En het vertalen van best-


Floris Wardenaar

practices uit de regio naar het landelijke niveau”. Deze

Gebouw 60

doelstelling dient aan de hand van concrete onderwer-

3723 MB BILTHOVEN

pen te worden gerealiseerd. Gekozen is voor het uitzet-

T 030-2252290

ten van drie pilots in verschillende regio’s. In de pilotre-

F 030-2252498

De Vereniging Sportdiëtetiek Nederland (VSN) komt direct

Alle functies binnen de vereniging zijn vrijwilligersfunc-

gio’s is vervolgens een eigen thema gekozen waarvoor

E [email protected]

voort uit het Netwerk Sportdiëtetiek. Dit netwerk is begin

ties, er is geen personeel in dienst.

samenwerkingsafspraken worden gemaakt. Deze afspra-

W www.sportgeneeskunde.com

2000 opgericht als reactie op de toenemende vraag van

ken kunnen worden doorvertaald naar andere regio’s

sportdiëtisten om zich te verenigen. Tot dat moment

Doelstelling

die hier vervolgens hun voordeel mee kunnen doen. De

bestond er een samenwerkingsverband van diëtisten die

Op dit moment zijn er twee doelstellingen:

methode om tot afspraken te komen en te implemente-

zich meer dan gemiddeld bezighielden met het begelei-

• het uitwisselen van kennis en informatie tussen

ren wordt eveneens doorvertaald naar andere regio’s en

den van topsporters.

sportdiëtisten en het profileren van de sportdiëte-

aangeboden als een kant en klaar handboek.

Het nieuwe netwerk had als doelstelling de kwaliteit van

tiek, vooral bij sporters en hun begeleiders;

het vakgebied te verbeteren als ook het op de kaart zetSamenstelling bestuur Drs. Th.C. de Winter

voorzitter, sportarts

• het verrichten van alle verdere handelingen, die met

ten van voeding als prestatiebepalende factor. Mede om

vorenstaande in de ruimste zin verband houden of

die laatste reden is toen veel contact gezocht met het

daartoe bevorderlijk kunnen zijn.

NOC*NSF. De gedachte van het netwerk werd onder-

Drs. A.J.M. Brons

secretaris/penningmeester, sportarts

Drs. R.J.A. Visser

sportarts

steund door steeds meer wetenschappelijke publicaties.


Drs. A. van Essen

sportarts

Ook de perikelen rondom doping en het gebruik van

Er zijn verschillende vormen van het uitwisselen van ken-

Drs. K.W. Janssen

sportarts in opleiding

voedingssupplementen heeft op een gegeven moment

nis en informatie op het gebied van sportvoeding. Hierbij

het NOC*NSF doen besluiten op structurele basis voeding

kan onderscheid worden gemaakt tussen het uitwisse-

en voedingsbegeleiding in te bouwen in de Nederlandse

len van kennis binnen de beroepsgroep (intern) en het

topsport. Dat heeft vooral zijn vlucht genomen in aanloop

uitwisselen van kennis richting sporters en begeleiders

naar de Olympische Spelen van Athene waarin een groot

(extern).

onderzoek is gedaan naar de voedingsinname van Ne-

Een aantal leden van de VSN is betrokken als lid van het

derlandse topsporters en onderzocht is op welke manier

voedingsexpertteam van NOC*NSF. Dit team heeft als taak

het meest doelmatig en doeltreffend voedingsbegeleiding

het NOC*NSF te adviseren over voedingsvraagstukken.

plaats kon vinden. Dit project is uitgevoerd in samenwer-

Daarnaast was de begeleiding van Olympische topspor-

king met het netwerk en de HAN.

ters in de afgelopen 10 jaren in handen van leden van dit

Inmiddels was het netwerk door de Nederlandse Vereni-

expertteam.

Dr. P.J. Senden

cardioloog

Drs. O. Stibbe

orthopedisch chirurg

Drs. H.B.A. van de Sande

huisarts

3

ging voor Diëtisten (NVD) erkend als netwerk met een

118


specifieke deskundigheid; de noodzaak voor het ontwik-


kelen van beleid en strategie was daarmee een nadrukke-

De VSN fungeert als platvorm voor de beroepsgroep van

lijker kwestie geworden. Bij de operationalisering van het

sportdiëtisten. Middels twee jaarlijkse bijenkomsten, na-

ontwikkelde beleid en de gekozen strategie werd duide-

melijk de jaarvergadering en de studiedag, worden leden

lijk dat niet een netwerk, maar een vereniging de meest

in de gelegenheid gesteld om met elkaar in contact te ko-

voor de hand liggende organisatievorm was.

men. Tevens zijn er regionaal initiatieven voor intervisie.

Sinds de oprichting van VSN in 2004 is de VSN uitge-

De VSN beschikt over een goed werkzame website, de

groeid tot een vereniging voor sportdiëtisten met 121

website geldt als uithangbord voor de VSN. Geïnteres-

leden die gerechtigd zijn de geregistreerde merknaar

seerden vinden er informatie over de sportdiëtist en de

sportdiëtist VSN te voeren. Een deel hiervan is SCAS

VSN. Daarnaast kunnen bezoekers via de site opzoek

gecertificeerd, op basis waarvan deze leden aantonen dat

gaan naar een sportdiëtist bij hen in de regio. Op dit mo-

zij actief bezig zijn met het verbeteren van de kwaliteit

ment zijn er gemiddeld 200 unieke bezoekers per dag.

van de behandeling binnen de context van sportdiëtetiek.

Het adressenbestand van leden wordt ook verstrekt aan


119

3



sportzorg, de organisatie van beroepen die betrokken zijn

Adresgegevens

bij zorg en hulpverlening in de sport.

Vereniging Sportdiëtetiek Nederland (VSN)

Sinds 2008 zijn er verschillende factsheets voor klanten

Yvonne Krooshof, secretaris

verschenen in een VSN format. In 2009 is er een nieuwe

Rijnlaan 33

informatiebrochure in ditzelfde format uitgekomen over

8032 JZ Zwolle

de sportdiëtist.

E [email protected]

3

VSPN Vereniging SportPsychologie Nederland

W www.sportdietetiek.nl

Samenstelling bestuur Floris Wardenaar

voorzitter

De Vereniging voor Sportpsychologie in Nederland werd

derlands Instituut van Psychologen (NIP), het Nederlands

Yvonne Krooshof

secretaris

op 7 oktober 1989 in Amsterdam opgericht.

Olympisch Comité en de Nederlandse Sport Federatie

Geertje Becker

penningmeester

Anja van Geel

algemeen bestuurslid (ontwikkeling)

Bea van der Mei

algemeen bestuurslid (kwaliteitszorg)

(NOC*NSF) en de Vlaamse Vereniging voor SportpsyDoelstelling

chologie (VVSP). De VSPN is lid van de Féderation

Haar belangrijkste doel is de ontwikkeling van de sport-

Européenne de Psychologie des Sports et des Activités

psychologie in Nederland te stimuleren, met name het be-

Corporelles (FEPSAC).

vorderen van wetenschappelijk onderzoek op het terrein van de sportpsychologie en de professionalisering van de

Projecten

toepassing van psychologische kennis in de praktijk krij-

De VSPN heeft samen met de Vrije Universiteit een oplei-

gen bijzondere aandacht. Daartoe is o.a. in 2004 een ac-

dingstraject uitgestippeld voor de titel Sportpsycholoog

creditatiesysteem in het leven geroepen met bijbehorend

VSPN, die beschermd is. De vakorganisatie heeft een

register voor praktijksportpsychologen, docentsportpsy-

woordmerk laten registreren: Sportpsycholoog VSPN®.

chologen en sportpsycholoog-onderzoekers. Daarnaast is

In 2009 is de tweede lichting van start gegaan binnen de

de postacademische opleiding tot praktijksportpsycholoog

postacademische opleiding.

in 2007 van start is gegaan. De VSPN is verantwoordelijk

De geaccrediteerde sportpsycholoog neemt deel aan

voor het verstrekken dan wel intrekken van accreditaties

intervisie. De eisen van de intervisie komen overeen met

en draagt op deze manier bij aan kwaliteitsverbetering en

de eisen zoals die gesteld zijn aan de psychologenprak-

–monitoring in het vakgebied.

tijken van de leden van het NIP (Nederlands Instituut van Psychologen).

Missie

De eisen zijn opgenomen in de Gedragscode voor leden

Voortdurende aandacht wordt geschonken aan het op- of

van de VSPN.

bijstellen van opleidingsrichtlijnen op het gebied van de

Met name de gedragscode die de VSPN voorschrijft

sportpsychologie, aan het tot stand brengen en onder-

spreekt NOC*NSF aan. Kort gezegd komt die gedragscode

houden van contacten met verenigingen voor sportpsy-

erop neer dat sportpsychologen sporter gericht zijn, coach

chologie in het buitenland en aan het adviseren van de

gestuurd, in de coulissen blijven, geen successen claimen

georganiseerde sport en overheid ten aanzien van de

en evidence based werken, dus met methoden die berus-

sportpsychologie.

ten op wetenschappelijk onderzoek.

Rol van de VSPN binnen de sportgezondheidszorg De VSPN organiseert studie- en intervisiebijeenkomsten, symposia en congressen. Hierbij staat de uitwisseling van specifieke sportpsychologische kennis voorop. Deze kennis heeft betrekking op zowel de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek als op de sportpsychologische praktijk. Het ‘sportpsychologie bulletin’ wordt uitgegeven door de VU Amsterdam, waaraan de leden van de VSPN, door middel van een artikel, een bijdrage kunnen leveren. Er bestaan reeds samenwerkingsverbanden met het Ne-

120



121

3



Samenstelling bestuur Rico Schuijers Edith Rozendaal

Adresgegevens

voorzitter

Vereniging SportPsychologie Nederland

secretaris

Landstraat 66

VvBN

penningmeester

1814 BG Alkmaar

Vereniging voor Bewegingswetenschappen Nederland

Vana Hutter

lid

E [email protected]

Kenneth Meijer

Stéphanie Kuiper

lid

W www.vspn.nl

Karin de Bruin

lid

Simone van Sweden

lid

Pascal de Wijngaert

3

De VvBN bestaat vanaf 1 januari 2002 en komt voort

In maart wordt het jaarlijkse VvBN symposium gehouden,

uit een fusie tussen de Nederlandse Vereniging voor

waar prominente onderzoekers hun nieuwste bevindingen

Bewegingswetenschappen (NVB), de Vereniging voor

aan een breed publiek voorleggen en waar de proef-

Inspanningsfysiologie (VIF) en de Bewegingswetenschap-

schriftprijs wordt uitgereikt voor het beste proefschrift

pen Arbokring (BW-Arbokring). De VvBN is een landelijk

van het voorgaande jaar. Tevens wordt de algemene

georiënteerde vereniging die een voortrekkersrol vervult

ledenvergadering tijdens het symposium gehouden.

bij het uitdragen van de Bewegingswetenschappen in Nederland. Door de prominente positie en de vele acti-

De vereniging hecht grote waarde aan het bevorderen

viteiten groeit de vereniging snel en heeft zij momenteel

van onderzoek bij startende bewegingswetenschappers,

ruim 600 leden. Naast het bestuur is een aantal uitste-

daarom organiseert zij ieder jaar een studentendag bij

kend opererende commissies actief die zich op vrijwil-

een van de bewegingswetenschappenopleidingen in den

lige basis voor de vereniging inzetten.

lande. Tijdens deze dag presenteren studenten bewegingswetenschappen hun wetenschappelijke werk en

De doelstelling van de VvBN is het bevorderen van ken-

strijden zij om de VvBN studentenprijs.

nisuitwisseling en ondersteunen van onderzoek op het gebied van bewegingswetenschappen en dienstverle-


ning ten behoeve van de leden van de vereniging. Twee

Dr Kenneth Meijer

voorzitter

keer per jaar geeft de VvBN de Moving Matters uit, een

Drs Melvin Kantebeen

secretaris

magazine met nieuws en wetenswaardigheden uit de

Drs Helco van Keeken

bewegingswetenschappen.

Dr Tinus Jongert

penningmeester

Dr Karin Proper De vertaalslag van recente wetenschappelijke bevindin-

Dr Rouwen Cañal Bruland

gen naar praktische toepassingen in het werkveld staat

Drs Rob Koelewijn

hoog in het vaandel. Hiertoe zijn diverse commissies actief. Een aantal interessegroepen (arbeid, bewegen en

Adresgegevens

gezondheid en revalidatie) organiseren elk eens per drie

E [email protected]

maanden een openbare thema-avond waar de meest re-

W www.bewegingswetenschappen.org

cente ontwikkelingen op tal van bewegingswetenschappelijke terreinen levendig bediscussieerd worden.

122



123

3


Werkgroep Cardiovasculaire Screening en Sport Han Inklaar

De interdisciplinaire werkgroep cardiovasculaire scree-

dies volgens de Lausanne criteria verricht bij enerzijds

ning en sport is een samenwerkingsverband van de

de algemene bevolking en anderzijds sporters van twee

Nederlandse Vereniging Voor Cardiologie (NVVC) met

Sportmedische Instellingen.

haar werkgroep cardiologie en sport, de Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG) en de georganiseerde sport

De werkgroep is in 2009 drie maal in vergadering bijeen

(NOC*NSF en KNVB).

geweest.

Doelstelling van de werkgroep is de reductie van het

Leden van de werkgroep hebben een belangrijke bij-

aantal gevallen van acute hartdood in de sport.

drage geleverd aan de cursus Cardiologie en Sport, van

Het afgelopen jaar heeft in het teken gestaan van activi-

sport-ECG naar pathologie, die op 15 mei 2009 georga-

teiten gericht op een beleid ten aanzien van de ontwik-

niseerd werd door het CardioVasculair Onderwijs Insti-

keling en het beheer van een database SPORTCOR met

tuut (CVOI).

de cardiovasculaire gezondheidsgegevens van topsporters en aankomende talenten.

Samenstelling werkgroep cardiovasculaire screening en

In opdracht van de VSG is door het Rijksinstituut voor

sport (in alfabetische volgorde):

Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een haalbaarheids-

Dr.J.H.Bennekers

cardioloog

studie gedaan naar de wenselijkheid en kosteneffectivi-

Mevr.P.Boorsma

public affairs NVVC

teit van een keuring volgens het zogenaamde Lausanne

Drs.G.J.Goudswaard

protocol.

Dr.J.Hoogsteen

Het rapport van het RIVM beveelt op basis van een

Dr.H.Inklaar

uitgebreide literatuurstudie en gesprekken met des-

Drs.T.Meeles

sportarts KNVB en voorzitter van de werkgroep manager KNVB

Dr.A.Mosterd

screening voort te zetten en te verbeteren, in het bijzon-

Drs.C.Ottevanger

der het registratiesysteem van plotse hartdood en de

uitgevoerde keuringsprogramma’s.

Drs.N.M.Panhuyzen

cardioloog, epidemioloog beleidsmedewerker VSG en FSMI, secretariële ondersteuning cardioloog sportarts

De volgende stap, die momenteel actueel is, is de

Dr.R.Rienks

ontwikkeling van een businessplan. In dit businessplan

Dr.P.J.Senden

cardioloog

moeten zaken als meerjarenbegroting, beheer, registra-

Drs.T.de Vries

sportarts NOC*NSF

tiemethode, methodiek van gegevensverzameling, proto-

Dhr.G.de Wit

collering en privacy aan de orde komen. Inmiddels is er sedert enkele jaren op initiatief van het Julius Centrum en de afdeling cardiologie van het Universitair Medisch Centrum Utrecht een website SPORTCOR (www.sportcor.nl) in de lucht. Het doel van deze website is zowel voorlichting met betrekking tot aspecten van de preventie van acute dood in de sport als het verzamelen van gegevens over acute doden in de sport. Door de initiatiefnemers zijn tevens twee pilot screeningstu-

124

cardioloog

kundigen aan lopende initiatieven op het gebied van

Dr.B.Pluim

sportarts KNVB


cardioloog

beleidsmedewerker breedtesport NOC*NSF

Wetenschap en onderwijs

4

Hoofdstuk 4 Wetenschap en onderwijs

Inleiding

Het programma SBG is in 2004 van start gegaan voor

In 2003 heeft ZonMw in opdracht van het ministerie van

een periode van drie jaar en in 2006 heeft het minis-

VWS het programma Sport, Bewegen en Gezondheid

terie additioneel budget beschikbaar gesteld om het

(SBG) ontwikkeld. Het programma is onder andere geba-

programma met drie jaar te verlengen. Het programma

seerd op het Advies Onderzoek Sportgezondheidszorg,

heeft een budget van in totaal o 5,5 miljoen.

sport en bewegen van de Raad voor Gezondheidsonderzoek (RGO) uit 2001 en de regeringsnota Sport, bewe-

Het programma Sport, Bewegen en Gezondheid, beoogt:

gen en gezondheid (2001), waarin tevens een reactie op

1. het versterken en verankeren van de onderzoeksin-

het RGO-advies is opgenomen en een veldraadpleging. ZonMw werkt aan de verbetering van preventie, zorg en gezondheid door het stimuleren en financieren van onderzoek, ontwikkeling en implementatie. Het is een

frastructuur; 2. het vergroten van kennis over de positieve en negatieve aspecten van sport en bewegen; 3. het bevorderen van kennistransfer en het creëren

intermediaire organisatie die staat voor kennisvermeer-

van voorwaarden voor de implementatie van onder-

dering en vernieuwing van de gezondheidszorg en

zoeksresultaten.

het gezondheidsonderzoek. ZonMw bestrijkt het hele spectrum van fundamenteel gezondheidsonderzoek tot

Deze doelstellingen hebben betrekking op drie aan-

en met de praktijk van de gezondheidszorg. Als schakel

dachtsgebieden en de eerste twee aandachtsgebieden

tussen maatschappij en wetenschap stimuleert ZonMw

zijn gericht op het vergroten van de gezondheidswinst

kennis en vernieuwingsprojecten en de bruikbaarheid

van sport en bewegen, het derde aandachtsgebied gaat

daarvan voor de praktijk.

om het beperken van de gezondheidsrisico’s van sport

Uitgangspunt voor ZonMw zijn vraagstukken op het

en bewegen.

gebied van gezondheid, preventie en zorg. Om die op

De aandachtsgebieden zijn de volgende.

te lossen is het nodig kennis te vergaren, een nieuwe

1. Preventie door sport en bewegen. Er is al veel be-

aanpak te ontwikkelen en te beproeven, of implemen-

kend over het effect van sport en bewegen op de

tatie van een effectief gebleken aanpak te bevorde-

bevordering van de gezondheid en de preventie van

ren. Daartoe formuleert ZonMw in opdracht van haar

ziekten. De meeste Nederlanders bewegen niet vol-

opdrachtgevers – het ministerie van Volksgezondheid,

doende. Voor dit aandachtsgebied richt het program-

Welzijn en Sport (VWS) en de Nederlandse Organisatie

ma zich op specifieke doelgroepen (jongeren, lage

voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), maar soms ook andere organisaties – programma’s waarbinnen projecten worden gesubsidieerd en uitgevoerd.

SES groepen, chronisch zieken). 2. Behandeling met behulp van sport en bewegen. Dit houdt in de inzet van sport en bewegen bij behan-


125

4


deling van chronische aandoeningen en handicaps. 3. Sportgeneeskunde: preventie en curatie van sport-

centra hebben zich verenigd in het Landelijk Overleg SportgezondheidsOnderzoek (LOSO). Voor het vergroten

gerelateerde aandoeningen. De sportgeneeskunde is

van kennis over de positieve en negatieve aspecten van

het medisch specialisme dat zich richt op het bevor-

sport en bewegen zijn binnen de kaders van het

deren, waarborgen en herstellen van de gezondheid

programma in totaal vijftien projecten gehonoreerd.

van deelnemers aan sport en sportieve activiteiten,

De resultaten van de projecten komen vanaf 2009 tot en

waarbij rekening gehouden wordt met de sportspeci-

met 2011 beschikbaar voor implementatie. In het kader

fieke belasting en belastbaarheid1. De sportarts richt

van kennistransfer stimuleert ZonMw met behulp van

zich, in samenwerking met bijvoorbeeld de sportor-

verspreiding en implementatie impuls de verdere

thopeed en de sportfysiotherapeut, op de preventie

toepassing van resultaten.

en curatie van sportgerelateerde aandoeningen zoals

In de volgende paragrafen zijn onder andere de

blessures, vermoeidheidsklachten of verantwoorde

ZonMw-gesubsidieerde projecten opgenomen.

sportbeoefening bij chronische ziekte.



4

4.1 Wetenschappelijk onderzoek

Wetenschappelijk onderzoek binnen sportmedische instellingen en partners van het Landelijk Overleg Sportgezondheidsonderzoek (LOSO)

Voor het versterken en verankeren van de onderzoeksinfrastructuur heeft ZonMw aan vier academische centra

Hieronder is een overzicht opgenomen van het onderzoek dat op dit moment wordt uitgevoerd binnen de sportme-

(UMC Groningen, VUmc Amsterdam, UMC Utrecht en UMC

dische instellingen die zijn aangesloten bij de Federatie van Sportmedische Instellingen en door de partners van het

Maastricht) twee keer voor een totale periode van zes

Landelijk Overleg Sportgezondheidsonderzoek (LOSO). Voor het overige sportgeneeskundige onderzoek verwijzen wij

jaar financiering beschikbaar gesteld. Deze academische

u naar www.sportgezondheidsonderzoek.nl. Het overzicht begint met een index van het onderzoek gerangschikt op trefwoorden met de naam van de contactpersoon en de pagina waar het onderzoek in samenvatting is opgenomen. De onderzoeken worden aansluitend op de index in drie categorieën gepresenteerd, te weten: • Sportletsels en aandoeningen • Inspanning(stest), training en prestatie • Bewegen en gezondheid

Achillespees-tendinopathie

pag

Schipper: Achillestendinopathie: toegevoegde waarde van ESWT.

136

Sengkerij: Inter-observer reliability of neovascularisation score using Power Doppler Ultrasound in Achilles tendinopathy.

140

Vos, de: PRICT-study: Platelet Rich Plasma injection in Chronic Achilles Tendinopathy.

139

Vos, de: Ultrasonographic tissue characterization van humane Achillespezen: kwantificatie van de integriteit van peesweefsel met een non-invasieve techniek.

139

Vos, de: Follow-up van excentrische oefentherapie met Ultrasonographic tissue characterization bij patienten met

1 Sport is Goed, Zorg moet; Sportmedisch beleidsplan 2002-2004, VSG en FSMI, 2002.

126

chronische Achilles tendinopathie (promotieonderzoek).

145

Addisson’s disease en sport

pag

Praet: Epinephrine response during exercise in Addison’s Disease.


151


127

4



Adductorenletsels

pag

Jansen: Adduction-related groin injuries in athletes; regular care and a novel treatment approach.

Chemotherapie en sport

4

pag

Schep: 136

Diagnostiek en training bij oncologische patiënten na chemotherapie.

149

COPD en sport

pag

Weir: Chronische adductorenklachten; de effectiviteit van een manueel geneeskundige techniek versus actieve oefentherapie.

138

Weir:

Wetering, van de: Revalidatietraining bij COPD.

150

Core stability

pag

Mid term follow up van de patiënten die hebben deelgenomen aan de gerandomiseerde studie naar chronische adductorenklachten.

146

Amputees en sport

pag

Borghuis: 148

Schmikli:

Bragaru: Amputees and Sport: program development in order to increase amputee’s sport participation.

Measuring and training core stability in elite youth soccer athletes.

158

Core stability en voetbalkwaliteiten van jeugdvoetballers (13-14 jr).

147

Schmikli:

Simmelink: Het meten van de fysieke conditie bij patienten met een beenamputatie.

152

Blessurepreventie

pag

SCORE: kosten-baten analyse core stability preventieprogramma in amateurvoetbal.

137

Tol: Inter- and intra-observer reliability of six clinical tests.

152

Diabetes en sport

pag

Bredeweg: Groningen Novice Running (GRONORUN 2): effect van een 4-weeks preconditioning programma op running related injury.

133

diabetes patients with multiple disabling co-morbidities.

The prevention of lower extremity physical activity injuries; a school-based randomised controlled trial in children aged 10-12 years.

Praet: Medium and long-term benefits of a structured rehabilitation (Beweegkuur+) program in long-standing type 2

Chinapaw: 132

155

Praet: A validation study on the SteepRamp test to assess physical loading capacity and oxidative capacity in

Schmikli: Preventie van overbelasting en overtraining bij 1e jaars roeiers.

147

Blessureregistratie

pag

patients with Type 2 diabetes.

156

Praet: Schmikli: Methode-effecten bij landelijke registratie van sportblessures: van CATI naar mixed mode.

Hyperoxic exercise training as an innovative therapy to improve metabolic control, endothelial dysfunction and physical fitness in deconditioned Type 2 diabetes patients.

137

Schmikli:

157

Praet: Interactive exercise therapy at home: a web based solution to improve long-term adherence, self-management and

Epidemiologie sportblessures Nederland (OBiN).

137

clinical efficacy of a life-style intervention program for patients with Type 2 Diabetes.

157

Cardiologie en sport

pag

Enkelbandletsel

pag

Beus, de: Sportcor: landelijke registratie van plotselinge hartstilstand bij sporters.

Hupperets: 153

Panhuyzen: Atriumfibrilleren bij sporters.

recidiverend enkelletsel. 142

Panhuyzen: Bloeddrukwaarden bij sporters.

153

Behandeling van een acuut lateraal enkelbandletsel; enkeltape of enkelbrace?

138

Hamstrings

pag

Heere: Literatuur review naar risicofactoren voor het krijgen van hamstring strains en kijken of deze waarden/factoren

Schep: Diagnostiek en training bij patiënten met hartfalen.

132

Port, van de:

150

Panhuyzen: Preventieve cardiovasculaire screening bij sporters > 35 jaar: is dit zinvol?

De effectiviteit en kosteneffectiviteit van een proprioceptief oefentol trainingsprogramma ter voorkoming van

150

positief beïnvloedbaar zijn om zo de kans op een blessure te laten afnemen, middels preventieve maatregelen. 144

Vliet, van der: Top&Fit programma Cardiovasculaire aandoeningen.

128


155


129

4



Kniepees-tendinopathie

pag

Steunebrink:

Optimalisatie diagnostiek en behandeling van compartimentsyndroom. 140

Veldhoven, van: Effect van Platelet-Rich Plasma injecties in de behandeling van jumpers knee.

pag

Hoogeveen:

Patella tendinopathie: een combinatie van excentrische oefentherapie met Glyceryl-trinitraat pleisters versus excentrische oefentherapie met placebopleisters.

Vaatproblemen bij sport

4

141

Schep: Optimalisatie diagnostiek en behandeling van sportgerelateerde vaatproblemen in de knieslagader

133

Zwerver:

(functionele popliteal entrapment).

141

Schep:

TOPGAME-studie: Tendinopathie of Patella Groningen, Amsterdam, Maastricht ESWT.

134

Sportgerelateerde vaatproblemen in de bekkenslagader.

141

Overtraining

pag

Voorste kruisband

pag

Brink:

Benjaminse:

Onderzoek naar de voorspellende waarde van overtraining-parameters bij jonge topsporters.

151

Patellofemoraal pijnsyndroom

pag

A Randomized Controlled ACL Injury Prevention Study.

145

Melick, van: Linschoten, van: Oefentherapie bij het patellofemoraal pijnsyndroom - de PEX studie.

2-6 Jarige follow-up van patienten met een VKB-reconstructie; hoe verhoudt het geopereerde been zich tot het niet-geopereerde been wat betreft kracht, stabiliteit en subjectieve functionaliteit?

135

Teeffelen, van:

142

Praet: The use of dynamic pedobarography to investigate who can cope with anterior cruciate ligament deficiency.

143

Zooltjes

pag

Training van lumbosacrale stabiliteit is effectiever dan reguliere quadricepstraining bij het patellofemorale pijnsyndroom. Preconditionering

136 pag

Valkenet:

Tijssen: Het gebruik van antipronatietape om het succes van zolen te bepalen.

(P)reconditionering.

153

Rugklachten

pag

153

Klokgieters: OriGENE rugtrainingsmethode versus actieve rompstabiliteitstraining bij chronische aspecifieke lage rugpijn.

154

Schouderklachten

pag

Dejaco: Vergelijking traditioneel revalidatieprogramma versus excentrisch revalidatieprogramma bij subacromiale impingmentklachten van de schouder.

134

Tendinopathie

pag

Jonge, de: In vitro onderzoek naar effecten van bloedproducten op het herstel van peesweefsel.

130


147


131

4



Categorie: sportletsels en aandoeningen

4

• Wat is de effectiviteit van een proprioceptief oefentol trainingsprogramma, dat zonder toezicht en na de ‘usual care’ behandeling wordt uitgevoerd, op recidiverende enkelletsels?

The prevention of lower extremity physical activity injuries; a school-based randomised controlled trial in children aged 10-12 years (promotieonderzoek) Doelstelling en methode

• Wat is de kosteneffectiviteit van een proprioceptief oefentol trainingsprogramma, dat zonder toezicht en na de ‘usual care’ behandeling wordt uitgevoerd en is gericht op de preventie van recidiverende enkelletsels? • Wat is de compliantie bij het uitvoeren van een proprioceptief oefentol trainingsprogramma, dat zonder toezicht

The aim of this cluster randomised controlled trial is to evaluate the iPlay intervention programme to be used in

en na de ‘usual care’ behandeling wordt uitgevoerd en is gericht op de preventie van recidiverende enkelletsels?

physical education (PE) classes of primary schools, aimed at reducing acute lower extremity injuries due to sports

Naast deze vragen wordt de link tussen proprioceptieve training en de preventie van recidiverende enkelletsels van-

and physical activities in pupils aged 10-12 years.

uit een mechanisch en functioneel oogpunt behandeld.

The intervention programme has been developed according to the Intervention Mapping protocol. The effectiveness of

Type onderzoek

the prevention programme was evaluated in a cluster randomised controlled trial. Forty primary schools (2210 child-

Verantwoordelijk projectleider : dr. E.A.L.M. Verhagen, senior onderzoeker

ren) throughout the Netherlands participated in the study. Twenty primary schools were randomly allocated in the in-

Naam contactpersoon

: drs. M.D.W. Hupperets

tervention group and 20 schools in the control group. The study was carried out during one school year (2006-2007).

E-mail contactpersoon

: [email protected]

The primary outcome measure were acute lower extremity injury incidence. Secondary outcome measures will include

Naam instelling

: EMGO Instituut en VU Medisch Centrum

injury severity, injury costs, school absence and intermediary factors such as knowledge and (determinants of ) beha-

Looptijd onderzoek

: 01-08-2005 tot en met 31-07-2009

viour regarding the prevention of injuries.

Samenwerkingspartners

: UMC Groningen, UMC Utrecht, Universiteit Maastricht, NOC*NSF, Stichting Consument

Type onderzoek

: ontwikkeling

: toegepast klinisch

en Veiligheid

Verantwoordelijk projectleider : M. Chinapaw, senior onderzoeker Naam contactpersoon

: M.Chinapaw

Effect van Platelet-Rich Plasma injecties in de behandeling van de jumper’s knee: een dubbelblind


: [email protected]

gerandomiseerde studie

Naam instelling

:E MGO Institute and Department of Public & Occupational Health,

Doelstelling en methode

Looptijd onderzoek

: 01-10-2005 tot en met 30-04-2009

te vergelijken met de injectie van autoloog bloed en NaCl. Hiertoe worden 90 patiënten met karakteristieke klachten


: ALO Hogeschool Amsterdam, KVLO

en afwijkingen bij MRI/echo geïncludeerd en gerandomiseerd in PRP of autoloog bloed of NaCl-groep, waarna echo-

VU University Medical Center

Doelstelling is het effect van een Plaatjes-Rijk Plasma injectie in de patellapees bij patiënten met een jumper’s knee

geleid de juiste vloeistof wordt ingebracht. Controle zal plaatsvinden met gebruikmaking van anamnese, lichamelijk De effectiviteit en kosteneffectiviteit van een proprioceptief oefentol trainingsprogramma ter voorkoming van

onderzoek en eenmalig echo. Als primaire uitkomstmaat wordt de VISA-P score gehanteerd. Als secundaire uitkomst-

recidiverend enkelletsel (promotieonderzoek)

maten: return to play, VAS-score en echobeeld.


Type onderzoek

Sporters hebben een tweemaal grotere kans op recidiverend enkelletsel na een eerder letsel, met name gedurende

Verantwoordelijk projectleider : drs. F. van Hellemondt, sportarts

het eerste jaar na de eerste enkelverstuiking. Deze recidiverende enkelletsels kunnen gebreken tot gevolg hebben

Naam contactpersoon

: drs. P. van Veldhoven

en kunnen leiden tot chronische pijn of instabiliteit in 20 tot 50% van deze gevallen. Op basis van de hoge ratio re-


: [email protected]

cidiverende enkelverstuikingen, is langdurige rehabilitatie nodig voor alle sporters met enkelverstuiking om recidive-

Naam instelling

: Meander Medisch Centrum

rende letsels te voorkomen. Deze langdurige rehabilitatie hoeft niet door een sportarts of een (sport)fysiotherapeut

Looptijd onderzoek

: 01-01-2009 tot en met 31-12-2010

worden behandeld; het is wellicht ook voldoende als de geblesseerde sporters worden aangemoedigd gedurende


: orthopeden en sportartsen in de regio


een bepaalde periode na de ‘usual care’ een preventief programma te volgen. Zulk een preventief programma zou de medische kosten, die gepaard gaan met een langdurige behandeling, reduceren tot een minimum, zou geen ad-

The Groningen Novice Running (GRONORUN 2) project (promotieonderzoek)

ditionele belasting van medisch behandelaars betekenen en zou potentieel grote positieve effecten in termen van


gezondheid en direct medische kosten als gevolg van recidiverende enkelverstuikingen kunnen opleveren.

Running is a popular form of recreational exercise. Although running has positive effects on health and fitness, the risk

De voorgestelde studie evalueert het effect van een proprioceptief oefentol trainingsprogramma op recidiverende

of a running related injury (RRI) has to be considered. The incidence of RRI’s is high and varies from 30-79%. In novice

enkelverstuikingen. Dit programma wordt aangeboden aan individuele sporters na rehabilitatie en behandeling in

runners an RRI can negatively affect future physical activity, so the prevention of running injuries especially in novice

de vorm van ‘usual care’. Via de spoedeisende hulp afdeling wordt geblesseerde sporters gevraagd deel te nemen

runners is important.

aan het onderzoek; ze worden ‘at random’ in een interventie- of een controlegroep ingedeeld met een stratificatie op

High quality studies on the prevention of RRI’s are scarce. When conducting a randomized controlled trial (RCT) it is

basis van geslacht en ernst van de verstuiking.

important that the intervention can be implemented in the real world, has a good compliance and will be adopted by

De primaire uitkomstmaat is de incidentie van recidiverende enkelletsels. Daarnaast worden ernst van het recidief

runners and coaches.

letsel, pijn, gevoel van instabiliteit, directe en indirecte kosten als gevolg van de blessure en factoren als kennis en

Therefore in this two-arms RCT we propose a preconditioning program of 4 weeks prior to a 10 week training program

gedrag jegens de preventie van recidiverende enkelverstuikingen meegenomen. De drie belangrijkste onderzoeksvra-

in a group of novice runners compared to a 10 week training program without preconditioning. We hypothesize that the

gen die beantwoord worden in de voorgestelde studie zijn:

novice runner can adapt more gradually to the high mechanical loads of running and therefore will be less susceptible for sustaining a RRI. The concept of preconditioning is already proven in other preventive sports injuries research.

132



133

4



In the long follow-up period, valuable information will be gathered for a better understanding of modifiable risk fac-

met primair subacromiaal impingement. Uiteindelijk dient vastgesteld te worden welke oefentherapie bij deze vorm

tors in running-related overuse injuries.

van impingement het meest effectief is.

The results of the GRONORUN 2 study can be implemented on existing training protocols. Results on risk factors can

Toelichting bij de doelstelling: Het idee van het toepassen van excentrische oefentherapie bij schouderpatiënten is

be implemented by runners, coaches, physiotherapists, sports physicians and general practitioners. It also warrants

gebaseerd op de rapportering van veelal goede tot excellente resultaten door het toepassen van zulke oefeningen

further research on clinical and preventive measures to reduce the incidence of overuse injuries and the clinical treat-

bij patiënten met chronische achillespees- en patellapeespijn.

ment after sustaining an overuse injury.

Ook is in 2006 een pilotonderzoek gedaan naar de effecten van excentrisch oefenen op pijnklachten bij patienten met

Type onderzoek

subacromiaal impingement. (Jonsson P, Wahlström P.,Öhberg L.,Alfredson H. Eccentric Training in Chronic Painful impin-


Verantwoordelijk projectleider : drs. S.W. Bredeweg, sportarts

gement Syndrome of the Shoulder: Results of a Pilot Study Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 2006;14:76-81).

Naam contactpersoon

: drs. S.W. Bredeweg

Hierbij dient te worden opgemerkt dat het pijnmechanisme bij patiënten met chronische schouderimpingement nog


: [email protected]

niet ten volle is uitgeklaard. Echter, de histologische karakteristieken welke bij deze laatste populatie worden terug-

Naam instelling

:C entrum voor Sportgeneeskunde UMC Groningen en Universitair Centrum voor Sport,

gevonden ter hoogte van de supraspinatuspees tonen sterke gelijkenissen met deze gevonden bij patiënten met

Bewegen en Gezondheid Groningen

4

chronische achillespees- en patellapeespijn.

Looptijd onderzoek

: 01-01-2007 tot en met 01-07-2010

Een tweede opmerking is dat bij patiënten met chronische achillespees- en patellapeespijn er nog geen eenduidige


: VU EMGO Instituut Amsterdam

wetenschappelijke verklaring gevonden is voor de structurele oorzaak van hun pijn. In deze context is dit onderzoeksproject een experimenteel project; de incidentie van patiënten met schouderpijn op

TOPGAME-studie (Tendinopathy of Patella Groningen, Amsterdam, Maastricht ESWT studie) (promotieonderzoek)

basis van primair subacromiaal impingement samen met de noodzaak aan het beter definiëren (zowel kwalitatief als


kwantitatief ) van de oefeninhoud (al dan niet van excentrische protocollen) maakt deze studie klinisch relevant.

De patella tendinopathie is een veel voorkomende overbelastingsblessure die een grote impact kan hebben op de

Type onderzoek


kniefunctie en zelfs op de carriere van sporters. Er bestaat geen consensus over wat de meest adequate behandeling

Promotieonderzoek

: nee

is maar schokgolftherapie (ESWT) lijkt een veelbelovende behandeling. Tot op heden werd de effectiviteit van deze

Verantwoordelijk projectleider : Beate Dejaco-Lanz, fysiotherapeute

behandelmethode alleen onderzocht bij patiënten met een chronische recalcitrante patellatendinopathie.

Naam contactpersoon

: Beate Dejaco-Lanz

Doel van deze studie is om de effectiviteit van de behandelmethode ESWT te bepalen op pijn, symptomen en functie


: [email protected]

bij sporters met een patella tendinopathie (in een vroeg stadium) die nog in staat zijn om deel te nemen aan trainin-

Naam instelling

: Sportmedisch Centrum Papendal

gen en wedstrijden. Onderzoeksopzet is een dubbelblinde, gerandomiseerde gecontroleerde studie, waarbij gebruik

Looptijd onderzoek

: 01-10-2008 tot en met 30-03-2010

wordt gemaakt van een design met 2 groepen en herhaalde metingen, met een behandelperiode van 2 weken en


: Ziekenhuis Rijnstate Arnhem

een follow-up periode van 6 maanden. De onderzoekspopulatie bestaat uit volleybal-, basketbal- en handbalspelers met een patella tendinopathie (in een vroeg stadium) tussen de 18 en 35 jaar oud. De interventie bestaat uit Extra-

Oefentherapie bij het patellofemoraal pijnsyndroom – de PEX studie (promotieonderzoek)

corporele Schokgolftherapie (ESWT). Een groep krijgt drie behandelingen met ESWT (met behandelinterval van een


week), de andere groep krijgt drie behandelingen met placebo ESWT (met behandelinterval van een week).

Randomized clinical trial. (Kosten)effectiviteitsstudie naar de uitkomsten van gesuperviseerde oefentherapie op pijn,

Primaire onderzoeksvariabelen/uitkomstmaten: Verandering van de VISA score.

functie en herstel bij het patellofemorale pijnsyndroom. Follow-up momenten van de studie zijn 3 en 12 maanden.

Type onderzoek

Gedurende 3 maanden volgt een groep patiënten met het PFPS een door de fysiotherapeut gesuperviseerd, gestan-


Verantwoordelijk projectleider : drs. J. Zwerver, sportarts

daardiseerd en individueel aangepast oefenprogramma. Naast het oefenen bij de fysiotherapeut wordt er ook thuis

Naam contactpersoon

: drs. J. Zwerver

geoefend in deze periode van 3 maanden. Uitkomstmaten in de studie zijn: subjectief herstel, pijnklachten in rust en


: j. [email protected]

bij inspanning en functie. De groep wordt vergeleken met een controlegroep die de gebruikelijke zorg (‘usual care’)

Naam instelling

:C entrum voor Sportgeneeskunde UMC Groningen en Universitair Centrum voor

ontvangt bij deze klachten; d.w.z. een afwachtend beleid waarin leefregels worden gegeven, uitleg plaatsvindt over de

Sport, Beweging en Gezondheid Groningen, Academisch Ziekenhuis Maastricht, VU

aard van de aandoening en instructie over het uitvoeren van een isometrische quadricepsoefening. Patiënten krijgen

(EMGO Instituut)

een vragenlijst thuisgestuurd op baseline van de studie, na 6 weken, 3, 6, 9 en 12 maanden. Uitkomstmaten worden

Looptijd onderzoek

: 01-01-2008 tot en met 31-12-2011

bepaald na 3 maanden en na 12 maanden. Naast de klinische effectmaten vindt er ook een kosten-batenmeting plaats


: Academisch Ziekenhuis Maastricht, VU (EMGO Instituut), Saxion Hogeschool, Ne-

waarbij analyse plaatsvindt van de kosten van arbeids- en ziekteverzuim, medische consumptie en kwaliteit van leven.

VoBo, NBB, NHV, NOC*NSF en ZonMw

Type onderzoek


Verantwoordelijk projectleider : drs. R. van Linschoten, sportarts/onderzoeker en Vergelijking van een traditioneel revalidatieprogramma versus een excentrisch revalidatieprogramma bij

134

drs. S. Bierma-Zeinstra, onderzoeker

subacromiale impingementklachten van de schouder

Naam contactpersoon

: drs. R. van Linschoten



: [email protected]

Het doel van deze studie is te bepalen wat de effecten zijn van een excentrisch oefenprogramma voor de

Naam instelling

: Erasmus MC Rotterdam, afdeling huisartsgeneeskunde

m. supraspinatuspees versus een traditioneel revalidatieprogramma gericht op het versterken van de glenohumerale

Looptijd onderzoek

: 01-01-2005 tot en met heden

- en scapulothoracale musculatuur (zonder specifieke excentrische oefeningen van de m. supraspinatus) bij patiënten


: Erasmus Medisch Centrum, iMTA



135

4



Training van lumbosacrale stabiliteit is effectiever dan reguliere quadricepstraining bij het patellofemoraal


: [email protected]

pijnsyndroom; een gerandomiseerde trial

Naam instelling

: UMC Utrecht


Looptijd onderzoek

: 01-01-2005 tot en met 31-12-2010

Evalueren van de effectiviteit van lumbosacrale stabiliteitstraining bij het patellofemorale pijnsyndroom in verge-


: Erasmus MC Rotterdam

4

lijking met de standaardbehandeling van het moment, training van de m.quadriceps. 22 patiënten met het PFPS werden gerandomiseerd voor één van de twee behandelingsgroepen. Beide groepen trainden gedurende 6 weken

Methode-effecten bij landelijke registratie van sportblessures: van CATI naar mixed mode (internet/CATI)

tweemaal per week onder begeleiding van een fysiotherapeut. Bij de ene groep was de therapie gericht op verster-


king van de m.quadriceps (QT), bij de andere groep op de lumbosacrale stabiliteit (LST). Toewijzing naar QT of LST-

Het meten van de omvang, aard en ernst van de sportblessureproblematiek m.b.v. landelijke surveys is altijd onder-

training geschiedde at random via een computergestuurd lotingssysteem.

hevig aan een zekere fout. Zolang de fout goed gedocumenteerd is kunnen de schattingen correct geïnterpreteerd

Type onderzoek

: ontwikkeling

worden. Bij de overgang naar een nieuwe enquêtemethode veranderen de fout en de resultaten. Dit onderzoek richt

Verantwoordelijk projectleider : drs. W.M. van Teeffelen, sportarts, directeur

zich op het in kaart brengen van deze veranderingen, waardoor landelijke schattingen uit eerdere surveys vergeleken

Naam contactpersoon

: drs. W.M. van Teeffelen

kunnen worden met de nieuwe schattingen.


: [email protected]

Type onderzoek

Naam instelling

: Sanasport, sportmedisch centrum te Nijmegen

Verantwoordelijk projectleider : drs. S.L. Schmikli, senior onderzoeker

Looptijd onderzoek

: 01-11-2007 tot en met heden

Naam contactpersoon

: drs. S.L. Schmikli


: UMC Nijmegen (St. Radboud)


: [email protected]

: fundamenteel/strategisch

Naam instelling

: UMC Utrecht

Achillestendinopathie: toegevoegde waarde van ESWT

Looptijd onderzoek

: 01-01-2008 tot en met 31-12-2009



: Consument en Veiligheid, TNO, Synovate, Mulier Instituut

Onderzoeken van een mogelijk additioneel effect van ESWT op een standaardbehandeling middels excentrische oefeningen bij achillespeestendinopathie. Methode: Prospectief gerandomiseerde trial in de vorm van een patiënten-

SCORE: kosten-baten analyse core stability preventieprogramma in amateurvoetbal (promotieonderzoek)

serie met een controlegroep en een interventiegroep. De controlegroep bestaat uit een groep patiënten die volgens


gangbare methode behandeld zal worden met excentrische oefentherapie volgens Alfredson. De interventiegroep zal

Het vaststellen van de kosteneffectiviteit van een trainingsprogramma, gebaseerd op core stability oefeningen uit het

hiernaast wekelijks (maximaal 8 maal) behandeld worden met laag energetische ESWT. Patiënten zullen gerekruteerd

FIFA programma “the 11”, op het hogere niveau van het amateurvoetbal in Nederland. De studie wordt uitgevoerd

worden vanuit de afdelingen orthopedie en sportgeneeskunde van het Laurentius Ziekenhuis Roermond. Gezien de

in twee volledige competities gedurende één jaar, geografisch van elkaar gescheiden, waarbij één competitie dienst

aard van de therapie is blindering niet mogelijk. Randomisatie zal plaatsvinden door middel van een gerandomiseer-

doet als experimentele groep (cluster randomized trial).

de nummerlijst. Evaluatie vindt plaats middels een VISA-A scoringslijst welke gedurende 16 weken om de 4 weken

Type onderzoek

zal worden ingevuld. Statistische analyse zal plaatsvinden middels de Wilcoxon test.

Verantwoordelijk projectleider : prof.dr. F.J.G. Backx, sportarts, hoogleraar klinische sportgeneeskunde

Type onderzoek

: ontwikkeling

Naam contactpersoon


Verantwoordelijk projectleider : drs. H. Schipper, sportarts in opleiding


: [email protected]

Naam contactpersoon

: drs. H. Schipper

Naam instelling

: UMC Utrecht


: [email protected]

Looptijd onderzoek

: 01-01-2008 tot en met 31-12-2012

Naam instelling

: Laurentius ziekenhuis Roermond


: TNO en KNVB

Looptijd onderzoek

: 01-03-2008 tot en met onbekend


Epidemiologie sportblessures Nederland (OBiN) (promotieonderzoek) Adduction-related groin injuries in athletes; regular care and a novel treatment approach (promotieonderzoek)



Vaststellen van aard, ernst en omvang van de sportblessureproblematiek in Nederland ter identificatie van

Het doel van deze studie is om prospectief de effecten van een oefenprogramma, gericht op spierversterking en

doelgroepen waarvoor aanvullend beleid dient te worden opgesteld.

coördinatie met speciale aandacht voor de stabiliserende spieren rondom de heup, te evalueren. Het doel is de

Type onderzoek

proefpersonen klachtenvrij terug te laten keren op het oude sportniveau en recidief blessures te voorkomen. Het


belangrijkste doel is de niet-chirurgische behandeling van vage en langdurige adductie gerelateerde liesklachten te

Naam contactpersoon


optimaliseren. Twee belangrijke onderzoeksvragen zijn: 1) Wat is de reguliere paramedische behandeling van een


: [email protected]

fysiotherapeut bij adductie-gerelateerde liesklachten? 2) Wat is de effectiviteit van een specifiek trainingsprogramma,

Naam instelling

: UMC Utrecht

gefocust op de spieren rondom de heup bij personen met adductie-gerelateerde liesklachten.

Looptijd onderzoek

: 01-01-2006 tot en met 31-12-2009

Type onderzoek


: TNO, Consument en Veiligheid, SWOV, Mulier Instituut

: fundamenteel/toegepast klinisch

: strategisch

Verantwoordelijk projectleider : prof.dr. F.J.G. Backx, sportarts, hoogleraar klinische sportgeneeskunde Naam contactpersoon

136

: drs. J. Jansen



137

4



Behandeling van een acuut lateraal enkelbandletsel; enkeltape of enkelbrace?

Ultrasonographic tissue characterization van humane Achillespezen: kwantificatie van de integriteit van peesweefsel


met een non-invasive techniek (promotieonderzoek)

In Nederland treden per jaar, bij sporters en niet-sporters, ruim 130.000 acute enkelletsels op (Schmikli et al, 2007).


Deze letsels leiden niet alleen tot lichamelijke beperkingen, maar ook tot aanzienlijke maatschappelijke kosten door

Achtergrond - Achilles tendinopathie is een klinische diagnose. Echografie wordt vaak gebruikt voor diagnostisch

verzuim van arbeid en/of sport.

aanvullend onderzoek. Echter, conventionele echografie is niet bruikbaar bij het vaststellen van de uitgebreidheid

Mensen met een lateraal enkelbandletsel lopen een risico van ongeveer 17 % om in het eerste half jaar na het let-

van een laesie. Bovendien is de methode sterk afhankelijk van de waarnemer. Ultrasonographic Tissue Characteriza-

sel een recidief enkelbandletsel te krijgen (Verhagen, 2002). In Nederland is de standaardbehandeling van laterale

tion (UTC) is een echografische methode waarbij onder gestandaardiseerde condities transversale beelden worden

enkelletsels een enkeltape (Standaard Nederlands Huisartsen Genootschap 2000). Toch wordt in de behandeling van

opgeslagen in een computer. Vervolgens wordt in opeenvolgende beelden van iedere pixel in het echopatroon de

acute enkelbandletsels de enkelbrace door de fabrikant aangeprezen als een (minstens) gelijkwaardig alternatief

dynamiek gekwantificeerd middels een in eigen beheer ontwikkeld algoritme en gerelateerd aan de integriteit van

voor enkeltape. Over het effect van het gebruik van braces als preventicum bestaat voldoende evidence. Aangaande

peesweefsel. UTC bleek in paardenpezen verschillende soorten weefsel te kunnen discrimineren. In humane Achilles-

het effect van het gebruik van een enkelbrace binnen de eerste behandelfase na het acute letsel, is echter nog

pezen kan deze methode worden ingevoerd als een nieuwe niet-invasieve methode om de integriteit van peesweef-

weinig bekend. Naast de kwaliteit van deze zorg, is er ook niet eerder gekeken naar de kosteneffectiviteit van deze

sel te bepalen.

behandelmethode.

Hypothese - Symptomatische en “post-symptomatische” Achillespezen bevatten minder intacte peesbundels dan

De doelstelling van dit project is het vergelijken van de resultaten van een standaardbehandeling van een lateraal

asymptomatische pezen. Asymptomatische pezen van patiënten met contralateraal een (doorgemaakte) Achillespees

enkelbandletsel (4 weken enkeltape;) met de behandeling met een specifieke enkelbrace (Push med; 4 weken).

tendinopathie bevatten minder intacte peesbundels dan de pezen van mensen die nooit een Achilles tendinopathie

Het project wordt uitgevoerd bij personen (sporters en niet-sporters) die in het dagelijks leven een lateraal enkel-

hebben doorgemaakt.

bandletsel hebben opgelopen en zich daarmee melden bij de Spoedeisende Eerste Hulp, huisarts of fysiotherapeut.

Studie design - Observationele studie

Belangrijkste uitkomstmaat daarbij is de kans op een recidief letsel binnen een half jaar en 1 jaar. Daarnaast worden

Methode: 58 pezen van 29 patiënten met (voorheen) unilaterale of bilaterale chronische midportion Achilles tendi-

de restklachten en de behandelkosten onderzocht en vergeleken. Data worden verzameld tijdens twee onderzoeks-

nopathie worden geanalyseerd met UTC. Alle patiënten hadden al een conservatieve behandeling ondergaan. UTC

momenten bij de sportarts (binnen 7 dagen na het letsel en na 1 jaar) en met behulp van online vragenlijsten

beelden van “matchted” asymptomatische pezen zijn verzameld. De UTC beelden worden gerandomiseerd en daarna

(week 5, 9, 13, 26, 39).

geanalyseerd door twee onafhankelijke waarnemers.

Type onderzoek


Type onderzoek

: toegepast klinisch/ontwikkeling


Verantwoordelijk projectleider : dr. J.L. Tol, sportarts en drs. R.J. de Vos, AGIKO sportgeneeskunde

Naam contactpersoon

: dr. I. van de Port

Naam contactpersoon

: drs. R.J. de Vos


: [email protected]


: [email protected]

Naam instelling

: UMC Utrecht

Naam instelling

: Medisch Centrum Haaglanden, afdeling Sportgeneeskunde

Looptijd onderzoek

: 01-01-2006 tot en met 31-12-2009

Looptijd onderzoek

: 01-01-2008 tot en met 01-07-2009


: Sportgeneeskunde Woerden, Nea International Maastricht


: Orthopaedic Research Laboratory, Erasmus MC

Chronische adductorenklachten: de effectiviteit van een manueel geneeskundige techniek versus een actief

PRICT study – Platelet Rich plasma Injection in Chronic Tendinopathy. De waarde van Plaatjes-rijk Plasma injectie in

fysiotherapeutisch oefentherapieprogramma: een gerandomiseerde studie (promotieonderzoek)

chronische Achilles tendinopathie: een dubbel-blind gerandomiseerde studie (promotieonderzoek)



Het doel van deze studie is om prospectief de effecten van een oefenprogramma, gericht op spierversterking en co-

Introductie: Volgens de huidige Nederlandse richtlijnen wordt geadviseerd om patiënten met Achilles tendinopathie

ördinatie met speciale aandacht voor de stabiliserende spieren rondom de heup te vergelijken met de Van den Akker

excentrische oefentherapie voor te schrijven. In twee recente systematische reviews wordt echter gemeld dat excen-

manuele therapie techniek voor de behandeling van lang durige adductoren klachten.. Het doel is de proefpersonen

trische oefentherapie niet zo superieur is als eerder beschreven. Recente studies beschreven nieuwe ontwikkelingen

klachtenvrij terug te laten keren op het oude sportniveau en recidief blessures te voorkomen. Het belangrijkste doel

in behandelmethoden van tendinopathieën, zoals het gebruik van Plaatjes-Rijk Plasma (PRP). Deze behandelmetho-

is de niet-chirurgische behandeling van vage en langdurige adductie gerelateerde liesklachten te optimaliseren.

de heeft de mogelijkheid in te grijpen op het falend herstelmechanisme van de pees. Plaatjes participeren actief in

De belangrijkste onderzoeksvraag is: wat is de meest effectieve behandeling voor patienten met langdurige

weefselherstelprocessen en bevatten verscheidene groeifactoren. Het effect van PRP in een tennisarm leidde in een

adductorenklachten?

eerdere longitudinale studie al tot veelbelovende resultaten.

Type onderzoek


4

Doel: Vergelijking van het behandelresultaat in 2 groepen: een PRP-injectie in combinatie met excentrische oefenthe-


rapie en een injectie met zoutoplossing in combinatie met excentrische oefentherapie.

Naam contactpersoon

: drs. A. Weir

Studiepopulatie: De studiepopulatie van de patiënten met chronische midportion Achilles tendinopathie zal uit 54


: [email protected]

patiënten bestaan.

Naam instelling

: UMC Utrecht

Studie opzet: deze gerandomiseerde trial is dubbel-blind. De patiënten zullen door de arts-onderzoeker volgens een

Looptijd onderzoek

: 01-01-2009 tot en met 31-12-2010

gestandaardiseerd protocol worden onderzocht. Zowel de arts-onderzoeker, als de behandelend sportarts en de pa-


: MC Haaglanden, SMA Hoorn

tiënt zijn niet op de hoogte van de therapie die de patiënt toebedeeld heeft gekregen. Therapie: Alle patiënten zullen een excentrische oefentherapie volgen. De excentrische oefentherapie duurt 12 weken.

138



139

4



De oefening bestaat uit 3 series van 15 repetitieve oefeningen. Deze oefeningen moeten 2 maal per dag en 7 dagen

Sportgerelateerde vaatproblemen in de bekkenslagader (promotieonderzoek)

per week worden uitgevoerd.


Daarnaast wordt het effect van een eenmalige injectie met PRP vergeleken met een eenmalige injectie met zoutop-

Doelstelling: Diagnostiek en behandeling van vaatproblemen in de bekkenslagader bij sporters optimaliseren en op

lossing (randomisatie).

zijn waarde beoordelen. Methode: Prospectief onderzoek waarbij ingebed in een diagnostisch protocol duursporters

Follow-up: Follow-up (klinisch en met een nieuwe echografische methode: Ultrasonsographic Tissue Characterization)

met vaatproblemen prospectief onderzocht en behandeld worden en waarbij nu met name de nadruk ligt op:

vindt plaats na 6, 12, 24 en 52 weken. Na 24 weken zullen de resultaten worden geanalyseerd door de arts-onder-

• het evalueren van de (lange) termijn effecten van chirurgisch ingrijpen;

zoeker. Een andere geblindeerde onderzoeker zal de resultaten na 52 weken analyseren.

• optimalisatie van selectie van patiënten voor de mogelijke chirurgische interventies aan de hand van

Uitkomstmaten: De primaire uitkomstmaat die voor dit onderzoek wordt gebruikt is de VISA-A score, een gevali-

pre-operatieve diagnostiek.

deerde scorelijst die specifiek is ontworpen voor bepaling van de ernst van de klachten bij patiënten met Achilles

Type onderzoek

tendinopathie.

Verantwoordelijk projectleider : dr. G. Schep, sportarts

Type onderzoek

: fundamenteel/toegepast klinisch/ontwikkeling


Naam contactpersoon

: dr. G. Schep

Verantwoordelijk projectleider : dr. J.L. Tol, sportarts en drs. R.J. de Vos, AGIKO sportgeneeskunde


: [email protected]

Naam contactpersoon

: drs. R.J. de Vos

Naam instelling

: Máxima Medisch Centrum


: [email protected]

Looptijd onderzoek

: 1-1-1996 tot en met 31-12-2014

Naam instelling



: Afdeling Sportgeneeskunde in samenwerking met Klinische Fysica en Vaatchirurgie

Looptijd onderzoek

: 01-08-2008 tot en met 31-07-2010

vanuit Máxima Medisch Centrum en Technische Universiteit Eindhoven (Klinische



Fysica), UMC Utrecht, Afdeling Sportgeneeskunde en Vaatchirurgie

Patella tendinopathie: een combinatie van excentrische oefentherapie met Glyceryl-trinitraat pleisters versus excen-

Optimalisatie diagnostiek en behandeling van sportgerelateerde vaatproblemen in de knieslagader

trische oefentherapie met placebo pleisters: een dubbel-blind gerandomiseerde studie

(functionele popliteal entrapment)



Het doel van de gerandomiseerde studie is het vergelijken van een combinatie van actieve excentrische oefenthera-

Doelstelling: Diagnostiek en behandeling van vaatproblemen in de bekkenslagader bij sporters optimaliseren en op

pie en Glyceryl-trinitraat pleisters met een combinatie van excentrische oefentherapie en placebo pleisters.

zijn waarde beoordelen. Methode: Prospectief onderzoek waarbij ingebed in een diagnostisch protocol duursporters

Methode: Deze gerandomiseerde trial is dubbelblind. Iedere patiënt ontvangt dus pleisters, maar de helft is placebo.

met vaatproblemen prospectief onderzocht en behandeld worden en waarbij nu met name de nadruk ligt op:

Excentrische oefentherapie wordt ook bij iedere patiënt geïnstrueerd. De patiënten zullen door de onderzoeker vol-

• het evalueren van de (lange) termijn effecten van chirurgisch ingrijpen;

gens een gestandaardiseerd protocol worden onderzocht. De onderzoeker is niet op de hoogte van de therapie die

• optimalisatie van selectie van patiënten voor de mogelijke chirurgische interventies aan de hand van

de patiënt toebedeeld heeft gekregen. Type onderzoek


4

pre-operatieve diagnostiek. Type onderzoek


Verantwoordelijk projectleider : dr. A. Weir, sportarts


Naam contactpersoon

: M. Steunebrink

Naam contactpersoon

: dr. G. Schep


: [email protected]


: [email protected]

Naam instelling


Naam instelling

: Máxima Medisch Centrum Veldhoven

Looptijd onderzoek

: 1-12-2008 tot en met 31-03-2009

Looptijd onderzoek

: 1-1-2002 tot en met 31-12-2012


: Afdeling Sportgeneeskunde in samenwerking met Vaatchirurgie Máxima Medisch Centrum

Inter-observer reliability of neovascularisation score using power doppler ultrasound in Achilles tendinopathy Doelstelling en methode

Optimalisatie diagnostiek en behandeling van compartimentsyndroom (promotieonderzoek)

Bekeken werd hoe betrouwbaar het zien en scoren van neovascularisatie in Achilles tendinopathie is, gezien met


Power Doppler. Hierbij zijn 50 pezen door twee verschillende uit acht radiologen beoordeeld en gescoord volgens

Doelstelling: Diagnostiek en behandeling van vaatproblemen in de knieslagader bij sporters optimaliseren en op

de gemodificeerde Öhberg score. Scores werden onderling vergeleken en een betrouwbaarheidsberekening werd

zijn waarde beoordelen.

uitgevoerd.

Methode: Prospectief onderzoek waarbij ingebed in een diagnostisch protocol sporters met verdenking van inspan-

Type onderzoek

140


ningsgebonden compartimentsproblemen prospectief onderzocht en behandeld worden en waarbij nu met name de

Verantwoordelijk projectleider : dr. J.L. Tol, sportarts en dr. A. Weir, sportarts

nadruk ligt op:

Naam contactpersoon

: P.M. Sengkerij

• het evalueren van de effecten van chirurgisch ingrijpen;


: [email protected] en [email protected]

• optimalisatie van selectie van patiënten voor de mogelijke chirurgische interventies aan de hand van pre-opera-

Naam instelling


Looptijd onderzoek

: eind 2009, gepubliceerd


: R.J. de Vos, A. Weir, H. Tol, Th.C. de Winter, B. van Weelde, afdeling Radiologie MCH


tieve diagnostiek; • achterliggende anatomie en optimalisatie van de chirurgische techniek.


141

4



Type onderzoek


4

gaat 70-80% van deze actieve mensen sindsdien vaker door hun enkel. In deze groep ontwikkelt 19-72% chronische

Verantwoordelijk projectleider : dr. A.R. Hoogeveen, sportarts

enkel instabiliteit (Chronic Ankle Instability, CAI). CAI wordt in dit onderzoek beschreven als: een inversietrauma in

Naam contactpersoon

: A.R. Hoogeveen

het verleden (enkelverzwikking gepaard gaande met pijn, zwelling, hematoom, stijfheid en eventuele immobilisatie


: [email protected]

met krukken en/of tape), wat hierna resulteert in terugkerende episodes van enkelinstabiliteit van minstens 2-3 keer

Naam instelling


per jaar in het dagelijks leven of tijdens sport activiteiten.

Looptijd onderzoek

: 1-1-2004 tot en met 31-12-2011

Er is veel onderzoek gedaan naar de mogelijke oorzaken van CAI, maar is nog geen consensus over het ontstaan-


: Afdeling Sportgeneeskunde in samenwerking met chirurgie en orthopedie Máxima

smechanisme hiervan. Lang is gedacht dat mechanische instabiliteit de belangrijkste rol speelde, maar nieuwe ont-

Medisch Centrum en in samenwerking met Sportgeneeskunde en Heelkunde Univer-

wikkelingen wijzen erop dat een verstoring in de centrale aansturing een oorzaak kan zijn van CAI. Dit dient echter

siteit Maastricht.

nog verdere verdieping. Doel van dit onderzoek is na te gaan of de balans bij een uitdagende dynamische balanstaak verstoord is, of de

Atriumfibrilleren bij sporters (promotieonderzoek)

pre-activatie van de onderbeenmusculatuur verstoord is bij uitvoering van een sprongtaak en of er een verband is


tussen beide aspecten bij actieve volwassenen (18-35 jaar, n=20) met CAI in vergelijking met gezonde volwassenen

Atriumfibrilleren vormt een beperking bij beoefening van sport. Atriumfirbilleren treedt bij de sporter gemiddeld

(18-35 jaar, n=20).

10-20 jaar eerder op dan bij de niet-sportende bevolking. Mechanisme en management zijn onduidelijk. Doel:

Proefpersonen uit beide groepen zullen de Multiple Hop Test uitvoeren, om zo te onderzoeken of er verschillen zijn

beschrijven van mechanisme en (optimaal) management van atriumfibrilleren bij sporters in een prospectieve

in dynamische balans tussen beide groepen. Daarnaast zal er een EMG gemaakt worden van de m. gastrocnemius,

follow up studie.

m. tibialis anterior, m. peroneus longus, bij een sprongtaak, om zo na te gaan of de pre-activatie van de onderbeen-

Type onderzoek


musculatuur anders is in de CAI groep in vergelijking met gezonde proefpersonen. Tot slot zal er gekeken worden of

Verantwoordelijk projectleider : drs. N.M. Panhuyzen-Goedkoop, (sport)cardioloog

er een verband bestaat tussen de dynamische balans en pre-activatie.

Naam contactpersoon

: drs. N.M. Panhuyzen-Goedkoop

Type onderzoek

: ontwikkeling


: [email protected]

Promotieonderzoek

: nee

Naam instelling

: SMC Papendal

Verantwoordelijk projectleider : dr. R. van Cingel, directeur Sport Medisch Centrum Papendal, fysio- en

Looptijd onderzoek



: UMC St. Radboud cardiologie, prof.dr. J.L.R.M. Smeets

manueel therapeut Naam contactpersoon

: R. van Cingel


: [email protected]

2-6 Jarige follow-up van patienten met een VKB-reconstructie; hoe verhoudt het geopereerde been zich tot het

Naam instelling

: Sport Medisch Centrum Papendal

niet-geopereerde been wat betreft kracht, stabiliteit en subjectieve functionaliteit?

Looptijd onderzoek

: september 2009 tot en met augustus 2010



: Maartenskliniek Nijmegen, afdeling RD&E

Alle patienten die 2 tot 6 jaar geleden gerevalideerd hebben op Sport Medisch Centrum Papendal vanwege een VKBreconstructie (BPTB of semitendinosus-gracilis graft) worden uitgenodigd voor een nieuwe meting. Hierbij zal de kracht

The use of dynamic pedobarography to investigate who can cope with anterior cruciate ligament deficiency

isokinetisch gemeten worden (zowel concentrisch als excentrisch), zullen hoptesten afgenomen worden om de stabili-


teit en functionaliteit te evalueren en zal een vragenlijst ingevuld worden over de subjectieve beleving van de knie.

The anterior cruciate ligament (ACL) is the most frequent injured ligament of the knee. By far, most ACL lesions occur

Er wordt een vergelijking gemaakt met het gezonde been om te beoordelen hoe goed de geopereerde knie er op dit

while practicing sports (skiing, football, rugby and basketball) and this is why it is called a typical sports injury.

moment voor staat.

Injury to the ACL leads to increased tibiofemoral laxity in the knee, which for its part may lead to knee-instability and

Type onderzoek

: ontwikkeling

dysfunction. Patients who experience this instability and dysfunction, are more likely to have episodes of giving way.

Promotieonderzoek

: nee

Although there is no evidence for this statement, many of these patients seem to need an ACL reconstruction. Appa-

Verantwoordelijk projectleider : Nicky van Melick, MSc, fysiotherapeute/bewegingswetenschapper

rently these patients are not able to return to their pre-injury activity level without an operation defined as non-copers.

Naam contactpersoon

: Nicky van Melick

Nevertheless, it is still uncertain who can actually benefit from surgery and who will do better with a well-designed


: [email protected]

rehabilitation program without surgery after anterior cruciate ligament deficient (ACLD). It would therefore be very

Naam instelling


important to be able to establish functional criteria in the guidance of treatment of ACLD and to predict the out-

Looptijd onderzoek

: september 2009 tot en met augustus 2010

come of treatment decisions. There is still lack of specified functional criteria for safe and successful return to sports


: nvt

activities. Consideration should be given to the development of the tests, which should be objective, reliable and provide an independent assessment of limb performance in comparison with the opposite limb.

142

Chronic ankle instability: are there adaptations in static and dynamic stability or in feedforward mechanism of lower

To our knowledge, dynamic plantar pressure distribution has not been used as a quantitative measure of dynamic

extremity muscles?

knee function to differentiate ACLD potential copers from non-copers. The successful application of dynamic plantar


pressure distribution analysis for functional evaluation after reconstructive procedures in the lower extremities could

Enkelletsel is een van de meest voorkomende blessures in de sport. Dagelijks lopen gemiddeld 1 op de 10.000 men-

lead to the assumption that these abnormalities in plantar pressure measurement could represent disturbances

sen een inversie trauma aan de enkel op. Na de eerste keer enkelletsel te hebben opgelopen aan de laterale band,

in dynamic knee function after ACLD. In a pilot research on 12 ACLD, the Average Pressure Distribution Asymmetry



143

4



(aPDA) between ACLD and Sound limb is significantly reduced after reconstruction both in walking (figure 1) and run-

Type onderzoek

: fundamenteel / toegepast klinisch

ning. As such, high sampling frequency dynamic pedography would allow a refined quantitative insight into the knee

Promotieonderzoek

: ja

function in ACLD.

Verantwoordelijk projectleider : Maarten Moen, sportarts

Promotieonderzoek

: nee

Naam contactpersoon

: Maarten Moen

Type onderzoek



: [email protected]

Verantwoordelijk projectleider : dr. Stephan F.E. Praet, sportarts/bewegingswetenschapper

Naam instelling

: Universitair Medisch Centrum en Rijnland Ziekenhuis

Naam contactpersoon

: dr. Stephan F.E. Praet

Looptijd onderzoek

: van 2008 tot en met 2010


: [email protected]


: Universitair Medisch Centrum en Rijnland Ziekenhuis

Naam instelling

: ErasmusMC, Rotterdam

Looptijd onderzoek

: 01-01-2009 tot en met 01-04-2010

A Randomized Controlled ACL Injury Prevention Study


:D epartment of Orthopedic Surgery, Erasmus MC / Institute of Sports Medicine,


Peking University 3rd Hospital, Beijing ,China / Research and Development, Sint Maartenskliniek, Nijmegen, The Netherlands

4

Van alle knieblessures heeft letsel van de voorste kruisband de grootste gevolgen, resulterende in de langste tijd niet deel kunnen nemen aan de sport. De voorste kruisband speelt een vitale rol voor het normaal functioneren en stabiliteit van de knie. Atleten die terug willen keren naar hun sport na een voorste kruisband blessure, moeten seri-

Literatuur review naar risicofactoren voor het krijgen van hamstring strains en kijken of deze waarden/factoren

eus een reconstructie overwegen. Degene die een operatie ondergaan zijn vaak gedwongen om op een lager niveau

positief beïnvloedbaar zijn om zo de kans op een blessure te laten afnemen, middels preventieve maatregelen

terug te keren en hun activiteitsniveau in het algemeen ook aan te passen. Ongeacht de soort behandeling, is er


een hoge prevalentie van artrose na voorste kruisbandletsel. Deze aandoening heeft een aanzienlijke impact op de

Literatuur review naar risicofactoren voor het krijgen van hamstring strains en kijken of deze waarden/factoren

kwaliteit van leven en het beperkt functionele en vrije tijdsactiviteiten nog meer. De behoefte aan preventie van

positief beïnvloedbaar zijn om zo de kans op een blessure te laten afnemen, middels preventieve maatregelen.

deze blessure moge duidelijk zijn.

Per risicofactor het literatuurbewijs tegen elkaar afzetten, bijvoorbeeld:

Het doel van dit project is om het mechanisme onderliggende aan de ontwikkeling van stabiliteit van de knie aan

• H/Q ratio: is deze ratio een risicofactor voor het krijgen van hamstringblessures en hoe zou je daarop kunnen

het licht te krijgen. Gezonde basketballers (m/v) uit de hoofdklasse in Rayon Noord, van 18 jaar of ouder, zonder

inspelen wat betreft preventie.

blessures van de onderste extremiteit zullen worden onderzocht. Proefpersonen krijgen een interventie met visuele

En andere risicofactoren zoals:

feedback. Ze moeten een taak uit voeren waarbij het wenden en keren, zoals in reële spelsituaties, centraal staat.

• Age

Door middel van een beeld van de uitgevoerde taak die de mate van belasting aangeeft op knie, worden de proef-

• Race

personen geïnstrueerd hun bewegingspatroon aan te passen, zodat de belasting op de knie minimaal wordt.

• Experience

Kinematica, kinetica van de heup, knie en enkel en EMG van de quadriceps, hamstrings en gastrocnemius zal

• Injury history: back, groin, hamstring

worden gemeten.

• Moment of injury (training or competition)

Type onderzoek


• Lack of flexibility

Promotieonderzoek

: ja

• Poor lumbar posture and core stability

Verantwoordelijk projectleider : A. Benjaminse, coördinerend onderzoeker

• Fatigue

Naam contactpersoon

: A. Benjaminse

• Inadequate warm-up


: [email protected]

• Insufficient hamstring strength in comparison with the quadriceps

Naam instelling

: Interfacultair Centrum voor Bewegingswetenschappen en Universitair Centrum voor

• Position of peak hamstring torque

Sport, Beweging en Gezondheid, Universitair Medisch Centrum Groningen

Type onderzoek

: fundamenteel

Looptijd onderzoek

: 2008 tot en met 2012

Promotieonderzoek

: nee


: Hanze Instituut voor Sportstudies, Groningen

Verantwoordelijk projectleider : dr. G.M.M.J. Kerkhoffs, orthopedisch chirurg, AMC Naam contactpersoon

: J. Heere, sportarts in opleiding

Follow-up van excentrische oefentherapie met Ultrasonographic tissue characterization bij patienten met chronische


: [email protected]

Achilles tendinopathie (promotieonderzoek)

Naam instelling

: AMC


Looptijd onderzoek

: 01-07-2009 tot en met 31-12-2010

Achtergrond - Achilles tendinopathie is een klinische diagnose. Conventionele echografie wordt vaak gebruikt


: S. Goedegebuure, sportarts

voor diagnostisch aanvullend onderzoek, maar heeft geen prognostische waarde en de reproduceerbaarheid is onbekend. Recent is gebleken dat Ultrasonographic Tissue Characterization (UTC) de peesstructuur kan kwantificeren

144

De etiologie en behandeling van het mediaal tibiaal stress syndroom

met een goede inter-observer betrouwbaarheid. In humane Achillespezen kan deze methode worden ingevoerd als


een nieuwe niet-invasieve methode om de integriteit van peesweefsel te bepalen.

Verschillende studies worden ondernomen om de etiologie en behandeling van het mediaal tibiaal stress syndroom

Hypothese – Patienten die niet reageren op excentrische oefentherapie hebben op UTC minder intacte peesbundels

te onderzoeken.

dan patienten die wel op excentrische oefentherapie reageren. De locatie van de tendinotische laesie is van



145

4



voorspellende waarde op het beloop van de klachten.

Looptijd onderzoek

: 14-9-2009 tot en met 15-02-2010

Studie design – Prospectief cohort onderzoek


: UMC Utrecht en KNVB

4

Methode: 25 patiënten met chronische midportion Achilles tendinopathie voeren een 12 weken durend excentrisch oefenprogramma uit (180 herhalingen per dag). De patienten worden gevolgd met de gevalideerde en

In vitro onderzoek naar effecten van bloedproducten op het herstel van peesweefsel

ziekte-specifieke VISA-A pijnscore en er wordt een UTC onderzoek uitgevoerd. Follow-up is na 2, 8, 16 en 24 weken.


Type onderzoek

Behandeling van peesaandoeningen bestaat momenteel hoofdzakelijk uit oefentherapie, echter deze therapie blijkt

: toegepast klinisch/ontwikkeling

Verantwoordelijk projectleider : d r. H.T.M. van Schie, veterinair arts; dr. J.L. Tol, sportarts en drs. R.J. de Vos, AGIKO sportgeneeskunde

niet toereikend. Plaatjes-Rijk-Plasma (PRP) wordt sinds kort in de kliniek experimeel toegepast als behandeling voor chronische tendinopathieën. Positieve effecten van PRP worden toegschreven aan de groeifactoren die worden

Naam contactpersoon

: drs. R.J. de Vos

uitgescheiden na activatie van de bloedplaatjes. Over het exacte mechanisme is echter weinig bekend. Illustrerend


: [email protected]

hiervoor zijn de talloze mogelijkheden om PRP te vervaardigen. Dit project richt zich op het effect van activatie van

Naam instelling


PRP voorafgaand aan de injectie op het gedrag van tenocyten. Hierbij zal gebruik gemaakt worden van tenocyten in

Looptijd onderzoek

: 01-01-2008 tot en met 01-11-2009

hun eigen matrix (pees onder mechanische belasting in in vitro model). Het doel is om meer inzicht te krijgen in de



exacte werking van het PRP-product en de meerwaarde van activatie voorafgaand aan de injectie. Studie opzet: Fundamenteel laboratorium onderzoek

Mid term follow up van de patiënten die hebben deelgenomen aan de gerandomiseerde studie naar chronische

Type onderzoek

adductorenklachten

Verantwoordelijk projectleider : Prof. Dr. Ir. H.H. Weinans, dr. H.T.M. van Schie, veterinair arts, dr. J.L. Tol, sportarts,


: Ontwikkeling drs S. de Jonge

De vraagstelling van het onderzoek is: Wat is de recidief kans en hoe effectief is behandeling van sporters met chro-

Naam contactpersoon

: drs. S. de Jonge

nische adductoren klachten na mid-term follow up?


: [email protected]

Naar aanleiding van een randomised controlled trial is het effect van oefentherapie versus manuele therapie bij

Naam instelling

: Erasmus MC Rotterdam, Orthopaedic Research Laboratory

sporters met langdurige adductoren gerelateerde liespijn bestudeerd.

Looptijd onderzoek

: 01-10-2009 tot en met 01-01-2010

De follow up van deze studie was 4 maanden. Dit is redelijk kort.



Er is in de literatuur niks bekend over recidief kans en langere termijn effectiviteit na behandeling van chronische adductoren blessures bij sporters. In dit onderzoek wordt een groep van 54 patiënten die deel hebben genomen aan een single blind, prospectief RCT naar adductoren gerelateerde liespijn weer geëvalueerd, om de recidiefkans en ef-

Categorie: Inspanning(stest), training en prestatie

fectiviteit van behandelingen na mid-term follow up in kaart te brengen. De patiënten vullen een gestandaardiseerde vragenlijst in met hulp van de onderzoeker. Daarna zullen ze op gestructureerde en eerder betrouwbaar bevonden

Trainingsbegeleiding eerste jaar Triton roeiers: preventie van overbelasting en overtraining

wijze lichamelijk onderzocht worden.


Het doel van de studie is te weten komen of therapie langdurig effectief blijft nadat sporters hun sport hebben

Gekoppeld aan een uitgebreide medische screening worden 32 eerstejaars wedstrijdroeiers (N♀=12) gedurende 6

hervat. Dit wordt gemeten door een geblindeerde onderzoeker door middel van verschillende uitkomstmaten.

maanden gevolgd op de ontwikkeling van chronische overbelasting en overtraining.

Als uitkomstmaat wordt gebruikt:

Type onderzoek

• Geen /nauwelijks palpatiepijn ter plaatse van de adductoren inserties en/of het os pubis en geen pijn bij actieve



Naam contactpersoon


• Geen pijn bij sporten op het oude niveau, ook niet na sporten


: [email protected]

• Terugkeer op het oude sportniveau

Naam instelling

: UMC Utrecht

• Wordt aan alle 3 uitkomstmaten voldaan dan wordt het als uitstekend gescoord; 2 maal is goed, 1 maal is

Looptijd onderzoek

: 01-01-2008 tot en met 31-12-2009


: Triton

adductie tegen weerstand

redelijk, 0 maal is slecht. Daarnaast wordt gescoord:

146

• Patiënten tevredenheid in categorie slecht/matig/goed/uitstekend.

Core stability en voetbalkwaliteiten van jeugdvoetballers (13-14 jaar): de effecten van 6 weken interventie met

• Tegner score (sport score).

behulp van een trainingsprogramma

• VAS score voor pijn tijdens sporten, na afloop van sporten en in ADL.


Verder: Recidieven ja/nee. Duur van recidief plus behandeling – soort plus aantal/duur.

Naast blessurepreventievemogelijkheden, kan core stability training kansen bieden voor de verbetering van de fy-

Type onderzoek

sieke kenmerken van jeugdspelers die de voetbalkwaliteiten van spelers vergroten. Gedurende zes weken wordt de


Verantwoordelijk projectleider : drs. A. Weir, sportarts

helft van één selectie onderworpen aan een trainingsregime met core stability training. Matched controls leveren de

Naam contactpersoon

: drs. A. Weir, Nick Jansen co-assistent LUMC

basis voor een vergelijk op voetbalspecifieke vaardigheden en algemene voetbalkwaliteiten.


: [email protected]

Type onderzoek

Naam instelling




: fundamenteel/ontwikkeling


147

4



Naam contactpersoon


oxycon en er is niet vergeleken op verschillende voetbalniveaus.


: [email protected]

Doel van het onderzoek is de VO2-max behaald bij de Hoff test te vergelijken met de behaalde VO2-max bij een

Naam instelling

: UMC Utrecht

maximaal test op de loopband op verschillende voetbalniveaus, om te kijken of de Hoff test gebruikt kan worden als

Looptijd onderzoek

: 01-01-2008 tot en met 31-12-2009

voorspeller van de VO2-max. Methode: Spiroergometrische meting (loopband) van de VO2 max/HR max (evt. meerde-


: ALO Amsterdam, JSV Nieuwegein

re parameters) bij een amateurclub, een eerste divisieclub en een eredivisie club (minstens 15 man per club). Tevens

4

spirometrische bepaling van de VO2-max tijdens de Hoff test met mobiele oxycon. Bepalingen (zo veel mogelijk) met Measuring and training core stability in elite youth soccer athletes

zelfde omgevingsfactoren (allen op kunstgras, zelfde week/maand om klimatologische invloeden te minimaliseren).


Type onderzoek

Hoewel is gebleken dat rompstabiliteit een belangrijk concept is in de klinische revalidatie en in het trainen van

Verantwoordelijk projectleider : dr. J.L. Tol, sportarts en drs. B.A.G.Bulder, sportarts in opleiding

competitieve atleten, met name vanwege de relatie met blessures, is er nog geen eenduidige methode ontwikkeld

Naam contactpersoon

: drs. B.A.G. Bulder

waarmee rompstabiliteit op een praktisch hanteerbare manier in kaart kan worden gebracht. Dit onderzoeksproject


: [email protected]

zal met name focussen op de reflexieve component van rompstabiliteit, een aspect dat met name van belang is in

Naam instelling


fysieke contactsporten als bijvoorbeeld voetbal. Eén van de doelen is om een meetinstrument te ontwikkelen en toe

Looptijd onderzoek

: 01-01-2009 tot en met 31-12-2009

te passen bij jeugdige profvoetballers (de D-, C- en B-junioren van de voetbalacademie van FC Twente) om te zien


: ADO Den Haag, HFC Haarlem, Semper Altius, M. Moen, sportarts Rijnland

: strategisch/toegepast klinisch/ontwikkeling

of het een voldoende sensitieve methode is om onderscheid te maken tussen voetballers met een goed ontwik-

ziekenhuis Leiderdorp

kelde reflexieve neuromusculaire rompcontrole en voetballers waarbij deze controle minder goed is ontwikkeld. Een tweede doel van het project is om voor de voetballers een specifiek rompstabiliteit trainingsprogramma te ontwikke-

Diagnostiek en training bij oncologische patiënten na chemotherapie (promotieonderzoek)

len en deze aan te bieden. Hiermee zal worden gekeken of de reflexieve component van rompstabiliteit kan worden


verbeterd met training. 3 van de 6 elftallen zullen gedurende het seizoen 2009/2010 specifieke rompstabiliteit oefe-

Doelstelling: De nabehandeling middels training/revalidatie op maat bij oncologische patiënten na chemotherapie

ningen krijgen aangeboden, uit elke leeftijdscategorie één elftal. Het gaat hierbij om dynamische, voetbalspecifieke

optimaliseren en op zijn waarde beoordelen.

oefeningen. Om te onderzoeken wat de precieze invloed is van een verminderde rompstabiliteit op blessurekans,

Methode: Prospectief onderzoek waarbij ingebed in ‘de zorgketen’ patiënten na chemotherapie aangestuurd door de

zullen tijdens het project blessure-incidenten van de voetballers worden bijgehouden en deze gegevens kunnen uit-

sportarts begeleid worden met een hoog intensief krachten interval-trainingsprogramma. Waarbij nu met name de

eindelijk worden gekoppeld aan de testresultaten op de rompstabiliteit metingen. Uiteindelijk zou het mooi zijn om

nadruk ligt op:

met behulp van het ontwikkelde meetinstrument bepaalde voetballers te kunnen selecteren die extra rompstabiliteit

• het evalueren van de (lange) termijn effecten van deze interventie;

training nodig hebben en om vervolgens deze atleten deze specifieke training aan te bieden ter verbetering van hun

• de relatie van fysiologische kenmerken met kwaliteit van leven en vermoeidheid;

reflexieve neuromusculaire rompcontrole.

• het onderbouwen/ontwikkelen van criteria om meer gedifferentieerde begeleiding op maat te geven.

Type onderzoek

: strategisch

Geplande promotie: 04-12-2009.

Promotieonderzoek

: ja

Type onderzoek

: toegepast klinisch/(landelijke) implementatie

Verantwoordelijk projectleider : A.J. Borghuis, MD/PhD-student


Naam contactpersoon

: A.J. Borghuis

Naam contactpersoon

: dr. G. Schep


: [email protected]


: [email protected]

Naam instelling


Naam instelling

: Máxima Medisch Centrum

Looptijd onderzoek


Looptijd onderzoek

: 01-01-2009 tot en met 01-01-2011


: Voetbalacademie FC Twente

Sport, Beweging en Gezondheid, Universitair Medisch Centrum Groningen.

N.B. Er zijn vervolgprojecten in ontwikkeling Samenwerkingspartners

: Afdeling Sportgeneeskunde in samenwerking met Inwendige Geneeskunde, Diëtetiek en Psychologie vanuit Máxima Medisch Centrum en vakgroep Bewegings-

Voetbal specifieke mobiele VO2-max meting vergeleken met conventionele spiroergometrie

wetenschappen Universiteit Maastricht


148

Uit onderzoek is gebleken dat meer elite teams (landskampioenen vs degradanten en wereldkampioenen vs voetbal-

Diagnostiek en training bij patiënten met hartfalen (promotieonderzoek)

dwergen) gemiddeld een hogere VO2-max hebben. Daarnaast is bewezen dat een betere aerobe capaciteit leidt tot


een verbetering van technische en tactische prestatie. Het is daarom van belang de VO2-max tijdens een seizoen te

Doelstelling: De nabehandeling middels training/revalidatie op maat bij hartfalenpatiënten optimaliseren en op zijn

monitoren en te optimaliseren. De VO2-max wordt doorgaans gemeten middels maximaal testen met spiroergome-

waarde beoordelen. Daarnaast ook de achterliggende mechanismen meer gedetailleerd in kaart brengen met als doel

trie (o.a. loopband of fietstest). Deze testen zijn echter niet voetbalspecifiek. De Hoff test is een voetbalspecifieke

te kunnen komen tot een betere patiëntenselectie en gerichtere trainingsaansturing.

veldtest waarmee eveneens de VO2-max gemeten/geschat kan worden. Bij deze test wordt in 10 minuten met de bal

Methode: Prospectief onderzoek waarbij ingebed in ‘de zorgketen’ patiënten met hartfalen aangestuurd door de

een dribbelparcours afgelegd in een steeds hoger tempo, waarbij de speler rond de 90-95% van de maximale hart-

sportarts begeleid worden met een krachten interval-trainingsprogramma. Waarbij nu met name de nadruk ligt op:

slag traint. Voetballers zijn hierdoor meer gemotiveerd door het werken met een bal. De test zou reproduceerbaar en

• het evalueren van de termijneffecten van deze interventie;

significant gecorreleerd zijn met de VO2-max. De test is echter nog niet bij grote groepen onderzocht m.b.v. mobiele

• de patiëntselectie en de waarde van assessment en met name inspanningsdiagnostiek hierbij;



149

4



• de achterliggende fysiologische mechanismen middels de relatie van fysiologische kenmerken met kwaliteit van leven en vermoeidheid.

Long-term performance decrement in young (elite) athletes: Relation with stress recovery balance and clinical parameters

Onderzoek afgerond met promotie op 12-02-2009 op TUE Eindhoven.


Type onderzoek

Getting clues with respect to predicting the early onset of OTS in young elite athletes.



In a longitudinal monitor study we will test the predictive power of stress and recovery parameters for long-term

Naam contactpersoon

: dr. G. Schep

performance decrements in young elite athletes. Elite young male athletes (N=156, age 15-23 yrs), equally divided


: [email protected]

across ball, team and endurance sports will be monitored during a full training season. Subjects fill in a day-by-day

Naam instelling


training log and a monthly questionnaire to obtain information about the stress-recovery balance (amount of stress,

Looptijd onderzoek

:0 1-01-2002 tot en met 12-02-2009

recovery-related activities, an illnesses and injuries). Performance will be measured monthly using a standardized


4

N.B. Er worden vervolgprojecten voorbereid met een start in 2010 en beoogde

sports specific field test.

looptijd tot 2015.

We will also evaluate which clinically relevant parameters (psychomotor speed, hormone responses, EEG parameters)

: Afdeling Sportgeneeskunde in samenwerking met Cardiologie en Klinische Fysica

can explain and validate the long-term performance changes. Athletes from the monitor study with at least a 5%

vanuit Máxima Medisch Centrum en Vakgroep Sportgeneeskunde en Cardiologie

prolonged performance decrement (cases, N=20) and athletes, matched for age and sport activity, but without per-

UMC Utrecht

formance decrement (controls N=20), will be included in a case-control study. After a medical examination to exclude health risks both groups will take part in:

Revalidatietraining bij COPD (promotieonderzoek)

• Assessment of psychomotor speed


• Measurement of hormonal responses after a two bout exercise protocol

Doelstelling: De revalidatie bij COPD-patiënten in een trransmurale zorgketen optimaliseren en op zijn waarde

• Assessment of EEG parameters that are related to cortico-cortical cross-talk, combined with salivary cortisol in

beoordelen. Methode: Prospectief RCT onderzoek waarbij ingebed in ‘de zorgketen’ patiënten met COPD na assess-

stressed and non-stressed conditions.

ment begeleid worden met op indicatie voedingsinterventie en een krachten interval-trainingsprogramma hetgeen

Type onderzoek

transmuraal georganiseerd is. De nadruk ligt nu met name op het evalueren van de termijneffecten en de kostenef-

Verantwoordelijk projectleider : dr. K.A.P.M. Lemmink

fectiviteit van deze interventie. Promotie gepland 2009.

Naam contactpersoon

: drs. M.S. Brink

Type onderzoek


: [email protected]

Naam instelling



Verantwoordelijk projectleider : C. van de Wetering, fysiotherapeut


Naam contactpersoon

: C. van de Wetering


: [email protected]

Looptijd onderzoek

: 01-01-2006 tot en met 31-12-2009

Naam instelling

: Máxima Medisch Centrum Veldhoven i.s.m. Nutrim Maastricht


: UMC Utrecht

Looptijd onderzoek

:0 1-01-2002 tot en met 31-12-2010


Sport, Beweging en Gezondheid, Universitair Medisch Centrum Groningen

N.B. Er worden vervolgprojecten opgestart vanaf 2010 met beoogde looptijd

Epinephrine response during exercise in Addison’s Disease

tot 2015.


: L onggeneeskunde, Fysiotherapie,

Fatigue is indisputable the main complaint affecting quality of life in Addison’s disease (AD, primary adrenocortical

Diëtetiek, Sportgeneeskunde vanuit Máxima Medisch Centrum Veldhoven en

insufficiency). Cortisone is crucial in normal andromedullary epinephrine (EN) synthesis. AD patients lack EN, which

Universiteit Maastricht Nutrim

is essential for glucose homeostasis during exercise. Prior studies, using an adrenodemedullated rat model, have demonstrated a reduced time to exhaustion and attenuated muscle glycogenolysis. In line with this, humans with

Bloeddrukwaarden bij sporters (promotieonderzoek)

AD have low lactate levels during exercise. Only limited human research is available and a decreased exercise capa-


city in humans with AD has not been objectified. Although much is clear about the role of EN during exercise, this

Hypertensie is een reden om een jonge sporter af te keuren voor competitieve sporten. Management van

information has not yet resulted in therapeutic strategies for AD patients. We hypothesize that exercise-related EN

hypertensie bij sporters (jonge en oudere) wordt beschreven aan de hand van een prospectieve observationele

deficiency is the main cause of fatigue in AD during exercise. In the present pikot research project, we will investi-

studie bij sporters die zijn verwezen i.v.m. hypertensie naar aanleiding van preventieve CV screening volgens het

gate exercise performance and cathecholamine response during exercise by AD patients with and without exercise

Lausanne protocol.

intolerance.

Type onderzoek

150


This proof of concept study is essential to guide a subsequent clinical study investigating the possibility for EN


replacement therapy in AD patients during exercise. Furthermore the research data can be used to formulate an exer-

Naam contactpersoon


cise or training advice for AD patients.


: [email protected]

Type onderzoek


Naam instelling

: Sportmedisch Centrum Papendal

Promotieonderzoek

: nee

Looptijd onderzoek




: UMC St. Radboud, prof.dr. J.L.R.M. Smeets

Naam contactpersoon




151

4




: [email protected]

Het gebruik van anti-pronatie tape om het succes van zolen te bepalen (werktitel)

Naam instelling



Looptijd onderzoek

: 01-01-2009 tot en met 01-01-2010

Onderzoeken of het aanmeten van zolen door middel van anti pronatie tape succesvoller is dan het aanmeten van


:D epartment of Pharmacology, Vascular & Metabolic diseases, Erasmus MC / Neder-

zolen door middel van visuele inspectie. Hiertoe worden 3 groepen met elkaar vergeleken en het effect (gemeten in

landse Vereniging van Addison and Cushing Patiënten (NVACP)

4

pijn) beoordeeld. Type onderzoek


Het meten van de fysieke conditie bij patienten met een beenamputatie

Promotieonderzoek

: nee


Verantwoordelijk projectleider : Marsha Tijssen, fysiotherapeut/student bewegingswetenschappen

Patiënten met een beenamputatie hebben een verminderde fysieke conditie. Lopen met een prothese kost meer

Naam contactpersoon

: Marsha Tijssen

energie dan lopen met twee gezonde benen. Uit onderzoek is gebleken dat indien de revalidatie alleen bestaat uit


: [email protected]

looptraining de maximale aërobe capaciteit niet toeneemt. Daarom zou naast de looptraining ook een training moe-

Naam instelling


ten plaatsvinden om de conditie te verbeteren. Bij het starten van een trainingsprogramma om de fysieke conditie

Looptijd onderzoek

: maart 2009 tot en met juni 2010

te verbeteren bij patiënten met een beenamputatie moet echter rekening gehouden worden dat een groot deel van


: Universiteit Maastricht en VSO

deze patiënten hart- en vaatziekten hebben of een grote kans hebben op het ontwikkelen hiervan. Het is van belang dat bij het starten van de revalidatie bij deze patiëntengroep bekend is of er sprake is van hart- en vaatziekten en

Preventieve cardiovasculaire screening bij sporters > 35 jaar: is dit zinvol? (promotieonderzoek)

in hoeverre deze patiënten in staat zijn tot een training om de fysieke conditie te verbeteren. Het meten van de


fysieke conditie kan het beste plaatsvinden door middel van een inspanningstest op een ergometer. Op dit moment

Over preventieve cardiovasculaire screening bij sporters >35 jr is nog niet zo veel bekend. Evenmin is vastgesteld of

is er geen geschikt meetinstrument beschikbaar waarmee bij patiënten met een beenamputatie de fysieke conditie

een inspanningstest geïncludeerd moet worden in deze screening. Alle sporters >35 jr die verwezen zijn voor preven-

gemeten kan worden. Het doel van dit onderzoeksproject is het ontwikkelen van een adequaat meetinstrument om

tieve CV-screening worden vervolgd in de tijd. Uitkomst zijn CV mortaliteit of event.

de fysieke conditie te meten bij patiënten met een beenamputatie.

Type onderzoek

Type onderzoek



Promotieonderzoek

: ja

Naam contactpersoon


Verantwoordelijk projectleider : drs. E.K. Simmelink, revalidatiearts


: [email protected]

Naam contactpersoon

: E.K. Simmelink

Naam instelling

: SMC Papendal


: [email protected]

Looptijd onderzoek

: 2006 tot en met onbekend

Naam instelling

: Centrum voor Revalidatie UMCG


: UMC St. Radboud cardiologie, prof.dr. J.L.R.M. Smeets

Looptijd onderzoek

: 01-10-2009 tot fen met 01-10-2013


: Centrum voor Revalidatie UMCG (Revalidatiegeneeskunde en Longrevalidatie) in samenwerking met het Interfaculteit voor Bewegingswetenschappen RUG


Sportcor (promotieonderzoek) Doelstelling en methode Landelijke registratie van plotselinge hartstilstand bij sporters. Doel daarvan is het verkrijgen van inzicht in de frequentie van optreden van en de oorzaken van plotselinge hartstilstand bij sporters. Inclusie: aanmelding via

Categorie: Bewegen en gezondheid

ww.sportcor.nl door nabestaanden, cardiologen, sportartsen, huisartsen en ggd-artsen (schouwartsen). Type onderzoek

: fundamenteel

Core Stability: Inter- and intra-observer reliability of six clinical tests

Verantwoordelijk projectleider : dr. A. Mosterd, cardioloog


Naam contactpersoon

: drs. M. de Beus

Het doel van deze studie is het bepalen van de inter- en intraobserver reliability van zes klinische core stability


: [email protected]

testen. De zes testen zijn door 40 mannelijke atleten uitgevoerd. Een video van de testen is op levensgroot formaat

Naam instelling

: UMC Utrecht

vertoond aan zes observanten. Een vier-punts schaal (slecht, matig, goed, uitstekend) is gebruikt om de testen te

Looptijd onderzoek

: 01-01-2008 tot en met 31-12-2018

scoren. Een tweede observatie met dezelfde observanten vond vijf weken later plaats. Zowel de interobserver reliabi-


: Vereniging voor Sportgeneeskunde en Nederlandse Vereniging voor Cardiologie

lity als de intraobserver reliability zijn berekend met een intra-class correlation coefficient. Type onderzoek

152

: toegepast k linisch

(P)reconditionering

Verantwoordelijk projectleider : dr. J.L. Tol, sportarts en J. Darby, student onderzoeker


Naam contactpersoon

: J.L. Tol

De afdeling Revalidatie & Sportgeneeskunde (R&S) wil zich meer gaan profileren op het gebied van (p)reconditione-


: [email protected]

ring. De term (p)reconditionering omvat twee onderwerpen: 1) preconditionering (gericht trainen om fitter te zijn vóór

Naam instelling


een grote operatie of andere ingrijpende behandeling) en 2) reconditionering (revalidatie ná een operatie of ziekte).

Looptijd onderzoek

: juni 2009, ingediend voor publicatie

Beide aspecten zijn bedoeld om deconditionering tegen te gaan door middel van lichamelijke activiteit, wetende dat


: KNVB

deconditionering een ongunstige invloed heeft op functionele, psychologische en sociale effecten heeft.



153

4



Naar aanleiding van gesprekken met relevante partners binnen verschillende divisies blijkt er, UMCU breed, interesse

Top&Fit programma Cardiovasculaire aandoeningen

te zijn voor dit onderwerp. Door middel van een financiële bijdrage van de divisie Hersenen kan deze profilering


doorgezet worden middels dit project. De profilering zal betrekking hebben op de patiëntenzorg, maar tevens ook een

De deelnemers worden geselecteerd door een cardioloog, huisarts, sportarts en/of inspanningsfysioloog. Op basis

profilering zijn om een infrastructuur te creëren voor wetenschappelijk onderzoek binnen de afdeling R&S. Op deze

van een ECG en uitgebreid medisch onderzoek vindt een verwijzing plaats. De interventie duurt minimaal èèn jaar,

manier zal de afdeling R&S zowel in de zorg als het wetenschappelijk onderzoek een sterkere positie binnen het zie-

waarbij twee maal per week beweegactiviteiten worden aangeboden onder deskundige begeleiding. Met behulp van

kenhuis krijgen. De doelstelling: De afdeling R&S profileert zich binnen het UMCU met meer wetenschappelijke uitstra-

een Philips Activity Monitor wordt het beweeggedrag van de deelnemers gevolgd. De interventie richt zich tevens

ling door een sterke onderzoeksinfrastructuur rondom relevante onderwerpen welke passen binnen de visie van het

op het voorkomen van risicogedragingen als roken, stress en verkeerde voeding. Aan het einde van de interventie

UMCU en dit in te bedden in de patiëntenzorg. Projecten die inmiddels zijn gestart: ‘INTENZS’ (Intensiveren van thera-

wordt het medisch onderzoek herhaald. Op basis van de AM kan verandering van het beweeggedrag van deelnemers

pie en zorg na stroke); ‘Preconditionering van patienten die een levende-donor niertransplantatie ondergaan’; ‘Precon-

vastgesteld worden.

ditionering voor oesofagusresectie’ (in aanvraag); ‘Symposium Pre- en reconditionering, winst voor de patiënt?’.

Type onderzoek


Promotieonderzoek

: nee

Promotieonderzoek

: nee

Type onderzoek


Verantwoordelijk projectleider : drs. Roald van der Vliet / dr. C.R. van den Hoogenband, programmamanager

Verantwoordelijk projectleider : Ingrid van de Port, onderzoekscoordinator Sportgeneeskunde

Naam contactpersoon

: Roald van der Vliet

Naam contactpersoon

: Karin Valkenet


: [email protected]


: [email protected]

Naam instelling

: TopSupport

Naam instelling

: UMC Utrecht

Looptijd onderzoek

: 01-08-2009 tot en met 01-01-2011

Looptijd onderzoek

: van 1-10-2008 tot 31-12-2010


: Stichting Vrienden van het hart / Fonys Hogescholen / Afstudeerder Universiteit


: verschillende afdelingen binnen het UMCU

Maastricht

OriGENE rugtrainingsmethode versus actieve rompstabiliteitstraining bij chronische aspecifieke lage rugpijn

Medium and long-term benefits of a structured rehabilitation (Beweegkuur+) program in long-standing type 2 d


iabetes patients with multiple disabling co-morbidities

Er zijn verschillende mogelijkheden om patiënten met a-specifieke onderrugklachten te trainen. Twee daarvan die


gebruikt worden bij TopSupport zijn de OriGENE rugtrainer en de actieve rompstabiliteitstraining.

Research hypothesis

Doelstelling: Onze vraag is of er een verschil is in effect aangaande pijnklachten, eventuele bewegingsangst,

A supervised exercise and dietary intervention improves health when compared with a usual care dietary intervention

beperkingen, participatie en functionele beweegpatronen tussen de behandeling met intensieve lumbale extensoren

in obese type 2 diabetes patients with multiple disabling co-morbidities.

weerstandstraining door middel van de OriGENE rugtrainer ten opzichte van de actieve rompstabiliteitstraining.

Background

Deelnemers van het onderzoek zijn patiënten die a-specieke rugklachten hebben die langer dan twaalf weken

Physical exercise training is an important tool for improving blood glucose homeostasis in type 2 diabetic patients.

aanwezig zijn. Werving voor het onderzoek vindt plaats binnen de St. Anna zorggroep, namelijk via de sportgenees-

A combined resistance and endurance type exercise training program can be applied effectively to improve functional

kunde en orthopedie.

capacity, body composition and metabolic control in type 2 diabetes patients. However, in obese long-standing type

Patiënten worden gemeten door middel van een vijftal vragenlijsten en een fysieke test (functional movement

2 diabetes patients with multiple co-morbidities, the impact of structured exercise on health has not been assessed.

screen) op de baseline en krijgen vervolgens een 13 weken durende training die bepaald wordt door randomisatie.

Because of the high cardiovascular risk profile and functional disabilities in these patients, therapeutic exercise pro-

Follow up metingen vinden plaats 3, 6 en 9 maanden na de baseline meting. De primaire uitkomstmaten zijn de

grams have hardly been evaluated in this type 2 diabetes subpopulation.

mate van ervaren pijn, de mate van eventueel ervaren bewegingsangst vanwege rugklachten en het functioneren

Aims

van de patiënt in algemeen dagelijks leven, werk, sport en hobby’s. De secundaire uitkomstmaat is het functionele

The current research proposal aims to investigate the medium and long-term health benefits of a combined supervi-

beweegpatroon.

sed exercise and dietary intervention versus a dietary intervention in obese long-standing type 2 diabetes patients.

Daarna wordt bepaald in hoeverre de OriGENE rugtrainer of de actieve rompstabiliteitstraining beter is en of de

It is hypothesized that supervised exercise training combined with dietary measures will improve muscle strength,

patiënt een verbetering toont in de functionele beweegpatronen.

cardiorespiratory fitness and body composition. The latter will improve both physical and mental health status, resul-

Type onderzoek


ting in improved metabolic control through a durable increase in total weekly energy expenditure.

Promotieonderzoek

: nee

Study sample and Methods

Verantwoordelijk projectleider : J.A.J. van Kuijk, sportarts

Following extensive cardiovascular screening, a total of 80 obese long-standing type 2 diabetes patients with sub-

Naam contactpersoon

: Miguel Klokgieters

optimal glycemic control (HbA1c>7.0%) will be recruited through their general practitioner, nurse practitioner and/or


: [email protected]

diabetologist.

Naam instelling

: TopSupport, Eindhoven (onderdeel van de St. Anna zorggroep)

Patients will be randomized to follow either a 26 weeks combined supervised exercise and dietary intervention pro-

Looptijd onderzoek

: juli 2009 tot en met juli 2010

gram or to take part in a dietary intervention program aimed at decreasing daily energy intake with 600 kcal/day.


: nvt

Before and after 26 and 52 weeks, blood samples and questionnaires will be collected to assess changes in glyce-

4

mic control, lipid profile, health-related quality of life, diabetes burden and depression scores, respectively. Accelerometry based activity monitors will be used to assess changes in daily physical activity levels. Changes in

154



155

4



regional body composition, functional capacity, muscle strength and cardiorespiratory fitness will be assessed using

Hyperoxic exercise training as an innovative therapy to improve metabolic control, endothelial dysfunction and

respectively skinfold measurements, functional tests (Sit-to-Stand, 6 minute walking test), isokinetic testing and

physical fitness in deconditioned Type 2 diabetes patients

cycle-ergometry protocol.


End Points

Type 2 diabetes patients frequently suffer from physical deconditioning and vascular disease. Although the exact me-

Dependent variables are changes in 1. Blood HbA1c content; 2. Objectively measured movement related physical activity

chanisms are unclear, microvascular changes and endothelial dysfunction appear to inhibit the oxygen transport and

levels 3. Physical strength, resistance to fatigue and cardiorespiratory fitness 4. Cardiovascular risk profile (blood

uptake in peripheral skeletal muscle of type 2 diabetes patients. Hyperoxic-training has been shown a safe intervention

pressure, waist circumference, body composition,blood lipid profile) 5. Health-related Quality of Life, Depression

to increase exercise capacity and energy expenditure and is now routinely used for athletes (‘live-high, train-low’) and

score and Diabetes burden

COPD patients. Furthermore, in COPD patients normalisation of oxygen saturation improves insulin sensivity.

Type onderzoek


Objective: This research project aims to investigate (1) whether hyperoxic interval training improves insulin resistance,

Promotieonderzoek

: ja

endothelial dysfunction, cardiovascular fitness, lipid metabolism and glycemic control in the treatment of deconditioned


non-insulin dependent type 2 diabetes patients (2) the pathophysiological role of endothelial dysfunction and insulin

Naam contactpersoon


resistance on the adaptive response to exercise.


: [email protected]

Study design: double-blind placebo controlled intervention study

Naam instelling


Study population: 48 deconditioned non-insulin dependent type 2 diabetes patients

Looptijd onderzoek

: 01-10-2009 tot en met 01-01-2012

Intervention: After inclusion, subjects will be randomised and blinded to 16 weeks of progressive 30-45 min cycle


:D epartment of Pharmacology, Vascular & Metabolic diseases, Erasmus MC /

ergometer interval training, applied 3 times a week while breathing either hyperoxic (100%O2, 4-8 L/min) or normoxic

Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) / GGD Rotterdam-Rijnmond

4

(21%O2-79%N2, 4-8L/min) humidified air (=placebo) through a nasal tube/face mask. Main study parameters/endpoints: The main study parameter and end-point is the relative improvement in whole-body

A validation study on the SteepRamp test to assess physical loading capacity and oxidative capacity in patients with

insulin sensitivity. Secondary end-points are relative improvements in vascular function parameters using forearm plethys-

Type 2 diabetes

mography, cardiovascular fitness, systemic blood pressure, body composition, lipid metabolism and glycemic control.


Before inclusion subjects will undergo a physical examination and X-ECG to exclude cardiovascular disease and as-

Background: Exercise therapy is becoming is a more and more important cornerstone in the treatment of type 2 di-

sess cardiorespiratory status. A subgroup of 12 subjects will undergo a submaximal exercise test while obtaining

abetes. Physical therapist often supervise such exercise interventions. However, for optimal results, physical loading

arteriovenous blood samples to optimize oxygen flow during exercise. Subsequently 36 participating subjects will be

capacity needs to be assessed to tailor the exercise intervention program to the individual patient. Due to autono-

asked to attend a total of 48 supervised exercise sessions of 45 min. To minimize the risk for a hypoglycemic event

mic neuropathy and use of medication. submaximal exercise tests have been proven unreliable in type 2 diabetes.

during the first 2 weeks of the exercise intervention, capillary blood glucose will be measured following exercise.

Previous research in post-chemo therapy patients has shown that a brief supramaximal exercise test (Steepramp

If necessary medication will be adjusted. Independent of oxygen concentration in the air mixture, patients are expec-

test, 25W/10 sec) provides a better estimate of maximal oxygen uptake capacity as opposed to a submaximal exer-

ted to improve their physical fitness and metabolic control. Beside the direct therapeutic effects, both interventions

cise test. In heart failure patients this has been show a safe and reliable test procedure. Besides physical loading

are expected to improve general health and well-being.

capacity , accurate information on activity patterns and movement behaviour is warranted in type 2 diabetes. So far,

Dual energy x-ray absorptiometry will be used to assess changes in body composition. Frequently sampled intrave-

large scale studies on the relationship between physical loading capacity, and objectively measured cardiorespiratory

nous and forearm venous occlusion plethysmography following intrabrachial infusions of methacholine and sodium

fitness in patients with type 2 diabetes are lacking.

nitroprusside will be applied.

Methods: For this research project, 135 patients with type 2 diabetes (50% men/50% women, age 30-80 yrs) will be

Type onderzoek


asked to perform a standard VO2max test, Steepramp test, as well as a submaximal Åstrand test. Test-retest reliabi-

Promotieonderzoek

: ja

lity of both the submaximal and Steepramp test will be measured.


Outcome: Based on this validation study, type 2 diabetes specific regression equations will be developed that can

Naam contactpersoon


assist a physical therapist to estimate VO2max, functional loading capacity and tailor a therapeutic exercise interven-


: [email protected]

tion to the individual patient.

Naam instelling


Type onderzoek


Looptijd onderzoek

: 01-04-2009 tot en met 01-07-2010

Promotieonderzoek

: ja


: Department of Pharmacology, Vascular & Metabolic diseases, Erasmus MC

Verantwoordelijk projectleider : dr. Stephan F.E. Praet, sportarts/bewegingswetenschapper Naam contactpersoon


Interactive exercise therapy at home: a web based solution to improve long-term adherence, self-management and


: [email protected]

clinical efficacy of a life-style intervention program for patients with Type 2 Diabetes

Naam instelling



Looptijd onderzoek

: 01-04-2009 tot en met 01-05-2010

Physical exercise training is an important tool for improving glucose homeostasis in type 2 diabetic patients. A


: Department of Pharmacology, Vascular & Metabolic diseases, Erasmus MC

combined strength- and endurance training program appears to improve functional capacity, body composition and metabolic control in type 2 diabetes patients. However, long-term adherence to such programs is generally poor. Therefore, alternative strategies are warranted to reduce attrition rate.

156



157

4



Objective: (1) Does online supervised exercise therapy using the LiveWorkout or Direct Life concept result in better

Naam instelling

adherence to therapeutic bouts of exercise in type 2 diabetes patients and are the LiveWorkout/Direct Life concept

4

: University Medical Center Groningen, Center for Rehabilitation, Graduate School for Health Research SHARE , Groningen

feasible e-coaching programs? (2) Will online exercise training as compared to a lifestyle e-coaching program cause

Looptijd onderzoek

: september 2008 tot en met september 2012

an improvement in: movement-related everyday activity/energy expenditure and functional capacity, muscle strength


: nvt

and resistance to fatigue. (3) Does online exercise training as compared to online lifestyle coaching improve glycemic control (HbA1c), fasting plasma glucose levels and cardiovascular risk profile? Study design: A randomized controlled intervention study strategisch onderzoek, waar recent meer aandacht voor

through local advertisements, 35-75 years, HbA1c: 7.0- 10.0%, BMI: 27-40 kg/m2. Access to broadband internet inclu-

Categorie: Organisatie van de sportgezondheidszorg

ding a personal computer with minimally WindowsXP/MacOSX and a USB-connection

Geen onderzoeken

begrip wordt vooral gehanteerd voor onderzoek op het

Study population: 48 type 2 diabetes (<15 years) from the outpatient clinic (Diabetesplein) at ErasmusMC and/or

wordt gevraagd, is het translationele onderzoek. Dat

Intervention: Patients will be randomized to follow either a supervised progressive interval endurance and resistan-

grensgebied van fundamenteel onderzoek en klinisch

ce type of training at the ErasmusMC (13 weeks) combined with an interactive web based (LiveWorkout®) resistance

onderzoek. Strategisch onderzoek betreft in het alge-

training at home (26 weeks), or to take part in a lifestyle e-coaching program (26 weeks). Both programs are aimed

Categorie: Overig

at increasing daily physical activity levels.

Geen onderzoeken

meen middellange-termijn onderzoek.

Main study parameters/endpoints: Adherence to the exercise program as measured by percentage of dropouts as

Toegepast onderzoek

well as an increase in total weekly energy expenditure. The feasibility of the LiveWorkout and Direct Life program.

Onderzoek waarvan de vraagstelling voortvloeit uit een

Type onderzoek


Promotieonderzoek

: nee

Gehanteerde definities

specifiek concreet probleem, met als doel praktische toepassing. Het betreft in het algemeen kortetermijn

Verantwoordelijk projectleider : Stephan F.E. Praet, sportarts/bewegingswetenschapper

Sportgeneeskunde

onderzoek.

Naam contactpersoon

: Stephan F.E. Praet


De onderstaande begrippen zijn gedefinieerd volgens de


: [email protected]


invulling die ZonMw eraan geeft.

Naam instelling



Looptijd onderzoek

: 01-07-2009 tot en met 01-07-2010

sportieve activiteiten. Ook richt het zich op het bevor-

Ontwikkeling


: Brevidius bv, Philips Welness Solutions

deren, waarborgen en herstellen van de gezondheid van

Activiteiten gericht op ontwikkeling van vernieuwingen


in de praktijk en proeftoepassingen die vervolg geven

Amputees and Sport: program development in order to increase amputee’s sport participation

bewegen.

aan op eerder onderzoek gebaseerde kennis of ‘best


Bij beide wordt duidelijk rekening gehouden met de

practice’. Deze projecten gaan altijd gepaard met evalua-

Amputees experience a decrease in mobility and overall physical fitness. In general, sport participation is important in

sportspecifieke belasting en belastbaarheid. (vastgesteld

tieonderzoek. Er is, anders dan bij de hierna genoemde

maintaining physical fitness. Health organizations world wide recommend a minimum period of 30 min/day of physical

door de Algemene Ledenvergadering van de VSG, 2004)

(landelijke) implementatieprojecten, sprake van proef-

activity. Sport participation within amputees varies between 60 to 30% of the population. Influencing factors of this

De onderstaande definities van de drie typen onderzoek

projecten in een beperkte praktijkomgeving.

participation were found to be age, etiology and amputation level. Still, evidence is still scarce and inconcludent. Fur-

zijn in navolging van de definities die de nationale on-

thermore, no valid training program especially developed for amputees was found.

derzoeksorganisaties KNAW, NWO, RGO, VSNU daarover

(Landelijke) Implementatie

The present project started out with a systematic review on the topic of amputees and sports, and the following asso-

hebben afgesproken.

Activiteiten en projecten gericht op begeleide, planma-

ciations/outcomes were studied: biomechanics characteristics of amputees during sport participation, cardio-pulmona-

tige en systematische verspreiding en invoering van

ry data, psychology and Quality of Life, Rehabilitation and Functional outcome, Sport injuries, and Prosthetic devices

Fundamenteel onderzoek

een vernieuwing van bewezen waarde in de praktijk (op

used in sports. The following steps of the project will consist of a second systematic review of Case reports concer-

Onderzoek waarvan de vraagstelling voornamelijk wordt

basis van ‘evidence’ of ‘best practice’), met als beoogd

ning prosthetic devices used in sports, a qualitative study with the main purpose of finding the reasons why amput-

bepaald door wetenschapsinterne motieven en dat pri-

resultaat een brede invoering (uiteindelijk algemene,

ees do not involve in a greater number in sport. Additionally, a standardised exercise training for amputees will be de-

mair is gericht op kennisvermeerdering. Het betreft in

landelijke toepassing).

veloped. This program is intended for use during the rehabilitation program, while the patient is under direct medical

het algemeen langetermijn onderzoek.

supervision. Patient data will be gathered with respects to their cardio-pulmonary and psychological characteristics.

158

The main goal of the project is to increase sport participation within amputee population in order to increase their

Strategisch onderzoek

overall well being.

Onderzoek waarbij de concrete vraagstelling kan zijn

Type onderzoek

: ontwikkeling

bepaald door motieven van wetenschapsinterne aard,

Promotieonderzoek

: ja

maar dat is georiënteerd op praktische toepassing, of

Verantwoordelijk projectleider : drs. Mihai (Mike) Bragaru

verricht wordt vanuit een meer algemeen geformuleerd,

Naam contactpersoon

: Mihai Bragaru

aan de klinische dan wel maatschappelijke praktijk


: [email protected]

ontleend, praktisch probleem. Een bijzondere vorm van



159

4



4.2 Promoties sportartsen

160

M.B. van Doorn Dynamic exercise in human pregnancy

van lessen lichamelijke opvoeding en 6% verzuim van

Erasmus Universiteit Rotterdam, 1991

gitudinaal onderzoek bij een representatieve subgroep

Tot begin jaren negentig werden zwangere vrouwen

blijkt dat zaalsporten, contactsporten en sporten met

geadviseerd terughoudend te zijn met sportbeoefe-

veelvuldig springen alsmede jeugdigen die zeer frequent

ning. Het effect van inspanning op de zwangerschap

sporten een verhoogde blessurekans geven.

was tot dusver alleen op proefdieren onderzocht. In dit

Een experimenteel onderzoek bij 471 leerlingen van

proefschrift wordt een onderzoek beschreven naar de

12 tot 18 jaar, waarbij gedurende 4 maanden prakti-

fysiologische aanpassing van gezonde vrouwen met een

sche en theoretische vaardigheden werden aangeleerd

ongecompliceerd verlopende zwangerschap op maxi-

tijdens lessen biologie en lichamelijke opvoeding, gaf

minstens een hele schooldag veroorzaakte. Middels lon-

male inspanningstesten op de loopband en op de fiets

een verbetering van kennis omtrent blessurepreventie.

G.M.E. Janssen Marathon running; Functional changes in male and female volunteers during training and contests

G.C. van Enst De ontwikkeling van een selectiemethode in het periodiek preventief sportmedisch onderzoek

tijdens de 16e, de 25e en de 35e week van de zwanger-

Tevens bleek deze verbetering in kennis een - weliswaar

schap en 7 weken na de bevalling.

geringe - verbetering van attitude en blessure-incidentie

De resultaten lieten zien dat zwangerschap geen duide-

te bewerkstelligen.

lijk effect heeft op het maximale vermogen. De maximale

Naar aanleiding van deze onderzoeken wordt gepleit

Universiteit Maastricht, 1988

Universiteit van Amsterdam, 1990

zuurstofopname en de maximale hartfrequentie veran-

voor een meersporenbeleid via scholen, media en

G.M.E. Janssen heeft gedurende een trainingsperiode

In de zeventiger jaren was er sprake van een toene-

deren niet of nauwelijks en de tijdens de zwangerschap

sportverenigingen. Daarnaast wordt aanbevolen meer

van 20 maanden, waarin achtereenvolgens in wedstrijd-

mend aantal verplichte sportkeuringen, waarbij de vraag

bestaande hyperventilatie blijft tijdens maximale inspan-

aandacht te hebben voor technische en organisatorische

verband afstanden van 15, 25 en 42 km (marathon)

ontstond of het noodzakelijk was om een keuring altijd

ning bestaan. Het moederlijke inspannings-ECG werd

maatregelen.

werden gelopen, 114 ongetrainde proefpersonen onder

door een arts te laten verrichten. G.C. van Enst onder-

niet beïnvloed door de zwangerschap. De bloeddruk-

De conclusie van het proefschrift is dat verplicht gebruik

gestandaardiseerde omstandigheden getraind en getest.

zocht of het mogelijk was om door middel van een

waarden in rust waren bij 16 en 25 weken zwanger-

van beschermende maatregelen en spelregelwijzigingen

De testperiodes waren zodanig rond de wedstrijden ge-

selectiemethode (het periodiek preventief sportmedisch

schap iets lager dan in het derde trimester en na de

vermoedelijk meer effect hebben dan voorlichting en

pland dat eenmaal voor en tweemaal na de betreffende

onderzoek, PSMO) de gekeurde sporters in twee groe-

bevalling. De bloeddrukrespons op inspanning werd niet

opvoeding aangaande blessurepreventie.

wedstrijdafstand inspanningsfysiologisch is getest. Het

pen te verdelen, één die wel en één die niet door een

door de zwangerschap veranderd. Maximale inspanning

herstel kon worden vastgesteld door de testresultaten

arts moest worden gezien. De studie bestond uit het

verhoogde de foetale hartfrequentie 4 slagen per mi-

na de wedstrijd te vergelijken met de testresultaten voor

onderzoeken van 96 sporters met behulp van vragenlijs-

nuut, waarschijnlijk door de verhoogde lichaamstempe-

de wedstrijd.

ten, een biometrisch onderzoek door een fysiotherapeut

ratuur, het patroon bleef echter onveranderd. Na maxi-

H. Inklaar The epidemiology of soccer injuries in a new perspective

Het theoretische kader dat is gebruikt is het model

en een standaard onderzoek door een sportarts. Omdat

male inspanning was de contractiliteit van de uterus

Universiteit Utrecht, 1995

belasting-belastbaarheid. Middels katabole chemische

bij vrijwel elke sporter één of meerdere sportrelevante

licht verhoogd zonder dat er echte weeën ontstonden.

Voetbal is in Nederland de meest populaire tak van

processen wordt de benodigde mechanische energie

afwijkingen werden gevonden, werden de sporters ver-

De conclusie van het proefschrift was dat inspanning

sport. Dit heeft als gevolg dat blessurepreventie bij deze

geleverd. Deze katabole toestand veroorzaakt in eerste

volgens in groepen ingedeeld op basis van een meer

tijdens de zwangerschap niet schadelijk is voor de ge-

sport sterk in de belangstelling staat. In dit proefschrift

instantie een verstoring van de homeostase, die in

of mindere noodzaak van een keuring. Vervolgens werd

zonde moeder en foetus.

werd onderzocht wat begin jaren negentig in de litera-

tweede instantie middels anabole processen aanleiding

gezocht naar een combinatie van factoren op basis

zal geven tot herstel en structurele en functionele adap-

waarvan een betrouwbare selectie kon worden gemaakt.

tatie (het trainingseffect) in het menselijk lichaam.

De conclusie van het proefschrift was dat over de

Om een verstoorde balans tussen fysieke belasting en

tuur bekend was over de incidentie, etiologie en preventie van blessures. Vervolgens werd onderzocht welke

gebruikte selectiemethode geen valide uitspraak kon

Frank Backx Sports injuries in youth; etiology and prevention

belastbaarheid te herkennen is gekeken naar de ‘klas-

worden gedaan. Dit werd veroorzaakt door het kleine


verenigingen. Aangetoond werd dat de kans op een

sieke’ inspanningsfysiologische variabelen alsmede

aantal deelnemers, de gebruikte methode waarmee de

Dit proefschrift presenteert en bespreekt observationeel

blessure het sterkst afhankelijk was van het spelniveau

naar een groot aantal biochemische, morfologische en

afwijkingen werden vastgesteld en het ontbreken van

en experimenteel onderzoek met betrekking tot ontstaan

van het team waarin de voetballer speelt. Ook de ernst

hormonale variabelen uit bloedonderzoek en spierbiop-

een keuringsconsensus. Wel werd vastgesteld dat de

en preventie van sportblessures bij jeugdigen.

en de vorm van de blessure waren aan het spelniveau

sieën. Uit de grote hoeveelheid gegevens blijkt o.a. dat

gebruikte selectiemethode een goed hulpmiddel kan zijn

Het beschrijvende, epidemiologische onderzoek bestaat

gerelateerd.

er een relatie is tussen de daling van CP-concentratie in

bij het geven van een verantwoord sportadvies.

uit een transversaal onderzoek bij 7648 leerlingen van

In vervolg hierop werd onderzocht welke blessures bij

de spier direct na een marathon en de testprestatie 3

8 tot 17 jaar en een longitudinaal onderzoek bij een

de sportmedische afdeling van de KNVB werden gepre-

dagen hierna. Belangrijk is de conclusie dat de bereikte

representatieve groep uit deze populatie. Retrospectief

senteerd. Uit dit onderzoek bleek dat knie- en enkeldis-

trainingsadaptatie individueel beoordeeld moet worden

werd over een periode van 6 weken een incidentie van

torsies en tendopathieën van de bovenbeenmusculatuur

om overbelasting te vermijden.

10,6 per 100 leerlingen gemeten, waarvan 31% leidde

het meest problematisch zijn. Hoe spelers uiteindelijk

tot consultatie van een arts, 36% resulteerde in verzuim

met blessures omgingen was afhankelijk van het belang


4

factoren bepalend zijn voor het krijgen van een blessure. Het onderzoek werd verricht bij twee amateurvoetbal-


161

4



en het karakter van de wedstrijd.

Naar aanleiding van een case-serie werd onderzocht wat

duurinspanning, met minder zuurstofopname en kooldi-

De conclusie van het proefschrift was dat vooral bewust-

de meest ideale combinatie van diagnostische tests is.

oxideafgifte als gevolg.

wording van spelers en trainers ten aanzien van sportief

Hierbij werd ook gebruik gemaakt van een vergelijking

gedrag en spelregelkennis prioriteit heeft als primaire

met een controlegroep sporters zonder klachten. Met

preventie van blessures.

name gespecialiseerd Echo-doppler onderzoek en de

B.M. Pluim The athlete’s heart; a physiological or a pathological phenomenon?

meest sensitief. MRA toonde een afknikking van de gemeenschappelijke bekkenslagader beter aan dan Echo-


(top)sporters. In dit proefschrift werd de etiologie, diag-

doppler, terwijl Echo-doppler bij de beentak het meest

In dit proefschrift werden de effecten van het gebruik

nosemethode en arthroscopische behandeling van deze

Rijksuniversiteit Leiden, 1998

efficiënt was.

van androgene-anabole steroïden (AAS) op lichaams-

klacht onderzocht.

Naar aanleiding van de onrust over het sporthart werd

De pathologie bleek te bestaan uit een afknikking van

samenstelling en het hart- en vaatstelsel onderzocht bij

Een kadaver- en veldstudie onderschreven niet de

in dit proefschrift de verschillen tussen het patho-

de bekkenslagader door een fixatie via een zijtakje aan

krachtsporters . Hiertoe werden twee studies verricht.

vroegere hypothese dat repeterende tractie aan het ge-

logisch vergrote hart en het vergrote hart van een

de heupbuikspier, door verbindweefseling ter plaatse of,

In studie 1 werden 16 krachtsporters onderzocht in een

wrichtskapsel een oorzaak zou zijn. Wel was er een cor-

sporter, alsmede de verschillen tussen krachten duur-

zelden, door een te lange slagader.

dubbelblinde placebogecontroleerde studie die gedu-

relatie met de schietbeweging en plaats van de voetbal

sporters onderzocht. Hierbij werd gebruik gemaakt van

Naast de mogelijkheid van vaatreconstructie, werd ook

rende 8 weken 200 mg nandrolon decanoaat of placebo

op de voet, waarmee de hypothese wordt ondersteund

magnetische resonantie imaging (MRI) en spectrosco-

gekeken naar een alternatieve behandeling door het op-

intramusculair kregen toegediend. In studie 2 werden 35

dat de osteofytvorming het gevolg is van repeterende

pie (MRS), 2-dimensionale echocardiografische opper-

heffen van de fixatie door het losmaken van de gemeen-

krachtsporters gevolgd die zelf een “cocktail” van ver-

(micro)traumata.

vlakte- lengte methoden en één dimensionale M-mode

schappelijke bekkenslagader en de beentak. Bij 20 van

schillende AAS in zeer hoge (supratherapeutische) dose-

In het tweede deel van het proefschrift wordt onderzoek

echocardiografie.

de 23 patiënten werd post-operatief zowel een subjec-

ringen hadden samengesteld, zowel gedurende kortdu-

gedaan naar röntgenopnamen bij zowel kadavers als

Bij het opmeten van het hart bleek dat van de echogra-

tieve als objectieve verbetering gevonden.

rend (8 weken) als ook na langduriger (12-16 weken)

sporters. De conclusie van dit onderzoek was dat de

fische methodes, de methode volgens de American Soci-

De conclusie van het proefschrift is dat functionele

gebruik van deze middelen. Zij werden vergeleken met

combinatie van laterale röntgenopnamen en een Antero-

ety of Echocardiography het nauwkeurigste was. MRI en

vaatafklemming vaak (te) laat wordt herkend, maar mits

krachtsporters die zonder ondersteuning van dopingge-

Mediale Impingement röntgenopname het betrouwbaar-

MRS lieten zien dat er sprake was van linker ventrikel-

herkend goed behandelbaar is.

duide middelen trainden.

ste is.

De resultaten toonden dat het gebruik van hoge dose-

Tenslotte worden twee prospectieve klinische trials

ringen AAS gedurende 8 weken tot meer toename van

beschreven van de behandeling van het syndroom

het lichaamsgewicht en de vetvrije massa leidde dan

door middel van een arthroscopische behandeling en

van hypertrofie en hartritme variabiliteit. Duursporters

A.R. Hoogeveen The lactate and ventilatory response to exercise in endurance athletes

lage doseringen, terwijl ook de grootte van de spierve-

het effect na twee en na 5 - 8 jaar. Patiënten zonder

hebben doorgaans een groter hart, terwijl krachtspor-


zels met circa 12% toenam. Tevens bleek dat langduriger

gewrichtsspleetversmalling en minder dan twee jaar pijn

ters een dikker hart hebben. Het verschil is echter niet

Lactaat kan in potentie veel bijdragen aan het geven

(12-16 weken) gebruik van AAS niet tot grotere effecten

voorafgaand aan de behandeling hadden de beste prog-

zo groot dat een atleet op basis hiervan als duur- of

van trainingsadviezen voor topsporters. Tot nu toe

op de lichaamssamenstelling leidde dan kortdurend (8

nose. Bij patiënten met een gewrichtsspleetsversmalling

krachtsporter geclassificeerd kan worden.

ontbrak het echter aan duidelijke definities en interpre-

weken) gebruik. Nandrolon decanoaat als monotherapie

werd echter geen toename van de gewrichtsspleetsver-

De conclusie van het proefschrift is dat het sporthart

taties. In dit proefschrift wordt een overzicht gegeven

had geen effect op de spiervezelgrootte.

smalling gezien. In tweederde van de gevallen trad op-

vooral een fysiologisch fenomeen en geen duidelijk pa-

van de relatie tussen lactaat en de ventilatoire respons,

AAS hadden geen effect op echocardiografisch bepaalde

nieuw osteofytvorming op, echter de tevredenheid van

thologisch fenomeen is. Men zal echter wel alert moeten

waarbij de theorie wordt getoetst aan de praktijk.

hartgrootte en –functie, onafhankelijk van de doseringen

de patiënten bleef hetzelfde.

zijn op uitzonderlijke gevallen van linker ventrikelhyper-

Bij competitie- en elite wielrenners werd het lactaat

en van het soort middelen die toegediend werden. Wel

trofie en ECG-afwijkingen.

bepaald, de ventilatoire respons gemeten en werd de

leidde toediening van hogere doseringen AAS tot ern-

VO2-kinetiek in kaart gebracht. Hierbij werd geconclu-

stige verstoring van de vetstatus (o.a. cholesterol) in het

deerd dat een enkele lactaatmeting onvoldoende is en

bloed, hetgeen een verhoogd atherogeen risico inhoudt.

de ventilatoire respons een beter beeld geeft van het

Bij de personen die langduriger AAS gebruikten waren

prestatievermogen.

deze bijwerkingen ernstiger en na stoppen van AAS

hypertrofie, echter zonder pathologische veranderingen in vorm, functie of hoog-energetisch fosfaat metabolisme. Er werd geen relatie gevonden tussen de mate

G. Schep Functional vascular problems in the iliac arteries in endurance athletes. A new concept to explain flow limitations: diagnosis and treatment.

162

H. Tol Etiology, diagnosis and arthroscopic treatment of the anterior ankle impingement syndrome.

F. Hartgens Androgenic-anabolic steroid use in strength athlethes; effects on body compensition and cardiovasculair system

enkel – arm bloeddruk na een inspanningstest was het

Universiteit van Amsterdam, 2003 Het anterieur enkel impingement syndroom (footballer’s ankle) is een oorzaak van chronische enkelklachten bij

gebruik duurde het herstel van de ontregelde vetstatus Daarnaast was de snelle zuurstofopname bij het star-


ten van een blokbelasting tekenend voor een goede

In dit proefschrift wordt het fenomeen van vaatafklemming

duurconditie. Bij sporters in wedstrijdvorm kan er zelfs

bij sporters onderzocht naar aanleiding van een wielren-

sprake zijn van een zogenaamde O2-overshoot. Verder

ner met onverklaarde claudicatio klachten. Het proefschrift

wordt er een relatie gevonden tussen het grote aantal

bespreekt de diagnose, pathologie en behandeling.

trainingsjaren en een toegenomen efficiëntie van de


4

langer dan bij kortdurende toediening.


163

4



4.3 Opleiding tot sportarts

S. van Berkel, sportarts Knees in Need. Neuromuscular control of the ACL deficient knee

complicaties hadden ontwikkeld. Uiteindelijk bleek

Vrije Universiteit Amsterdam, 2006

HbA1c te geven, terwijl de fitheid en spierkracht met

In dit proefschrift worden enkele studies beschreven

gemiddeld 15% toenam.

waarin de coördinatiepatronen en de schuifkrachten in de

In vervolgonderzoek werd bij een eerstelijns diabetespo-

knie worden bestudeerd na een voorste kruisband (VKB)

pulatie de effectiviteit van een sportief wandelprogram-

ruptuur.

ma vergeleken met medische fitness. Beide programma’s

In twee verschillende studies werd aangetoond dat

bleken na één een jaar gemiddeld even effectief qua

patiënten in sommige situaties een lager kniemoment

bloeddruk en bloedglucoseregulatie. Ondanks een

leverden en in condities met kleinere kniehoeken meer

deskundige begeleiding viel 60% na een jaar uit en dit

co-contractie vertoonden (gelijktijdig aanspannen van

bleek voor de helft terug te voeren op overbelastings-

Sportartsen hebben na hun afgeronde studie genees-

Periode 2

knie-extensoren en flexoren), echter niet wanneer er een

klachten van het bewegingsapparaat.

kunde een vierjarige, fulltime opleiding tot sportarts ge-

• Module Sportgeneeskunde: 9 maanden

geïsoleerde schuifkracht op de knie werd gelegd.

een programma bestaande uit krachttraining en hoog intensieve intervaltraining een daling van bloeddruk en

volgd. Deze opleiding is als volgt modulair opgebouwd:

Met behulp van MRI werden de peesrichtingen van de

en vaardigheden opdoet om als sportarts adequaat Periode 1

consultaties en (preventief ) sportmedische onderzoe-

onwaarschijnlijk is dat co-contractie direct leidt tot een

• Module Cardiologie: 9 maanden

ken te kunnen uitvoeren bij de verschillende doel-

afname van de voorwaartse afschuifkracht in kniehoeken

Doel van de module is dat de arts in opleiding

groepen, waarbij de complexiteit van deze handelin-

tussen 0° en 30°. De peesrichtingen werden gebruikt in

tot sportarts (aios) voldoende kennis en vaardig

gen en de eigen verantwoordelijkheid van de aios

een EMG-gestuurd model. Hiermee werden de krachten

heden opdoet om in zijn hoedanigheid als sportarts

naar het einde van de module toeneemt.

in de knie berekend tijdens strekkingen van het hele

mensen met een cardiologische aandoening te kun-

been in verschillende houdingen. Geconcludeerd werd

nen herkennen en te kunnen behandelen / adviseren

Doel van de module is dat de aios leert om als

dat VKBpatiënten niet selectief een lagere schuif- of

(met name t.a.v. trainingsbelasting en cardiologische

sportarts zich voldoende kennis en vaardigheden

compressiekracht produceerden, maar een lagere totale

revalidatie) dan wel adequaat te kunnen verwijzen.

op het gebied van de ‘eerstelijns gezondheidszorg’

kracht. Opvallend was verder de grote inter-individuele

Tevens wordt de sportarts opgeleid om adequaat

eigen te maken zodat hij oplossingen kan bieden bij

variatie in peeshoeken. Dit suggereert dat de hoeveelheid

te kunnen handelen bij ‘(life threatening) cardiac

de begeleiding van sportploegen, met als nevendoel-

events’.

stelling in de thuissituatie van de sporter goed met

schuifkrachten tegen te gaan erg persoonsafhankelijk is.

• Module Pulmonologie: 3 maanden Doel van de module is dat de aios voldoende kennis

• Module Huisartsgeneeskunde: 3 maanden1

diens huisarts samen te kunnen werken. • Module Wetenschappelijk onderzoek; 3 maanden1

S. Praet Exercise therapy in Type 2 diabetes

en vaardigheden opdoet om in zijn hoedanigheid als

Doel van de module is dat de aios in staat is weten-

sportarts mensen met een pulmonologische aan-

schappelijk onderzoek en literatuur op het gebied


doening (met name inspanningsastma en COPD) te

van de sportgeneeskunde te interpreteren en te

De prevalentie van diabetes mellitus type 2 neemt de

herkennen en te kunnen behandelen dan wel ade

beoordelen op wetenschappelijke kwaliteit, alsook

komende jaren sterk toe. Alhoewel het positieve effect

quaat te kunnen verwijzen.

te participeren in basaal wetenschappelijk onderzoek

van lichaamsbeweging bij diabetes mellitus inmiddels

• Module Orthopedie: 12 maanden

op zijn gebied.

is vastgesteld, wordt het in de praktijk nog nauwelijks

Doel van de module is dat de aios voldoende kennis

toegepast als behandeling. In dit proefschrift wordt de

en vaardigheden opdoet om in zijn hoedanigheid als

1 in de praktijk lopen zowel de module Huisartsgeneeskunde als de mo-

haalbaarheid en effectiviteit onderzocht van zowel kor-

sportarts mensen met een orthopedische en trauma-

dule en Wetenschappelijk onderzoek vaak door tot in periode 3

te-, middellange-, als langetermijn beweeginterventies in

tologische aandoening te herkennen en te kunnen

verschillende subpopulaties diabetespatienten. De acute

behandelen / te kunnen adviseren t.a.v. het revalida-

Periode 3

effecten op de glucoseregulatie werd mede bepaald

tietraject dan wel adequaat te kunnen verwijzen.

• Module Sportgeneeskunde: 9 maanden De opleiding wordt afgesloten met een tweede mo

door continue glucose monitoring (CGMS). CGMS blijkt

164

Doel van de module is dat de aios voldoende kennis

pezen rond de knie bepaald. Deze studie liet zien dat het

schuifkracht die wordt geproduceerd en de potentie om

ook van aanvullende waarde om de glucose ontregeling

Naar het einde van deze modules toe zal steeds meer

dule Sportgeneeskunde, waarin alle opgedane ken-

beter in beeld te brengen .

ruimte ingebouwd worden voor werkzaamheden met een

nis en vaardigheden geïntegreerd toegepast moeten

evident raakvlak met de sportgeneeskunde.

kunnen worden. Dat uit zich onder andere in het

Het beweeginterventieprogramma richtte zich in eerste

kunnen begeleiden / revalideren van zowel mensen

instantie op tweedelijns diabetespatiënten die reeds

met een (ernstige) chronische aandoening als top


4


165

4



Opleidingsregio’s

4

Heerenveen Sportmedisch Centrum Heerenveen

Amersfoort / Baarn

Dalhuysenstraat 10

Meander Medisch Centrum

Postbus 272

Molenweg 2

8440 AG Heerenveen

3743 CM Baarn

0513-627175

033-8505050

Hoofdopleider Sportgeneeskunde: H.J.P.A. du Bois

Hoofdopleider Sportgeneeskunde: H.B. Plemper

Aios: H. van de Veen

Aios: P. van Veldhoven, M. Inklaar, G. van der Slagmolen, E. van Dorssen

Nijmegen Sanasport / Canisius Wilhelmina Ziekenhuis

• sporters en het invullen van sportmedische begelei

Amsterdam

Weg door Jonkersbos 90

SMA Regio Amsterdam

Postbus 31100

Jan van Galenstraat 335

6503 CC Nijmegen

geneeskunde (SGRC). De sportartsen moeten zich peri-

Postbus 9243

024-3657716

dingswerkzaamheden.

odiek in dit register laten herregistreren, waarbij moet

1006 AE Amsterdam

Hoofdopleider Sportgeneeskunde: W.M. van Teeffelen

Deze tweede module kan ingevuld worden op een

worden voldaan aan bepaalde criteria op het gebied van

020-5108768

Aios: K. Jansen, H. Kneepkens, M. van Rijswijck,

andere werkplek dan de eerste module Sportge-

na- en bijscholing, intercollegiale toetsing en uitgevoerde

Hoofdopleider Sportgeneeskunde: S. Goedegebuure

M. Naeff, P. Keijsers

neeskunde, waarmee de aios zich in zijn opleiding

werkzaamheden.

Aios: W. van der Ende-Kastelijn, J. Heere, D. Kok,

al kan differentiëren binnen het werkterrein van de

Meer informatie hierover is te vinden via

F. Kappelhof

Sportgeneeskunde.

www.sportgeneeskunde.com bij de VSG.

Roermond / Venray SGA Laurentius Ziekenhuis / SMA Vitaal

Den Haag / Leidschendam

Mgr. Driessenstraat 6

Het (klinisch / inspannings-)fysiologieonderwijs loopt

SGA Medisch Centrum Haaglanden

Postbus 920

zowel qua tijd als qua inhoud door de verschillende mo-

Burg. Banninglaan 1

6040 AX Roermond

dules heen en bestaat uit:

2262 BA Leidschendam

0475-382222

070-3574444

Hoofdopleider Sportgeneeskunde: G.M.E. Janssen / P.R.

• zelfstudie met afsluitende toets;

Hoofdopleider Sportgeneeskunde: Th.C. de Winter

Eijkelenboom. Aios: R. Timmermans, B. Peijs, M. de Koning

• cursorisch onderwijs;

Aios: B. Bulder, P. Groenenboom, F. Groot, R.J. de Vos

• de schriftelijke verslaglegging van een (vastgelegd) aantal uiteenlopende inspanningstesten.

Utrecht / Zeist Eindhoven / Veldhoven

SGA UMC Utrecht

Maxima Medisch Centrum

Heidelberglaan 100

In het schema bovenaan de pagina wordt de opbouw

De Run 4600

Postbus 85500

van de opleiding schematisch samengevat.

Postbus 7777

3508 GA Utrecht

5500 MB Veldhoven

088-7555555

Gedurende de vierjarige opleiding volgt de sportarts

040-8888688

Hoofdopleider Sportgeneeskunde: F.J.G. Backx

in opleiding ook cursorisch en thematisch onderwijs.

Hoofdopleider Sportgeneeskunde: G. Schep /

Aios: D. Sluijs, A. Hindriks, K. Thijs, H. Joosten

Het opleidingsinstituut (NIOS) organiseert gemiddeld

A.R. Hoogeveen. Aios: V. Niemeijer, S. Bouts, M. Beelen

minimaal één cursusdag per maand en ook de oplei

Zwolle

dingsinrichtingen zelf organiseren thematisch onderwijs.

Groningen

Sportgeneeskunde Isala klinieken

Het is de bedoeling dat er wekelijks aandacht besteed

Sportmedisch Centrum UMCG

Groot Weezenland 20

wordt aan het houden van referaten, voordrachten of

Hanzeplein 1

Postbus 10500

patiëntenbesprekingen en het uitvoeren van

7900 RB Groningen

8000 GM Zwolle

(praktijk-)opdrachten.

Triadegebouw (nr. 23)

038-4245000

050-3617700

Hoofdopleider Sportgeneeskunde: G.C. van Enst (tot 01-04-

Meer informatie over de opleiding tot sportarts is te

Hoofdopleider Sportgeneeskunde: S.W. Bredeweg

2010) / T. Brandon (vanaf 01-04-2010) Aios: P. Komdeur, S. van

vinden via www.sportgeneeskunde.com bij het NIOS.

Aios: M. Brinkman, F. Riedstra

Berkel, S. Jacolino, A. Snoek, P. Sengkerij

Na afronding van de vierjarige opleiding wordt de sportarts ingeschreven in het register van de sociale

166



167

4



4.4 Onderwijs/Bij- en nascholing

grote inbreuk op het (privé)leven van de sporters.

Sportmedische Aspecten van Wielrennen

Ook voor de begeleidende artsen is er veel extra re-

17 en 18 september 2009

gelgeving waar men zich aan dient te houden. Daarom

De doelstelling van de cursus was om artsen in vier

stond deze wetenschappelijke avond geheel in het

dagdelen te scholen in de sport-medische randvoorwaar-

teken van de actuele zaken op het gebied van het (anti)

den bij een verantwoorde beoefening van de wieler-

dopingbeleid. Aan de orde kwamen nieuwe regels voor

sport. In de cursus werd o.a. aandacht besteed aan de

aanvraag TUE, bloeddoping, whereabouts, e.d..

(trainings)fysiologie, biomechanische afstelling van de

4

fiets, voedingsaspecten, het screenend bloedonderzoek Injectietechnieken Bovenste Extremiteiten 24 april 2009

(biologisch paspoort), de cardiologische precompeti-

Naast een algemene kennismaking met indicatiegebie-

tiescreening en de specifieke keuringsrichtlijnen van de

den en technieken van het injecteren, behandelde deze

wielersport. Bij de bespreking van deze keuringsrichtlij-

cursus drie gebiedenvan de bovenste extremiteiten en

nen werden de eisen van de Internationale Wieler Unie

Door de SOS georganiseerde cursussen in 2009

Inspanningsastma bij sporters 6 maart 2009

wel de schouder, de elleboog en de hand/pols. Van elk

(UCI) en die van de SCAS (Stichting Certificering Actoren

Doping 16 januari 2009

De laatste jaren is het inzicht in de pathofysiologie van

van de drie indicatiegebieden werden, naast de alge-

in de Sportgezondheidszorg) als leidraad gehanteerd. De

De doelstelling van deze module was (sport)artsen op

(inspannings)astma als inflammatoir ziektebeeld snel

mene anatomie, de indicaties en injectietechnieken be-

bespreking van de sportspecifieke blessures en de keu-

de hoogte te stellen van de stand van zaken en de ont-

veranderd. Daarnaast neemt de incidentie gestaag toe,

sproken. Hierna werd het injecteren per indicatiegebied

ringsrichtlijnen geschiedde aan de hand van casuïstiek.

wikkelingen in het antidopingbeleid (nationaal/interna-

waardoor het voor een (sport)arts steeds belangrijker

geoefend in kleine groepjes.

In het programma was ook ruimte opgenomen om ken-

tionaal) en de epidemiologie van dopinggebruik. Vrijwel

wordt dit (ziekte)beeld goed te herkennen en te weten

Nadat de injectietechnieken op alle drie de gebieden

nis te maken met het afstellen van de fiets en de eigen

alle (sport)artsen worden van tijd tot tijd geconfron-

hoe de diagnostiek en behandeling hiervan is. Hetzelfde

geoefend waren, volgde ter controle de dissectie van de

praktijk van het baanwielrennen.

teerd met vragen over doping en het antidopingbeleid.

geldt ook voor COPD. Bij deze cursus werd de NHG-

geïnjecteerde gebieden.

Daarom heeft de SOS de cursus ‘Antidopingbeleid voor

standaard ‘COPD en astma bij volwassenen’ als uit-

(sport)artsen’ ontwikkeld. Deze cursus is bedoeld om

gangspunt gebruikt.

(sport) artsen (i.o.) wegwijs te maken in de dopingpro-

VSG Wetenschappelijke avond 24 september 2009 Injectietechnieken Onderste Extremiteiten 29 mei 2009

De derde bijeenkomst van dit jaar stond in het teken

Deze cursus behandelde drie gebieden van de onder-

van de cardiologie: “De Bloeddruk”.

blematiek en het antidopingbeleid, zoals dat nationaal

Basiscursus Sportgeneeskunde 9, 10 en 11 april 2009

ste extremiteiten en wel de heup, de knie en de enkel.

Binnen de sportgeneeskunde heeft de cardiologie een

en internationaal is vormgegeven en de ontwikkelingen

In de dagelijkse praktijk worden artsen in toenemende

Van elk van de drie indicatiegebieden werden, naast de

groot aandeel in de sportmedische onderzoeken. Bij ie-

hierin. Hierbij werden beleidsmatige aspecten (wetge-

mate geconfronteerd met vragen over sportblessures,

algemene anatomie, de indicaties en de specifieke injec-

dere cliënt wordt de bloeddruk gemeten en meestal zien

ving, controle, voorlichting) belicht, maar er werd ook

een actieve leefstijl en sportadvisering bij patiënten met

tietechnieken besproken. Hierna werd het injecteren per

we een normale bloeddruk, maar het komt voor dat de

aandacht besteed aan de problematiek van de vervui-

een chronische aandoening. Tijdens deze cursus kwamen

indicatiegebied geoefend in kleine groepjes in de snij-

bloeddruk te hoog of te laag is.

ling van voedingssupplementen, de werking en bijwer-

de meest recente inzichten over de gunstige en nadelige

zaal. Nadat de injectietechnieken op de drie gebieden

Ook bij de inspanningstesten wordt de bloeddruk regel-

kingen van dopingmiddelen en de epidemiologie van

effecten van sporten en bewegen aan bod. Er werd uitge-

geoefend waren, volgde ter controle de dissectie van de

matig gemeten en daarbij worden allerlei variaties waar-

het dopinggebruik.

breid ingegaan op het praktisch handelen in de praktijk,

geïnjecteerde gebieden.

genomen. Zowel een te lage als een te hoge bloeddruk

door veel met casuïstiek, workshops en practica te werVSG Wetenschappelijke avond 3 februari 2009

ken. De cursus is zeer praktisch van opzet en reikt kennis

Beeldvormende Technieken 10 september 2009

avond besteed aan de bloeddruk: wat zijn de mechanie-

In het kader van de deskundigheidsbevordering organi-

en vaardigheden aan over veel voorkomende sportmedi-

De sportgeneeskunde heeft zich in het laatste decen-

ken die er aan bloeddrukverschillen ten grondslag lig-

seert de Vereniging voor Sportgenees-kunde (VSG) ieder

sche problemen uit de dagelijkse praktijk.

nium steeds meer ontwikkeld in de richting van een kli-

gen en wat zijn de huidige inzichten over behandeling.

jaar Wetenschappelijke Bijeenkomsten.

De cursus stond in 2009 nog driemaal op het program-

nisch specialisme. Het is voor de huidige sportarts (i.o.)

De eerste van deze bijeenkomsten stond in het teken

ma en wel op 18, 19 en 20 juni, op 1, 2 en 3 oktober en

essentieel een goed inzicht te hebben in de (on)moge-

Workshop De Voet 29 september 2009

van de inspanningsgerelateerde buikklachten.

op 10, 11 en 12 december.

lijkheden van beeldvormende technieken bij aandoe-

De voet is in de kinematische keten het contactpunt

Tijdens de lezingen zijn de volgende onderwerpen

ningen van het bewegingsapparaat en wat de indicaties

met de ondergrond. In de meeste vormen van bewegen

besproken:

VSG Wetenschappelijke avond 23 april 2009

zijn om deze aan te vragen.

speelt deze schakel dan ook een belangrijke rol. Blessu-

- de fysiologie van de buik tijdens inspanning;

De tweede bijeenkomst van dit jaar stond in het teken van

Hiertoe wordt ieder jaar een cursus van een dagdeel

res aan de voet, aangeboren afwijkingen of veranderde

- pathofysiologie;

‘Doping’. Om in de sport aan de top mee te blijven doen

georganiseerd dat beoogt een verdieping te geven van

functie van de voet zullen invloed hebben op de normale

- prevalentie;

is goed presteren noodzakelijk. Een aantal sporters maakt

de kennis die in de praktijk van de opleiding wordt op-

bewegingspatronen. Dit kan zijn uitwerking hebben op

- klachten;

gebruik van doping om hun prestaties te verbeteren. Som-

gedaan. Bij deze cursus wordt veel ruimte geboden voor

aangrenzende gewrichten.

- diagnostiek;

mige middelen zijn toegestaan, andere zijn streng verbo-

interactie met de docenten. In 2009 werd de cursus

Veel welwillende mensen hebben een idee over de

- mogelijke behandeling van de inspanningsgerelateerde

den. De maatregelen die de laatste jaren getroffen zijn om

ingevuld aan de hand van casuïstiek van sportblessures

verzorging van de voet, ondersteuning en blessures.

het gebruik van verboden middelen op te sporen zijn een

van de lies/heup.

Alle hardlopers hebben ermee te maken dat er veel

buikklachten.

168

kan zorgen barenen daarom werd deze cardiologische



169

4



mensen over hun basis van bewegen een menig heb-

In de cursus wilden de docenten bij de deelnemers een

sche Wielren Unie (KNWU), is er in 2001 gestart met de

Tapen en Bandageren voor doktersassistenten

ben. De schoen als hulpmiddel voor de voet is dan ook

denkproces op gang brengen waarmee ze zelf nieuwe

certificering van de soigneurs. De certificering zorgt voor

Deze cursus werd in samenwerking met de fa. Postgrade

erg belangrijk. Hoe wordt deze als beste geadviseerd.

problemen kunnen oplossen. De cursisten dienden de

een bepaalde garantie van de kwaliteit van deze binnen

dit jaar 5 keer georganiseerd. Aan het einde van deze

Inzicht in de anatomie is voor het dynamisch bewegen

syllabus voorafgaande aan de cursus door te lezen en

de sportmedische structuur van de KNWU belangrijke

cursus konden de assistenten verschillende immobilisa-

van groot belang. Diagnostiek van de voorkomende

dienden kennis te hebben genomen van hoofdstuk 26

groep. Eén van de eisen voor het verkrijgen van een

tietechnieken toepassen en de gevolgen hiervan voor

problematiek en de juiste behandeling met de nieuwe

‘Sport Diving’ uit de vijfde editie uit Excercise Physiology

certificaat voor soigneurs is het volgen van de Basis-

het weefsel inschatten. Verder hadden zij een globale

inzichten moeten deskundig worden benaderd. Al met

van McArdle.

cursus Soigneurs. De door de Stichting Opleidingen in

kennis over pathologie en de bijbehorende biologische

de Sportgeneeskunde (SOS) in samenwerking met de

herstelprocessen van de weefsels. Zij hebben nu kennis

Tapen, Bandageren en Bracen 11 november 2009

KNWU georganiseerde Basiscursus Soigneurs bevatte de

van de verschillende materialen en kunnen de sporter

Zowel in de sportgeneeskundige praktijk als in de huis-

door het College van Deskundigen Soigneurs vastge-

adviseren en begeleiden bij het afbouwen van de im-

Trainingsfysiologie, 8 en 9 oktober en 3 en

artsenpraktijk zal een (sport)arts indicaties tegenkomen

stelde onderwerpen.

mobilisatie.

4 november 2009

voor het aanleggen van een tape, bandage of brace.

Sportartsen worden in de dagelijkse praktijk gecon-

In sommige gevallen kan de (sport) arts de fysiothera-

Huisarts en Sport, diverse modules, diverse data

fronteerd met vragen van sporters. Relatief vaak zullen

peut of masseur bijstaan in de behandeling, in andere

in 2009

vragen gesteld worden over de fysieke belastbaarheid

situaties zal hij zelf de behandeling ter hand nemen.

In samenwerking met de fa. Pfizer zijn dit jaar enkele

Nascholingen georganiseerd i.s.m. Stichting KOEL

en de sporthervatting na een blessure of ziekte. Soms

Daarnaast wordt de arts geconsulteerd over de aanschaf

modules van Huisarts en Sport georganiseerd. Huisarts

Stichting Kwaliteit en Ondersteuning Eerstelijnszorg

ook zijn het vragen over de relatie van de (trainings-)

en het gebruik van braces. De kennis en vaardigheden

en Sport is een meerjarenprogramma dat tot stand is

(KOEL) is de regionale

belasting - belastbaarheid bij het ontstaan van een bles-

die hiervoor nodig zijn werden in deze cursus geleerd.

gekomen op initiatief van NOC*NSF, dat wordt uitge-

ondersteuningsstructuur (ROS) voor de regio Zuid-Hol-

sure, een prestatiestagnatie of een algemeen overbelas-

De cursus had tot doel de (sport)arts die zich bezighoudt

voerd door de Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG)

land Zuid. KOEL richt zich op kwaliteitsverbetering van

tingsbeeld. Vragen die betrekking hebben op de inhoud

met sportgeneeskunde, inzicht te verschaffen in materi-

en dat wordt mogelijk gemaakt door het Ministerie van

zorg door opleiding en ondersteuning van alle eerste-

en de opbouw van een trainingsprogramma.

aalkennis, terminologie, theoretische achtergronden en

Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Huisarts en Sport be-

lijns disciplines.

Om sporters goed te kunnen adviseren zal de (sport)

het indicatiegebied van bandageren, tapen en bracen.

staat uit een aantal modules van ieder drie uur, waarin

In het kader van het gekozen jaarthema ‘Bewegen en

arts (i.o.) een inschatting moeten kunnen maken van

Daarnaast werd een aantal veelvoorkomende technieken

de huisarts wordt geleerd wat erbij komt kijken om

Sport’ heeft Stichting KOEL de VSG gevraagd om de in-

de belastbaarheid, de sporter hierover moeten kunnen

besproken, gedemonstreerd en geoefend.

een patiënt in de sport te adviseren, maar ook om een

houd te verzorgen van een tweetal cursussen, rekening

al was het een goed idee om de problemen van de voet weer eens op te frissen.

adviseren en in overleg kunnen treden met de (revalida-

170

De cursussen vonden plaats op: 5 maart, 22 april, 19 mei, 13 oktober en 12 november 2009.

patiënt juist aan het bewegen te krijgen of meer te laten

houdend met de wensen van Stichting KOEL.

tie) trainer van de desbetreffende sporter. In de module

Sportarts bij een sportorganisatie 17 november 2009

bewegen.

In navolging hiervan is de cursus ‘Triage en sportblessu-

‘trainingsfysiologie’ werd nader op deze onderwerpen

Een mogelijke werkplek voor een (sport)arts is een

Achterliggend motief is de relatie tussen huisarts en

res onderste extremiteit’ georganiseerd voor de doel-

ingegaan. In acht dagdelen werden tijdens deze cursus

sportorganisatie. Er zijn verschillende sportorganisaties,

sporter op het gebied van sport, bewegen en gezond-

groep doktersassistenten op 14 mei, 9 september en 8

de motorische grondeigenschappen kracht, snelheid, uit-

denk bijvoorbeeld aan het NOC*NSF, een sportbond of

heid te verbeteren. In het bijzonder gaat het om: diag-

oktober. Daarnaast is de cursus ‘Bewegingsapparaat;

houdingsvermogen, coördinatie en lenigheid behandeld.

een (professionele) sportploeg/-club. Het werken bin-

nostiek, behandeling en preventie van gezondheidspro-

Sportgeneeskunde’ voor de doelgroep huisartsen geor-

nen een sportorganisatie heeft specifieke kenmerken.

blemen en bewegingsstimulering in het kader van het

ganiseerd waarin de meest voorkomende blessures van

Opfriscursus Duiken 5 en 6 november 2009

De invulling van de sportmedische begeleiding van

bevorderen van een gezonde leefstijl (ook voor mensen

knie, achillespees, enkel, schouder, rug en lies aan bod

Sportduiken wordt in toenemende mate als breedtesport

(top-)sporters heeft onder andere als kenmerk dat het

met chronische aandoeningen).

kwamen. Veel aandacht was er voor het onderzoek bij

beoefend. De keurende (sport) arts moet steeds vaker de

naleven van de medische geheimhoudingsplicht onder

De volgende modules zijn inmiddels ontwikkeld.

blessures, antwoord werd gegeven op het nut van tapen

invloed van chronische ziekten op de duiksport beoorde-

druk staat. Zeker als de (sport)arts werkzaam is bij een

• Module 1: Onderbeenklachten (Scheenbeenklachten/

bij enkelletsel en het nut van oefentherapie en werd

len of voorlichting geven over beperkingen die chronische

professionele sportclub of uitgezonden wordt naar een

ziektebeelden voor de duiksport betekenen. De richtlij-

(inter)nationaal toernooi, ziet de buitenwereld dit als

nen hierover zijn deels verouderd of zijn meningen van

een erebaantje of vakantie. Insiders weten echter dat

experts, inmiddels zijn een aantal richtlijnen evidence-

voor deze sportmedische begeleiding specifieke kennis

based.

en attitude onontbeerlijk zijn. In de cursus “(Sport)arts

In de dagelijkse (sportmedische) praktijk blijkt dat er veel

werkzaam bij een sportorganisatie” hebben sprekers

vragen zijn van (spor-)artsen over duikgerelateerde pro-

met veel eigen ervaring relevante onderwerpen aan de

blemen. Juist deze casuïstiek was voor de beide docenten

orde gesteld.

richtlijn bij de te behandelen problematiek. De cursus

Achillespeesklachten); • Module 2: Overbelastingsblessures Knie (Pijnklachten buitenzijde knie/voorzijde knie); • Module 3: Klachten Liesstreek/bil (Pijnklachten Bil/ Liesklachten);

ingegaan op doping, medicatie, overtraining en actieve leefstijl. Deze cursus heeft plaatsgevonden van 17 tot 24 januari en van 15 tot 19 september in Oostenrijk en op 7 april, 18 juni, 15 november en 11 december in Nederland.

• Module 4: Chronische aandoeningen en sport (10 casuïstiek); • Module 5: Actieve Leefstijl (4 casuïstieken); • Module 6: Lage rugklachten;

sloot goed aan bij de praktijk van de (sport)arts die voor-

Basiscursus Soigneurs 12 en 19 december 2009

• Module 7: Nek- en hoge rugklachten;

al recreatieve duikers keurt. Ook werd aandacht besteed

In het kader van de kwaliteitsverbetering van de sport-

• Module 8: Chronische schouderklachten.

aan de behandeling en preventie van duikongevallen.

medische begeleiding binnen de Koninklijke Nederland-


4


171

4


4.5 VSG Congres

Donderdag 3 en vrijdag 4 december 2009 heeft voor de

Aansluitend vond er een aperitief en diner plaats en

vijfde maal het jaarlijkse Sportmedisch Wetenschappelijk

brachten de sportartsen en sportartsen i.o. hun muzikale

Congres Sport, Bewegen en Gezondheid, georganiseerd

talenten ten gehore. Daarnaast werd sportarts Peter van

door de VSG, plaatsgevonden. Ruim 300 deelnemers

Beek in het zonnetje gezet. Hij werd benoemd tot Lid van

en 15 standhouders waren getuige van een geslaagd con-

Verdienste van de VSG voor zijn bijzondere bijdrage aan

gres. De reacties waren wederom overweldigend.

de sportgeneeskunde.

In tegenstelling tot voorgaande jaren werd begonnen om

Op de tweede dag brachten invited speakers in parallel-

11.00 uur. Voorzitter van de VSG, Don de Winter opende

sessies samen de belangrijkste innovaties en nieuwe in-

het congres. Daarna was het de beurt aan Prof. dr. E. Wit-

zichten naar voren. De dag begon met een plenaire lezing

vrouw met een lezing over preventie en etiopathogenese

van Prof. dr. D. Corrado over ‘The role of cardiovasculair

van hamstringletsels. Na de lunchpauze konden de deel-

screening for athletes of all ages’.

nemers kiezen uit drie parallelsessies sportletsel, sport-

Na deze lezing konden de deelnemers kiezen uit diverse

wetenschap en sportrevalidatie. Na de sessies kwamen

parallelsessies met onderwerpen als sportcardiologie,

de deelnemers weer plenair bijeen voor de voordracht

sportradiologie, sportdiëtetiek, sportpediatrie, gebruik

van Dr. D. Eygendaal over elleboogletsels. Aansluitend

van PRP en sportpulmonologie. Tevens kregen ruim 20

werd haar boek ‘The Elbow, treatment of basic pathology’

jonge onderzoekers de kans hun kennis uit te dragen

uitgereikt aan Don de Winter. Vervolgens was er een le-

tijdens deze sessies.

zing van Maurits Hendriks en zijn visie met betrekking tot het niveau van sportmedische kennis.

Elk jaar wordt de

De middag werd afgesloten met de uitreiking van de

prijs voor het beste

MSD Prijs voor Sportgeneeskunde. In de categorie ‘beste

abstract uitgereikt

wetenschappelijk artikel’ won Milou Beelen met haar

en de cheque van

artikel ‘Coingestion of carbohydrate and protein hydroly-

€ 1.000,-, be-

sate stimulates muscle protein synthesis during exercise

schikbaar gesteld

in young men, with no further increase during subsequent

door de Stichting

overnight recovery’ en zij ontving een cheque van € 500,-

Orthopedie en Sport, ging dit jaar naar Robert-Jan de Vos

beschikbaar gesteld door MSD.

van het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam / Medisch Centrum Haaglanden Leidschendam voor zijn lezing ‘UlIn de categorie

trasonographic Tissue Characterisation van humane Achil-

‘beste proefschrift’

lespezen: kwantificatie van peesstructuur met een nieuwe

won Sander Koëter

non-invasieve methode’.

met het proefschrift ‘Patellar instability, diagnosis and treatment’ en ontving een cheque van € 2750,- tevens beschikbaar gesteld door MSD.

172


Overzicht organisaties sportgezondheidszorg

5

Hoofdstuk 5 Overzicht organisaties sportgezondheidszorg


173

5



5

5.1 Organisaties en adressen nationaal

Overzicht sportmedische instellingen Nederland Groningen

Zuid-Holland

Groningen

Gorinchem

Erkende Sportmedische Instellingen (SMI)

Gouda

Friesland

’s-Gravenhage

Heerenveen

Leiden Leiderdorp

Groningen

Drenthe

Leidschendam

Meppel

Rotterdam Vlaardingen

Overijssel

Woerden

Enschede Heerenveen

Zwolle

Noord-Brabant Bergen op Zoom

Meppel Hoorn

Alkmaar

Zwolle

Zaandam

Almere

Amsterdam

Utrecht

Leiden

Leidschendam

Helmond

Nijmegen

’s-Hertogenbosch

Nunspeet

Tilburg

Almere

Woerden

Utrecht

Gouda

Zeist

Papendal Amerongen

Ede

Arnhem

Spijkenisse

Gorinchem

Nijmegen

‘s-Hertogenbosch

Helmond

Terneuzen

Amerongen Baarn

Limburg

Hilversum

Maastricht

Utrecht

Roermond

Woudenberg

Sittard

Zeist

Venray

Noord-Holland

Breda Tilburg

Zeeland Middelburg

Utrecht

Woudenberg

Rotterdam

Bergen op Zoom

Eindhoven

Ede

Enschede

Hilversum

Middelburg

Arnhem

Flevoland

Nunspeet

Baarn

Aalsmeer

Vlaardingen

Breda

Veldhoven

Haarlem

Den Haag

Gelderland

Venray

Eindhoven

Aalsmeer Alkmaar

Eindhoven

Amsterdam

Terneuzen

Haarlem Roermond

Hoorn Zaandam

Sittard

Maastricht

174



175

5



Erkende Sportmedische Instellingen (SMI)

T. 053 487 52 06

Sanasport

Utrecht

F. 053 487 54 78

Weg door Jonkerbos 90

SMA Amerongen

Groningen

E. [email protected]

6532 SZ Nijmegen

Industrieweg Noord 4D

SMA Noord (5 locaties)

I. www.smaoost.nl

T. 024 365 77 16

3958 VT Amerongen

Laan Corpus den Hoorn 104

Sportartsen: W. Kluivers, R. Klooster

F. 024 365 77 22

T. 0343 450 028



9728 JR Groningen T. 050 526 20 70

Sportgeneeskunde ISALA klinieken

I. www.sanasport.nl

I. www.sportarts.org

F. 050 524 56 98

ISALA klinieken, locatie Weezenlanden

Sportartsen: W. van Teefffelen, R. Vesters, I. Hendriks

Sportartsen: G. Vroemen, R. van der Kolk


Groot Weezenland 20

I. www.smanoord.nl

8011 JW Zwolle

SMC Maartenskliniek

SGA Meander Medisch Centrum

Sportartsen: B. Wiersma, J. Nijboer, C. Top

T. 038 424 56 98

Stadion De Goffert

Molenweg 2


Steinweglaan 3

3743 CM Baarn

Sportmedisch Centrum UMCG

I. www.isala.nl

6532 AE Nijmegen

T. 033 850 61 41

Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG)

Sportartsen: M. Vegter, G. van Enst, J. Stomphorst,

T. 024 378 65 44


Hanzeplein 1

P. Grandjean


I. www.meandermedischcentrum.nl

I. www.maartenskliniek.nl

Sportartsen: H. Plemper, F. van Hellemondt

9713 GZ Groningen T. 050 361 77 00

Gelderland

Sportartsen: M. Constandse-Wisse, E. van den Eede,

F. 050 361 92 51

SMC Papendal (SMCP) (4 locaties)

D. Wierper


Nationaal Sportcentrum Papendal

I. www.sportgeneeskundegroningen.nl

Papendallaan 7

SMA Seneca

Loosdrechtse bos 17

Sportartsen: B. Bessem, S. Bredeweg, H. Zwerver

6816 VD Arnhem

Kapittelweg 33

1213 RH Hilversum

T. 026 483 44 40

6525 EN Nijmegen

T. 035 538 54 60

Friesland

F. 026 483 44 39

T. 024 353 11 83


Sportgeneeskunde Friesland



I. www.zonnestraal.nl

Dalhuijsenstraat 10

I. www.smcp.nl

I. www.han-seneca.nl

Sportartsen: C. Wijne, E. Hendriks

8448 EW Heerenveen

Sportartsen: P. van Beek, F. Broekhof, L. Heere,

Sportarts: R. Kempers\s

T. 0513 627 175

R. Kempers, A. Kokshoorn, D. Oei, B. Pluim, Tj. de Vries


SMA Zonnestraal Zonnestraal, paviljoen Ter Meulen

SGA UMC Utrecht SMA de Veluwe

Heidelberglaan 100

I. www.sportgeneeskundefriesland.nl

SMI Arnhem

Zorgplein ‘De Enk’

3584 CX Utrecht

Sportartsen: R. du Bois, C. Top, B. Wiersma

Beukenlaan 19

Stationsplein 18g

T. 088 755 88 31

6823 MA Arnhem

8071 CH Nunspeet


Drente

T. 026 443 28 28

T. 0341 257 771

I. www.topsportgeneeskunde.nl

SGA Diaconessenhuis Meppel


F. 0341 250 789

Sportartsen: A. Weir, F. Backx, W. van der Meulen

Diaconessenhuis

I. www.physique.nl


Hoogeveenseweg 38

Sportartsen: T. Brandon, E. Hendriks

I. www.smaveluwe.nl

SMA Utrecht

Sportartsen: C. Wijne, A. Brons

Sportcentrum Olympos

7943 KA Meppel

5

T. 0522 23 34 65

Sportmedisch Centrum Gelderse Vallei (2 locaties)

F. 0522 23 34 19

Willy Brandtlaan 10

Flevoland

3584 CT Utrecht


6716 RP Ede

SMA Flevoland

T. 030 253 30 77

I. www.sgameppel.nl

T. 0318 435 200

Randstad 22-01

F. 030 253 30 79

Sportarts: V. Rutgers


1316 BN Almere


I. www.smcgeldersevallei.nl

T. 036 534 54 59

I. www.smautrecht.nl

Overijssel

Sportartsen: E. Schoots, P. Vergouwen,

F. 036 533 52 42

Sportartsen: E. Schoots, J. Bax, E. Hendriks, J. Boelens-Quist

SMA Oost Centrum voor Revalidatie Het Roessingh

I. Gobes-de Punder


Uppsalalaan 3

Roessinghsbleekweg 157

I. www.smaalmere.nl

SMC Medicort

7522 AH Enschede

Sportartsen: C. Wijne, S. Goedegebuure

J.C. Maylaan 6 3526 GV Utrecht

176



177

5



T. 030-244 84 47

SMA Regio Amsterdam

SMA Zaanstreek/Waterland

SGA Medisch Centrum Haaglanden


Andreasziekenhuis

Herengracht 12

Locatie Antoniushove Ziekenhuis

I. www.medicort.nl

Jan van Galenstraat 335

1506 DS Zaandam

B. Banninglaan 1

Sportarts: R. van der Kolk

1061 AZ Amsterdam

T. 075 631 18 44

2262 BA Leidschendam

T. 020 662 82 86


T. 070 357 42 35

SMA Geerestein


I. www.sportkeuring.nl

F. 070 357 41 14

Geeresteinselaan 26

I. www.sma-amsterdam.nl

Sportarts: F. van Hellemondt


3931 JC Woudenberg

Sportartsen: F. Nusse, H. Plemper, C. Wijne,

T. 033 286 19 83

S. Goedegebuure

5

I. www.mchaaglanden.nl

Zuid-Holland

Sportartsen: A. Weir, Th.C. de Winter, M. Moen, J. Tol

SMA Midden Rivierengebied

F. 033 286 64 55 E. [email protected]

SMA Olympia (2 lokaties)

Beatrix ziekenhuis

SMA Rotterdam

I. www.smageerestein.nl

Olympiaplein 74a

Banneweg 57

Topsportcentrum Rotterdam

Sportarts: E. Hendriks, J. Boelens-Quist

1076 AG Amsterdam

4204 AA Gorinchem

Van Zandvlietplein 20

T. 020 662 72 44

T. 0183 626 600

3077 AA Rotterdam

SMA Zeist


F. 0183 699 921

T. 010 497 12 70

Sportmedisch centrum KNVB

I. www.smaolympia.nl



Woudenbergseweg 56

Sportartsen: M. van der Werve, J. Bax

I. www.smagorinchem.nl

I. www.sma-rotterdam.nl

Sportarts: R.J.A. Visser

Sportartsen: R. van Linschoten, C. Dijkers,

3707 HX Zeist Postbus 515

SMA Jessica Gal Sportartsen

3700 AM Zeist

Stadhouderskade 2

SMA Midden Holland

T. 0343 499 285

1054 ES Amsterdam

Groene Hart Ziekenhuis, locatie Bleuland

Sportmedisch Centrum Rotterdam

F. 0343 499 288

T. 020 560 89 20

Bleulandweg 10

Sparta stadion, 4e verdieping



2803 HH Gouda

Spartapark Noord 1

I. www.topsportgeneeskunde.nl

I. www.jessicagal.nl

T. 0182 505 392

3027 VW Rotterdam

Sportartsen: J. Frederiks, G. Goudswaard

Sportarts: J. Gal


T. 010 462 20 10

I. www.ghz.nl


Sportarts: M. Alsemgeest

I. www.smc-rdam.nl

S. van der Putten, A. Nooitgedagt

Noord-Holland

SMA Regio Haarlem

SMA Aalsmeer PACA

Kennemer Sportcenter

Lakenblekerstraat 2

IJsbaanlaan 4b

SGA Diaconessenhuis Leiden

1431 GG Aalsmeer

2024 AV Haarlem

Houtlaan 55

SMA Den Haag

T. 0297 230 960

T. 023 525 80 80

2334 CK Leiden

Sweelinckplein 46

F. 0297 331 181

F. 023 525 39 95

T. 071 517 84 25

2517 GP ‘s-Gravenhage




T. 070 345 16 34

I. www.paca.nu

I. www.smahaarlem.nl

I. www.diaconessenhuis.nl

F. 070 345 15 70

Sportarts: Z. Fokke

Sportartsen: A. Weir, M. de Jong, H. Dijkstra

Sportarts: M. Verschure


Sportarts: R. Rozenberg

I. www.smadenhaag.nl SMA Alkmaar en omstreken

SMA Hoorn

SGA Rijnland Ziekenhuis

Oudegracht 287

Westfries Gasthuis

Locatie St. Elisabeth & Rijnoord

1811 CJ Alkmaar

Fr. Maelsonstraat 3

Simon Smitweg 1

SMA Toppoint (2 locaties)

T. 072 520 05 08

1624 NP Hoorn

2353 GA Leiderdorp

Stadhoudersweg 1


T. 0229 243 893

T. 071 582 86 20

3136 BW Vlaardingen

I. www.sma-alkmaar.nl



T. 010 475 53 32

Sportarts: F. Nusse

I. www.sportkeuring.nl

I. www.sgarijnland.nl


Sportartsen: H. Plemper, E. van de Sande

Sportarts: M. van der Werve, M. Moen

I. www.mc-back-up.nl

Sportartsen: A. de Kort, J. Gal

Sportarts: J. Maas

178



179

5



Sportgeneeskunde Woerden

Sportmedisch Centrum JBZ

SMA Prosano

Sportbeleid

Polanerbaan 2

Jeroen Bosch Ziekenhuis, locatie Carolus

Wielingenlaan 2

Algemene en sportbeleidsorganisaties

3447 GN Woerden

Marathonloop 9

4535 PA Terneuzen

Alliantie school en sport samen sterker. Stichting

T. 0348 427 880

Postbus 1101

T. 0115 677 128

Ondersteuning Projecten in Overheidssectoren (SOPO)


5200 BD ‘s-Hertogenbosch


Koninginnegracht 63

I. www.sportgeneeskundewoerden.nl

T. 073 649 12 00

I. www.prosano.nl

Postbus 85518

Sportarts: R. van Rooijen, C. Dijkers


Sportarts: S. Praet

2508 CE Den Haag T. 070 302 82 20

I. www.smcjbz.nl

Noord-Brabant

Sportartsen: E. Achterberg, R.F. Van Oosterom,

Limburg

F. 070 346 24 09

SMA Sportgeneeskunde en Trainingsdiagnostiek

G. van der Meer

SMA Maastricht


Korvetweg 26

I. www.alliantieschoolensport.nl

Gebouw Arbo Unie Drebbelstraat 1

SMA Hart van Brabant

6222 NE Maastricht

4622 RC Bergen op Zoom

Tweesteden ziekenhuis

T. 043 362 37 51

Fit!vak

T. 0164 233 443

Louis Regoutstraat 7

F. 043 362 37 51

Sint Bernulphusstraat 13/H


5042 RE Tilburg


Postbus 32

I. www.smi-std.nl

T. 013 467 34 16

I. www.smamaastricht.nl

6860 AA Oosterbeek

Sportarts: J. IJzerman


Sportartsen: M. Alsemgeest, F. Hartgens

T. 026 339 07 30 F. 026 339 07 40

I. www.sma-tilburg.nl SGA West-Brabant

Sportarts: T. Schers

Amphia Ziekenhuis, locatie Molengracht

SGA Laurentius Ziekenhuis


Mgr. Driessenstraat 6

I. www.fitvak.com

Molengracht 21

SMC Tilburg

6043 CV Roermond

4818 CK Breda

Olympiaplein 384

T. 0475 382 222

Interprovinciaal Overleg (IPO)

T. 076 595 30 13

5022 DX Tilburg


Muzenstraat 61

F. 076 595 33 86

T. 013 545 68 20

I. www.lzr.nl

Postbus 16107



Sportartsen; R. Timmermans, G. Janssen

2500 BC Den Haag

I. www.amphia.nl

I. www.smc-tilburg.nl

Sportarts: T. Langenhorst

Sportartsen: T. Schers. G. van der Meer

T. 070 888 12 12 Orbis Medisch Centrum

F. 070 888 12 80

Maaslandziekenhuis

E. [email protected] I. www.ipo.nl

TopSupport Medisch sportgezondheidscentrum

SMI Máxima Medisch Centrum (2 locaties)

H. van der Hoffplein 1

Antoon Coolenlaan 1-03

SportMáx, Máxima Medisch Centrum

6162 BG Sittard

5644 RX Eindhoven

De Run 4600

T. 088 459 55 57

Interprovinciale Organisatie Sport (IOS)

T. 040 286 41 44

5504 DB Veldhoven


Papendallaan 60

F. 040 285 83 55

T. 040 888 86 20

I. www.maaslandziekenhuis.nl

Postbus 302



Sportartsen: P. Dobbelaar, H. Schipper

6800 AH Arnhem

I. www.st-anna.nl/main/sportgeneeskunde

I. www.sma-cardiosport.nl

Sportarts: R.F. van Oosterom, H. van Kuijk

Sportartsen: A. Hoogeveen, G. Schep,

SMA-Vitaal

F. 026 483 47 45

M. van der Cruijsen-Raaijmakers, B. van Essen,

VieCurie, Medisch Centrum voor Noord Limburg


H. Kemps

Merseloseweg 130

I. www.iossport.nl

SMA Elkerliek (2 locaties) Wesselmanlaan 25

5

T. 026 483 44 54

5801 CE Venray

5707 HA Helmond

Zeeland

T. 0478 522 777

Nederlands Instituut voor Sport & Bewegen (NISB)

T. 0492 595 966

SMA Zeeland

F. 0478 522 775

Heelsumseweg 50


Seissingel 100


Postbus 64

I. www.sma-elkerliek.nl

4334 AC Middelburg

I. www.sma-vitaal.nl

6720 AB Bennekom

Sportartsen: R. Visser, I. Hendriks

T. 0118 67 08 31

Sportartsen: M. van der Cruijsen-Raaijmakers,

T. 0318 490 900

F. 0118 64 07 11

R. Eijkelenboom, H. Schipper

F. 0318 490 995



I. www.smazeeland.nl

I. www.nisb.nl

Sportarts: A. Brons

180



181

5



Nederlands Olympisch Comité*Nederlandse Sport

Nederlandse Christelijke Sport Unie (NCSU)

Jan Luiting Fonds

American Football Bond Nederland (AFBN)

Federatie (NOC*NSF)

Korte Bergstraat 15

Zinzendorflaan 9

p/a Hoyledesingel 7

Papendallaan 60

3811 ML Amersfoort

Postbus 398

3054 EH Rotterdam

Postbus 302

T. 033 461 85 48

3700 AJ Zeist

T. 010 418 52 89

6800 AH Arnhem

F. 033 461 55 95

T. 030 692 76 75


T. 026 483 44 00


F. 030 691 28 10

I. www.afbn.nl

F. 026 482 12 45

I. www.ncsu.nl

E. [email protected] I. www.janluitingfonds.nl

E. [email protected] I. www.sport.nl

Atletiekunie Papendallaan 60

Nederlandse Culturele Sportbond (NCS) Meeuwenlaan 41

De Nationale Sportcheque BV

Postbus 60100

Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)

1021 HS Amsterdam

Marius Bauerstraat 30/4

6800 JC Arnhem

Nassaulaan 12

T. 020 636 30 61

Postbus 90468

T. 026 483 48 00

Postbus 30435

F. 020 636 34 66

1006 BL Amsterdam

F. 026 483 48 01

2500 GK Den Haag


T. 020 408 48 88


T. 070 373 83 93

I. www.sport4all.nl

F. 020 615 83 03

I. www.atletiekunie.nl



Nederlandse Katholieke Sportfederatie (NKS)

I. www.vng.nl

Vughterweg 1

I. www.sportcheque.nl

Nederlandse Autoped Federatie (NAF) Klaas Benninkstraat 19

Postbus 90124

Stichting Nationale Sporttotalisator/De Lotto

8281 ZV Genemuiden

Vereniging Sport en Gemeenten (VSG)

5200 MA Den Bosch

Laan van Hoornwijck 55

T. 038 385 67 47

Stationsweg 6a

T. 073 613 13 76

2289 DG Rijswijk

F. 038 385 89 64

Postbus 103

F. 073 614 57 05

Postbus 3074


6860 AC Oosterbeek


2280 GB Rijswijk

I. www.autoped.nl

T. 026 339 64 10

I. www.nks.nl

T. 070 321 66 21

F. 026 339 64 12 E. [email protected] I. www.sportengemeenten.nl

Sportfondsen en -financierings organisaties

F. 070 367 48 72

Koninklijke Nationale Autosport Federatie (KNAF)


Kopperwetering 3

I. www.delotto.nl

2382 BK Zoeterwoude Rijndijk

Christelijk Nationaal Sportfonds

Postbus 274

Ministerie van Volksgezondheid,Welzijn en Sport (VWS)

Korte Bergstraat 15

Stichting Waarborgfonds Sport

2300 AG Leiden

Directie Sportzaken

3811 ML Amersfoort

Papendallaan 7

T. 071 589 26 01

Parnassusplein 5

T. 033 461 85 48

Papendallaan 60

F. 071 582 08 80

Postbus 20350

F. 033 461 55 95

6816 VD Arnhem


2500 EJ Den Haag


T. 026 483 41 95

I. www.knaf.nl

T. 070 340 79 11

I. www.ncsu.nl/cns

E. [email protected] I. www.sws.nl

F. 070 340 78 34 I. www.minvws.nl

Fonds Gehandicaptensport

Nederlandse Badminton Bond (NBB) Gelderlandhaven 5

Regulierenring 2b

Sportpraktijk

3433 PG Nieuwegein

Levensbeschouwelijke koepelorganisaties

Postbus 200

Sportbonden

Postbus 2070

Nederlandse Sport Alliantie (NSA)

3980 CE Bunnik

Nederlandse Culturele Aikikai Federatie (NCAF)

3430 CJ Nieuwegein

Korte Bergstraat 15

T. 030 659 73 20

KNSM-laan 300

T. 030 608 41 50

3811 ML Amersfoort

F. 030 659 73 73

1019 LM Amsterdam

F. 030 604 08 11

T. 033 461 85 48


T. 020 419 91 47


F. 033 461 55 95

I. www.fondsgehandicaptensport.nl


I. www.badminton.nl


5

I. www.aikikai.nl

I. www.sportalliantie.nl

182



183

5



Koninklijke Nederlandse Baseball en Softball Bond

Algemene Boemerang Organisatie Holland

Nederlandse Curling Bond (NCB)

Nederlandse Frisbee Bond (NFB)

(KNBSB)

(ABO-Holland)

p/a Van Boetzelaerlaan 30

Postbus 85003

Wattbaan 31-49

Remmersteinstraat 157

3828 NS Hoogland

3508 AA Utrecht

3439 ML Nieuwegein

2532 AZ Den Haag

T. 033 489 29 40

T. 030 271 76 85

Postbus 2650

T. 070 329 78 57

F. 033 461 29 71


3430 GB Nieuwegein



I. www.frisbeesport.nl

T. 030 607 60 70

I. www.etlaare.demon.nl/clubinfo.html

I. www.curling.nl

5

Nederlandse Go Bond (NGoB)


Nederlandse Boks Bond (NBB)

Koninklijke Nederlandse Dambond (KNDB)

Schokland 14

I. www.knbsb.nl

p/a Postbus 7012

Dorpsstraat 43a

1181 HV Amstelveen

3430 JA Nieuwegein

Postbus 100

T. 020 645 55 55

Nederlandse Basketball Bond (NBB)

T. 030 609 01 62

6990 AC Rheden

F. 020 647 32 09

Wattbaan 31-49

F. 030 604 43 23

T. 026 495 23 09


3439 ML Nieuwegein



I. www.gobond.nl

Postbus 2651

I. www.boksen.nl

I. www.kndb.nl Nederlandse Golf Federatie (NGF)

3430 GB Nieuwegein T. 030 751 35 00

Nederlandse Bowling Federatie (NBF)

Nederlandse Danssport Organisatie (NDO)

Rijnzathe 8

F. 030 751 35 22

Nijverheidsweg 9d

Veluwepad 4

Postbus 221


3433 NP Nieuwegein

5691 LR Son en Breugel

3454 ZL De Meern

I. www.basketball.nl

T. 030 606 03 25

T. 0499 473 252

T. 030 242 63 70

F. 030 601 99 75

F. 0499 465 221

F. 030 242 63 80

Nederlandse Beugel Bond (NBB)




Nieuwendijk 30

I. www.bowlingnbf.nl

I. www.ndo-danssport.nl

I. www.golfsite.nl

T. 040 221 69 72

Nederlandse Bridge Bond (NBB)

Nederlandse Algemene Danssport Bond (NADB)

Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie (KNGU)


Kennedylaan 9

Jubileumplein 13

Lage Bergweg 10

I. www.verenigingen.sport.nl/beugelen/NBB

3533 KH Utrecht

3055 ZS Rotterdam

Postbus 142

T. 030 275 99 99

T. 010 285 08 00

7360 AC Beekbergen

Koninklijke Nederlandse Biljart Bond (KNBB)

F. 030 275 99 00

F. 010 285 08 01

T. 055 505 87 00

Symfonielaan 11



F. 055 505 25 05

3438 EX Nieuwegein

I. www.bridge.nl

I. www.danssportbond.nl


5991 JK Heeze

I. www.kngu.nl

Postbus 135 3430 AC Nieuwegein

Nederlandse Casting Federatie (NCF)

Nederlandse Darts Bond (NDB)

T. 030 600 84 00

Sleepnetstraat 661

Patrijsweg 48

Nederlands Handbal Verbond (NHV)

F. 030 605 54 37

2584 GG Den Haag

2289 EX Rijswijk

Pastoor Bruggemanlaan 33


T. 070 350 27 10

T. 070 366 72 06

6861 GR Oosterbeek

I. www.knbb.nl

F. 070 350 27 10

F. 070 367 71 59

Postbus 64


6860 AB Oosterbeek

I. www.ndbdarts.nl

T. 026 707 14 20

Bob en Sleebond Nederland (BSBN)

Koninklijke Nederlandse Cricket Bond (KNCB)

Sint Olofslaan 2

Wattbaan 31-49

2613 EJ Delft

3439 ML Nieuwegein

Nederlandse Floorball en Unihockey Bond


T. 015 212 85 34

Postbus 2653

Van Swietenlaan 1

I. www.nhv.nl

F. 0294 778 004

3430 GB Nieuwegein

9728 NX Groningen


T. 030 751 37 80

T. 050 595 71 05

Nederlandse Handboog Bond (NHB)

I. www.bsbn.nl

F. 030 751 37 81

F. 050 595 37 37

Sportlaan 18a



5242 CR Rosmalen

I. www.kncb.nl

I. www.nefub.nl

Postbus 10101

F. 026 707 14 21

5240 GA Rosmalen

184



185

5



T. 073 521 01 01

T. 030 603 81 14

Federatie van Nederlandse Klootschieters en

Lacrosse Federatie Nederland

F. 073 521 97 85

F. 030 604 43 23

Kogelwerpers (FKK)

M. 06 242 768 72



Prins Bernhardstraat 11d


I. www.handboogsport.nl

I. www.jbn.nl

Postbus 72

I. www.nllax.nl

Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie (KNHS)

Koninklijke Nederlandse Kaats Bond (KNKB)

T. 0546 622 995

Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond (KNLTB)

De Beek 125

Jan Rodenhuisplein 3

F. 0546 622 995

Displayweg 4

3852 PL Ermelo

Postbus 131

I. www.klootschieten.com

3821 BT Amersfoort

Postbus 3040

8800 AC Franeker

3850 CA Ermelo

T. 0517 397 300

Koninklijke Nederlandse Kolf Bond (KNKB)

3800 BP Amersfoort

T. 0577 408 200

F. 0517 397 338

Frederik Hendrikstraat 24

T. 033 454 26 00

F. 0577 401 725


1723 KE Noord-Scharwoude

F. 033 454 26 45


I. www.knkb.nl

T. 0226 314 666



I. www.knltb.nl

5

7650 AB Tubbergen

I. www.paardensport.nl Nederlandse Kano Bond (NKB)

I. www.kolfbond.nl Koninklijke Nederlandse Bond voor Lichamelijke

Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB)

Wattbaan 31-49

Wattbaan 31-49

3439 ML Nieuwegein

Koninklijk Nederlands Korfbalverbond (KNKV)

Opvoeding (KNBLO)

3439 ML Nieuwegein

Posbus 2656

Woudenbergseweg 56-58

Groesbeekseweg 41

Postbus 2654

3430 GB Nieuwegein

3707 HX Zeist

Postbus 1020

3430 GB Nieuwegein

T. 030 751 37 50

Postbus 417

6501 BA Nijmegen

T. 030 751 34 00


3700 AK Zeist

T. 024 365 55 75

F. 030 751 34 01

I. www.nkb.nl

T. 0343 499 600

F. 024 365 55 80

F. 0343 499 650


Karate-Do Bond Nederland (KDBN)


I. www.wandel.nl

Eisenhowerlaan 198-202

I. www.knkv.nl

E. [email protected] I. www.knhb.nl

Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart

Nederlandse Indoor en Outdoor Bowls Bond (NIOBB)

3527 HK Utrecht

Zandvoortselaan 154

T. 030 293 10 80

Koninklijke Nederlandse Krachtsport en Fitnessfederatie

(KNVvL)

2106 AN Heemstede

F. 030 293 75 46

(KNKF)

Jozef Israëlsplein 8

T. 023 563 00 36


Papendallaan 50

2596 AS Den Haag


I. www.karatebond.nl

Postbus 302

T. 070 314 36 00

6800 AH Arnhem

F. 070 324 39 00

Koninklijke Nederlandse Kegel Bond (KNKB)

T. 026 483 47 00


Nederlandse Jeu de Boules Bond (NJBB)

Greidhoek 8

F. 026 483 47 01

I. www.knvvl.nl

Wattbaan 31-49

9644 TM Veendam


3439 ML Nieuwegein

T. 0598 619 016

I. www.knkf.nl

Postbus 2655


3430 GB Nieuwegein

I. www.kegelbond.nl

I. www.niobb.nl

T. 030 751 38 00

186

Postbus 1617

Federatieve Nederlandse Midgetgolfbond (FNMB) Weteringstraat 2 T

Nederlandse Kruisboog Bond (NKB)

1431 BC Aalsmeer

t.a.v. de secretaris

T. 0297 342 057

F. 030 751 38 01

Nederlandse Klim- en Bergsportvereniging (NKBV)

Wilgenstraat 16

F. 084 722 72 86


Houttuinlaan 16a

4731 BK Oudenbosch


I. www.njbb.nl

3447 GM Woerden

T. 0165 321 420

I. www.fnmb.nl

Postbus 225

F. 0168 225 988

Judo Bond Nederland (JBN)

3440 AE Woerden


Koninklijke Nederlandse Motorboot Club (KNMC)

Blokhoeve 5

T. 0348 409 521

I. www.nkbkruisboog.nl

Dukatenburg 90-11/6

3438 LC Nieuwegein

F. 0348 409 534

Postbus 7012


3430 JA Nieuwegein

I. www.nkbv.nl


3437 AE Nieuwegein


187

5



T. 030 603 99 35

T. 020 646 27 40

T. 033 462 23 88

Nederlandse Tafeltennis Bond (NTTB)

F. 030 605 38 34

F. 020 646 38 81

F. 033 465 06 26

Van der Hagenstraat 20




Postbus 600

I. www.knmc.nl

I. www.knrb.nl

I. www.knsa.nl

2700 MD Zoetermeer

Koninklijke Nederlandse Motorrijders Vereniging (KNMV)

Nederlandse Rugby Bond (NRB)

Algemene Nederlandse Sjoelbond (ANS)

F. 079 343 81 50

Zijpendaalseweg 1

Bok de Korverweg 6

Jonkershof 9


Postbus 650

Postbus 8811

6561 AN Groesbeek

I. www.nttb.nl

6800 AR Arnhem

1006 JA Amsterdam

T. 024 373 73 35

T. 026 352 85 10

T. 020 480 81 00


Nederlandse Tang Soo Do - Moo Duk Kwan Bond

F. 026 352 85 22

F. 020 480 81 01

I. www.sjoelsport.nl

Bergselaan 162b




I. www.rugby.nl

5

T. 079 343 81 40

I. www.knmv.nl

Skate Bond Nederland (SBN)

T. 010 466 77 92

Eperweg 72

E. [email protected] I. www.ntmb.net

Koninklijke Nederlandse Schaak Bond (KNSB)

Postbus 114

Nederlandse Onderwatersport Bond (NOB)

Frans Halsplein 5

8084 ZJ ’t Harde

Nassaustraat 12

2021 DL Haarlem

T. 0525 659 130

Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU)

3583 XG Utrecht

T. 023 525 40 25

F. 0525 659 131

Landjuweel 1

T. 030 251 70 14

F. 023 525 43 53


Postbus 326

F. 030 251 07 73


I. www.skatebond.nl

3900 AH Veenendaal


I. www.schaakbond.nl

I. www.onderwatersport.org

T. 0318 581 300 Nederlandse Ski Vereniging (NSkiV)

F. 0318 581 309

Koninklijke Nederlandse Schaatsenrijders Bond (KNSB)

President Kennedylaan 15


Federatie Oosterse Gevechtskunsten (FOG)

Van Boetzelaerlaan 28-30

Postbus 82100

I. www.ntfu.nl

Postbus 517

3828 NS Hoogland

2508 EC Den Haag

3500 AM Utrecht

Postbus 1120

T. 070 310 11 00

Nederlandse Touwtrek Bond


3800 BC Amersfoort

F. 070 427 31 13

Kolenbranderserf 47

I. www.oostersegevechtskunsten.nl

T. 033 489 20 00


6961 JK Eerbeek

F. 033 462 08 23

I. www.wintersport.nl

T. 0313 652 163

Nederlandsche Oriënteringsloop Bond (NOLB)


Vondellaan 221

I. www.knsb.nl

E. [email protected] Squash Bond Nederland

I. www.touwtrekken.com

Scheglaan 12

3848 BH Harderwijk T. 0341 416 493

Koninklijke Nederlandse Algemene Schermbond (KNAS)

Postbus 711

Nederlandse Triathlon Bond (NTB)


Sportlaan 18a

2700 AS Zoetermeer

Postbus 1267

I. www.nolb.nl

Postbus 10101

T. 079 361 54 00

3430 BG Nieuwegein

5240 GA Rosmalen

F. 079 361 53 95

T. 030 751 37 70

Nederlandse Racquetball Associatie (NRA)

T. 073 528 00 67


F. 030 751 37 71

Diepenbrockrode 33

F. 073 528 00 68

I. www.squash.nl


2717 BS Zoetermeer


T. 079 323 99 14

I. www.knas.nl

I. www.racquetball.nl

I. www.nedtriathlonbond.org Taekwondo Bond Nederland (TBN) Papendallaan 60

Nederlandse Vijfkampbond

Koninklijke Nederlandse Schutters Associatie (KNSA)

Postbus 5159

Sportlaan 18a

E. [email protected] Paulus Buyslaan 1

6802 ED Arnhem

Postbus 10101

Koninklijke Nederlandse Roei Bond (KNRB)

Postbus 470

T. 026 483 47 84

5240 GA Rosmalen

Bosbaan 6

3800 AL Amersfoort

F. 026 483 47 89

T. 073 528 00 63



I. www.taekwondobond.nl

I. www.nederlandsevijfkampbond.nl

1182 AG Amstelveen

188

3037 CH Rotterdam



189

5



Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond (KNVB)

Koninklijke Nederlandsche Wielren Unie (KNWU)

T. 023 526 43 34

Stichting Nederlandse Budo Judo Jitsu Vormgeving

Woudenbergseweg 56

Wattbaan 31-49


(NBJJV)

Postbus 515

3439 ML Nieuwegein

I. www.homosport.info

Postbus 440

3700 AM Zeist

Postbus 2661

T. 0900 8075

3430 GB Nieuwegein

Gehandicaptensport Nederland (NebasNsg)

T. 0413 270 382

F. 0343 499 199

T. 030 751 33 00

Regulierenring 2b

F. 0413 270 887


F. 030 751 33 01

Postbus 200


I. www.knvb.nl


3980 CE Bunnik

I. www.nbjjv.nl

I. www.knwu.nl

T. 030 659 73 00

Nederlandse Volleybal Bond (NeVoBo)

5400 AK Uden

F. 030 659 73 73

Nederlandse Vereniging van Werkers in Gymnastische

Wattbaan 31-49

Nederlandse IJshockey Bond (NIJB)


Sporten (NVWIG)

3439 ML Nieuwegein

Van der Hagenstraat 26-B

I. www.nebas.nl

Hoogstraat 162

Postbus 2659

Postbus 292

3430 GB Nieuwegein

2700 AG Zoetermeer

Nederlandse Politie Sportbond (NPSB)

T. 0172 491 895

T. 030 751 36 00

T. 079 330 50 50

Postbus 100


F. 030 751 36 01

F. 079 330 50 51

3970 AC Driebergen

I. www.nvwig.nl



T. 0343 53 53 63

I. www.volleybal.nl

I. www.nijb.nl

F. 0343 51 42 97

Europese Handbal Trainers Vereniging (EHTV)


Eeuwselstraat 33

Nederlandse Wandelsport Bond (NWB)

Koninklijke Nederlandse Zwembond (KNZB)

I. www.politiesport.nl

5662 AE Geldrop

Pieterskerkhof 22

Wattbaan 31-49

3512 JS Utrecht

3439 ML Nieuwegein

Studentensport Nederland (SSN)


T. 030 231 94 58

Postbus 7217

Lawickse Allee 9

I. www.ehtv.nl

F. 030 230 01 59

3430 JE Nieuwegein

6701 AN Wageningen


T. 030 751 32 00

T. 0317 411 469

Platform vereniging van trainers in de handboogsport

I. www.nwb-wandelen.nl

F. 030 751 32 01

F. 0317 413 537

p/a A. Kanters, interim-secretaris



Wildemanskruid 28

I. www.knzb.nl

I. www.studentensport.nl

3824 NA Amersfoort

Nederlandse Waterski & Wakeboard Bond (NWWB)

2406 GP Alphen aan den Rijn

T. 040 280 24 86

I. www.sportstage.nl

Langsom 18 1066 EW Amsterdam

Categorale sportorganisaties

T. 020 669 47 48

Nederlandse Bedrijfssport Federatie (NBF)

Sportspecifieke beroepsorganisaties

Dommerholtsweg 2

F. 020 669 45 54

Primulastraat 18

Vereniging Badminton Oefenmeesters (VBO)

7213 ET Gorssel


5644 LK Eindhoven

Speenkruidstraat 18

T. 0575 493 241

I. www.waterskibond.nl

T. 040 211 12 52

2651 MV Berkel en Rodenrijs


T. 010 519 01 55

Nederlandse Vereniging voor Judo- en Jiujitsu Leraren

I. www.bedrijfssport.org

F. 010 519 01 56

(NVJJL)


Langestraat 63

I. www.vbo-trainer.nl

1271 RA Huizen

Watersportverbond Wattbaan 31-49

Vereniging van Hockey Oefenmeesters (VHO)

3439 ML Nieuwegein

Nederlandse Brandweer Sport Bond (NBSB)

Postbus 2658

Simon Vestdijkstraat 39

3430 GB Nieuwegein

1822 JA Alkmaar

Nederlandse Vereniging van Bowling Trainers


T. 030 751 37 00


(NVBT)

I. www.nvjjl.nl

F. 030 656 47 83

I. www.brandweersport.nl

Kriegerstraat 17

E. [email protected] I. www.watersportverbond.nl

5

Stichting Homosport Nederland Korteweg 20

T. 035 526 62 95

5631 JA Grave

Nederlandse Korfbal Trainers Vereniging (NKTV)


De Haal 5 1511 AB Oostzaan

Postbus 2514 2002 RA Haarlem

190



191

5



T. 075 684 33 83

Nederlandse Academie van Schermleraren (NAS)

Centrale Organisatie van Voetbalscheidsrechters (COVS)

T. 040 250 54 45


Van der Lecklaan 26

De Mulderij 128

F. 040 250 54 46

I. www.nktv.nl

6708 MP Wageningen

7772 HK Hardenberg


T. 0317 421 507

T. 0523 260 136

I. www.coachesbv.nl


F. 0523 272 799

Algemene Looptrainers Vereniging (ALV) p/a N. Groenewegen, penningmeester


Nederlandse Federatie van Betaald voetbal Organisaties

I. www.covs.nl

(FBO)

Oegstgeesterweg 277

Nederlandse Vereniging van Schietsport Trainers (NVST)

2231 AW Rijnsburg

Van Bijnkershoeklaan 203

T. 071 402 27 05

3527 XE Utrecht

Nederlandse Vereniging van Volleybal Oefenmeesters

3953 MH Maarsbergen


T. 030 292 61 87

(NVVO)

Postbus 50



3950 AB Maarn

I. www.nvvo.org

T. 0343 438 430

Belangenvereniging Leraren Martial Arts (BLMA)

Woudenbergseweg 50

F. 0343 438 439

Alblasstraat 58 II

Nederlandse Vereniging van Ski- en sneeuwsportleraren

1079 ZP Amsterdam

(NVVS)

Beroepsvereniging docentes Weerbaarheid en


T. 020 442 05 74

St. Annastraat 4

Zelfverdediging (BWZ)

I. www.fbo.nl


1381 XR Weesp

Hulkestein 27

T. 0294 450 560

7339 AW Ugchelen

Vereniging van Buitensport Ondernemingen Nederland

Federatie Belangenverenigingen Massage en Sportver-

F. 0294 450 561


(VeBON)

zorging (FBMS)


I. www.bwz.nu

Tolweg 2G

Postbus 29

I. www.nvvski.org

3851 SK Ermelo Nederlandse Vereniging Van Zwemsport Trainers

Postbus 83

T. 010 421 77 88

Nederlandse Vereniging van Taekwondo Leraren (NVTL)

(NVVZT)

3850 AB Ermelo


Markgraaflaan 97

Steffenberg 12

T. 0341 559 000

I. www.eerste-nvvs.nl/pagesnw/bms

3131 VL Vlaardingen

3491 CZ Westerbork

F. 0341 559 080

T. 010 434 34 00

T. 0593 542 827



I. www.vebon.nl

3360 AA Sliedrecht

Nederlandse Vereniging van MBvO-leid(st)ers (VML)

5

I. www.zwemtrainers.nl

’s-Gravesandelaan 26

Vereniging van Tafeltennis Trainers (VVTT)

1222 SZ Hilversum

Poortersdreef 1

T. 035 685 13 82

3824 DL Amersfoort

Vak- en belangenorganisaties

Winthonlaan 4-6


T. 033 472 60 15

Landelijke Bond voor Amateurvoetbalverenigingen (LBA)

Postbus 19129

I. www.vmlnederland.nl


Bosb. Toussaintkade 22

3501 DC Utrecht

I. www.nttb.nl/vvtt

2802 XB Gouda

T. 030 789 20 00

Reddingsbrigades Nederland

Vereniging van Nederlandse Tennisleraren (VNT)

T. 0182 520 180

F. 030 789 21 11

Dokweg 19

Postbus 93259

F. 0182 520 180


1976 CA IJmuiden

2509 AG Den Haag

T. 0255-545 858

T. 070 385 90 01

Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB

F. 0255-512 584

F. 070 383 64 09

Wassenaarseweg 220



Postbus 93200

Vereniging van Contract Spelers (VVCS)

I. www.redned.nl

I. www.tennisleraren.nl

2509 BA Den Haag

Taurusavenue 35

T. 070 314 71 47

2132 LS Hoofddorp

Civiq

I. www.civiq.nl I. www.movisie.nl

Nederlandse Rugby Trainers Vereniging (NRTV)

Nederlandse Triatlon Trainers Vereniging (NTTV)

F. 070 314 69 69

T. 023 554 69 30

Postbus 8811

Gravin Aleidistraat 7

I. www.anwb.nl

F. 023 554 69 31

1006 JA Amsterdam

2691 ZZ Den Haag

T. 020 480 81 00

T. 0174 421 318

Coaches Betaald Voetbal (CBV)



Postbus 886

E. [email protected] I. www.vvcs.nl

5600 AW Eindhoven

192



193

5



Fietsersbond

T. 030 280 21 75

T. 030 232 83 27

Pro Prof

Balistraat 59


F. 030 231 45 83

Noord Brabantlaan 66

Postbus 2828

I. www.lnvs.nl


Postbus 8662

I. www.nlcoach.nl

5605 KR Eindhoven

3500 GV Utrecht

T. 0345 851 422

T. 030 291 81 71

Koninklijke Vereniging van Leraren Lichamelijke

F. 030 291 81 88

Opvoeding (KVLO)

NL sporter

F. 040 251 12 25


Zinzendorflaan 9

Taurusavenue 35


I. www.fietsersbond.nl

Postbus 398

2132 LS Hoofddorp

I. www.proprof.nl

3700 AJ Zeist

T. 023 554 69 90

Stichting Fietsplatform

T. 030 692 08 47

F. 023 554 69 91

Vereniging van Recreatie-ondernemers Nederland

Berkenweg 30

F. 030 691 28 10


(RECRON)

Postbus 846


I. www.nlsporter.nl

Hoofdstraat 82

3800 AV Amersfoort

I. www.kvlo.nl

T. 033 465 36 56

Postbus 102 Vereniging NOV

3970 AC Driebergen

F. 033 465 43 77

Stichting LERF (Landelijke ErkenningsRegeling

Winthonlaan 4-6

T. 0343 524 700

E. slf@fietsplatform

Fitnesscentra)

Postbus 19129

F. 0343 524 701

I. www.fietsplatform.nl

Sportlaan 331

3501 DC Utrecht


2566 KP Den Haag

T. 030 789 20 46

I. www.recron.nl

European Fitness & Aerobic Association (EFAA)

T. 070 323 87 34

F. 030 789 21 11

Graafschap Hornelaan 136

F. 070 323 87 50


Samenwerkende Organisaties Voetbal Supporters

6004 HT Weert


I. www.nov.nl

(SOVS)

T. 0495 533 229

I. www.lerf.nl

Graafseweg 274 Nederlandse Vereniging van Olympische Deelnemers

Postbus 218


Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking

p/a NOC*NSF Topsport

6532 ZV Nijmegen

I. www.efaa.nl

en Duurzame Ontwikkeling (NCDO)

Postbus 302

T. 024 373 78 08

Mauritskade 63

6800 AH Arnhem

F. 024 373 78 07

Federatie FNV Sport

Postbus 94020

T. 026 483 46 38


Oudenoord 170

1090 GA Amsterdam


I. www.sovs.nl

Postbus 1555

T. 020 568 87 55

I. www.nvod.nl

3500 BN Utrecht

F. 020 568 87 87

T. 079 353 67 89


Branchevereniging Sport en Cultuurtechniek

Postbus 560

F. 079 353 67 65

I. www.sportdevelopment.org

Postbus 6

6800 AN Arnhem

F. 0495 520 791

I. www.fnvsport.nl

Vereniging voor Sport en Recht

5120 AA Rijen

T. 026 353 82 23

Stichting belangenbehartiging niet-commerciële

M. 06 225 285 23

F. 026 353 82 94

E. [email protected] zwembadgebruikers (NICOZ)



HISWA Vereniging

Meeuwenlaan 41

I. www.bsenc.nl

I. www.sport-en-recht.nl/vsr

Hoofdstraat 82

1021 HS Amsterdam

Postbus 102

T. 020 636 30 61

Stichting Nederlandse Sport Pers Service (NSP)

Sportfondsen Nederland bv

3970 AC Driebergen

F. 020 636 34 66

Handelskade 49

Postjesweg 175

T. 0343 524 724


Postbus 1782

Postbus 90367

F. 0343 524 725

I. www.sport4all.nl/htm/linknicoz.htm

2280 DT Rijswijk

1006 BJ Amsterdam

T. 070 415 78 98

T. 020 355 05 55

NLcoach

F. 070 415 78 00

F. 020 355 06 66

Wattbaan 31-49



3439 ML Nieuwegein

I. www.nsp.nl

I. www.sportfondsen.nl

E. [email protected] I. www.hiswa.nl Landelijk Netwerk Vrouwen in de Sport (LNVS)

5

Wageningseberg 174 3524 LT Utrecht

194



195

5



Stichting de Sportwereld

T. 026 483 44 50

T. 0528 233 775

T. 046 477 05 90

Postbus 11781

F. 026 483 44 51

F. 0528 233 779

F. 046 477 05 99

1001 GT Amsterdam




T. 020 692 89 03

I. www.w-o-s.nl

I. www.sportdrenthe.nl

I. www.huisvoordesportlimburg.nl

Vereniging voor Beroeps Wielrenners (VVBW)

Sportservice Flevoland

Sportservice Midden Nederland

5

E. [email protected] I. www.desportwereld.nl

Harderwijkweg 5

Middendreef 227

Wattbaan 31-49

Thomas van Aquino, katholieke groepering van de KVLO

2803 PW Gouda

Postbus 2251

3439 ML Nieuwegein

Paulus Potterstraat 26

T. 0182 571 172

8203 AG Lelystad

Postbus 2657

5143 GX Waalwijk

F. 0182 532 732

T. 0320 251 113

3430 GB Nieuwegein

T. 0416 333 022


F. 0320 250 297

T. 030 751 38 40


I. www.fnv.nl/fnvbonden/sport


F. 030 751 38 41

I. www.sportflevo.nl


I. www.kvlo-thomas.nl

I. www.sportservicemiddennederland.nl

Nederlandse Vereniging van Zwembadmedewerkers Belangenvereniging Verzorgers Betaald Voetbal (BVBV)

(NVZ)

SPORT fryslân

Talingstraat 7

Postbus 1064

Kalverdijkje 77c

Sportservice Noord-Brabant

5607 PL Geldrop

2280 CB Rijswijk

Postbus 757

Nieuwkerksedijk 21a

T. 040-2800125

T. 070 307 03 44

8901 BN Leeuwarden

Postbus 106


F. 070 415 09 26

T. 058 267 79 10

5050 AC Goirle


F. 058 267 15 50

T. 013 534 90 27

I. www.nvzweb.nl


F. 013 534 78 66

I. www.sportfryslan.nl


Vakbond Voetbal Oefenmeesters in Nederland (VVON) Rosenstraat 39

I. www.ssnb.nl

7581 TB Losser

Nationaal Platform Zwembaden (NPZ)

T. 053 536 06 37

Arnhemsebovenweg 285

Gelderse Sport Federatie

F. 053 536 06 38

Postbus 119

Turfstraat 1

Sportservice Noord-Holland


3970 AC Driebergen

Postbus 60066

Nieuwe Gracht 7

I. www.vvon.nl

T. 0343 518 118

6800 JB Arnhem

Postbus 338

F. 0343 531 080

T. 026 354 03 99

2000 AH Haarlem

Vereniging voor de Vrijetijdssector


F. 026 354 03 98

T. 023 531 94 75

Raamweg 19

I. www.npz-nrz.nl


F. 023 532 21 94

I. www.gelderland-sport.nl


2596 HL Den Haag

I. www.sportservicenoordholland.nl

T. 070 427 54 12

Nieuwe carrière voor ex-topsporters (N-ex-t)

F. 070 427 54 13

Theo Koomenlaan 7

Huis voor de Sport Groningen


5644 HZ Eindhoven

Laan van de sport 6

Sportraad Overijssel

I. www.vrijetijdsnetwerk.nl

Postbus 12

Postbus 177

Jacob Catsstraat 25

5110 AA Baarle-Nassau

9600 AD Hoogezand

Postbus 260

Stichting Wandelplatform-LAW

T. +31 (0)13 214 07 71

T. 0598 323 200

8000 AG Zwolle

Postbus 846

F. +31 (0)84 740 98 83

F. 0598 325 448

T. 038 457 77 77

3800 AV Amersfoort



F. 038 452 89 92

T. 033 465 36 60


I. www.huisvoordesportgroningen.nl


F. 033 465 43 77

I. www.n-ex-t.nl

I. www.sportraadoverijssel.nl Huis voor de Sport Limburg


Provinciale sportorganisaties

Mercator 1

SportZeeland

SPORT Drenthe

Sportcentrumlaan 3

Seissingel 100

Werkgeversorganisatie in de Sport (WOS)

Eisenhouwerstraat 35

Postbus 5061

4334 AC Middelburg

Papendallaan 50

Postbus 84

6130 PB Sittard

Postbus 185

7900 AB Hoogeveen

I. www.wandelnet.nl

6800 AD Arnhem

196



197

5



T. 0118 640 700

T. 050 363 27 19

Hogeschool van Amsterdam

T. 070 448 32 22

F. 0118 640 711

F. 050 363 31 50

HES Hogeschool voor Economische Studies

F. 070 448 32 33


I. www.rug.nl/economie

- Johan Cruyff University


- Commerciële Sporteconomie

I. www.hhs.nl

I. www.sportzeeland.nl Universiteit Maastricht

Weesperzijde 190

Sportservice Zuid-Holland

- Bewegingswetenschappen

1097 DZ Amsterdam

Helicon Opleidingen NHB

Arckelweg 30

Postbus 616

T. 020 595 11 11

- Nederlandse Hippische Beroepsopleidingen

Postbus 70

6200 MD Maastricht

F. 020 595 15 66

Bruggenseweg 11a

2685 ZH Poeldijk

T. 043 388 56 66


Postbus 44

T. 0174 244 940

F. 043 388 57 07

I. www.economie.hva.nl

5750 AA Deurne

F. 0174 281 147



I. www.fdgw.unimaas.nl

Sportonderwijs Universitaire opleidingen

F. 0493 321 151

HES Hogeschool voor Economische Studies


- Sportmanagement en Marketing

I. www.helicon.nl

- Sociaal-Culturele Wetenschappen, bachelor

Fraijlemaborg 133

Vrijetijdwetenschappen

Postbus 22575

Hogeschool INHolland Amsterdam/Diemen - Vrijetijdsmanagement, differentiatie

Vrije Universiteit Amsterdam

Warandelaan 2

1100 DB Amsterdam


Postbus 90153

T. 020 523 63 11

sport en beweging

Van der Boechorststraat 9

5000 LE Tilburg

F. 020 523 60 77

Studie Informatiepunt

1081 BT Amsterdam

T. 013 466 24 54

I. www.economie.hva.nl

Wildenborch 6

T. 020 598 20 00

F. 013 466 81 83

F. 020 598 85 29


Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

1110 AG Diemen

I. www.fbw.vu.nl

I. www.uvt.nl/socialewetenschappen

- Sport, Gezondheid en Management

T. 0900-inholland (0900 464 655 236)

- Sport, Voeding en Leefstijl

E. [email protected] I. www.inholland.nl

Postbus 261

Sport Management Institute

Stichting Opleidingen in de Sportgeneeskunde (SOS)

Kapittelweg 33

- MBA Sportmanagement

- Sportgeneeskunde

Postbus 6960

Postbus 1332

Prof. Bronkhorstlaan 10

6503 GL Nijmegen

Christelijke Agrarische Hogeschool Dronten

9701 BH Groningen

Postbus 52

T. 024 353 11 11

- Bedrijfskunde en Agribusiness, afstudeerrichting

T. 050 525 73 86

3723 MB Bilthoven

I. www.han.nl

F. 050 527 51 31

T. 030 225 22 90


F. 030 225 24 98

NHTV internationale hogeschool Breda

8251 JZ Dronten

I. www.wagnergroup.nl


- Vrijetijdsmanagement, thema sport

T. 0321 386 100

I. www.sportgeneeskunde.com

Archimedesstraat 17

F. 0321 313 040

Postbus 3917

E. [email protected] I. www.cah.nl

Rijksuniversiteit Groningen

Management Paardenhouderij en Sport De Drieslag 1


Hbo-opleidingen

4800 DX Breda

Ant. Deusinglaan 1

Hogeschool van Amsterdam

T. 076 530 22 03

Postbus 196

- Docentenopleiding Lichamelijke Opvoeding

F. 076 530 22 05

Hanzehogeschool Groningen

9700 AD Groningen

- Sport, Management en Ondernemen


Instituut voor Sportstudies

T. 050 363 27 19

- Expertisecentrum Sport en Gezondheid

I. www.nhtv.nl

- Sport, Gezondheid en Management

F. 050 363 31 50

Dr. Meurerlaan 8

I. www.rug.nl/bewegingswetenschappen

1067 SM Amsterdam

Haagse Hogeschool

Van Swietenlaan 1

T. 020 523 63 11

- Lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding

9728 NX Groningen



- Sportmanagement

T. 050 595 37 02

- Sporteconomie en statistiek


Laan van Poot 363

F. 050 595 37 37

Postbus 800

I. www.alo.hva.nl

2566 DA Den Haag


9700 AV Groningen

198

T. 0493 313 006 Hogeschool van Amsterdam

Universiteit van Tilburg

I. www.sportservicezuidholland.nl


5


I. www.hanze.nl/sportstudies


199

5



Hogeschool INHolland Haarlem

T. 0877 878 688

Hogeschool Windesheim

ROC Zeeland (CIOS - Sport en Bewegen)

- Sport en Bewegen

F. 0877 875 500

School of Human Movements and Sports

- Sport- en bewegingsleider

Blijdorplaan 15


- Sport en Bewegen

- Sport- en bewegingsbegeleider

Postbus 558

I. www.fontys.nl/sporthogeschool


- Sport- en bewegingscoördinator

- Bewegingsagogie & Psychomotorische Therapie

Zwembadweg 3

T. 0900-inholland (0900 464 655 263)

Fontys Bedrijfshogeschool Tilburg

Campus 2-6

Postbus 2102


- Sport Management deeltijd

Postbus 10090

4460 MC Goes

I. www.inholland.nl

Professor Goosenslaan 1-01

8000 GB Zwolle

T. 0113 558 600

2003 RN Haarlem

Postbus 90909

T. 038 469 99 11

F. 0113 558 601

Hogeschool INHolland Rotterdam

5000 GL Tilburg



- Sportmanagement

T. 0877 877 655

I. www.windesheim.nl

I. www.ciosgoes.nl

Posthumalaan 90

F. 0877 877 644

Postbus 23145


Mbo-opleidingen

Alfa College

3001 KC Rotterdam

I. www.fontys.nl/bedrijfshogeschool

ROC Amsterdam




F. 010 439 93 88

Fontys Sporthogeschool Tilburg






Kardingerweg 48

I. www.inholland.nl

Goirleseweg 46

- Johan Cruyff College

Postbus 11118

T. 0900-inholland (0900 464 655 263)

5026 PC Tilburg

Gaasterlandstraat 5

9700 CC Groningen

Hogeschool Rotterdam

T. 0877 870 199

1079 RH Amsterdam

T. 050 597 31 00

- Sportmarketing en Management

F. 0877 875 388

T. 020 646 22 36


- Randstad Topsport Academie


F. 020 642 25 12

I. www.alfa-college.nl

- Vrijetijdsmanagement, thema sport

I. www.fontys.nl/sporthogeschool

E. [email protected] I. www.rocva.nl

Kralingse Zoom 91


Fontys Economische Hogeschool Tilburg

3001 HA Rotterdam

- Sport, Economie en Communicatie (CE-SPECO)

Rijn IJssel (CIOS - Sport en Bewegen)


T. 010 241 41 41

- Co-SPECO, Sport en Media (differentiatie van




IJsbaanlaan 4f

Communicatie)


- SPECO Sportbusiness Centre


2024 AV Haarlem

I. www.hogeschool-rotterdam.nl

Professor Goossenslaan 1-02

Beukenlaan 3

T. 023 524 91 61

Postbus 90903

6823 MA Arnhem

F. 023 524 14 55

Saxion Hogescholen

5000 GD Tilburg

T. 026 355 74 11

I. www.rocnova.nl

- Sportmanagement

T. 0877 877 222

F. 026 355 74 39

M.H. Tromplaan 28



Friesland College (CIOS - Sport en Bewegen)

Postbus 70000

I. www.fontys.nl/feht

I. www.rijnijssel.nl

- Sport- en bewegingsleider - Sport- en bewegingsbegeleider

7500 KB Enschede

200

ROC NOVA College (CIOS - Sport en Bewegen)

Postbus 25035

F. 010 453 60 22

T. 053 487 18 71

Hogeschool Utrecht

Helicon Opleidingen NHB



- Sport en Entertainment Marketing

- Nederlandse Hippische Beroepsopleidingen

- Seniorensportbegeleider

I. www.saxion.nl

Padualaan 101

Bruggenseweg 11a

Abe Lenstra boulevard 29

Postbus 85029

Postbus 44

Postbus 582

Fontys Hogeschool Sittard

3508 AA Utrecht

5750 AA Deurne

8440 AN Heerenveen

- Sport en Bewegingseducatie

T. 030 258 62 00

T. 0493 313 006

T. 0513 643 434

Mgr. Claessensstraat 4

F. 030 258 62 05

F. 0493 321 151

F. 0513 643 410

Postbus 558




6130 AN Sittard-Geleen

I. www.hu.nl

I. www.helicon.nl

I. www.frieslandcollege.nl


5


201

5



ROC Albeda-College

ROC Landstede

Body@work




Vrije Universiteit Medisch Centrum




EMGO Instituut

Postelstraat 59




Postbus 188

Rosestraat 1101

Zerboltstraat 2-1

1081 BT Amsterdam

5201 AD Den Bosch

3071 AL Rotterdam

8022 RX Zwolle

T. 020 444 82 06

T. 073 612 64 01

T. 010 290 10 10

T. 088 850 87 00

F. 020 444 83 87

F. 073 612 64 13

F. 010 290 12 12

F. 088 850 87 20






I. www.mulierinstituut.nl

I. www.albeda.nl

I. www.landstede.nl

I. www.bodyatwork.nl

ROC Leeuwenborgh (CIOS – Sport en Bewegen)

Sportonderzoek


Universitaire onderzoeksinstellingen en -afdelingen


Drienerlolaan 5, Gebouw CTW – Z-115


Faculteit der Psychologische, Pedagogische en

Postbus 217


Universiteit van Amsterdam

Sociologische Wetenschappen

7500 AE Enschede

- Dansleider

Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen

Instituut voor Bewegingswetenschappen

T. 053 489 36 06

Sportcentrumlaan 2

Onderzoeksinstituut psychologie

A. Deusinglaan 1


6136 KX Sittard

Roetersstraat 15

9713 AV Groningen

I. www.sportandleisure.nl

T. 046 420 26 24

1018 WB Amsterdam

T. 050 363 27 19

F. 046 420 73 01

T. 020 525 22 62

T. 050 363 75 81

Universiteit van Tilburg


T. 020 525 27 45

F. 050 363 31 50

Sociaal-Culturele Wetenschappen

I. www.leeuwenborgh.nl

F. 020 525 24 46


Warandelaan 2


I. www.rug.nl/bewegingswetenschappen

Postbus 90153

I. www.emgo.nl

ROC Midden Brabant

Universiteit Twente Sport & Leisure Engineering Institute

I. www.assr.nl

5000 LE Tilburg Rijksuniversiteit Groningen

T. 013 466 25 54


Universiteit van Amsterdam

Faculteit der Economische wetenschappen

F. 013 466 30 02


Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen

Sporteconomie en statistiek


Apenijnenweg 4

Amsterdams Instituut voor Maatschappijwetenschap

Landleven 5

I. www.uvt.nl/socialewetenschappen

5022 DV Tilburg

(ASSR)

Postbus 800

T. 013 539 70 10

Kloveniersburgwal 48

9700 AV Groningen

Universiteit Utrecht


1012 CX Amsterdam

T. 050 363 71 92

Faculteit Sociale Wetenschappen

I. www.rocmb.nl

T. 020 525 22 62

F. 050 363 37 20

Capaciteitsgroep Algemene Pedagogiek en


T. 020 525 27 45


Orthopedagogiek Capaciteitsgroep Psychologie en

ROC ID College

F. 020 525 24 46

I. www.rug.nl/economie

Gezondheid




I. www.assr.nl

Heidelberglaan 1 Universiteit Maastricht

Postbus 80140

Faculteit der Gezondheidswetenschappen

3508 TC Utrecht

Ambonstraat 1

ASSER International Sports Law Centre

Capaciteitsgroep Bewegingswetenschappen

T. 030 253 46 01

2405 EN Alphen aan den Rijn

R.J. Schimmelpennincklaan 20-22

Universiteitssingel 50

F. 030 253 77 31

T. 0172 473 272

Postbus 30641

Postbus 616



2500 GL Den Haag

6200 MD Maastricht

I. www.fss.uu.nl

I. www.idcollege.nl

T. 070 342 03 00

T. 043 388 13 98

F. 070 342 03 59

F. 043 367 09 72

Universiteit Utrecht

I. www.asser.nl / www.sportslaw.nl


Utrechtse School voor Bestuurs- en

I. www.bw.unimaas.nl

Organisatiewetenschap (USBO)


5

Bijlhouwerstraat 6-8 3511 ZC Utrecht

202



203

5



T. 030 253 81 01

Adviesbureau conVisie bv

T. 033 489 29 29

T. 026 446 36 55

F. 030 253 72 00

Kleverparkweg 44

F. 033 489 29 20

F. 026 446 39 19


2023 CG Haarlem



I. www.usg.uu.nl

T. 023 526 94 35

I. www.hopman-andres.nl

I. www.kentrium.nl

5

F. 023 525 94 51 Vrije Universiteit Amsterdam


Imago Leisure

MeerWaarde advies over economisch onderzoek

Faculteit der Rechtsgeleerdheid

I. www.convisie.nl

Rat Verleghstraat 120

Blasiusstraat 48hs

Postbus 3319

1091 CT Amsterdam

De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam

Drijver & Partners

4800 DH Breda

T. 020 665 08 79

T. 020 598 62 50

Grindweg 82

T. 076 543 00 60

M. 06 555 587 57

F. 020 598 62 11

3055 VD Rotterdam

F. 076 543 00 61



T. 010 211 21 21


I. www.meerwaarde.com

I. www.rechten.vu.nl

F. 010 211 21 29

I. www.imagogroep.nl

E. [email protected] Vrije Universiteit Amsterdam

I. www.drijver-en-partners.nl

Faculteit der Bewegingswetenschappen

Moonen Sport & Leisure InnoSportNL

Statenlaan 53

Papendallaan 60

5121 HA Rijen


DSP-groep BV

Postbus 143

T. 0161 222 808

1081 BT Amsterdam

Van Diemenstraat 374

6800 AC Arnhem

F. 0161 222 508

T. 020 598 20 00

1013 CR Amsterdam

T. 026 483 45 98


F. 020 598 85 29

T. 020 625 75 37

F. 026 482 12 45

I. www.moonensportenleisure.nl


F. 020 627 47 59


I. www.fbw.vu.nl


I. www.innosport.nl

I. www.dsp-groep.nl

Onderzoeksbureaus

W.J.H. Mulier Instituut Centrum voor sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek

ISA Sport

Postelstraat 59

Alijd Vervoorn SEC

Van Egdom Consultancy

Papendallaan 31

Postbus 188

Heintje Davidsweg 12

Hoveniersstraat 39

Postbus 302

5201 AD Den Bosch

2331 KP Leiden

7419 CA Deventer

6800 AH Arnhem

T. 073 612 64 01

T. 071 572 19 00

T. 0570 619 309

T. 026 483 46 37

F. 073 612 64 13

F. 071 572 21 90

F. 0570 619 309

F. 026 483 46 30





I. www.mulierinstituut.nl

I. www.vanegdomconsultancy.nl

I. www.isa-sport.com

Assist

Oranjewoud BV

Klifsberg 6

Grontmij | Marktplan

KplusV Organisatieadvies

Business unit Sport & Techniek

3825 CL Amersfoort

Nieuwe ’s-Gravelandseweg 40

Velperplein 8

Zutphenseweg 31d

T. 033 479 34 70

Postbus 223

Postbus 60055

Postbus 321


1400 AE Bussum

6800 JB Arnhem

7400 AH Deventer

T. 035 692 66 66

T. 026 355 13 55

T. 0570 679 444

Backxbone

F. 035 692 66 60

F. 026 355 13 99

F. 0570 637 227

Van Lingelaan 71




3602 PB Maarssen

I. www.grontmijmarktplan.nl

I. www.kplusv.nl

I. www.oranjewoud.nl

F. 0346 555 981

Hopman-Andres Consultants BV

Kentrium Adviesbureau voor de wellness- en

Pellikaan Leisure Technologies b.v.


De Wel 2a

leisurebranche

Rueckertbaan 219

I. www.backxbone.nl

Postbus 23

Burgemeester Weertsstraat 8

5042 AE Tilburg

3870 CA Hoevelaken

6814 HP Arnhem

T. 0346 555 575

204



205

5



T. 013 469 06 50

Sports and Leisure Group

TNO Kwaliteit van Leven/Preventie en Zorg

T. 030 600 71 71

F. 013 469 06 51

1e Dorpsstraat 22

Wassenaarseweg 56

F. 030 600 71 77


3701 HB Zeist

Zernikedreef 9


I. www.plt.to

T. 030 693 04 50

Postbus 2215

I. www.infostrada.com

F. 030 691 41 58

2301 CE Leiden

Rathenau Instituut


T. 071 518 18 18

Landelijk Informatiepunt Supportersprojecten

Anna van Saksenlaan 51

I. www.slg.nl

F. 071 518 19 16

Postbus 2336


1000 CH Amsterdam

I. www.tno.nl

T. 020 638 74 60

2509 CJ Den Haag T. 070 342 15 42

Sportscan

F. 070 363 34 88

Popovstraat 56


Postbus 40094

TNO Sport

I. www.rathenau.nl

8004 DB Zwolle

De Rondom 1

E. [email protected] I. www.lisnet.nl

T. 038 422 71 68

Postbus 6235

Olympic Experience

ResCon Research & Consultancy


5600 HE Eindhoven

Stichting Olympisch Stadion

Prins Bernhardlaan 2h

I. www.sportscan.nl

T. 040 265 00 00

Olympisch Stadion 2

F. 040 265 03 01

1076 DE Amsterdam

2032 HA Haarlem T. 023 545 11 46

Sports and Technology


T. 020 671 11 15

F. 023 545 11 48

Theo Koomenlaan 7

I. www.sport.tno.nl

F. 020 675 43 29


5644 HZ Eindhoven

I. www.rescon.nl

E. [email protected] I. www.sportsandtechnology.com

Roessingh Research and Development b.v.

5


Organisaties voor dataverzameling en informatievoorziening

I. www.olympischstadion.nl

Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)

Stichting Recreatie Kennis- en Innovatiecentrum

Roessinghsbleekweg 33b

Steenbergen Advies en Onderzoek

Prinses Beatrixlaan 428

Raamweg 19

Postbus 310

Regentessestraat 21

Postbus 4000

2596 HL Den Haag

7500 AH Enschede

6522 AN Nijmegen

2270 JM Voorburg

T. 070 427 54 54

T. 053 487 57 77

T. 024 360 91 32

T. 070 337 38 00

F. 070 427 54 13

F. 053 434 08 49

M. 06 232 291 15

F. 070 387 74 29




Kloosterweg 1

I. www.kicrecreatie.agro.nl

I. www.rrd.nl

I. www.kennispraktijk.nl

Postbus 4481 6401 CZ Heerlen

Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)

SLO

TNO Kwaliteit van Leven/Arbeid

T. 045 570 60 00

Parnassusplein 5

Boulevard 1945 3

Wassenaarseweg 56

F. 045 572 74 40

Postbus 16164

Postbus 2041

Postbus 2215


2500 BD Den Haag

7500 CA Enschede

2301 CE Leiden

I. www.cbs.nl

T. 070 340 70 00

T. 053 484 08 40

T. 071 518 17 44

F. 053 430 76 92

F. 071 518 19 03

Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (CIV)




Kroonstraat 25

I. www.scp.nl

I. www.slo.nl

I. www.tno.nl

Postbus 8300

F. 070 340 70 44

3503 RH Utrecht Sport2B, Sport, Business en Beleid

F. 030 239 72 39

Raadhuislaan 14

I. www.civ-voetbal.com

2131 BE Hoofddorp

206

M. 06 506 920 23

Infostrada Sports

F. 023 561 62 39

Binnenwal 2


Postbus 260

I. www.sport2b.nl

3430 AG Nieuwegein



207

5


5.2 Organisaties en adressen internationaal

ACSM

FIMS

American College of Sports Medicine

Fédération Internationale de Médecine du Sport

401 West Michigan Street

President: Prof. Walter Frontera

Indianapolis, IN 46202-3233


P.O. Box 1440

I. www.fims.org

Indianapolis, IN 46206-1440 T. +1 317 637 92 00

IOC

F. +1 317 634 78 17

International Olympic Committee

I. www.acsm.org

Château de Vidy CH-1007 Lausanne

ECSS

Switzerland

European College of Sport Science

T. +41 21 621 61 11

Managing Director: Thomas Delaveaux

F. +41 21 621 62 16

German Sport University Cologne

I. www.olympic.org

Carl-Diem-Weg 6 50933 Köln

IPC

Germany

International Paralympic Committee

T. +49 221 49 82 76 40

Adenauerallee 212-214

F. +49 221 49 82 76 50

53113 Bonn


Germany

I. www.ecss.de

T. +49 228 20 97 200 F. +49 228 20 97 209

EFSMA


European Federation of Sports Medicine Associations

I. www.paralympic.org

General secretary: Fabio Pigozzi, M.D. IUSM - Sports Medicine Department

WADA

Piazza L.De Bosis 6

World Anti Doping Agency

I-00194 Roma

Stock Exchange Tower

Italy

800 Place Victoria (Suite 1700)

T. +39 06 367 335 12 569

P.O. Box 120

F. +39 06 367 333 44

Montreal (Quebec) H4Z 1B7


Canada

I. www.efsma.net

T. +1 514 904 92 32 F. +1 514 904 86 50 E. [email protected] I. www.wada-ama.org

208


Jaarboek

VSG

Jaarboek Sportgeneeskunde 2009

NUR 898

2009


Jaarboek. Sportgeneeskunde 2009

Recommend Documents