IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 1
jaarberichttweeduizend zevenintegraalkanker centrummiddenneder land
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 2
jaarberichttweeduizend zevenintegraalkanker centrummiddenneder land
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 3
voorwoord
Hoe zou de oncologische zorg eruitzien als patiënten het voor het zeggen hadden? Het UMC Utrecht, ondersteund door het IKMN, heeft hen deze vraag gesteld. De eerste onderzoeksresultaten laten zien dat patiënten veiligheid en deskundigheid van artsen en verpleegkundigen het allerbelangrijkst vinden. Voor het IKMN zijn dit belangrijke uitkomsten. Wij helpen professionals in de ziekenhuizen om hun deskundigheid te vergroten. Zorg moet goed zijn wanneer kanker wordt gediagnosticeerd en behandeld, maar ook in de laatste levensfase. Huisartsen en thuiszorgorganisaties helpen wij goede palliatieve zorg te geven. Die zorg verlicht het lijden van kankerpatiënten, én van andere ongeneeslijk zieken. De zorgverleners die ons palliatieteam consulteren blijken zeer tevreden. Het IKMN maakt zich ook sterk voor goede nazorg aan herstellende ex-kankerpatiënten. In dit jaarbericht leest u wat wij in 2007 gedaan en bereikt hebben ter ondersteuning van zorgverleners. Dat doen wij niet alleen, maar samen met vele honderden bij ons betrokken leden uit het netwerk. Mede namens de IKMN-medewerkers dank ik hen voor hun bijdrage in 2007, en in alle jaren daarvoor.
Ria Koppejan-Rensenbrink, Raad van Bestuur
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 4
pagina twee
1 debestediagnoseen behandeling
Activiteiten van het IKMN
Kankerpatiënten hebben er recht op zo goed en zo snel mogelijk geholpen te worden, liefst in een ziekenhuis dat zo dicht mogelijk bij huis ligt. Het IKMN helpt professionals om die best mogelijke zorg te kunnen geven. We stimuleren kennisuitwisseling tussen professionals en kwaliteitsverbetering binnen ziekenhuizen, zodat patiënten overal in de regio kunnen rekenen op de best mogelijke kwaliteit van zorg volgens de laatste inzichten. We doen dat regionaal en landelijk, zowel samen met de andere integrale kankercentra als met verschillende andere samenwerkingspartners.
• • • •
• • • • •
• • • • • • •
Regionaal de organisatie van consulentdiensten ondersteuning van netwerken en werkgroepen ondersteuning van onderzoek het stimuleren van de invoering en evaluatie van landelijke richtlijnen uitvoering van een actuele, betrouwbare en toegankelijke kankerregistratie het stimuleren van multidisciplinaire zorg het aanbieden van spiegelinformatie als basis voor nieuw ziekenhuisbeleid het opzetten van verbeterprojecten, die bij succes landelijk opgeschaald kunnen worden het opzetten van videoconferencing voor betere overdracht en communicatie tussen ziekenhuizen.
Landelijk, samen met de andere integrale kankercentra ondersteuning bij het opstellen en evalueren van richtlijnen ondersteuning van projecten gericht op goede organisatie van zorg ontwikkeling van implementatiemethoden het vullen en onderhouden van een landelijke kankerregistratie het ontwikkelen en onderhouden van gezamenlijke ICTapplicaties en websites organisatie van bijeenkomsten voor professionals samenwerking met andere organisaties die specifieke kennis en expertise hebben op het terrein van richtlijnen, kwaliteitsmethodieken, registratie en ICT
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 5
drie
• samenwerking met andere organisaties binnen het Nationaal Plan Kankerbestrijding.
Consulentdiensten Oncologiebesprekingen en tumorspecifieke werkgroepvergaderingen in ziekenhuizen zijn dé ontmoetingsplaatsen voor kwaliteitstoetsing, onderzoek en deskundigheidsbevordering. De multidisciplinaire consulententeams van het IKMN bezoeken de oncologiebesprekingen om advies te geven aan collega’s op basis van richtlijnen en hun kennis van klinisch onderzoek. Voor professionals betekent dit een waardevolle second opinion: heb ik de goede keuze gemaakt? De patiënt heeft een alternatief voor het gespecialiseerde ziekenhuis ver weg, wanneer hij verzekerd is van de best mogelijke hulp in zijn eigen regionale ziekenhuis. In 2007 hebben de consulenten 3.756 patiënten besproken. Dat is vergelijkbaar met het voorgaande jaar. Zodra videoconferencing (zie pagina vijf) in alle ziekenhuizen ingevoerd is, zijn de voorwaarden geschapen voor teleconsulting als nieuwe, tijdbesparende manier van consultatie.
Richtlijnen Het IKMN heeft als ambitie voor 2010 dat alle patiënten waar mogelijk en zinvol volgens de landelijke richtlijnen behandeld worden. Daarom helpen wij professionals bij het maken en gebruiken van richtlijnen. Zo is de patiënt ervan verzekerd dat hij waar dan ook in Nederland altijd volgens de beste standaard behandeld wordt. Professionals kunnen de meer dan tweehonderd richtlijnen op www.oncoline.nl inzien en downloaden naar hun eigen PDA.
• • • • •
Per 30 mei 2007 werd de richtlijn testiscarcinoom verlengd. De volgende richtlijnen zijn toegevoegd: schildkliercarcinoom prostaatkanker mammacarcinoom screening en diagnostiek orale mucositis misselijkheid en braken in de palliatieve fase (voor verpleegkundigen). Het IKMN ondersteunt werkgroepen bij het evalueren van de implementatie van richtlijnen. In 2007 betrof dit de richtlijnen voor mammacarcinoom en weke delentumoren. De Taakgroep Mammacareverpleegkundigen is gestart met het opstellen van een handleiding voor verpleegkundige follow-up.
Een betere organisatie van de zorg Het IKMN wil dat alle ziekenhuizen in de regio werken volgens de kwaliteitscriteria van de oncologische zorg. Daarom ondersteunen we instellingen bij gerichte kwaliteitsverbetering en het inzichtelijk maken van hun prestaties. We bevorderen multidisciplinaire en afdelingsoverstijgende afstemming. Niet alleen op het gebied van medische behandeling; ook de verpleegkundige en psychosociale zorg geven we aandacht. Patiënten krijgen daardoor steeds vaker een uniforme en multidisciplinaire behandeling in alle ziekenhuizen. Een van de middelen voor kwaliteitsverbetering is visitatie. Vier ziekenhuizen in de regio zijn inmiddels gevisiteerd. In 2007 was het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis aan de beurt. Op 1 juni 2007 presenteerde de oncologiecommissie haar plan
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 6
pagina vier
van aanpak voor de multidisciplinaire zorg aan visitatoren van het IKN, IKO, IKST en IKMN. Op basis van de aanbevelingen van hun collega’s over hun inhoudelijke en organisatorische werkwijze is het oncologieteam aan de slag gegaan met de verbeterpunten. In vervolg op de twee succesvolle Doorbraakprojecten Mammacarcinoom startten de VIKC en het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO in 2007 het Doorbraakproject Longcarcinoom. Het project richt zich op het optimaliseren van kwaliteit en snelheid van het diagnostische traject en behandeltraject voor patiënten met een nietkleincellig longcarcinoom. Aan dit landelijke verbeterproject nemen het Diakonessenhuis en het St. Antonius Ziekenhuis deel. De inzichten en behaalde resultaten van beide teams zijn gepresenteerd in de Tumorwerkgroep Longcarcinoom. Na afronding van het doorbraakproject wordt het compactere registratiebestand in een Steeds Beter Project beschikbaar gesteld aan de overige ziekenhuizen.
Kankerregistratie Om de behandeling van patiënten te kunnen verbeteren, is inzicht nodig in het vóórkomen van kanker op internationaal, nationaal en regionaal niveau. Alle integrale kankercentra werken samen in de Nederlandse Kankerregistratie, zodat deze cijfers voor professionals beschikbaar zijn. Specialisten kunnen er gebruik van maken voor hun publicaties, onderzoek en praktijkvoering. Het management van ziekenhuizen gebruikt de cijfers als input voor beleid. Onderzoekers benutten ze voor wetenschappelijk onderzoek. Internationaal worden de cijfers gebruikt voor landelijke vergelijking.
De ambitie van het IKMN voor 2010 is een volledig geautomatiseerde registratie die de cijfers toegankelijk maakt voor alle behandelaars. Daar hebben we in 2007 een belangrijke slag in gemaakt. Samen met de andere integrale kankercentra maakten we van de negen regionale databases één landelijke database. Professionals hebben nu sneller toegang tot alle gegevens uit de Kankerregistratie. De regionale gegevens van 2004 en 2005 zijn aangevuld met de landelijke medische registratiecijfers. De cijfers zijn nu compleet. Om naast de incidentie ook iets te kunnen zeggen over de mortaliteit en overleving van kankerpatiënten, hebben we vorig jaar gewerkt aan de koppeling van de kankerregistratiegegevens van het IKMN met de landelijke gegevens van de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Het IKMN zal deze gegevens in 2008 delen met de (tumor) werkgroepen en de ziekenhuizen. Het IKMN heeft in 2007 drie dagen per week voor de Biobank van het UMC Utrecht de registratie van klinische gegevens uitgevoerd.
Onderzoek Artsen en wetenschappers zijn voortdurend op zoek naar betere behandelingen voor kankerpatiënten. Het IKMN neemt hen een zorg uit handen door het administratieve gedeelte van klinisch vergelijkend onderzoek voor zijn rekening te nemen. Onze datamanagers geven medisch specialisten bovendien via iKCnet snel inzicht in nieuwe studies en de deelname aan lopende studies. In 2007 konden 251 nieuwe patiënten deelnemen aan trials.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 7
vijf
opschaling Het IKMN-trialbureau heeft de ondersteuning van zestien nieuwe trials op zich genomen. Al enkele jaren biedt het IKMN zijn netwerk de mogelijkheid om registratieprojecten en startende onderzoeken aan te melden voor financiële of personele ondersteuning. Dat geeft professionals meer kans om ook elders financiering te verkrijgen voor grote onderzoeken. Voor 2007 zijn twee aanvragen gehonoreerd. De Tumorwerkgroep Urologie heeft met behulp van de kankerregistratie een documentatieproject ‘Secundaire maligniteiten bij patiënten met een seminoma testis stadium I, behandeling met adjuvante radiotherapie’ uitgevoerd. De landelijke gegevensaanvraag is goedgekeurd door de Commissie Stimulering Onderzoek. Het tweede project, ‘Longitudinaal onderzoek naar de zorg en de uitkomsten van zorg van patiënten met het erfelijke tumorsyndroom multipele endocriene neoplasie (MEN) Type I’ wordt door het IKMN gesponsord met een kleine startsubsidie. In 2007 zijn enkele documentatieprojecten afgerond. Meer informatie over de projecten Schildwachtklierbiopsie bij mammacarcinoom en Evaluatie NABON-richtlijnen diagnostiek en behandeling mammacarcinoom vindt u op pagina zes. Patiënten met een weke delentumor die gediagnosticeerd zijn in 2006, worden voor een prospectief project geregistreerd. Het project loopt tot 2009. De gegevens zijn gepresenteerd in de werkgroepvergadering van het Regionaal Netwerk Weke Delen Tumoren. Er is een retrospectieve registratie van 2000 – 2005 gestart.
Videoconferencing: tijdwinst én kwaliteitsverbetering Voor de beste oncologische zorg is multidisciplinaire samenwerking een voorwaarde. Maar in de praktijk is het vaak lastig, en soms door files onmogelijk, om vaak genoeg met elkaar om de tafel te zitten. Videoconferencing kan de oplossing zijn, maar hoe regel je dat met zoveel verschillende soorten deelnemers en locaties? Patiëntendata zullen digitaal uitgewisseld moeten worden, dus hoe garandeer je de privacy? Het IKMN ondersteunde een pilot Medische Beelduitwisseling, die erop gericht was de mogelijkheden van videoconferencing in een beperkte setting te onderzoeken. In de pilot werd de benodigde techniek ontwikkeld, getest en ingevoerd. De organisatorische consequenties zijn in kaart gebracht en de deelnemers aan de pilot deden ervaring op met deze nieuwe manier van werken. Videoconferencing blijkt een goed middel te zijn
om over de grenzen van ziekenhuizen heen multidisciplinair samen te werken. Voor consulenten is het dé oplossing om tijd te besparen en toch zo veel mogelijk collega’s in andere ziekenhuizen te adviseren. Daardoor worden meer patiënten met de juiste deskundigheid geholpen. De pilot is in 2007 geëvalueerd. We hebben in 2007 voorbereidingen getroffen voor opschaling naar alle ziekenhuizen in de IKMN-regio. In het kader van het project Opschaling Teleconsultatie en Telecollaboratie in de Oncologie (OTTO) hebben we met alle ziekenhuizen oriënterende gesprekken gevoerd om de wensen en knelpunten te inventariseren. Per ziekenhuis is een projectgroep samengesteld. We verwachten dat eind 2008 alle ziekenhuizen in de regio met elkaar verbonden zullen zijn via videoconferencing en teleconsultatie.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 8
pagina zes
monitoring De mammazorg in de IKMN-regio is sterk verbeterd Een onderdeel van de ziekenhuiszorg dat de afgelopen jaren onze speciale aandacht had, was de mammazorg. Bij een verdacht knobbeltje in de borst wil een patiënt zo snel mogelijk een diagnose en de beste behandeling. Liefst zonder dat overtollig weefsel wordt weggehaald. De NABON-richtlijnen Mammacarcinoom en Schildwachtklierprocedure hebben daar aan bijgedragen. De mammazorg in de IKMN-regio is sterk verbeterd, zo bleek in 2007 uit vier projecten. Begin 2007 presenteerden we met trots de resultaten uit het regionale vervolgproject ‘Mammazorg Steeds Beter’. Landelijk deden 67 mammateams mee, waaronder alle zeven ziekenhuizen uit onze regio. We boden hen ondersteuning bij het verbeteren van de doorlooptijden, de inhoud van de zorg (preoperatief multidisciplinair overleg en vermindering van de operatie-
last) en de patiëntenbegeleiding (preoperatief gesprek met de mammacareverpleegkundige). De ziekenhuizen hebben hun zorg voor borstkankerpatiënten aanmerkelijk verbeterd door het invoeren van de best practices uit de NABON-nota. De doorlooptijd van het eerste polibezoek tot aan de OK is sterk verkort. Multidisciplinair overleg is in alle zeven ziekenhuizen ingevoerd, wat de behandeling van patiënten ten goede komt. Het aantal diagnostische ingrepen, heroperaties en onzekere diagnoses is laag. Ziekenhuizen registreren zelf de gegevens uit het diagnostische traject, zodat ze beter inzicht hebben in de mogelijke verbeteringen. Het Diakonessenhuis, Meander Medisch Centrum, St. Antonius Ziekenhuis, Zuwe Hofpoort Ziekenhuis, Mesos Medisch Centrum en Ziekenhuis Rivierenland registreren de indicatoren in het landelijk
ontwikkelde registratiebestand mammazorg. Het UMC Utrecht registreert in een eigen database. De mammateams gebruiken de analyse van de data voor interne verbeteringen van de organisatie van de mammazorg. Artsen en ziekenhuismanagers kunnen nu alle data in één oogopslag vinden in een gebruiksvriendelijk registratiebestand. Ze hebben een beter inzicht in de manier waarop en hoe snel patiënten zijn behandeld. Patiënten kunnen beter beoordelen hoe goed de mammazorg per ziekenhuis is en of ze binnen de norm behandeld zijn. Het IKMN, IKA en IKW hebben de richtlijnen voor mammazorg geëvalueerd en de resultaten teruggekoppeld naar de landelijke werkgroep voor een evaluatieproject over de NABON-richtlijnen Mammacarcinooom. De resultaten gaven een compleet beeld van
de stand van zaken rond de invoering van de mammazorgrichtlijnen in Nederland. Het NABON is in het algemeen tevreden over de mammazorg in Nederland. De resultaten zijn internationaal gepresenteerd. De invoering van de richtlijn Schildwachtklierbiopsie (swk) bij mammacarcinoom heeft het IKMN in de eigen regio gestimuleerd met een implementatieproject vanuit het Netwerk Chirurgen. De swk is in alle ziekenhuizen volledig ingevoerd. Uit een evaluatie bleek er nauwelijks een recidief tumor voor te komen onder de onderzochte patiënten, dus deze veel minder belastende procedure wordt veilig uitgevoerd. Het IKMN heeft de landelijke invoering van swk onderzocht op basis van gegevens uit de kankerregistratie. Uit dit onderzoek blijkt het belang van regionale implementatie van vernieuwingen. Het onderzoek
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 9
zeven
wijst verder uit dat de IKMNregio na de start van het regionale implementatieproject vergelijkbare resultaten behaalt met andere regio’s. Het onderzoek is internationaal gepresenteerd. Van der Heiden M., Blaauwgeers H.G.T., Veerbeek L., Visser O., Benraadt T.J. Evaluation of care for breast cancer patients in The Netherlands. Poster presented at the annual general meeting and conference of the International Association of Cancer Registries (IACR) ‘At the crossroad of tradition and new technologies in cancer registration: the role of cancer registries in cancer control’, 17-20 October 2007; Ljubljana, Slovenia. Ho V.K., Van der Heiden-van der Loo M., Peeters P.H.M. Implementation of sentinel node biopsy in breast cancer in The Netherlands. Poster presented at the annual general meeting and conference of the International Association of Cancer Registries (IACR) ‘At the crossroad of tradition and new technologies in cancer registration: the role of cancer registries in cancer control’, 17-20 October 2007; Ljubljana, Slovenia.
Het landelijk onderzoek naar de behandelingsresultaten van het ovariumcarcinoom is in 2007 afgerond. Het IKMN heeft de koppeling met het doodsoorzaakregister van het CBS gefaciliteerd. In 2008 verschijnt de publicatie in het Journal of the National Cancer Institute.
Leren van elkaar Vanaf 2007 zullen we eenmaal per jaar actief spiegelinformatie aanbieden aan de oncologiecommissies en ziekenhuisdirecties. Deze spiegelinformatie bestaat uit gegevens uit de Kankerregistratie, documentatieprojecten, trials, bijeenkomsten van werkgroepen en oncologiebesprekingen. Oncologiecommissies kunnen de informatie verder verspreiden onder medisch specialisten en verpleegkundigen, maar ook onder managers. De spiegelinformatie is immers ook input voor het maken van beleid. We hebben deze nieuwe vorm van informatieoverdracht in april 2007 getest bij de oncologiecommissie van het Meander Medisch Centrum. De spiegelinformatie is in 2007 verder gerapporteerd aan het Diakonessenhuis, Zuwe Hofpoort Ziekenhuis, St. Antonius Ziekenhuis, Mesos Medisch Centrum en Ziekenhuis Rivierenland. De aanvullende informatiebehoefte van de oncologiecommissies nemen we in toekomstige rapportages mee. Het IKMN bevordert multidisciplinaire samenwerking door het stimuleren van netwerken en gespecialiseerde (tumor) werkgroepen, zodat professionals ook elkaar spiegelinformatie kunnen geven. In deze laagdrempelige setting kunnen professionals uit de hele regio, medisch specialisten, verpleegkundigen, diëtisten en psychologen kennis uitwisselen, landelijke richtlijnen invoeren en bespreken, hun
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 10
pagina acht
behandelbeleid afstemmen en cases doornemen. Zo dragen ze samen zorg voor up to date standaarden. Patiënten kunnen daardoor overal in de regio op de beste medische, verpleegkundige en psychosociale behandeling rekenen. De leden van de Tumorwerkgroep Gynaecologische Oncologie hebben op 12 juni 2007 een convenant ondertekend voor regionale samenwerking. Hierin hebben zij afspraken vastgelegd over de taakverdeling. De werkgroep werkt al langer aan een gezamenlijke registratie van patiënten. Het IKMN organiseerde op 20 november 2007 voor circa honderd diëtisten en verpleegkundigen een avondsymposium over Screening en Ondervoeding.
Patiënten Het IKMN ondersteunt voornamelijk professionals, zodat die hun patiënten de best mogelijk zorg kunnen geven. Maar soms is ons werk ook rechtsreeks op de patiënt gericht. Een voorbeeld daarvan is SIB op maat, een door de integrale kankercentra landelijk ontwikkeld hulpmiddel voor goede informatieoverdracht over cytostatica. Hiermee kunnen behandelaars kankerpatiënten beter inzicht geven in de bijwerkingen van medicijnen. We hebben in 2007 bij alle ziekenhuizen in de IKMNregio een presentatie gegeven over SIB op maat. Het Diakonessenhuis en Ziekenhuis Rivierenland zijn ermee gestart, Meander Medisch Centrum is bezig met de voorbereiding voor invoering. De reacties zijn positief. Patiënten profiteren rechtstreeks van de resultaten van de IKMN-projecten Mammazorg Steeds Beter en het
Doorbraakproject Longcarcinoom. Op basis van deze projecten kunnen ziekenhuizen aan verschillende monitors hun gegevens aanleveren. Patiënten krijgen zo inzicht in de kwaliteit van de zorg, zodat ze zelf een keuze voor een bepaald ziekenhuis kunnen maken. Verder ondersteunt het IKMN patiëntenverenigingen in de regio.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 11
negen
2 debestmogelijke palliatievezorg Consultatie Alle patiënten met een ongeneeslijke ziekte hebben in de laatste levensfase recht op de beste palliatieve zorg. Het IKMN ondersteunt daarom individuele zorgverleners en netwerken van zorgverleners. Dat vergt specifieke deskundigheid. We zorgen er samen met het Palliatieteam Midden Nederland (PTMN) voor dat professionals 24 uur per dag, 7 dagen per week met consulenten palliatieve zorg kunnen overleggen. We geven scholing, ontwikkelen hulpmiddelen en initiëren kwaliteitsprojecten. Daarnaast werken we landelijk aan richtlijnen en een zorgprogramma Palliatieve zorg. We werken intensief samen met andere integrale kankercentra, het landelijke steunpunt palliatieve zorg Agora, en andere partijen in de palliatieve zorg.
Het aantal consulten palliatieve zorg is van 750 in 2006 gedaald naar 600 in 2007. Deze daling in consulten is ook in een aantal andere IKC-regio’s zichtbaar. Het IKMN financierde in 2007 een pilotstudie om de behoefte en de meerwaarde van bedsideconsultatie ten opzichte van telefonische consultatie te onderzoeken. De resultaten zullen in 2008 bekendgemaakt worden.
Organisatie van de zorg Voor patiënten en hun hulpverleners is vaak niet duidelijk welke keuzes mogelijk zijn in behandeling of verzorging en welke wegen zij daarvoor moeten bewandelen. Het netwerk Noord-West Veluwe heeft kaarten met stroomschema’s opgezet om patiënt en zorgverlener de weg te wijzen. De netwerkcoördinatoren van Eemland en Utrecht Stad vertaalden dit idee in 2007 naar hun werkgebied. In de tweede helft van 2007 kreeg het project een vervolg in drie ziekenhuizen in de regio. Twee netwerkcoördinatoren werken met het IKMN samen om de continuïteit van de palliatieve zorg tussen de tweede- en eerstelijn op basis van de stroomschema’s te verbeteren.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 12
pagina tien
De ontwikkeling van een landelijk Model Zorgprogrammering Palliatieve Zorg is goed op dreef. Het model stelt de netwerken beter in staat de gewenste en geboden palliatieve zorg per fase die de patiënt doorloopt inzichtelijk te maken en te verbeteren. Netwerk Utrecht Stad startte in september 2007 met een pilot-inventarisatie. In het land doen nog acht andere netwerken aan de pilot mee. Medio 2008 zullen de eerste resultaten bekend zijn. Het IKMN en het verpleeghuis Stichting Zorgcentra Rivierengebied startten in het najaar een pilot Zorgpad voor de Stervensfase op twee afdelingen van het Verpleeghuis Vrijthof in Tiel. Het IKMN subsidieert de pilot en heeft een projectleider aangesteld. De projectgroep verwacht door middel van het zorgpad de continuïteit van zorg, de symptoomcontrole en begeleiding van naasten te verbeteren.
Onderzoek In het UMC Utrecht is jarenlang kennis opgebouwd over symptoommanagement in de IKMN-regio. Alexander de Graeff (internist-oncoloog en consulent PTMN) is de eindredacteur van de VIKC-richtlijnen Palliatieve zorg. Hij, en andere leden van het PTMN, publiceerden in verscheidene vakbladen over symptoommanagement. Saskia Teunissen (clusterhoofd zorg UMC Utrecht en PTMNconsulent organisatie en ontwikkeling palliatieve zorg) verdedigde op 6 februari 2007 haar proefschrift ‘In palliative cancer care symptoms mean everything – Symptoms and symptom management in palliative care for cancer patients’.
Scholingen en symposia Het PTMN gaf ruim 200 scholingen over symptoomgerelateerde onderwerpen zoals palliatieve sedatie en pijn.
De IKMN-werkgroep Palliatieve zorg organiseerde voor artsen, arts-assistenten, verpleegkundigen, apothekers, fysiotherapeuten en psychologen bijeenkomsten over palliatieve zorg voor psychiatrische patiënten en een casuïstiekbespreking door PTMN-leden. Na een succesvolle pilot ging het PTMN in 2007 in samenwerking met de Federatie Werkgroepen Deskundigheidsbevordering Huisartsen Midden Nederland van start met scholingen palliatieve zorg in FTO-verband. Aan elke FTO-groep zullen een arts en een verpleegkundige van het PTMN gekoppeld worden. Verder is het PTMN in gesprek met de Nederlandse Vereniging van Verpleeghuisartsen over scholingen aan verpleeghuisartsen. Het PTMN bood in samenwerking met het opleidingscentrum van het UMC Utrecht scholingen aan voor verpleegkundigen over Pijn en verwerkingsstrategieën en Delier en palliatieve sedatie. Het IKMN en het ROC Midden Nederland werken samen aan een basisscholing Palliatieve zorg voor niveau 3. De inhoudelijke kennis van het IKMN wordt gekoppeld aan de onderwijskundige en logistieke faciliteiten van het ROC. Op 26 juni 2007 organiseerde het Regionaal Overleg Oncologie Verpleegkundigen (ROOV) en het IKMN een succesvol avondsymposium: Palliatieve zorg in zicht, inzicht in de palliatieve zorg. Op 16 oktober 2007 hielden IKMN en KNMG District XII een symposium over (Dis)continuïteit in de palliatieve zorg voor huisartsen.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 13
elf
implementatie Besluitvorming in de palliatieve fase Deskundigen ontwikkelen voortdurend landelijke richtlijnen voor de palliatieve zorg. Het IKMN wil professionals inzicht geven in wat er op dat gebied mogelijk is, en het hun zo gemakkelijk mogelijk maken om de VIKC-richtlijnen methodisch toe te passen. Daarvoor heeft het IKMN samen met het UMC Utrecht op basis van het palliatief redeneren een methode ontwikkeld en getest, die bestaat uit een Beslisschijf en Samenvattingskaarten. Middels een training leren professionals deze gereedschappen gebruiken. Ze worden bovendien op de werkplek gecoacht bij het invoeren ervan. Op het ROOV/IKMN-symposium afgelopen juni is de Beslisschijf gepresenteerd in een workshop. Uit de vele positieve reacties bleek dat de methode aansluit bij de praktijk. In het najaar gaven we een workshop op het KNMG-symposium ‘(Dis)continuïteit van zorg’. In
november zijn de uitkomsten van het project tijdens de V&VN Oncologiedagen voor verpleegkundigen gepresenteerd. In het najaar van 2007 zijn Johannes Hospitium De Ronde Venen in Wilnis, Hospice Kuria in Amsterdam en bijnathuis-huis De Luwte in Soest gestart met de training. Het opleidingsinstituut van het UMC Utrecht gaat de Beslisschijf gebruiken in de module ‘Palliatieve zorg’ voor verpleegkundigen. De Beslisschijf en Samenvattingskaarten, de trainingsmethode (scholing en coach) en ondersteuning bij de implementatie worden in 2008 als pakket aangeboden aan instellingen en andere intregrale kankercentra.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 14
pagina twaalf
3 aandachtvoornazorg enherstel Herstel & Balans
Veel aandacht gaat uit naar de behandeling van kankerpatiënten. Maar daarna? Het IKMN bevordert een breed aanbod van (na)zorgmogelijkheden aan patiënten. Dat aanbod moet bovendien inzichtelijk zijn voor zorgverleners. Ons uiteindelijke doel is dat elke patiënt revalidatie op maat krijgt. Het IKMN ondersteunt zorgverleners die zich bezighouden met revalidatie en psychosociale (na)zorg. Dat doen we regionaal door professionals te helpen bij het gebruik van protocollen, het bevorderen van verwijzingen en registratie.
Het IKMN speelt een actieve rol in het ontwikkelen van revalidatieprogramma’s voor patiënten, zoals Herstel & Balans. Landelijk helpen de integrale kankercentra de hulpverleners bij de financiering van dit programma, de verdere ontwikkelingen in de revalidatie, scholing, kwaliteitsbewaking en intervisiebijeenkomsten. Het doel van Herstel & Balans is dat ex-kankerpatiënten minder klachten (bijvoorbeeld vermoeidheid) houden na de behandeling. Wanneer ze met meer zelfvertrouwen het leven aankunnen, is ook de kans dat ze weer kunnen werken groter. Helaas nemen er nog te weinig patiënten deel aan het programma. In de IKMN-regio waren dat er in 2007 ruim 150, terwijl de potentiële doelgroep bestaat uit 750 expatiënten. De integrale kankercentra hebben daarom hulpmiddelen ontwikkeld om de verwijzing te bevorderen, zoals pr-materiaal en de website www.herstelenbalans.nl. Films over de opzet, de mogelijkheden en het effect van het programma zijn te bekijken op deze website. Met behulp van de pr-middelen wordt het programma regelmatig onder de aandacht gebracht van de zorgverleners. Herstel & Balans wordt in de IKMN regio uitgevoerd in Revalidatiecentrum De Hoogstraat (sinds jaren samen met het IKMN een belangrijke pleitbezorger voor oncologische revalidatie), Meander Medisch Centrum en Ziekenhuis Rivierenland.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 15
dertien
Beleid en onderzoek In juni 2007 vond in Revalidatiecentrum De Hoogstraat een landelijke werkconferentie plaats voor beleidsmakers, financiers, zorgverleners en patiënten. Thema was de toekomst van oncologische revalidatie als onderdeel van een individueel nazorgprogramma. De aanwezigen hechtten veel belang aan meer maatwerk voor patiënten en aan revalidatie tijdens de behandeling. Hoe vroeger de patiënt begeleiding krijgt, hoe sneller hij na de behandeling weer een normaal leven kan leiden. Het IKMN heeft samen met het UMC Utrecht, het Juliuscentrum, Revalidatiecentrum De Hoogstraat en de Universiteit Maastricht een vergelijkende studie onder de naam PACT ontwikkeld. PACT staat voor Physical Activity during Cancer Treatment. Patiënten met borst-, colon- en prostaatkanker zullen tijdens hun chemo- en radiotherapie deelnemen aan een revalidatieprogramma. De resultaten worden vergeleken met die van patiënten die het revalidatieprogramma niet hebben gevolgd. De studie start in 2008.
Richtlijnen Verschillende ziekenhuizen zijn in 2007 gestart met de implementatie van de handleiding slechtnieuwsgesprek. Het IKMN heeft het Diakonessenhuis en het St. Antonius Ziekenhuis hierbij ondersteund. Verder zijn we vanuit het IKMN actief betrokken bij het opstellen van een landelijke richtlijn Nacontrole bij kanker en een standaard nazorgplan voor patiënten. Naar aanleiding van het rapport van de Gezondheidsraad ‘Nacontrole in de oncologie’ heeft de VIKC een aanvraag
ingediend bij de prioriteitencommissie Kennisbeleid Kwaliteit Curatieve Zorg. De Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie ZonMw heeft de subsidieaanvraag gehonoreerd. De VIKC zal de richtlijn in samenwerking met het veld opstellen. Het project loopt tot en met mei 2009.
Scholing Het IKMN heeft ook in 2007 weer de intervisiebijeenkomsten van psychologen en maatschappelijk werkers gefinancierd. We organiseerden in 2007 opnieuw de landelijke nascholingsdag voor de uitvoerders van Herstel & Balans, met als thema ‘Herstel & Balans in ontwikkeling’. Tijdens dit symposium kwam revalidatie tijdens de verschillende ziektefasen aan bod.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 16
pagina veertien
beleid Revalidatie moet standaardbehandeling bij kanker zijn VIKC-persbericht, 27 juni 2007 Het aantal patiënten met kanker dat een beroep zal doen op nazorg en revalidatie neemt sterk toe de komende jaren. Vertegenwoordigers van de beleidsmakers in de zorg, zorgfinanciers en beroepsverenigingen signaleren echter dat de huidige nazorg voor mensen met kanker niet voldoet. Zij onderschrijven unaniem dat revalidatie standaard aangeboden moet worden als onderdeel van de behandeling van kanker. Dat bleek tijdens een landelijke werkconferentie over ‘Oncologische revalidatie’ van de stichting Herstel & Balans op 13 juni 2007 in revalidatiecentrum De Hoogstraat te Utrecht. Dit sluit aan bij de recente conclusie van de Gezondheidsraad dat de huidige nazorg bij kanker ontoereikend is. De partijen aanwezig op de conferentie gaven aan dat
een betere toegankelijkheid van de revalidatie, meer differentiatie in het aanbod en zorg op maat, meer kennis en onderzoek, en coördinatie dringend nodig zijn om in de toekomst aan de toenemende vraag naar revalidatie bij kanker te kunnen voldoen. De stichting Herstel & Balans, waarin de integrale kankercentra, revalidatie-instellingen en patiëntenorganisaties samenwerken, zal deze adviezen de komende tijd uitwerken in concrete initiatieven en activiteiten.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 17
vijftien
4 landelijkesamen werking Het IKMN meent dat de integrale kankercentra hun kwaliteiten nóg beter kunnen bundelen in een meer herkenbare landelijke organisatie. Dit verbetert en versnelt de doorstroming van nieuwe inzichten en behandelmethoden naar zorgverleners en instituten. Zij kunnen daardoor sneller de best mogelijke zorg leveren aan patiënten.
Daarom investeert het IKMN veel tijd en geld in de landelijke organisatie VIKC. Alle adviseurs van het IKMN dragen bij aan de landelijke programma’s richtlijnen en organisatie van zorg, palliatieve zorg, kankerregistratie, klinisch vergelijkend onderzoek, ICT en revalidatie. IKMN-directeur Ria Koppejan is landelijk programmaleider palliatieve zorg en revalidatie. IKMN-medewerkers verzorgen de facilitaire dienstverlening van het landelijke VIKC-vergadercentrum, waar alle integrale kankercentra en hun samenwerkingspartners gebruik van kunnen maken.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 18
pagina zestien
kengetallen+partners Kengetallen per 31 december 2007
Samenwerkingspartners in de regio
Inwoners IKMN-regio 1,4 miljoen Ziekenhuizen 6 Thuiszorgorganisaties 7 Andere aangesloten organisaties 7
De aangesloten ziekenhuizen Universitair Medisch Centrum Utrecht • Utrecht AMG Groep • Utrecht Diakonessenhuis • Utrecht, Zeist en Doorn Meander Medisch Centrum • Amersfoort en Baarn Zuwe Hofpoort Ziekenhuis • Woerden Ziekenhuis Rivierenland • Tiel
Medewerkers in personen 43 Medewerkers in fte’s 30,35 Ziekteverzuimpercentage 4,07% Gevolgde scholingen 77 Medisch specialistische consulenten 35 Oncologiebesprekingen 328 / jaar Besproken patiënten op oncologiebesprekingen 4.013 / jaar Aantal netwerken en werkgroepen 19 Consulenten palliatieve zorg 13 Consulten palliatieve zorg circa 600 Netwerken palliatieve zorg 6 Geregistreerde nieuwe patiënten (2005) 7.246 Aanvragen kankerregistratie 46 Aantal projecten binnen kankerregistratie 13 Nieuwe patiënten in trialverband 249 Baten 2,69 miljoen euro Netto resultaat – 0,27 miljoen euro
Thuiszorgorganisaties Zuwe WeideSticht • Maarssen Aveant • Utrecht Zorgservice Vitras • Driebergen Amant • Amersfoort Thuiszorg West Veluwe (gedeelte) • Ede Thuiszorg en Maatschappelijk werk Rivierenland • Tiel De Vierstroom (gedeelte) • Gouda Overige samenwerkingspartners Faculteit geneeskunde, Universiteit Utrecht • Utrecht Stichting Preventicon • Utrecht Helen Dowling Instituut • Utrecht Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde • Utrecht Revalidatiecentrum De Hoogstraat • Utrecht Opleidingscentrum van het UMC Utrecht • Utrecht Provincie • Utrecht Daarnaast werkt het IKMN voor en met verpleegtehuizen, hospices, huisartsen- en patiëntenorganisaties in de regio.
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 19
Financiele verantwoording Het IKMN is net als de overige integrale kankercentra ingesteld door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en wordt gefinancierd door de zorgverzekeraars. De financiering is vastgelegd in NZa-tarieven op basis van het aantal inwoners en het aantal nieuwe kankerpatiënten in de regio. De baten van het IKMN in 2007 waren 2,69 miljoen euro. Het nettoresultaat was -0,27 miljoen euro. In overleg met de zorgverzekeraars is gekozen om vanuit de bestaande financiële reserves tijdelijk meer personeel aan te nemen. Een uitgebreide financiële verantwoording vindt u op www.jaarverslagenzorg.nl.
Tekst Tekstbureau De Nieuwe Koekoek, Utrecht Ontwerp Weijsters & Kooij vormgevers, Grave Druk Graficiënt printmedia, Laren © IKMN, april 2008
IKMN_jaar 07_opmaak
7-5-2008
15:54
Pagina 20
pagina vier
t f
Catharijnesingel 55 Postbus 19079 3501 DB Utrecht +31(0)30 233 80 60 +31(0)30 233 80 79
[email protected] www.ikcnet.nl/ikmn
