IV N
De
0 5 g aa
H n
jaar
Colofon
Voorwoord
Dit IVN jubileumblad is tot stand gekomen door de IVN jubileumcommissie, bestaande uit:
Voor u ligt het jubileumblad ‘50 Jaar IVN Den Haag’.
Monique van den Broek Hans Hennekes Rob Meyer Leonie Piscaer Hermine Schuit Irene van Wissen Samenstelling: Evert Thomassen
2
De jubileumuitgave van het IVN: ga er maar eens lekker voor zitten
Opmaak en ontwerp: Sandra Kamphuis, Haags Milieucentrum Foto voorzijde: Ooievaar in Marlot door Rob Visser Druk: Drukkerij Lifoka, Den Haag
50 jaar
Dit blad kijkt niet alleen terug naar de afgelopen periode, maar blikt ook vooruit naar de toekomst. De nadruk ligt echter, zoals zo vaak met een jubileum, op de tijd die lang of recent achter ons ligt. Interviews met IVN-ers, die in het verleden hun sporen verdienden en die dat nog steeds doen door middel van uiteenlopende activiteiten. Verder treft u het uitgebreide Jubileum-wandelprogramma aan, waarbij wij u elke eerste zondag van de maand een excursie presenteren, te beginnen in het Zuiderpark en eindigend in Rozenrust. Zo wandelt u in een rondje door Den Haag, Wassenaar en Leidschendam. Het hoogtepunt van dit jubileum is op zondag 10 juni 2012. Op die dag wordt in het Museon een grote IVN familiedag georganiseerd. Wij beginnen echter met een openingsartikel van onze voorzitter Henk Wardenaar. De interviews zijn afgenomen door Hermine Schuit en Hans Hennekes. De foto’s zijn gemaakt door Hans Hennekes, Sandra Kamphuis, Henny Meyer, Lisette van Pelt, Irene van Wissen en Hermine Schuit. Laten we er een mooi groen 2012 van maken onder het motto: “Op naar de 100”. De redactie
Inleiding Vijftig jaar geleden is de afdeling Den Haag opgericht. We vieren nu die respectabele leeftijd. De landelijke IVN is twee jaar ouder en dat feest hebben we gevierd. Waar komen we vandaan, waar zijn we en waar gaan we naar toe? Wat deden we, wat doen we en wat willen we gaan doen? Wie waren we, wie zijn we en wie willen we in de toekomst worden? Bezinningsvragen over verleden, heden en toekomst. We zijn als IVN uit de KNNV ontstaan. Toentertijd was er onvrede met de maatschappelijke koers van de KNNV. De blik moest meer naar buiten gericht zijn. De maatschappij heeft behoefte aan “natuur en milieueducatie” en daar richtten we een Instituut voor op: het Instituut voor Natuur- en Milieueducatie” (IVN). De KNNV is meer gericht op het bestuderen van de natuur en IVN heeft als missie om natuur en milieu uit te dragen naar een breed publiek. Zijn we daarin geslaagd? En is de tweedeling in KNNV en IVN nog steeds zinvol? Wat is de relatie met de andere Haagse groene verenigingen (Algemene Vereniging Natuurbescherming - AVN en de Haagse VogelBescherming - HVB)?
Braak liggen We richten de blik als afdeling wel degelijk naar buiten. We verzorgen de halfjaarlijkse Groene cursus voor een breed publiek. Gemiddeld nemen er 20 mensen aan deel en bij twee cursussen zijn dat 40 mensen per jaar die enthousiast worden voor de natuur(beleving). De Natuurgidsencursus is intensief en duurt twee jaar, waarna een jaar volgt van “braak liggen”. Het docententeam kijkt terug en zet weer een nieuwe gidsencursus op. Per cursus worden 20 à 25 mensen bereikt, die gemotiveerd aan de slag gaan met het geven van excursies voor een breed publiek. Naast de instroom is er natuurlijk ook uitstroom (ouder worden, verhuizen etc.), maar we hebben een behoorlijk bestand aan actieve gidsen. De publieksexcursies (Stappen) zijn een succes. Dankzij actieve en brede communicatie (lokale kranten, lokale radio, posters en flyers en soms ook TV-West) komen er vaak 10 à 20 mensen opdagen voor een excursie. Een rekenvoorbeeld: 40 weken x 2 excursies per week x 12 à 13 mensen (12,5) = een bereik van 1000 mensen. Dan zijn er nog de wandelingen op aanvraag: 40 per jaar met een opkomst van zeg eens 15 mensen maakt 600 mensen per jaar. Het “product” van de IVN is een bereik van méér dan 1.500 mensen per jaar, geen geringe
score! Zijn we daarmee tevreden of hebben we nog wensen? Kwantiteit zegt niets over kwaliteit. De kwaliteit van de natuur(beleving) lijkt gewaarborgd met de opleiding van natuurgids en het feit dat een excursie vaak door twee gidsen geleid wordt. De één vormt de back-up van de ander voor een weetje, een plantensoort of de wijze van beleving. De Heimanshof wordt geïnventariseerd om de kennis van de aanwezige soorten op peil te houden (en natuurlijk omdat het gewoon leuk is om met een groepje IVN’ers door een van de mooiste stukjes van het Zuiderpark te wandelen!). Helaas zijn ook hier de bezuinigingen voelbaar: de beschikbare mankracht voor het beheer wordt door de gemeente tot een minimum teruggebracht. Er leven wel de nodige wensen voor de toekomst. Al sinds jaar en dag willen we meer doen met kinderen. Deels sluiten we aan bij bestaande kaders en organisaties (NME en bv. Elementree of het Bewaarde Land). Maar op meer structurele vragen van bijvoorbeeld BuitenSchoolse Opvang (BSO) hebben we geen antwoord. Het is de vraag of we dat moeten willen, maar er ligt wel een potentiële mogelijkheid.
Henk Wardenaar
Willen we meer vakkennis en een bredere scope? Werkgroepen verdiepen vaak specifieke kennis van de leden. De KNNV werkt hiermee en veel IVN-ers zijn lid geworden van de KNNV en specialiseren zich daar: bomencursus, plantencursus en er komt weer een mossencursus en een duinencursus. De belangstelling voor vogels wordt afgedekt door de HVB en ook daar zijn veel dubbellidmaat-
3
50 jaar
schappen. Natuurbescherming? De AVN doet het met hart en ziel. De AVN zien we regelmatig in het Groenoverleg van Den Haag en waar mogelijk trekken we met elkaar op. Recent is een nieuwe activiteit opgedoken: duurzaamheid een plaats geven in de natuurexcursies. Eigenlijk een oud thema uit de 60-er jaren: milieu. Maar dan in een actueel jasje: klimaatprobleem, biodiversiteit, uitputting van grondstoffen. Daar hebben we de laatste tijd weinig aan gedaan terwijl het wel deel uitmaakt van de (landelijke) missie van de IVN. En het is een eigentijds onderwerp dat zeer de moeite waard is. De deelnemers aan de lezing en de Meijendelexcursie (20 gidsen) in november willen hiervoor een werkgroep oprichten. Liefhebbers zijn van harte welkom. De samenwerking met de KNNV gaat goed: we hebben de Ratelaar gemeenschappelijk, we hebben halfjaarlijks overleg tussen de besturen en we stemmen inmiddels de lezingen op elkaar af. Over de aanpak van de cursussen praten we met elkaar. De HVB heeft een groot ledenaantal en “doet zijn vogel-ding(en)”. We houden vanuit de IVN rekening met hun lezingenavond (maandag) via personele unies weten we wat de andere organisatie doet. Een passieve relatie dus. Dan is er nog de grote bedreiging van de natuurbezuinigingen. Landelijk wordt de Natuurwet
opgesteld die een terugtredende rijksoverheid laat zien, minder subsidies en een grotere rol voor particuliere organisaties. Op het stedelijk niveau manifesteert zich de bezuinigingswoede op de natuur en het groen door het voorstel de heemtuin HJ Bos op te heffen en de gemeentelijk subsidie voor het Haags Milieucentrum binnen enkele jaren af te bouwen (tot nul euro). Als groene verenigingen trekken we met elkaar op richting gemeente. Een enorme verschraling die vraagt om een nieuwe visie en aanpak vanuit de natuur- (en milieu)beschermingshoek. De vier groene verenigingen staan in deze barre tijden voor de vraag of ze alleen of vanuit hun gezamenlijkheid opereren. Het zal duidelijk zijn dat je met meer organisaties sterker staat en een beter antwoord kunnen geven op deze ontwikkelingen dan dat elke organisatie dat afzonderlijk kan. ‘Samenwerken waar mogelijk en nodig, zonder de eigen identiteit te verliezen’, lijkt het beste motto! Kortom, genoeg te doen de komende jaren, waarbij onze kennis en ervaring uitstekend van pas komt. Alles wat tot nu toe bereikt is binnen IVN regio Den Haag, was niet mogelijk zonder de inzet van jullie allen als vrijwilligers. Veel dank daarvoor! We gáán voor de volgende 50 jaar. Namens het bestuur, de voorzitter Henk Wardenaar januari 2012
Interview met Jan La Haye Op de eerste vraag “Hoe het zo is gekomen met het IVN” vertelt Jan dat hij van jongs af aan al belangstelling had voor de natuur. Hij was een enthousiast vogelaar en via de Vogelbescherming kwam hij in contact met de organisatie van natuurwachten. Ongeveer 50 jaar geleden - dus rond 1960 - is hij als natuurwacht begonnen. Na een screening kreeg je een soort politiebevoegdheid, vertelde hij. Hiermee kon je in natuurgebieden (o.a. Meijendel) het publiek aanspreken op hun gedrag: op de paden blijven, niet plukken, geen schade toebrengen. Je fungeerde als een soort reserve boswachter; in het begin was het leuk, maar al snel ontstond de behoefte om mensen uit te leggen waarom iets schadelijk is voor de natuur: de omschakeling van verbieden naar voorlichting.
4
De natuurwachten sloten zich aan bij het pas opgerichte IVN en zij volgden de gidsencursus. Na afronding daarvan gaven Jan, Ton Lom-
50 jaar
mers en Jan Nijkamp -de landelijke oprichterzelf de eerste gidsencursus voor het IVN Den Haag in 1973/1974. Al snel liet Jan Nijkamp de cursus aan Ton en Jan over. “We werden in het diepe gegooid, maar gelukkig bleef Jan Nijkamp wel als coach op de achtergrond aanwezig” vertelt Jan. Ze kregen een boek van het hoofdkantoor, maar ze moesten verder zelf vormgeven aan de cursus. Om deelnemers te werven werd er via de krant reclame gemaakt. Er werd een bericht geplaatst met een uitnodiging mee te doen aan de gidsencursus en dit leverde genoeg respons op.
De eerste gidsencursussen werden in Den Haag gegeven. Het was de bedoeling de regio uit te breiden en men ging gericht werven in de gemeentes buiten Den Haag. Eerst werd de afdeling Zoetermeer opgericht. Daarna ook de afdeling Leiden, die weer aanjager was voor de oprichting van de afdeling Alphen aan de Rijn. Als een olievlek heeft het IVN zich zo over de provincie Zuid-Holland uitgebreid: een aanstekelijk enthousiasme. In 1969 verhuisde Jan naar Leiden en werd daar later voorzitter van de nieuw op te richten afdeling. Omdat dit de 100e IVN afdeling was, werd dit gevierd in aanwezigheid van de commissaris van de koningin en de landelijke pers.
deze zijn niet groter
respect voor de natuur Natuurbeleving is bij Jan altijd het belangrijkste uitgangspunt geweest bij het geven van excursies. Lekker door de modder sjouwen tijdens een boswandeling is minstens zo belangrijk, zo niet leuker, dan het kennen van allerlei namen van bomen en planten: die namen vergeten mensen toch weer. Het is leuk iets over te dragen aan mensen; iets te laten zien, ruiken, voelen en ervaren. Dit doorgeven is voor Jan zeer belangrijk; het stimuleren van belangstelling voor de natuur en het krijgen van respect hiervoor is zijn belangrijkste doelstelling. Naast zijn dagelijkse werk als docent bij de toen nog “school- en kindertuinen” is Jan 12 jaar lid geweest van het dagelijks bestuur van het IVN; daarnaast zat hij ook in het landelijk bestuur en in diverse commissies. Verder organiseerde hij met veel anderen biologische veldwerkkampen voor leerkrachten en andere belangstellenden. Geleidelijk heeft hij zijn activiteiten afgebouwd. Op een gegeven moment is wisseling van de wacht noodzakelijk, gaf hij aan. Op de vraag of hij nog aardige anekdotes weet, vertelt hij een verhaal dat menig natuurgids niet onbekend in de oren zal klinken. Er is een excursie gepland en aangekondigd in de krant.
Het regent pijpenstelen en het waait behoorlijk. Toch ga je op pad, want stel je voor: er staan mensen te wachten op jouw unieke rondleiding! Ruim op tijd aangekomen schuil je in je regenjas. Een minuut voor je wilt vertrekken komt er iemand aanlopen, ook verzopen als een kat. Je begroet elkaar en zij zegt: ”Ach ik vond het zo zielig als u hier voor niets was gekomen, daarom ben ik maar gegaan”. We hebben samen nog gezellig een kwartiertje door de duinen gelopen en zijn toen toch maar naar huis gegaan.
Plezier en genieten in de natuur; het IVN is een virus!
Tijdens de excursies die Jan vroeger gaf was er regelmatig een Belgische dame uit Antwerpen aanwezig. In het Antwerpse werden niet zulke interessante natuurwandelingen gemaakt. Zij werd gebracht en gehaald met een taxi. Deze bleef wachten tijdens de excursie. Het ontbrak haar niet aan geld en... belangstelling! Ooit gaf Jan in Leiden een ecologiecursus; na afloop kwam er een deelnemer op hem af, die zich voorstelde als Gert-Jan de Bruyn, universitair docent ecologie aan de universiteit van Leiden en een belangrijk onderzoeker! Waarom Gert-Jan de cursus volgde is Jan nooit duidelijk geworden. GertJan was namelijk expert op dat gebied. Jan vindt het erg leuk dat het IVN nog zo springlevend is; dat de Groencursus zo’n goede opstap is voor de gidsencursus en dat er altijd vrijwilligers zijn die dit allemaal doen. Omdat hij het toch niet helemaal kan laten begeleidt hij momenteel vrijwilligers en groepen kinderen in de schooltuinen. Ook nu nog is zijn adagium: ervaren! Binnen de kortste tijd heeft hij de kinderen zover dat ze insecten over hun handen laten lopen. Als doorgewinterde ervaringsdeskundige heeft hij nog wel wat tips voor de huidige generatie natuurgidsen: focus je op een bepaald gebied, maak gebruik van het materiaal van de educatieve afdeling van de gemeente, werk samen met KNNV . En op de laatste vraag: “Heb je een lievelingsplek in de natuur?” is hij heel duidelijk: “De Wadden... de ruimte, het uitzicht en de vogels!” Die vogels; zijn specifieke belangstelling waar alles mee begonnen is.
5
50 jaar
Interview met Kees Fokkens Kees vertelt dat hij vanaf 1978 lid is van het IVN. Kees en zijn vrouw Yula namen in de jaren ´70 vaak deel aan IVN wandelingen in Meijendel. Deze werden veelal geleid door dhr. en mevr. Van Blitterswijk. Het waren leuke wandelingen en Kees had het gevoel: dit kan ik ook. Daarom volgde hij In 1977/1978 de IVN gidsencursus en is daarna lid geworden van de afdeling Den Haag. Deze gidsencursus werd in Zoetermeer gegeven. De achterliggende gedachte was de oprichting van een Zoetermeerse afdeling, hetgeen na enige moeite uiteindelijk gelukt is. Bij de gidsencursus uit die tijd lag de nadruk sterk op biologische kennis; er werden proefwerken over de lesstof afgenomen. Daarnaast werd er ook geoefend in het geven van excursies. De map van de gidsencursus uit 19771978 die Kees nog bewaard heeft, bevat in mijn ogen een complete cursus biologie. Ook z’n eigen aantekeningen, de kleine gestencilde boekjes met natuurpaden heeft hij allemaal bewaard. Hieruit kun je opmaken dat in de loop van de jaren het accent is verschoven van biologische kennis naar educatie. Een enorm verschil met de huidige cursusmap.
Bevlogen voor natuur en bestuur
Na het behalen van het diploma heeft Kees wandelingen in Meijendel georganiseerd. De boerderij was steeds het startpunt. Van hieruit zijn verschillende wandelingen mogelijk. De wandelingen werden vaak met twee gidsen gedaan. Ook werden er excursiedagen georganiseerd waarbij om het uur een groep vertrok. Hieraan werkten meerdere gidsen mee. Eén keer per kwartaal kwamen de IVN-gidsen samen om het wandelprogramma voor de komende periode op te stellen. Dit werd doorgegeven aan de Posthoorn, die het al dan niet plaatste. Verder werden er affiches op diverse plaatsen in de stad opgehangen, zoals de ‘Stappen’ die we nu nog kennen.
6
Al snel werd Kees tot coördinator van de natuurgidsen benoemd. Op deze manier rolde hij het bestuur in; eerst als penningmeester,
50 jaar
daarna als voorzitter in begin jaren 80. Het was vaak moeilijk geschikte mensen voor het voorzitterschap te vinden. Ervaren voorzitters, b.v. gepensioneerden die in het verleden functies op departementen of bij de politie hadden vervuld, gewend aan duidelijke structuren en de ondersteuning van een secretaresse waren gewend, hadden het moeilijk met de meer “vrijblijvende” cultuur binnen het IVN. En de IVN´ers: zij hadden minder ervaring in het voorzitten.
Ondertussen bleef Kees excursies geven; inmiddels ook in het Haagse Bos. Deze excursies werden samen met een boswachter gehouden. De boswachters volgden in die jaren de IVN gidsencursus. In het Haagse Bos maakte Kees eens mee, dat een enigszins bekakt heerschap hem na afloop van de excursie een tientje in de hand stopte voor de moeite! Dit tientje is in de IVN-kas gestort. Een andere anekdote die hij zich herinnert is dat op een regenachtige excursiedag bij het
Pannenkoekenhuis, het startpunt van de wandeling door het Haagse Bos, een dame zich kwam melden. Zij bleek de enige deelnemer te zijn. Ze durfde echter niet alleen met Kees op stap het bos in. Uiteindelijk zijn beiden onverrichter zake weer naar huis gegaan.
Gijzeling met vogel Bij een zeer vroege vogelexcursie, het verzamelpunt was tegenover de Franse ambassade, waar een aantal jaren daarvoor een gijzeling had plaats gevonden, ontdekte Kees een bijzondere vogel op het dak van het tegenoverliggende Ministerie van Financiën. Met de verrekijker werd deze vogel in bespied... Dit trok de aandacht van de toevallig passerende politie. Er moest tekst en uitleg worden gegeven om te voorkomen dat Kees voor gijzelnemer werd aangezien. Nadat de politieagenten de vogel met de verrekijker hadden bewonderd was men gerust gesteld. Wat voor vogel het was weet Kees niet meer. Begin jaren negentig is Kees gestopt met het geven van excursies. Er waren vaak dezelfde deelnemers, veelal ouderen. Hoe betrekken we jongeren bij natuureducatie... iets waar we ons nu nog steeds het hoofd over breken. In de tussentijd is hij nog een aantaljaren secretaris geweest van het District Zuid-Holland en Zeeland van het IVN.
In dezelfde periode stopte hij met werken en ging zich meer op de KNNV richten, o.a. de werkgroep paddenstoelen. Ook begon hij met activiteiten voor Floron; een landelijk project voor plantenonderzoek. Via advertenties werden mensen gevraagd om mee te helpen bij het inventariseren van de planten op één vierkante km. Al snel hield Kees zich bezig met de organisatie. KNNV-leden en andere belangstellenden gingen hiermee aan de slag. Een artikel in de Posthoorn leverde nog meer belangstellenden op. Er bestaat een landelijke databank van Floron waarbij het accent steeds meer ligt op bijzondere planten. Kees is zes jaar voorzitter van de KNNV geweest. Momenteel houdt hij zich bezig met natuurbescherming in Den Haag voor de KNNV. Het beoordelen van Beheervisies en Beheerplannen van de gemeente voor de groengebieden. Als je zoals Kees, lang meeloopt en veel contacten hebt word je ook voor dingen gevraagd; zoals het meedenken over Natura 2000. Af en toe houdt hij een pleidooi bij een inspraakbeurt voor de Haagse natuur in de gemeenteraad. Na al die jaren nog steeds bevlogen voor natuur en bestuur!
Interview met Jan van der Slikke Jan vertelt dat hij al in 1965 lid is geworden van het IVN. Afkomstig uit het jeugdwerk en de jeugdkampen, die na de oorlog werden georganiseerd voor kinderen en jongeren, was hij er een voorstander van de jeugd actief bezig te houden met sport, spel, zang en volksdans. Toen hij hierbij Els, zijn toekomstige echtgenote ontmoette wist hij nauwelijks iets van de natuur. Door haar en niet te vergeten door zijn schoonvader Jan Nijkamp werd deze kennis snel opgepakt. “Hij was degene die alles ging nazoeken in boeken. Daardoor wist hij al snel meer dan ik”. De eerste gidsencursus volgde hij onder de bezielende leiding van zijn schoonvader. Deze had de sleutel van de Heimanshof; de beste plaats om de plantenfamilies te leren kennen. De Heimanshof is genoemd naar Eli Heimans, die samen met Jac P. Thijsse de biologie voor een breed publiek toegankelijk heeft gemaakt. De gidsencursus telde ongeveer tien deelnemers. Na het behalen van het diploma organiseerden de gidsen behalve excursies ook avonden om zichzelf bij te scholen. Dit gebeurde o.l.v. een medecursist die zich in een bepaald onderwerp verder had verdiept of een deskun-
dige van buitenaf. Een goede gewoonte, die nu nog voortleeft in de huidige gidsenavonden in het Milieu Service Punt, vindt Jan. Jan benadrukt , dat een gids ook over de drempel van zijn “eigen” bekende terrein moet durven stappen. “Loop eens mee met de excursie van een andere gids. Je kunt leren van de fouten van een ander, maar vooral kun je op nieuwe ideeën gebracht worden en die toepassen bij je eigen wandelingen. Het is ook erg nuttig om je niet alleen tot je vertrouwde gebied te beperken, maar af en toe een ander terrein aan te durven. Dat kost meer voorbereiding,
7
50 jaar
maar geeft ook veel voldoening. “Voorlinden, Sorghvliet, Clingendael, Westbroekpark en diverse andere terreinen hebben mij leuke excursies en veel plezier opgeleverd” vertelt hij. Gedurende de laatste 15 jaar heeft Jan zich vooral ingezet voor de Heimanshof. Hij zorgde voor bordjes bij de planten. Daarnaast gaf hij de “Bloeiberichten” van de Heimanshof uit. In die tijd was het veel werk om bij de teksten geschikte illustraties te vinden. Het kostte heel wat “knippen en plakken” om een goede uitgave te maken. Er werden 25 à 50 exemplaren verspreid. Met het huidige “knippen en plakken” op de computer gaat het een stuk sneller en eenvoudiger. Uiteraard gaf Jan rondleidingen in de Heimanshof en maakte hij het rooster voor de zondagmiddag“oppas”. Hand- en spandiensten zoals wieden namen Jan en Els ook voor hun rekening. In de loop van de jaren is de Heimanshof nogal eens het middelpunt geweest van strijd tussen de wethouders en de drie natuurclubs: IVN, KNNV en AVN.
onbezoldigd tuinleider Er waren veel verschillende inzichten over de inrichting; iedereen wilde iets anders. Met elke nieuwe wethouder kwamen er weer andere ideeën naar boven en bovendien deed de frequente wisseling van beheerder (het was een tijdlang een bijbaantje) de tuin geen goed. “Gelukkig hebben we nu in Eric van Veen een harde werker; kundig in zijn vak en met grote liefde voor de tuin”. IVN en KNNV maken bij hun cursussen dankbaar gebruik van de vele mogelijkheden die dit stukje grond biedt, maar ook als rustige groene plek voor de buurt is de Heimanshof van belang. Een aantal scholen profiteert ervan en misschien zou het mogelijk zijn, de naast gelegen tuintjes -nu vooral in gebruik bij allochtonen en bejaarden- weer te herstellen in hun oorspronkelijke functie: kindertuinen. Een uitdaging voor actieve IVNers: onbezoldigd tuinleider bij de naschoolse opvang? In 1970 is Jan naast IVN lid ook lid geworden van de KNNV. Hij waardeert de goede lezingen die met en voor het IVN en andere belangstellenden gegeven worden. De nauwe samenwerking tussen IVN en KNNV heeft vooral geresulteerd in diverse cursussen over bomen, paddenstoelen, strand, mossen en korstmossen en geologie van Nederland. Soms voor meer dan de helft bevolkt door IVNers. Dat lijkt een uitstekende ontwikkeling naast de eigen “gidsenavonden”.
8
50 jaar
bremraap in de Heimanshof
Als deelnemer hoorde hij van een gids in de Horsten eens dat er een lepelaarkolonie in de Horsten was gevestigd. Later, toen hij daar zelf gids was vroeg een deelnemer voorzichtig: “Zou het ook een reigerkolonie kunnen zijn?” Dat bleek zo te zijn. Oppassen dus en niet zomaar iets overnemen. Maar dan de deelnemer met een vraag over een vogel: “Een ‘kweenie’; hoe schrijf je dat, met een k of een q? De vorige gids zei dat en toen ik het thuis op wilde zoeken kon ik het niet vinden”. Daar was een gids dus wel heel duidelijk geweest: ik weet niet alles. Heeft Jan een lievelingsplek in de natuur? Een moeilijke vraag. Limburg in het voorjaar, het rivierengebied omdat het zo weids is, de Achterhoek met het besloten landschap... Gevarieerd dus. Maar in Den Haag spant uiteraard de Heimanshof de kroon; een dierbare plek gedurende 15 jaar. Een plek van enorme educatieve waarde. Een onbekend juweel!
Interview met Laus Hendriks Laus is z’n ‘carrière’ bij het IVN begonnen als cursist van de natuurgidsencursus in 1974. In 1976 haalde hij zijn diploma. De diverse aspecten van de natuur waarover in de cursus werd verteld waren voor hem een openbaring. Laus en zijn vrouw Tiny waren al vaak actief buiten bezig tijdens de ANWB-kampen waaraan ze regelmatig meededen. Deze kampen waren o.a. gericht op natuurbeheer. Laus genoot hiervan en de kennis die hij hier opdeed was een basis voor de gidsencursus. De cursus, gegeven door Jan Nijkamp, Jan La Haye en Ton Lommers, omvatte een stevige hoeveelheid biologische kennis. Het ‘bruine boek’, zoals sommigen zich nog kunnen herinneren was de leidraad voor de natuurgidsencursus van toen. Laus heeft altijd al belangstelling gehad voor de natuur. Afkomstig van het platteland kwam je op jonge leeftijd in aanraking met de natuur, vertelde hij. De beleving van natuur is voor hem dan ook een belangrijk aspect. Dit was een van de redenen om de gidsencursus te volgen. Met het IVN diploma mocht je excursies geven tijdens de ANWB-kampen; ook een belangrijke drijfveer voor hem.
Doener in de natuur
Tijdens de gidsencursus ontstond zijn voorkeur voor het strand, hetgeen later resulteerde in het coördineren van de strandwerkgroep. Het KNNV inventariseert de Nederlandse kust op strandvondsten en de gegevens worden opgestuurd naar de Stichting Anemoon. Deze Stichting verzamelt alle gegevens van de strandwerkgroepen van de Nederlandse kust en vanuit deze gegevens kunnen conclusies getrokken worden op het gebied van veranderingen aan de Nederlandse kust wat betreft strandvondsten. Tijdens deze inventarisaties lopen in Kijkduin soms IVN gidsen mee en wordt tevens een strandexcursie gehouden; een samenwerkingsverband tussen IVN en KNNV. Samen met een groep mensen iets doen in de natuur heeft zijn grote voorkeur. Vanaf 1976 heeft Laus meegewerkt aan de gidsencursus. Ruim 35 jaar dus! Toen in 1995 begonnen werd met de Groenecursus werd Laus hiervan de coördinator. Destijds begon men met twee medewerkers; nu zijn het er vijf. De overstap van de Groene Cursus naar de gidsencursus gaat nu gemakkelijk. In al die jaren dat Laus meedraait heeft hij de veranderingen in de opzet van de cursus en het cursusmateriaal meegemaakt: van veel biologische kennis naar meer educatieve vaardigheden. Van vier tentamens, die
veel spanning opwekten naar het afschaffen daarvan. Nu wordt er veel meer gelet op betrokkenheid en presentatie. Het enthousiasmeren en overdragen is belangrijker dan het kennen van alle plantjes, bomen, schelpen, paddenstoelen, vogels etc. Het intake gesprek dat nu voor de start van de gidsencursus plaats vindt is dan ook vooral bedoeld om de motivatie van de deelnemers helder te krijgen. Het liefst zou Laus zien dat er binnen het IVN nog een werkgroep natuurbeheer zou ontstaan, eventueel gekoppeld aan educatieve kinderactiviteiten. Misschien in samenwerking
met de Natuurverkenners en Elementree? Op de laatst vraag: “Heb je een lievelingsgebied in de natuur?” hadden wij gegokt op het strand... Nee dus: het gebied Midden Delfland met z’n openheid, vergezichten en wolkenluchten heeft zijn grote voorkeur om er te fietsen en te wandelen. Moeilijk om te kiezen, want ook het Deelerwoud gooit hoge ogen. Doen en beleven staan bij Laus al jaren hoog in het vaandel!
9
50 jaar
Interview met Rob & Henny Meyer Toen ze nog jong waren maakten Rob en Henny als enthousiaste natuurliefhebbers lange wandelingen. Meijendel was hun favoriete terrein. Henny hoorde via-via over dhr. Rensen die verbonden was aan een “natuurclub” in Den Haag. Het bleek dat hij leiding gaf aan de Natuurwachten van het IVN. Voorzien van een penning, een band om de arm en een gestempeld bewijs van de politie, hadden deze natuurwachten als taak het publiek aan te spreken op verboden zaken, zoals loslopende honden, wandelen buiten de paden en het plukken van planten. Rob voelde hier wel voor en meldde zich bij dhr. Vink. Hij kreeg toen de penning en de bijbehorende armband. Natuurwacht hield niet in dat je “politieagentje” ging spelen vertelt Rob er nadrukkelijk bij. Het uitleggen waarom men iets beter kon laten was minstens zo belangrijk. Zijn beweegreden was, dat hij wilde overbrengen hoe mooi de natuur is en hoe zuinig je erop moet zijn. Rob was natuurwacht rond 1967/1968. Het voordeel van natuurwacht , was dat je iets meer mocht, b.v. over hekjes klimmen en lopen in een terrein dat eigenlijk voor het publiek verboden was, dus lekker kwajongen zijn. Henny steunde, als niet natuurwacht Rob door hem trouw te supporten.
10
De Natuurwachten vormden een werkgroep binnen het IVN Den Haag; door je aan te melden als geïnteresseerde voor natuurwacht, moest je lid worden van het IVN. Rob werd door het IVN Den Haag benaderd om een aantal taken op zich te nemen voor de vereniging. Hij is in de jaren zeventig secretaris
50 jaar
en voorzitter geweest. “Het is een leuke club met prettige mensen, die hun liefde voor de natuur delen”. Henny vertelt dat ze erg kan genieten van wat er spontaan in de natuur gebeurt. “Het proces dat je ziet gebeuren op het gebied van flora en fauna blijft boeien”. Vogels nemen zowel bij Rob als bij Henny een bijzonder plekje in. Henny en Rob bemannen de informatietelefoon van het IVN, afdeling Den Haag en eveneens het e-mail contactadres. Soms krijg je grappige vragen, vertelt Henny, zoals: “Krijg ik een medaille als ik aan de wandeling heb deelgenomen?” Of iemand die meldt dat hij een (gier)zwaluw heeft gevonden en zich vertwijfeld afvraagt wat hij nu moet doen. Het advies: “Omhoog gooien... dan gaat hij weer vliegen” verbaasde de beller, maar bleek toch effectief.
Natuurduo
Rob heeft meegewerkt aan de IVN Groene Cursussen en de natuurgidsencursus met het accent op de pedagogisch educatieve thema’s; het begeleiden van oefenexcursies. In deze cursussen verzorgde hij vaak het thema “vogels”. Henny -als stille kracht op de achtergrond- verzorgde tijdens de gidsenweekenden veel heerlijke maaltijden. Vooral haar Indische specialiteiten vergezeld van een heerlijke satésaus weten veel gidsen zich goed te herinneren. Rob werd gevraagd om de eindredactie van “De Ratelaar” op zich te nemen. Het kwartaalblad van IVN en KNNV. Henny’s prachtige foto’s zijn hierin vaak terug te vinden. De verschillende Haagse natuurclubs hebben gezamenlijk het HMC -Haags Milieucentrum- opgericht. De bedoeling was een “huis” te hebben voor bijeenkomsten en een opbergplaats voor materialen en de onderlinge band te versterken. Dit is niet helemaal uit de verf gekomen. Het HMC is meer zijn eigen weg gegaan. Rob en Henny fungeren als persvoorlichters van het IVN afdeling Den Haag. Rob probeert zoveel mogelijk wandelingen door te geven aan de wijkkranten zoals de “Posthoorn”. Op zaterdagochtend worden via Radio West soms ook wandelingen doorgegeven. De gids die de
wandeling geeft wordt dan kort geïnterviewd. Henny was lange tijd actief bij de verkoop van materialen in de IVN kraam bij verschillende informatiemarkten. Rob en Henny wisten ons nog een leuke anekdote te vertellen. Tijdens een excursie vlak na de Tsjernobyl ramp vroeg een dame die tijdens de IVN wandeling een wat groen besmeurde jas had opgelopen: “Meneer, denkt u dat dit door Tsjernobyl komt?”
Op de vraag wat de favoriete plek in de natuur is antwoordt Rob: “Duinen en zee, vanwege de uitgestrektheid, de variëteit in flora en fauna. Henny daarentegen is meer verknocht aan het mooie glooiende coulissenlandschap in Oost Nederland. Daar is het nog niet zo vol! Vandaar dat ze regelmatig pendelen tussen Den Haag en hun “buitenverblijf” in Ootmarsum!
Interview met Ton Lommers Hoe is zijn binding met het IVN ontstaan en hoe is het verder gegaan? Van jongs af was Ton een kind dat graag klauterde, klom en dingen onderzocht. Kortom: hij klooide tot hij werd weggestuurd. Al op 15-jarige leeftijd werd hij lid van de Vogelbescherming Den Haag. Daar had hij tijdens de excursies de grootste bewondering voor: “Die mensen die alles van vogeltjes afwisten”. Dat wilde hij ook! En met groot enthousiasme stortte hij zich daar in. Volgens zijn moeder werd een hobby bij hem een manie, vertelde Ton. Een excursieleider van de Vogelbescherming was ook leider van de Natuurwachten in de duinen. Zij hielden toezicht, zodat het publiek geen verkeerde dingen deed en waarschuwden als men zich niet volgens de regels gedroeg. In 1960 -Ton was 18 jaar- werd hij IVN-natuurwacht in de duinen. In dat jaar werd het IVN landelijk opgericht. Het doel was toen mensen natuurminded te maken en te interesseren voor natuur. Ton werd in 1960 lid en volgde samen met zijn goede vriend Jan La Haye een van de eerste cursussen voor natuurgids o.l.v. Jan Nijkamp. Daarna ging hij zelf meewerken aan de natuurgidsen-cursussen. Vanaf dit eerste begin heeft het IVN zijn leven gekleurd en eigenlijk is dat nog steeds zo. Ton vertelt met groot enthousiasme over de inspirerende biologische werkkampen voor onderwijzers, georganiseerd door het KNNV. Ook hier volgt hij eerst de cursus en gaat daarna vele jaren meewerken om cursussen te geven. “Broeinesten van ideeën!” noemt hij het nu nog. Om kinderen mee naar buiten te nemen en
belangstellend te maken voor wat groeit en bloeit, zette hij nieuwe didactische werkvormen op. “Mijn visie op Natuur- en Milieu Educatie heeft zich hier ontwikkeld.” In 1978 vroeg het landelijk bestuur van het IVN hem om natuurgidsencursussen te gaan begeleiden. Ook met het opleiden van de docenten voor deze cursus hield hij zich bezig. Ton heeft zich hier 30 jaar voor ingezet en gedurende deze jaren is de natuurgidsencursus steeds vernieuwd. Momenteel verzorgt Ton op districtsniveau nascholing voor natuurgidsen gericht op actieve natuurbeleving. Als je zo’n nascholing hebt meegemaakt weet je hoe enthousiast hij hier vorm aan geeft. Actieve natuurbeleving is nog steeds zijn stokpaardje en momenteel heeft hij hierover een drietal ideeënbundels samengesteld: “Schrikdraad”, “Dat prikt” en “Takkenwerk”. Ton vindt het nog steeds heerlijk om mensen, in positieve zin, op het verkeerde been te zetten: tijdens een excursie door de weilanden laat hij iedereen over een hek klimmen om als laatste het touw van het hek los te maken en zelf rustig door het geopende hek te lopen. Hij kan het klooien niet laten!
Verwondering oproepen
11
50 jaar
Programma Jubileumjaar 2012 jan. zondag 8 , 14.00-17.00 uur 1 Nieuwjaarsreceptie, Paviljoen Te Werve, Huys de Wervelaan 110, Rijswijk Tel. 070-3985046 febr. zondag 5 , 11.00 uur
12
maart zondag 4, 11.00 uur april zondag 1, 11.00 uur
2 Jubileumwandeling, Zuiderpark: Winterse ontdekkingen.
Start: Ingang Melis Stokelaan ter hoogte van Aagje Dekenlaan voor politiebureau Mr. P. Droogleever Fortuynweg 111 Den Haag
3 Jubileumwandeling, Uithof
Start: tegenover ingang schaatscentrum de Uithof, Jaap Edenweg 10 Den Haag
4 Jubileumwandeling, Ockenburgh: Grappige natuur.
Start: Monsterseweg Den Haag, rechts na het toegangsbruggetje Bus 31 richting Naaldwijk halte Ockenburgh
5 Jubileumwandeling, Scheveningen: Wind & water. mei zondag 6, 11.00 uur Start: Windmolen bij zuidelijk havenhoofd, einde Houtrustweg. Hoog duin, mooi strand, betonblokken en korren. 6 Jubileumwandeling, Kijkduin: Zand & strand juni zondag 3, 11.00 uur Start: bij de muziektent, Deltaplein, Kijkduin (laarzen aan) Bus 23, 24 en 26. 50 jaar
*
juni zondag 10, 11.00-16.00 uur Publieksmanifestatie bij het Museon Stadhouderslaan 37,Den Haag, Tel. 070-3381338 7 Jubileumwandeling, Sorgvliet: De geheime tuin. juli zondag 1, 11.00 uur Start: Park Sorgvliet, Scheveningseweg 24, Den Haag Hoek Adriaan Goekooplaan
8 Jubileumwandeling, Oostduin/Harstenhoek: Bruikbare planten. aug. zondag 5, 11.00 uur Start: Paviljoen Duinzicht, v. Alkemadelaan 405, Den Haag. Bus 23 halte M. de Brauwweg. 9 Jubileumwandeling, Clingendael: Boeiende bomen. sept. zondag 2, 11.00 uur Start: bruggetje van Alkemadelaan t.o. Van Montfoortlaan. Bus 23. 10 Jubileumwandeling, Meijendel: Dwalen door de duinen. okt. zondag 7, 11.00 uur Start: speelweide t.o. pannenkoekenhuis Meijendelseweg, Wassenaar. zaterdag 27, 14.00-17.00 uur *) IVN ledendag , NME centrum Weidezicht, Parkzicht 100, Leiden, Tel. 071-5167711 11 Jubileumwandeling, de Horsten: Spannende speurtocht. nov. zondag 4, 11.00 uur Start: hoofdingang Papeweg Wassenaar dec. zondag 9, 11.00 uur
12 Jubileumwandeling, Park Rozenrust: Winterse weelde.
Start: ingang bij Veursestraatweg 102a Leidschendam. Bus 45.
Alle jubileumwandelingen zijn gratis. Wij verzorgen voor de meewandelende kinderen een leuke speurkaart en na afloop krijgt iedereen een klein presentje. Wij hopen op een goede opkomst. *) hiervoor krijgt u een persoonlijke uitnodiging.
Jubileumwandeling Zuiderpark
2
In het zuidelijke deel van het Haagse Zuiderpark, tussen de Melis Stokelaan en de Loevesteinlaan, ligt rondom een mooie karpervijver een gebied vol mooie bomen en bijzondere heesters. Een gebied met een doolhof van voetpaden waar bomen en heesters groeien met bijzondere bladeren, aparte bloemen en vreemde vruchten. Dit gebied is een arboretum (een verzameling van bijzondere bomen en heesters). Het wordt het “Landengebied” of “Bomenland” genoemd, omdat er soorten groeien afkomstig uit diverse landen, verspreid over de hele wereld. Het arboretum is onderverdeeld in de volgende gebieden: China, Japan, Himalaya, Voor-Azië, Noord-Amerika en Noord- en Zuid-Europa. Tijdens de wandeling van 5 februari zult u hoogstwaarschijnlijk diverse winterbloeiers in bloei zien staan, zoals de toverhazelaar, de winterjasmijn, het Perzisch ijzerhout en de gele kornoelje.
Een arboretum in het Zuiderpark om trots op te zijn! Het Zuiderpark is een prachtig park waar voor ieder wat te doen of te zien is. Denk hierbij aan de speelweiden, de Western speeltuin (in
het Noord-Amerikaanse gedeelte), de natuurspeelplaats (tegenover het hertenkamp), de kinderboerderij, de heemtuin en het landschappengebied. We zijn ervan overtuigd u een fijne rondleiding te kunnen geven. Neem gerust uw (klein)kinderen mee, want de wandeling heeft allerlei uitdagingen, waardoor het een ware ontdekkingstocht wordt.
13
50 jaar
Jubileumwandeling in De Uithof
3
Tussen de Lozerlaan en de Wennetjessloot ligt een prachtig stukje natuur, met bos en waterpartijen, een gebied dat velen zal aanspreken. Als poortwachters staan aan de rand van het Natuurgebied vier torenflats. De natuur heeft zich in korte tijd (jaren 1960) ontwikkeld tot een van de meest vogelrijke gebieden van de omgeving. Er zijn hier in dit gebied zo’n 350 soorten planten en dit is ruim 30% van alle in Den Haag bekende plantensoorten. Er zijn zelfs zeldzame soorten te vinden o.a. de vleeskleurige orchis, rietorchis en moeraskartelblad. De bomenbeplanting, het bosgebied, wordt regelmatig gedund om zo aantrekkelijke doorkijkjes te behouden. Opvallend in dit gebied is de lange dijk (compartimenteringsdijk) die het gebied als het ware doorkruist. Een wandeling door het Natuurgebied de Uithof heeft vele verrassingen. Wat te denken van de afwisseling tussen het bosgebied, het poldergebied, het bekijken van de oeverzwaluw-
wand, of een wandeling langs het veenmoeras, het riet- en waterland met de sloten plassen en rietkragen of leuk voor de kinderen om in het doolhof te lopen. Ja er zijn vele redenen om regelmatig te ontspannen met een wandeling door het natuurgebied de Uithof.
Jubileumwandeling in Ockenburgh De geschiedenis en de toekomstplannen van het landgoed zijn erg interessant. Tijdens de wandeling wordt niet alleen het landgoed Ockenburgh aangedaan, maar ook een nemen we een kijkje in het aangrenzende Hyacintenbos. Dit stukje landgoed heeft deze naam gekregen omdat hier in het voorjaar duizenden hyacinten bloeien tussen de vele varens. In dit hyacintenbos is nog goed te zien waar deze grond in het verleden voor werd gebruikt. Het landgoed is momenteel ingericht in de landschapstijl, maar ten tijde van de aanleg was dit nog niet het geval. Het landgoed Ockenburgh heeft veel te bieden op het gebied van groen; naast grote gazons zijn er bosrijke delen, mooie waterpartijen en onverwachte doorkijkjes. De oude, soms holle bomen, bieden plaats aan vleermuizen en er komen vele soorten paddenstoelen voor. Ook de vogels hebben het landgoed, op grens van Den Haag, weten te vinden.
14
50 jaar
4
Jubileumwandeling in Scheveningen Haven 5
Bij het binnengaan van de haven van Scheveningen zie je de havenhoofden, die de binnen- en buitenhaven moeten beschermen tegen grote stormen. Deze havenhoofden zijn aan de onderzijde voorzien van basaltblokken, waartussen allerlei zeeleven zichtbaar is. Garnaaltjes, visjes, anemonen en krabben vinden er een goed heenkomen. Als het weer het toelaat en de waterstand gunstig is, dan gaan we korren. Met hoge laarzen met een groot sleepnet door de branding. Dat levert vaak leuke vondsten op.
Jubileumwandeling over het strand bij Kijkduin 6
Het strand en de duinen aan de zeekant in Kijkduin zijn in het voorjaar van 2010 een heel stuk breder gemaakt, waarbij de Delflandse Hoofden (de ‘golfbrekers’) helemaal onder het zand verdwenen zijn. Het strand is daarmee ecologisch veel eenvormiger geworden, doordat alle organismen die wel op de stenen van de hoofden, maar niet op het zand kunnen leven, verdwenen zijn. Op het strand bij Kijkduin worden zelden opzienbarende vondsten gedaan, maar altijd is er wel iets te vinden wat voor de geïnteresseerde wandelaar interessant is: schelpen, wieren, zeesterren en krabben, waar veel meer aan te zien en over te vertellen is dan menigeen denkt. Wat er te vinden is, is sterk afhankelijk van de windrichting: bij westenwind spoelen er vooral drijvende zaken aan,bij oostenwind liggen er veel bodemorganismen.
15
50 jaar
Publieksmanifestatie * IVN Den Haag is 50 en dat vieren we met een IVN-dag in en om het Museon op zondag 10 juni 2012 Waar? Tijdstip? Kosten? Voor wie?
Museon, Stadhouderslaan 37 2517 HV Den Haag 070 338 1338 11.00 tot 16.00 uur Gratis toegang tot de activiteiten. Toegang Museon met kortingsbon uit de Ratelaar van mei. Iedereen is op deze dag welkom: bekenden en onbe- kenden, ouderen, jongeren en hele gezinnen.
Er is muziek, een verkoopkraam en in het Museon is een leuke tentoonstelling over planten PLANTASTIC.
Er zijn allerlei activiteiten: Buiten: Binnen:
Kaboutertocht voor de allerkleinsten Excursie langs de Haagse Beek om 12.00 en 13.00 uur Excursie langs de bomen in het Statenkwartier om 12.30 en 14.30 uur Vissen naar waterbeestjes in de vijver Verkoopkraam Determineren van insecten Bijenstand met verkoop van honing
Zet de datum in de agenda en kom met familie, kleinkinderen en maak kennis met IVN Den Haag. Tot zondag 10 juni!
Jubileumwandeling in Sorghvliet Sorghvliet is een binnenduinrandbos dat een lange geschiedenis kent. Het is door Jacob Cats aangekocht in 1643 en hij begint met het open duin te beplanten. Zijn opvolgers leggen eerst een geometrische tuin aan in de Franse stijl, die later wordt omgevormd tot de Engelse landschapsstijl met slingerende paden en verrassende doorkijkjes. De Haagse beek is een structurerend onderdeel van het park. Het Catshuis maakt deel uit van het park, dat in eigendom bij de staat is. In het park komen veel stinzenplanten voor. Het park kent bossages met abelen en iepen en met beuken en eiken en ook enkele berkengroepen. De linde en de paardekastanje zijn als laanbeplanting vertegenwoordigd. Het ontwerp door mensenhanden is duidelijk te zien: het sterrenbos, een carré van aarden wallen (tegen het stuiven) in het centrum, de ligweiden, de Parnassusberg en de muur van bijna een eeuw oud, rondom het park. Er is ook een bijenstal waarvan de honing in het voorjaar verkocht wordt. Het park maakt deel uit van de Haagse ecologische structuur.
16
50 jaar
7
Jubileumwandeling in Oostduinen/Harstenhoek
8
Aan de noordkant van Scheveningen ligt een interessant natuurgebied: Oostduinen/Harstenhoek met het Nettenboetstersveld, binnenduinbos en duinen. We gaan in dit gebied op zoek naar bruikbare planten. Eetbare planten en planten met een geneeskrachtige werking. Dit gebied behoort bij het bij het waterwingebied en wordt beheerd door Dunea.
Jubileumwandeling in Clingendael Clingendael is voor velen vooral het instituut van buitenlanddeskundigen. Voor IVN Den Haag is het landgoed vooral een statig park met een rijke historie en een groene oase in wereldstad Den Haag. Er zijn veel manieren om het park binnen te gaan en van elke kant is het weer anders. Vanaf de hoofdingang kun je de statige oprijlaan met zin oude lindes op of meteen via de rododendrons naar de Japanse tuin. Die tuin is open in het voor- en najaar. Vanaf de van Alkemadelaan loopt de wandelaar meteen het bos in met zijn zware oude beuken of eerst langs het weitje met de solitaire, exotische bomen. Vanaf het eind van de Wassenaarseweg kun je eerst naar het landgoed Oosterbeek en via de vele bruggetjes naar Clingendael. In het voorjaar zijn er overal stinzenplanten te zijn zoals sneeuwklokjes, winterakonieten en boshyacinten. Zomers barst het van de libellen boven de vele watertjes en halen bijen nectar uit de lindebloesem. Als het herfstig wordt zijn er veel paddenstoelen te vinden op het dode hout. Maar het mooist is het landgoed als er een flink pak sneeuw is gevallen, de roodborstjes naar kruimels zoeken en de gaaien naar eikels. Wandel mee door dit schitterende landgoed.
17
50 jaar
9
Jubileumwandeling door Meijendel 10
Stappen door de duinen van Meijendel over onverharde paden De duinen van Meijendel behoren tot de belangrijkste kustgebieden van Nederland, met een overwegend open duinlandschap met struweel. De belangrijkste functies van het gebied zijn: natuurbescherming, drinkwatervoorziening, kustverdediging en recreatie. Zo’n 7000 jaar geleden ontstonden de eerste strandwallen met daarop de Oude Duinen. Resten daarvan zijn nog te vinden in de vorm van het Haagse Bos (Den Haag) en De Horsten (Wassenaar). Vanaf het jaar 1000 vormden zich de Jonge Duinen, deels bovenop de Oude. Vooral in de Vallei Meijendel zijn nog veel overblijfselen te zien van de landbouwontginningen: de boerderij Meijendel, diverse geëgaliseerde valleien, omgeven door zandwallen en greppels met elzenbeplanting en andere boomaanplant. Meijendel behoort tot de
Jonge Duinen. Het heeft zijn open relatie met de zee gelukkig behouden. Op het strand kunnen zich in beperkte mate kleine strandduintjes ontwikkelen, meestal tot de eerstvolgende grote storm. Flora en fauna zijn uitzonderlijk rijk vanwege de afwisseling in vocht-, humus en kalkgehalte in de van oorsprong voedselarme bodem. Er komen meer dan 250 soorten vogels voor en ongeveer 100 soorten broeden er ook. Er zijn veel konijnen, muizen, spits- en woelmuizen, vleermuizen en ook reeën, vossen, wezels, en op natte plaatsen padden en kikkers. De Zandhagedis is een heel wat zeldzamere verschijning. De verscheidenheid aan insecten is enorm. In natte gebieden kunnen veel waterinsecten gevonden worden en in droge gebieden diverse soorten vlinders, mieren, kevers en bijen.
Jubileumwandeling door De Horsten 11
Het landgoed De Horsten bestaat eigenlijk uit drie landgoederen: Raaphorst, Ter Horst en Eikenhorst (waar onze kroonprins woont met zijn gezin). Al wandelend kom je langs weilanden, statige beukenlanen, dichte berken- en elzenbosjes, prachtige vergezichten over de enorme vijver waar geen begin of einde aan lijkt te zijn, oude strandwallen, de Seringenberg, en een theehuis met heerlijke gerechten.
18
De biodiversiteit is er enorm: zoogdieren als ree, bunzing en hermelijn zijn er thuis, en het landgoed is beroemd om de grote verscheidenheid aan paddenstoelen. In de weilanden is de zilverreiger regelmatig te zien, evenals
50 jaar
grutto, kievit, tureluur en scholekster. In alle seizoenen is De Horsten een prachtig wandelgebied.
Jubileumwandeling in Park Rozenrust, Leidschendam
12
Anderhalve eeuw geleden vond je langs de Vliet veel buitenplaatsen, die toebehoorden aan welgestelde lieden uit de grote steden. In 1791 kocht Christiaan Roos, kassier van de Haagse Bank van Lening, een boerderij met bijbehorend land aan de Veursestraatweg in Leidschendam. Hij liet daar een nieuw “bouwmanshuis tevens herewoningh” bouwen dat hij Roosenrust noemde. Een latere eigenaar: jhr. Marinus Willem de Jonge van Campensnieuwland, heeft waarschijnlijk omstreeks 1835 de beroemde tuinarchitect Jan David Zocher opdracht gegeven bij zijn huis een tuin te ontwerpen in de Engelse landschapsstijl. Deze kenmerkt zich door slingerende paden en waterpartijen, romantische doorkijkjes, solitaire bomen en boomgroepen. Je vindt er inheemse bomen naast exoten. Na 1955 kocht de gemeente Leidschendam huis en tuin, inmiddels geslonken tot slechts 2 hectare, legde tennisbanen aan en plantte stinzeplanten. Sinds 1968 is Park Rozenrust een voor iedereen toegankelijk park. Het huis is restaurant geworden en gescheiden van het park.
Algemene Informatie Voorzitter: Henk Wardenaar, Frankenstraat 28, 2582 SL Den Haag, 06 44 670 470, e-mail: voor-
[email protected]
Secretaris: Mieke Muller, Johan David Zocherstraat 66, 2272 SL Voorburg, 070 387 30 35; e-mail:
[email protected] Penningmeester: Irene van Wissen, Pelikaanhof 31, 2264 JG Leidschendam, 070 327 93 21, e-mail:
[email protected] Bestuurslid/Ledenadministratie: Henk Muller, Johan David Zocherstraat 66, 2272 SL Voorburg, 070 387 30 35 e-mail:
[email protected] Bestuurslid/Coördinator wandelingen op aanvraag: Hermine Schuit, Schenkkade 129, 2595 AS Den Haag, 070 778 08 17; e-mail:
[email protected] Bestuurslid: Monique van den Broek, Bezuidenhoutseweg 265A, 2594 AN Den Haag, 070 385 86 76 e-mail:
[email protected] Cursussen: Laus Hendriks , Mgr. Bekkerslaan 627, 2286 EA Rijswijk, 070 394 60 65 e-mail:
[email protected] Website: www.ivndenhaag.nl
19
50 jaar
Uit de Oude Doos Uit het verleden zijn diverse wandelboekjes en natuurpaden te voorschijn gekomen, die in de afgelopen 50 jaar een goed beeld gaven van de diverse natuurgebieden. Dank aan o.a. Kees Fokkens en Hans Hennekes. Rob Meyer vond nog materialen die herinneren aan zijn functie als Natuurwacht. Een “armband” en een koperen penning.
50 jaar
