w
HERFST EDITIE 2014
It’s T-rex Time!
De herfstvakantie in het Natuurmuseum Fryslân duurt dit jaar maar liefst vijf weken. Van 11 oktober tot en met 16 november is het museum omgetoverd tot een Jurassic Park met als hoofdgast de Tyrannosaurus rex. De T-rex is de meest gevaarlijke en meest tot de verbeelding sprekende dinosauriër die ooit geleefd heeft. In Jurassic Leeuwarden 3: It’s T-rex Time! wordt voor het eerst in Nederland een compleet overzicht gepresenteerd van het leven van deze Koning van het Krijt, van ei tot uitsterven.
De Tyrannosaurus rex is verreweg de bekendste roofdinosauriër. Zijn gigantische afmetingen, veertien meter lang en acht ton zwaar, en zijn enorme bek met zware spieren en gevaarlijke, lange tanden spreken tot de verbeelding van jong en oud. Het besef dat dit monster daadwerkelijk op aarde heeft rondgelopen boezemt, ook na 67 miljoen jaar, nog altijd ontzag in. Hoewel de T-rex altijd op de fascinatie van het grote publiek heeft kunnen rekenen, is er in Nederland nog nooit een tentoonstelling geweest waarin de ontwikkeling van de T-rex in al haar facetten aan bod komt. Vaak blijft het bij het tentoonstellen van
meegenomen door een wereld van 67 miljoen jaar geleden waarin de T-rex het voor het zeggen had. De tentoonstelling is een ‘echte Natuurmuseum Fryslân productie’ dus interactief, naast informatie veel doedingen en vooral gericht op beleving.
Opvoeding Het leven van een T-rex begint met een ei. In de tentoonstelling is een gereconstrueerd nest met eieren te zien, maar pas op voor de moeder: zij wil geen vreemden bij haar jongen! Even verderop is te zien hoe een T-rex baby uit het ei komt. En het is zoals alle pasgeboren dieren een aandoenlijk schatje. Hoe zag het gezinsleven van de T-rex eruit? Werden de jongen al vroeg in de steek gelaten om op eigen benen te staan of voedde het ouderpaar de T-rex’jes lange tijd echt op? lees verder >>
een skelet en is er weinig aandacht voor het uiterlijk en het leven van deze dino-soort.
Van ei tot uitsterven It’s T-rex Time! vertelt voor het eerst het complete verhaal van de Tyrannosaurus rex en daarmee heeft het Natuurmuseum Fryslân de primeur voor Nederland. In Jurassic Leeuwarden 3 worden de bezoekers
1
foto Jurassic Leeuwarden 2
kwam de T-rex juist vooral in wat nu Amerika is voor. De Torvosaurus was iets kleiner dan de T-rex, maar zeker zo afschrikwekkend. Pas dit jaar werd deze spectaculaire vondst bekend gemaakt. In It’s T rex Time! krijgt de Torvosaurus de nodige aandacht en zal een model van de kop te zien zijn.
Jurassic Leeuwarden 1, 2 en 3
foto van Jurassic Leeuwarden 2
In z’n blootje Centraal in de tentoonstelling staat het anatomisch model van de T-rex. Het is een opengewerkte Tyrannosaurus rex - op ware grootte! - waarin alle organen zichtbaar zijn. Maag, darmen, hart en longen zijn allemaal te onderscheiden en ze werken ook nog. Hij kan een wind laten, knippert met zijn ogen en maakt geluid, naar keuze een harde brul of een zachte zucht, want beide zou mogelijk kunnen zijn. En hoe hard kan een T-rex eigenlijk rennen? Met een fietstest kun je proberen of je een T-rex voor kunt blijven: ga je het redden of word je in één hap met huid en haar verslonden?
Linke jongens Waarom dino’s in het algemeen en de T-rex in het bijzonder uitgestorven zijn, daar zijn verschillende verklaringen voor. In de expositie komen ze aan bod en het is aan de bezoeker om te bepalen welke het meest aannemelijk is. Er is ook aandacht voor tijdgenoten van de T-rex. Welke dieren leefden er om hem heen? Wie waren er bang voor deze dino en van wie had de T-rex zelf ook het een en ander te duchten? Maak kennis met de Quetzalcoatlus, de Triceratops en de Nanotyrannus, allemaal linke jongens uit het Jurassic.
Speciale gast Speciale gast in de expositie is de Torvosaurus, die begin dit jaar veel in het nieuws is geweest. De Torvosaurus wordt ook wel ‘de Europese T-rex’ genoemd. Aart Walen, de man achter de T-rex expositie, was in Portugal op het strand toen zijn zevenjarige zoontje een stapel stenen ontdekte bij een ingestorte grot. Walen zag meteen dat de stapel stenen iets bijzonders was. Hij verzamelde alle stukken steen die er lagen en nam ze mee naar huis. Maandenlang was Walen bezig met de brokstukken. Hij vond verschillende stukken bot en schedel en zelfs een tand van 10 centimeter lang (de grootste dinotand die de afgelopen 300
jaar in Europa is gevonden). Het bijzondere was dat al deze fragmenten bij elkaar bleken te horen en samen een bijna complete schedel vormden, inclusief kaak van 60 centimeter en drie tanden. Aan de hand van deze vondsten was Walen in staat een reconstructie te maken van de hele schedel. Tien jaar verder onderzoek maakte duidelijk dat het hier om een Torvosaurus gaat, de grootste en gevaarlijkste roofdino van Europa.
Tweede vondst Drie jaar later deed Walen nog een opmerkelijke ontdekking, niet ver van de plek van de eerdere vondst. Dit keer ontdekte hij een nest van een Torvosaurus, compleet met eieren en zelfs resten van een dino-embryo erin. Het bleek dat de embryo’s konden worden herleid tot zijn eerdere vondst. In de expositie zijn de schedel met tanden te zien en het nest met eieren en embryo.
It’s T-rex time! Is de derde editie in de serie Jurassic Leeuwarden. Bij de eerste Jurassic Leeuwarden expo, voorjaar 2007, was het skelet van een Brachiosaurus in het atrium opgesteld. Het enorme dier paste er diagonaal maar net in en alleen door het laten doorbuigen van de nek, paste de kop onder het glazen dak. In Jurassic Leeuwarden 2, voorjaar 2011, waren allerlei soorten dinosauriërs te zien, die niet alleen op het land leefden maar ook in de lucht. Ook was er een reconstructie van een opgraving in Wyoming USA te zien. De eerdere edities trokken veel bezoekers: Jurassic 1 trok 10.000 bezoekers in drie weken tijd, Jurassic 2 telde 30.000 bezoekers in vijf weken tijd. Alle drie Jurassic-exposities zijn ontwikkeld door dinodeskundige Aart Walen die met zijn bedrijf Creatures & Features gespecialiseerd is in het maken van dinosaurusmodellen.
Andere entreeprijzen Om een tentoonstelling met de omvang van It’s T-rex Time!, de grootste en duurste uit de geschiedenis van het museum, financieel rond te krijgen moeten we een iets hogere entree vragen. Tijdens It’s T-rex Time! geldt voor alle bezoekers een toeslag van twee euro, dus ook voor MKhouders en Vrienden van het museum. In de herfstvakantie is koffie/thee € 1,-.
Torvosaurus
Aangepaste openingstijden
De Torvosaurus liep op twee poten en was met zijn tien meter zo lang als een bus. Zijn naam betekent ‘woeste hagedis’. De kop en tanden waren ook immens groot. Hij maakte jacht op andere dinosauriërs zoals de langnekdino’s. De Torvosaurus leefde 150 miljoen jaar geleden, ruim 80 miljoen jaar voor de T-rex. Hij wordt wel beschouwd als de oudere broer van de T-rex. Waar de Torvosaurus het Europese vasteland onveilig maakte,
Tijdens de twee weken herfstvakantie (11 t/m 26 oktober) is het museum dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur, dus extra vroeg en ook op de maandagen! Van 27 oktober t/m 16 november gelden de normale openingstijden: dinsdag t/m zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
n
Jurassic Leeuwarden 3: It’s T-rex Time! Is te zien van 11 oktober t/m 16 november 2014.
Maand van de Geschiedenis It’s T-rex Time! maakt deel uit van de Maand van de Geschiedenis. Om de wereld van nu te begrijpen, duiken we in oktober het verleden in. In heel Nederland is er van alles te doen voor jong en oud, voor de geschiedenisliefhebber en -leek. Ga op ontdekking en laat je verrassen door festivals, lezingen, muziek, theater, filmavonden, kinderactiviteiten, proeverijen en meer. Het volledige programma is te vinden op www.maandvandegeschiedenis.nl
2
GEA-lezingen De GEA-Kring Fryslân (de Stichting Geologische Activiteiten) organiseert regelmatig een lezing voor haar leden in het Natuurmuseum Fryslân. Ze vinden plaats op de woensdagavond. Vrienden van het Natuurmuseum zijn van harte uitgenodigd deze lezingen bij te wonen en krijgen gratis toegang. Wel wordt er een bijdrage voor koffie en thee gevraagd. De lezingen beginnen steeds om 19.30 uur. 22 oktober: ‘Steenkoolplanten’ door Hans Steur Er is geen rijkere bron van plantenfossielen dan de steenkolenlagen van het Laat-Carboon. Grote delen van de wereld waren in die tijd met moeras bedekt, waarin de planten en bomen mede dankzij het warme klimaat welig tierden. De lezing geeft een overzicht van wat er zoal gevonden kan worden, geordend volgens de hoofdgroepen: wolfsklauwen, paardenstaarten, varens, zaadvarens en cordaiten. Als voorbeelden worden voornamelijk zelf gevonden fossielen getoond, waarbij ook de vindplaatsen de revue passeren. Bij de vijf genoemde groepen wordt ook het een en ander verteld over de planten waarvan deze
groepen afstammen. Zelfgevonden stukken kunnen meegebracht worden voor determinatie en er is een kleine tentoonstelling van fossiele planten te zien. 19 november: ‘Zuidelijke Zwerfstenen: stenen op de Veluwezoom’ door H. Heskamp De oostelijke Veluwezoom is na Zuid-Limburg een van de hoogste plekken van Nederland. Vreemd genoeg vinden we hier op honderd meter hoogte stenen uit de Vogezen, Ardennen en de Eifel. Net als de noordelijke zwerfstenen kent ook het zuidelijk gesteente enkele gidsgesteenten die ons duidelijk maken waar ze thuis hoorden in het verleden. Achter veel van die stenen zitten verhalen, hoe en waar ze zijn ontstaan en hoe ze hier op de Veluwe terecht zijn gekomen. In de lezing wordt geprobeerd op deze vragen een antwoord te geven, want het voorkomen van grote blokken zuidelijke gesteente in Oost- en Zuid-Nederland is nog steeds een raadsel. Een stukje ontstaansgeschiedenis van Nederland met de Veluwe als aandachtspunt hoort erbij. Ook een overzicht van zuidelijke (gids)gesteenten zal niet ontbreken. 17 december: ‘Van vissenkop tot mensenschedel’ door Eric Mulder Je zou het niet zeggen, maar in ieder van ons schuilt een vis. Onze gehoorgang komt overeen met een merkwaardige opening die een haai achter zijn oog heeft. En ons schouderblad maakte ooit onderdeel uit van een vissenkop! Op 17 december duiken we in de fascinerende wereld van de evolutie. Hoe zijn de gewervelde dieren ooit uit de vissen voortgekomen? Dr. Eric Mulder, gepromoveerd op fossiele reptielen uit Zuid-Limburg, is conservator van Natura Docet Wonderryck Twente.
Muizen & Ratten Op 13 december start een nieuwe expositie in de tijdelijke tentoonstellingszaal van het Natuurmuseum. Het onderwerp is: Muizen & Ratten! Niet geliefd, maar toch alom aanwezig. Bij veel mensen roepen ze afschuw op, maar als je er wat meer van weet, dan blijken het interessante dieren te zijn. Bovendien zijn ze belangrijker voor de mens dan je zou denken... In deze tentoonstelling aandacht voor de betekenis van deze dieren voor de geneeskunde, voor verschillende culturen en religies en als voedselbron. Niet alleen voor veel dieren, maar ook voor mensen. Maar ook aandacht voor de oplossingen die mensen bedacht hebben om deze dieren onder controle te houden. Het museum bezit een grote collectie muizen- en rattenvallen en daar zitten hele bijzondere exemplaren bij. Muizen en ratten zijn vaak een inspiratiebron voor filmmakers geweest. Een aantal voorbeelden zijn in de tentoonstelling te zien. Tot slot is met name de rat een intelligent dier die, wanneer hij als huisdier gehouden wordt, ware circusacts kan opvoeren. Ook kunnen ratten getraind worden om bijvoorbeeld mijnen of drugs op te sporen. Interessante dieren dus, die het waard zijn om eens meer aandacht aan te besteden. Muizen & Ratten is te zien van 13 december tot en met 26 april 2015.
Delirium van het Leven Van 20 december t/m 25 januari 2015 is de expositie Delirium van het Leven te zien. De tentoonstelling is het resultaat van een workshop die leden van de Soroptimistenclub FrieslandZuidwesthoek gevolgd hebben tijdens de jaarlijkse Regiodag in april van dit jaar. Onder leiding van beeldend kunstenaar en soroptimist Hilda Kanselaar hebben verschillende leden een insect geboetseerd in was waarmee zij het Delirium van het Leven verbeelden.
Het resultaat is voor iedereen weer anders: een angstaanjagend insect als uitbeelding van nare dingen die je meemaakt, een mooie libelle met tere vleugels als visualisering van de schoonheid en kwetsbaarheid van het leven. Maar het kan ook een lieveheersbeestje zijn of juist een kever met een beschermend schild. Alle insecten zijn in brons ge-
www.hetnatuurmuseum.nl
3
goten en worden vergezeld van zoemende geluiden alsof je heel dichtbij een kolonie insecten staat. De insecten nemen de ruimte als het ware in bezit. Hilda Kanselaar wilde graag met het thema insecten werken omdat zij de vorm en combinatie met insecten en het gebruik van geluiden zo intrigerend vindt. Het roept beelden op van grappige situaties in combinatie met bijna beangstigende zoemgeluiden. Een metafoor voor het leven, waarin zich ook vaak tegelijkertijd tegenstrijdige situaties en gevoelens voordoen, situaties die zowel verwarrende als verhelderende ervaringen oproepen en die we het ‘echte leven’ noemen. Het kwade kan niet zonder het goede en zo bestaat het een niet zonder het andere.
Breng je schelp In 2014 bestaat de Nederlandse Malacologische Vereniging (NMV) 80 jaar. Om dat te vieren wordt in nauwe samenwerking met diverse musea, bezoekerscentra en regionale schelpenwerkgroepen de landelijke manifestatie Breng je schelp georganiseerd op 13 locaties in heel Nederland. De Friese dag van ‘Breng je schelp’ vindt plaats op 22 november in het Natuurmuseum. Breng je schelp is een initiatief van de 80-jarige Nederlandse Malacologische Vereniging, de club waarin liefhebbers van schelpen, slakken en andere weekdieren elkaar ontmoeten. Op een Breng je schelpdag kan iedereen langskomen met zelf gevonden schelpen en slakken waar hij of zij graag meer over wil weten. Deskundigen (die zichzelf ‘malacologen’ noemen) maken bezoekers wegwijs in de wondere wereld van de weekdieren en kunnen veel vertellen over meegebrachte schelpen en horens. Wie weet zit daar wel een echte schat tussen! Het wordt dus een soort ‘Tussen kunst en kitsch’ voor schelpen en slakken. Breng je schelp is bedoeld voor iedereen, van jong tot oud en van beginnende tot meer ervaren schelpenliefhebbers. Het maakt niet uit of je met schelpen komt van het Nederlandse strand, uit Frankrijk of uit een ver tropisch oord, of ze vers zijn of fossiel: we proberen je te helpen en meer te vertellen over je vondsten. En als je gewoon geïnteresseerd bent en geen schelp hebt om mee te brengen, ben je ook van harte welkom!
gericht, bijvoorbeeld op een bepaald gebied of een bepaalde groep.
In Friesland wordt het programma georganiseerd door de Schelpenwerkgroep van het Natuurmuseum. Leden van de werkgroep en externe deskundigen zijn die dag aanwezig om door bezoekers meegebrachte schelpen – bij voorkeur met vermelding van de vindplaats - te determineren. Verder zijn er lezingen, kleine exposities, filmpjes en een grabbelbak voor kinderen. Ook kan men op deze dag lid worden van de Schelpenwerkgroep, want nieuwe leden zijn altijd welkom! Het exacte programma zal tegen die tijd op de website van het Natuurmuseum te vinden zijn.
Nu de zomervakantie weer achter de rug is is het tijd voor de schelpen. Dat begon op 6 september met de Vriendenexcursie naar Ameland waar we met een kleine groep vooral veel horentjes met verschillende soorten heremietkreeftjes vonden, die in het water met elkaar aan het vechten waren. Meer hierover in de volgende Nieuwsbrief. De belangstelling voor de Vriendenexcursie loopt de laatste jaren terug en we gaan bekijken of we deze dag nog wel moeten organiseren. Misschien moeten we eens er-
C
Nederlandse Malacologische Vereniging De landelijke vereniging van schelpenverzamelaars en – liefhebbers heet de Nederlandse Malacologische Vereniging. De vereniging is opgericht in 1934 en heeft momenteel enige honderden leden in binnen- en buitenland, zowel professionals als liefhebbers. De belangstelling van de leden varieert; van schelpen en slakken (weekdieren) in het algemeen tot meer
Nieuws van de Schelpenwerkgroep De Schelpenwerkgroep Friesland is de oudste werkgroep van het Natuurmuseum Fryslân. We bestaan sinds 1967 en houden ons bezig met zowel onze eigen schelpenverzamelingen als met de museumcollectie.
Veel leden willen hun interesse in weekdieren graag met anderen delen. Tijdens landelijke en regionale bijeenkomsten wisselen ze informatie uit en helpen ze elkaar met het determineren van soorten. Ook gaan ze af en toe met elkaar op excursie naar interessante gebieden. Vaak is dat in eigen land, maar er zijn ook excursies naar buitenlandse bestemmingen.
gens anders heen? We horen uw suggesties graag via
[email protected]! De komende maanden hebben we elke maand weer een bijeenkomst in het museum. • Op 4 oktober gaan we ’s morgens determineren in het museum, aanvang 11.00 uur. ’s Middags, aanvang 13.30 uur krijgen we een spreker over een ‘ver weg’ onderwerp: Peru, Ecuador en de Galapagoseilanden trekken aan onze ogen voorbij. Bestemmingen waar niet veel mensen komen, dus dat wordt bijzonder! • Op 1 november gaan we ook weer ’s morgens determineren, aanvang 11.00 uur. ’s Middags krijgen we waarschijnlijk
4
een externe spreker met een ongetwijfeld boeiend verhaal en verder is er ruimte voor vakantieavonturen. • Op 13 december, de laatste bijeenkomst van 2014, gaan we weer verder met het determineren van de museumcollectie, aanvang 11.00 uur. • Op 22 november organiseert de Schelpenwerkgroep de Friese dag van de landelijke manifestatie Breng je schelp. Informatie hierover vindt u elders in deze Nieuwsbrief. Lijkt het u leuk om bij een middag aanwezig te zijn, kom gerust langs. Opgave vooraf is niet nodig. U kunt zich bij de balie melden en als Vriend heeft u altijd al gratis toegang, dus misschien tot ziens? Voor verder nieuws kunt u ook altijd de website van het museum raadplegen: u vindt ons onder Collectie / Onderzoek / Schelpenwerkgroep Friesland en/of Programma Schelpenwerkgroep 2014. C
In de spotlight Jurassic Leeuwarden 3: It’s T-rex Time! wordt al weer de derde expositie in het Natuurmuseum die bedacht en gemaakt is door dino-expert Aart Walen. Hoog tijd om hem eens in de schijnwerpers te zetten.
Hoe kwam u op het idee om een tentoonstelling te maken over de T-rex? In juli 2003 vond ik delen van een roofdino in Portugal. Het bleek om de schedel en tanden van een Torvosaurus te gaan, de voorouder van de T-rex en dé roofdino uit de Jura. Drie jaar later vond ik bij opgravingen ook nog eieren met embryo’s er in van de Torvosaurus. Uniek want van de T-rex zijn nog nooit eieren gevonden, laat staan met embryo. Het idee om een tentoonstelling te maken werd concreet toen Naturalis bij mij kwam en vertelde dat het museum een T-rex wilde aankopen. Een kennis van mij had een skelet en benaderde mij voor het maken van een tentoonstelling. Naturalis zag af van de koop en mijn kennis heeft het skelet toen verkocht aan iemand in Qatar. Ik dacht: ‘Dan doe ik het zelf’. Eigenlijk wilde ik na de eerste vondst in 2003 al een tentoonstelling maken, maar tien jaar later ben ik er echt aan begonnen. De vondst van de Torvosaurus was dit jaar veel in het nieuws, waardoor een T-rex expositie meteen een heel actueel onderwerp werd.
Waarom past de Torvosaurus bij de T-rex tentoonstelling? Eigenlijk zou de Torvosauraus, Torvosaurus rex moeten heten. Er zijn veel overeenkomsten tussen de T-rex en Torvosaurus. Zo zijn het beide dinosauriërs van circa tien meter lang en zijn ze de grootste roofdinosauriërs van hun tijd. Je kunt rustig zeggen dat de Torvosaurus de koning van de Jura was en de T-rex de koning van het Krijt. Grote verschil is dat de Torvosaurus circa 80 miljoen jaar eerder leefde.
Nederland te zien is, een primeur dus! Er zijn in de expositie veel doe-dingen voor kinderen en het is dan ook een echte beleving. Zo is er een anatomisch model van de T-rex, die ik zelf heb gemodelleerd. Het model is interactief, beweegt en geeft uitleg van de interne anatomie. Het is het eerste exemplaar op de wereld; nog niet eerder werd er een interactief anatomisch model van een T-rex gemaakt. Er is een bewegend model van een jonge T-rex en bezoekers kunnen een bot van een echte T-rex voelen. Ook is er aandacht voor de Torvosaurus. De schedel met tanden is te zien en de eieren met embryo!
Hoe kan het dat de T-rex bij iedereen bekend is en maar weinig mensen van de Torvosaurus hebben gehoord? In de tijd van de T-rex was er veel meer te eten. Zo stond onder andere de Hadrosaurus op het menu: de koe van het Krijt. Naast de T-rex waren er nog andere rovers zoals de Allosaurus en de Ceratosaurus. Maar de T-rex was de grootste. Er zijn door de jaren heen zo’n vijftig T-rex-individuen gevonden, van de Torvosaurus maar drie of vier. Wat maakt deze tentoonstelling zo bijzonder? Er is veel bekend over het skelet van de T-rex, maar er is weinig bekend over het uiterlijk en het leven van deze dinosaurus. In de tentoonstelling is de T-rex te volgen van ei tot uitsterven. Het is de eerste keer dat er zo’n complete expositie over de T-rex in
Nieuws van de Paddenstoelenwerkgroep De combinatie van hitte en droogte zijn niet gunstig voor de (zomer)paddenstoelen geweest. Dankzij enkele regenbuien kwam gelukkig het paddenstoelseizoen toch, zij het langzaam, op gang en het is te hopen dat het zich in de herfstmaanden voortzet. Het programma van de Paddenstoelen Werkgroep Friesland voor het herfstseizoen is als volgt: 6 oktober: werkgroepbijeenkomst 18 oktober: inventarisatie-excursie Blauwe Bos bij Haulerwijk 20 oktober: werkgroepbijeenkomst 27 oktober: werkgroepbijeenkomst 1 november: inventarisatie-excursie Schiermonnikoog (onder voorbehoud)
Geschubde inktzwam (Coprinus comatus). Foto: Sjoerd Greydanus 2014
5
3 november: 10 november: 17 november: 24 november:
werkgroepbijeenkomst werkgroepbijeenkomst werkgroepbijeenkomst werkgroepbijeenkomst
Alle werkgroepbijeenkomsten worden in het Natuurmuseum Fryslân gehouden en beginnen om 19.30 uur. De inventarisatieexcursies starten om 9.30 uur. Raadpleeg de website voor de verzamelplaats. Vindt u het leuk om met paddenstoelen bezig te zijn, dan bent u van harte uitgenodigd om de werkgroepavonden te bezoeken en deel te nemen aan de excursies van de werkgroep. Houdt u voor precieze gegevens de website van de werkgroep in de gaten: www.paddenstoeleninfriesland.nl
www.hetnatuurmuseum.nl
Nieuw website adres Sinds september gebruikt het Natuur museum een nieuw websiteadres:
www.hetnatuurmuseum.nl Er verandert verder niets en u komt gewoon op de vertrouwde website van het museum terecht. De oude naam www.natuurmuseumfryslan.nl leverde vaak
problemen op. Fryslân was op zijn Fries gespeld, maar dan zonder dâkje op de â omdat speciale tekens niet gebruikt kunnen worden in een website-adres. Het noemen van de naam vereiste altijd uitleg en spelling en dan nog ging het soms mis. Overigens komt u via het oude adres ook nog gewoon bij de website uit.
Nieuwsflitsen per email De Nieuwsbrief is een goede manier om de Vrienden van het museum op de hoogte te houden van tentoonstellingen en activiteiten en verschijnt om de drie maanden. Het komt echter geregeld voor dat er tussentijds iets nieuws te melden is. Dat doen we via een Nieuwsflits, een bericht dat via de email naar de Vrienden wordt gestuurd. Mocht u ook op de hoogte willen blijven, juist ook van activiteiten die op korte termijn spelen, dan kunt u uw emailadres doorgeven via
[email protected]
Het Natuurmuseum heeft inmiddels al een uitgebreid bestand van emailadressen, maar het blijkt dat veel daarvan niet meer in gebruik zijn. Mocht u uw emailadres al eerder doorgegeven hebben, maar onze laatste Nieuwsflits niet ontvangen hebben (een bericht over de Schelpenexcursie naar Ameland op 6 september), geef dan uw nieuwe emailadres aan ons door. Zo mist u niets meer en blijft u op de hoogte van actuele zaken.
De naam ‘hetnatuurmuseum.nl’ is duidelijk en zorgt niet voor verwarring. Bovendien sluit het goed aan bij de slogan van het museum: het natuurleukste museum van Nederland oftewel hét natuurmuseum van Nederland!
Agenda • oktober: Maand van de Geschiedenis • 4 en 5 oktober: WildeWaterWeekend • 11 oktober t/m 16 november: Jurassic Leeuwarden 3: It’s T-rex Time! • 18 oktober: Paddenstoeleninventarisatieexcursie Blauwe Bos bij Haulerwijk • 22 oktober: GEA-lezing ‘Steenkoolplanten’ • 1 november: Paddenstoeleninventarisatieexcursie Schiermonnikoog (onder voorbehoud) • 19 november: GEA-lezing ‘Zuidelijke Zwerfstenen: stenen op de Veluwezoom’ • 22 november: Friese dag van landelijke manifestatie Breng je schelp • 13 december t/m 26 april: Muizen & Ratten • 13 en 14 december: Winterkorenfestival • 17 december: GEA-Lezing ‘Van vissenkop tot mensenschedel’ • 20 december t/m 25 januari 2015: Delirium van het Leven
Verwacht in 2015 • 13 maart t/m 26 april: expositie Museum van Binnenuit • 5 juni t/m 30 augustus: Goddelijk Groen
WildeWaterWeekend Tijdens het WildeWaterWeekend van 4 en 5 oktober kunnen kinderen in het Natuurmuseum allerlei experimenten doen met water. Fryslân is een provincie waar water een grote rol speelt. In de provincie zijn tal van waterbedrijven actief die onderzoek op zeer hoog niveau verrichten. Leeuwarden is hard op weg dé Europese hoofdstad van watertechnologie te worden. Alle reden dus om in het Natuurmuseum met een topattractie als ‘Friesland onder Water’ uitgebreid stil te staan bij water in de ruimste zin van het woord. Zo kunnen kinderen allerlei experimenten doen met water en het WaterWonderLab bezoeken. Watertechnologiebedrijf Wetsus geeft spannende demonstraties en een waterprofessor loopt rond om de kinderen te helpen. Na het doorlopen van de waterproefjes en onderzoeksvragen zijn de kinderen zelf een Waterprofessor geworden! Het WildeWaterWeekend maakt deel uit van het Weekend van de Wetenschap, het grootste landelijke wetenschap- en technologiefestival van Nederland dat elk jaar plaatsvindt tijdens het eerste weekend van oktober. Tijdens dit festival ontdekken
bezoekers van jong tot oud de dynamische wereld van wetenschap en technologie; een festival waar nieuwsgierigen kunnen ontdekken, ervaren en zich kunnen verrijken. Voor het volledige programma zie www.hetweekendvandewetenschap.nl Het WildeWaterWeekend vindt plaats op zaterdag 4 en zondag 5 oktober. De entree is dit weekend voor kinderen t/m 12 jaar gratis!
www.hetnatuurmuseum.nl
Hoofdsponsor
De volgende stipers steunen het werk van het Natuurmuseum Fryslân:
Colofon: De Nieuwsbrief is een uitgave van het Natuurmuseum Fryslân en verschijnt vier maal per jaar. De Nieuwsbrief geeft informatie over tentoonstellingen en activiteiten voor en achter de schermen. Eindredactie: Natuurmuseum Fryslân ISSN: 1875-7545
6
Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2 8911 EM Leeuwarden, T 058 233 22 44 I www.hetnatuurmuseum.nl E
[email protected] ©2014 Natuurmuseum Fryslân
